Caffe Montenegro br. 165

Broj 165 / novembar 2019 / Crna Gora / cijena 3eura

Dođite i provedite se za svoju dušu!

SAJAM NAMJEŠTAJA<br />

za hotele, restorane<br />

i privatni smještaj<br />

Ostvarite besplatan ulaz prijavom on line<br />

Na jednom mjestu sve od projektiranja do usluge uređenja enterijera ključ u ruke<br />

Izlagački iz Hrvatske, Italije, Srbije, Slovenije<br />

DUBROVNIK<br />

21. - 23. 11. 2019.<br />

HOTEL VALAMAR LACROMA<br />

www.design-district.net

Dani Obiteljskog Smještaja<br />

DOBS 2019, 21.11. s početkom u 11:00 sati<br />

U okviru DOBS-a predstaviti će se najnovije tehnologije koje su na raspolaganju vlasnicima apartmana<br />

i kuća za odmor. Domaći i inozemni gosti iz svijeta turizma prenijeti će vlastita iskustva o tome kako<br />

uspješno voditi apartmane i druge turističke objekte. Predstavlja se najnovija tehnologija pametnih<br />

brava, online naplata smještaja, Channel manager tehnologiju - sinkronizaciju kalendar. Najsretniji<br />

sudionici će dobiti vrijedne nagrade.<br />

Teme:<br />

Zaradite s Vašom web stranicom<br />

Pametne brave - Self Check IN<br />

Računi i kako obračunati porez<br />

Channel manager - jedan kalendar za sve<br />

Konferencija 22. - 23.11.2019.<br />

“Arhitektonske pustolovine - Nova mjesta i investicije”<br />

Konferencija namijenjena arhitektima i dizajnerima interijera o održivoj gradnji i uređenju hotelskih<br />

i drugih turističkih objekata održava se u Dubrovniku 22. i 23. studenog. U dva dana Konferencije,<br />

sudionici će imati priliku upoznati svjetski poznate arhitekte koji će im prenijeti svoja iskustva i<br />

oduševljenje stvaranja novih prostora.<br />

Konferencija se održava u okviru najvećeg sajma u regiji posvećenog uređenju turističkih objekata,<br />

Design District Exclusive, koji okuplja više od sto renomiranih brandova iz područja namještaja i<br />

opreme za unutrašnje i vanjske prostore. Adresa održavanja je predivni Dubrovnik, hotel Valamar<br />

Lacroma.<br />

Petak, 22.11.2019.<br />

Stefano Paiocchi, Zaha Hadid Arhitects<br />

“Design Driven Innovation”<br />

Stefano Paiocchi Zaha Hadid Arhitects<br />

radionica: “Code-structed Skins. Interdisciplinary Design Research - Fashion and Interior Architecture”<br />

Melinda Matuz, UNStudio<br />

“Cultural sustainability, health and innovation in luxury hospitality: How to implement local qualities,<br />

international comfort and highly sensory experience in hotels and resorts from the Black Sea to the<br />

Yellow Sea.”<br />

Subota, 23.11.2019.<br />

Simone Micheli, Architectural Hero<br />

“Projects as works of art” the unthinkable world of Simone Micheli Architect<br />

Damir Novotny<br />

“Investments in region - challenges and opportunities”<br />

Sanja Kucan, ERA<br />

“Eco labeling - choice for the new Standard”

Cetinjski put bb, Donja Gorica – Podgorica<br />

Tel. +382 69 206 602<br />

eurotrade@t-com.me<br />

www.lagalleria.me

CILIMARA<br />

Do kraja novembra u Ćilimari<br />

POPUST<br />

15<br />

%<br />

NA SVE VRSTE PARKETA

NAJBOLJA SVJETSKA ODIJELA<br />

PO NAJPOVOLJNIJIM CIJENAMA<br />

4 JUL BR. 63. PODGORICA<br />

+382 68 001 006 / +382 68 021 407

Jedina autorizovana prodajna mjesta<br />

najpoznatijih svjetskih brendova




Naslovna strana:<br />

GARDEN LUX<br />

NOVEMBAR 2019.<br />

sadržaj<br />

12 SASVIM LIČNO:<br />

Živi smo dok prirode ima<br />

14, 36 CAFFE MONTENEGRO PREPORUČUJE<br />

16 GARDEN LUX<br />

Za ljepši svijet oko nas<br />

22 SVJETSKI NOVITET: JÄGERMEISTER MANIFEST<br />

Manifestovanje tradicije i umijeća<br />

28 KOD PORODICE MORIC<br />

Tečno zlato sa Luštice<br />

38 RESTORAN SOČICA U PLUŽINAMA<br />

SVE što JESTE Piva<br />

46 NA VEČERI U RESTORANU BOUTIQUE<br />

HOTELA CASA DEL MARE<br />

Gala večera za gala osjećaj<br />

52 HENKELL:<br />

Čini život pjenušavim od 1856.<br />

56 GASTRO PUTOVANJA<br />

Kultne pekare i poslastičare širom svijeta<br />

64 DAMIROVE GASTROLOMIJE: KUVAJMO ZAJEDNO<br />

Bundeva – jesenja poslastica i super hrana

46 78 84<br />

70 DUŠAN PEJOVIĆ, PODGORIČKI ČASOVNIČAR<br />

Posljednji sajdžija Sat-kule<br />

78 PROJEKAT MINISTARSKA KULTURE:<br />

KREATIVNA CRNA GORA<br />

Novo ruho naše baštine<br />

84 VJENČANJE U SLUŽBI TURIZMA,<br />

IZ UGLA WEDDING FOTOGRAFA<br />

#destinationwedding Montenegro<br />

90 MONTENEGRO OUTDOOR AND FOOD FOTO TURA<br />

Chicken pumpkin curry na obroncima Bjelasice<br />

98 LEGENDA KAŽE<br />

Nekad tarski triftari, sada tarski rafteri<br />

100 EKO KAMP DŽOGASKA VRELA<br />

Skrivena raskoš<br />

106 PUTOPIS: MARAKEŠ<br />

Hiljadu čudesa crvenog grada<br />

114 CM KLUB<br />


IMPRESUM<br />

DIREKTOR Danko Jokanović PROGRAMSKI DIREKTOR Peđa<br />

Zečević GLAVNA I ODGOVORNA UREDNICA Sanja Golubović<br />

DIZAJN I TEHNIČKA PRIPREMA Marta Jovićević, Ana Đurković<br />

ILUSTRACIJE Freepik FOTOGRAFIJA Vladimir Vučinić, Nenad<br />

Mandić, Dimitrije Labudović, Risto Božović, Depositphotos<br />

SARADNICI Rade Samčević, Krstinja Zečević, Prof. Ana Jakić,<br />

Ilir Gojčaj, Irena Bajčeta, Leka Dedivanović, Vaso Knežević,<br />

Vladimir Jokanović, Sandra Vahtel, Vanja Kljajević, Marina<br />

Miketić Nikolić, Željka Kasalica, Mladen Golubović. Danijela<br />

Vukčević, Jelena Čupić, DIREKTORICA MARKETINGA Maja<br />

Andesilić ŠTAMPA Merkator Bijelo Polje<br />

ČASOPIS ZA UGOSTITELJSTVO I TURIZAM<br />

IZDAVAČ Copy book house<br />

KONTAKT Njegoševa 58, Podgorica, Crna Gora<br />

TEL/FAX 020/665-155<br />

MOB 069 429 375<br />

E-MAIL caffe.montenegro@gmail.com<br />

WEBSITE www.caffemontenegro.me<br />

70 106

ŽIVI SMO<br />

DOK PRI-<br />

RODE IMA<br />

Ne sviđaju mi se sve te tužne pjesme<br />

o jeseni. Tražila sam i u poeziji i u<br />

lakim notama neku veselu pjesmu o<br />

jeseni, nema je, osim u dječijim pjesmama.<br />

I to govori nešto, đeca se<br />

raduju svemu, i snijegu, i jeseni, i kiši<br />

čak, a odrasli kukaju kad ljeto prođe,<br />

uvuće se u njih jesenji strah, strepe<br />

od zime... dozivaju proljeće, u proljeće<br />

„jedva čekaju ljeto“, u ljeto jedva čekaju<br />

„da vrućina prođe“, i tako u krug...<br />

Jesen uglavnom opisuju kao umiranje.<br />

Ja veselijeg godišnjeg doba ne znam,<br />

makar kod nas koji ih još uvijek imamo<br />

četiri. Što se mene tiče na fotografijama<br />

ove jeseni su mi ljudi srećniji nego na<br />

onim ljetnjim sa plaža. Igraju se odrasli<br />

poput đece. Nikad se čini mi se nijesmo<br />

toliko kitili prirodom kao ovog oktobra.<br />

Nosili smo jesen kao broš na reveru,<br />

valjali se po lišću, i nikad, nikad nije bilo<br />

toliko fotografija na društvenim mrežama<br />

sa opisom „jesen u mom sokaku“<br />

(citiran Predrag Živković Tozovac).<br />

Ništa ne inspiriše kao priroda, a njena<br />

jesen ponajviše, ukrala je sve boje<br />

za sebe, one najradosnije, milion<br />

nijansi boje limuna i narandže.<br />

Kitimo prirodom svadbe smještajući<br />

ih u njen dekor i niej čudo što se<br />

je jesen vrijeme svadbi...Kitimo njome<br />

ono malo zemlje oko objekata, tamo<br />

gdje je beton makar zasadimo busen<br />

donešen odnekud. I grančica, suvo lišće,<br />

šišarka... kad se unesu u stan i „mrtva<br />

priroda“ oživljava prostor i čini ga srećnijim.<br />

Pa i jelku kitimo za Novu godinu<br />

da bi imali imitaciju drveta u kući, ako<br />

je ne daj Bože ne kitimo posječenu,<br />

eto može u saksiji samo da je živa...<br />

A priroda, priroda je kao prirodno<br />

lijepa žena: ne treba joj mnogo<br />

šminke ni nakita, samo može nauditi<br />

njenoj ljepoti, nekad i zdravlju.<br />

Najteže je prirodu ukrasiti. Ustvari može<br />

li se to uopšte. Ko uspije da izgradi nešto<br />

a da ne naruši prirodu, ko uspije da u njoj<br />

boravi a da joj se ne zamjeri, ko prirodu<br />

14 CAFFE MONTENEGRO

Foto: Irena Bajčeta<br />

uspije da okiti a da joj ne naudi taj je car.<br />

Jer graditi i raditi se mora, ali budimo<br />

pravedni prema prirodi jer priroda svima<br />

godi – svi u njoj traže mir, spas i zdravlje,<br />

inspiraciju i ilustraciju za svoj život.<br />

I dok uživamo u jesenjim bojama<br />

šuma, kao da se rasuo neki suton s<br />

neba po njima... uzimamo od jeseni<br />

sve što možemo, za tijelo, za dušu...<br />

nesvjesni prolaznosti i jeseni i sebe.<br />

Ne možemo nikad stvoriti atmosferu<br />

ni ugođaj ni u jednom spa centru<br />

ni u kući i stanu, ni niđe unutra<br />

kao što je vani đe prirode ima.<br />

Kitimo se prirodom, ona je ovu<br />

našu zemlju okitila, ne sakatimo<br />

E koliko se posjeklo drveća ove jeseni u Crnoj Gori, zna li iko...<br />

O tom drveću tužne pjesme treba pisati, a ne onom što lista...<br />

no to ne bi bile pjesme no tužbalice<br />

je sve će nam se sto put gore vratiti.<br />

Kad shvatimo biće kasno.<br />

A svi možemo samo ako se ponašamo<br />

baš kao ona, da dajemo ne otimamo.<br />

Uništavanjem i nebrigom mi<br />

sebi i drugima zlo činimo, i nema tu<br />

„Bože oprosti im ne znaju šta čine“.<br />

E koliko se posjeklo drveća ove jeseni u<br />

Crnoj Gori, zna li iko... O tom drveću<br />

tužne pjesme treba pisati, a ne onom<br />

što lista... no to ne bi bile pjesme<br />

no tužbalice.<br />

Živi smo dok prirode ima. Sve češće u<br />

njoj tražimo spas. Zato spasimo se dok<br />

možemo.<br />

15

#caffe preporučuje<br />

PRIPREMILA: ANA ĐURKOVIĆ<br />

Krajem septembra u Podgorici, na bulevaru Ivana Crnojevića, vrata<br />

je otvorio je još jedan neobičan pab. Namijenjen raspoloženima za<br />

dobru i raznovrsnu muziku, prostran i prozračan prostor sa velikim<br />

izborom piva, ovaj pub za kratko vrijeme postao je zvijezda grada.<br />

Nastupi popularnih DJ-eva iz regiona, bendova sa svježim reportoarima<br />

ono je što, kako kažu, “pomijera granice provoda” u ovom pabu.<br />

Uz odličan izbor pića, u Welderu imaju i klasično koncipiranu ponudu<br />

jela koja se izvrsno uklapa u koncept.<br />

Do sada vam je postalo jasno da je ono što predvidi Airbnb neprikosnoveno.<br />

Tako su u oktobru iz ove kompanije objavili svoju listu<br />

dvadeset najpoželjinijih destinacija za 2020. godinu. Od post-industrijskih<br />

kulturnih habova Milvokija u SAD-u koji je na prvom mjestu,<br />

Bilbaa, Rumunije, Luksemburga, Aberdina, Tokija, do novih destinacija<br />

koje postaju sve traženije zbog globalnog trenda održivog<br />

turizma, ovaj gigant predviđa izuzetno zanimljivu i neobičnu godinu za<br />

globalne nomade kao i velika iznenađenja za sve koji vole putovanja.<br />

Hotelski lanac Karisma sa dva hotela u Ulcinju, The Long Beach i Holiday Village, odgovorio<br />

je na brojne inicijative ekologa i zaštitnika životne sredine i svrstao se u hotele<br />

koji poštuju rastući trend eliminacije plastičnih proizvoda za jednokratnu upotrebu.<br />

Sa ovom praksom u hotelima će početi već od naredne sezone a po planu, do 2021.<br />

plastika će potpuno izaći iz svakodnevne upotrebe u hotelu. Nadamo se da će sve više<br />

hotela usvojiti ovu pozitivnu i korisnu praksu koja je veliki pomak u promovisanju održivog<br />

i ekološkog opredeljenja naše zemlje.<br />

Sjećate se onih zlatnih dana kada ste čekali red ispred točilice za sladoled i onog<br />

trenutka kada natočeni kornet sladoledarica brzo umoči u čokoladu koja se u trenu<br />

stvrdne i glazira slatku kremu... Sad su se i tu stvari promijenile. Umjesto u čokoladu,<br />

sada možete dobiti sladoled umočen u tečno zlato. Brojni istraživači tvrde da je 24k<br />

zlato izuzetno zdravo u malim količinama... Da li da povjerujemo nismo baš sigurni, ali<br />

ako tražite način da privučete poglede, ovakav sladoled u ruci je siguran način za to.<br />

