U N I V E R S

U N I V E R S 

Revistë shkencore kulturore 

Adresa: Rr. Isuf Elezi Nr.10, Vilat Selitë, P.O.Box. 2905 - Tiranë, 

Tel.0035542215087, 0035542215089, Fax: 0035542215086, 

E-mail: revistaunivers@aiitc.net, contact@aiitc.net 

Website: www.aiitc.net

Drejtor: 

Prof. As. Dr. Ramiz ZEKAJ 

Kryeredaktor: Prof. Dr. Ramazan BOGDANI 

Redaksia: 

Prof. Dr. Arian KADIU 

Prof. Dr. Musa KRAJA 

Prof. Dr. Hamit BORIÇI 

Prof. Dr. Muharrem DEZHGIU 

Prof. Dr. Nevila NIKA 

Bordi këshillimor: 

Abdulatif ARNAUTI - (shkrimtar, Damask) 

Ali Akbar ZIAEE - (studiues, Teheran) 

Dr. Ali ILJAZI - (mjek, Gjakovë) 

Prof. Dr. Basil SCHADER - (gjuhëtar, Zyrih) 

Dritëro AGOLLI - (shkrimtar, Tiranë) 

Dr. Enes KARIÇ - (studiues, Sarajevë) 

Prof. Gudar BEQIRAJ - (akademik, Tiranë) 

Prof. Dr. Gjovalin SHKURTAJ - (gjuhëtar, Tiranë) 

Dr. Ismail BARDHI - (teolog, Shkup) 

Prof. Ismail BUÇAKÇI - (historian, Athinë) 

Prof. Machiel KIEL - (historian, Amsterdam) 

Dr. Maksut HAXHIBRAHIMI - (studiues, Ulqin) 

Prof. Dr. Mahir HOTI - (gjeograf, Shkodër) 

Prof. Dr. Mehmet ÇELIKU - (gjuhëtar, Elbasan) 

Prof. Dr. Mevlud DUDIÇ - (studiues, Novi Pazar) 

Prof. Dr. Muhamed ARNAUTI - (historian, Aman) 

Prof. Dr. Vebi BEXHETI - (pedagog, Tetovë) 

Prof. As. Dr. Rexhep BOJA - (teolog, Prishtinë) 

Dr. Saif Bin Rashid AL GABIRI - (studiues, Dubai) 

Dr. Tahir KUKAJ - (studiues, Staten Island, New York) 

© Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam 

ISSN: 2414-8784 

Revista “Univers” botohet dy herë në vit. Artikujt e paraqitur duhet të përmbajnë punime 

origjinale dhe të pabotuara më parë. Ata duhet të jenë të kompjuterizuar, të jenë nga 8-12 

faqe format A4, në gjuhën shqipe, me shkrim Times New Roman të madhësisë 12 dhe 

me hapsirë 1.5 ndërmjet rreshtave. Materialet shoqërohen me një përmbledhje në gjuhën 

shqipe dhe/ose angleze dhe me referencat përkatëse, të cilat duhet të përmbajnë emrin 

e autorit, titullin e plotë të burimit (të librit ose artikullit), vendin dhe vitin e botimit, si 

dhe faqen referuese. E drejta e autorësisë për artikujt e botuar i takon Institutit Shqiptar të 

Mendimit dhe të Qytetërimit Islam, por autori është i lirë t’i përdorë materialet e tij edhe në 

botime të tjera, me kusht që referimet t’i bëhen revistës “Univers”, si vendi i parë i botimit.

Albanian Institute of Islamic Thought and Civilisation 

2016, No. 17

Koordinatore: Anisa Hykaj 

Redaktore letrare: Anila Ferizaj 

Përpunimi grafik: Ilmi Shahu 

Përkthimi anglisht: Anisa Hykaj 

Shtypur në shtypshkronjën: “MILENIUMI I RI” 

Adresa: Autostradë Tiranë - Durrës, km 27 

Cel: 0682064654 / 0672063702 

e-mail: info@mileniumiri.de 

http://www.mileniumiri.de

u n i v e r s 

PËRMBAJTJA E LËNDËS 


5

u n i v e r s 


6


EDITORIAL 

Monumentet islame, trashëgimi kulturore materiale shqiptare 

dhe ballkanike ........................................................................................................... 10 

STUDIME 

Prof. Dr. Metin IZETI 

Doc. Dr. Adnan ISMAILI 

Modernizimi dhe sfidat e diskursit fetar ............................................................... 15 

Prof. As. Dr. Rahim OMBASHI 

Rileximi i divanit shqip të Nezim Beratit .............................................................. 16 

Prof. Dr. Ramazan H. BOGDANI 

Historiofestivalistika e folklorit shqiptar ............................................................... 17 

Prof. As. Dr. Ramiz ZEKAJ 

Aspekte të zhvillimit të Islamit në Shqipëri .......................................................... 20 


Ballafaqimi në Kosovë midis njësive të UNÇSH 

dhe nacionalistëve shqiptarë në fund të Luftës II Botërore ................................ 22 


HORIZONTE SHOQËRORE 

Dr. Hysen KOBELLARI 

H.Abdullah Zëmblaku, fetar dhe atdhetar i shquar ........................................... 23 

Murat GECAJ 

Dr. Ibrahim Gashi, veprimtar i përkushtuar për shqiptarizmin ...................... 26 

u n i v e r s 

6

Sejdi GASHI 

Metodat bashkëkohore për mësimdhënien e gjuhës dhe letërsisë shqipe në 

shkollat e Prishtinës ................................................................................................ 27 

Sadik MEHMETI 

Nuridin AHMETI 

Pesëdhjetë vjet publikime arkivistike në Kosovë ............................................... 28 

Entela HIDRI 

Procesi i të lexuarit në mësimnxënie .................................................................... 30 

Viron KONA 

Ullmar Kvik dhe libri i tij “Më shumë heroizma, 

se sa grurë” ............................................................................................................... 31 

Beqir SHEHU 

Tradita dhe trashëgimia islame në Kalanë e Dodës ........................................... 33 

Emirjona KRAJA 

Familje dinjitoze në Kosovë dhe në diasporë ...................................................... 35 

ART DHE KULTURË 


u n i v e r s 

7 

Vasil PREMÇI 

Lirika e shpirtit ........................................................................................................ 36 

Ramadan SHKODRA 

Shqipërimi i Kuranit në Kosovë 

pas Luftës së Dytë Botërore ................................................................................... 37 

Dr. Jolanda LILA 

Trajtimi i Islamit në median shqiptare ................................................................. 39 

Prof. Dr. Feti Mehdiu 

Përjetësimi i disa orientalizmave në fjalorin e Tahir Dizdarit .......................... 41 

Dr. Eduart Caka 

Shkencëtari i madh mysliman i shekullit XI, El-Biruni ..................................... 42 

Msc. Artan S. MEHMETI 

Shtetet islame në OBI .............................................................................................. 43 

Smajl BALA 

Bibliotekat myslimane në Shkodër ....................................................................... 44

OPINION 

Prof. Dr. Fadil MALOKU 

Nevoja e një reforme në mendimin islam ............................................................ 49 


Krishtërimi dhe Islami në dheun e shqiptarëve ................................................. 46 

Prof. Dr. Vebi BEXHETI 

Abdylazis Veseli, një jetë për arsimin shqip (1942-2008) .................................. 47 

Dr. Skënder DEMALIAJ 

Motivet e kthimit të shpejtë të kosovarëve në trojet e veta, 1999 ..................... 48 

Valentina ÇELA 

Mësimi i gjuhës shqipe nga fëmijët në diasporë ................................................ 49 

BOTIME NË FOKUS 

Prof. Dr. Musa KRAJA 

Mbi veprën e akademikut Pajazit Nushi: “Leksion i psikologjisë” ................. 51 

Pano HALLKO 

“Shqiptarët e Maqedonisë, prioritet i çështjes shqiptare” 

–manual për diplomacinë ..................................................................................... 53 

Prof. Dr. Njazi KAZAZI 

Prof. Dr. Shefik Osmani – Mendimtari i shquar i pedagogjisë shqiptare ....... 55 


u n i v e r s 

8

u n i v e r s 

EDITORIAL 

EDITORIAL 

9

MONUMENTET ISLAME, TRASHËGIMI KULTURORE 

MATERIALE SHQIPTARE DHE BALLKANIKE 

Monumentet historike janë rrënjët që lidhin të tashmen me 

të shkuarën dhe të shkuarën me të ardhmen. Kjo mishërohet më 

së miri në thënien se “nuk ka të ardhme për ata që nuk kanë të 

kaluar”, prandaj popujt e përparuar të kaluarën nuk e shohin si 

një kryevepër antike që ruhet në qoshet e shtëpisë apo oborret e 

kështjellave, por si pasuri dhe thesar i paçmuar. Përveç vlerave 

historike civilizuese dhe kulturore, monumentet historike janë 

të rëndësishme edhe në fushën ekonomike për shumë shtete, e 

njohura ndryshe edhe si turizmi arkeologjik, si një prej ofertave 

të së kaluarës për brezat e rinj, ku gjithsecili gjen hapësira për të 

kërkuar frymëzim dhe për të nxjerrë dobi nga përvojat e saj. 

Trashëgimia kulturore ose gjurmët historike nuk janë 

vetëm objektet fizike, por gjithçka që ka lënë gjurmë në fusha të 

ndryshme të dijes, siç është historia e filozofisë dhe shpjegimet e 

asaj që tha Aristoteli më shumë se 2400 vjet më parë. Veprat islame 

arkeologjike në Ballkan janë të shumta, si xhamitë historike, ashtu 

edhe objektet e tjera publike, si: shatërvanët e ujit, çezmat, urat, 

hanet dhe karvan-sarajet, që konsiderohen monumente historike 

dhe sjellin nostalgji në zemrat e vizitorëve të tyre. Ato që i kanë 

rezistuar kohës tani janë bërë pjesë monumentale e qyteteve, 

duke u kthyer në restorante, kafe apo pazare ku shiten qilima dhe 

prodhime të tjera artizanale. 

Trashëgimia e popujve përmban inspirime, zgjon shpresa dhe 

vrojtime për të kaluarën. Në trashëgiminë që lidhet me kulturën 

islame, uji përfaqëson sekretin e ekzistencës dhe kushtin e jetës “... 

dhe kemi krijuar nga uji çdo gjë të gjallë” (Kuran, 21:30). Në tekstet e 

shenjta të islamit gjenden porosi që lidhen me pastrimin me ujë, 

por edhe me kursimin e tij, si edhe thënie në lidhje me rolin e 

rëndësishëm të ujit në histori. Në qytetërimin islam myslimanët 

ua kaluan kombeve të tjera në kujdesin ndaj ujit dhe përdorimin 

u n i v e r s 

10 

EDITORIAL

EDITORIAL 

u n i v e r s 

11 

e tij. Vëmendja dhe mjeshtëria që lanë pas myslimanet për ujin, 

rrjedh nga kujdesi i islamit për pastërtinë, larjen e ditës së premte 

dhe për pastrimin ritual që duhet bërë para hyrjes në xhami. Uji 

është një nga simbolet e shquara fetare, dhe uji ka tri funksione, 

të cilat shpesh ndërthuren me njëra-tjetrën: funksionin utilitar, 

estetik dhe atë simbolik. 

Në mesjetë, pothuajse të gjitha qytetet e mëdha ballkanike 

kanë pasur rrjet furnizimi me ujë dhe hamame apo banja publike, 

të cilat nuk gjendeshin në Perëndim dhe te të cilat janë bazuar në 

kohërat moderne të ashtuquajturat sauna. Sigurisht këto tregojnë 

se sa e rëndësishme është dëlirësia dhe pastërtia në Islam. 

Hamamet, si ndërtime publike me karakter shoqëror, zinin një 

vend mjaft me interes dhe rëndësi në ndërtimet arkitekturale të 

popullit shqiptar. Faktori kohë, kushtet atmosferike, faktori njeri, 

transformimet e pandërprera të qyteteve shqiptare, kanë ndikuar 

që nga këto objekte monumentale deri në ditët tona të mbetet 

vetëm një numër i kufizuar. Hamamet, si gjini e ndërtimeve 

shoqërore, patën një përhapje të gjerë në qytetet shqiptare gjatë 

sundimit osman. Hamamet, të ruajtura deri më sot, edhe pse të 

transformuara, me elemente të humbura nga gjendje fillestare, 

prapëseprapë zënë vend meritor në trashëgiminë, thesarin e 

kulturës, përkatësisht në ekzemplarët e vlerave të trashëgimisë 

etnokulturale, në vlerat e kulturës materiale shqiptare. 

