Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
35<br />
OSMANLILARDA BİLİMSEL<br />
KÜLTÜRÜN GELİŞMESİNE<br />
SEKTE VURAN HAREKETLER<br />
Mirim Çelebi Doğu’da Batlamyus’un Almajest’i<br />
üzerine bina edilmiş bilgilerle kitap yazdığı sırada<br />
Batı’da Kopernik bin sene ilim âlemine hâkim olan<br />
Batlamyus sistemini yıkmaya çalışıyordu.<br />
H H H<br />
Fatih Sultan Mehmet, ta gençliğinden beri din ve<br />
metafizik hususunda büyük bir merak ve tecessüs<br />
göstermiştir. Mesela Hurufiler tarikatı dervişlerinden<br />
bazı kimseler Osmanlı’ya gelerek, padişahın<br />
iltifatına mazhar olmuşlar ve sarayda oturmaya<br />
başlamışlardır. Fatih’in bunlarla sıkı münasebetini<br />
gören Veziri Azam Mahmut Paşa Edirne Müftüsü ve<br />
Müderrisi Fahrettin Acemi’ye durumu anlatmış ve<br />
padişah’ı Hurufiliğe eğiliminden alı koymak için bir<br />
çare bulmasını rica etmiştir. Bunun üzerine müftü bu<br />
dervişlerin sözlerini, padişahın konağında gizli bir<br />
yerden dinledikten sonra ortaya çıkıp kendileriyle<br />
tartışmaya başlayınca kaçıp saraya sığınan bu<br />
adamları oradan zorla alarak, camide inançları<br />
aleyhine verdiği bir vaazın arkasından onları<br />
ahaliye yaktırmıştır.<br />
H H H<br />
1576-1580 yılları arasında Takyeddin bin<br />
Mehmed bin. Ahmed III. Murad’ın hocası Sadettin<br />
Efendi’ye bir rasathane kurulması gerektiğini<br />
anlatmış, o da Hünkârı ikna ederek Tophane<br />
sırtlarında bir rasathane kurdurtmuştur. Hoca<br />
Saadettin ile vaktin Şeyhülislamı olan Ahmet<br />
Şemseddin Efendi’nin arasındaki düşmanlık<br />
yüzünden bu Şeyhülislam Efendi padişaha sunduğu<br />
bir arizada gökleri rasat etmenin uğursuz ve her<br />
nerede bu işe teşebbüs edildiyse, devletin mahiv<br />
ve harap olduğunu söyleyerek ilim düşmanlığını<br />
göstermesi üzerine 987 yılı zilhiccesinin 4. Perşembe<br />
günü Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa’ya rasathanenin<br />
derhal yıkılması irade olunmuş ve bu kurum bir gece<br />
içinde yerle bir edilmiştir.<br />
H H H<br />
Avusturyalılarla Osmanlılar arasında geçen<br />
bir savaşta Petervaradin’de şehit düşen (1716)<br />
Sadrazam Damat Ali Paşa’nın yalnız katalogu 4 cilt<br />
tutan kitaplarının müsaderesi için çıkan irade üzerine<br />
bunlar arasında bulunan felsefe, tarih, astronomi<br />
kitaplarının kütüphaneler vakfının caiz olmayacağına<br />
dair Şeyhülislam Ebu İshak İsmail Efendi’nin fetva<br />
verdiğini görüyoruz.<br />
H H H<br />
III. Murad zamanında 120 medrese, 89 hastane<br />
ve 9000 öğrenci vardı ancak öğrencilerin ders<br />
çalışmadıklarından, zevk ve sefaya daldıklarından<br />
şikâyet edilmekteydi.
Change language