16 CAFFE MONTENEGRO

GARDEN LUX<br />

Porto Montenegro<br />

ljepši<br />

ZA<br />

SVIJET OKO NAS<br />

KOMPANIJA GARDEN LUX IZ NIKŠIĆA, OSNOVANA PRIJE SKORO<br />

DVIJE DECENIJE, POZNATO JE IME U OBLASTI PROJEKTOVANJA I<br />

IZVOĐENJA PEJZAŽNO-ARHITEKTONSKIH PROJEKATA. BILO DA<br />

SE RADI O JEDNOSTAVNIM OKUĆNICAMA, PRELIJEPIM VILAMA<br />

ILI VRTOVIMA HOTELA I RESORTA, KOMPANIJA PROJEKTOVANJU<br />

PRISTUPA SA MNOGO MAŠTE KAKO BI PROSTOR UČINILI<br />

JEDINSTVENIM I PREPOZNATLJIVIM, A PRVENSTVENO POBOLJ-<br />

ŠALI KVALITET ŽIVOTA KORISNICIMA TIH PROSTORA. GARDEN LUX<br />

ZELENE POVRŠINE PREPOZNATLJIVE SU ŠIROM CRNE GORE I ZELENE<br />

SU OAZE KOJIMA JE OPLEMENJEN I PROSTOR I KVALITET ŽIVOTA.<br />

SVAKI PROJEKAT JE JED-<br />

NAKO VAŽAN I VELIKI<br />

Kompanija Garden Lux osnovana<br />

je prije skoro dvije decenije,<br />

a prepoznatljivo ime<br />

izgradila je osim kvalitetnom<br />

izvedbom radova i kompletnim<br />

angažmanom na projektima,<br />

tačnošću i profesionalnom pristupu<br />

i posvećenim odnosom<br />

prema klijentima u svakom<br />


18 CAFFE MONTENEGRO<br />

Hotel Maestral

PRAVILNIM ODABIROM BILJAKA I NJIHOVIM RASPOREDOM, STVARA SE<br />

FUNKCIONALAN, ALI I ESTETSKI UPEČATLJIV PROSTOR, KOJI ĆE<br />

OSTAVITI JAK UTISAK NA POSJETIOCA ILI KORISNIKA<br />

aspektu svog poslovanja. Garden Lux tim<br />

svojim iskustvom i stručnošću nastoji i<br />

uspjeva da svi kompanijski klijenti uvijek<br />

dobiju kvalitetnu uslugu, kakvu očekuju.<br />

KOMPANIJA GARDEN LUX JE<br />

SPECIJALIZOVANA U OBLASTI<br />

PEJZAŽNE ARHITEKTURE I<br />

HORTIKULTURE. OSNOVNE<br />

DJELATNOSTI KOMPANIJE SU<br />

PROJEKTOVANJE, IZVOĐENJE<br />

I ODRŽAVANJE PEJZAŽNO-<br />

ARHITEKTONSKIH OBJEKATA.<br />

USKO SU SPECIJALIZOVANI I ZA<br />

IZRADU PROJEKATA I INSTALACIJU<br />

SISTEMA ZA NAVODNJAVANJE,<br />

KAO NEIZOSTAVNOG<br />

DIJELA SVAKOG VRTA.<br />

Filozofija poslovanja ove kompanije<br />

podrazumijeva (i takav je odnos) da<br />

nema razlike među manjim i većim projektima.<br />

Bilo da se radi o jednostavnim<br />

okućnicama, prelijepim<br />

vilama ili vrtovima hotela i<br />

resorta, projektovanju pristupaju<br />

sa mnogo mašte i<br />

s ciljem da se dati prostor<br />

učini jedinstvenim i prepoznatljivim,<br />

a prvenstveno<br />

poboljša kvalitet života<br />

korisnicima tih prostora.<br />

KOMPLETNA<br />

USLUGA:<br />

OD PLANA DO<br />

IZVEDBE I DALJE...<br />

Kompanija Garden Lux je<br />

specijalizovana u oblasti<br />

pejzažne arhitekture<br />

i hortikulture. Osnovne djelatnosti<br />

kompanije su projektovanje, izvođenje<br />

i održavanje pejzažno-arhitektonskih<br />

objekata. A pored osnovnih usluga, usko<br />

su specijalizovani za izradu projekata i<br />

instalaciju sistema za navodnjavanje,<br />

kao neizostavnog dijela svakog vrta.<br />

Dugogodišnjim iskustvom i korištenjem<br />

kvalitetne opreme garantuju izradu ekonomski<br />

visoko efektivnih sistema, koji su<br />

automatizovani i laki za održavanje.<br />

Prateći nove trendove i inovacije u oblasti<br />

pejzažne arhitekture kompanija Garden<br />

Lux je ostvarila uspješnu saradnju sa<br />

evropskim kompanijama iz oblasti zelenih<br />

krovova. Cilj je da se bez povećanja<br />

površina zemljišta, poveća zelena površina,<br />

te se s tim podižu ekonomski i<br />

ekološki kvaliteti stambenog i životnog<br />

okruženja ljudi.<br />

Širom Crne Gore prepoznatljivi su<br />

Privatna okućnica<br />

19

Garden Lux travnati buseni. To je<br />

brz, kvalitetan i vrlo efektan način<br />

da se neuređene površine pretvore<br />

u zelene oaze.<br />

Projektovanje u pejzažnoj arhitekturi<br />

predstavlja multidiscplinarnu<br />

oblast, gdje se umjetnički<br />

prostor oblikuje po principima<br />

struke. Prilikom izrade idejnih<br />

rješenja, kao glavni izazov pred<br />

Hotel Maestral<br />

projektantom je uskladiti zahtjeve<br />

klijenta sa mogućnostima prostora.<br />

Pravilnim odabirom biljaka<br />

i njihovim rasporedom, stvara se<br />

funkcionalan, ali i estetski upečatljiv<br />

prostor, koji će ostaviti jak<br />

utisak na posjetioca ili korisnika.<br />

Takođe, bitan faktor, koji je često i<br />

ograničavajući, jeste kasnije održavanje<br />

pejzažno arhitektonskog<br />

REFERENCE<br />

Hotel Maestral – Pržno<br />

Hotel Podgorica – Podgorica<br />

Hotel City- Podgorica<br />

Hotel Hilton, Podgorica<br />

Porto Montenegro, Tivat<br />

Hotel Rivijera - Petrovac<br />

Hotel Maršal -Nikšić<br />

Hotel Queen of Montenegro- Bečići<br />

Riviera Resort Hotel- Njivice<br />

Caffe restoran Forest- Nikšić<br />

Caffe restoran Jerry – Nikšić<br />

Caffe restoran Tani – Nikšić<br />

Caffe restoran Peron – Nikšić<br />

Caffe restoran Maša – Podgorica<br />

Beach bar Tramontana – Morinj<br />

Gradska kafana-Nikšić<br />

FK Sutjeska –Nikšić<br />

FK Berane- Berane<br />

Crnogorsko narodno<br />

pozorište- Podgorica<br />

Gitanes export- Nikšić<br />

Salon automobila Virage- Podgorica<br />

Apoteke Remedia- Nikšć<br />

Watt – Podgorica<br />

VH Montenegro- Nikšić<br />

Autoremont Osmanagići- Podgorica<br />

Popović d.o.o.- Nikšić<br />

Glosarij d.o.o –Podgorica<br />

Žitan petrol – Nikšić<br />

Neckom – Nikšić<br />

Vodovod crpna stanica – Nikšić<br />

Stambeno-poslovna zgrada<br />

14.septembar – Budva<br />

Baby Shop- Podgorica<br />

Normal Tours – Podgorica<br />

MNK standard- Nikšić<br />

Mi Rai Group- Nikšić<br />

Četiri Vile – Obala Đuraševića<br />

Ananti Resort, Residences &<br />

Beach Club, Reževići - Budva<br />

Hotel Maestral<br />

20 CAFFE MONTENEGRO


RADOVI SE IZVODE NA SIGURAN NAČIN KORIŠĆENJEM NAJSAVREMENIJE<br />

MEHANIZACIJE UZ PRIMIJENJENO ZNANJE I ISKUSTVO IZ OBLASTI<br />

HORTIKULTURE TAKO DA BILJKE UVIJEK DOBIJU ODGOVARAJUĆE<br />

MJERE NJEGE, NEOPHODNE ZA DALJI RAST I NAPREDAK.<br />

rješava sve zahtjeve struke. U svim<br />

navedenim segmentima rada koriste se<br />

najkvalitetniji proizvodi i inovativni materijali<br />

u skladu sa najvišim evropskim<br />

standardima kvaliteta i estetike.<br />

objekta. U Crnoj Gori projektovanje može<br />

biti zaista jako izazovno. Zahvaljujući<br />

iskustvu, savremenim metodama i pristupima<br />

Garden Lux tim vrlo uspješno<br />

ODRŽAVANJE,<br />

BRIGA I NJEGA<br />

Prilikom izrade projekta, uglavnom se<br />

razmišlja o funkcionalnosti i estetici prostora,<br />

dok pristupanjem procesu izvođenja<br />

idejnog riješenja razmatraju se novi<br />

21


PRATEĆI NOVE TRENDOVE I INOVACIJE U OBLASTI PEJZAŽNE ARHITEKTURE<br />

KOMPANIJA GARDEN LUX JE OSTVARILA USPJEŠNU<br />

SARADNJU SA EVROPSKIM KOMPANIJAMA<br />

IZ OBLASTI ZELENIH KROVOVA<br />

izazovi: kako podići i očuvati pejzažno<br />

arhitektonski objekat, a da taj postupak<br />

bude ekološki i ekonomski efikasan i<br />

racionalan. Radovi se izvode na siguran<br />

način korišćenjem najsavremenije<br />

mehanizacije uz primijenjeno znanje i<br />

iskustvo iz oblasti hortiklulture tako da<br />

biljke uvijek dobiju odgovarajuće mjere<br />

njege, neophodne za dalji rast i napredak.<br />

Direktna saradnja Garden Lux tima na<br />

svim nivoima rezultura kvalitetno izvedenim<br />

projektima, ali održavanje možete<br />

povjeriti njihovim stručnjacima.<br />

Nakon uspješno izvedenih poslova na<br />

izvođenju projekta dalju brigu i njegovanje<br />

pejzažno arhitektonskih objekata<br />

preuzima tim stručnjaka iz oblasti fitofarmacije<br />

i hortikulture. Dobro njegovane<br />

zelene površine su ulaganje u zdravlje<br />

biljaka, prijatan prostor za boravak, čija<br />

će se ljepota godinama uvećavati.<br />

Zahvaljujući širokom spektru usluga<br />

koje pružamo, u mogućnosti smo da<br />

odgovorimo najzahtjevnijim potrebama<br />

klijenata i zahtjevima struke koristeći<br />

savremene metode, materijale i mehanizaciju.<br />

Iskustvo u transportu i korišćenju<br />

profesionalne mehanizacije omogućava<br />

sadnju biljaka velikih dimenzija, što<br />

dopunjuje našu cjelokupnu ponudu.<br />

GARDEN LUX D.O.O.<br />

Sava Stanojevića 21<br />

84000 Nikšić, Crna Gora<br />

T: 040 218 140<br />

W: www.gardenlux.me<br />

Email: centar@gardenlux.me<br />


22 CAFFE MONTENEGRO

SVJETSKI NOVITET:<br />

JÄGERMEISTER MANIFEST<br />

MANIFESTOVANJE<br />

TRADICIJE I UMIJEĆA<br />

U<br />

restoranu „100 Manira“ u<br />

gradskom stadionu pod<br />

Goricom, u oktobru je održana<br />

prezentacija prvog<br />

super premijum likera na svijetu.<br />

Po prvi put u istoriji,<br />

Mast-Jägermeister SE, porodična<br />

kompanija i proizvođač najuspješnijeg<br />

biljnog likera na tržištu, otkriva<br />

izdanak super premijum kategorije:<br />

Jägermeister Manifest.<br />

Ovaj proizvod od skoro je dostupan<br />

i na crnogorskom tržištu posredstvom<br />

kompanije G3 Spirits.<br />

Manifest je zaokruživanje priče<br />

o brendu, iskaz stava i svjedok<br />

namjere pretočenih u proizvod.<br />

Master destileri u Wolfenbuttelu,<br />

24 CAFFE MONTENEGRO

mjestu iz kojeg potiče<br />

Jägermeister, su uz punu<br />

pažnju i korišćenjem bogatog<br />

iskustva u pravljenju, svima<br />

poznatog likera, i uz pomoć<br />

tajnog Jägermeister recepta<br />

uspjeli da naprave korak<br />

naprijed i putem prefinjenog<br />

proizvodnog procesa stvore<br />

Jägermeister Manifest.<br />

Na već naviknutih 56 botaničkih<br />

sastojaka, dodaje se još<br />

bilja, dvostruki proces sazrijevanja,<br />

u malim i velikim<br />

hrastovim buradima duže od<br />

12 mjeseci i dobija proizvod<br />

koji redefiniše kategoriju<br />

biljnih likera. Manifest posjeduje<br />

robustnu mješavinu<br />

ukusa, punog tijela. Slatke<br />

note anisa i suvog voća otvaraju<br />

put za začine i aromatične<br />

naglašaje gorkih nota,<br />

da bi završile sjedinjavanjem<br />

vanile i hrastovog bureta.<br />

Kao oda tradiciji i umijeću<br />

pravljenja, na<br />

MANIFEST JE ZAOKRUŽIVANJE<br />

PRIČE O BRENDU, ISKAZ STAVA I SVJE-<br />

DOK NAMJERE PRETOČENIH<br />

U PROIZVOD<br />

Ovaj proizvod<br />

od skoro je dostupan<br />

i na crnogorskom<br />

tržištu posredstvom<br />

kompanije<br />

G3 Spirits<br />

25

OGNJEN GVOZDENOVIĆ<br />

brend menadžer<br />

za Jägermeister u<br />

Crnoj Gori - G3 Spirits<br />

ikonsku četvrtastu bocu, ručno se<br />

nanosi Jägermeister amblem koji uz<br />

bronzanu boju zaokružuje izgled super<br />

premijum likera. Jägermeister Manifest<br />

je idealno služiti blago rashlađen.<br />

„U svijetu inovacija, tradicija se lako gubi.<br />

Ono što je Jägermeister ovim putem<br />

uspio jeste da originalni proizvod po tajnom<br />

receptu starom blizu jednog vijeka<br />

odvede u novu kategoriju. Uz njemačku<br />

preciznost i iskustvo koje se prenosi<br />

generacijama kroz porodicu Mast, proizvodni<br />

proces koji dovodi do Manifesta,<br />

ovu inovaciju učinio je vjernom tradiciji.<br />

Nova Jägermeister linija namijenjena<br />

je odvažnim hedonistima, onima koji<br />

ne pristaju na kompromise, onima koji<br />

cijene svoj trenutak, onima koji uživaju<br />

u ukusu.“ – rekao je na promociji<br />

Ognjen Gvozdenović, brend menadžer za<br />

Jägermeister u Crnoj Gori - G3 Spirits.<br />

26 CAFFE MONTENEGRO

一漀瘀愀瀀漀琀瀀甀氀琀渀愀洀愀愁椀渀愀稀愀瀀爀愀渀樀攀唀䌀猀攀爀椀樀愀 ⸀<br />

圀椀渀琀攀爀栀愀氀琀攀爀䜀愀猀琀爀漀渀漀洀䴀漀渀琀攀渀攀最爀漀 ⴀ 瀀爀漀昀攀猀椀漀渀愀氀渀椀猀椀猀琀攀洀椀稀愀瀀爀愀渀樀攀瀀漀猀甀 ᄁ 愀 ⴀ 䨀愀搀爀愀渀猀欀愀洀愀最椀猀琀爀愀氀愀刀愀搀愀渀漀瘀椀 ܁ 椀戀戀<br />

洀漀戀 ⬀アパート㠀㈀ ⠀ ⤀ 㘀㤀アパート㐀㠀㐀㐀㔀㬀 ⬀アパート㠀㈀ ⠀ ⤀ 㘀㤀㈀アパート㠀㐀㔀攀 ⴀ 洀愀椀氀眀椀渀琀攀爀栀愀氀琀攀爀䀀琀 ⴀ 挀漀洀 ⸀ 洀攀<br />