Në territorin etnik shqiptar, hamame të ruajtura kemi në Pejë, 

Prizren, Prishtinë, Vushtrri, Mitrovicë, Shkup, Shkodër, Elbasan, 

Durrës, Tiranë, Krujë, Gjirokastër, Lezhë, Delvinë, Çorovodë. 

Ndërkaq banja të rrënuara, të zhdukura, për të cilat kemi të dhëna, 

e për të cilat dëshmojnë rrënojat e tyre, hasim në Prishtinë, Gjakovë, 

Rogovë të Hasit, Kaçanik, Berat, Gjirokastër, Janinë etj. Hamamet 

ekzistuese dhe të rrënuara u ndërtuan në periudhën kohore prej 

shek. XV deri në shek. XIX. Për një numër banjash kemi shënime 

nga gjysma e dytë e shek. XVII, nga udhëpërshkruesi Evlia Çelebiu. 

Hamamet për vizitorët sjellin shumë copëza të së kaluarës, siç është 

rasti i Hamamit të Haxhi Beut në Pejë, që është vepër monumentale 

me karakter shoqëroro – publik, i ndërtuar në periudhën kur qyteti 

ishte në sundimin e osmanllinjve, përkatësisht kur Peja ishte në 

kuadër të Sanxhakut të Dukagjinasve (1462-1485), pra në gjysmën 

e dytë të shekullit XV.

Banja e parë publike në Sarajevë është ndërtuar në vitin 1462. 

Në fund të shekullit të gjashtëmbëdhjetë, numri i tyre kishte arritur 

në 7. Hamami i Daut Pashës në Shkup, u ndërtua në vitin 1489.Ai 

dallohet nga dy kube të mëdha dhe 11 kube të vogla dhe në këtë 

mënyrë është konsideruar si një nga banjat publike më të mëdha 

në Ballkan. Hamami i Gazi Husrev Beut u ndërtua ndërmjet 

viteve 1556 dhe 1573. Hamamet ishin të ndara në dy pjesë: një 

pjesë për burrat dhe një për gratë, kjo bazuar në filozofinë e etikës 

islame. Hamame të ngjashme ka pasur edhe në qytete të tjera të 

Ballkanit, si: Manastir, Dibër, Ohër, Prilep, Strugë, Tetovë, Novi 

Pazar, Podgoricë dhe në qytete tjera. 

Arkitektura islamike në objektet e kultit, por edhe në qendrat 

e qyteteve, parashikonte të vendoste shatërvanë në qendër të 

hapësirave kompozicionale, që kanë shërbyer për besimtarët 

myslimanë si “abdes-hane” – vende ku bëhej pastrimi ritual para 

faljes së namazit, kurse një pjesë e qytetarëve e kanë përdorur ujin 

e shatërvanëve për të pirë. Shatërvanët publikë kombinojnë në 

vetvete dimensionet simbolike dhe pamjen estetike, duke qenë 

krijimet më të bukura dhe karakteristike të shumë qyteteve islame 

në të gjithë botën, veçanërisht në Ballkan. Vetëm në Beograd kanë 

qenë më shumë se 600 shatërvanë publikë, të cilët u shkatërruan 

të gjithë, për shkak të urrejtjes së verbër dhe me qëllim zhdukjen e 

gjithçkaje që lidhej me trashëgiminë islame. 

Në Ballkan, shumë nga qytetet janë të projektuara për t’u 

integruar në harmoni me lumenjtë që kalojnë ne gjirin e tyre. 

Brigjet e tyre i lidhin urat me harqe, të cilat konsiderohen pjesë e 

arritjeve të mëdha të arkitekturës islame në Ballkan. Ato janë, veç 

të tjerash, edhe simbole komunikimi midis njerëzve, vendeve dhe 

kulturave. Në vitin 1566 filloi ndërtimi i urës më të shkëlqyer mbi 

lumin Neretva (Mostar), e cila duket si një hënë që përqafon lumin 

me dhembshuri dhe mirësi të madhe dhe nëpërmjet saj duket një 

minare dhe një xhami. Nëse kalohet drejt tyre nga poshtë urës, 

ujërat duken si qelq, ndërsa ura ngjan si lente aparati fotografik e 

fokusuar në drejtim të xhamisë dhe të minares. 

Çereku i Ballkanit është i mbushur me këto kryevepra që 

reflektojnë pasionin e kulturës islame për ujin. Të tilla ka shumë 

edhe në trojet shqiptare, si: Ura e Tabakëve në Tiranë, Ura e Mesit 

në Shkodër, Ura e Goricës në Berat, Ura e Prizrenit me 3 harqe, 

u n i v e r s 

12 

EDITORIAL

EDITORIAL 

ura e Shkupit me 54 harqe, apo Ura e Nishit, punimet për të cilën 

përfunduan në vitin 1619. Ato kanë frymëzuar shumë nga poetët 

në Ballkan, për të shkruar s poezi dhe këngë për bukurinë dhe 

veçantësitë e tyre.. 

Disa prej monumenteve karakteristike janë edhe tregjet e 

mbuluara (bezistanet), që janë ngritur për të përmirësuar kushtet e 

biznesit në qytetet kryesore të Ballkanit. Ato ndërtoheshin si grup 

dyqanesh dhe përbënin një model unik për ndërtesa të tilla gjatë 

shekullit të gjashtëmbëdhjetë dhe shtriheshin kudo në qytetet e 

mëdha, si në Sarajevë, Shkup, Manastir, Janinë, e veçanërisht në 

Stamboll dhe Edrene. 

Në pozicionin strategjik të Ballkanit janë pleksur kulturat nga 

Lindja e Perëndimi në harmoni e rivalitete; aty arkitektura islame 

gjeti terren e kushte zhvillimi. Historia e çdo monumenti të kësaj 

arkitekture është histori e një besimi që frymëzoi e çliroi energji 

në krijimin e begative shpirtërore e materiale dhe jo thjesht 

histori arkitekturore e xhamive, imareteve, medreseve, banjave, 

ujësjellësave, urave, kullave të sahateve etj. Edhe pse shumë prej 

tyre janë zhdukur, dëmtuar apo kthyer në rrënoja, ato flasin me 

një zë që vjen nga thellësitë e shekujve. Përtej çdo objekti të tillë 

qëndrojnë ngjarje historike, personalitete, motive e aftësi 

njerëzore, forca që lëvizin e ndërtojnë, duken shoqëritë në 

dinamikën e tyre. Këto monumente janë provë dhe dëshmi se 

populli shqiptar dhe ballkanasit në përgjithësi, nuk kanë qenë 

apatikë ndaj kulturave të tjera, por kanë ditur të thithin e të 

përfitojnë prej tyre, të pasurojnë e të çojnë përpara kulturën e 

tyre. 

u n i v e r s 

13

u n i v e r s 

PËRMBLEDHJE 

PËRMBLEDHJE 

14

Prof. Dr. Metin IZETI 

Doc. Dr. Adnan ISMAILI 

MODERNIZIMI DHE SFIDAT E DISKURSIT FETAR 

Situata religjioze në botën e sodit karakterizohet me dy 

pika ekstremisht të kundërta me njëra tjetrën: nga njëra anë 

radikalizmi dhe fanatizmi luftarak- që nuk e ka për dert 

edhe vrasjen e njerëzve të pafajshëm në rrugë po edhe nëse 

i takojnë relgjionit të njëjtë, ndërsa nga ana tjetër 

neglizhenca fetare si dhe besimi sinkretist herë pas here i 

stolisur me ezoterizmin dhe okultizmin misterioz. 

Është fakt se shoqëria e sotme rruzullin e orienton në 

bazë të ritmit të shpenzimit. Zoti kryesisht është një Fuqi, 

dikund jashtë, i mënjanuar jashtë saj. Ndërsa teologët dhe 

teorikët e religjionët më tepër merren me dogmën dhe 

folklorin fetar se sa me urtinë fetare, më tepër me parimetv 

e moralizimit shoqëror se sa me shpirtërinë. 

Qasja reale religjioze ndaj fesë duhet të jetë e 

përqëndruar në tri segmente bazë, edhe atë: 

1.Përfaqësimi intelektual dhe kohor i teologjisë ( shkencës 

mbi parimet besimore). 

2.Vendzënia reale e ortopraktikës ( ibadeteve) në 

shoqërinë bashkëkohore. 

3.Emocionimi dhe entuziazmi adhurues në përjetimin e 

fesë. Njeriu i cili do ta gjejë veten dhe duke gërryer në 

thellësitë e ndërgjegjes dhe vetëdijes së shëndoshë do të 

edukojë si duhet unin e tij do të përfitojë një platformë të 

artë të lumturisë. Do të përfitojë platformën e ëmbël të 

shijes së besimit dhe nënshtrimit më të Madhit. Do ti 

kuptojë prej fillimit njeriun, gjërat dhe do të njohtohet me 

komentin metakozmik të tyre. Thënë shkurtë do të qëndrojë 

karshi Realitetit të urtë të ekzistencës. 

u n i v e r s 

15 

PËRMBLEDHJE

Prof. As. Dr. Rahim OMBASHI 

RILEXIMI I DIVANIT SHQIP TË NEZIM BERATIT 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

16 

Letërsia shqipe e dokumentuar me alfabet latin nga 

filobiblikët, nuk mundi të përhapej gjerësisht. Ashtu si letërsia 

fisnore para saj, ajo nuk arriti të bëhej letërsi kombëtare. Fillimet 

e shekullit XVIII nxitën poetët shqiptarë që shkruanin në 

persisht, arabisht dhe turqisht të vargëzonin në gjuhën e 

popullit. Shkak i këtij kalimi të madh u bë nevoja e individit të 

përplotësuar për të njohur veten. 

Ato flasin për një zhvillim të mrekullueshëm kulturor që filloi 

si një art i importuar, por, që, me kalimin e kohës, u paraqit si 

diçka karakteristike shqiptare. Porosia çeli mundësinë e lirikës 

intime ku përsiatet thellë duke dëshmuar ndjeshmëri personale. 

Letërsia shqipe me alfabet arab, është quajtur letërsi e teqeve. Ajo 

pati si shtrat humusin kulturor arian të trashëguar me fisnikëri. 

Tesavvufi, si poetikë e shkrimit islam, i shërbeu si mundësi, 

kurse tradita e letërsisë orientale i dha modele të zhanreve dhe 

llojeve poetike. Premisat ndihmuan Nezim Frakullën të edukuar 

në shkollën osmane të dëshmohej si poet shekullar. Dhe jo vetëm 

ai. Interesi i madh që zgjoi te masat e dëgjuesve e ndihmoi këtë 

letërsi të masivizohej. 

Autorët e letërsisë alamiado kishin origjinë shoqërore të 

pasur, por patën edhe mbrojtjen e bejlerëve shqiptarë. Kur 

ndodhi që këta administratorë të fuqishëm të ishin edhe vetë 

shkrimtarë, jo vetëm dashamirës, mbështetja dha fryt cilësor. 

Objekt i studimit do të jenë kushtet sociale që lejuan lindjen, 

zhvillimin dhe përhapjen e kësaj letërsie e cila zgjati rreth dy 

shekuj. Ajo letërsi nis me Divanin e Nezim Beratit, një 

paraardhësi të familjes së shquar Vlora, mbolli dhe ushqeu 

veprën poetike të Naim Frashërit, tek i cili gjithashtu ka ndikime 

orientale.

Prof. Dr. Ramazan H. BOGDANI 

(“Mjeshtër i Madh”) 

HISTORIOFESTIVALISTIKA 

E FOLKLORIT SHQIPTAR 

Rrugëtimi gjashtëdhjetëvjeçar 

i 14 Festivaleve Folklorike Kombëtare 

(1949 - 2009) 

Kronologjia e festivaleve: 

• Festivali i Parë Folklorik Kombëtar (FK) 

Tiranë – 1949 

• Festivali i Dytë FK 


• Festivali i Tretë FK 


• Festivali i Katërt FK 


• Festivali i Pestë FK 

Elbasan – 1966 

• Festivali i Gjashtë FK 

Gjirokastër - 1968 

• Festivali i Shtatë FK 

Gjirokastër – 1973 

• Festivali i Tetë FK 


u n i v e r s 

17 

PËRMBLEDHJE

• Festivali i Nëntë FK 


• Festivali i Dhjetë FK 


• Festivali i Njëmbëdhjetë FK 

Berat – 1995 

• Festivali i Dymbëdhjetë FK 


• Festivali i Trembëdhjetë FK 


• Festivali i Katërmbëdhjetë FK 

Gjirokastër - 2009 

Rrjedhimisht, sipas dokumentacionit, 

Festivali Folklorik Kombëtar - Gjirokastër 2015, 

do të duhej të përcaktohej si i pesëmbëdhjeti. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

18 

“Historiofestivalistika e Folklorit Shqiptar” legjitimohet 

edhe përmes kronikave, reportazheve dhe filmave 

dokumentarë. Ato ruhen pjesërisht në Arkivin Qendror 

Shtetëror të Filmit - Tiranë, në Arkivin e Institutit të Kulturës 

Popullore e në faqen e internetit, You Tube. 

