Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ulusoy Elektrik Trafo Test Laboratuvarında, deşarj ölçümü için trafonun her bir fazına paralel olarak kapasiteler (kuplaj kondansatörü)<br />
bağlanarak deşarj akımının veya akımlarının kapasiteler arasında sirkülasyon yapması sağlanır. Şekil-3’te tek fazlı eşdeğer devresi<br />
gösterilen ölçüm sisteminde Ca kapasitesinde meydana gelen deşarj ile oluşan akım Ck kapasitesi (kuplaj-ölçüm kondansatörü)<br />
üzerinden devresini tamamlarken ölçüm kondansatörüne seri bağlı ölçüm empedansı (Zmi) yardımıyla ölçülür. Daha sonra ölçülen<br />
akım bir integratör (integral alıcı) devreden geçirilerek elektron yükü (coulomb) miktarı değeri elde edilir. Elde edilen pico (10-12)<br />
coulomb (pC) mertebesindeki yük miktarı trafonun o fazının kısmi deşarj seviyesidir.<br />
Şekil-3<br />
Ulusoy Elektrik trafo test laboratuvarının kullandığı gelişmiş kısmi<br />
deşarj ölçüm sistemi, kısmi deşarjın sinüs gerilimi üzerinde hangi<br />
bölgede olduğunu görsel olarak göstermektedir. Şekil-4’ teki örnekte<br />
kısmi deşarın olduğu bölgeler ölçüm sisteminde mavi noktalı olarak<br />
gösterilmiştir. Bu sayede kısmi deşarın kaynağı konusunda yorum<br />
yapabilme imkanı doğmakta ve hata kaynakları ile ilgili arşiv elde<br />
edilmektedir.<br />
Şekil-4<br />
Kuru tip transformatörler için hazırlanmış olan IEC 60076-11<br />
standardına göre kısmi deşarj seviyesi 10 pC’ un altında olmalıdır.<br />
Eğer kısmi deşarj miktarı 10 pC’un çok üzerinde ise ve bu durum<br />
bobin içindeki hava boşluğu veya yabancı maddelerden kaynaklı<br />
ise bobinin zamanla elektriki deformasyonu artıp yanmasına<br />
sebebiyet verebilecektir.<br />
Kısmi deşarj limit seviyesinin yağlı tip trafolara (100 pC) nispeten<br />
çok az olması ölçüm yapılan test odasının deşarj seviyesinin<br />
düşük olmasını gerektirmektedir (< 2pC). Bu da test odasının<br />
Faraday kafesi şeklinde yapılması, topraklamanın işletme<br />
topraklamasından ayrılması ve çok düşük topraklama direnci<br />
değerinin elde edilmesi, enerji kaynağının çok iyi filtrelenmesi<br />
ile mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda ölçüm sisteminin<br />
hassasiyeti de ölçüm sonuçlarına direk etki etmektedir. Ulusoy<br />
Eletrik Trafo Test Laboratuvarı olarak Faraday kafesi ortam kısmi<br />
deşarj seviyesi 0,8 pC’ un altındadır.<br />
Kısmi deşarj seviyesi limit değerinin önümüzdeki yıllarda aşağıya<br />
çekilmesi ihtimali kuru tip transformatörlerin üretiminin daha<br />
özenli yapılmasını gerektirmektedir. Bobinlerin daldırılarak<br />
kaplandığı reçinenin hazırlanması büyük dikkat isteyen bir<br />
işlemdir. Çünkü reçine birkaç bileşenden oluşmaktadır. Bu<br />
bileşenlerin uygun oranlarda seçilmesi, ısıtılması, dökülmesi,<br />
vakumlanması, bobinin sağlamlığını, yanmazlığını sağlamakla<br />
birlikte bobin içinde toplu iğne ucu kadar da olsa bir hava<br />
boşluğunun oluşmamasına yardımcı olacaktır.<br />
Kısaca özetleyecek olursak kuru tip trafoların üretimi özel<br />
dikkat gerektiren bir süreçtir. Üretim kalitesinin tespitinde en<br />
önemli kıstas ise kısmi deşarj seviyesidir. Bu seviyenin veya<br />
miktarın tespiti de hassas ölçüm sistemi, ortam gürültüsünden<br />
arındırılmış test odası, uzman ve teknik personel ile mümkün<br />
olmaktadır. Kısmi deşarj seviyesi limit değerlerinin çok altında<br />
olan bir kuru transformatör, kullanıcısı için uzun yıllar bakım<br />
gerektirmeyen ve güvenilir bir ürün olacaktır.<br />
Ulusoy Elektrik, yaklaşık 20 yıldır orta gerilim hücre ve<br />
ekipmanları üretiminde edindiği epoksi reçine döküm ve reçineli<br />
üretim tecrübesini trafo bobini dökümünde de uygulayarak<br />
kaliteli üretimine yeni bir sayfa açmıştır. Bu sayede kuru tip<br />
trafo üretiminde hem yurt içinde hem de yurt dışında iddialı bir<br />
konuma gelmekle birlikte kuru tip trafo için en önemli kıstas<br />
olan kısmi deşarj konusunda neredeyse deşarj olmayan (pd free)<br />
trafolar üretip bunları en hassas ölçüm sistemi ve donanım ile<br />
tespit etmektedir.<br />
Sinan Emir Boz<br />
Ulusoy Elektrik Trafo Test Mühendisi<br />
17
Change language