眀眀眀 ⸀ 眀椀渀琀攀爀栀愀氀琀攀爀 ⸀ 洀攀

WINTERHALTER<br />

novi objekat<br />

u Radanovićima<br />

KOMPANIJA WINTERHALTER KOJA SIMBOLIŠE<br />

PROFESIONALNA RJEŠENJA U OBLASTI KOMERCIJALNOG<br />

PRANJA POSUĐA, 10. OKTOBRA JE OTVORILA JOŠ JEDAN<br />

OBJEKAT U CRNOJ GORI, U TIVTU, U RADANOVIĆIMA. U<br />

KOMPANIJI VJERUJU DA ĆE OVAJ OBJEKAT BITI ZASIGURNO<br />

OD KORISTI UGOSTITELJSKOM I HOTELSKOM SEKTORU KOJI<br />

JE OVU KOMPANIJU DAVNO PREPOZNAO KAO POUZDANOG<br />

I EKONOMIČNOG PRIJATELJA U NJIHOVOM POSLU.<br />

Na svečanom otvaranju novog objekta<br />

u prisustvu klijenata i prijatelja kompanije<br />

Winterhalter u Radanovićima<br />

vrpcu su presjekli regionalni menadžer<br />

za Jugoistočnu Evropu Marko Škerl,<br />

osnivač firme Winterhalter u Crnoj<br />

Gori i direktorica Winterhalter Srbija<br />

gospođa Zorica Mitrović i direktor<br />

Winterhalter Crna Gora Slobodan Vuletić.<br />

Novi Winterhalter objekat se prostire<br />

na površini od 300 plus 200 kvadratnih<br />

metara magacinskog prostora<br />

čime je postavljen jak temelj<br />

za uspješan rad i zadovoljnog kupca.<br />

Svojom pozicijom, veličinom i ponudom<br />

zaista ispunjava i najveće zahtjeve<br />

i kriterijume savremenih kupaca.<br />

U objektu se nalazi i izložbeni salon<br />

u kojem kupci i sami mogu doći<br />

po savjet tj. kvalitetno rješenje.<br />

Winterhalter kompanija je specijalista za<br />

pranje posuđa. To je porodična kompanija,<br />

koju sada vodi treća generacija.<br />

Winterhalter je ključna riječ za<br />

Objekat su otvorili regionalni<br />

menadžer za Jugoistočnu Evropu Marko<br />

Škerl, osnivač firme Winterhalter u Crnoj<br />

Gori i direktorica Winterhalter Srbija gospođa<br />

Zorica Mitrović i direktor Winterhalter<br />

Crna Gora Slobodan Vuletić.<br />

profesionalna rješenja u oblasti<br />

komercijalnog pranja posuđa.<br />

Kompanija Winterhalter u Crnoj Gori je<br />

osnovana kako bi se specifični zahtjevi<br />

na tržištu Crne Gore što efikasnije<br />

zadovoljili i kako bi bila što bliže svojim<br />

kupcima. Zahvaljujući specijalistima<br />

za pranje posuđa, korisničkom<br />

servisu i mreži partnera Winterhalter<br />

pruža podršku u svim oblastima<br />

»komercijalnog pranja posuđa«.<br />

Kupci u Winterhalter dolaze zato što<br />

traže profesionalno rješenje: prilagođeno<br />

njihovim zahtjevima, pouzdano i ekonomično.<br />

Nijedan individualan proizvod to<br />

ne može sam postići. To može da ponudi<br />

samo kompletan sistem, koji se sastoji<br />

od mašine za posuđe, pripreme vode,<br />

hemikalija i odgovarajućeg pribora. U<br />

kombinaciji s profesionalnim savjetom,<br />

jasnim planiranjem i prvoklasnim servisom<br />

– a sve to nudi Winterhalter.<br />

KOMPLETNA STRATEGIJA<br />

SISTEMA ZA PRANJE POSUĐA<br />

Mašine za pranje posuđa koje zadovoljavaju<br />

standard najvećeg kvaliteta -<br />

izrađene su u Njemačkoj i Švajcarskoj.<br />

Hemikalije su u kompanijskoj laboratoriji<br />

razvijene za specifične primjene, razne<br />

uređaje za pripremu vode i odgovarajući<br />

pribor za optimalan radni tok. Sve<br />

je to Winterhalter. Kao specijalisti za<br />

pranje posuđa imaju svoje standarde:<br />

svaka komponenta uključena u proces<br />

pranja mora da pruži maksimalne<br />

performanse. I sve komponente moraju<br />

međusobno da djeluju, radi ostvarivanja<br />

optimalnog rezultata. Dobro došli<br />

kod kompletnog sistema Winterhalter!<br />

Winterhalter ne prodaje svojim kupcima<br />

bilo kakvu mašinu za pranje posuđa<br />

sa mnoštvom tehničkih karakteristika<br />

već obezbjeđuje sistem za maksimalno<br />

čisto posuđe i sjajne čaše.<br />

Winterhalter Gastronom Montenegro d.o.o.<br />

Jadranska magistrala b.b. Radanovići, 85318 Kotor, Montenegro;<br />

Tel.: +382 69 238 451; e-mail: info@winterhalter.me<br />

www.winterhalter.me<br />

29

KOD PORODICE MORIC<br />

TEČNO ZLATO<br />

SA LUŠTICE<br />

TEKST: LEKA DEDIVANOVIĆ<br />

FOTO: NENAD MANDIĆ<br />

KUĆA I KONOBA STARE PREKO 300 GODINA, I DVA VIJEKA MLAĐI MLIN<br />

NA LUŠTICI, UZ DOSTA RADA I TRUDA FAMILIJE MORIC OSPOSOBLJENE<br />

SU ZA POSJETE TURISTA. A TURISTI KOJI DOLAZE ZAISTA IMAJU ŠTO<br />

DA VIDE I U ČEMU DA UŽIVAJU. ONI SU KROZ LIČNI PRIMJER POKAZALI<br />

KAKO SE NA PRAVI NAČIN USKO POVEZUJU POLJOPRIVREDA I TURIZAM,<br />

A NJIHOVO JE IMANJE ZAOKRUŽENA AGROTURISTIČKA CJELINA.<br />

Kasni oktobarski dan je bio<br />

kao iz Balaševićevih pjesama.<br />

Iako je jesen stizala i<br />

lišće žutilo, Miholjsko ljeto je<br />

bilo u punom jeku… To je Luštici davalo<br />

nevjerovatan izgled. Mnogo puta sam<br />

bio na ovom poluostrvu, ali ne pamtim<br />

da su boje bile kao tog dana kad smo<br />

se uputili ka imanju porodice Moric. Od<br />

magistrale nam je trebalo nekih pola<br />

sata vožnje do maslinjaka koji je već tri<br />

vijeka u vlasništvu te domaćinske kuće.<br />

U selu Tići, na oko šest hektara nalazi<br />

se zasad sa preko hiljadu stabala<br />

masline. Oni već osam generacija uzgajaju<br />

masline i vode računa o svakoj<br />

od njih kao da im je član familije. Bez<br />

ljubavi i truda, masline neće da uspijevaju,<br />

pa ih treba paziti kao djecu.<br />

Kuća, konoba i mlin, uz dosta rada i<br />

truda familije Moric osposobljene su za<br />

posjete turista. A turisti koji dolaze zaista<br />

imaju što da vide i u čemu da uživaju. U<br />

to smo se uvjerili prilikom naše posjete.<br />

Naime, grupa od dvadesetak stranaca<br />

došla je neposredno nakon nas na imanje.<br />

Ilija i njegova braća<br />

Petar i Jovan su ih dočekali<br />

priganicama i medom i čašicom<br />

domaće rakije. Gosti su<br />

se nakon zakuske uhvatili<br />

aparata i telefona slikajući<br />

maslinjak, ovce, magarad<br />

i međe. Ubrzo nakon toga<br />

krenuli su u jednočasovni<br />

obilazak poluostrva kvadovima<br />

i biciklima, radosno<br />

nam mašući dok su uskom<br />

cestom zamicali kroz Tiće. Krenuli smo<br />

šetnjom do konobe, par stotina metara<br />

dalje od maslinjaka, uživajući u čistom<br />

vazduhu, predivnom pogledu, mirisima<br />

mediteranskog bilja i tišini koju je<br />

samo povremeno prekidao poj ptica.<br />

Nedugo zatim stigli smo na imanje gdje<br />

smo zatekli Ilijinu majku koja je užurbano<br />

obavljala posljednje pripreme pred<br />

dolazak gostiju. Nijesmo htjeli da je<br />

ometamo pa smo dok je ona na astale<br />

ređala domaće proizvode razgledali<br />

konobu uživajući u mnoštvu detalja koji<br />

su nam prenosili ne samo dio porodične<br />

istorije, već i istorije ovog kraja.<br />

Oni su kroz lični primjer pokazali kako<br />

se na pravi način usko povezuju poljoprivreda<br />

i turizam, a njihovo je imanje<br />

zaokružena agroturistička cjelina.<br />

30 CAFFE MONTENEGRO

U SELU TIĆI, NA OKO ŠEST HEKTARA NALAZI SE ZASAD SA PRE-<br />

KO HILJADU STABALA MASLINE. PORODICA MORIC VEĆ OSAM GE-<br />

NERACIJA UZGAJA MASLINE I VODI RAČUNA O SVAKOJ OD NJIH<br />

KAO DA IM JE ČLAN FAMILIJE. BEZ LJUBAVI I TRUDA, MASLI-<br />

NE NEĆE DA USPIJEVAJU, PA IH TREBA PAZITI KAO DJECU<br />

Ilija Moric u maslinjaku<br />

31

MORIC ZA GOSTE ORGANIZUJU PREZENTA-<br />

CIJE NA KOJIMA UZ OBILAZAK MASLINJAKA<br />

I STAROG MLINA, DEGUSTIRAJU MASLINOVO<br />

ULJE I UPOZNAJU SE SA NJEGOVIM LJEKOVI-<br />

TIM, JESTIVIM I KOZMETIČKIM SVOJSTVIMA<br />

SPOJ TRADICIONALNOG<br />

I MODERNOG<br />

Ilija, doktor turizmologije i autorom<br />

knjige “Ruralni turizam u Crnoj Gori:<br />

Marketing aspekt razvoja”, naš je domaćin.<br />

Uz domaću rakiju od rogača razgovaramo<br />

o tome kako je njegova familija<br />

ukrstila teorijsko i praktično znanje<br />

i vjekovnu tradiciju i započela organsku<br />

proizvodnju ekstra djevičanskog maslinovog<br />

ulja koje, iako je skuplje od običnog,<br />

zbog velike potražnje u cjelosti i prodaju.<br />

- Poštujemo tradiciju, ali koristimo i<br />

savremene metode u proizvodnji kako<br />

bismo dobili proizvod vrhunskog kvaliteta.<br />

Da bi se bavili maslinarstvom<br />

neminovno je ići u korak s vremenom.<br />

Ako nema modernizacije, stalnog<br />

rada i ulaganja nemoguće je iskoristiti<br />

prirodne resurse na najbolji način.<br />

Mi smo organski proizvođači maslina,<br />

prvi i zasad jedini u Crnoj Gori. U cijeloj<br />

državi ima oko tri hiljade proizvođača<br />

maslina. To su uglavnom domaćinstva i<br />

mali proizvodači, a pored Plantaža ima<br />

i nekoliko većih proizvođača, priča nam<br />

Ilija Moric, danas sinonim za domaćina<br />

koji je napravio uspješan porodični<br />

biznis spajajući organsku proizvodnju<br />

maslina i ulja sa seoskim turizmom.<br />

Organska proizvodnja nije nimalo<br />

lak i jednostavan posao. Cijeli proces<br />

mora da bude iskontrolisan od<br />

32 CAFFE MONTENEGRO

TITO NA LUŠTICI<br />

Čim je maršal Tito posjetio Žanjic<br />

1972. godine turizam na Luštici<br />

je buknuo. U konobi se čuva<br />

fotografija Brozove posjete, a<br />

jedan od ljudi na slici je i Ilijin<br />

pokojni otac.<br />

Tito je u to vrijeme bio najpoznatija<br />

ličnost i njegov dolazak je označio<br />

početak intenzivnog razvoja ovog<br />

kraja kao turističke destinacije. Tada<br />

su svi mediji izvještavali o njegovom<br />

dolasku, pa je Žanjic i cijela Luštica<br />

postala hit<br />

u tadašnjoj Jugoslaviji.<br />

Na Žanjicu je tada bio samo jedan<br />

restoran, ali su dubrovački Atlas i<br />

ostale agencije dovodili dnevno i do<br />

dvije hiljade gostiju. Treba istaći da<br />

tada nije bilo drumske povezanosti<br />

nego da su svi ti ljudi dolazili<br />

morskim putem. Takvo stanje bilo je<br />

sve do početka devedesetih kada je<br />

rat prekinuo dalji razvoj turizma.<br />

početka do kraja i uredno dokumentovan.<br />

Druga bitna stavka je zabrana<br />

upotrebe hemijskih sredstava. Ove dvije<br />

stavke koče veliki dio proizvođača da<br />

se bave organskom proizvodnjom. Čak<br />

ima onih koji poštuju organski uzgoj,<br />

ali ne žele da se bave neophodnom<br />

papirologijom i dokumentacijom.<br />

- Mi upotrebljavamo bakar i sumpor,<br />

koji su dozvoljeni kao zaštitna sredstva.<br />

Postoje i organski pesticidi koji se<br />

smiju koristiti, ali su oni nešto skuplji.<br />

Takođe, postoji niz drugih agrotehničkih<br />

mjera kao što su sadnja ruzmarina,<br />

lavande i sličnog bilja koji privlači korisne<br />

insekte, kultivacije zemljišta, držanje<br />

stoke koja na prirodan način drži korov<br />

pod kontrolom. S druge strane stoka proizvodi<br />

prirodno đubrivo, pa je korist od nje<br />

u ovom procesu višestruka, ističe Moric.<br />

MASLINE VRIJEDNE KAO ZLATO<br />

Porodica Moric za goste organizuje<br />

prezentacije na kojima uz obilazak<br />

maslinjaka i starog mlina, degustiraju<br />

maslinovo ulje i upoznaju<br />

se sa njegovim ljekovitim, jestivim<br />

i kozmetičkim svojstvima.<br />

- Maslinovo ulje je hrana, začin, lijek,<br />

kozmetika. Ono je bilo i sredstvo plaćanja<br />

i robne razmjene. Litar ulja je<br />

vrijedio kao dva kilograma meda, pa<br />

je onaj ko je imao maslinovo ulje bio<br />

bogat čovjek. Tako je bilo dok je na<br />

selu postojala raznovrsnost proizvodnje.<br />

Da je sreće cijela Luštica bi i danas<br />

bila pokrivena maslinicima kao nekad.<br />

Danas ima oko 45 hiljada stabala, a sredinom<br />

šezdesetih godina prošlog vijeka<br />

bilo ih je tri put više, kaže nam Moric i<br />

dodaje da bi uz rad i zalaganje mještana<br />

Luštica mogla doći do cifre od pola miliona<br />

stabala ovog plemenitog drveta.<br />

Moric zna da samo diverzifikovana<br />

ponuda donosi dugoročni benefit. Lako<br />

je iskopirati nečiju ideju i napraviti bolji<br />

hotel, kamp ili kupiti bolji vozni park. No,<br />

da biste napravili organsku proizvodnju<br />

maslina potrebna je barem decenija rada.<br />

Zbog toga se ljudi, nažalost, opredjeljuju<br />

33

ČIPKA OD SUVOMEĐE<br />

Međe od suvo zidanog kamena<br />

svjedoče o teškom životu na Luštici<br />

I borbi njenih žitelja za svaki pedalj<br />

zemlje. Vjekovima su oni otimali od<br />

prirode komad po komad tla gradeći<br />

nizove manjih i većih baštica, livada<br />

i vrtova, međusobno omeđenih<br />

zidovima od kamena koji su vadili.<br />

Danas je većina imanja zarasla<br />

u šiblje, ali ima i mjesta koja su<br />

sređena i na kojima kameni vez<br />

zablista u punom sjaju. Takvo je<br />

imanje Rajka Jankovića, susjeda<br />

familije Moric, pitomo i pod konac<br />

uređeno, kao da kontrira onim u<br />

makiju zaraslim posjedima širom<br />

cijelog poluostrva.<br />

za kratkoročno isplativija rješenja, ali<br />

koja su rizičnija na duži period. Glavni<br />

problem za to je nedostatak vizije i strpljenja<br />

da bi se do željenog cilja došlo.<br />

Takođe, velika prepreka je nedostatak<br />

preduzetničkog duha kod većine ljudi koji<br />

nemaju volje da započnu neki posao.<br />

NIJE LAKO, ALI JE LIJEPO<br />

- Ljudi hoće da im je lako, a ne da im<br />

je lijepo. Meni nije lako, ali mi je lijepo,<br />

sa osmjehom priča Ilija i dodaje da bi<br />

angažovanjem ljudi za nekih pet godina<br />

mogli doći do cifre od 150 do 200 hiljada<br />

stabala tako da bi pored rasta proizvodnih<br />

kapaciteta Luštica postala i<br />

prvorazredna turistička atrakcija.<br />

Da Luštica ponovo postane veliki maslinjak<br />

kakav je bila, otvorili bi se i novi<br />

mlinovi. Stare kuće mogu se obnoviti<br />

i pretvoriti u mini hotele. Uz sve to bi<br />

buknula i proizvodnja hrane i domaća<br />

radinost pa bi svi imali koristi od tog privrednog<br />

buma. Različiti dodatni sadržaji<br />

upotpunili bi ponudu. Horizontalna i<br />

vertikalna razuđenost Luštice pogoduje<br />

mnogim aktivnostima od poljoprivrede i<br />

stočarstva, preko razvoja turizma i ugostiteljstva,<br />

do sportskih i rekreativnih. Na<br />

poluostrvu se nalazi dosta utvrđenja koje<br />

je gradila Austro-ugarska vojska, a tu su i<br />

sakralni objekti, ušuškana sela, vinogradi,<br />

maslinici i zaboravljene staze koje sve<br />

to povezuju. Neke od njih su revitalizirane,<br />

a u planu je obnavljanje ostalih. To<br />

otvara prostor za širenje ponude stranim<br />

i domaćim gostima koji dolaze da šetaju<br />

ili voze bicikla u prirodnom ambijentu.<br />

34 CAFFE MONTENEGRO

LIJEPO KAO U ITALIJI<br />

U razgledanju konobe prekinula<br />

nas je grupa koja se<br />

vratila sa ture po poluostrvu.<br />

Oduševljeno su komentarisali<br />

ono što su vidjeli tog predivnog<br />

oktobarskog prijepodneva.<br />

Sa pažnjom su nakon<br />

toga odslušali Ilijinu priču<br />

i degustirali ulje iz porodične<br />

proizvodnje. U lozom<br />

zasjenčenoj terasi konobe<br />

Moric nakon toga kušali smo<br />

luštičke specijalitete masline,<br />

sireve, pršut, med, rakije od<br />

rogača i drveta jagode...<br />

U grupi stranaca koji su<br />

tokom našeg boravka bili<br />

na imanju Morica bila<br />

je i Mariangela Nieddu,<br />

brend ambasador Small<br />

Luxury Hotels of the World.<br />

Italijanka sa Sardinije, već<br />

dvije decenije poslovno<br />

vezana za region Pijemonte,<br />

često poslovno putuje po<br />

svijetu. Naša joj se hrana<br />

mnogo dopala i, kako nam<br />

reče, uživala je u ljepoti<br />

Luštice i imanja Morica.<br />

Njeno pozitivno iskustvo<br />

dijelile su i njene prijateljice<br />

iz Rima i Milana koje<br />

su nam se kasnije pridružile<br />

u razgovoru. Kažu da ih<br />

ambijent podsjeća na pejzaže<br />

juga Italije, Sicilije<br />

i Sardinije. Posebno ih<br />

je fasciniralo to što su za<br />

kratko vrijeme imale potpuni<br />

ugođaj, od vožnje kvadovima<br />

i biciklima, preko<br />

posjete predivnim plažama<br />

do degustacije organskog<br />

ulja i domaće hrane.<br />

Ovo tako podsjeća na Italiju<br />

da se osjećamo kao da smo<br />

doma, kazale su nam, i dodale<br />

da se nadaju da će opet doći.<br />

NA POLUOSTRVU SE NALAZI DOSTA UTVR-<br />

ĐENJA KOJE JE GRADILA AUSTRO-UGARSKA<br />

VOJSKA, A TU SU I SAKRALNI OBJEKTI, UŠUŠ-<br />

KANA SELA, VINOGRADI, MASLINICI I ZABO-<br />

RAVLJENE STAZE KOJE SVE TO POVEZUJU.<br />

NEKE OD NJIH SU REVITALIZIRANE, A U PLA-<br />

NU JE OBNAVLJANJE OSTALIH. TO OTVARA<br />

PROSTOR ZA ŠIRENJE PONUDE STRANIM I<br />

DOMAĆIM GOSTIMA KOJI DOLAZE DA ŠETAJU<br />

ILI VOZE BICIKLA U PRIRODNOM AMBIJENTU<br />

- Mi pored maslina i ulja, nudimo gostima<br />

dodatne sadržaje kao što su rentiranje bicikala,<br />

kvadova, električnih bicikala… Da na<br />

Luštici ima još trideset ovakvih domaćinstava<br />

bilo bi sjajno. Zamislite da se pored nas koji<br />

se bavimo organskim uzgojem maslina aktiviraju<br />

i proizvođači sira, pršute, ribe, meda,<br />

vina, rakije, sokova i svega ostalog što su<br />

domaćinstva nekad spremala. Pa da tome još<br />

dodamo i autentičnu kućnu radinost, onda bi<br />

to bila potpuno zaokružena priča, smatra Ilija<br />

i dodaje da ne mogu svi da se bave uslužnim<br />

djelatnostima već neko mora i da proizvodi.<br />

35

ORGANSKO JE NAJBOLJE<br />

Porodica Moric insistira na isključivo<br />

organskoj proizvodnji, kako maslinovog<br />

ulja, tako i drugih kultura. Organska proizvodnja<br />

je zaokružen proces koji mora<br />

da se ispoštuje od početka do kraja. To<br />

zahtijeva ne samo marljiv rad u masliniku<br />

i mlinu, već i mnoštvo procedura<br />

koje treba ispoštovati i papirologije koja<br />

treba da prati svaki segment rada. To je<br />

jedan od razloga zašto nema više proizvođača<br />

organskog maslinovog ulja.<br />

- Potražnja je velika i proizvođači dobrog<br />

ulja uspiju da plasiraju sve što proizvedu<br />

tako da ne žele da se dodatno zamaraju<br />

pratećim procedurama neophodnim za<br />

proces organske proizvodnje, kaže Moric.<br />

ŽELJA MASLINJAK OD<br />

TRI HILJADE STABALA<br />

Strpljivi su i namjeravaju da i ubuduće<br />

nastave sa radom koji je usmjeren<br />

na opštu dobrobit. Ilija se nada da<br />

će u narednih pet godina biti uspostavljena<br />

šira lokalna proizvodnja koja će<br />

davati mnogo više ulja, mlijeka i mesa,<br />

vina i ostalih domaćih proizvoda.<br />

- Sa mještanima imamo odličnu saradnju.<br />

Ima dosta mladih ljudi koji su započeli<br />

slične biznise, a neki namjeravaju<br />

da ga uskoro otpočnu. To nas raduje, jer<br />

samo širenjem baze proizvođača i uvođenjem<br />

novih usluga možemo računati<br />

na razvoj ovog kraja kao destinacije koja<br />

će privlačiti sve veći broj ljudi. Sve ovo je<br />

osnova da na toj proizvodnji ljudi ubrzo<br />

razviju i turistički aspekt, kao što smo<br />

mi uradili na našem imanju, kaže Moric<br />

i nada se da će jednog dana imati familijarni<br />

maslinjak sa tri hiljade stabala.<br />

Nova grupa gostiju je stigla pa im se<br />

porodica morala posvetiti. Zahvalili smo<br />

se na gostoprimstvu i nastavili našu<br />

šetnju selom Tići, posmatrajući okolinu<br />

nekim drugim očima. Nadamo se<br />

da će porodici Moric i dalje sve ići od<br />

ruke, a da će njihov primjer biti svjetionik<br />

nekim novim generacijama.<br />

UKUS I MIRIS SU BITNI<br />

Degustacija maslinovog ulja iliti senzorska<br />

analiza je metoda koja se koristi<br />

u cilju kontrole kvaliteta hrane. U<br />

pitanju je testiranje mirisa i ukusa, ali<br />

ne i boje jer boja maslinovog ulja ne<br />

utiče na njegov kvalitet.<br />

Na osnovu organoleptičke analize<br />

možemo da prepoznamo prava maslinova<br />

ulja i ona koja to nijesu. Naime,<br />

na tržištu se može naći dosta mješavina<br />

nastalih kombinovanjem maslinovog<br />

ulja sa jeftinijim uljima kao što<br />

su suncokretovo, lješnikovo i slična.<br />

- Svako ulje ima svoj senzorski profil.<br />

Ukus i miris su najbitnije osobine<br />

maslinovog ulja.<br />

Kada je u pitanju aroma, maslinovo<br />

ulje mora da ima tri ključne karakteristike:<br />

svježe, zeleno i voćno. U<br />

našem maslinovom ulju napravljenom<br />

od sorte žutice ima dvije osnovne<br />

arome: svježe pokošene trave i zelene<br />

jabuke. U pogledu ukusa ulje mora<br />

da bude gorko u ustima i pikantno<br />

u grlu. Pikantnost daje odgovor na<br />

dvije stvari: da li je ulje pravo (mora<br />

da pecka u grlu) i da li je mlado. Za<br />

razliku od vina, maslinovo ulje protokom<br />

vremena ne dobija na cijeni i<br />

kvalitetu. Naprotiv, što je ulje mlađe<br />

to je bolje. Ulja starija od dvije godine<br />

se ne računaju u mlada ulja. Nijesu<br />

otrovna, ali nemaju više ona ljekovita<br />

svojstva, kaže Moric.<br />

36 CAFFE MONTENEGRO

#caffe preporučuje<br />

PRIPREMILA: ANA ĐURKOVIĆ<br />

Nar Ekşisi sve je popularnija etiketa na rafovima širom svijeta. Slatko-kisjeli sirup<br />

od nara tradicionalni je turski proizvod, cijenjen zbog nevjerovatno svježeg i prefinjenog<br />

slatko-kisjelog ukusa ali i benefita koje donosi onima koji ga svakodnevno<br />

konzumiraju, zbog velike koncentracije antioksidanata i vitamina. Najcjenjeniji je<br />

100% koncentrat sirupa nara ali je njegov ukus i najintenzivniji. Brojni gastronomi<br />

kažu da ovaj sos pomijera granice serviranja salate i pečenog mesa, uzdižući ukus<br />

na viši nivo, obogaćujući ga prefinjenim i istovremeno kompleksnim aromama nara.<br />