Një dokumentacion i pasur gjendet edhe në Arkivin Vetjak të 

Ramazan H. Bogdanit. Sipas platformave përkatëse, 

Festivalet Folklorike Kombëtare në Shqipëri, janë organizuar 

nga shteti përmes ish-Komitetit të Kulturës dhe Artit, ose 

Ministrisë së Arsimit dhe në vijim nga Ministria e Kulturës. 

Drejtimi shkencor i festivaleve (pas të pestit, më 1966) është 

kryer nga ish-Instituti i Folklorit, apo Instituti i Kulturës 

Popullore, pranë Akademisë së Shkencave, (sot Instituti i 

Antropologjisë dhe Studimit të Artit – Qendra e studimeve 

albanologjike), si i vetmi Institucion shkencor shtetëror në 

Shqipëri.

Festivalet janë zhvilluar me konkurrime, sipas rretheve, qarqeve 

ose prefekturave. Çdo ansambël folklorik përfaqësues përbëhej 

nga 60 bartës, me të drejtë konkurrimi prej 30 minutash. 

Juria e çdo festivali do të shpallte fituesit: Flamuri i Festivalit; 

Çmimi i Parë; Çmimi i Dytë dhe Çmimi i Tretë. Gjithashtu fitonin 

çmime edhe grupe ose individë sipas zhanreve folklorike. 

Gjatë zhvillimit të çdo festivali ose më pas, janë organizuar 

diskutime, sesione, simpoziume ose konferenca shkencore për 

folklorin shqiptar, tradicional dhe bashkëkohor. 

Botimet e shumta, posaçërisht nga Akademia e Shkencave, kanë 

ndriçuar begatinë e folkloristikës shqiptare, me karakter 

kombëtar dhe ndërkombëtar. 

Hapësira e “Historiofestivalistikës të Folklorit Shqiptar” do të 

shquante edhe për zhvillimet e përtejkufijve. Të tilla kanë qenë 

ato në Kosovë, te shqiptarët e Maqedonisë, të Malit të Zi, te 

shqiptarët e Turqisë si dhe te arbëreshët e Italisë. 

Posaçërisht pas viteve ’90, “Historiofestivalistika e Folklorit 

Shqiptar” është pasuruar ndjeshëm edhe përmes organizimeve të 

festivaleve folklorike kombëtare sipas fushave përbërëse. Të tilla 

kanë qenë: Festivali i Këngës Qytetare, i Këngëve Polifonike, i 

Rapsodëve Popullorë, i Sazeve Popullore, i Valleve Folklorike etj. 

Në përfundim, përsa u trajtua, ndonëse për herë të parë, 

“Historiofestivalistika e Folklorit Shqiptar” do të përbënte event 

filozofik në shndritjen e kulturës sonë kombëtare. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

19

Prof. As. Dr. Ramiz Zekaj 

ASPEKTE TË ZHVILLIMIT TË ISLAMIT NË SHQIPËRI 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

20 

Shqipëria dhe mbarë hapsira shqiptare kanë një trashëgimi të 

pasur të besimit dhe institucioneve islame. Këto institucione 

janë dëshmuar për ndikim të fuqishëm në tërë jetën sociale, 

kulturore të shqipëtarëve musliman, duke vazhduar në 

harmoni me qytetarët e besimeve të tjerë. E theksoj këtë edhe 

nga fakti që edhe dy besimet: ortodoks dhe katolik në trojet 

shqiptare kanë trashëguar një infrastrukturë institucionale 

shumë të favorshme. 

Ajo çka i veçon muslimanet shqiptar nga pjesa tjetër e 

muslimanëve të ballkanit është ndërthurja e fesë me 

nacionalizmin. Shqiptarët i dhanë rëndësi islamit të tyre duke 

e ruajtur atë me mish e me shpirt deri në ditët e sotme çfar ju 

siguroi atyre të paprekur identitetin kombëtar përballë 

ambicieve asimuluese të fqinjëve. 

Realisht, feia islame, me vetitë e saj toleruese, kulturës 

shqiptare nuk ia mbylli prespektivën e zhvillimit evropian, por 

i la mundësi të mëdha për t'u zhvilluar mbi shtratin e traditës 

etnike, për t'i kultivuar më tutje vlerat e seleksionuara të 

kulturës shqiptare e materiale ilire. 

Shpallje e Pavarësisë së Shqipërisë dhe me krijimin e shtetit 

shqiptar, sadoqë të cunguar, organizmat fetare si dhe 

institucionet e kultit dhe ato arsimore islamike u ndodhën 

para detyrash shumë urgjente dhe shumë të rëndësishme 

lidhur me të mbijetuarit e doktrinës së tyre dhe ruajtjen e 

identitetit shqiptar. Kështu Bektashinjtë më 1922 u bënë të 

pavarur nga Turqia. Ndërsa bashkësia sunite e cila kishte 

ndërprerë lidhjet me Stambollin që me 1921, organizoi 

kongresin e saj të parë me 1923 dhe zgjodhi muftiun e vet me 

seli në Tiranë, dhe Këshillin e Lartë të Sheriatit. Në statutin e 

këti këshilli që u botua me 1925 thuhet: "Kryetari i Këshillit të 

Naltë të Sheriatit përfaqëson trupin Mysliman në Shqipënië me 

titullin "Myfti i Përgjithshëm".

Në këtë kohë në Shqipëri u zhvillua një veprimtari islame 

shumë e madhe, u hodhën themelet për një zhvillim të 

pavarur të kulturës islame si dhe të çdo veprimtarie tjetër 

brënda kuadrit të shtetit kombëtar. Patriotët muslimanë 

shqiptarë e panë të domosdoshme të bëjnë ndryshime me 

rëndësi në kulturë dhe në organizimin si dhe të realizojnë 

binomin e shenjtë Fe dhe Atdhe 

Por gjatë regjimit komunist institucionet fetare në përgjithësi 

dhe ato islame në veçanti pësuan një goditje të fuqishme si 

në asnjë vend tjetër të botës. Do të ishte 1967, “viti i 

çmendurisë”, ku shënoi aksionin e fuqishëm shkatërrimtar të 

institucioneve fetare. 

Zhvillimi i proçeseve demokratike të viteve ’90 u shfaqën 

edhe me lirinë e meditimit, fesë, besimit, me ngritjen e 

institucioneve përfaqësuese të besimeve në vend. Nismën e 

këtyre dukurive do ta shënonte më 16 nëntor 1990 rihapja e 

Xhamis së Plumbit në Shkodër në praninë e mbi 50 mijë 

vetave, të ardhur jo vetëm nga qyteti, po edhe nga fshatrat. 

Në fjalën e hapjes, hirësia e tij Haxhi Hafiz Sabri Koçi, 

kryetar i Bashkësisë Islame të Shqipërisë, vuri në dukje 

nevojën e ushtrimit të fesë nga çdo njeri e në çdo kohë. 

Muslimanët në Shqipëri, ashtu sikurse ata në Kosovë, 

Bosnje, Maqedoni, Mali i zi, Sanxhak, Kroaci, Greqi, Bullgari 

e kudo në Europë por edhe më gjerë, sot kanë veçori të 

reja, nivele më të larta arsimore e kulturore. Kjo kërkon 

mjete dhe metoda të reja të komunikimit, intepretime e 

shpjegime shkencore, filozofike e socjologjike nën dritën 

islame, por edhe manifestimin e një zgjuarësie shoqërore e 

cila gradualisht do përpunohet e zhvillohet nga brezat e ri 

kudo në Ballkan dhe botë, pas një procesi të shëndetshëm të 

të menduarit, me qëllim të krijimit të një shoqërie të 

shëndoshë dhe të përparuar. 

Një emancipim dhe kulturim me besim të shëndoshë i 

qytetarit të sotëm por edhe i atij të nesërm në Shqipëri, 

Ballkan dhe Europë do të zvogëlonte mundësit e krijimit të 

“vakumit informativ - edukues”. Kjo do të ndikonte në 

pasurimin e shpirtërave me modalitete paqesore dhe do të 

shendoshte gjëndjen e përgjithëshme të besimtarëve. 

u n i v e r s 

21 

PËRMBLEDHJE


BALLAFAQIMI NË KOSOVË MIDIS NJËSIVE 

TË UNÇSH-SË DHE NACIONALISTËVE SHQIPTARË, 

NË FUND TË LUFTËS II BOTËRORE 

Në kuadër të bashkëpunimit midis Lëvizjeve 

Nacionalclirimtare të Shqipërisë e të Jugosllavisë, udhëheqja e 

Partisë Komuniste të Jugosllavisë (PKJ) kërkoi që në verë të 

vitit 1944, pjesëmarrjen e formacioneve të UNCSH në luftimet 

për "clirimin e Kosovës" dhe të tokave të Jugosllavisë. Kërkesa 

sqaronte se, "shkaktarë që Kosova është bërë bazë e reaksionit 

janë hegjemonistët serbe". Nga ana tjetër, pranohej se, 

"shumica e popullit të Kosovës nuk kishte besim tek PKJ dhe 

tek Shtabi Jugosllav". Pra, forcat e UNCSH kërkoheshin të 

ndikonin tek shqiptarët e Kosovës që të besonin tek PKJ dhe 

tek Shtabi Jugosllav e t'iu nënshtroheshin atyre. Qëllimi i 

kërkesës së J.B.Titos ishte mjaft i qartë, për të shuar 

rezistencën e popullit të armatosur të Kosovës që nuk 

pranonte pushtimin nga ushtria jugosllave. 

Veprimet arbitrare të ushtrisë jugosllave në viset shqiptare, 

për nënshtrimin e shqiptarëve, u bënë në praninë e forcave të 

UNCSH. Madje, ata bashkëpunuan me forcat e UNCJ për të 

djegur shtëpitë e shqiptareve, që kundërshtonin pushtimin, 

duke i cilësuar forcat shqiptare te rezistences "reaksion 

shqiptaromadh". 

Njësitë e UNCSH u thirrën nga udhëheqja e UNCJ për të 

vënë shqiptarët e Shqipërisë kundër shqiptarëve të Kosovës. 

PKSH, e varur plotesisht nga PKJ, pranoi gjykimet, vlerësimet 

dhe zgjidhjet e ofruara pa asnjë kundërshtim, pa u shqetësuar 

për fatin e Kosovës. Udhëheqja kryesore e PKSH pohonte se, 

"Kosova nuk mund t'i bashkohej Shqipërisë". Forcat e 

Divizioneve V dhe VI të UNCSH qëndruan në Jugosllavi edhe 

pas mbarimit të Luftës II Botërore, për të goditur dhe 

asgjësuar cdo lëvizje të rezistencës kosovare, të drejtuar nga 

nacionalistët, që luftonte kundër ripushtimit jugosllav të 

Kosovës. 

u n i v e r s 

22 

PËRMBLEDHJE

Dr. Hysen KOBELLARI 

H. ABDULLAH ZËMBLAKU, FETAR 

DHE ATDHETAR I SHQUAR 

Figura e atdhetarit, mesuesit, propagaduesit të dalluar të 

fesë islame, vjershëtorit e veprimtarit të shquar social Sheh Hafiz 

Abdullah Zëmblaku merr një rëndësi të veçantë në kohën tonë. 

Kjo figurë shumë e dashur për njerëzit, kudo ku flitet e 

lexohet shqip e veçanërisht për besimtarët muslimanë, qëndron 

denjësisht përkrah mikut të tij të shquar, savantit Hafiz Ali 

Korça, të cilin Zëmblaku vetë e quante vëlla shpirtëror të tij. 

Por ndërsa për H.A.Korçën është shkruar diçka; emrin e tij 

e mban me krenari një medrese në Kavajë, madje është botuar 

edhe një monografi për jetën dhe veprën e tij, për H.A. 

Zëmblakun pak është folur e shkruar. Të gjithë e njohin 

"Mevludin" e tij të famshëm, i cili këndohet në raste festash ose 

përkujtimesh; njohim mjaft vjersha dhe libra bestare në gjuhën 

shqipe, të vlefshëm edhe sot, pas gati një shekull nga koha kur 

janë shkruar e botuar. 

Hafiz Zëmblaku ishte njeri i ditur, shembull i durimit, model 

i këmbënguljes në punën për përhapjen e fesë së vërtetë dhe 

arsimit në shqip, në propogandimin e dashurisë për atdheun, 

diturinë e shkencën, për të vërtetën, paqen dhe mirësinë 

njerëzore... 

