You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
Antarët:<br />
Aron Gorani<br />
Mentore:<br />
Eglantina Avdiu<br />
Ledri Bajgora<br />
Tetor, 2019
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
Përmbajtja<br />
Fotosinteza .............................................................................................................................................................<br />
Historiku ................................................................................................................................................................3<br />
II. Bimët e gjelbra ..................................................................................................................................................4<br />
1.1 Struktura e gjethes ................................................................................................................................ 5<br />
III. Procesi i fotosintezës ......................................................................................................................................<br />
IV. Faktorët që ndikojnë në fotosintezë ................................................................................................<br />
4.1 Intensiteti i dritës ……………………………………………………………………………………………………………………………..7<br />
4.2 Temperatura………………………………………………………………………………………………………………………………………8<br />
4.3 Përqëndrimi i dioksidit të karbonit…………………………………………………………………………………….8<br />
V. Rëndësia e fotosintezës………………………………………………………………………………………………………………………….9<br />
5.1 Fotosinteza dhe frymëmarrja…………………………………………………………………………………………………9<br />
5.2 Fotosinteza dhe mjedisi…………………………………………………………………………………………………………..10<br />
5.3 Fotosinteza, jeta dhe mbijetesa…………………………………………………………………………………..……10<br />
VI. Referencat……………………………………………………………………………………………………………………………………………………11<br />
2
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
<strong>FOTOSINTEZA</strong><br />
Fotosinteza është proces qe kryhet nga bimët e gjelbra, algat dhe disa lloje të<br />
bakterieve të cilat energjinë që e marrin nga dielli e shndërrojne në energji<br />
kimike. Fjala fotosintezë vije nga greqishtja e lashtë (photo= dritë dhe synthesis<br />
=bashkim ose formim).<br />
I. Historiku<br />
Edhe pse disa nga hapat në fotosintezë ende nuk janë kuptuar<br />
plotësisht, ekuacioni i përgjithshëm fotosintetik ka qenë i njohur që<br />
nga shekulli i 19-të.<br />
Ne vitin 1771 shkenctari anglez Joseph Priestley ka ndezur një qiri në një<br />
kavanoz derisa ajri brenda tij nuk mund ta mbështeste djegien. Pastaj ai<br />
vendosi një bimë menteje dhe zbuloi qe pas disa ditësh menta kishte<br />
prodhuar një lloj substance (më vonë u njoh si oksigjen), që e kishte<br />
mundësuar përsëri djegien brenda kavanozit.<br />
Këtë eksperiment e përsëriti në vitin 1779 fizicienti i holandez Jan Ingenhousz i<br />
cili konstatoi që bima duhet te jetë e ekspozuar ndaj dritës në mënyrë që të<br />
krijohet ajo substancë. Po ashtu tregoi që këtij procesi i duhet edhe prezenca<br />
e indeve të gjelbra të bimës.<br />
Më 1782 u vërtetua se substanca që mundësoi atë djegie (oksigjeni) ishte<br />
formuar nga shpenëzimi i një ajri tjetër që ishte dioksidi i karbonit. Vetëm pas<br />
gjysmë shekulli, në vitin 1845 u zhvillua koncepti i energjisë kimike, ku energjia<br />
nga dielli ruhet si formë e energjisë kimike në produkte që formohen gjatë<br />
fotosintezës.<br />
Eksperimenti i Priestly.<br />
3
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
II. Bimët e gjelbra<br />
Të gjithë organizmat njerëzit, kafshët dhe bimët duhet të marrin energji për të<br />
kryer dhe proceset më të thjeshta biologjike.<br />
Bimët janë organizma autotrof të cilët e përdorin procesin e fotosintezeës për<br />
ta krijuar ushqimin e tyre. Autotrofët përdorin energjinë nga dielli për ta<br />
shndërruar ujin që e marrin nga dheu dhe dioksidin e karbonit që e marrin<br />
nga ajri, në lëndë ushqyese që quhet glukozë. Glukoza është një lloj sheqeri që<br />
bimëve ju jep energji. Si produkt dytësor lirohet oksigjeni.<br />
Ky proces kryhet sipas ekuacionit kimik:<br />
6 H2O + 6 CO2 → C6H12O6 + 6 O2<br />
Ujë + dioksid karboni + dritë → glukozë + oksigjen<br />