Dok se na jednoj strani ugostitelji odlučuju za<br />

koncepte manjih, domaćinskih hotela, sa intimnom,<br />

otvorenom i porodičnom atmosferom,<br />

druga krajnost ugostiteljstva gotovo jednako<br />

fascinira putnike željne pravog odmora i “offline”<br />

tretmana. Naime, koncept “smart hotela” krenuo<br />

je iz Kine i Japana ali je brzo postao globalno<br />

popularan. Suština je “beskontaktni” hotel<br />

u kojem završavate sve putem svog mobilnog<br />

telefona, malih host robota i self check-in stanice.<br />

Na taj način, gost dolazi u sobu u koju se<br />

sam čekira, kompletna usluga, od venecijanera,<br />

klimatizacije, temperature, upravljanja svijetlima<br />

i naručivanja dodatnih usluga je automatizovana<br />

i digitalizovana pa je kontakt za osobljem,<br />

ako ih hotel uopšte ima, sveden na minimum.<br />

Možda niste vjerovali da je kombinacija<br />

kafe sa smokvama bas poželjna<br />

opcija ali i to je moguće. Najnoviji<br />

trend, kafa sa pasiranim suvim smokvama<br />

odgovor je na težnju ka što<br />

većem smanjenju upotrebe šećera<br />

kao zaslađivača ali i želji za eksperimentisanjem<br />

i spajanjem nespojivog.<br />

Priprema je jednostavna, ispasiranu<br />

suvu smokvu stavite na dno šoljice<br />

a potom šolju dopunite espresom i<br />

kremasto umućenim mlijekom. Dok<br />

pijete kafu, ona će biti prefinjeno<br />

zaslađena ukusom slatkih smokava<br />

- taman onoliko koliko treba.<br />

Rana jesen donijela je u Podgoricu još<br />

jedno mjesto za dobar provod. U pitanju<br />

je Avlija u Njegoševoj ulici. Prolaz<br />

koji poput vremeplova vodi kroz generacije<br />

život stare Podgorice, sa predmetima<br />

iz svakodnevnog života i starim<br />

fotografijama, živopisan je uvod u<br />

ostatak prostora, prekrasne i prostrane<br />

skrivene bašte. Za svega dva mjeseca<br />

ova avlija postala je najposjećenije<br />

mjesto za noćne izlaske, sa odličnom<br />

atmosferom i dobrim svirkama.<br />

38 CAFFE MONTENEGRO

40 CAFFE MONTENEGRO

RESTORAN SOČICA<br />

U PLUŽINAMA<br />

SVE što<br />

JESTE<br />

PIVA<br />

TEKST: SANJA GOLUBOVIĆ<br />

FOTOGRAFIJE: RESTORAN SOČICA,<br />

IRENA BAJČETA<br />

U PLUŽINAMA JE, AVGUSTA OVE GODINE<br />

OTVOREN MONUMENTALNI- RESTORAN<br />

SOČICA, PRAVA DOMAĆINSKA KUĆA<br />

ZA SVE KOJI ŽELE DA PREDAHNU U<br />

LJEPOTI U SRED LJEPOTE, DA UŽIVAJU<br />

U MIRU I TIŠINI ISPOD KROŠNJE<br />

STAROG ORAHA, NA IMANJU TIK IZNAD<br />

JEZERA, U AMBIJENTU GAZDINSKE<br />

KUĆE I S TRPEZOM KOJA PREZENTUJE<br />

ORIGINALNE UKUSE TOG PODNEBLJA.<br />

RESTORAN SOČICA JE MJESTO KOJE ĆE<br />

DEFINITIVNO BITI UZOR UGOSTITELJIMA<br />

NA SJEVERU ALI I ŠIROM CRNE GORE, A<br />

KOJIM BI SE PONOSILI I NAJPOPULARNIJI<br />

SVJETSKI PLANINSKI CENTRI.<br />

PIVA: OAZA ISTINSKI ČISTE<br />

PRIRODE I ISKRENOG ŽIVOTA<br />

Piva i „otkrivanje“ njene čudesne ljepote<br />

aktuelizovano je tek nekoliko posljednjih<br />

godina čak i od strane građana malene<br />

Crne Gore koji se nijesu mogli čudu načudit<br />

kad bi prvi put zašli ovim krajem, do<br />

turista iz cijelog svijeta koji pomno tragaju<br />

za rijetkim oazama istinski čiste prirode i<br />

iskrenog života. Kao magična lokacija ukazao<br />

im se ovaj kraj, kao brižno čuvano<br />

i očuvano blago.<br />

I kad pomislite da ste vidjeli i obišli sve<br />

ljepote Crne Gore, i da nema neotkrivenih<br />

tajni i da su se sve prirodne ljepote ukazale<br />

ljudskom oku, dođete u Pivu i vidite koliko<br />

nijeste vidjeli. Naravno sve ovo se odnosi<br />

na ljude koji nijesu Pivljani, jer Pivljani su<br />

oduvijek bili ponosni na svoj kraj, svoje<br />

porijeklo i ljepotu svoje kolijevke đe god da<br />

su se rasuli po svijetu.<br />

Posljednjih godina ovaj dio Crne Gore se<br />

ukazuje u svojoj snazi i moći prirode, i oni<br />

koji dožive samo neki djelić ovog kraja ne<br />

kriju oduševljenje i želju da otkriju više, a<br />

Piva je mudra, poput njenih Pivljana, pa<br />

je sačuvala ono što danas nema cijenu,<br />

prirodu netaknutu i živu, kojom teče Tara, i<br />

brza rijeka Piva, malo prava malo kriva pa<br />

se skriva... Prirodu u kojoj je bezbroj izvora<br />

žive vode i vrela, i najljepših sela u kojima<br />

žive vrijedni gorštaci što vas u kuću pozivaju<br />

kao najmilijeg gosta iako ne znaju ni<br />

otkuda ste ni ko ste. Naiđe putnik namjernik,<br />

u kuću ga pozovu i ugoste neznance a<br />

već kad odlaze rastaju se kao prijatelji.<br />

Danas gosti pristižu u Pivu, sve ih je više,<br />

i vrlo ozbiljni gosti. A te goste treba dočekati<br />

kako tradicija u Pivi nalaže, i kako<br />

se u Pivi od pamtivijeka radilo: domaćinski<br />

i sa svim što vrijedne ruke gorštaka<br />

i seoskih domaćica privrijede i stvore.<br />

Piva je mapirana na turističkim kartama,<br />

41

a osim neprevaziđene ljepote turistima<br />

treba pružiti sve ugođaje, a to podrazumijeva<br />

niz infrastrukturnih, uslužnih<br />

i drugih segmenata neophodnih tom<br />

kraju u ubrzanom turističkom razvoju<br />

koji je evidentno krenuo. Nova ulaganja<br />

su znak da su ozbiljni investitori svjesni<br />

potencijala ovog kraja. Prvi su ipak porijeklom<br />

Pivljani. Vizija razvoja ovog kraja<br />

nije vizija, no izvjesna budućnost a to je<br />

pokazalo ovo ljeto u Pivi, kada su bili najbrojniji<br />

turisti upravo iz zemalja za koje<br />

se na svjetskom tržištu turizma naročito<br />

trudimo da ih privučemo u Crnu Goru.<br />

Oni su bili privučeni Pivom.<br />

NOVE SNAGE TURIZMA<br />

OPRAVDAVAJU OPTIMIZAM<br />

Upravo je restoran Sočica novi objekat<br />

od izuzetnog značaja za turizam Pive<br />

koji će povući nogu preko praga mnogim<br />

koji će se na njega ugledati. Uz njega, to<br />

će izvjesno učiniti i hotel koji će graditi<br />

porodica Bogdanović. Nadam se da je to<br />

samo početak takvih ulaganja. Uz svo<br />

poštovanje začetnika turističkih djelatnosti<br />

u Pivi koji su tu turističku istoriju<br />

započeli, vjerujem da će nove snage ujedinjeno<br />

značajno pokrenuti ovaj kraj.<br />

I da se našalim, Momčilo Bajagić, čiji je<br />

otac iz sela Zukva u Pivi, pjeva „na<br />

skriveno te vodim mjesto“ pjevajući tad<br />

Crnoj Gori cijeloj, sad može samo o<br />

Pivi još tako da pjeva.<br />

TREBA ZNATI I POZNAVATI<br />

PIVU PA STVORITI NEŠTO<br />

ČIME ĆE SE ONA ZORITI<br />

PRED SVIJETOM<br />

Poznajući istoriju, tradiciju, osobenosti<br />

Pive, potencijale prirodnih ljepota i njene<br />

magične moći, ugostiteljskim iskustvom<br />

od skoro dvije decenije, i uspjesima u toj<br />

oblasti koje su zabilježili suvlasnici čuvenih<br />

podgoričkih restorana PER SEMPRE<br />

42 CAFFE MONTENEGRO

i MEAT, odlučili su da otvore restoran<br />

Sočicu. Otvaranje trećeg restorana je bio<br />

poseban izazov, potpuno novi koncept<br />

i sasvim drugačija ugostiteljska priča<br />

od ova dva koji su, kako znamo inače,<br />

potpuno različite ugostiteljske priče.<br />

Ozbiljan pristup i planiranje su rezultirali<br />

monumentalnim objektom izgrađenim<br />

u stilu stare crnogorske graditeljske<br />

tradicije, dominacija kamena i drveta,<br />

i potpune saglasnosti sa okolinom i<br />

tradicijom. Objekat ne dominira prostorom,<br />

već se prirodno uklapa u pejzažnu<br />

Ime restorana SOČICA<br />

ukazuje na znamenitog<br />

Pivljanina vojvodu Lazara<br />

Sočicu čiji je život bio<br />

dramatična lična ali i značajna<br />

istorijska priča velikog junaka,<br />

no i najbogatijeg Pivljanina<br />

i Crnogorca u vrijeme Kralja<br />

Nikole koji ga i prozva<br />

Munjica zbog nevjerovatne<br />

hrabrosti, brzine, okretnosti i<br />

snage ali i britkosti uma....<br />

RESTORAN U UNUTRAŠNJOSTI<br />

NA PRVOM NIVOU I NA<br />

DVJEMA SPOLJNJIM<br />

KASKADNIM TERASAMA IMA<br />

UKUPNI KAPACITET OD 125<br />

MJESTA. UNUTRAŠNJOST<br />

RESTORANA JE ČIST FOLKLOR:<br />

STOLICE – STOLOVAČE,<br />

NA NJIMA TKANE VUNENE<br />

STOLIČARKE, ZIDOVI KAMENI,<br />

DRVENE GREDE, KAMIN I<br />

ATIPIČNO OSVJETLJENJE,<br />

SVJETILJKE KOJE NIJESU<br />

RURALNI MOMENAT A KOJE<br />

SU SE FANTASTIČNO UKLOPILE<br />

U CIJELI AMBIJENT KONOBE<br />

KAO DUH NOVOG DOBA KOJI<br />

SE SJEDINI SA PROŠLOŠĆU.<br />

43

KOSA BLAGOJEVIĆ<br />

arhitekturu čiji je arhitekta Gospođa<br />

Priroda, i davno, davno neki ljudi koji su<br />

tu živjeli... Prilikom građevinskih radova<br />

na restoranu ni jedno postojeće drvo<br />

nije posječeno, pravljeni su ustupci koji<br />

su zahtijevali napore u prilagođavanju<br />

gradnje s ciljem očuvanja života drveća.<br />

Odgovoran odnos i ulaganje u zaštitu<br />

životne okoline su dodatni plus objektu<br />

koji samom pojavom plijeni. Gorostasan<br />

restoran se sasvim uklapa u svoj prirodni<br />

okoliš. Projekat potpisuje arhitekta Ivan<br />

Milošević.<br />

Restoran u unutrašnjosti na prvom nivou<br />

i na dvjema spoljnjim kaskadnim terasama<br />

ima ukupni kapacitet od 125 mjesta.<br />

Unutrašnjost restorana je čist folklor:<br />

stolice – stolovače, na njima tkane<br />

vunene stoličarke, zidovi kameni, drvene<br />

grede, kamin i atipično osvjetljenje, svjetiljke<br />

koje nijesu ruralni momenat a koje<br />

su se fantastično uklopile u cijeli ambijent<br />

konobe kao duh novog doba koji se<br />

sjedini sa prošlošću.<br />

Utisak je da ovoliki objekat može imati<br />

kapacitet 500 mjesta što i jeste realno,<br />

jer je restoran ustvari idealan mini resort.<br />

Nevjerovatno, ali istinito, nije se vodilo<br />

računa o pompeznosti kapaciteta, sve je<br />

podređeno ugođaju gostiju, i kad je potpuno<br />

pun restoran nema utiska gužve –<br />

gost ima privatan prostor za uživanje bez<br />

obzira na broj prisutnih...<br />

Treba znati i poznavati Pivu pa stvoriti<br />

nešto čime će se ona „zoriti“<br />

pred svijetom.<br />

Treba znati i poznavati ugostiteljstvo<br />

i gastronomiju i imati kredibilitet koji<br />

Gostoprimstvo i nenametljiva<br />

no urođena ljubaznost su<br />

osobine koje se najviše cijene kod<br />

ugostiteljskog kadra. U restoranu<br />

Sočica goste dočekuje domaćica<br />

restorana Kosa Blagojević.<br />

Ona je prekaljeni poznavalac<br />

ugostiteljstva sa urođenom<br />

blagorodnom komunikacijom.<br />

Već se zahvaljujući gostima<br />

pročulo Kosino gostoprimstvo<br />

i melemna komunikacija.<br />

I na mene je ostavila takav<br />

utisak, i rekla bih da ona jeste<br />

tanana duša ovog restorana.<br />

dokazano imaju vlasnici restorana Per<br />

sempre i Meat-a da se zna da je Sočica<br />

kad je oni „potpisuju“ u startu favorit<br />

restoran na sjeveru. Treba znati graditi<br />

kao kompanija Fidija da bi se vaskrslo i<br />

primijenilo nekadašnje neimarsko graditeljstvo<br />

u savremenom dobu.<br />

GRADITELJSKA, ETNO I<br />

GASTRONOMSKA<br />

BAŠTINA PIVE<br />

Restoran Sočica temelji gastronomsku<br />

i etno baštinu Pive prezentirajući<br />

znalački spravljena jela od autohtonih i<br />

svježih namirnica tog kraja. Nastoje kroz<br />

jelovnik ispričati priču o gastronomskoj<br />

kulturi tog podneblja s posebnim naglaskom<br />

na poštovanje tradicije i pripadnosti<br />

prostornom ambijentu.<br />

I zaista, kada vam na sto dolaze<br />

raskošna nacionalna jela: jagnjetina i<br />

teletina ispod sača, zavodljivi i slasni<br />

cicvara i kačamak, pečen krompir „na<br />

pola“ pa ga namažete pivskim skorupom,<br />

i pridružite mu mladi sir... od<br />

pogleda na tu hranu ide „voda na usta“.<br />

Gorštačka snaga Pivljana je u njihovom<br />

DNK koji je formirala lijepa ali zimi<br />

surova priroda, i hrana, zdrava, ukusna<br />

ali jaka, taman onakva kakvu planinski<br />

vazduh traži. Na toj ariji svima nam<br />

44 CAFFE MONTENEGRO

RESTORAN SOČICA<br />

TEMELJI GASTRONOMSKU<br />

I ETNO BAŠTINU PIVE<br />

PREZENTIRAJUĆI<br />

ZNALAČKI SPRAVLJENA<br />

JELA OD AUTOHTONIH I<br />

SVJEŽIH NAMIRNICA TOG<br />

KRAJA. NASTOJE KROZ<br />

JELOVNIK ISPRIČATI PRIČU<br />

O GASTRONOMSKOJ<br />

KULTURI TOG PODNEBLJA S<br />

POSEBNIM NAGLASKOM NA<br />

POŠTOVANJE TRADICIJE I<br />

PRIPADNOSTI PROSTOR-<br />

NOM AMBIJENTU<br />

45

apetit raste i sve je tamo slatko i najslađe...<br />

Pa ko voli meso u meniju restorana<br />

neka čita i bira: jagnjetina kuvana,<br />

jagnjeći pikljevi u kajmaku, jagnjeća<br />

džigerica, teleći ribić... te gurmanima<br />

omiljeni specijaliteti – teleći obrazi i ovčiji<br />

košet. Pa osim mesa koje je uvijek u<br />

ovom kraju imalo prioritet u ishrani, na<br />

meniju je i čuvena pivska pastrmka i planinski<br />

gastro klasici kao što su domaće<br />

pite, popara, priganice... Ne propustite<br />

jela sa pečurkama - smrčkom iz okolnih<br />

šuma... Mislilo se i na goste koji imaju<br />

posebne režime ishrane, pa meni zadovoljava<br />

i zahtjeve vegetarijanaca, vegana,<br />

mlađe populacije...<br />

Meso se nabavlja od stočara iz okolnih<br />

sela, i sve ostale namirnice su iz seoskih<br />

domaćinstava Pive, sirevi ovčiji, kravlji,<br />

kajmak i skorup... I rakije su domaće,<br />

najpopularnije su pivska šljiva i kruška<br />

koje su pretežno sa visokim stepenom<br />

alkohola, ali pitke i napravljene po starim<br />

recepturama pa domaćini kad nude<br />

svojom rakijom, govore da to nije piće<br />

nego lijek. Kao desert preporučujemo<br />

palačinke „Munjica“ (naziv ima istorijsku<br />

poveznicu sa nadimkom koji je<br />

Kralj Nikola dao vojvodi Lazaru Sočica).<br />

Te palačinke su junačka kombinacija:<br />

sa orasima, domaćim medom, bijelim<br />

vinom, suvim šljivama... moćna kombinacija,<br />

reklo bi se u skladu sa nazivom.<br />

Restoran gabarita kakav je Sočica značajno<br />

čini korist svojim sistemom rada<br />

cijeloj zajednici, osim što se zapošljava<br />

radna snaga iz Plužina i okolnih mjesta,<br />

otkupljuju se na kućnom pragu domaći<br />

proizvodi lokalnih proizvođača – obostrana<br />

korist i sadejstvo zajednice.<br />

Jedan je cilj, obogaćivanje turističke<br />

ponude i jasnije i vidljivije brendiranje<br />

Pive u budućnosti.<br />

Bili smo posljednjeg dana oktobra u<br />

Sočici zagrljenoj šumom, terase su se<br />

sunčale nad jezerom, na nezapamćeno<br />

toplom oktobarskom Suncu smo uživali<br />

u pogledu i nekom miru i spokoju koji<br />

je neopisiv. Povremeno bi opijajući mir<br />

poremetilo krckanje oraha koji opadaju<br />

na terasi. I ne ide vam se niđe odatle.<br />

Iako je bio kraj oktobra, terasa Sočice<br />

je bila puna gostiju, a po mojoj procjeni<br />

prema jezicima koje sam čula, čini mi se<br />

da su bili skoro svi stranci...<br />

Slika koja puni srce.<br />

Plužine su, ni pun sat vožnje udaljene od Nikšića, ni dva sata od<br />

Podgorice, sjajan izbor za izlet, a restoran Sočica još jedan na listi<br />

razloga da pođete i častite druge i sebe... bićete zahvalni sebi, prirodi,<br />

ljudima i na Bogom datim ovim našim crnogorskim čudima.<br />

46 CAFFE MONTENEGRO

NA VEČERI U RESTORANU BOUTIQUE HOTELA CASA DEL MARE<br />

GALA VEČERA<br />

ZAgala osjećaj<br />

HOTELSKA GRUPACIJA CASA DEL MARE BROJNIM<br />

AKTIVNOSTIMA NAKON AKTUELNE LJETNJE TURISTIČKE<br />

SEZONE “DRŽI PAŽNJU” GOSTIJU VODEĆI SE TIME DA SU<br />

U TURIZMU SVIH 12 MJESECI U GODINI TURISTIČKI AKO<br />

SE PONUDE ADEKVATNI PROGRAMI I SADRŽAJI KOJI ĆE<br />

GOSTE ANIMIRATI DA POSJETE NJIHOVE OBJEKTE. JEDAN<br />

U NIZU DOGAĐAJA KOJI JE PRIVUKAO PAŽNJU I ZABILJEŽIO<br />

ODLIČNO INTERESOVANJE I POSJETU BILE SU DVIJE GALA<br />

VEČERE NA KOJIMA JE MICHELIN STAR KUVAR IZ ITALIJE<br />

EROS PICCO PRIREDIO FANTASTIČAN MENU U RESTORANU<br />

BOUTIQUE HOTELA CASA DEL MARE MEDITERANEO<br />

FOTOGRAFIJE: CASA DEL MARE<br />

U restoranu Boutique Hotela<br />

Casa del Mare održane su<br />

dvije Gala večere na kojima<br />

je Michelin Star Kuvar iz<br />

Italije - Eros Picco oduševio<br />

goste kreativnim jelima<br />

u devet korseva koji su<br />

bili praćeni odgovarajućim<br />

vinima sa ovih prostora.<br />

Eros Picco živi i radi u<br />

Milanu, a od novembra 2009.<br />

je vlasnik Michelin zvijezdice<br />

po sistemu bodovanja koji<br />

predstavlja najvišu referencu<br />

ovog tipa u restoranskoj<br />

i hotelskoj industriji.<br />

Nakon završene<br />

kulinarske akademije<br />

usavršava svoje vještine<br />

u najboljim restoranima<br />

Milana.<br />

Tokom svoje karijere<br />

imao je značajne uloge na<br />

velikim međunarodnim<br />

48 CAFFE MONTENEGRO

AUTORSKA VEČERA<br />

EROS PICCO-A<br />

ZALOGAJI DOBRODOŠLICE:<br />

ostrige sa krastavcem i nanom,<br />

foie gras sa pečenom smokvom<br />

i crvenom, porto karamelom,<br />

mozzarella krem sa<br />

pestom i puderom crnih maslina<br />

49

Šef Eros Picco<br />

EROS PICCO ŽIVI I RADI<br />

U MILANU, A OD NOVEM-<br />

BRA 2009. JE VLASNIK<br />

MICHELIN ZVIJEZDICE<br />

PO SISTEMU BODOVANJA<br />

KOJI PREDSTAVLJA NAJ-<br />

VIŠU REFERENCU OVOG<br />

TIPA U RESTORANSKOJ I<br />

HOTELSKOJ INDUSTRIJI<br />

gastronomskim događajima razvijajući značajna<br />

iskustva, od Francuske do Japana,<br />

Amerike i Kine. Još od 1998. godine je Šef<br />

kuhinje prestižnog restorana Innocenti<br />

Evasioni, consultant je brojnim restoranima a<br />

takođe je jedan od osnivača iFOODQ projekta.<br />

Eros Picco je priredio neobično gastro veče<br />

za sve posjetioce Casa del Mare Mediterraneo<br />

u okviru dvije degustacione večere. Picco<br />

je za ovu priliku kreirao devet gangova<br />

koristeći maksimalno domaće proizvode<br />

i sastojke. Gastro doživljaj su upotpunila<br />

i domaća vina sa ovih prostora, čiji izbor<br />

je bio prilagođen različitim tanjirima.<br />

Na ovaj način, Casa del Mare Mediterraneo<br />

hotel, koji će biti otvoren tokom cijele zime,<br />

započinje sezone dobrih događaja i u vansezonskom<br />

periodu i kvalitetnih saradnji sa<br />

domaćim i stranim brendovima i ekspertima.<br />

50 CAFFE MONTENEGRO

⇡ TELEĆI FILE<br />

SA MASLINAMA,<br />

NANOM, BALSA-<br />

MIKO SIRĆETOM<br />

I PINJOLIMA<br />

MARINIRANI<br />

BRANCIN SA<br />

TIKVICAMA, ČERI<br />

PARADAJZOM I<br />

KANDIRANOM<br />

LIMUNOVOM<br />

KORICOM ⇢<br />

51

MENU:<br />

1. Karpaćo jastoga sa celerom,<br />

marakujom i medom<br />

2. Marinirani brancin sa tikvicama,<br />

čeri paradajzom i kandiranom<br />

limunovom koricom<br />

3. Teleći file sa maslinama,<br />

nanom, balsamiko<br />

sirćetom i pinjolima<br />

4. Ravioli punjeni gamborima<br />

u bisku od gambora i šafrana<br />

5. Carnaroli rižoto sa<br />

crnilom sipe i sirovim<br />

tatarom od sipe<br />

6. Svježa tuna sa telećim<br />

demiglasom, kaprom<br />

i kremom od inćuna<br />

7. Goveđi file u extra virgin<br />

maslinovom ulju, sa povrćem<br />

i pireom od heljde<br />

8. Bijeli badem "biancomangiare"<br />

sa čajem od<br />

jasmina i kandiranom<br />

narandžinom koricom<br />

9. Mekani čokoladni ganaz sa<br />

pečenom smokvom i pikantnim<br />

džemom od<br />

slatkog paradajza<br />

52 CAFFE MONTENEGRO

⇠ CARNAROLI<br />

RIŽOTO SA<br />

CRNILOM SIPE I<br />

SIROVIM TATA-<br />

ROM OD SIPE<br />

⇡ SVJEŽA TUNA SA TELE-<br />

ĆIM DEMIGLASOM,<br />

KAPROM I KREMOM OD<br />

INĆUNA & RAVIOLI PUNJENI<br />

GAMBORIMA U BISKU OD<br />

GAMBORA I ŠAFRANA<br />

⇣ GOVEĐI FILE<br />

U EXTRA VIRGIN<br />

MASLINOVOM<br />

ULJU, SA POVR-<br />

ĆEM I PIREOM<br />

OD HELJDE<br />

53

Čini život pjenušavim od 1856.<br />

VJEČNO, ELEGANTNO PJENUŠAVO VINO ZA SVEČANE PRILIKE,<br />

HENKELL JE AMBASADOR PREFINJENOG STILA ŽIVLJENJA I VAŠ<br />

IDEALAN PRATILAC TOKOM NAJLJEPŠIH TRENUTAKA U ŽIVOTU.<br />

BISERI U STAKLU:<br />

UMJETNOST<br />

PRAVLJENJA<br />

PJENUŠAVOG VINA<br />

SUVO SAVRŠENSTVO<br />

NJEMAČKE KULTURE<br />

PJENUŠAVIH VINA<br />

Upoznajte Henkell – vodeći njemački<br />

izvozni brend pjenušavog vina, koji se<br />

prodaje u preko 100 zemalja, gdje je prepoznat<br />

kao suvo savršenstvo njemačke<br />

kulture pjenušavih vina.<br />

Ovaj zauvijek mladi brend temelji se na<br />

kulturi francuskih vina staroj preko 150<br />

godina koja se kombinuje s vrhunskim<br />

njemačkim kvalitetom proizvodnje, i<br />

nalazimo ga u centru proslava<br />

svih posebnih životnih trenutaka<br />

širom svijeta.<br />

Proizvodnja ovog pjenušavog vina<br />

umjetnost je sama po sebi. Tajna<br />

leži u ponovnom oživljavanju karakterističnog<br />

ukusa brenda svaki put<br />

iznova, uz korišćenje pravog cuvee-a.<br />

Proizvođači vina u Henkellu su savršeni<br />

majstori ove umjetnosti – što uvijek<br />

garantuje ljubiteljima pjenušavog vina<br />

širom svijeta doživljaj Henkelovog<br />

jedinstvenog ukusa upravo onako<br />

kako je i zamišljeno da se u njemu<br />

uživa. Umjetnost proizvodnje sjajnog<br />

pjenušavog vina počinje odabirom<br />

osnovnih vina. Njihovo kombinovanje je<br />

od presudnog značaja kako bi se obezbijedio<br />

visok kvalitet finalnog proizvoda.<br />

Henkelova proizvodnja odvija se u sjedištu<br />

u Vizbadenu, za domaća i međunarodna<br />

tržišta, s oznakom zlatnog ljiljana<br />

na naljepnici, koji je preuzet iz grba tog<br />

grada, čime ponosno označava<br />

područje svog porijekla.<br />

Korišćenje vrhunske tehnologije vinarije<br />

pretvara odabrana vina klasičnih sorti<br />

grožđa u pjenušavu simfoniju ukusa<br />

za najljepše događaje u životu.<br />

54 CAFFE MONTENEGRO

Primjera radi, Henkell Trocken napravljen<br />

je isključivo od superiornih bijelih<br />

vina porijeklom iz renomiranog područja<br />

uzgoja. To je kvalitet koji prosto možete<br />

osjetiti. Svjež. Harmoničan. Skladan.<br />

NASTALO U<br />

WIESBADENU, DOBRO<br />

POZNATO ŠIROM SVIJETA<br />

Globalna prepoznatljivost brenda<br />

Henkell Trocken nije slučajna, s obzirom<br />

na internacionalni karakter njegovog<br />

porijekla. Adam Henkell, trgovac vinom<br />

iz Mainz-a, otvorio je 1856. godine sopstvenu<br />

vinariju za proizvodnju pjenušavog<br />

vina, nakon što je u Francuskoj<br />

izučio zanat proizvodnje Champagn vina,<br />

čime je postigao savršen spoj najboljeg<br />

što ova dva svijeta nude: francusku tradiciju<br />

uživanja u vinu i njemački<br />

kvalitet proizvodnje.<br />

Izuzetan poslovni uspjeh<br />

brenda Henkell Trocken<br />

počinje 1898. godine, pošto<br />

je upravljanje kompanijom<br />

preuzeo Adamov<br />

sin Otto, kada je Henkell<br />

postala jedna od prvih<br />

zvanično registrovanih<br />

55

njemačkih robnih marki.<br />

Do 1910. godine Henkell je već postao lider<br />

na njemačkom tržištu.<br />

Sledeći sjajan poslovni potez kompanija<br />

Henkell je napravila 1935. godine, kada je<br />

osmislila bocu od 200ml i lansirala je na<br />

tržište pod trgovačkom markom „Piccolo“.<br />

Henkell je oličenje jedinstvenog spoja<br />

savremenog načina uživanja u vinu i<br />

bogate tradicije.<br />

HENKELL TROCKEN<br />

– IZVOZNI BESTSELLER<br />

SA NAJVEĆEG SVJETSKOG<br />

TRŽIŠTA PJENUŠAVIH VINA<br />

Određena doza glamura odlikuje ovaj internacionalni<br />

biser među vinima, poznat po svojoj<br />

atraktivnosti i karakteru. Vječno, elegantno<br />

pjenušavo vino za svečane prilike, Henkell<br />

je ambasador prefinjenog stila življenja i<br />

vaš idealan pratilac tokom najljepših trenutaka<br />

u životu. Vrsta vina koja je podjednako<br />

idealna za centralno mjesto na velikim<br />

događajima, kao i spontano posluženje u<br />

intimnom ambijentu. Proizvodnja izuzetnog<br />

brenda pjenušavog vina je, sama po<br />

@HenkellME<br />

@henkellme<br />

G3 SPIRITS d.o.o.<br />

Bulevar šarla de Gola (prostori Veleprometa)<br />

Podgorica, Montenegro<br />

WWW.G3SPIRITS.COM<br />

sebi, umjetnost. Ključna stvar je da se koristi<br />

pravi cuvée kako bi se svaki put napravilo<br />

novo vino sa karakterističnim ukusom<br />

ovog brenda. Vinari koji proizvode Henkell su<br />

besprijekorni majstori svog zanata, i njihova<br />

vještina je garancija da će ljubiteljima pjenušavih<br />

vina širom svijeta svaki put pružiti<br />

podjednak užitak u istinskom i neponovljivom<br />

ukusu Henkell-a. U proizvodnji brenda<br />

Henkell koristi se najsavremenija tehnologija<br />

kojom se postiže čarolija pjenušave simfonije<br />

ukusa od odabranih klasičnih vinskih sorti<br />

grožđa – za one posebne trenutke u životu.<br />

Rezultat je suvo pjenušavo vino bez<br />

premca: Henkell Trocken.<br />

56 CAFFE MONTENEGRO

GASTRO PUTOVANJA<br />

Kultne ŠIROM SVIJETA<br />

PEKARE I<br />

POSLASTIČARE<br />

ZANOSNI MIRIS SLANIH PECIVA I POSLASTICA,<br />

STAKLENE VITRINE IZA KOJIH SU REDOVI<br />

ŠARENIH ĐAKONIJA DIZAJNIRANIH TAKO<br />

DA VAM JE SKORO ŽAO DA IH POJE-<br />

DETE – SKORO… AKO VOLITE<br />

PECIVA I SLATKIŠE, TRADI-<br />

CIONALNE I INOVATIVNE,<br />

OVE SVJETSKI POZNATE<br />

PEKARE I POSLASTIČARE<br />

SU PRAVA “POSLASTICA” ZA<br />

SVAKOG GASTRO-PUTNIKA.<br />

58 CAFFE MONTENEGRO

PEKARE I PO-<br />

SLASTIČARE U<br />

FRANCUSKOJ<br />

Kada ste u Parizu, odabir pekare u kojoj ćete<br />

kupiti kroasan ili baget je samo jedan od mnogobrojnih<br />

gastronomskih rituala koji ne smijete da<br />

preskočite. Jedna od najboljih pekara u Parizu –<br />

Ladurée je obavezna za obilazak.<br />

LADURÉE<br />

Posjeta Parizu ne može proći bez posjete kultnoj<br />

poslastičari Ladurée. Značaj imena i ugled koji uživa<br />

širom svijeta dobro je poznat pa su objekte otvorili<br />

i po drugim svjetskim metropolama. Bez navigacije<br />

i traženja naći ćete ih na slavnoj Avenue<br />

des Champs-Élysées. Ulični izlog neće vas ostaviti<br />

ravnodušnim, a svoje mjesto za ispijanje vruće<br />

čokolade i makaronima o kojima svi pričaju<br />

možda ćete morati pričekati u redu.<br />

Cafette<br />

Ladurée<br />

CARETTE<br />

Carette možda nećete pronaći u vodičima ‘što vidjeti u Parizu’, ali posjeta<br />