Hafiz Abdullah Zëmblaku e quan veten me krenari 

"Shërbëtor i Kombit Shqiptar”dhe "Misionar dhe mësues i Fesë 

Islame". Këto cilësime qëllimlarta ai u përpoq t'i përmbushte me 

punë të palodhur gjatë gjithë jetës së tij të frytshme, duke 

shkruar e botuar mbi 30 libra, duke i rënë kryq e tërthor qyteteve 

e fshatrave të atdheut, për të predikuar falas besimin e vërtetë, 

diturinë, atdhetarinë, paqen, të vërtetën dhe progresin. 

u n i v e r s 

23 

PËRMBLEDHJE

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

24 

Është ndër të parët hartues dhe organizatorë të botimit të 

librave në gjuhën shqipe me përmbajtje fetare. Librat 

shkruheshin gegërisht dhe toskërisht dhe shpërndaheshin falas 

gjatë veprimtarive që organizonte shpesh H.A.Zëmblaku në veri 

ose në jug të vendit. Në librat e tij gjenden lista të gjata e të 

hollësishme për dhënësit e ndihmës përkatëse (sponsorizues) për 

këto botime nga besimtarë zemërbardhë e dashamirës. 

Duke zotëruar disa gjuhë me mundësi të mëdha shprehëse si 

arabisht, turqisht, persisht, sllavisht, frëngjisht, etj. ai formoi një 

kulturë të plotë jo vetëm fetare por edhe letrare e shkencore. 

Bashkëpunoi me revista dhe gazeta të kohës, si me revistat " 

Zani i Naltë ", " Kultura Islame ", " Njeriu ", etj., ku botoi shkrime 

të ndryshme. Përktheu vepra fetare, filozofike e mistike, disa prej 

të cilave mundi t'i shtypte e t’i shpërndante. 

Është ndër bejtexhinjtë e fundit, të cilët poeti ynë kombëtar 

Naim Frashëri i ka vlerësuar, duke thënë për Hasan Zyko 

Kamberin,etj., se është " Mbreti i Vjershëtorëve " ( Revista " Zani i 

Naltë ", Nr. 8, viti 1938, f.248 ) 

Po përse vallë për Sheh Hafiz Abdullah Zëmblakun kanë 

heshtur kaq padrejtësisht jo vetëm studiuesit dhe hulumtuesit, 

por edhe klerikët dhe drejtuesit e institucioneve fetare dje dhe 

sot?! 

Mbase kjo ka ndodhur ndoshta nga që Sheh Abdullahu i 

përkiste një tarikati të veçantë. Siç thotë për veten në librin "Bilbili 

Paq", përmbledhje vjershash më të mira, viti 1940 " Misionar 

Islam dhe Mësues i Fesë Islame për shpirt ( shëtitës ), dhe 

Halifat i Tarikatit Nakshi dhe Hajati dhe Autor i librave fetare 

shqipe, Sheh Hafiz Abdullah Sëmlaku (Fatih), dalë nga medrese e 

naltë Darulhilafe dhe nga Shkolla e Naltë Darulfununi Sherijje 

( Universitete ) e Stambollit." 

Si duket nga këto tarikate sot ka pak ose aspak njohës, 

përkrahës e ndjekës ... 

Sheh Zëmblaku është ndoshta bejtexhiu i fundit, i cili u 

përpoq të kuptonte rrezikun e hyrjes pa doganë të fjalëve turke, 

arabe, persiane në gjuhën shqipe, të pakuptimta për popullin e 

thjeshtë, masën e gjerë, rrezikun e përzjerjes së gjuhëve deri në 

përçudnim. ( Xh. Spahiu, Perla, 2005/1 f.17)

Hytbet e mbajtura nga H.A.Zëmblaku janë model i shkëlqyer 

i zbërthimit të Kuranit Famëlartë dhe Haditheve të Pejgamberit 

(a.s.), shembull arsyetimi dhe gërshetimi me problemet e kohës 

dhe gjendjen faktike të jetës tek ne. Ai propagandonte harmoninë 

fetare në vendin tonë, duke porositur besimtarët që të 

respektojnë fenë e tjetrit në të drejtë të tyre dhe duke adhuruar 

fenë e vet, duke u thelluar në Librin e Shenjtë e Praktikën 

Pejgamberike... 

Për të përjetësuar emrin dhe veprën e H.A.Zëmblakut këto 

vite janë organizuar veprimtari përkujtimore - shkencore për 

nder të tij dhe veprës që ai la pas. Ai u nderua me Titullin 

“Qytetar Nderi” nga Komuna Pojan në Korçë, me nismën time 

dhe nën kujdesin e Kryekomunarit Alfred Berberi. 

Medreseja e re e Korçës mban emrin e nderuar të Sheh Hafiz 

Abdullah Zëmblakut. 

Mbase një monografi e posaçme do të ishte e vlerësuar dhe e 

mirëpritur prej të gjithëve. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

25

Murat GECAJ 

DR. IBRAHIM GASHI, 

VEPRIMTAR I PËRKUSHTUAR PËR SHQIPTARIZMIN 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

26 

Në 4-vjetorin e ndarjes nga jeta, autori ia kushton shkrimin e 

tij dr.Ibrahim Gashit. Në fillim, tregohen lidhjet e tyre miqësore, 

për një periudhë disavjeçare. Në vijim ndalemi në punën e 

përkushtuar të tij në fushën e arsimit dhe kulturës kombëtare 

shqiptare; spikasin veprimtaritë e palodhura të tij si aktivist 

shoqëror sidomos me disa botime të çmuara. 

Më tej, tregohet se dr.Ibrahim Gashi lindi më 23 gusht 1935, në 

rrethin e Krujës, ku më parë kishin ardhur prindërit e tij nga fshati 

Skënderaj i Kosovës, si të përndjekur nga regjimi serb. 

Studimet e larta Dr. Ibrahimi i përfundoi në Universitetin e 

Tiranës. Vite me radhë, ishte mësimdhënës në shkollat e mesme të 

vendlindjes dhe gjatë periudhës 1984-1990 dha leksione si 

pedagog i jashtëm, në Fakultetin e Shkencave të Natyrës të 

Universitetit të Tiranës . 

Gjatë jetës, ai kreu me përkushtim edhe disa detyra shoqërore. 

Ndër të tjera, ishte bashkëpunëtor aktiv i Institutit Shqiptar të 

Mendimit dhe Qyteterimit Islam (AIITC). Nga janari 1993 dhe 

deri në shtator 1996, Dr. I.Gashi kryeu detyrën e diplomatit 

(sekretar i dytë) në Ambasadën e Republikës së Shqipërisë në 

Slloveni. 

Doli në pension në vitin 1996, por përsëri dr.Ibrahim Gashi e 

vijoi pandërprerje punën kërkimore, studimore dhe botuese. 

Përveç shumë artikujve shkencorë e metodikë, për lëndët 

metematikë e astronomi dhe me temë shoqërore, botoi 11 libra 

dhe la në dorëshkrim disa të tjerë, dy prej të cilëve kanë objekt 

kronologjinë shqiptare. 

U nda nga jeta i nderuar dhe i respektuar, më 9 maj 2012.

Sejdi GASHI 

METODAT BASHKËKOHORE PËR MËSIMDHËNIEN 

E GJUHËS DHE LETËRSISË SHQIPE 

NË SHKOLLAT E PRISHTINËS 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

27 

Në këtë studim synojmë të paraqesim një pamje sa më 

tërësore sa i përket zbatimit të metodave bashkëkohore për 

mësimdhënien e lëndës së gjuhës dhe letërsisë shqipe në 

shkollat fillore dhe të mesme të qytetit të Prishtinës. Për shkak 

të korpusit të studimit, që mund të jetë shumë i gjerë, kemi 

vendosur që trajtimin tonë ta kufizojmë vetëm në shkollat 

fillore dhe të mesme të qytetit të Prishtinës 

Korpusi është ndërtuar mbi bazën e materialeve teorike si 

dhe mbi bazën e vrojtimeve dhe hetimeve që kemi bërë nëpër 

shkollat e Prishtinës si dhe nga intervistat që kemi realizuar me 

nxënës dhe mësimdhënës. 

Trajtimi i metodave bashkëkohore të mësimdhënies nga një 

prizëm serioz, shkencor dhe gjithëpërfshirës mendojmë që 

paraqet rëndësi të dorës së parë për sistemin arsimor në Kosovë 

në përgjithësi. 

Për realizimin e këtij studimi përveç konsultimit dhe 

shfrytëzimit të literaturës teorike nga fusha e metodologjisë së 

mësimdhënies, kemi realizuar edhe punë praktike, duke 

intervistuar mësimdhënës, nxënës dhe prindër. 

Kemi intervistuar: 20 mësimdhënës ( 10 nga cikli fillor dhe 

10 të tjerë nga cikli i mesëm i shkollimit); 80 nxënës (50 nxënës 

të shkollave fillore dhe 30 të shkollave të mesme ) si dhe 26 

prindër ( pra nga 2 prindër për secilën shkollë).

Sadik MEHMETI 

Nuridin AHMETI 

PESËDHJETË VJET PUBLIKIME ARKIVISTIKE 

NË KOSOVË 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

28 

Një prej detyrave kryesore të Agjencisë Shtetërore të 

Arkivave të Kosovës (ASHAK), krahas ruajtjes, sistemimit dhe 

rregullimit të dokumenteve është edhe publikimi dhe botimi i 

tyre. Kështu, ASHAK-u ka edhe organin e vet shkencor 

profesional që nga viti 1965-revistën “Vjetari”, ku botohen 

artikuj dhe studime në fushën e arkivistikës dhe historiografisë, 

pasuri arkivore dhe recensione të botimeve të ndryshme nga 

arkivat dhe për arkivat. Revista del një herë në vit dhe artikujt 

kryesor shoqërohen me një përmbledhje të shkurtër në gjuhën 

angleze e më herët dhe në gjuhën frënge dhe në gjuhë të tjera. 

Deri sot janë botuar 50 numra të revistës “Vjetari”. Revista 

“Vjetari” fillimisht botohej si e parvjetshme, në dy gjuhë, shqip 

dhe serbisht. Në numrin e parë doli, me emrin “Buletini/ 

Godišnjak”, kurse më vonë, mori emrin “Vjetari/ Godišnjak”. 

Nga viti 2001 vetëm “Vjetari”. Midis viteve 1988-2001, për shkak 

të rrethanave të krijuara në Kosovë dhe për shkak të masave të 

dhunshme të instaluara në Arkivin e Kosovës, revista “Vjetari” 

nuk u botua. Numrat e “Vjetarit” në ballinë shquhen për disenjin 

e njëjtë, duke pasur të ndryshme vetëm ngjyrën dhe, sikur 

kuptohet, përmbajtjen. Revista “Vjetari”, me traditën e saj 50- 

vjeçare, ka luajtur rol të rëndësishëm në rrjedhat dhe në proceset 

e arkivistikës në Kosovë, duke u hapur rrugët dhe horizontet 

ideve dhe të arriturave më të reja të arkivistikës, dhe duke pasur 

ndikime të rëndësishme në vetëdijen dhe ndërgjegjen e njerëzve 

për rëndësinë e dokumenteve, për ruajtjen dhe për botimin e 

tyre.

Kjo revistë, që nga numri i parë e deri më sot, përveçse ishte 

një kronikë e vërtetë e ngritjes së nivelit kulturor-arsimor të 

punonjësve arkivorë dhe jo vetëm të atyre, por ishte edhe një 

tribunë e vërtetë e përhapjes së arritjeve të arkvistikës në 

Kosovë në përgjithësi. Revista “Vjetari”, në mos për gjë tjetër, 

është e rëndësishme sepse i ka orientuar studiuesit drejt 

burimeve arkivore, ose edhe sepse me të kanë bashkëpunuar 

disa autorë, të cilët, më vonë është parë se kanë qenë mjaft 

produktiv dhe kanë lënë vepra të mëdha. 

Në revistë, me punimet e tyre, të pranishëm janë autorët e 

hapësirave shqiptare, si: Ismet Dërmaku, Zekeria Cana, Skënder 

Rizaj, Jashar Rexhepagiqi, Ali Hadri etj., por edhe autorët e huaj, 

të cilët punimet e tyre, qoftë të përkthyer qoftë në ndonjë gjuhë 

tjetër, i kanë prezantuar në “Vjetar”, si Andrija Lainović, 

Kliment Džambazovski, Živko Avramovski, Vasilija Kolaković. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

29

Entela HIDRI 

PROCESI I TË LEXUARIT NË MËSIMNXËNIE 

Ky punim nxjerr në pah rëndësinë e njohjes së 

tipologjisë së të lexuarit, duke e konsideruar atë si një prej 

aftësive themelore që nxënësi duhet të zotërojë gjatë viteve të 

shkollimit të tij. 