4
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
1. Struktura e gjethës<br />
Fotosinteza mund të kryhet në të gjitha pjesët e bimës por më së<br />
shumti ndodhë tek gjethet. Pjesa e mesme e gjethës që quhet mezofil, është<br />
një ndër pjesët më të rëndësishme të procesit të fotosintezës.<br />
Në mezofil gjenden organele që quhen kloroplaste. Brenda secilit kloroplast<br />
gjenden disa struktura si disqe që quhen tilakoide dhe janë të vendosura njëra<br />
mbi tjetrën duke formuaër atë që quhet grana. Membrana e tilakoideve<br />
përmban pigmentin e gjelbër që quhet klorofil. Hapsira rreth granës që është<br />
mbushur me një lëng që quhet stroma.<br />
Në pjesën e poshtme të gjethës gjenden disa pore të vogla që quhen stomata<br />
të cilat e lejojnë dioksidin e karbonit të futet brenda gjethës dhe oksigjenin të<br />
dal jashtë saj.<br />
Kështu reaksione të ndryshme kimike kryhen në pjesë të ndryshme të<br />
kloroplastit.<br />
5
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
III.<br />
Procesi i fotosintezës<br />
Fotosinteza në gjethe ka shum hapa por ne mund t’i ndajmë në dy, procesi i<br />
cili varet nga drita dhe cikli i Kelvinit.<br />
Reaksionet që varen nga drita ndodhin në membranë të tilakoideve dhe<br />
këtyre u nevojitet energji e vazhdueshme nga drita. Klorofili e merr këtë<br />
energji, të cilën e shndërron në energji kimike përmes formimit të dy<br />
komponimeve, ATP dhe NADPH. ATP është një molekule që e ruan energjinë,<br />
ndërsa NADPH është molekulë e cila e bartë energjinë dhe siguron energji për<br />
të nxitur ciklin e Kalvinit në fazën e dytë të fotosintezës.<br />
Në këtë proces, molekulat e ujit shndërrohen në oksigjen.<br />
Cikli Kalvin, i quajtur edhe reaksionet e pavarura nga drita, zhvillohet në<br />
stromë dhe nuk kërkon drejtpërdrejtë dritë. Në vend të kësaj, cikli i Kalvinit<br />
përdor ATP dhe NADPH, të krijuara nga reaksionet e varura nga drita, për të<br />
rregulluar dioksidin e karbonit dhe për të prodhuar sheqernat me 3 karbone<br />
(G3P), molekula këto që bashkohen për të formuar glukozën.<br />
6
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
Në përgjithësi, reaksionet që varen nga drita kapin energjinë e dritës dhe e<br />
ruajnë atë përkohësisht në format kimike të molekualve ATP dhe NADPH. Aty,<br />
ATP zbërthehet për të lëshuar energji, dhe NADPH u dhuron elektronet e tij<br />
për shndërruar molekulat e dioksidit të karbonit në sheqerna. Në fund të<br />
procesit, energjia që filloi si energji e dritës, përfundon e bllokuar në lidhjet e<br />
sheqernave.<br />
IV .Faktorët që ndikojnë në fotsintezë<br />
Ekziston një numër i madh i faktorëve që ndikon në mënyrën se si funksionon<br />
fotosinteza. Secili prej këtyre faktorëve mund të bëhet faktorë kufizues. Kjo do<br />
të thotë që secili nga këta faktorë ndikon direkt në shkallën e fotosintezës pa<br />
marrë parasyshë nivelin e faktorëve të tjerë. Faktorët kufizues për fotosintezën<br />
janë: intensiteti i dritës, temperatura dhe dioksidi i karbonit.<br />
1.1 Intensiteti i dritës<br />
Përderisa procesi i fotosintezës nuk mund të filloj pa dritë, ky është faktori i<br />
parë kufizues. Energjia e dritës nga dielli, që merret nga kloroplastet, është ajo<br />
që i furnizon reaksionet që e transformojnë dioksidin e karbonit dhe ujin në<br />
glukozë dhe oksigjen.<br />
Kur drita e diellit godet më shumë molekula të klorofilit, shkalla e fotosintezës<br />
rritet deri në një nivel të caktuar të dritës. Në nivele shumë të larta të dritës,<br />
procesi fillon të ngadalësohet sepse molekulat e klorofilit dëmtohen. Ky nivel<br />
dallon nga bima në bimë dhe kjo është arsyeja pse disa bimë kërkojnë dritë<br />
direkte nga dielli, ndërsa disa të tjera duhet të mbahen nën hije.<br />
7
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
1.2 Temperatura<br />
Organizmat e gjallë përdorin enzime, molekula të proteinave, për të ndihmuar<br />
zhvillimin e procesve të nevojshme për ta krijuar dhe ruajtur glukozën. Shkalla<br />
në të cilën funksionojnë këto enzime ndikohet nga temperatura.<br />
Temperatura optimale për procesin e fotosintezës është mes 10-20 gradë<br />