pekari hvaljena je internetskim stranicama gdje su recenzije posjetitelja<br />

i više nego zadivljujuće. Naime, pariška konkurencija je zaista velika<br />

pa je preporuku zaista potrebno zaraditi. Poznati su po najboljim slanim,<br />

karameliziranim makaronima koji dolaze u džambo verziji.<br />

59

CONDITOREI<br />

SCHOBER, CIRIH<br />

Conditorei<br />

Schober<br />

Švajcarski grad Cirih zasigurno<br />

je jedna od najtraženijih destinacija<br />

za odmor. Bez obzira na<br />

to jeste li samo u prolazu ili svoj<br />

odmor planirate baš tamo, jutarnje<br />

pecivo ne smijete propustiti<br />

u popularnom tea room okupljalištu<br />

Conditorei Schober. Neka<br />

vas veličina izloga ne zavara, jer<br />

iza staklenih vrata kriju se separei,<br />

otvorena terasa s druge strane<br />

zgrade i još mnogo toga. Poznati su<br />

po vrućoj čokoladi koju posjetitelji<br />

naručuju tokom cijele godine uz<br />

selekciju sočnih peciva koja dolaze<br />

u korpici i šire opojne mirise.<br />

HAFIZ MUSTAFA, TURSKA<br />

Ova čuvena poslastičara u Istanbulu<br />

osnovana je 1864. godine i specijalizovana<br />

je u pravljenju turske baklave i ratluka.<br />

PASTÉIS DE BELÉM, LISABON<br />

Neki je nazivaju institucijom<br />

za sebe – Pastéis de Belém<br />

najpoznatija je Lisabonska<br />

pekara u kojoj su specijalnost<br />

raznovrsni tartovi. Pastéis<br />

de Belém u Belemu, rodno<br />

mjesto poslastice “Pastel de<br />

Nata” (pecivo punjeno kremom)<br />

ovu poslastičaru nikako<br />

ne smijete da propustite<br />

prilikom posjete Lisabonu.<br />

Služi se pravo iz rerne.<br />

60 CAFFE MONTENEGRO

CAFE SAVOY,<br />

PRAG<br />

Cafe<br />

Savoy<br />

Uživanje u poslasticama s pijanističkim<br />

koncertom u pozadini zaista je sofisticirano<br />

iskustvo koje ćete pamtiti dugo. Nakon<br />

šetnje i razgledavanja savršeno mjesto za<br />

odmor i bijeg od gradske buke upravo je<br />

Cafe Savoy u kojem će vas maksimalno<br />

razmaziti. Na jednom sasvim novom nivou<br />

doživjećete pekaru i vratiti vrijeme unazad<br />

i osjetiti kako je to nekada izgledalo.<br />

DEMEL, BEČ<br />

Austrija je poznata po kultnim poslastičarama<br />

i pekarama na svakom uglu. Beč je multikulturalan<br />

grad koji je na svojoj mapi gastronomije<br />

ugostio pekare koje su dospjele na svjetski<br />

popis onih najboljih. Jedna od njih je i Demel,<br />

divan enterijer vratiće vas u prošlost i oživjeti<br />

sav glamur i čar grada u kojem su poznate ličnosti<br />

u prošlosti uživale uz čajanke i druženja.<br />

TOP 5 TRENDOVA<br />

U POSLASTIČARSTVU<br />

TRENUTNO<br />

ETNO UKUSI<br />

Sa svijetom koji je postao<br />

“globalno selo” najbolje vrste<br />

ukrštanja desile su se u hrani.<br />

Etno šefovi, francuski stručnjaci<br />

za peciva, Azijske kulture ukrštaju<br />

koplja u metropolama,<br />

intezivna količina putovanja i<br />

dijeljenje fotografija hrane na<br />

društvenim mrežama doprinose<br />

kreiranju novih kombinacija ukusa<br />

pod uticajem raznih kultura.<br />

VJEŠTINA ZAMRZAVANJA<br />

Pogledajte oko sebe, sve više<br />

ima ručno pravljenih sladoleda<br />

i ledenih poslastica koji se prodaju<br />

na svakom ćošku. Omiljeni<br />

ukusi iz djetinjstva su zamijenjeni<br />

gurmanskim verzijama,<br />

kao npr. sendvič-sladoledi.<br />

GURMANSKE KROFNE<br />

Gurmanske krofne su postale trend<br />

zadnjih par godina, sa slatko-slanim<br />

kombinacijama poput ukrštanja<br />

glazure od jabuke i pržene piletine.<br />

Pecivo zauzima centralno mjesto u švedskom<br />

ritualu Fika - skandinavskom načinu<br />

za uživanje u pauzi uz kafu i pecivo.<br />

EKLERI SVUDA<br />

Ovo je prilično novi trend slastičarstva<br />

u Parizu. Ovaj novi talas radnji<br />

samo sa eklerima daleko je od<br />

uobičajenih aroma čokolade, vanile<br />

i karamele. Sad su tu slani ekleri,<br />

poput onih sa dimljenim lososom,<br />

što je očigledno uticaj raznih kultura<br />

i avanturizam mlađih generacija.<br />

61

DOMINIQUE<br />

ANSEL, NEW YORK<br />

Zašto je morate posjetiti: Kronat. Ljudi iz cijele zemlje dolaze da<br />

probaju hybrid krofne i kroasana, nevjerovatno ukusnu hrskavomekanu<br />

poslasticu. Dobra ideja je da odmah naručite nekoliko<br />

komada i uživate u kronatu dok šetate divnim ulicama New Yorka.<br />

PEGGY PORSCHEN,<br />

LONDON<br />

Terasa ukrašena cvijećem<br />

mijenja se svake nedelje, pa<br />

raskošan ulaz nećete promašiti.<br />

Enterijer je uređen u ružičastom<br />

deko stilu, a organizuju i tradicionalne<br />

engleske čajanke. Uplovite<br />

u ružičasti svijet čuvenog londonskog<br />

mjesta na koje često dolaze<br />

i članovi kraljevske porodice.<br />

TAI CHEONG,<br />

HONG KONG<br />

Tart sa jajima i sirom? Tai Cheong pekara u Hong Kongu<br />

najpoznatija je upravo po njima. Turisti, ali i lokalci svakodnevno<br />

strpljivo stoje u redu za svoj omiljeni zalogaj, a<br />

jedan od razloga su i prihvatljive cijene koje ih izdvajaju sa<br />

popisa skupih i precijenjenih kultnih svjetskih poslastičara.<br />

SADAHARU AOKI, TOKIO<br />

Japanski kuvar Sadaharu Aoki kombinuje ljepotu dvije zemlje –<br />

Francuske i Japana. Makarons ispunjeni kremom od čaja, japanski<br />

maršmelou od bijelog sleza, tanke čokoladne napolitanke, mus<br />

torta sa zelenim Matcha čajem, pastom od crvenog Azuki pasulja i<br />

makaronsa na vrhu.<br />

Sadaharu Aoki je<br />

postao poznat upravo<br />

zbog kreacije klasičnih<br />

francuskih poslastica<br />

sa japanskim ukusom.<br />

Pored Tokija, njegove<br />

poslastičarnice<br />

se nalaze i u Parizu.<br />

62 CAFFE MONTENEGRO

PIKANTNI RAMEN<br />

– čorba sa kokosovim mlijekom<br />

i šitake pečurkama<br />

VRIJEME PRIPREME:<br />

25 minuta<br />

TEŽINA PRIPREME:<br />

za početnike<br />

SASTOJCI:<br />

• 250 g svježih japanskih<br />

rezanaca ramen Alternativno:<br />

250 g rezanaca mie<br />

• 500 ml kokosovog mlijeka<br />

• 150 g shiitake gljiva<br />

• 100 g klica pasulja<br />

• 1 mladi luk<br />

• 1 mali komad đumbira<br />

• 1 čen bijelog luka<br />

• 1 čili papričica<br />

• 20 g žute curry paste<br />

• 800 ml vode<br />

• 40 g kikirikija<br />

• 20 ml soja sosa<br />

• 20 g svježeg korijandera<br />

• Ulje za prženje<br />

(npr. ulje kikirikija)<br />

• 1 čajna kašičica tamnog<br />

susama Kotányi<br />

• 1 pakovanje Kotanyi šafrana<br />

PRIPREMA:<br />

1. Oljuštite bijeli luk i đumbir<br />

i sitno ih nasjeckajte.<br />

Operite mladi luk i narežite<br />

ga na tanke kolutiće. Zelene<br />

kolutiće odvojite za ukrašavanje.<br />

Grubo nasjeckajte<br />

kikiriki, isperite korijander<br />

i iskidajte listove, uklonite<br />

sjemenke iz čili papričice<br />

i sitno je nasjeckajte.<br />

2. Zagrijte malo ulja i kratko<br />

propržite bijeli luk, đumbir<br />

i bijele kolutiće mladog<br />

luka da dobiju smeđu boju.<br />

Dodajte curry pastu, pričekajte<br />

minut pa nalijte vodom.<br />

3. Narežite pečurke na<br />

veličinu zalogaja i dodajte<br />

mješavini. Ulijte kokosovo<br />

mlijeko i dodajte ramen-rezance.<br />

Pustite da se kuvaju<br />

prema uputstvu sa pakovanja.<br />

Dodajte 1 pakovanje<br />

Kotanyi šafrana<br />

4. Začinite čorbu soja<br />

sosom. Prelijte u činijice i<br />

garnirajte zelenim kolutićima<br />

mladog luka, svježim čilijem,<br />

klicama pasulja, listićima<br />

korijandera, sjeckanim kikirikijem<br />

i tamnim susamom.<br />

SAVJET Ukus se po želji može zaokružiti sa par kapi ulja od susama<br />

MUSKATNI ORAŠČIĆ<br />

Muskatni oraščić ima aromatičnu,<br />

gorko-slatku i lagano<br />

ljutu notu ukusa. Posebno fino<br />

mljeven, KOTANYI Muskatni<br />

oraščić idealan je za veliki<br />

izbor jela u kojima je njegova<br />

aroma neophodna. Izvrstan je<br />

za lagane umake, sireve, spanać,<br />

kupus, pire krompir, medenjake i kuvano vino.<br />

CIMET<br />

Najaromatičniji začin na svijetu<br />

sigurno je cimet. Cimet jelima<br />

daje prepoznatljiv miris, slatkast,<br />

blag i opor ukus. KOTÁNYI<br />

mljeveni cimet obogaćuje ukus<br />

klasične kuhinje dozom egzotike.<br />

Upotpunjuje ukus sutlijašu,<br />

pecivima, poslasticama i receptima<br />

iz Indije, Maroka i sa Kariba.<br />

KARANFILIĆ<br />

Karanfilići su oštro-aromatični, pomalo<br />

gorki i slatki. Njihov ukus se odlično<br />

slaže sa cimetom i muskatnim oraščićem,<br />

a njihova jaka eterična ulja obogaćuju<br />

hranu i piće intenzivnom aromom,<br />

čak i kada se koristi u malim količinama.<br />

Izvrstan je sa mesom, ribom, crvenim<br />

i bijelim kupusom, rižom, dinstanim<br />

voćem, kuvanim vinom i punčom.<br />

64 CAFFE MONTENEGRO

. KUVAJMO ZAJEDNO .<br />

DAMIR MOŠKOV kuva i piše recepte za vas<br />

BUNDEVA<br />

jesenja poslastica i super hrana<br />

Postoji više vrsta bundeva: anđelika,<br />

ibica, butternut, prinčeva kruna,<br />

hokaido, i druge.<br />

Bundeva obiluje mnoštvom vitamina<br />

(C, B1, B2, B3, B6, niacin, folna kisjelina)<br />

i minerala (kalijum, kalcijum,<br />

fosfor, gvožđe) kao i betakarotena i<br />

vitamina A (od koga je boja bundeve<br />

narandžasta). Bundeva još obiluje i<br />

vlaknima, pektinom i celulozom, pa<br />

reguliše varenje, dok njene sjemenke<br />

obiluju nezasićenim masnim kisjelinama<br />

i selenom. Još bih dodao da<br />

ima visok glikemijski indeks, uz malo<br />

ugljenih hidrata, tako da predstavlja<br />

odličan izbor za prilog ukoliko vodimo<br />

računa o unosu ugljenih hidrata. Sve<br />

u svemu, može se reći da je bundeva<br />

prava super hrana. I što je najvažnije,<br />

veoma je zahvalna za kuvanje!<br />

Neki od recepata koji su često kod<br />

mene na meniju, čisto da vidite koje su<br />

to sve opcije: palačinke sa bundevom,<br />

pita sa bundevom, tart sa bundevom,<br />

njoke, skromni potaž od bundeve,<br />

rižoto od bundeve, a često je koristim i<br />

kao zamjenu za krompir u neke čorbe,<br />

pire ili slično. U ovom članku ću sa<br />

vama podijeliti 3 recepta, a ljepota ovih<br />

recepata je što nam nijesu ni potrebni<br />

tačno odmjereni sastojci!<br />

POTAŽ OD<br />

BUNDEVE<br />

Supa od bundeve je recept koji su svi u<br />

našoj kući nabrže prihvatili i najčešće se<br />

pravi, od svih recepata sa bundevom koja je<br />

glavni sastojak jesenjih mjeseci. Vrlo lako i<br />

brzo se pravi, a ukusom očigledno odgovara<br />

svima, jer su i najveći “probirljivci” u<br />

porodici veliki ljubitelji supe, tačnije potaža.<br />

Počeo bih od najjednostavnijeg recepta,<br />

66 CAFFE MONTENEGRO

UZ OBAVEZNU KOMBINACIJU BUNDEVE I PRAZILUKA, DODAJTE BAR<br />

JEDAN KROMPIR (KROMPIR ĆE DATI MALO KREMASTIJU TEKSTURU<br />

NA KRAJU), A PROBAJTE DA DODATE I MALO MLJEVENOG<br />

MUSKATNOG ORAŠČIĆA I KIMA<br />

koji uključuje 2 sastojka: bundevu i luk<br />

por (praziluk). Jednostavno usitnite<br />

praziluk i dodate bundevu na kockice,<br />

zatim prelijete vodom i stavite da se<br />

kuva. Kada je bundeva kuvana, odlijete<br />

nešto vode ukoliko vam se čini da će<br />

biti previše tečno i izblendate u blenderu<br />

ili sa štapnim benderom. Dodate<br />

so i biber po ukusu i potaž je gotov!<br />

Za nešto složeniju verziju,<br />

predložio bih sljedeće:<br />

Uz obaveznu kombinaciju bundeve<br />

i praziluka, dodajte bar<br />

jedan krompir (krompir će dati<br />

malo kremastiju teksturu na<br />

kraju), a probajte da dodate<br />

i malo mljevenog muskatnog<br />

oraščića i kima. Prelijete vodom<br />

i skuvajte. Na kraju dodajte so i biber<br />

po ukusu, kao i uvijek. Druge opcije su<br />

Povrće za potaž<br />

dodavanje malo đumbira, koji jako lijepo<br />

ide u kombinaciji sa slatkastom bundevom.<br />

Nemojte se bojati da eksperimentišete<br />

i probate različite ukuse.<br />

RIŽOTO OD BUNDEVE,<br />

SA HRSKAVOM SLANINOM<br />

I PARMEZANOM<br />

POTREBNE NAMIRNICE: za rižito od<br />

bundeve ćemo koristiti potaž od bundeve,<br />

kao i pečenu bundevu. Jednostavno isjecite<br />

bundevu na kockice i stavite u rernu<br />

na 200c na nekih 15-20min ili dok ne ocijenite<br />

da je pečena, sa malo soli i bibera.<br />

PRIPREMA: Spremanje ovog rižota<br />

počinjemo kao i svakog drugog. Na<br />

malo maslaca propržite sitno isjeckani<br />

crni luk, koliko da postane providan.<br />

Zatim dodajemo pirinač (uvijek arborio<br />

ili carnaroli), i propržimo oko 1min.<br />

Nakon ovoga dodajemo oko 1,5dl bijelog<br />

vina (korišćenje vina je stvar izbora<br />

i ukusa više nego neophodan sastojak,<br />

ali se uglavnom koristi). Čim vino<br />

ispari počinjemo da dodajemo tečnost<br />

(vodu ili temeljac po izboru: supu od<br />

povrća, pileću supu…). Dodajemo 1-2<br />

kutlače i miješamo. Zatim dodamo 1-2<br />

SERVIRA SE TOPLO,<br />

NIKAKO NEMOJTE<br />

ČEKATI DA SE OHLADI.<br />

POSPITE MALO NARI-<br />

BANOG PARMEZANA I<br />

HRSKAVE SLANINE ZA<br />

KRAJ I SERVIRAJTE<br />

Propržiti luk i rižu<br />

Nalivanje temeljcem i<br />

potažom od bundeve<br />

67

Dodatak parmezana i maslaca Rižoto spreman za finalizovanje Serviran<br />

kutlače potaža od bundeve i nastavimo<br />

da miješamo. Kako riža upija tekućinu<br />

dodajemo polako potaž ili temeljac i pratimo<br />

kada je riža al dente. Predlažem da<br />

jednostavno probate rižu kada mislite<br />

da je spremna i ocijenite da li treba još<br />

tekućine ili možete preći na finalni korak.<br />

Provjerite da li nedostaje soli i bibera,<br />

zatim dodajte par kašika pečene bundeve,<br />

kako biste imali raznoliku teksturu rižota<br />

i malo uljepšali jelo. Završavamo rižoto<br />

kao što bismo svaki drugi, skinemo šerpu<br />

sa vatre, dodajemo maslac i narendani<br />

parmezan. Promiješamo i poklopimo na<br />

1-2 minuta, prije serviranja.<br />

SERVIRANJE: servira se toplo,<br />

nikako nemojte čekati da se ohladi.<br />

Pospite malo naribanog parmezana i<br />

hrskave slanine za kraj i servirajte.<br />

OVO JE FANTASTIČNA VEČERA, A ZA VAS IMAM<br />

RJEŠENJE UKOLIKO IMATE VIŠE OVOG RIŽOTA<br />

(ILI UKOLIKO NAMJERNO NAPRAVITE VEĆU<br />

DOZU, ŠTO JE KOD MENE ČEST SLUČAJ).<br />

Neki od recepata koji<br />

su često kod mene na<br />

meniju:<br />

palačinke sa bundevom,<br />

pita sa bundevom, tart<br />

sa bundevom, njoke,<br />

skromni potaž od bundeve,<br />

rižoto od bundeve,<br />

a često je koristim<br />

i kao zamjenu za krompir<br />

u neke čorbe,<br />

pire ili slično...<br />

68 CAFFE MONTENEGRO

ARANĆINI<br />

PUNJENI<br />

MOCARELOM<br />

POTREBNE NAMIRNICE: Aranćini<br />

su praktično pohovane kuglice od<br />

rižota koji vam je ostao od nekog<br />

ranije obroka. Aranćini sa rižotom<br />

od bundeve su jedni od najljepših.<br />

PRIPREMA: Sve što vam treba je ohlađeni<br />

rižoto, od kojeg ćete odvojiti kuglice<br />

oblika malo većeg od golf loptice.<br />

Fantastično je ove kuglice napuniti sa<br />

jednom kockicom mocarele, koja će pri<br />

prženju da se istopi. Kada stavite kocku<br />

mocarele, pažljivo zatvorite lopticu i uvaljate<br />

u brašno, jaje i prezlu, za pohovanje.<br />

Dok loptice u vrelom ulju dobiju zlatnu<br />

boju, mocarela u sredini će se rastopiti i<br />

imaćete fantastično predjelo ili gurmansku<br />

grickalicu kada vam dođu prijatelji.<br />

SERVIRANJE: Obično se uz aranćine<br />

služi jednostavni sos od paradajza,<br />

ali vjerujte mi, odlično ide i ajvar.<br />







Eto, iskoristili smo jednu skromnu namirnicu da napravimo<br />

3 povezana jela, a ovo je samo početak, jer kako<br />

sam naveo, možete isprobati mnoge slane i slatke<br />

recepte sa bundevom, neke od njih imam i na svom<br />

Instagram profilu (instagram.com/damirove_gastrolomije).<br />

Nadam se da će mnogi isprobati recept, a ukoliko<br />

ga budete pravili i želite podijeliti sa svijetom, koristite<br />

hash tag #gastrolomije<br />

69

HIGIENE AND PACKING SOLUTION<br />

PROFESIONALNI<br />

DETERDŽENTI ZA PRANJE I<br />

SJAJ VAŠEG POSUĐA,<br />

za sve tipove mašina<br />

VRHUNSKI KVALITET<br />

I MAKSIMALNA<br />

EFIKASNOST<br />

SERVIS I<br />

ODRŽAVANJE<br />

DETERDŽENT<br />

ZA MAŠINSKO<br />

PRANJE POSUĐA<br />

PG PAK showroom<br />

Donja Gorica,<br />

Berski put, Podgorica<br />

telefon: 068 880 211<br />

e-mail: info@pg-pak.com

倀刀伀䘀䔀匀䤀伀一䄀䰀一䄀䠀䔀䴀䤀䨀䄀 ᠠᤠ 吀䤀䔀䘀䘀䔀 ᤠᤠ<br />

娀䄀 ఁ 䤀态 ؁ 䔀一䨀䔀䤀伀䐀刀紁䄀嘀䄀一䨀䔀匀嘀䤀䠀<br />

倀伀嘀刀态䤀一䄀唀䬀唀䠀䤀一䨀䤀<br />

䠀䤀䜀䤀䔀一䔀䄀一䐀倀䄀䌀䬀䤀一䜀匀伀䰀唀吀䤀伀一<br />

倀䜀倀䄀䬀猀栀漀眀爀漀漀洀<br />

䐀漀渀樀愀䜀漀爀椀挀愀 Ⰰ 䈀攀爀猀欀椀瀀甀琀 Ⰰ 倀漀搀最漀爀椀挀愀 ꀀ<br />

琀攀氀攀昀漀渀㨀㘀㠀㠀㠀㈀⼀攀 ⴀ 洀愀椀氀㨀椀渀昀漀䀀瀀最 ⴀ 瀀愀欀 ⸀ 挀漀洀

DUŠAN PEJOVIĆ, PODGORIČKI ČASOVNIČAR<br />

POSLJEDNJI<br />

SAJDŽIJA<br />

SAT-KULE<br />

“PRIJE MENE SU MEHANIZAM<br />

NA SAT-KULI ODRŽAVALI STARI<br />

MAJSTORI MARKO ĐONOVIĆ I<br />

BAJO STANIĆ, A JA SAM NAKON<br />

NJIH SKORO 15 GODINA<br />

DRŽAO SAT U FUNKCIJI. SVAKE<br />

NEDJELJE SAM JA, ILI NEKO KO<br />

ME MIJENJAO, ODLAZIO DO KULE<br />

I NAVIJAO SAT. ZA TO NIJESAM<br />

TRAŽIO NIKAKVU PLATU, VEĆ<br />

SAM RADIO IZ LJUBAVI PREMA<br />

GRADU I NJEGOVOM SIMBOLU“ -<br />

PRIČA NAM DUŠAN PEJOVIĆ.<br />

RAZGOVARAO:<br />

LEKA DEDIVANOVIĆ<br />

FOTO: BALŠA RAKOČEVIĆ<br />

SVAKE NEDJELJE SAM JA, ILI NEKO KO ME<br />

MIJENJAO, ODLAZIO DO SAT KULE I NAVIJAO<br />

SAT. ZA TO NIJESAM TRAŽIO NIKAKVU PLATU,<br />

VEĆ SAM RADIO IZ LJUBAVI PREMA GRADU I<br />

NJEGOVOM SIMBOLU<br />

STARI ZANATI<br />

– ČUVARI TRADICIJE,<br />

SVJEDOCI ISTORIJE<br />

Nestanak zanata logična je<br />

posljedica industrijalizacije, kroz<br />

vrijeme su zanatske usluge<br />

nestajale ili se mijenjale, neki su<br />

se razvijali, neki padali u zaborav,<br />

ali neke, kod nas rijetke tradicije<br />

su očuvane sve do danas. Takve<br />

radnje i zanatlije ne samo što<br />

su čuvari tradicije već su i turističke<br />

atrakcije sa istorijom koja<br />

zanima svakog posjetioca grada,<br />

72 CAFFE MONTENEGRO

73

jer oni jesu svjedoci prohujalih vremena<br />

i živi tragovi prošlosti. A zanatski rad je<br />

najcjenjeniji u svijetu, kod nas na žalost,<br />

zanatlije polako padaju u zaborav. Caffe<br />

Montenegro je pokrenuo seriju tekstova<br />

o tim čuvarima tradicije, vrijednim ljudima<br />

vjernim svom poslu uprkos<br />

teškoćama i neisplativosti zanatskog<br />

rada kod nas.<br />

TAČAN KAO SAT<br />

Sa Dušanom Pejovićem, po dogovoru<br />

tog jutra, trebali smo da se u osam i<br />

po ura nađemo u maloj sajdžijnici, u<br />

podgoričkom naselju gradić “Pejton”.<br />

Kao da nam satovi nijesu ispravni, i<br />

Balša i ja smo kasnili. Okružen desetinama<br />

satova Dušan nas je strpljivo<br />

čekao. Po kazaljkama na nekom od tih<br />

satova svakako smo stigli na vrijeme.<br />

“Dedivanoviću, jesi li ti sin onog<br />

glumca?”, pita Dušan s vrata.<br />

“Jesam”, spremno odgovorih.<br />

“Davno ste ostavili jedan zidni sat<br />

na popravku. Sestra je došla, platila,<br />

ali ga nikad nije odnijela. Spremio<br />

sam ti ga, ali ga nemoj i ti zaboravit”,<br />

kroz smijeh kaže Dušan.<br />

Daje mi sat, ustaje sa stolice i kaže:<br />

“’Ajmo do u “Tao” da popijemo nešto”<br />

Uputismo se put kafane čuvenih<br />

Arapovića, starih podgoričkih ugostitelja<br />

na prvu jutarnju kafu. Sijedamo za astal<br />

ZIDNI SATOVI<br />

Na zidovima u radnji vise raznovrsni satovi koje je stari zanatlija godinama<br />

skupljao. Ima onih starijih od jednog vijeka, neki su još uvijek u funkciji,<br />

a poneki samo služe kao dekoracija.<br />

- Novo vrijeme je dovelo kvarcne satove, pa ljudi više ne poklanjaju pažnju starim<br />

modelima sa mehanizmima, posebno onim na navijanje. Imam one sa jednim<br />

tegom koji im služi za pokretanje mehanizma, sa dva tega - jednim za mehanizam,<br />

a drugi da označi zvonom svakih pola sata i sat, a treći teg kod ponekih modela<br />

omogućava da se zvono oglasi i svaki kvarat, ili na 15 minuta, priča nam Pejović.<br />

Nekad se nezavisno od cijene ljudi vežu za sat pa neće da ga bace, nego ga uporno<br />

popravljaju. Često možete od mušterija čuti dirljive priče vezane za te satove, ljude<br />

i uspomene koji ih za njih vežu.<br />

i očas posla zađenusmo priču. Dušan je<br />

godinama mnogo bliži našim očevima,<br />

ali duh mu je kao u nekog momka. Iako<br />

se ovim zanatom bavi već pet decenija,<br />

ovaj penzionisani sajdžija još uvijek<br />

pomalo rabota u ulici Oktobarske revolucije.<br />

Radnju vodi sin Nikola koji je<br />

zanat naslijedio od oca.<br />

Dušan je preciznu mehaniku i časovničarski<br />

poziv zavolio kod svog tetka<br />

Boška Mijovića, sajdžije koji je radnju<br />

imao na Pogrebnom, kako Podgoričani<br />

nazivaju Trg Božane Vučinić. Pejović je<br />

još kao osnovac počeo da uči zanat koji<br />

će mu postati životni poziv. Kaže da ga je<br />

oduševljavalo to što je tim sitnim mehanizmima<br />

koji se pokvare trebalo ponovo<br />

udahniti život i vratiti ih u funkciju.<br />

- Bila su to lijepa vremena, kada je cio<br />

trg bio pun zanatlija i trgovaca koji su vrijedno<br />

radili, ali se i lijepo družili. Danas je<br />

Pogrebno zamrlo i nije ni blijeda sijenka<br />

nekadašnjeg trga koji je bio centralno<br />

mjesto tadašnjih podgoričkih<br />

zanatlija, tvrdi Pejović.<br />

SAT-KULA IMA SAT<br />

O spomeniku opjevanom u pjesmama<br />

građani, nažalost, ne znaju puno. Iako je<br />

najpoznatiji simbol grada nove generacije<br />

stanovnika ne znaju gdje joj je sat i<br />

čude se nazivu 16 metara visoke kamene<br />

kule. Naime, sat na Sat – kuli nije vidljiv<br />

sa strana ulice kralja Nikole i Bulevara<br />

Oktobarske revolucije kuda se odvija<br />

intenzivan saobraćaj, već samo sa strane<br />

koja gleda na Staru varoš gdje je nekad<br />

bilo gradsko jezgro.<br />

Sat kula je preživjela ratove i razaranja<br />

kojih je od 1667. , kada je napravio<br />

74 CAFFE MONTENEGRO

Adži-paša Osmanagić, zaista bilo mnogo.<br />

Sat je izrađen u Austriji, a zvono u<br />

Italiji. Zvono je poklon porodice Petra<br />

Kolbanćinija školi koja se nekad nalazila<br />

iza Sat-kule.<br />

Pejović priča da je mehanizam sata<br />

veličine metar i po sa metar, i da ima<br />

dva tega. Stari tegovi su oštećeni tokom<br />

bombardovanja u Drugom svjetskom<br />

ratu, pa su nakon toga zamijenjeni novim<br />

koji su napravljeni od topovskih đuladi.<br />

Do mehanizma se nekad penjalo trošnim<br />

strmim drvenim stepenicama.<br />

- Prije mene su mehanizam na Sat-kuli<br />

održavali stari majstori Marko Đonović i<br />

Bajo Stanić, a ja sam nakon njih skoro 15<br />

godina držao sat u funkciji. Svake nedjelje<br />

sam ja, ili neko ko me mijenjao, odlazio<br />

do kule i navijao sat. Za to nijesam<br />

tražio nikakvu platu, već sam radio iz<br />

ljubavi prema gradu i njegovom simbolu.<br />

To je trajalo sve dok na moj nagovor nije<br />

postavljen satelitski sat. Ostalo je sve<br />

isto, mehanizam je isključen, ali i dalje<br />

stoji u kuli. Sat je tačan jer se satelitski<br />

podešava, ali se dešava da kazaljke ne<br />

pokazuju tačno vrijeme. Razlog tome<br />

je što često po nekoliko ptica sleti na<br />

kazaljku i one od težine ne mogu da<br />

se pomjeraju. Onda imate situaciju da<br />

mehanizam uredno radi, ali kazaljke ne<br />

mrdaju neko vrijeme pa izgleda da su<br />

u zaostatku. Ili još bolje da zvono zvoni<br />

na pola sata i sat, a da kazaljke stoje na<br />

kvarat, priča nam Dušan.<br />

RADILI SMO I IMALI KOLIKO<br />

NAM JE TREBALO<br />

Dok priča o davno prohujalim<br />

vremenima u Dušanovom glasu<br />

se osjeća nostalgija.<br />

Mehanizam sata na Sat kuli je bio veličine metar i po sa metar,<br />

i ima dva tega. Stari tegovi su oštećeni tokom bombardovanja u<br />

Drugom svjetskom ratu, pa su nakon toga zamijenjeni novim koji su<br />

napravljeni od topovskih đuladi. Do mehanizma se nekad penjalo trošnim<br />

strmim drvenim stepenicama<br />

BILA SU TO LIJEPA VREMENA, KADA JE CIO TRG BIO<br />

PUN ZANATLIJA I TRGOVACA KOJI SU VRIJEDNO<br />

RADILI, ALI SE I LIJEPO DRUŽILI<br />

75

- Dan nam je počinjao oko osam sati i<br />

ostajalo se u radnjama do naveče. Stara<br />

podgorička izreka kaže „Slomi nogu na<br />

doganju“. To znači da jedino mjesto gdje<br />

možete da slomite nogu je radnja u kojoj<br />

provodite cijeli dan. I ako slomite nogu,<br />

opet dolazite u doganju i nastavljate sa<br />

rabotom da bi se ispoštovalo<br />

radno vrijeme.<br />

Svi zanati su u taj vakat bili perspektivni.<br />

Radili smo pa smo i imali koliko nam<br />

je trebalo. Bili smo vrijedni i posvećeni<br />

poslu. Danas skoro svi zanati, nažalost,<br />

izumiru. Prema mom mišljenju glavni<br />

problem je jeftina kineska roba niskog<br />

kvaliteta. Ona je obesmislila potrebu za<br />

popravkom jer je ljudima često jeftinije<br />

da kupe novu stvar nego da staru<br />

opravljaju - kaže Pejović.<br />

Ljudi su nekad imali jedan sat, a ne<br />

kao danas kad ih imaju nekoliko pa ih<br />

mijenjanu u zavisnosti od raspoloženja i<br />

garderobe koju nose. Satovi su se čuvali i<br />

nerijetko prenosili s generacije na generaciju.<br />

Posljednjih godina Pejović primjećuje<br />

da sve veći broj ljudi donosi stare<br />

satove od đedova, ili svojih roditelja da ih<br />

poprave. To su kvalitetni satovi koji i dan<br />

danas poslije nekoliko decenija<br />

rada i dalje funkcionišu.<br />

- Danas je prilično lako doći do rezervnih<br />

djelova za satove. Nekad nije bilo<br />

mogućnosti za naručivanje pa smo čekali<br />

da se nakupi dovoljno satova za opravku.<br />

Napravili bi spisak neophodnih djelova<br />

i onda išli za Italiju ili Švajcarsku za<br />

djelove. Dosta puta sam išao feribotom<br />

za Bari ili vozom za Trst da bi nabavio<br />

neophodne djelove. I nakon nabavke brže<br />

bolje nazad da mušterije i posao ne trpe,<br />

prisjeća se Pejović tih dana.<br />

SLATKE MUKE ZANATA<br />

Nije u to vrijeme bilo načina za usavršavanje,<br />

niti interneta za brzo rješavanje<br />

problema i komunikaciju sa kolegama<br />

iz svijeta. Majstori su se sami mučili da<br />

riješe probleme, strpljivo tražeći kvar i<br />

nastojali da ga što prije saniraju. No, i<br />

kad je bilo djelova nije bilo lako i jednostavno<br />

popraviti svaki sat.<br />

- U tom otkrivanju načina kako da se<br />

problem riješi i jeste čar ovog posla.<br />

Treba imati volje i strpljenja i želju da<br />

problem riješite. To je po mom mišljenju<br />

najbolji način jer tako se usavršavate kao<br />

majstor, a ujedno jačate inteligenciju i<br />

volju. To su te slatke muke našeg zanata,<br />

ali ja ga upravo zato i volim. U inostranstvu<br />

se časovničari usavršavaju za<br />

satove jednog proizvođača, dok kod nas<br />

to nije slučaj. Mi smo kao doktori opšte<br />

prakse, jer moramo da radimo<br />

sve, kaže Pejović.<br />

Tokom duge karijere vrijedni zanatlija<br />

je popravljao razne vrste satova,<br />

a u njegove ruke stizali su i primjerci<br />

vrijedni desetine hiljada eura. Bilo je<br />

ZAPAMTIO JE STARI<br />

MAJSTOR EVOLUCIJU<br />

SATOVA OD DŽEPNIH,<br />

PREKO RUČNIH,<br />

NEKADAŠNJIH<br />

„DIGITRONACA“ DO<br />

NAJNOVIJIH SA EKRANIMA<br />

OSJETLJIVIM NA DODIR.<br />

tu Šafhauzena, Roleksa, nekih modela<br />

optočenim zlatom i dragim kamenjem.<br />

Pejović kaže da oni nijesu teški za<br />

popravku, samo treba biti strpljiv i pažljiv.<br />

Zapamtio je stari majstor evoluciju<br />

satova od džepnih, preko ručnih, nekadašnjih<br />

„digitronaca“ do najnovijih sa<br />

ekranima osjetljivim na dodir.<br />

- Cijenim samo mehaničke satove,<br />

a od proizvođača izdvajam Roleks i<br />

Šafhauzen. Ja nosim Nivadu sa štopericom<br />

koja radi na navijanje. Sat je star<br />

70, 80 godina, ali radi bez greške. Ljudi<br />

danas plate sat 150, 200 eura, a ne znaju<br />

da je u njima skoro identičan mehanizam<br />

onim najfetinijim satovima. Oni ne shvataju<br />

da plaćaju kućište sata, jedan brend<br />

i misle da su time dobili kvalitet. A nerijetko<br />

satovi sa pjace traju duže od ovih<br />

„brendiranih“. Mehanizam je ono što<br />

daje vrijednost sata, a to je nešto o<br />

čemu, pored nas, vode računa samo<br />

pasionirani zaljubljenici u satove, kaže<br />

Pejović i dodaje da je novo vrijeme<br />

donijelo i priučene majstore, pa oni koji<br />

prodaju satove ujedno ih i popravljaju ili<br />

nose kod pravih majstora pa zarađuju<br />

na razlici u cijeni.<br />

76 CAFFE MONTENEGRO

ČESTO MOŽETE OD<br />

MUŠTERIJA ČUTI<br />

DIRLJIVE PRIČE VEZANE<br />

ZA TE SATOVE, LJUDE I<br />

USPOMENE KOJI IH<br />

ZA NJIH VEŽU.<br />

MARIFETLUCI PODGORIČKI<br />

U vremenima koja su prošla zanatlije i<br />

trgovci su se družili, zbijali šale jedni s<br />

drugima i veselili se. Zajednički išli na<br />

kafe i teferičili. Naveče<br />

se takođe družili, znali<br />

otići u kafane, popiti i<br />

zapjevati.<br />

- Zaista su nam lijepo<br />

prolazili dani, a bogomi<br />

i noći. Bilo je to pravo<br />

bratstvo i jedinstvo,<br />

prisjeća se Pejović i<br />

dodaje da niko nije gledao<br />

ko je kakve vjere,<br />

nacije ili ubjeđenja.<br />

Podgoričanima je<br />

vazda bila mila bruka. I<br />

danas se prepričavaju dogodovštine majstora<br />

Marka Đonovića, Boža Ćetkovića i<br />

drugih podgoričkih legendi. Dugi dani u<br />

doganjama bili bi lakši kad se prekrate<br />

kakvim marifetlukom. U tome su prednjačili<br />

stari majstori, ali ni mušterijama<br />

nije bilo strano da zađenu šalu. Prisjeća<br />

se Dušan da je jednom mušteriji popravio<br />

sat. No, ovome se činilo da je sat<br />

lakši pa se sa majstorom ubjeđivao da li<br />

mehanizmu nedostaje neki dio. Međutim,<br />

kad je vidio da je sat ispravan i da radi,<br />

mušterija je prihvatio grešku. Dolazio je<br />

nakon toga često u sajdžinicu da šeretski<br />

upita je li mu sat izgubio na kilaži.<br />

SIN NASTAVLJA TRADICIJU<br />

Sin Nikola nastavio je porodični posao i<br />

ušao u tajne sajdžijskog zanata. Dušan<br />

mu pomalo pomaže, da prekrati penzionerske<br />

dane.<br />

- Ovo je posao od kojeg se ne možete<br />

obogatiti, ali možete živjeti pristojno i<br />

biti svoj gazda. Nekad nas je u podgorici<br />

bili sedam, osam sajdžija, a danas<br />

su uz mene još ostali Vojo Stanić i Slavo<br />

Šuković, sa sjetom završava naš razgovor<br />

Dušan Pejović, posljednji sajdžija<br />

podgoričke Sat-kule.<br />

PRIRODA JE LIJEK ZA DUŠU<br />

Pejović je, uprkos godinama, vrlo aktivan. Sa drugarima planinarima nedavno se vratio<br />

iz Turske gdje je bio u osvajanje tamošnjih vrhova. Veliki je ljubitelj prirode koju, kako<br />

kaže, voli od djetinjstva.<br />

- Prije nekih 25 godina sam počeo da planinarim i ta me ljubav drži i danas. Najveći<br />

vrh na koji sam bio je Damavand u Iranu visok preko pet hiljada metara. Već sam u<br />

godinama pa ne vjerujem da ću se za života penjati na neki visočiji vrh. Dosta sam tako<br />

proputovao i dok sam bio mlađi, ali nažalost nijesam tada imao vremena da uživam<br />

u ljepotama gradova i zemalja koje sam obilazio tražeći djelove za satove. Zato sada<br />

putujem i uživam koliko god mogu, kaže Pejović.<br />

Ekipa sa kojom planinari uvijek je puna elana i duha. Jednom prilikom spremajući se<br />

za neku planinarsku turu, Dušan se u društvu Relje Erakovića uputio uz kanjon Cijevne<br />

do Zatrijebča. Kako bi testirao izdržljivost i poboljšao kondiciju u ruksak je stavio bidon<br />

od 40 litara. Kada su nakon naporne ture konačno stigli u kafanu kod Paška Ljucovića<br />

