JARO DE LA LERNANTO

4. Esperanto ne estas (nur) „eŭropa lingvo”
Zamenhof fakte konceptis la lingvon jene:
„Mi aranĝis plenan dismembrigon de la ideoj en memstarajn vortojn, tiel
ke la tuta lingvo, anstataŭ vortoj en diversaj gramatikaj formoj, konsistas
el senŝanĝaj vortoj. Se vi prenos verkon skribitan en mia lingvo, vi trovos,
ke tie ĉiu vorto sin trovas ĉiam kaj sole en unu konstanta formo, nome en
tiu formo, en kiu ĝi estas presita en la vortaro. Kaj la diversaj formoj
gramatikaj, la reciprokaj rilatoj inter la vortoj k. t. p. estas esprimataj per
la kunigo de senŝanĝaj vortoj. Sed ĉar simila konstruo de lingvo estas tute
fremda por la Eŭropaj popoloj kaj alkutimiĝi al ĝi estus por ili afero
malfacila, tial mi tute alkonformigis tiun ĉi dismembriĝon de la lingvo al
la spirito de la lingvoj Eŭropaj, tiel ke se iu lernas mian lingvon laŭ
lernolibro, ne traleginte antaŭe la antaŭparolon (…), – li eĉ ne supozos, ke
la konstruo de tiu ĉi lingvo per io diferencas de la konstruo de lia patra
lingvo.” (Unua Libro, Fundamenta Krestomatio, p.234)
Do, laŭ Zamenhof, Esperanto nur surface aspektas tiom eŭrope. Oni povas
lerni Esperanton kiel iun eŭropan lingvon. Sed tio ne estas necesa. Kelkaj
studoj pri la lingva karaktero de Esperanto ŝajnas subteni tiun vidpunkton.
Mikael Parkvall komparis Esperanton kun aliaj lingvoj de la mondo kaj
konstatis, ke laŭ surfaca rigardo al la vortoj, oni ofte pensas, ke Esperanto
estas tre eŭropa lingvo. Fakte ĝi estas pli eŭropeca ol la subtenantoj ŝatus,
sed malpli ol kritikantoj emas pensi (Parkvall 2010). Ofte kritikantoj vidas
nur la surfacon kaj diras, ke Esperanto estas tiom eŭropa lingvo. Sed fakte ĝi
ne estas tiom eŭropa, kiom ĝi ŝajnas.
Ankaŭ Ilona Koutny diris komparante Esperanton kun aliaj lingvoj, ke sub
ekstera latinida formo kuŝas pli ĝenerala logika kaj tiel internacia strukturo
(Koutny 2013, komparu ankaŭ Koutny [2017]).
El tiu konstato ni povas konkludi, ke ekzemple pri vortfarado ankaŭ neeŭroplingvanoj
povus senti sin hejme en Esperanto. Bedaŭrinde la studo de
Wim Jansen pri la evoluo de Esperanto kaj lernfacileco montras alian bildon.
Li konstatis, ke eŭropaj Esperantouzantoj pli eŭropigis Esperanton ol ĝia
origina desegno. Do komence Esperanto havis multajn eblojn evolui, sed
fakte ĝi evoluis al iu speciala direkto kaj tiu direkto estis tre influita de
eŭropanoj. Kaj ili ne komprenis la ‘flekseblan modelon’ de la Esperanta
vortfarado kaj uzis Esperanton kvazaŭ sian gepatran lingvon. Tio igis la
lingvon pli malfacile lernebla. Se tiu evoluo daŭras, post kelkdek jaroj ne plu
IPR 17/19