E rëndësishme është që të kihen parasysh dhe rast pas 

rasti të zbatohen metodat e duhura të mësimdhënies mbi të 

lexuarin duke iu përshtatur aftësive të të nxënit të nxënësve. 

Të lexuarit nuk duhet ngatërruar me deshifrimin e 

rrjedhshëm të tekstit. Të lexuarit e kuptimshëm dhe të lexuarit 

aktiv janë procese shumë të rëndësishme për të cilat ka 

aktivitete dhe strategji që duhen zbatuar. Lexuesi i mirë nuk 

është thjesht ai nxënës që lexon rrjedhshëm, por që pasi ka 

përfunduar së lexuari është në gjendje të ritregojë se çfarë ka 

lexuar. 

Një tjetër rekomandim praktik ka të bëjë me trajnimet 

periodike për mësuesit në mënyrë që ata të njihen me 

aktivitetet dhe strategjitë më të sukseshme e të reja, që 

përmirësojnë aftësinë e të lexuarit. Kësisoj ata do të marrin një 

formim profesional të vazhdueshëm që është edhe çelësi i 

suksesit në profesionin e mësuesit. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

30

Viron KONA 

ULLMAR KVIK DHE LIBRI I TIJ 

“MË SHUMË HEROIZMA, SE SA GRURË” 

Në këtë studim, dëshmohet me dashamirësi për mikun e 

shquar të shqiptarëve, suedezin Ullmar Kvik. Në pjesën e parë 

tregohet se Ai ka lindur më 13 qershor 1934, pra më shumë se 82 

vjet më parë, në një familje punëtorësh. Gjatë viteve të studimeve 

shfaqi interes për gjuhët e huaja, ndër të cilat ishte edhe shqipja. 

Duke dëgjuar Radio-Tiranën, Radio-Shkodrën e Radio-Kukësin ai 

mori njohuritë e para për gjuhën shqipe. Më tej, në vitin 1969, nisi 

ta mësonte atë me ndihmën e botimeve, që i siguronte në Suedi 

nga Shqipëria. Njohuritë për shqipen i shtoi gjatë vizitave në 

vendin tonë, në vitet 1970, 1978, 1979, 1994 dhe më 2004 kur mori 

pjesë në tubimin e albanologëve në Prishtinë. Ka mbajtur lidhje të 

pashkëputura edhe me arbëreshët e Italisë. Ndërsa më 1994 e 

vizitoi Shkupin. 

Në ato vite, intelektuali i njohur suedez Ullmar Kvik nuk i 

shkëputi lidhjet me shqiptarët. Në Suedi ai ka qenë zëdhënës 

jozyrtar i Shqipërisë dhe i mbarë Kombit Shqiptar. Ishte 

bashkëpunëtor e më vonë edhe kryetar i Shoqatës Suedeze- 

Shqiptare, që u themelua në vitin 1970. Për 10 vjet u botua 

“Buletini“, një tribunë për shqiptarët dhe letërsinë shqipe. 

Nga viti 1981 ai bashkëpunoi me gazetën e re ”Albanien och 

vi” (“Shqipëria dhe ne”). Më 2002, Shoqata Suedeze-Shqiptare u 

shndërrua në Komiteti Shqiptaro-Suedez, ku Ullmar Kvik dha 

parreshtur ndihmesën e tij. Pothuajse të gjitha përkthimet letrare 

nga shqipja në suedisht, kanë kaluar nëpër duart e tij. Ai ka botuar 

në suedisht një seri veprash të autorëve shqiptarë, të cilat i ka 

përkthyer me përkushtim e saktësi. Ka bashkëpunuar në 

përpilimin e disa veprave gjuhësore, si: tre fjalorë suedisht-shqip 

dhe një gramatikë të suedishtes, në shqip. 

u n i v e r s 

31 

PËRMBLEDHJE

Në vitin 2004, nga Revista “Drita”, në qytetin Treleborg u 

botua libri i tij dokumentar, në gjuhën suedeze, “Mera hjältemod 

än vete” (Më shumë heroizma se sa grurë), ku dëshmohet për 

shqiptarët gjatë shekullit XX. Atë vepër lexuesi ynë tashmë e ka 

të përkthyer në shqip nga shkrimtari dhe veprimtari i njohur, 

Hajdin Abazi. 

Ullmar Kviku, në bashkëpunim me mikun e tij Lars-Erik 

Morinin, kanë përgatitur fjalorin shqip-suedisht, të parin vepër 

të këtij lloji. Ai ndihet krenar për emërtimin “Shqiptar Nderi” 

dhe për dekoratat e marra nga Zyra e Kosovës në Suedi, si dhe 

nga Shoqata bamirëse “Nënë Tereza”, dega në Suedi. Ullma Kvik 

ka qenë anëtar shumëvjeçar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Suedisë. 

Në punimin e tij autori Viron Kona ndalet në përmbajtjen, 

vlerat dhe mesazhet, që përçon Ullmar Kvik me librin e vet, “Më 

shumë heroizma, se sa grurë”. Në mbyllje të librit theksohet: “Na 

janë shtuar miqtë e fushës së kulturës, shkencës gjuhësore dhe 

historike, nga Gadishulli Skandinav. Krahas suedezit Tunman, 

krahas danezit Pedersen etj., sikundër në këta dhjetëvjeçarët e 

fundit edhe një tjetër albanolog skandinav, suedezi me zemër të 

artë Ullmar Kvik. Rrallë njerëz të tillë hasim në jetë, por që me 

ata, padyshim, bota është më e bukur.... Faleminderit, prof. 

Ullmar Kvik!” 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

32

Beqir SHEHU 

TRADITA DHE TRASHËGIMIA ISLAME 

NË KALANË E DODËS 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

33 

15 fshatrat e bashkësive blegtorale të krahinës së Kalasë 

Dodës shtrihen ne zonën veri-lindore te Shqipërisë, ne 

veriperendim te masivit malore te Korabit. 

Kalaja e Dodës, me pozicionin e saj gjeostrategjik shumë të 

rëndësishëm nga ku sigurohet lidhja më e shkurtuar dhe më e 

lehtë midis Ultësirës bregdetare e Luginës së Drinit të Zi me 

Kosovën e Pellgun e Pollogut, me kullotat alpine nga më të 

mirat në të gjithë zonën e Ballkanit Perendimor. Me sukses 

banorët e kësaj krahine që në lashtësi kanë mbarshtuar delen 

rude. 

Jeta fetare në fshatrat e krahinës Kala e Dodës, është e 

lidhur ngushtë me besimin e tre shtresave fetare; parakristjane, 

kristjane e islame, të cilat kanë përftuar një sinkronizim të 

dalluar mirë e që çfaqet në të gjitha sferat e jetës. 

Besimi islam, i bazuar në parimin e unitetit të shpirtit e 

materjes,forma më e lartë e të cilit është jeta njerzore, gjeti aq 

përshtatëshmëri dhe pika takim me proçeset e zhvillimit të 

jetës,të zakoneve e traditave të banorëve të krahinës së Kalasë 

Dodës,sa duket sikur vetë jeta e këtyre banorve e gjeti rrugën e 

Islamit. 

Zhvillime të dukshme të përhapjes së islamizimit në 

krahinën e Nahijes së fshatrave të Dibrës(Kalasë Dodës) filluan 

që në periudhën e Sulltan Sulejmanit (1527- 1565),i cili me 

reformat e guximëshme ushtarake e administrative krjoi një 

mjedis të sigurtë pune dhe veprmtarie shoqërore në të gjitha 

skajet e perandorisë.

Për blegtorët e Kalasë Dodës,rruga e shtegëtimit të blegtorisë 

për në kullotat dimrore në brigjet e Egjeut, njohu sigurinë më të 

madhe,dhe njëkohesishtë solli edhe kontaktet e para me fenë 

islame,parimet e së cilës përshtateshin në mënyrë të përsosur me 

veprimtarinë e punen e blegtorve si dhe me mënyrën e jetesës së 

tyre. 

Ndërtimi i xhamive dhe teqeve, në 15 fshatrat e krahinës si 

dhe hapja e shkollave fetare (mejtepeve) pranë tyre , ku jepnin 

mësim intelektual të njohur të klerit mysliman.të cilët me 

interpretimet dhe predikimet e tyre,dhe në bashkëveprim me 

shehëlerët e teqeve ,krijuan një mjedis fetar,larg intolerancës e 

fanatizmit doktrinor, ku parimet e Islamit gjetën një shtrat 

përbashkësishë,dhe pika të shumta kontakti,me kulturën e 

jetesës dhe zakonet e traditat e këti visi. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

34

Emirjona KRAJA 

FAMILJE DINJITOZE NË KOSOVË DHE NË DIASPORË 

Artikulli fokusohet ne pershkrimin e nje familjeje 

kosovare patriotike ne diaspore, e cila ka jetuar nje varferi te 

thelle dhe ka perballuar me veshtiresi presionet e shumta 

dhe dhunen e eger serbe, gjate nje periudhe disavjecare, kur 

kryefamiljarin e kercenonte burgimi i sigurt, per veprimtarine 

e shquar qe zhvillonte ne fushen e arsimit. Si mesues dhe 

drejtues i shoqerise civile ne nje institucion shume te gjere, ai 

kishte braktisuar sistemin arsimor te pushtuesit serb, duke i 

shnderruar shtepite shkolla. 

I gjendur nen kete presion, me nje familje me gjashte 

femije te ndodhur perballe shume veshtiresish, deri ne 

drejtimet me elementare ne rregullimin e femijeve, emigroi 

ne Austri, ku fale vemendjes se autoriteteve austriake, 

gradualisht u kapercyen veshtiresi komplekse te integrimit. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

35 

Ne artikull paraqitet familja Mehmeti dhe perpjekjet e saj 

per stabilizim, integrim dhe arsimim te femijeve ne nivele te 

larta e cilesore , deri ne kualifikime pasuniversitare, ne 

specializime perballe profesorateve te larta ne Austri e ne 

Japoni, duke realizuar edhe doktoratura. Autorja i prezanton 

keto raste si shembuj frymezues per vajzat shqiptare jo 

vetem ne Austri e ne Kosove, por edhe me gjere, duke 

synuar te ndertoje modele konkrete per emancipimin e 

femrave shqiptare, kudo qe nodhen. Kjo perben edhe 

kolonen vertebrale te artikullit.

Vasil PREMÇI 

LIRIKA E SHPIRTIT 

Pena e vjeshtës së artë përbën nismë të shkrimtarit Vasil 

Premçi për t’i dhënë lexuesit një vëllim me tregime të zgjedhura 

lirike. Përfshihen tregime nga 71 autorë nga të gjitha trevat 

shqiptare dhe me një shtrirje kohore prej dy shekujsh të fundit. 

Bëhen objekt: personalitete të medias shqiptare dhe më gjerë,si: 

Ernest Koliqi, Milto Sotir Gurra, Mitrush Kuteli, Migjeni, Sterjo 

Spasse, Petro Marko, Ismail Kadare, Dritero Agolli, Faik 

Ballanca, Vath Koreshi, Kiço Blushi, Naum Prifti, Dushko Vetmo, 

Nasi Lera, Nasho Jorgaqi, Zija Çela, Teodor Laço, Helena 

Kadare, Faruk Myrtaj, Anton Gjonçaj, Ymer Shkreli, Kim 

Mehmeti, Lazër Stani, Vasil Premçi, Zydi Morava, Ardian - 

Christian Kyçyku, Roland Gjoza, Ardian Leka, etj. 

Padyshim që kjo “dallandyshe” do të çelë rrugën për vëllime 

të tjera me tregime të kësaj natyre, në të cilat dëshmohen 

emocione dhe ndjenja të thella njerëzore. Vëllimi plotëson një 

nevojë të domosdoshme të lexuesit të kohës tonë si edhe 

pasqyron nivelin e kësaj proze të brishtë të letërsisë shqiptare. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

36

Ramadan SHKODRA 

SHQIPËRIMI I KURANIT NË KOSOVË 

PAS LUFTËS SË DYTË BOTËRORE 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

37 

Megjithëqë prania e Kuranit te shqiptarët është e hershme 

sa edhe prania e Islamit s'do mend se edhe interesimi, 

përkushtimi e kontributi i shqiptarëve ndaj Kuranit dhe 

për Kuranin është evidentë, prandaj dhe nga radhët e 

shqiptarëve kanë dalë shumë njohës, komentues, hafëzë e 

lexues të spikatur, kjo në njërën anë, kurse në anën tjetër 

ata kanë jetuar e vepruar po sipas porosive kuranore. 