Dušan je izvadio bidon. Paškov brat ga je začuđeno pitao što je donosio vodu,<br />

kad je u selu ima.<br />

- Paško voli ovu vodu s Mareze pa sam mu donio da ima, šereteski mu odgovara Dušan.<br />

Ljucović je prvo bio u nejverici, dok nije shvatio podgoričku šalu.<br />

77

PRIMORSKA RAZGLEDNICA ZIMSKIH ČAROLIJA NA OBALI MORA<br />

ZIMSKA<br />

BAJKA u<br />

TIVTU<br />

2020.<br />

TIVATSKI ZALIV NAKON LJETA NE ZAPADA U<br />

ZIMSKI SAN, SAMO SE NA KRATKO UTIŠA OKUPAN<br />

ZLATNIM JESENJIM SUNCEM KAD MIHOLJSKO<br />

LJETO NUDI ČARI PRIVILEGIJA KUPANJA U<br />

MORU U NOVEMBRU I MOŽDA NAJLUKSUZNIJI<br />

ODMOR NA MORU… I STIŽE DECEMBAR.<br />

NEĆETE IMATI KAD DA ŽALITE ZA LJETOM NITI<br />

RAZLOGA ZA TO JER DEKOR NA TIVATSKOJ<br />

RIVI PRESELIĆE VAS U ONE NAJBAJKOVITIJE<br />

SCENOGRAFIJE ZIMSKIH PRAZNIČNIH IDILA<br />

I BAJKI. NAJAVA MANIFESTACIJE “ZIMSKA<br />

BAJKA U TIVTU 2020.” JE TAKVA DA JEDVA<br />

ČEKAMO ZIMU I SVE ONE PREDPRAZNIČNE<br />

DANE DUŽ TIVATSKIH PINA I DALJE…<br />

Turistička organizacija Tivat u saradnji<br />

sa partnerima (Opština Tivat,<br />

Udruženje ugostitelja i hotelijera<br />

Tivat, Porto Montenegro, Luštica<br />

Bay i Brand New Tivat najavljuje<br />

- Zimsku bajku u Tivtu 2020.<br />

„Tivat ZIMSKA BAJKA 2020” počinje 25.<br />

novembra, velikim otvaranjem klizališta<br />

uz koncert Nataše Bekvalac i Magla<br />

Band-a. Rivu Pine će pored klizališta,<br />

na kojem će građani, kao i gosti grada<br />

moći uživati u narednih mjesec dana,<br />

krasiti i okićene gastro kućice, dočaravajući<br />

prazničan duh sve do završetka<br />

Novogodišnjeg programa 03. januara.<br />

U tim danima, biće održani brojni<br />

božićni sajmovi, humanitarni bazari,<br />

raznovrsni tematski sadržaji, muzički<br />

koncerti, dnevni događaji kućica, cjelodnevna<br />

zabava za najmlađe uz<br />

„Čarobnu šumu”, dječiju predstavu na<br />

ledu i tradicionalni koncert Leontine<br />

sa gostima, ali i brojne druge aktivnosti<br />

tivatske djece, djeci na dar.<br />

Glavni Novogodišnji program rezervisan<br />

je za 31. decembar 2019. godine i<br />

doček Nove godine uz koncert Lexington<br />

Band-a i Miligram-a, dok će 01. januara<br />

2020. godine nastupiti Marija Šerifović<br />

i Saša Kovačević. U ostalom dijelu programa<br />

goste u Tivtu će zabavljati Van<br />

Gogh - 28. decembra, Vlatko Stefanovski<br />

i Rock Symphony - 29. decembra 2019.<br />

godine, Pop simfonija Ane Stanić - 02.<br />

januara i mnogi drugi gosti iznenađenja.<br />

Zimska bajka u Tivtu 2020 otvara svoja<br />

vrata svim ljubiteljima zimskih čarolija,<br />

praznične atmosfere, dobre zabave<br />

i garantuje provod za pamćenje.<br />

GLAVNI NOVOGODIŠNJI PROGRAM REZERVISAN JE ZA 31. DECEMBAR 2019. GODINE<br />

I DOČEK NOVE GODINE UZ KONCERT LEXINGTON BAND-A I MILIGRAM-A, DOK ĆE 01.<br />

JANUARA 2020. GODINE NASTUPITI MARIJA ŠERIFOVIĆ I SAŠA KOVAČEVIĆ. U OSTA-<br />

LOM DIJELU PROGRAMA GOSTE U TIVTU ĆE ZABAVLJATI VAN GOGH - 28. DECEM-<br />

BRA, VLATKO STEFANOVSKI I ROCK SYMPHONY - 29. DECEMBRA 2019. GODINE,<br />

POP SIMFONIJA ANE STANIĆ - 02. JANUARA I MNOGI DRUGI GOSTI IZNENAĐENJA.<br />

Doživite svoju bajku na Rivi Pine i iskučari<br />

primorske zimske idile u<br />

Čekamo Vas u Tivtu i dobro nam došli.<br />

TURISTIČKA ORGANIZACIJA OPŠTINE TIVAT.<br />

78 CAFFE MONTENEGRO

site<br />

Tivtu.<br />

www.tivat.travel<br />

79

80 CAFFE MONTENEGRO

PROJEKAT MINISTARSTVA KULTURE<br />

KREATIVNA CRNA GORA<br />

NOVO RUHO<br />

naše baštine<br />

TEKST: ANA ĐURKOVIĆ<br />

Projekat “Kreativna Crna Gora” vjetar je u leđa<br />

svima onima koji su zainteresovani za oživljavanje<br />

naše baštine na savremen način. Prethodnim<br />

konkursom podržano je jedanaest autora a tri su se<br />

izdvojila kao ambasadori autentičnosti crnogorske<br />

kulturne baštine i mladih snaga spremnih da<br />

stvaraju drugačiju razglednicu naše zemlje<br />

KULTURA I TURIZAM<br />

- neraskidiva veza<br />

Crna Gora, iako mala, obiluje raznovrsnim<br />

ljepotama, etničkim diverzitetom,<br />

skladom kultura i običaja koji u harmoniji<br />

žive na malom i nekada, veoma<br />

zahtjevnom tlu. Za Crnogorce, gotovo je<br />

običaj poštovati druge kulture i domaćinski<br />

se odnositi prema svim namjernicima<br />

koji pređu prag. Upravo ove<br />

osobine, uz vanredne ljepote savršeno<br />

pretočene jedne u druge, u malom, ono<br />

su što nas u protekloj dekadi pozicioniraju<br />

visoko na listi poželjnih destinacija<br />

i ulivaju realnost u planove i projekcije<br />

turističke žile kucavice naše države.<br />

No, biti lijep i dobro vaspitan ipak nije<br />

dovoljno. Moderni turizam odavno je<br />

prevazišao sve definicije iz udžbenika<br />

i skripti univerzitetskih dana. Od kad<br />

je turizam stavljen na brze prometne<br />

kanale interneta, ponude postale dostupne<br />

jednako u Kini, Australiji, Americi i<br />

Africi, putnici novog milenijuma razvili<br />

su drugačiji senzibilitet, zasićeni izvikanim<br />

prijestonicama i atrakcijama<br />

za koje je potrebno stajati u nepregledno<br />

dugačkim redovima. No, jedna<br />

stvar ostala je nepromjenjena uprkos<br />

potpuno novom izgledu svijeta u<br />

kojem živimo. Kultura, kao najvažnija<br />

sociološka i lična dimenzija postojanja,<br />

zapravo je ono što diktira kvalitet,<br />

opstanak i prosperitet zemalja ma koja<br />

grana privrede da je u žiži njihovog interesovanja.<br />

Evropska komisija je 2016.<br />

godina sprovela veliko istraživanje koje<br />

je pokazalo da je 26% Evropljana navelo<br />

kulturu kao glavni kriterijum prilikom<br />

odlučivanja za destinaciju za putovanje.<br />

Crna Gora u toj priči odavno je zauzela<br />

svoj stav po pitanju turizma, no kultura je<br />

tek skoro dospjela u centar našeg interesovanja.<br />

Iako su segmenti kulture, kulturne<br />

baštine, naslijeđa, istorije i folklora<br />

i atrakcija baziranim na njemu, prilično<br />

obiman, bogat, raznovrsan i jak dio naše<br />

turističke ponude, savremena kultura,<br />

ona koja prati razvoj današnjeg društva<br />

i individua, stvaralaca koji u njemu<br />

žive do skoro nije bio toliko razvijen.<br />

PROJEKTI KOJI MIJENJAJU<br />

utiske o našoj zemlji<br />

Ministarstvo kulture Crne Gore je napravilo<br />

iskorak u tom smislu istupivši sa<br />

smjelim i toliko potrebnim programom<br />

"Kreativna Crna Gora: Identitet, imidž,<br />

promocija 2017-2020." Kao dio ovog<br />

programa je i projekat koji se tiče kreativnih<br />

industrija "Kreativna Crna Gora".<br />

Ovim projektom ministarstvo je jasno<br />

pokrenulo inicijativu za identifikaciju i<br />

valorizaciju kreativnih industrija u Crnoj<br />

Gori njihovim mapiranjem i pokretanjem<br />

sa uspavane tačke. Jasna poruka<br />

o potrebi za kreiranjem crnogorskog<br />

kulturnog proizvoda koje se zasniva<br />

na idealnoj sprezi kreativnog sektora,<br />

81

U TOKU JE KONKURS<br />

ZA PRIJAVU NOVIH AUTORA<br />

Novi konkurs će donijeti i nešto novina, naročito na<br />

polju tematskih okvira. Pored teme „Raznolikost kulturnog<br />

izraza“, koja u sebi sadrži većinu savremenih<br />

umjetničkih izraza i djelatnosti, izdvojili smo i dvije<br />

posebne sa ciljem afirmacije specifičnih djelatnosti za<br />

koje smo procijenili da imaju poseban potencijal za<br />

razvoj - 1) Uspostavljanje ICT proizvoda (kroz kategorije<br />

razvoja video igara ali i mobilnih aplikacija za kulturu)<br />

i 2) Uspostavljanje brenda modnog odnosno tekstilnog<br />

dizajna. Takođe, budžet za ovogodišnji konkurs je povećan<br />

na 80.000 EUR-a, što će nadam se za rezultat imati<br />

i mnogo više inicijativa od prethodnog izdanja. Estetika<br />

i inovativnost će i dalje biti u prvom planu, a prijave su<br />

otvorene do 27.11.2019 kroz platformu dostupnu na:<br />

www.creativemontenegro.net<br />

autora idejnog i autorskog aspekta i preduzetničkog,<br />

kao konkretnog aspekta<br />

zaduženog za samu izradu, brendiranje i<br />

tržišni plasman, poslata je kroz Konkurs<br />

za sufinasiranje projekata iz oblasti<br />

Kreativnih industrija 2018. godine. Kao<br />

rezultat konkursa, podržano je 11 autora<br />

i to deset proizvoda i jedno naučno istraživanje.<br />

Faktori za izbor projekata, pored<br />

estetike, dizajna i propratnih elemenata<br />

poput ambalaže, su i stepen inovacije<br />

mjeren međunarodnim mjerilima,<br />

ali i, kao najvažnije, održivost koja je<br />

uslovljena tržišnom orjentisanošću.<br />

tako da sa sigurnošću možemo reći da<br />

je uspostavljeno 11 biznisa u kulturi koji<br />

samostalno djeluju u svojim djelatnostima.<br />

Kroz direktnu finanijsku podršku<br />

za uspostavljanje proizvodnih i sličnih<br />

kapaciteta, međunarodne promocije kao i<br />

obezbjeđivanjem dijela plasmana, želimo<br />

generisati ambijent iz kojeg treba da<br />

proistekne nešto što nazivamo - crnogorski<br />

kulturni proizvod.”, kaže nam u<br />

razgovoru Nikola Radonjić, nacionalni<br />

konsultant za kulturne politike i kreativne<br />

industrije u Ministarstvu kulture.<br />

Nekoliko projekata obuhvaćenim<br />

konkursom na direktan način imaju uticaj<br />

na turističku ponudu naše zemlje,<br />

svojim postojanjem čineći je konkurentnijom,<br />

zanimljivijom i savremenijom.<br />

“Ošvica“, „PLAforma“ i „Šimpo“ projekti<br />

su koji su ponudili originalne proizvode<br />

oslonjene na glavne simbole, običaje,<br />

naslijeđe i stare zanate naše zemlje.<br />

Svaki na svoj način, savremen i oslonjen<br />

na tradiciju, oslikavaju duh sadašnjeg<br />

vremena i jasnu poruku o neophodnosti<br />

poštovanja starih puteva uprkos<br />

novim cipelama u kojima hodamo.<br />

Projekti, birani po kriterijumima održivosti<br />

i kapacitetu da doprinesu razvoju<br />

novog segmenta kulture, svaki na svoj<br />

način i u svojoj sferi zaživjeli su novim<br />

životom i već sad obogatili kulturni a<br />

time i turističku ponudu zemlje. Bilo<br />

da su u pitanju projekti koji oživljavaju<br />

tradicionalne motive narodne nošnje,<br />

razvijaju i daju novi život nacionalnom<br />

identitetu ili oživljavaju stare zanate i<br />

znanja, svi oni pričaju drugačiju, savremenu<br />

i atraktivnu priču o našoj zemlji.<br />

“Za manje od 12 mjeseci svi projekti i<br />

proizvodi podržani prethodnim programom<br />

sa 50.000 EUR-a već su uveliko<br />

postali dio crnogorskog tržišta, sa izvoznom<br />

tendencijom kod nekolicine autora,<br />

“Skorašnja priznanja u<br />

oblasti dizajna, slovenačnog<br />

zavoda „BIG“ - BIG See<br />

Award, nam je dokaz su<br />

proizvodi brzo našli put i<br />

do pozitivne kritike struke,<br />

što je zapravo afirmacija<br />

crnogorske inovacije i<br />

estetike u svijetu.”<br />

NIKOLA RADONJIĆ<br />

nacionalni konsultant za kulturne politike i kreativne industrije u<br />

Ministarstvu kulture Crne Gore<br />

82 CAFFE MONTENEGRO

OŠVICA<br />

AUTORKA: MARIJA MILOŠEVIĆ<br />

Mlada Cetinjanka Marija MIlošević odlučila<br />

se na pravljenje novog, savremenog<br />

brenda potpuno oslonjenog na kulturnu<br />

baštinu i etnografsko naslijeđe Crne<br />

Gore. Jasnim isticanjem prepoznatljivog<br />

identiteta, tradicionalni motivi crnogorske<br />

narodne nošnje su stavljeni u savremenu<br />

funkciju. Široka upotreba i jaka<br />

tržišna orijentisanost budućeg brenda<br />

Ošvica, obezbjeđuje održivost i siguran<br />

plasman kroz različite kanale prodaje.<br />

“Došla sam na ideju da koncipiram novi<br />

brend i projektujem adekvatna pakovanja<br />

za žensku crnogorsku košulju kako<br />

bi ona imala bolju vidjljivost, da se plasira<br />

kao artefakt Crne Gore. Cilj mi nije<br />

da puko interpetiram tradiciju i neke već<br />

iskorišćene i prepoznatljive elemente,<br />

već da pokušam da stvorim neku univerzalnu<br />

estetiku putem savremenog vizuelnog<br />

jezika.”, objašnjava Marija.<br />

Ženska crnogorska košulja je glavni proizvod<br />

branda “Ošvica”, međutim u ponudi<br />

su trenutno i šolje, a planirano i ženska<br />

crnogorska kapa, jastuci, marame kao i<br />

mnoštvo raznovrsnih i zanimljivih proizvoda/artefakata<br />

koji će, iako zasnovani<br />

na tradiciji, naći svoje mjesto u ovom<br />

modernom svijetu. Linija proizvoda<br />

namijenjena je širokoj potrošnji, tačnije<br />

turistima, kao i lokalnom stanovništvu.<br />

Mnogi gosti i posjetioci naše zemlje tako<br />

će imati priliku da kupe ili da dobiju na<br />

poklon vrijedan crnogorski suvenir, koji<br />

će za razliku od trenutne situacije na<br />

tržištu imati svoje pakovanje, a sami tim<br />

i bolju vidljivost. Ošvica trenutno svoje<br />

proizvode plasira uglavnom putem instagram<br />

stranice i direktnim kontaktom sa<br />

kupcima. Zainteresovanih je mnogo no,<br />

kako Marija kaže, pravi efekti biće vidljivi<br />

tek nakon otvaranja jedinstvenog umjetničkog<br />

prostora u kome će ovakvi proizvodi<br />

postati vidljivi i opipljivi svima, jednako<br />

građanima naše zemlje i gostima<br />

koji nas posjete.<br />

SHIMMPO<br />

AUTORI: SNEŽANA PUPOVIĆ I BOGDAN DARMANOVIĆ<br />

Vajar Bogdan Darmanović i dizajnerka<br />

Snežana Pupović došli su na ideju da<br />

ukrštanjem svojih životnih opredjeljenja i<br />

strasti, dođu do potpuno novog projekta,<br />

odnosno grnčarske radionice u kojoj<br />

će početi ručnu izradu unikatnih tanjira<br />

oslonjenih na tipične crnogorske motive.<br />

Ono što par pravi namijenjeno je prevashodno<br />

turističkom i ugostiteljskom tržištu<br />

gdje je već sad, našlo i svoje najveće<br />

uporište. “Kako smo i sami veliki ljubitelji<br />

hrane, došli smo na ideju da bi bilo zanimljivo<br />

da napravimo unikatne tanjire,<br />

na kojima će biti predstavljeni motivi<br />

karakteristični za podneblje Crne Gore.<br />

Tako smo do sada ručno izradili tanjire<br />

sa motivima šipka, masline i smokve.<br />

Za izradu seta tanjira treba oko mjesec,<br />

radimo ih ručno, zatim slikamo na njima<br />

i to je zaista nešto što predstavlja primjer<br />

kreativne industrije.”, kažu autori.<br />

Projekat Kreativna Crna Gora bio je vjetar<br />

u leđa za ovu radionicu uz pomoć<br />

kojeg su i pokrenuli proizvodnju iz koje<br />

sada izlaze brojni suveniri, tanjiri sa<br />

motivima lijepe prirode naše zemlje. Sa<br />

fokusom na kolorit, teksturu tipičnog<br />

krša, mora i jezera, grnčarski proizvodi<br />

Shimmpo brzo su postali popularni i traženi.<br />

Za sada, prodaja se vrši online, najviše<br />

putem instagram stranice a kupci<br />

su brojni restorani i ugostiteljski objekti<br />

koji sopstvenu ponudu žele koncipirati<br />

na drugačijoj i autentičnijoj ponudi.<br />

Inicijalno bazirana na tanjirima, ponuda<br />

ove radionice uskoro će biti proširena i<br />

na druge predmete od gline, što je dokaz<br />

dobrog pravca u kojem se brend kreće i<br />

sigurnog rasta ovog autentičnog, umjetničkog<br />

ambasadora naše zemlje.<br />

83

PLAFORMA<br />

AUTOR: VITOMIR VUJOVIĆ<br />

Vitomir Vujović, Kotoranin sa posebnim<br />

afinitetom za tradicionalni crnogorski<br />

zanat pravljenja drvenih barki, autor je<br />

projekta koji za cilj ima spajanje novog,<br />

modernog tehnološkog pristupka u proizvodnji<br />

i 3D modelovanju, sa filozofijom i<br />

znanjem starog način apravljenja drvenih<br />

barki. Krajnji proizvod ovog projekta je<br />

pravljenje prve modernizovane crnogrske<br />

barke – broda, koja će kao takva<br />

postati dostupna tržištu regiona i svijeta.<br />

“Drvena barka je jako komplikovan<br />

sklop i ima mnogo elemenata. I ako vi<br />

ne možete da vidite, odnosno da imate<br />

sliku kako će ta barka izgledati prije<br />

nego što počnete da je crtate, teško je<br />

napraviti nešto da valja. Postupak izrade<br />

je zanimljiv, a sve zavisi od komplikovanosti<br />

same forme, jer postoje softverska<br />

ograničenja – na računaru možete<br />

nacrtati svaku liniju, ali pitanje je da li je<br />

vi u prirodi možete saviti na taj način”,<br />

objašnjava Vitomir.<br />

Iako je interesovanje za ovu vještinu ali i<br />

proizvod uopšte veliko, još uvijek nijedna<br />

ovakva barka ne plovi morima no Vitomir<br />

je zadovoljan jer je podignuta svijest o<br />

vrijednosti i potencijalu ovog segmenta<br />

naše baštine. Radionica PLAforma<br />

otvara svoja vrata za sve željne znanja i<br />

učenja o brodogradnji i obogaćivanju starih<br />

vrijednosti novim principima i tehnologijama.<br />

U perspektivi, ove barke mogle<br />

bi postati izvanredan turistički proizvod<br />

naše zemlje, bilo kroz zabavno-edukativne<br />

turističke ponude u samoj radionici,<br />

bilo kroz konkretan proizvod, barke<br />

kojima bi turisti koji dođu oživjeli stare<br />

načine života i običaje naših predaka.<br />

Zahvaljujemo se autorima na dostavljenim materijalima za ilustraciju teksta.<br />

84 CAFFE MONTENEGRO

洀愀氀漀瀀爀漀搀愀樀愀䀀琀攀洀愀猀 ⸀ 洀攀<br />

琀攀氀㨀 ꀀ ꀀ ⬀アパート㠀㈀<br />

⠀ 㘀㠀 ⤀ 㠀㠀㔀㐀㘀<br />

䌀攀琀椀渀樀猀欀椀瀀甀琀䈀

VJENČANJE U SLUŽBI TURIZMA, IZ UGLA WEDDING FOTOGRAFA<br />

#destinationwedding<br />

MONTENEGRO<br />

U NAŠOJ PRIRODI SUKOBE SE DVIJE STRANE: ONA JEDNA PONOSNA I GORDA KOJA JE<br />

SPREMNA DA U SVAKOM TRENUTKU ISPRIČA NAJLJEPŠU ROMANTIČNU BAJKU O KAMENU<br />

NA KOME STOJI, I DRUGU KOJA BI BEZ USTEZANJA SAKUPILA SVA SVOJA OČEKIVA-<br />

NJA U KOFER, POVELA IH DALJE NA PUT, DA ZAJEDNO VIDE VIŠE I ISKORISTE BOLJE.<br />

ILI, NA KRAJU KRAJEVA – NAPRAVE SAVRŠENE GLAMURZNE FOTO-<br />

GRAFIJE, UZ NIZ OČEKIVANIH HASHTAGOVA.<br />

TEKST I FOTOGRAFIJE: IRENA BAJČETA<br />

86 CAFFE MONTENEGRO

87

Romantični detalji<br />

Proslava pod vedrim nebom<br />

SVE PRIJE ILI KASNIJE<br />

POSTAJE TREND<br />

Društvena mreža Instagram u ovom<br />

momentu jeste jako moćno i (relativno)<br />

besplatno marketing oružje koje<br />

nemilosrdno diktira trendove i inspiriše<br />

korisnike na čitav niz projekata,<br />

poduhvata i aktivnosti, što jednostavnih,<br />

što finansijski i organizaciono kompleksnijih<br />

- pa ni cijeli segment vjenčanja nije<br />

izostavljen iz tog koncepta. Klikom na<br />

tag #destinationwedding dospijevamo na<br />

najmagičnije lokacije: od skrivenih plaža<br />

Italije i Španije, do mističnih napuštenih<br />

zamkova kroz Njemačku i Francusku,<br />

pa dalje do drugih kontinenata, bijelih<br />

maldivskih i crnih islandskih plaža, ali se<br />

naša Crna Gora tu još uvijek nekako ne<br />

pojavljuje. Spontana fotografija gura onu<br />

„pod konac“ namještenu uštogljenicu<br />

na drugo mjesto, traži se i šum i blur,<br />

traži se i očekuje<br />

nešto novo, nešto<br />

što nije viđeno ili<br />

fotografisano –<br />

dok mi svjesno<br />

preskačemo sva blaga sa kojima raspolažemo<br />

i ni ne trudimo se da domaštamo<br />

novi način, kreiramo novu brošuru<br />

i obogatimo turističku ponudu ovim kod<br />

nas nedovoljno istraženim segmentom.<br />

Naši ljudi odlaze nesvjesni potencijalno<br />

savršenih i sasvim naših destinacija<br />

na neke druge savršene destinacije<br />

vani, dok stranci ipak prepoznaju<br />

Crnu Goru kao baš taj ćošak planete<br />

za njihov najsrećniji dan – ali ih i tu<br />

čeka nepotpuna ponuda, mnogo ličnog<br />

napora i tek nekoliko agencija koji im<br />

u određenom procentu mogu ponuditi<br />

ozbiljniju organizaciju događaja.<br />

Dekoracija koja upotpunjuje<br />

Jedna od netipičnih lokacija koja sa strane izgleda kao prostrana<br />

livada oživjela je sa ulogom plesnog podijuma, obasjana<br />

lampionima i sa cijelom postavkom stolova pod vedrim<br />

nebom, a teško da će bilo ko pretpostaviti da je smještena u<br />

zadnjem dvorištu zatvorenog i zapuštenog barskog hotela,<br />

popularnog u devedesetim godinama.<br />

Najljepši dan u preuređenom<br />

dvorištu<br />

starog hotela<br />

88 CAFFE MONTENEGRO

Magični suncokreti<br />

Suncokreti, nekoliko stogova sijena i švedski sto<br />

pod starim hrastom izmjenili su lik stare podgoričke<br />

konobe i kreirali nečiju ličnu čaroliju.<br />

DA LI PONUDA ODGO-<br />

VARA POTRAŽNJI<br />

Ukoliko ostavimo po strani restorane,<br />

hotele i slične prostore koji su već<br />

osposobljeni za ovaj vid proslava (a<br />

koji obično i bivaju prvi izbor), preostaje<br />

nam samo beskonačno istraživanje, i<br />

to sa mogućnostima kojih ima i više od<br />

previše, često „pred nosom“. Jedna od<br />

netipičnih lokacija koja sa strane izgleda<br />

kao prostrana livada oživjela je sa ulogom<br />

plesnog podijuma, obasjana lampionima<br />

i sa cijelom postavkom stolova<br />

pod vedrim nebom, a teško da će bilo ko<br />

pretpostaviti da je smještena u zadnjem<br />

dvorištu zatvorenog i zapuštenog barskog<br />

hotela, popularnog u devedesetim<br />

godinama. Drveni dokovi pozicionirani na<br />

Plavskom jezeru poslužili su paru koji je<br />

ipak želio da svoju ljubav kruniše upravo<br />

u onom gradu iz koga dolazi – malo<br />

cvijeća, spontano raspoređene bijele stolice<br />

i ostatak cjelokupne magije u režiji<br />

zlatnog sata + nestvarna priroda gratis.<br />

Suncokreti, nekoliko stogova sijena i<br />

švedski sto pod starim hrastom izmjenili<br />

su lik stare podgoričke konobe i kreirali<br />

nečiju ličnu čaroliju. Stranci su u ovom<br />

trenutku više fokusirani na primorje, luksuznije<br />

hotele, atraktivne privatne vile,<br />

plaže i morske pejzaže – sve ono što se<br />

trenutno može „izguglati“, uz preskupe<br />

dekorativne asistencije sa ciljem kreiranja<br />

savršenog prostora. Svojim gostima<br />

priređuju jednodnevne ture i obilaske<br />

Lovćena, Boke, Skadarskog jezera, Ade<br />

Bojane... – praveći čak i cijele sajtove sa<br />

prijedlozima kako popuniti dan, šta sve<br />

i kojim redom posjetiti, koje nacionalno<br />

jelo isprobati, u kom restoranu ručati,<br />

dok se mi Crnogorci i dalje držimo one<br />

klasične organizacije koja ne povezuje<br />

lijepo i korisno, ne nudi program savršenog<br />

outdoor vjenčanja izvan hotelskih i<br />

restoranskih objekata i u svoju ponudu<br />

ne uključuje novu nestandardnu lokaciju<br />

koja probija predviđene okvire. Glavna<br />

odbrambena rečenica biva stara dobra<br />

„to baš niko ne traži“, dok bi možda i<br />

bilo traženo da je osmišljeno, ponuđeno,<br />

istaknuto i na kraju ispromovisano.<br />

Vjenčanje na plaži<br />

89

KOLIKO JE<br />

STVARNO POTREBNO<br />

Sve organizaciono kompleksnije<br />

vanjske aktivnosti ovog tipa vežu<br />

se već u korijenu za basnoslovne<br />

sume novca koje je potrebno izdvojiti:<br />

no, to zaista ne mora biti slučaj.<br />

Mješavina mašte, kreativnosti (doza<br />

inspiracije sa stranih sajtova takođe nije<br />

neoprostiv prestup jer od njih možemo<br />

itekako naučiti), praćenja vremenske<br />

prognoze i samo malo upornosti može<br />

nas dovesti do outdoor bajke.<br />

Dok sa druge strane, uvijek postoje i<br />

one velikodušnije #destinationwedding<br />

pristalice – slično kao i u klasičnom<br />

biranju hotela za odmor: neko<br />

se zadovolji sa dvije, dok nekome<br />

ipak više prija pet zvjezdica.<br />

Cijeli niz pratećih aktivnosti i kasnijih<br />

benefita može biti provučen kroz<br />

svega jedno vjenčanje: predstavljanje<br />

nacionalne kuhinje sa izborom jela u<br />

skladu sa izabranom lokacijom, naših<br />

vina i vinarija, prikaz crnogorskih prirodnih<br />

bogatstava u sasvim novom<br />

svijetlu, uključivanje smještaja, obilazaka<br />

i već ustaljenih turističkih paterna<br />

kao poslednja i sigurna stavka.<br />

Na Plavskom jezeru<br />

Cijeli niz pratećih aktivnosti i kasnijih benefita može biti provučen kroz<br />

svega jedno vjenčanje: predstavljanje nacionalne kuhinje sa izborom jela u<br />

skladu sa izabranom lokacijom, naših vina i vinarija, prikaz crnogorskih prirodnih<br />