celcius, edhe pse kjo mund të varet shumë nga lloji i bimës. Enzimet nuk<br />
mund të funksionojnë si duhet në temperatura të ulëta keshtu që shkalla e<br />
fotosintezës bie. E njejta ndodh edhe nëse tempraturat janë shumë të larta.<br />
1.3 Përqëndrimi i dioksidit të karbonit<br />
Bima e shndërron në glukozë dioksidin e karbonit dhe ujin, kështu që pa<br />
dioksid karboni të mjaftueshëm, ky proces nuk mund të ndodh.<br />
Kur rritet përqëndrimi i dioksidit të karbonit, rritet shkalla e fotosintezës. Kjo<br />
ndodh vetëm deri në një pikë të caktuar, kur fotosinteza ka arritur<br />
maskimumin e saj. Ndryshe nga faktorët e tjerë, dioksidi i karbonit shtesë, nuk<br />
ndikon negativisht tek bima, por thjeshtë arrin tek një pikë, ku nuk mund tí<br />
procesojë molekulat më shpejtë.<br />
8
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
V. Rëndësia e fotosintezës<br />
Fotosinteza luan një rol të rëndësishëm në rregullimin e ciklit të jetës në tokë,<br />
ajo ndihmon në mbajtjën e balancit të nivelit të dioksidit të karbonit në natyrë<br />
dhe na furnizon me oksigjen, pa të cilin ne nuk do të merrnim frymë.<br />
Fotosinteza kontribuon në marrëdhënien simbiotike midis bimëve, njerëzve<br />
dhe kafshëve.<br />
1. Fotosinteza dhe frymëmarrja<br />
Rëndësia e fotosintezës mund të kuptohet nga frymëmarrja. Fotosinteza na<br />
furnizon me oksigjen të cilin e marrim gjatë frymëmarrjes, process ky i cili na<br />
mban gjallë.<br />
Të dy këto procese janë të ndërlidhura dhe i shërbejnë njëra-tjetrës. Përderisa<br />
fotosintezës i duhet të marr dioksid karboni dhe të lirojë oksigjen për të<br />
prodhuar glukozë, kur marrim frymë e marrim oksigjenin dhe kur e lirojmë<br />
frymën e lirojmë dioksidin e karbonit.<br />
Fotosinteza ndodhë gjatë natës pasi që bimëve u duhet drita e diellit për të<br />
prodhuar energji, ndërsa frymëmarrja ndodhë gjatë gjithë kohës.<br />
9
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
2. Fotosinteza dhe mjedisi<br />
Niveli i dioksidit të karbonit në mjedis varet në masë të madhe nga procesi i<br />
fotosintezës, e ky proces varet nga numri i bimëve dhe pemëve që kemi në<br />
mjedis. Zvogëlimi ose rritja e tepërt e nivelit të dioksidit të karbonit mund të<br />
sjellë rezultate katstrofike për planetin tokë.<br />
Revolucioni industrial dhe përparimi i teknologjisë kanë çuar deri tek krijimi i<br />
një numri të madhë të fabrikave, shtëpive prodhuese, ndërtesave, rrugëve e<br />
kështu deri tek rritja e përdorimit të karburanteve dhe lirimit të mbetjeve<br />
industriale dhe dioksidit të karbonit të cilat mund të jenë shumë të dëmshme<br />
për mjedisin.<br />
Ashtu siq ngritja e nivelit të dioksidit të karbonit mundë ta dëmtoj mjedisin,<br />
ngjashëm edhe zvogëlimi i këtij niveli mund të shkaktoj ngrirjen e planetit pasi<br />
që dioksidi i karbonit kontribuon në ngrohjen e atmosferës. Fotosinteza<br />
ndihmon në mbajtjen e balancit të nivelit të dioksidit të karbonit në natyrë<br />
duke marrur dioksidin e karbonit gjatë ditiës, dhe duke liruar atë gjatë natës.<br />
3. Fotosinteza, jeta dhe mbijetesa<br />
Fotosinteza është e lidhur drejtpërdrejtë me jetën dhe mbijetesën e të gjitha<br />
gjallesave në tokë. Jo vetëm që i furnizon me oksigjen, pa te cilin nuk do të<br />
mund të jetonin, por gjithashtu, por i furnizon edhe me energji dhe ushqim.<br />
Kështu të gjithë organizmat janë të varur nga bimët, ose organizmat e tjerë<br />
që ushqehen me bimë, për të mbijetuar.<br />
Me anë të prodhimit të energjisë gjatë procesit të fotosintezës, bimët i<br />
furnizojnë të krijesat e tjera të gjalla me të gjitha lëndët ushqyese të<br />
nevojshme, në mënyrë direkte ose indirekte.<br />
10
Bimët e gjelbra dhe fotosinteza<br />
VI. Referencat<br />
https://biologywise.com/importance-of-photosynthesis<br />
https://study.com/academy/lesson/limiting-factors-of-photosynthesis.html<br />
https://www.britannica.com/science/photosynthesis/The-pathëay-of-electrons<br />
https://www.khanacademy.org/science/biology/photosynthesis-inplants/introduction-to-stages-of-photosynthesis/a/intro-tophotosynthesis<br />
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/autotroph/<br />
11
Change language