Porse, - krahasuar me popujt e tjerë evropianë, - Kurani te 

shqiptarët është përkthyer relativisht vonë. Ndër shqiptarët 

përpjekjet dhe iniciativat e para për përkthimin e Kuranit 

në gjuhën shqipe i gjejmë që në kohën e Rilindjes 

Kombëtare. Mirëpo, punën e parë serioze në këtë drejtim e 

ndërmori Ilo Mitko Qafëzezi, i cili në Ploeshti të 

Rumanisë, më 1921, i kishte botuar të përkthyera në shqip 

6 suret e para të Kuranit. 

Qarku i ulemave të Kosovës, të përqendruar në Prishtinë, 

- e cila në vitet 70 përveçse ishte qendër e rëndësishme 

administrative, qe shndërruar edhe në një qendër të 

rëndësishme kulturore, arsimore, e universitare, - i dhanë 

këtij qyteti edhe karakterin e një qendre të rëndësishme 

për kulturën islame. Kështu, më 1985, Kryesia e BI të 

Kosovës pati fatin e mirë dhe privilegjin e madh që arriti 

ta përmbushte një mision sa të rëndësishëm aq edhe 

sfidues. Ajo botoi Kuranin e përkthyer nga Feti Mehdiu, 

me çka e bëri shqipen gjuhë që e njeh Kuranin dhe ua 

ofroi besimtarëve e opinionit shqipfolës Kuranin në gjuhën 

e tyre.

Mirëpo, jo vetëm kaq, ngase vetëm tri vite më vonë, po në 

Prishtinë, botohen edhe dy përkthime të Kuranit, përkthimi i H. 

Sherif Ahmetit dhe ai i Hasan ef. Nahit. 

Kështu, në harkun kohor prej 3 viteve (1985-1988), qarku i 

ulemave të Kosovës arriti të botonte tri versione të përkthimit të 

Kuranit, duke bërë kështu realitet idenë dhe projektin e 

kamotshëm të ulemave shqiptarë për ta pasur Kuranin në gjuhën 

e tyre. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

38

Dr. Jolanda LILA 

TRAJTIMI I ISLAMIT NË MEDIAN SHQIPTARE 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

39 

Ky material nxjerr në pah prirjet dhe karakteristikat 

kryesore të medias shqiptare për nga mënyra e qasjes ndaj 

islamit, pra sesi janë parë e trajtuar çështjet që lidhen me 

besimin musliman përgjatë një shekulli të lindjes dhe 

konsolidimit të shtypit e medias në Shqipëri. 

Përmes një vështrimi panoramik bëhet periodizimi i medias 

shqiptare duke u bazuar në specifikat e trajtimit të temave 

islame, por edhe në sfondin historiko-shoqëror, i cili ka qenë 

përcaktues për orientimin e shtypit dhe medias shqiptare në 

përgjithësi. 

Ky periodizim është i domosdoshëm për të kuptuar 

rrethanat në të cilat është gjendur besimi islam në Shqipëri për 

shkak të politikave të mbrapshta qeverisëse. Ekzistojnë tri 

periudha kryesore që e kanë përcjellë nga qasje e mendësi të 

ndryshme çështjen e islamit: periudha e parë (1910-1945) është 

koha kur u konsolidua fuqishëm shtypi islam dhe në këto 

periodikë shkruanin penat më të ndritura të shoqërisë 

shqiptare, të cilat përcillnin mendime dhe materiale të vyera, që 

nuk kufizoheshin vetëm në çështje të besimit islam, por 

shtriheshin edhe në disiplina të tjera të veprimtarisë njerëzore, 

si: filozofi, mjekësi, psikologji, letërsi etj.; periudha e dytë 

(1945-1991) është epoka e errët e islamit, në të cilën u ndalua 

çdo veprimtari fetare dhe faltoret e objektet e kultit, qofshin 

këto edhe me vlera muzeale, u rrafshuan përtokë, ose u kthyen 

në magazina mallrash konsumi. 

Në këtë lloj situate as që mund të pretendohej për 

pasqyrime mediatike të çështjes islame. Besimi fetar 

konsiderohej si shpikje për manipulimin e mendjeve njerëzore 

dhe aksioma dominuese e propagandës antifetare ishte “Feja 

është opium për popullin”; ndërsa periudha e tretë (1991-2013) 

është faza ku shtypi islam dhe propaganda mediatike është 

përhapur fuqishëm.

Sidomos pas vitit 1998, liberalizimi i tregut mediatik shqiptar, 

bëri të mundur hapjen e shumë radiove e televizioneve private, 

duke shembur mitin e radio-televizionit shqiptar, si e vetmja 

media elektronike në vend. 

Shumësia e kanaleve mediatike ka sjellë edhe shumësi 

qasjesh, zërash e interpretimesh për çështjet e islamit. Gjithashtu, 

edhe numri i periodikëve islamë është shtuar ndjeshëm vitet e 

fundit. Sigurisht që kjo shumësi zërash mediatikë dhe 

kohështrirje mbi njëshekullore kërkon studime të detajuara e të 

thelluara, por në këtë material bëhet një përpjekje për të nxjerrë 

në pah tiparet kryesore të këtij rrafshi tematik. Vlen të theksohet 

se studimet mbi historinë e shtypit islam dhe rolit të medias në 

këtë besim fetar thuajse janë tërësisht mungesore në Shqipëri, 

andaj vështirësitë ishin të mëdha për koncentrimin e materialit 

dhe pasqyrimin e të dhënave konkrete. Shpresojmë që në të 

ardhmen të ndërmerren studime të detajuara mbi këtë lëmi dhe 

të ketë më tepër angazhim për moskeqpërdorimin e medias, por 

gjithçka të përcillet me objektivitet dhe paanësi. 

Theksojmë gjithashtu se ky punim është fokusuar vetëm në 

realitetin mediatik të Republikës së Shqipërisë dhe nuk janë 

përfshirë Kosova, apo trojet shqiptare në Mal të Zi, Maqedoni e 

Çamëri dhe as diaspora, sepse në secilin mjedis ka specifika të 

mëvetësishme dhe për pasojë, objekti studimor do të ishte më i 

gjerë. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

40

Prof. Dr. Feti MEHDIU 

PËRJETËSIMI I DISA ORIENTALIZMAVE 

NË FJALORIN E TAHIR DIZDARIT 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

41 

Fjalori i orientalizmave në gjuhën shqipe, i Tahir N. Dizdarit 

është vepër e rrallë, jo vetëm në leksikografi shqiptare, kurse 

Instituti Shqiptar i Medimit dhe Qytetërimit Islam është më i 

merituari që këtë vepër e bëri pronë të opinionit shkencorë. 

Profili shkencor si filolog i Dizdarit:orientalist, që është barazi 

me arabist, turkolog, iranist, nuk duhet ngatrruar me 

misionarizmin që bën përpjekje të kamuflohet përmes termit 

Orientalizëm. Orientalistika dhe orientalizmi janë dy koncepte të 

ndryshme. 

Një grup fjalësh, në këtë fjalor, që shenjojnë fushën fetare, që 

i përkasin religiolinguistikës islame, janë spieguar hollësisht 

dhe janë ilustruar me shembuj nga këngë popullore, 

frazeologjizma e fjalë të urta shqipe, por për arsye objektive 

nuk është përfshirë e tërë hapësira shqiptare. Këso spiegimesh 

nuk kemi hasur në fjalorë tjerë etimologjikë. Në fjalorin e T. 

Dizdarit janë rreth 160 fjalë të kësaj fushe, për të cilat jam 

përqëndruar të afroj kontributin tim. 

Fjalët që i kam marrë në shqyrtim gjenden edhe në fjalorët e 

vjetër, te: Fjalori i Bashkimit, Mejeri, Waignadi, Buseti, 

Kujunxhiqi, Cordinjano. Në fjalorët e ri të gjuhës shqipe zbehet 

spiegimi i tyre, varfërohet ose mbesin edhe jasht fjalorit. 

Tahir N. Dizdarit i ka bërë të pavdekshme këto fjalë dhe i ven 

në shërbim hulumtuesit të trashëgimisë kulturore popullore 

shqiptare margaritarë të çmueshëm. I hap shteg studiuesit të 

gjuhës shqipe të analizojë në thellësi kuptimin konkret të fjalës 

në kontekst të folklorit shqiptarë. Mos humbas energji kot në 

eksperimente të zëvendësojnë tespihët me rruzare e zeqatin me 

tatim, etj. 

Ky thesar gjuhësorë si rrjedhojë e pranisë dhe ndikimit të 

fesë dhe kulturës islame në këto troje, është bërë pjesë e 

inventarit religiolinguistik, kurse Tahir Dizdari i ka përjetsuar sa 

të jenë gjallë.

Dr. Eduart CAKA 

SHKENCËTARI I MADH MYSLIMAN I SHEKULLIT XI, 

EL-BIRUNI 

Al Biruni i cili ka jetuar në shekullin e XI është një nga 

shkencëtarët më të mëdhenj muslimanë të gjithë kohës. Ai shkroi 

më shumë se 180 libra në disa disiplina shkencore të tilla si, 

histori, histori e feve, gjeografisë, gjeodezisë, filozofisë, 

matematikës, trigonometrisë, astronomisë, mjekësisë dhe shumë 

fushave të tjera. Librat e tij janë studiuar për shekuj me rradhë në 

universitetet më të njohura të lindjes dhe perëndimit. George 

Sarton do të emëronte shekullin kur Biruni ka jetuar si "shekulli i 

Birunit" për të shprehur rëndësinë dhe kontributin e tij ndaj 

shkencës dhe njerëzimit në përgjithësi. 

Artikulli përpiqet të japë disa informacione në lidhje me 

jetën dhe veprat e tij. Gjithashtu për të theksuar disa arritje të 

rëndësishme të Birunit të tilla si metodologji, objektivizëm 

dhe rezultate të tjera shkencore të tij ndaj shkencës në 

përgjithësi. Të dhënat e dhëna për jetën e tij gjithashtu ofrojnë 

disa shembuj në lidhje me zhvillimin e shkencës në shekullin e 

njëmbëdhjetë. Gjithashtu Biruni është një shembull i mirë për 

të treguar se si dituria është transmetuar në të gjitha moshat 

dhe në vende të ndryshme. Profesionalizmi i tij, objektiviteti 

dhe profili i një shkencëtari bëri që Biruni dhe veprat e tij të 

studiohen edhe në ditët e sotme, dhjetë shekuj më vonë. 

u n i v e r s 

42 

PËRMBLEDHJE

Msc. Artan S. MEHMETI 

SHTETET ISLAME NË OBI 

Organizata për Bashkëpunim Islamik – OBI është 

organizata e dytë ndërqeveritare pas Kombeve të Bashkuar, e 

themeluar më 25 shtator 1969, gjatë samitit që u mbajt në 

Mbretërinë e Marokut. Në këtë organizatë janë të anëtarësuar 

57 shtete me status të plotë, si dhe 5 shtete të cilat kanë status 

vëzhgues. Sipërfaqja e OBI – t, është rreth 29.091.707 km2 ose 

përafërsisht ¼ e sipërfaqes kontinentale të Botës, si dhe rreth 

1.727 miliard banorë, apo 23,5 % të numrit të përgjithshëm të 

popullsisë së Botës. Shtetet e kësaj organizate shtrihet në katër 

kontinente (Afrikës 27shtete, Azi 27 shtete, Amerikën Latine 2 

shtete, në Evropë 1 shtet), Nevoja për themelimin e kësaj 

organizate lindi si pasojë e rrethanave të krijuara pas luftës së 

parë botërore ku u shkatërrua edhe Kalifati. Gjuhët zyrtare të 

OBI – t janë: gjuha arabe, gjuha angleze dhe gjuha frënge. 

Selia e organizatës ndodhet në qytetin Xheda të Arabisë 

Saudite.OBI ka një delegacion permanent në Kombet e 

Bashkuara. 

Sipërfaqja e madhe kontinentale ka bërë të mundur që në 

këtë hapësirë të shtrihen një numër relativisht i madh i 

maleve, rrafshnaltave, ultësirave, depresioneve, shkretëtirave, 

gadishujve, ishujve, luginave lumore, kanioneve, etj.Në 

hapësirën e këtyre shteteve të jenë të pranishme po thuajse të 

gjitha llojet e klimës. Ujërat mbulojnë një pjesë të vogël 

shteteve të OBI – t, ku në të rrjedhin lumenjtë më të 

rëndësishëm e më të gjatë në Botë, si: Nili, Nigeri, etj. 