bogatstava u sasvim novom svijetlu, uključivanje smještaja, obilazaka<br />

i već ustaljenih turističkih paterna kao poslednja i sigurna stavka.<br />

Ulicama Perasta<br />

90 CAFFE MONTENEGRO

U kotorskom Starom gradu<br />

Maštam o wedding avanturi: mirisu borova i planinskom proplanku<br />

sa promijenjenim likom na samo jedan dan ili obali<br />

nekog od jezera natkrivenoj bijelim baldahinima jer<br />

Crna Gora je kao ciljana destinacija za vjenčanje<br />

... JER IMAMO I VIŠE<br />

NEGO DOVOLJNO<br />

Kao fotograf koji priželjkuje nešto što<br />

se još uvijek nije organizovalo ili se do<br />

nekog procenta organizuje svega jednom<br />

godišnje, maštam o wedding avanturi:<br />

mirisu borova i planinskom proplanku sa<br />

promijenjenim likom na samo jedan dan<br />

ili obali nekog od jezera natkrivenoj bijelim<br />

baldahinima jer Crna Gora kao ciljana<br />

destinacija za vjenčanje, pored svih ostalih<br />

titula kojima se može ponositi, može<br />

ponuditi sve lijepo i parirati svima sa<br />

svim ljepšim.<br />

Takva vizuelna prezentacija, ukombino-<br />

vana sa našom srdačnošću i onom neophodnom<br />

injekcijom istrajnosti u svim<br />

organizacionim poteškoćama može<br />

samo doprinijeti i dovesti drugačiji sloj<br />

posjetilaca, predstaviti neka zaboravljena<br />

ili nepoznata mjesta u sasvim novom<br />

svijetlu i učlaniti nas u popularni<br />

#destinationwedding klub.<br />

Miločer<br />

91

MONTENEGRO OUTDOOR AND FOOD FOTO TURA<br />

Chicken pumpkin curry<br />

na obroncima Bjelasice<br />

Kada se zajedničko interesovanje, ljubav i strast prepozaju, a zatim tako prepoznati<br />

pomnože sa tri kreativna i talentovana čovjeka - rezultiraju magičnim fotografijama,<br />

videima, anegdotama, sve to upotpunjeno u klasičnom hedonističkom maniru: i po<br />

kojim receptom. Tjeraju gledaoce i čitaoce da ustanu iz ušuškanih fotelja, istraže,<br />

iskoriste sunčane dane koje nam trenutna jesen velikodušno priređuje.<br />

TEKST: IRENA BAJČETA<br />

FOTOGRAFIJE: MONTENEGRO OUTDOOR AND FOOD<br />

92 CAFFE MONTENEGRO

93

Ursulovačko jezero<br />

ZLATNA CRNA GLAVA<br />

Bjelasica je jedna od onih pitomih planina<br />

iako je vulkanskog porijekla. Sa<br />

630km2 površine dostupne ozbiljnim<br />

planinarima, ali i šetačima lakše kategorije<br />

i biciklistima, savršena je za porodice<br />

sa djecom. Iz raskošne flore izranjaju tri<br />

vrha, a titulu najvisočijeg odnosi Crna<br />

glava, sa svojih 2139 metara nadmorske<br />

visine i pruža spektakularan pogled na<br />

druge vrhove Bjelasice, Komove, katune<br />

i jezera. Kao strastveni borderi, riješili su<br />

da planinu, za promjenu, uhvate okom<br />

foto aparata i kamera bez sniježnog<br />

pokrivača i to u hiljadu jesenjih nijansi.<br />

Lagana foto-šetnja kreće makadamskim<br />

putem, od raskrsnice za Zekovu glavu<br />

i Biogradsko jezero ka Ursulovačkom<br />

jezeru, uz usputno čupkanje borovnica.<br />

Do ovog plavog safira naše prirode stiže<br />

se za 45 minuta, ali i prvog uspona –<br />

koji vodi do prevoja između dva vrha<br />

(Crne glave i Zekove glave) i tu ušuškanog<br />

Pešića jezera, drugog po veličini na<br />

Bjelasici. Ekipa fotografa nije najrelevantnija<br />

za vremenske procjene – kažu da su<br />

na pogled koji se pruža sa baš te tačke<br />

potrošili između 30 minuta i sat vremena<br />

beskonačnog škljocanja, ko će ga znati.<br />

Lagani uspon do Crne glave i izležavanje<br />

na travi na blagom povjetarcu prekida<br />

najgori čovjekov prijatelj – prazan želudac,<br />

pa za spust biraju travnate padine i<br />

konstantni pogled na Biogradsku goru.<br />

Proplanak ispod stijene i potok gratis<br />

– savršeni dodaci za sljedeći korak.<br />

Ka Crnoj glavi<br />

Tim Montenegro outdoor & food čine Nikola Novović,<br />

Bojan Gnjidić i Bane Kljajić. Prije kreiranja konkretnije priče<br />

sa svrhom, imenom i sajtom, imali su dugogodišnju praksu<br />

zajedničkog okupljanja, druženja i sličnih koncepata, a sada<br />

su odlučili da svim svojim pratiocima, što sajta, što društvenih<br />

mreža na kojima se vode pod istim imenom prezentuju<br />

ljepote naše zemlje, ali sa malim obrtom: hedonističkom<br />

završnicom uz dobar obrok. Po profesiji, svaki od njih u svijetu<br />

fotografije ili videa, čemu svjedoče i nestvarne fotografije<br />

predjela uhvaćenih u svim svojim promjenama i sa svim<br />

svojim ljepotama, manama i vrlinama.<br />

94 CAFFE MONTENEGRO

Vrh Crna glava<br />

Pogled na Pešića jezero<br />

i vrh Zekova glava<br />

Ursulovačko jezero<br />

CHICKEN PUMPKIN CURRY<br />

Cilj nije osvojiti vrh za najkraće vrijeme,<br />

cilj nije preći desetine kilometara dok ‘ne<br />

padneš s nogu’ i popeti se najvisočije.<br />

Cilj je družiti se – zaboraviti na svakodnevnu<br />

vrevu, probleme i gužve, iskoristiti<br />

prirodu kao najljepšeg besplatnog<br />

psihoterapeuta, slušati mir presječen<br />

smijehom zbog neke dosjetke, a sve to<br />

upotpuniti dobrim obrokom spremljenim<br />

u prirodnim uslovima, često dopunjenim<br />

sa usput ubranim pečurkama. Onaj<br />

momenat kada opereš sve sastojke za<br />

ručak u planinskom potoku, a zatim<br />

čuješ zvuk cvrčanja istih u tiganju<br />

otvara i onaj najslabiji apetit – ili privuče<br />

nepoznate posjetioce. U ovoj turi, to je<br />

bila grupa izraelskih turista oduševljenih<br />

sa cijelim konceptom vanjske kuhinje, a<br />

još više neočekivanim izborom jela, ali i<br />

ukusnim karijem – prijateljstva sklapaš<br />

na najneočekivanijim mjestima.<br />

95

Spust niz travnate padine<br />

Chicken pumpkin curry<br />

POTREBNO:<br />

Pileći file, bundeva, crvena<br />

paprika, brokoli, mladi luk,<br />

šampinjoni, curry sos, biljna<br />

pavlaka ulje, so, biber<br />

File isjeći na komadiće, a bundevu<br />

očistiti i isjeći na komade veličine<br />

filea. Propržiti ih u zagrijanom ulju dok<br />

ne porumene. Dodati izrezani brokoli,<br />

posoliti, pobiberiti. Dinstati na<br />

tihoj vatri. Kad sve ukrčka, a bundeva<br />

dobije zlatnu boju, dodati preostalo<br />

isjeckano povrće. Pojačati vatru. Pod<br />

parolom ‘snađi se’ napraviti malo<br />

mjesta na površini tiganja, dodati<br />

Curry sos i zapržiti ga, uz dodavanje<br />

vode. Dinstati sve neko vrijeme,<br />

na jačoj vatri, uz konstantno miješanje.<br />

Poslednji korak je dodavanje biljne<br />

pavlake i još nekoliko minuta dinstanja.<br />

Prijatno!<br />

96 CAFFE MONTENEGRO

Jesenje boje Bjelasice<br />

Stijena iznad izvora<br />

Biogradske rijeke<br />

Predjeli iznad Pešića jezera<br />

RASTANAK U ZALASKU<br />

Na pitanje da li je ovo šou tri čovjeka,<br />

Nikola kaže da dobijaju poruke i pozive<br />

drugih entuzijasta i da im se u poslednjim<br />

turama priključuju drugi planinari/<br />

šetači. Sve što je potrebno za lakše<br />

ture poput ove jesu planinarske cipele,<br />

jakna i malo entuzijazma. Njihove priče<br />

možete ispratiti na mneoutdoorandfood.com.<br />

Sat pred zalazak proveli su u<br />

logičnoj tišini, slušajući vatru kako pucketa<br />

uz boje koje su mijenjale pejzaž u<br />

onim najcrvenijim tonovima spektra.<br />

Kada su sijenke izdužile do nestajanja, a<br />

dan umorno prepustio mjesto sumraku,<br />

zahvalili su se na gostoprimstvu ovoj<br />

blagoj planini, vjerovatno već u mislima o<br />

nekoj sljedećoj avanturi (… ili možda ipak<br />

malom kajanju – zašto se, zaboga, niko<br />

nije sjetio deserta?!)<br />

97

LEGENDA KAŽE<br />

NEKAD TARSKI<br />

TRIFTARI, SADA<br />

TARSKI RAFTERI<br />

TEKST: I FOTOGRAFIJE<br />

VASO KNEŽEVIĆ<br />

JEDNA OD NAJPOPULARNIJIH ATRAKCIJA NA SJEVERU CRNE<br />

GORE, NA BRZIM VODAMA, SVAKAKO JE RAFTING ILI SPLAVARENJE<br />

RIJEKOM TAROM. PRETEČA RAFTINGU BIO JE JEDAN JEFTIN<br />

VID TRANSPORTA DRVNE MASE - BALVANA KOJI JE KRAJEM XIX<br />

VIJEKA ORGANIZOVALA AUSTROUGARSKA VLAST. OVAKAV<br />

VID TRANSPORTA OBLOVE GRAĐE ZVAO SE TRIFTARENJE, A<br />

RADNICI KOJI SU RADILI OVAJ POSAO BILI SU TRIFTARI.<br />

Triftari tada nisu bili samo<br />

na Tari, već i na ostalim rijekama<br />

u čijoj je blizini bila<br />

drvna građa, pa se tako triftarilo<br />

i Ćehotinom i Pivom<br />

prema Drini. Triftovima<br />

je transportovana ogromna<br />

količina građe, koja se<br />

sjekla na okomitim kanjonima,<br />

odakle se i nije mogla<br />

drugačije izvući i valorizovati.<br />

Balvani su otiskivani<br />

niz strmine, i na taj način<br />

su se stvarale takozvane<br />

riže, koje i sada izgledaju<br />

kao velike duboke brazde,<br />

niz koje su balvani strmoglavo<br />

završavali u rijeci.<br />

Zbog velikih količina građe,<br />

na rječnim suženjima, tamo<br />

gdje se obale skoro dodiruju<br />

ili na nekim kamenim<br />

preprekama u rijeci, građa se<br />

često zaglavljivala i gomilala,<br />

tako da se lager morao<br />

probijati, a to je bio najopasniji<br />

dio posla. Iziskivao<br />

je veliko znanje, snagu i<br />

hrabrost. Ljudi koji su to<br />

radili zvali su se "poštari" bili<br />

su spretni i brzi, jer u vodi<br />

je potrebna hitrost vidre i<br />

predvidljivost ćudi rijeke.<br />

Stoljetna stabla nošena silovitom<br />

snagom vode često<br />

zastanu u uskom grotlu<br />

između stijena, i tada sve<br />

stane. Najčešće na Lazinom<br />

kamenu, gdje je Tara najuža,<br />

gdje se njene obale skoro pa<br />

dodiruju, triftari su najviše<br />

nevolja imali. Visina lagera<br />

TRIFTARENJE<br />

JE DALEKA<br />

PROŠLOST,<br />

TRIFTARI<br />

SU OTIŠLI U<br />

LEGENDE,<br />

OSTALA SU IMENA<br />

STRADALIH<br />

TRIFTARA<br />

NA TARSKIM<br />

KAMENOVIMA<br />

I VIROVIMA…<br />

često je dostizala i do desetak<br />

metara. Dok su lager<br />

probijali na ovom čuvenom<br />

suženju, tu je i Laza svoju<br />

triftarsku čemernu dnevnicu<br />

životom platio. Takvi lageri<br />

su bili najveća triftarska<br />

muka, a njihovo probijanje,<br />

kada vješte i snažne i<br />

mišićave ruke pokrenu čelni<br />

trupac, nastaje strahoviti<br />

tutanj i buka. Mnoštvo<br />

balvana kreće niz maticu,<br />

kao da se međusobno utrkuju,<br />

sudarajući se, odbijaju<br />

se jedan od drugi, lomeći se<br />

kao da su trule grančice.<br />

Sve je u pokretu, a tada<br />

brze i hitre noge triftarske<br />

traže oslonac kako ih ne bi<br />

samljela ta nekontrolisana<br />

snaga. Svaka mala greška,<br />

nedostatak brzine, stajanje<br />

na pogrešan trupac,<br />

kada pokretni splet razdvoji<br />

matica svojom snagom,<br />

plaćalo se životima.<br />

Na obalama Tare, brojni su<br />

grobovi triftara. Mnogi bukovi,<br />

ploče i virovi dobiše ime kao<br />

vječiti nadgrobni spomenici<br />

da vječno svjedoče i<br />

100 CAFFE MONTENEGRO

pričaju tužnu priču o mukotrpnom<br />

triftarskom životu.<br />

Tako nasta i Lazin kamen,<br />

Buljkov kamen, Sobov<br />

kamen i drugi...<br />

Triftari su se niz rijeku kretali<br />

na splutinama i hodaricama,<br />

malim splavovima<br />

od dva-tri debla, koji su bili<br />

preteča kasnijih većih splavova,<br />

napravljenih od više<br />

povezanih balvana. Na začelju<br />

trifta kretala se Hodarica<br />

(posljednji trift), koja je otiskivala<br />

zaostale balvane.<br />

Triftarenje je daleka prošlost,<br />

triftari su otišli u legende.<br />

Ostala su imena stradalih<br />

triftara na tarskim kamenovima<br />

i virovima, kao i strme<br />

riže niz koje su otiskivana<br />

oborena stoljetna stabla,<br />

kao još uvijek nezarasle<br />

rane na stranama kanjona.<br />

Ostale su duše triftarske koje<br />

spremno čekaju balvane<br />

da ih otisnu da plove dalje.<br />

Umjesto balvana, Tarom se<br />

sada spuštaju rafteri, željni<br />

doživljaja, pustolovina, ali i<br />

zanimljivih priča i legendi.<br />

Kroz kazivanja oživljavamo<br />

svaki kamen i vir i prisjećamo<br />

se tarskih triftara.<br />

KAO<br />

TURISTIČKI<br />

PROGRAM,<br />

SPLAVARENJE<br />

NA RIJECI TARI<br />

JE ZAPOČETO<br />

DAVNE 1964.<br />

GODINE. DANAS<br />

JE SPLAVARENJE<br />

ZAMJENJENO<br />

RAFTINGOM,<br />

SA GUMENIM<br />

ČAMCIMA,<br />

KAKO ZBOG<br />

EKONOMIČNOSTI,<br />

TAKO I ZBOG<br />

EKOLOŠKE<br />

ODRŽIVOSTI<br />

OVE TURISTIČKE<br />

PONUDE.<br />

101

EKO KAMP DŽOGASKA VRELA<br />

Skrivena raskoš<br />

Ako želite da doživite prirodu i vidite kako funkcioniše jedno poljoprivredno<br />