Hapësira e këtyre shteteve lagët nga detet dhe oqeanet më të 

rëndësishëm të Botës. Në hapësirën e shteteve të OBI – t, janë 

prezent një numër i madh dhe i llojllojshëm i botës bimore 

dhe shtatore. 

u n i v e r s 

43 

PËRMBLEDHJE

Smajl BALA 

BIBLIOTEKAT MYSLIMANE NË SHKODËR 

Me sundimin e Perandorisë Osmane u ndërtua institucione 

fetare, objekte kulti, mejtepe etj.. Këto u pajisën edhe me 

bibloteka. 

Fondet e librave kanë qenë në gjuhët klasike orientale, 

arabe, turke e perse, si edhe në gjuhën shqipe. 

Është e dokumentuar se në Shkodër ka pasur mbi 25.000 

vëllime librash dhe mbi 10.000 të tillë nga bibloteka private. 

Në Shkodër kanë ekzistuar disa bibloteka fetare, por në 

këtë artikull bëhen objekt vetëm tri prej tyre: 

Bibloteka e Vakëfit. Origjinën e ka shumë të hershme, 

shumica e librave është e trashëguar apo dhuruar nga 

Medreseja e Vjetër e Qafës she ajo e Pazarit të vjetër. 

Ajo ka qënë një godinë prej dy katesh, me disa dhoma dhe 

salla studimore. 

Në këtë bibliotekë kanë shërbyer disa poliglotë të shquar, 

si Hamdi Bushati, Hafiz Muhamet Kuçuku, Hafiz Abdulla 

Bedica dhe së fundi Esat Myftia. 

Biblioteka Këlliçi (Myftiej) në lagjen (Qafe Tabaku). Kjo ka 

qenë ndër më të hershmet në Shkodër, e krijuar nga Hafiz 

Hasan Këlliçi, gjyqtar dhe kadi shumë i respektuar. Biblioteka 

ndodhej nën kalanë Rozafa, në lagjen Qafë (Tabakë), pranë 

lumit Drin. Në vijim në këtë bibliotekë kanë shërbyer Efendi 

Jusuf Tabaku dhe Hafiz Esat Myftinia. 

Kjo bibliotekë shquhej edhe për faktin se ajo ka në 

dispocion edhe shumë dorëshkrime të moçme. 

Në periudha të mëtejshme shumica e librave të kësaj 

biblioteke u kaluan në Bibliotekën “Marlin Barleti” të 

Shkodrës. 

Biblioteka Myftiej në lagjen Ndocaj. Ndodhej në lagjen 

Qafë dhe ka qenë ndër më të pasurat në Shkodër. Është 

krijuar 300 vjet më parë nga Salih Efendia i Madh. 

Pjesën më të madhe të fondeve të librave ai e solli nga 

Stambolli, krzesisht nga Mustafa Pasha. 

Trashëgues i kësaj biblioteke ka qenë nipi i tij, Sali Myftiej. 

u n i v e r s 

44 

PËRMBLEDHJE

Prof. Dr. Fadil MALOKU 

NEVOJA E NJË REFORME NË MENDIMIN ISLAM 

Fundshekulli ynë siç e dimë të gjithë ishte periudhë e 

ndryshimeve të mëdha në gjithë botën edhe me vetë faktin se 

zhvillohej një revolucion i përgjithshëm kundër ideologjisë së 

komunizmit dhe platformës obskurante të luftës së ftohët, të cilat 

njerëzimit i sollën; mjerim, skamje, luftëra të pakuptimta, dhe 

varfëri morale e materiale, që të mbushnin mendjen se është fjala 

për një “fund të paparë të historisë”, siç do të shprehej Frensis 

Fukajama1) figurativisht . 

Ç’ është më interesant, një vlerësim i ngjashëm, do të thoshim 

fatalist përkitazi me ndryshimet e mundshme dhe pasojat që do 

të sillnin ato me vete në sistemet e Evropës, thuhej edhe gjatë 

luftës së parë botërore. Bile atëbotë, ai vlerësim atëherë 

konsiderohej si luftë e fundit, luftë kundër të gjitha luftërave 

tjera të mëparshme që zhvillohej me motive të zgjerimit të 

demokracisë. Por ç’ ngjau? Nuk ndodhi as “fundi” e as “fillimi i 

fundit”; demokracia, si alternativë modeste e ndërtimit të 

raporteve mes njerëzve, nuk u vendos! Në vend të sajë nëpër 

Evropë me gjuhën e dhunës u futën përbindëshat e komunizmit 

(1917) dhe fashizmit (1939). Lufta e dytë botërore, gjithashtu, nga 

historianët do të mbahet në mend me tensionimet dhe kërcimet 

globale që si pasojë e lindën luftën e ftohët, për të vazhduar 

luftërat ne Gji, në ish Jugosllavi (Kroaci, Bosnjë, Kosovë, 

bombardimi i Serbisë), në Afganistan, në Irak, në Ukrainë, në 

Siri. 

u n i v e r s 

45 

PËRMBLEDHJE


KRISHTËRIMI DHE ISLAMI 

NË DHEUN E SHQIPTARËVE 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

46 

Në këtë artikull trajtohet një temë e debatuar jo pak ndër vite 

nga studjues, politikanë, diplomatë, shkrimtarë e gazetarë 

shqiptarë e të huaj, ajo e pranisë apo praktimit të disa besimeve 

fetare dhe ekzistencës së mirëkuptimit për këtë fakt tek 

shqiptarët. Bazuar në dokumente origjinale të ruajtura në 

Arkivin Qendror Shtetëror në Tiranë në punim pasi bëhet një 

historik i shkurtër i zhvillimeve politike e shoqërore në 

gadishullin Ballkanik e në veçanti në trevat shqiptare, shfaqen 

disa konsiderata e përfundime interesante rreth shkaqeve që 

detyruan shqiptarët të praktikojnë disa besime fetare. 

Konvertimi i një numri të konsiderueshëm të shqiptarëve në 

besimin islam, sot besim mbizotërues në Shqipëri, Kosovë, 

Maqedoni e Mal të Zi, pra në të katërt shtetet kufitare ku banojnë 

shqiptarë, ka qenë dhe mbetet ende edhe sot objekt diskutimesh 

e debatesh të shumtë. Përveç dy arsyeve tashmë të pranuara prej 

të gjithëve se, dhuna e ushtruar nga pushtuesi i ri si edhe ruajtja 

e dhënia e privilegjeve, autorja mendon se është edhe një tjetër 

arsye që mund të ketë ndikuar jo pak në këtë proces konvertimi 

masiv të shqiptarëve në fenë e re që vinte nga Lindja. Trysnia e 

ushtruar nga fqinjët tanë të krishterë për të pushtuar trojet 

shqiptare përzënë, vrarë apo edhe asimiluar shqiptarët, i shtyn 

këta të fundit të zgjedhin një besim të ri fetar duke mos pranuar 

në këtë mënyrë të identifikoheshin serb, malazez, grek apo edhe 

maqedonas për shkak se praktikonin besimin e krishterë, të ritit 

ortodoks e latin. Mbrojtja me çdo mjet e mënyrë identitetin tonë 

kombëtar, pra pavarësisht besimit fetar të praktikuar, i ka 

shëndruar shqiptarët në një shembull për tu ndjekur. 

Mirëkuptimi ndërfetar ndër shqiptarët është një vlerë e 

jashtëzakonshme pë mbarë botën.

Prof. Dr. Vebi BEXHETI 

ABDYLAZIS VESELI, 

NJË JETË PËR ARSIMIN SHQIP (1942-2008) 

Artikulli trajton personalitetin dhe veprimtarine studimore e 

botuese të Prof. dr. Abdylaziz Veselit, veprat e te cilit jane nje 

kontribut me shume vlerë nw fushwn e letwrsisw arsimore e 

pedagogjike, nw historinw e arsimit shqiptar. 

Ne menyre te vecante shkrimi pershkruan ndihmesen e 

cmuar nw botimet pwr arsimin parashkollor, pasi profesori ka 

drejtuar Shkollen e Larte Pedagogjike ne Gjilan te Kosoves, qe 

pergatiste kuadro te larta per arsimin parashkollor. Aty del ne 

pah ndimesa e tij ne kete hallke relativisht te re te sistemit 

arsimor te Kosoves, por edhe te Shqiperise, per disa aspekte te 

punes akademike, e cila eshte nje pune origjinale qe u sherben 

studiuesve te sotem dhe te neserm per trashegimine tone 

arsimore. 

PËRMBLEDHJE 

Njekohesisht evidentohet edhe bashkepunimi me 

profesoreshen Mynevere Rusi, me te cilen kane botuar nje botim 

te vlerte per disa aspekte te rendesishme psiko-pedagogjike te 

arsimit parashkollor. 

u n i v e r s 

47

Dr. Skënder DEMALIAJ 

MOTIVET E KTHIMIT TË SHPEJTË TË KOSOVARËVE 

NË TROJET E VETA, 1999 

Motivet e kthimit të shpejtë të kosovarëve në trojet e 

veta, 1999 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

48 

Shkrimi analizon kthimin historik te refugjateve kosovare 

te luftes se vitit 1999 ne shtepite e tyre menjeher pas 

perfundimit te saj. Autori ngre tezen se ky kthim është 

një veprim i natyrshëm, i ligjshëm dhe ka shpjegimet e tij 

etnopsikologjike, historike dhe politike. Midis tyre artikulli 

rendit dashurine për Atdheun, natyren e shqiptarët te 

Kosovës si njerëz të sakrificës dhe deshiren per te qene te 

lirë në tokën e tyre per te pununuar me vullnet dhe 

energji të reja. Me pas rendit si faktor autoktonine në 

tokën e tyre mijëvjeçare dem baba dem dhe perpjekjet 

heroike e sakrificat sublime për të ruajtur identitetin e 

tyre shqiptar. Dhe se fundi artikulli parashtron faktoret 

politike, si: mbështetja e NATO-s dhe e SHBA-së për 

Kosovën, besimi në NATO dhe në SHBA se nuk do të 

ketë më spastrim etnik në Kosovë, besimi në zhvillimin e 

shpejtë të Kosovës. 

Shkrimi mbyllet me përfundime, sipas te cilave shqiptarët 

në Kosovë dhe në Shqipëri sot po largohen se në vendet 

e tyre zhvillimi ekonomik është i ngadaltë, të ardhurat 

janë të ulëta dhe qeveritë të korruptuara.

Valentina ÇELA 

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NGA FËMIJËT NË DIASPORË 

Shkolla shqipe, në SHBA ka pasur prej dekadash. Deri para 

viteve 90 zakonisht emigracioni i kohës kishte caktuar si 

”kryeqytet të shqiptarëve” qytetin e Bostonit në shtetin 

Masaçuset. 

Tani këtë status e kanë në të njëjtën kohë edhe Njy Jorku me 

rrethinat e tij, edhe Detroiti, edhe Çikagoja, por edhe Konteika. E 

kjo nuk lidhet thjesht vetëm me numrin e shqiptarëve të ardhur 

në këto vende që vazhdon të rritet ndjeshëm, por edhe me 

aktivitetet prodhuese, financiare por sidomos intelektuale që 

kanë shqiptarët në këto qytete e shteteKjo ndodh për hir të një 

tradite të emigrantëve shqiptarë të këtij qyteti, ku në vitet e para 

të shekullit XX në të ka lindur Federata Panshqiptare “Vatra” në 

drejtimin e Fan Nolit e më vonë të Faik Konicës. Kjo Federatë që 

vazhdon edhe sot të luajë me sukses lidhjen në mes të Shoqatave 

të shumta atdhetare, kulturore, artistike, kishte edhe organin e 

saj të shtypit “Dielli” që edhe sot bënë përpjekje të lavdërueshme 

për të mbajtur të gjallë frymën e shqiptarizmës. 

Shkolla e parë në gjuhën shqipe, në Filadelfia, USA ,hapi 

dyert e saj në Mars, të vitit 2004. Hapja e shkollës, për fëmijët 

Shqiptarë të Filadelfias dhe zonave rreth saj, u bë e mundur në 

saj të punës vullnetare të antarëve të shoqatës:"Bijtë e Shqipes",e 

cila u krijua,në Shkurt te vitit 2002. Mësuesit shprehën 

gadishmërinë për të punuar vullnetarisht në shkollën shqipe 

Në Itali gjithçka u organizua mbi baza vullnetare, por 

mësuesit kanë kërkuar dhe gjetur mbështetjen nga komunat, ku 

janë shkollat, të cilat kanë vënë në dispozicion lokale për të 

zhvilluar mësim e gjuhës amtare njëherë ose dyherë në javë, ku 

mësimi zhvillohet pasdite ose në ditët pushim. Tekstet, të cilat 

përdoren në këto shkolla sigurohen nga vet mësuesit ose nga 

ambasada. Ato, janë tekste të shkollave publike si: Abetaren, 

Shkronjë pas shkroje, histori, letërsi gjeografi muzikë dhe tani 

kemi dhe tekstin: “Të mësojmë gjuhën amtare dhe kulturën 

shqiptare” për nivelin e parë, të dytë dhe nivelin e tretë, të 

botuara vetëm për fëmijët në diasporë. 

u n i v e r s 

49 

PËRMBLEDHJE

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

50 

Tradita e pasur arbëreshe gjatë shekujve është një model i 

shkëqyer, një qëndrim i shkëlqyer demokratik, ku janë krijuar 

hapsira të gjera veprimi experiences e të zhvillimit të arsimit, 

kulturës, gjuhës, dokeve e zakoneve arbëreshe. 

Zvicra është një vend demokratik, që respekton të drejtat dhe 

indentitetin e pakicave. Kështu një numër i konsiderueshëm 

shqiptarësh janë integruar në jetën dhe kulturën e atij vendi , 

duke ruajtur dhe edhe indentit etin e tyre. 

Në Bernë të Zvicrës, u mbajt Konferenca e Parë Kombëtare 

për Shkollat Shqipe në diasporë, me përfaqësues nga e gjithë 

diaspora. Një kontribut të veçantë nga Zviceranët ka dhënë 

Prof.dr. Basil Schader, cili si njohës shumë i mirë i gjuhës shqipe 

ka kontribuar në kualifikimin e mësuesve, si dhe në 

tekstografinë shkollore., 

Shqipëtarët e vendosur në këtë vend, kanë klubet me amrat e 

vendit të tyrë:”Atdheu”, “Skënderbeu”, “Drini “, 

“Kosova”,”Besa” etj. 

Shkolla shqipe te hapura në Zvicër, kanë një shtrirje në të 

gjitha kantonet. 

Një pasqyrë të qartë të shkollave shqipe e gjejmë në 

librin:”Historia e shkollës shqipe të mësimit plotësues në Zvicër” 

e prof.dr.Shefik Osmani dhe doc.mas.Mahir Mustafa. 

Në Austri zhvillohet arsimi në gjuhën shqipe me 

mbështetjen e organeve vendore shterërore vendase. Gjatë një 

jave për nivelin parashkollor janë në program 3 orë mësimi i 

detyrueshme “gjuha dhe të folurit”. Më pas duke filluar nga 

klasat fillore e në vazhdim, mësimi i gjuhës amtare nuk është i 

detyrueshëm. Për çdo vit prindërit plotësojnë një formular, ku 

vërtetojnëse fëmija i tyre do të ndjek mësimin e gjuhës amtare, 

kështu këta fëmijë janë të detyruar të ndjekin mësimin gjatë 

gjithë vitit.

Prof. Dr. Musa Kraja 

MBI VEPRËN E AKADEMIKUT PAJAZIT NUSHI: 

“LEKSION I PSIKOLOGJISË” 

Pajazit Nushi ishte dhe mbetet nje nga personalitetet me 

te shquara te shkencave psikologjike dhe pedagogjike per 

gjithe Hapsiren Shqiptare e me gjere. Ishte mesues i psikologjise 

ne shkollen e mesme, dhe me pas pedagog dhe studjues shume 

serioz, i cili beri karriere ne tre drejtime: a) Ne jeten dhe 

veprimtarine mesimore, shkencore dhe akademike e botuese b) 

Ne jeten politikoshoqerore e shteterore , te Ish Jugosllavise, por 

kryesisht te Kosoves per problemet arsimore, shkencore., deri 

ne vitet 1980 , me levizjet e demostratat e studenteve , kur e 

pushuan nga puna organet serbe dhe e lene pa pune, duke u 

aktivizuar me shume veshtiresi si pedagog i jashtem ne ndonje 

skaj pasditeve te Universitetit. c) ne jeten shoqerore ,duke qene 

ne krye te Komisionit per Denimin e Krimeve te Milloshevicit 

dhe ne drejtim te Komitetit te Drejtave te Njeriut ne Kosoven e 

cliruar. Antar dhe Zv/kryetar I Akademise se Shkencave te 

Kosoves, ish profesor i psikologjise ne Universitetin e Prishtines , 

te Tetoves, dhe ne Tirane. Disa vite te fundit ishte Rektor i nje 

Universiteti privat ne Prishtine.. Eshte nje nga themeluesit e 

Akademise se Shkencave te Edukimit per Hapsirene Shqiptare 

me qender ne Tirane ( shoqeri civile). Eshte zgjedhur N/Kryetar 

I Asamblese se Akademise. Ka qene shume aktiv ne kete 

Institucion Institucion, deri sa ndroi jete. 

u n i v e r s 

51 

PËRMBLEDHJE

Profesor Pajaziti eshte themeluesi i organizmave 

psikologjike ne Kosove.Kishte veprimtari e gjere ssstudimor dhe 

botuese.Disa nga veprat : “Bazat psikologjike te Kultures se te 

folurit tek nxenesit e shkolles fillore,” 

“Fjalor i Psikologjise,, “ “Te nxenit e lendes se nxenesve”, 

“Kujtesa dhe trajtimi i saj ne Gjuhen Shqipe” ,,Inteligjenca dhe 

zhvillimi i saj nder moshat madhore.”Psikologji e pergjitheshme 

vell l pare dhe i II-te etj 

Pas botimit te disa veprave ne fushen psikologjike, nxori 

ne drite Kryevepren e titulluar “ Leksion Psikologji” ne dy 

vellime me 1200 faqe. Atje pervecse eshte nje zgjerim, thellim i 

metejshem i botimeve psikologjike te mepareshme, paraqitet si 

nje enciklopedi psikologjike, e vlerte, madje shume e vlerte per 

studentet , pedagoget e studjuesit e fushave shoqerore. 

Vepra shoqerohet me aparat shkencor te kompletuar dhe nje 

aparat pedagogjik te nivelit te larte, model. botuar me nje 

teknologji dinjitoze nga Akademia e Shkencave dhe Arteve te 

Kosoves, si nje veper e rendesie te vecante ne fushen e shkencave 

psikologjike e pedagogjke per mbare hapsiren shqiptare e me 

gjere. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

52

Pano HALLKO 

“SHQIPTARËT E MAQEDONISË, PRIORITET I ÇËSHTJES 

SHQIPTARE”– MANUAL PËR DIPLOMACINË 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

53 

Ndër vite, botimi i librit të radhës së Shaban Muratit, ka 

përbërë Lajm. E jo vetëm në Tiranë, por në të gjithë Shqipërinë. 

Ky libër, ashtu si nëntë paraardhësit e tij, karakterizohet nga 

thellësia dhe qartësia e mendimit, si dhe shprehja thjesht e 

mendimit. 

Në të 270 faqet e tij libri ka për leitmotiv titullin që mban: 

Shqiptarët e Maqedonisë - Prioriteti i Çështjes Shqiptare. Me të 

drejtë autori nënvizon: 

“Çështja shqiptare qëndron në rend të ditës për kombin 

shqiptar edhe pas pavarësimit të Kosovës, për dy arsye 

madhore: 

- Nuk është zgjidhur përbërësi i saj më i rëndësishëm, pas 

zgjidhjes së çështjes së Kosovës, që është ajo e statusit të 

popullit shqiptar në shtetin e Maqedonisë. 

- Nuk është mënjanuar kërcënimi strategjik ndaj përbërësve 

të tjerë, zyrtarisht dhe ndërkombëtarisht të zgjidhur: Shqipëria 

dhe Kosova, sepse çështja e këtyre dy përbërësve, mund të 

quhet e përfunduar kur shtetet, që përfaqësojnë këtë kërcënim 

strategjik, të pranojnë statusin dhe ekzistencën e këtyre dy 

shteteve, kur ato të ndërpresin politikat dhe sponsorizimet 

shtetërore, të cilat synojnë dëmtimin e sovranitetit shtetëror dhe 

integritetit territorial të Shqipërisë dhe Kosovës”. 

Dhe më poshtë autori thërret në mënyrën e tij unikale:- “Një 

diplomaci serioze, që ndërton platformën e veprimit të saj mbi 

bazën e mbrojtjes së interesave jetike të popullit, shtetit dhe 

kombit të vet, nuk mund të quhet e tillë, nëse nuk merr si bazë 

të veprimit të saj, këto dy parametra strategjikë, ende të pa 

zgjidhur në Ballkan të çështjes shqiptare. Çështja shqiptare 

duhet të identifikohet me zhvillimin e interesave 

mbarëshqiptare në rajon, si objektiv që shoqëron ekzistencën e 

kombit shqiptar, e që paraqet një vazhdimësi të vetë çështjes 

shqiptare. Në këtë mënyrë, ajo mbetet pjesë e pandarë e 

interesit kombëtar e jetik të shtetit dhe të politikës së jashtme në 

shekullin e ri”

Si njohës i thellë i realitetit maqedonas, edhe me cilësinë e 

ambasadorit të parë shqiptar në atë vend, ai jo vetëm për katër 

vite, por për 22 vite rresht, ka ndjekur e vëzhguar zhvillimet, 

me imtësi dhe me interesimin e duhur profesional, por 

kryesisht me nervin, që ose e ka, ose nuk e ka diplomati. 

Është një jetë e tërë kontribut i vyer, në mijëra faqe të 

plota gazetash, mijëra faqe librash, në të cilat autori ka 

zbardhur në shqip, por edhe i ka shërbyer Shqipes. 

Prof. Shaban Murati, është heroi i ditës. Heroizmi i përditshëm 

sot, është të jesh përditë në punë. Sidomos në këtë punë, në 

angazhimin personal me qëndrime publike, në të mirë të 

përsosjes së diplomacisë dhe të shtetit. E ai është përditë në 

punë. 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

54

Prof. Dr. Njazi KAZAZI 

PROF. DR. SHEFIK OSMANI – MENDIMTARI I SHQUAR 

I PEDAGOGJISË SHQIPTARE 

Në këtë artikull janë objekt dy veprimtari të profesorit të 

nderuar: 1. Botimi “Përjetë me Shefikun”, monografi me autore 

Urti Osmani ,“Mësuese e Popullit”, 2. Rreth shtatë botimeve të 

Prof. dr. Shefik Osmani. 

Veprimtaria e parë 

Me rastin e 1-vjetorit të ndarjes nga jeta të prof.dr.Shefik 

Osmani, bashkëshortja e të ndjerit, Urtie Osmani (“Mësuese e 

Popullit”), realizon librin objekt kryesisht për jetën familjare të 

profesorit. 

Jam njohur me profesorin në bankat e shkollës ku ai 

ishte drejtor dhe na zhvillonte edhe lëndën e pedagogjisë. 

Mësimëdhënia si edhe realizimet e shumta studimore e botuese 

të Tij, dëshmojnë për një nivel të lartë pedagogjik dhe shkencor. 

Libri objekt, prej 286 faqesh, shënon vazhdimësinë e 

punës serioze dhe dinjitoze të prof. Osmanit, të cilën me patos të 

lartë e pasqyron autorja, bashkëshortja, njëherësh 

bashkëpuntorja e ngushtë e Profesorit, Urtie Osmani. 

-“Jemi të bindur, - thotë autorja, - se kush jeton pas 

vdekjes i përket historisë”. 

Libri analizohet prej shtatë kapitujsh të cilët dëshmojnë 

për gjerësinë dhe gjithëpërfshirjen kryesisht për dukuritë 

jetësore dhe ato pedagogjike. 

Në vazhdën e dyzetë librave të botuara, monografia objekt e 

përfytyron edhe më tej diapazonin emblematik të profesorit të 

nderuar. Këtu përfshihen posacërisht edhe udhëtimet e tij të 

shumta pas viteve ’90, duke komunikuar me personalitete dhe 

instituticione të rëndësishme botërore. Të tilla kanë qenë: 

Kosova, Italia, Rumania, Maqedonia, Turqia, Zvicra, Gjermania, 

Hollanda, Irani, Emiratet e Bashkuara Arabe, Belgjika, Arabia 

Saudite, Egjipti, Suedia. 

u n i v e r s 

55 

PËRMBLEDHJE

Me vlerësime të mëdha janë edhe urtitë e shfaqura nga disa 

personalitete për figurën e shquar të Profesor Shefikut, por 

ashtu edhe për nivelin kulturor e gjuhësor të autores Urtie 

Osmani. 

Veprimtaria e dytë 

Nga prodhimtaria botuese e dyzetë botimeve të prof. dr. 

Shefik Osmanit, citohen shtatë prej tyre, sic janë: “Vlerësime për 

prof. dr. Shefik Osmanin”, Tiranë, 2014, 384 faqe; 

PËRMBLEDHJE 

u n i v e r s 

56

Albanian Institute of Islamic 

Thought and Civilisation 

Tirana 2016

U N I V E R S

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?