seosko domaćinstvo, a da pritom ostanete bogatiji za više iskustava,<br />

onda se zaputite u eko kamp Džogaska vrela, zagrljen vodom i šumom, okupan<br />

suncem, životom ispunjen i od prirode sazdan.<br />

TEKST I FOTOGRAFIJE: VASO KNEŽEVIĆ<br />


MJESTO PRVO<br />

OTKRILI STRANCI<br />

Ovo mjesto su otkrili prije strani<br />

posjetioci, nego li domaći stanovnici,<br />

a zahvaljujući želji za otkrivanjem<br />

skrivenih a raskošnih predjela<br />

i istraživačkom duhu stranih turista.<br />

Upravo oni, koji tu dolaze sa strane,<br />

a koji tu ne žive, govore nam nešto<br />

što nas, kao domaće stanovništvo,<br />

pokreće na ideje i preduzetnički<br />

duh. Tako i nastade i ovaj eko kamp,<br />

koji je registrovan kao poljoprivredno<br />

gazdinstvo Žarka Džogaza<br />

i njegove porodice. Nalazi se u<br />

opštini Pljevlja, na oko 16 km od<br />

grada, na putnom pravcu Pljevlja-<br />

Gradac. Na magistrali, u selu<br />

Brvenica, u blizini ušća Gotovuške<br />

rijeke u Ćehotinu, putokaz skreće<br />

znatiželjnike u eko kamp, do kojeg<br />

se dolazi utabanim makadamskim<br />

putem u dužini od 2 km.<br />

Priča počinje taman tako, da su<br />

ovde svratili nekakvi stranci sa<br />

željom da vide i dožive nešto<br />

novo. Naišli su na seosko imanje<br />

Džogaza, idući uzvodno<br />

Gotovuškom rijekom, kada tu još<br />

nije bio eko kamp, i pitali da li tu<br />

mogu da konače u svojim šatorima,<br />

pod vedrim nebom. Porodica<br />

Džogaz, kao svaka domaćinska<br />

kuća iz ovih krajeva, ponudili su<br />

strance na konak u svoju kuću.<br />

Naravno, ovi avanturisti su pobjegli<br />

od kuće u prirodu, i želja im je bila<br />

da provedu vrijeme u prirodnom<br />

ambijentu, osluškujući žubor vode,<br />

budeći se pored kreštavog glasa<br />

pijevca u ranim jutarnjim časovima,<br />

okupanim rosom. Džogazi<br />

su uslišili želju stranaca i uslužili ih<br />

svojom domaćom hranom i jelima,<br />

što je presudilo da oni produže svoj<br />

neplanirani boravak na ovom mjestu.<br />

Boraveći tu, obilazili su okolinu<br />

sa kojom su se oduševljavali.<br />

Predložili su porodici Džogaz da<br />

na njihovom posjedu naprave neki<br />

kamp ili objekte gdje bi oni i njihovi<br />

prijatelji dolazili sledećih godina.<br />

• EKO KAMP DŽOGASKA VRELA SE NALAZI U OPŠTINI<br />

PLJEVLJA, NA OKO 16 KM OD GRADA, NA PUTNOM<br />

PRAVCU PLJEVLJA-GRADAC<br />

LIJEPO STANIŠTE ZA LJUDE<br />

U SKLADU SA PRIRODNIM<br />

AMBIJENTOM<br />

Sada na domaćinstvu Džogaza<br />

postoje, pored mjesta za kampovanje,<br />

i autentični objekti od prirodnih<br />

materijala u kojima gosti mogu da<br />

borave bezbjedno i komforno, ali<br />

i dalje u skladu sa prirodom i njenim<br />

ambijentom, uz okolni žubor<br />

rijeke, graju patki i guski, praćakanje<br />

riba u bazenima, meketanje<br />

koza, mirisa pokošenih trava.<br />

Domaćinstvo Žarka Džogaza čini<br />

četvoročlana porodica, njegova<br />

supruga i dva sina, koji su već stasali<br />

da mogu pomagati na imanju.<br />

Iako Žarko radi u rudniku olova i<br />

cinka u rudarskom naselju Šula,<br />

a njegova supruga u preduzeću<br />

Čistoća u Pljevljima, ipak stižu i da<br />

održavaju svoje gazdinstvo, stoku<br />

i živinu, mali porodični ribnjak, kao<br />

i poljoprivredne zasade. Davno su<br />

shvatili da je bogatstvo imati svoje<br />

domaće proizvode, meso, mlijeko<br />

i jaja, a sada im je to za eko kamp<br />

dodatna vrijednost, jer imaju u<br />

ponudi domaću zdravu i ekološku<br />

hranu, koju spremaju za svoje<br />

goste. Ono što bi se izdvojilo kao<br />

specijalitet u ovom domaćinstvu<br />

jeste pastrmka, jaretina i jagnjetina<br />

ispod sača, koziji sir i mlijeko,<br />

domaći hljeb i pite, priganice,<br />

cicvara, kao i druga tradicionalna i<br />

domaća jela iz pljevaljskih krajeva.<br />

Prve veće ture gostiju primio je<br />

prošle godine, a Žarko ističe da<br />

je iznenađen brojem onih koji<br />

se odluče da ga posjete. Ima tri<br />

objekta, i u njima ima sedam ležajeva,<br />

a u prizemlju porodične kuće<br />

ima jedan pansion sa tri ležaja.<br />

103

• DOMAĆINSTVO ŽARKA DŽOGAZA<br />

ČINI ČETVOROČLANA PORODICA,<br />

NJEGOVA SUPRUGA I DVA SINA,<br />

KOJI SU VEĆ STASALI DA MOGU<br />

POMAGATI NA IMANJU.<br />

Uglavnom gosti dolaze preko bukinga,<br />

i gosti su im većinom stranci, dok vrlo<br />

malo imaju domaćih gostiju. Nekim ogostima<br />

je bitno i to što nema telefonskog<br />

signala, jer mogu neometano da uživaju<br />

u čarima prirode. Kućice su izgrađene od<br />

kamena i drveta, a jedan od bungalova<br />

ima zemljani krov sa travom. Žarko kaže<br />

da ih je sve sam napravio i osmislio,<br />

kao i sam enterijer i namještaj u objektima.<br />

Ističe da je gostima bitno da imaju<br />

domaću hranu i da sve namirnice proizvodi<br />

u svom domaćinstvu.<br />

KAMP OKRUŽEN ATRAKCIJAMA<br />

U eko kampu, pored atraktivnih eko<br />

kućica za prenoćište, postoje i drugi<br />

objekti parkovskog mobilijara koji upotpunjuju<br />

ambijent i komfor za posjetioce<br />

svih uzrasta: mjesta za roštilj, veliki<br />

drveni hladnik, sprave za igru djece,<br />

ležaljke, kao i prostrana livada za slobodnu<br />

rekreaciju. Uz sami eko kamp<br />

se nalazi i mini zoološki vrt, gdje djeca<br />

mogu da se upoznaju sa domaćim životinjama,<br />

kozama i jarićima, ukrasnom<br />

živinom, patkama i guskama, i ribama<br />

u malom ribnjaku. U neposrednoj blizini<br />

kampa se nalaze i izvori pitke vode, pod<br />

nazivom Džogaska vrela, po kojima je<br />

i kamp dobio ime. Iznad ovih vrela se<br />

nalazi i neistražena pećina. Od okolnih<br />

sadržaja, u zavisnosti od interesovanja<br />

posjetilaca kampa, ističe se srednjovjekovni<br />

grad Kukanj u obližnjem<br />

selu Brvenica, stećci u susjednom<br />

• U OKOLINI KAMPA SE NALAZE SREDNJOVJEKOVNI GRAD KUKANJ U OBLIŽNJEM SELU BRVENICA, STEĆCI<br />

U SUSJEDNOM SELU GLISNICA, RIJEKA ĆEHOTINA NA KOJOJ MOŽE DA SE OBAVLJA SPORTSKI RIBOLOV,<br />

STARI I OGROMNI HRAST U TURSKOM GROBLJU NADOMAK SAMOG DOMAĆINSTVA, KANJON GOTOVUŠKE<br />

RIJEKE, KAO I DVIJE ATRAKTIVNE VODENICE U SELU KOJE JOŠ UVIJEK ČEKETAJU I MELJU BRAŠNO.<br />


selu Glisnica, rijeka Ćehotina na kojoj<br />

može da se obavlja sportski ribolov,<br />

stari i ogromni hrast u turskom groblju<br />

nadomak samog domaćinstva, kanjon<br />

Gotovuške rijeke, kao i dvije atraktivne<br />

vodenice u selu koje još uvijek čeketaju<br />

i melju brašno. Domaćini gostima<br />

nude i obilazak planine Ljubišnje, gdje<br />

pored pješačenja i planinarenja, mogu<br />

da se beru i šumski plodovi, pečurke,<br />

borovnice, šumske jagode i kupine.<br />

Gostroprimstvo porodice Džogaz je<br />

na prvom mjestu, ali i svake druge<br />

porodice iz ovoga kraja. Gdje god se<br />

nađete ili prođete pored nečije kuće, ne<br />

može se desiti a da vas ne svrate bar<br />

na kafu i rakiju, jer takav je običaj.<br />

MALA PRIČA O VELIKIM POTEN-<br />

CIJALIMA SEOSKOG TURIZMA<br />

Mislim da ovakvih sličnih priča u Crnoj<br />

Gori o počecima razvoja seoskog<br />

turizma ima još, najviše iz poznate činjenice<br />

da je ljepote ambijenta više svjestan<br />

onaj koji tu ne živi, a da često ti isti<br />

otvaraju vidike i mogućnosti onima koji<br />

su tu stalno, koji od svojih svakodnevnih<br />

obaveza nemaju vremena da posmatraju<br />

svoj životni prostor kao bajku. Kroz<br />

• KUĆICE SU<br />

IZGRAĐENE<br />

OD KAMENA<br />

I DRVETA, A<br />

JEDAN OD BUN-<br />

GALOVA IMA<br />

ZEMLJANI KROV<br />

SA TRAVOM.<br />

seoski turizam, i domaće stanovništvo<br />

će biti zadovljnije ambijentom u kojem<br />

žive, jer će stalno ugošćavati one koji<br />

će se oduševljavati onim što naši stanovnici<br />

sela imaju. Tako će i naša sela<br />

početi više da se cijene, prvenstveno<br />

od samih stanovnika sela, a potom i<br />

od strane institucija koje neće sigurno<br />

ostati imune kada su u pitanju investicije<br />

u infrastrukturu sela i poboljšanje<br />

standarda ljudi na selu. Eto, ovo je još<br />

jedan od načina kako da zaživi selo.<br />

Elektroprivreda Crne Gore domaćinstvima nudi<br />

OTPLATU DUGA PO NAJPOVOLJNIJIM USLOVIMA:<br />

Fiksna mjesečna rata 20 eura<br />

Izuzeće od prinudnih mjera naplate<br />

Obustava obračuna zatezne kamate<br />

JEDINI USLOV JE DA SU PLAĆENA TRI POSLEDNJA RAČUNA<br />

Od 1. oktobra do 31. decembra 2019. godine, za:<br />

domaćinstva kojima ističe Sporazum u akciji ''Podijelimo teret 5''<br />

domaćinstva koja imaju dug po osnovu utrošene električne energije<br />

domaćinstva koja su isključena sa mreže<br />

domaćinstva koja žele reprogramirati postojeći klasični Sporazum

JEDINSTVENO U CRNOJ GORI<br />

BIRAJTE MUZIKU PO VAŠOJ ŽELJI<br />

IDEALNU UZ VAŠ AMBIJENT

Decembar 2019.<br />

KICNovembar<br />

Januar 2020.<br />

Izložbeni hol - 19h<br />


petak<br />

Velika sala - 20h<br />



poneđeljak<br />



četvrtak<br />






Planinarski klub Gorica i KIC<br />

Izložba fotografija<br />

Holistički centar “Velji Neven”<br />

Predavanje<br />

Predavač je poznati hrvatski novinar, pisac i muzičar Krešimir Mišak.<br />

Muzička akademija Cetinje i KIC<br />

Pozorišno društvo “Divan” Petnjica<br />

Predstava<br />

KIC Revija<br />

Sala DODEST - 20h<br />

Senade Beglerović Leković, sa gostima<br />

utorak<br />

Udruženje folklornih ansambala CG i KIC<br />

Udruženje preduzetnica Crne Gore i KIC<br />

Udruženje pravnika Crne Gore<br />


Ugledni poljski pijanista i profesor klavira na Muzičkoj akademiji u Čestonhovu,<br />

predstaviće se premijerno u Crnoj Gori. Na programu su sonate V. A. Mocarta<br />

(B-dur KV 570), Franca Šuberta (a-moll D 845) i djela manje forme poljskog<br />

5. utorak kompozitora Stanislava Moniuška (Tri valcera i Epigrami i druge minijature).<br />

Bošnjačko vijeće Crne Gore<br />


Promocija<br />

RJEČNIKA BOSANSKOG JEZIKA<br />

autora Dževada Jahića<br />

četvrtak 7.<br />


11 - 14. novembar<br />

Čitanje poezije pjesnika članova Foruma mladih pisaca KIC-a<br />

i pjesnikinja Tanje Božić i Natalije Milovanović iz Slovenije.<br />

Tekst i režija dr Dragan Koprivica / Uloge: Korać Elmar, Huremović Šejla,<br />

Ličina Almina, Muratović Hana, Huremović Džibo, Latić Mirel…<br />

Učestvuju: Veselice, Alata, Lanterna, Bisernice Boke, Camerton, Hor JU Zahumlje,<br />

Nikšić i KIC POP HOR, Podgorica. Voditelj programa je Milorad Mićo Miranović.<br />



CVIJEĆE U OBJEKTIVU PLANINARA<br />

autora Pavla Bandovića<br />

TRANSHUMANIZAM ČOVJEK I BUDUĆNOST<br />

Koncert klape<br />

Koncert sevdaha iz Sarajeva<br />

BISEROM JE OKIĆENA MOJA MILA CRNA GORA<br />


Novembar 2019.<br />

Maciej Zagorski, klavir<br />

JAVNO ČITANJE POEZIJE<br />

SINJ - Hrvatska<br />

ČOVJEK ZA SVE<br />

MAJSTORI FILMSKE REŽIJE V<br />

Buđenja - Awakenings (1990)<br />

Režija Peni Maršal / Uloge: Robert de Niro, Robin Vilijams, Džuli Kavner<br />

Modno - scenski performans “Fatalna žena”<br />

Koncert<br />

Stare i nove note<br />

Dragan Koprivica<br />

Nastupa u pratnji orkestra Aleksandra Saše Magovčevića.<br />

Peta sesija - IUS FORUM<br />

Tema: “Kakvi nam pravnici trebaju za 21.vijek”<br />

Veče sevdaha i starogradske muzike<br />

Tamare Pavićević sa gostima<br />

CIGANKA SAM MALA<br />

Orkestar: Aleksandar Saša Magovčević (harmonika),<br />

Ivan Stanojević (violina) i Boban Popović (bubanj)<br />

Književno veče<br />

Stefana Simića<br />

TEATAR ISKRENOSTI<br />

Pisac Stefan Simić prirediće nestandardno književno veče koje<br />

predstavlja spoj monodrame, tribine, ispovijesti, kabarea i stand up-a.<br />










Beskrajni polarni medved - Infinitely polar bear (2014)<br />

Režija Maja Forbs / Uloge: Mark Rafalo, Zoi Saldana, Imogene Volodarski<br />

Benzin, hrana, prenoćište - Gas, food, lodging (1992)<br />

Režija Alison Anders / Uloge: Bruk Adams, Fairuza Balk<br />

Marie Antoinette (2006)<br />

Režija Sofija Kopola / Uloge: Kirsten Danst, Džejson Švarcman, Rip Torn<br />


srijeda<br />




Multimedijalna sala - 18h<br />







Multimedijalna sala - 19h<br />






subota<br />

Savez slijepih Crne Gore<br />


Orkestra Saveza slijepih Crne Gore<br />



SEEN-OVI MOJI<br />


Igraju učenici Srednje ekonomske škole “Mirko Vešović” i Elektrotehničke škole<br />

“Vaso Aligrudić” iz Podgorice. Autorke projekta su nastavnice Slobodanka Radović i Jelena Bogićević.<br />



Dom kulture Pljevlja - 19h<br />


2 - 4. decembar<br />










Velika i Dodest sala<br />

Koncert dječijeg ansambla<br />

plesnog kluba "Sonrisa”<br />

Na koncertu će osim dječijeg ansambla nastupati i profesionalni,<br />

najtrofejniji plesači Crne Gore.<br />

Promocija duplog DVD izdanja<br />

NESALOMLJIVI<br />

Miodraga Bola Boškovića<br />

Na promociji govore: Radovan Radonjić, Danilo Burzan i Pero Radović.<br />


Bez dileme - ANTIFAŠIZAM<br />

KIC POP HOR<br />

Kulturni centar Novog Sada i KIC<br />

Forum mladih pisaca KIC-a u Novom Sadu<br />



Gostovanje se realizuje u okviru obnovljenjesaradnje ova dva kulturna centra.<br />

Istaknuti pijanista izvešće odabrane kompozicije iz opsežnog ciklusa "Godine Hodočašća"<br />

Franca Lista, program s kojim je nedavno doktorirao na Fakultetu<br />

četvrtak muzičke umjetnosti u Beogradu, u klasi prof. Aleksandra Serdara.<br />





Ambasada Izraela u Beogradu i KIC<br />

Zajednica Hrvata i prijatelja - Crna Gora i KIC<br />

NVO Juventas<br />


Režija Aleksandra Jelić<br />

Izložba slika<br />

Lidije Marković<br />

Centar za regionalnu saradnju i KIC<br />










KOLAŽIRANJE<br />

petak 20.<br />

SREĆNI NOVOGODIŠNJI I BOŽIĆNI PRAZNICI !<br />

27 - 31. januar<br />

Decembar 2019.<br />

Zajednička izložba crteža<br />

DANI IZRAELSKOG FILMA<br />

U CRNOJ GORI<br />

Koncert splitske klape “Contra”<br />

Ja imam problem<br />

Završni koncert učesnika projekta<br />

“Muzički krug”<br />

Promocija V zbornika radova Foruma mladih pisaca KIC-a<br />

i polaznika radionice kreativnog pisanja<br />

Januar 2020.<br />

KIC<br />

Amir Džaković, klavir<br />


Monoopera<br />

Mikaela Tariverdieva<br />

IŠČEКIVANJE<br />

Nataša Jovović, sopran<br />

Uz umjetnicu Natašu Jovović učestvuju i studenti Fakulteta<br />

muzičke umetnosti u Beogradu, a režiju potpisuje Vladan Đurković.<br />


Izložba ilustracija<br />

BLANK BRAIN<br />

autora Veljka Miljanića<br />

KIC Revija<br />

MJUZIKL<br />

FILMSKA RAPSODIJA VII<br />


V Manifestacija kamernih<br />

dramskih ostvarenja - MAKADO<br />


Ane Šušović i Nine Radunović poneđeljak 2.<br />




20 - 23. januar<br />


e-mail: kicpress@gmail.com www.kicpodgorica.me facebook: KICPodgorica instagram: kic_budotomovic INFO - 020 664 237<br />

KIC zadržava pravo izmjene programa<br />

- KIC premijere


MARAKEŠ<br />

HILJADU<br />

ČUDESA<br />

CRVENOG<br />

GRADA<br />

IMA NEŠTO METAFIZIČKO U MARAKEŠU ŠTO GA ČINI POSEBNIM. TAJ NEVJEROVATAN SPOJ AFRIKE I EVROPE,<br />

UTICAJ AZIJE, SLANI VJETROVI S ATLANTIKA I MEDITERANA KOJI SE MIJEŠAJU SA SUVIM VJETROVIMA IZ SAHARE,<br />

ČINE OVAJ GRAD KAO I CIJELI MAROKO AUTENTIČNIM I DRUGAČIJIM. ALI IPAK TOLIKO BLISKIM DA SVAKO OD NAS<br />

MOŽE U NJEMU PRONAĆI NEŠTO SVOJE. BILO DA JE TO NEKA ULICA, RADNJA, PARK, STARA KAFANA ILI KOMAD<br />

NAKITA, NEKA NERAZUMLJIVA PJESMA KOJU PRVI PUT ČUJETE, A ODNEKUD JE VRLO DOBRO ZNATE...<br />

TEKST I FOTOGRAFIJE: LEKA DEDIVANOVIĆ<br />

KONAČNO – MAROKO<br />

„Čuj stari, Marakeš je grad<br />

čiju ljepotu svim čulima<br />

ne možeš doživjeti“.<br />

Kao da je juče bilo kada smo<br />

moj saputnik Nenad Sambol i<br />

ja na Kubi divanili o ljepotama<br />

Maroka. Nenad je jedan od onih<br />

nepretencioznih ljudi koji lijepo<br />

pričaju priče. Čuo sam dosta<br />

njegovih doživljaja širom kugle<br />

zemaljske, ali ovu priču prekidoh<br />

nakon prve rečenice.<br />

„Prijatelju dragi, ne želim da<br />

mi dalje pričaš o Marakešu i<br />

Maroku. Ova jedna rečenica je<br />

dovoljna da me pokrene na put“.<br />

Prošla je od tada koja godina, a<br />

mene su putevi vodili na razne<br />

strane. Odzvanjala mi je Nenadova<br />

rečenica dugo u ušima, a ja sam<br />

je neumorno saopštavao putnicima<br />

i saputnicima širom svijeta.<br />

I onda je konačno došao dan da<br />

posjetim dugo sanjani Maroko.<br />

Konačno, ovog septembra<br />

2019. došao je i taj dan – pošao<br />

sam u dugo sanjani Maroko.<br />

Nakon više od šest sati vožnje<br />

vagonom druge klase iz Feza,<br />

omanji putni kofer „Debeljko“,<br />

McKinley ruksak i ja stigli smo na<br />

željezničku stanicu u Marakešu.<br />

Stara zgrada željezničke stanice<br />

zapamtila je mnoge svjetske putnike,<br />

avanturiste i lutalice koji su<br />

dolazili u „crveni grad“ u potrazi<br />

za nečim novim, neobičnim i<br />

jedinstvenim. I odlazili sa istog<br />

mjesta puni uspomena, lijepih<br />

momenata, nikad zaboravljenih<br />

slika, snova nedosanjanih ili<br />

razbijenih. Došao sam i ja u<br />

Marakeš sa istom namjerom,<br />

čvrsto uvjeren da se ne vratim<br />

slomljenih snova, srca ili u najboljem<br />

slučaju – glave. Došao i<br />

sa namjerom da napravim koju<br />

fotografiju, par pričica, ne sluteći<br />

da ću u Marakešu i – crtati.<br />

NOVO U DUHU STAROG<br />

Pored stare željezničke stanice<br />

nalazi se nova, napravljena u<br />

tradicionalnom marokanskom<br />

stilu. Kažu da je najljepša u cijeloj<br />

Africi. Nijesam vidio hiljade<br />

ostalih stanica širom ovog kontinenta,<br />

ali na neviđeno mogu<br />

da kažem da ova s punim pravom<br />

nosi epitet – najljepše.<br />

109

ŽELJEZNIČKA STANICA U MARAKEŠU<br />

Dopada mi se što u Maroku ulažu u<br />

infrastrukturne objekte. Dva aerodroma<br />

i tri željezničke stanice koje sam<br />

vidio su mala remek djela arhitekture.<br />

Napravljeni su u auterntičnom marokanskom<br />

stilu i ne mogu vas ostaviti ravnodušnim.<br />

Neko je itekako vodio računa<br />

o značaju ovih objekata i slici koju oni<br />

ostavljaju u svijesti i podsvijesti putnika,<br />

kako onih domaćih, tako i inostranih.<br />

Popodnevno sunce pržilo je po Marakešu<br />

i njegovim žiteljima i gostima. No,<br />

poslije podgoričkog žaropeka nijesam<br />

osjetio neku drastičnu promjenu<br />

u temperaturi pa sam lagano prošetao<br />

do taksija, iscjenkao se za normalnu<br />

cijenu vožnje i u žutom rasklimanom<br />

pežou krenuo u vožnju do hotela.<br />

GREAT COUNTRY, MY FRIEND!<br />

Sve je bilo kao u nekom klišeu.<br />

Raznobojne đinđuve na retrovizoru,<br />

glasna marokanska muzika, koja<br />

potpuno bez dileme može biti i alžirska<br />

ili libijska, svejedno mi je nepoznata<br />

i neprijemčiva. Taksista ponavlja<br />

isti monolog koji ću kasnije čuti<br />

još desetine puta od njegovih kolega,<br />

prodavaca u sukovima, ljudi u prodavnicama,<br />

žena u kooperativama, vodiča<br />

u planini, civila i uniformisanih lica...<br />

- Helooou, maj frend. Italian? No?!?<br />

Spain?!? No!?! Grik? No, Grik. Ok.<br />

Turk? Ver du ju kams from?<br />

- Montenegro.<br />

- Aaaaa, Montenegro. Grejt kantri. Grejt!<br />

- Du ju nou ver is Montnegro?<br />

- Aaaaa, jeesss. Jes aj nou.<br />

Montenegro is grejt kantri.<br />

I tako su govorili da su grejt kantri Srbija,<br />

Bosna, Hrvatska, Albanija ili neka druga<br />

zemlja za čijeg sam se državljanina znao<br />

izdavati ne bi li potvrdio da je svaka od<br />

ovih u očima Marokanaca velika država.<br />

Salijetaće vas mještani do granice izdržljivosti<br />

kako bi od njih kupili nešto ili<br />

da im za neku netraženu uslugu platite<br />

domaćom ili inostranom valutom.<br />

Naviknite se na ono legendarno “This is<br />

special price for you, because you are not<br />

a customer – you are my friend” iako vas<br />

naravno vide prvi i, vjerovatno, posljednji<br />

put u životu. Kako je to većini i jedino<br />

što znaju na engleskom nakon odbijanja<br />

prelaze da razgovaraju sa vama<br />

na arapskom, berberskom ili lošem<br />

francuskom. Stvarno, treba imati živaca<br />

za upornost mještana da vam nešto prodaju<br />

po specijalnoj i prijateljskoj cijeni.<br />

PROIZVODI VRIJEDNIH MAJSTORA<br />

TEORIJA RELATIVITETA U PRAKSI<br />

Marokanski saobraćaj je u najblažu ruku<br />

neorganizovan. Pravila su do te mjere<br />

relativizovana da se odreda dešava da<br />

na crvenom svjetlu prolazite ulicu bilo u<br />

vozilu ili pješke, dok za vrijeme zelenog<br />

intervala jednostavno stojite. Zašto je to<br />

RADNJA ZA IZRADU INSTRUMENATA<br />


PREVOZNO SREDSTVO<br />

tako, podjednako je suludo pitati kao i<br />

pitati da li će se nešto i kada po pitanju<br />

toga promijeniti. Ukoliko ne želite da<br />

gubite živce jednostavno se priviknete<br />

na relativnost svega od saobraćajnih<br />

pravila, preko vremensko-prostornih<br />

odrednica do cijena.<br />

Što toga prije postanete svjesni<br />

boravak u „biseru juga“ će<br />

vam biti ljepši i ugodniji.<br />

Glavni gradski trg, Džema el Fna, žila<br />

je kucavica grada. Tu je stalno gužva.<br />

Danju se prodaju sokovi od svježeg<br />

RUČNO RAĐENE CIPELE<br />

Crveni grad je ipak<br />

plav u mom srcu<br />

Dobijem tako ja zadatak da nacrtam putovanje. I jedan list bilježnice. Malo<br />

mi jedan list da širinu Maroka pretočim na B5 format. Hemijska šteka, bus<br />

trucka da ispadaju plombe, mjesta za manevar nema... Ali se ne predajem...<br />

Strpljivo vezem svoju slikovnu priču o kraljevskom Maroku. O beduinima<br />

koji vjekovima na kamilama jezde Saharom i padinama Atlasa. O žiteljima<br />

Feza, Marakeša, Šefšauena, Ouarzazatea...<br />

O kapijama koje kriju priče, i nama upornima koji ih prolazimo i otkrivamo<br />

tajne avlija u dubini medina.<br />

Malene fontane i bazeni, po koja palma i zeleno mediteransko šiblje daju<br />

život ovim gradovima, sagrađenim u pustinjama kraljevine Maroko. Ali<br />

posebnu čar im daju remek djela od raznobojne keramike spletene u čudesne<br />

mozaike koji ostavljaju bez daha.<br />

Pustinjski Maroko za mene nije u hiljadama nijansi žute, narandžaste,<br />

crvene i kafene, niti ijednoj njihovoj mješavini.<br />

Za mene je Maroko plav.<br />

I biće takav dok ga pamtim.<br />

111

TRG DŽEMA EL FNA<br />

voća, raznovrsne sitnice, tu su i tradicionalni<br />

krotitelji zmija i majmuna i<br />

crtači privremenih tetovaža. Noću se<br />

trg pretvara u ogromnu kuhinju čije<br />

osoblje vas silom na sramotu doziva,<br />

vuče za ruke i po prijateljskoj cijeni<br />

nudi đakonije marokanske kuhinje.<br />

Nemojte preskočiti osvježavajući sok<br />

od šipka. Uvijek pijte veliki iz plastičnih<br />

čaša za ponijeti. Mali se služe u<br />

bi mogao da stoji natpis kao nekad u<br />

Koloseumu “onaj ko ovamo uđe neka<br />

se kani svake nade“. Nemojte se bojati,<br />

jedan od četiri kraljevska grada Maroka<br />

nije mjesto u kojem će vas neko oteti.<br />

Okanite se nade kad u nju uđete da<br />

ćete otkriti način njenog funkcionisanja,<br />

niti model bitisanja u takvom haosu.<br />

Pazarnim danima medinom prođe<br />

desetine hiljada ljudi. Glavne i sporedne<br />

ulice, budžaci, sokaci i ćorsokaci bivaju<br />

prepuni svijeta koji sa svih strana dolaze<br />

da prodaju, kupe, trampe ili ukradu<br />

robu, ponude uslugu i na ovaj ili najčešće<br />

onaj način zarade nešto novca.<br />

MJESEC NAD MARAKEŠOM<br />

malim čašama toliko prljavim da vam<br />

mogu poslužiti kao direktan uput na<br />

infektivno odjeljenje. Ako nijeste ljubitelji<br />

šipkova, za iste pare (čitaj: dva<br />

eura) možete uživati u soku od manga,<br />

avokada, papaje, pipuna, grožđa ili<br />

narandže, kao i svim mogućim kombinacija<br />

pomenutih voćnih sorti.<br />

Na ulazu u Medinu (stari grad) komotno<br />

MOJI SAPUTNICI ISPRED NAJVEĆE<br />

DŽAMIJE U MARAKEŠU<br />

BEZ TETOVAŽA SE NE<br />

VRAĆAJTE IZ MAROKA<br />

U MARAKEŠU JE OD<br />

SVAŠTA MAJSTORA<br />

Sukovi Medine su prepuni svakojakih<br />

džidža i bidža, sitnica, limarije i keramike,<br />

drvenih predmeta, namještaja, nakita<br />

unikatnog i fabričkog, ponajviše kineskog<br />

koji se prodaje kao najautentičniji<br />

marokanski, lažne svile i prave kadife.<br />

Vise sa zidova radnji dimije, šalvare,<br />

krpe, marame, pregače, bošče, ešarpe,<br />

zari i feredže, burke, hidžabi, nikabi...<br />

Sve ovo možete u raznim bojama naći<br />

u dućanima po marakeškim sukovima.<br />

Ako vam ne odgovara broj, očas posla<br />

će vam sašiti po mjeri svaki komad garderobe.<br />

Isto važi za obuću. Treba malo<br />

pričekati, ali dok se vi premišljate već<br />

stiže čaj od mente, komšija sa stolicom,<br />

i za pola minuta vi uveliko ćaskate sa<br />

domaćinom dok se vaša roba ili obuća<br />


KAZANDŽIJA<br />

113

CENTRALNO DVORIŠTE PALATE BAHIA<br />

priprema. To upravo čini čar Maroka<br />

i nemojte poslije žaliti što ste nešto<br />

možda platili više nego što vrijedi.<br />

Na starom pazaru, kao u drevnim vremenima,<br />

i dalje ima sablji damaskija<br />

koje Damask viđele nijesu, noževa,<br />

pinjela, handžara, jatagana, bodeža,<br />

mačeva, dovoljno da se njime opremi<br />

kakav solidni mačevalački klub. No, i<br />

za one koji vole vatreno oružje nema<br />

zime. Kao u vremenima davno prohujalim<br />

možete u kakvoj omanjoj radionici<br />

naći stare džeferdare, možda iste onakve<br />

kakve je oplakivao Vuk Mandušić.<br />

Vješte ruke majstora iz vijugavih<br />

sokaka Marakeša prekovale bi prebijenu<br />

pušku mrkog hajduka, samo kad<br />

bi njene dvije polovine neđe mogli naći.<br />

TEŠKI MIRISI ŠTAVLJENE KOŽE<br />

Za Medinu treba imati debele živce i<br />

tanak nos. Spremite se na raznovrsne<br />

mirise koji će vas pratiti od radnje<br />

do radnje. Vrućina je, muve zuje, a<br />

još dosadniji od njih su trgovci koji vas<br />

spopadaju na svakom ćošku. Najveći<br />

ispit za vaš nos i želudac je suk u kojem<br />

se proizvode i prodaju kože. Smrad je<br />

nepodnošljiv pa vam žitelji i radnici ovog<br />

kraja daju stabljike svježe nane da držite<br />

blizu nosa,da vas smrad ne bi oborio.<br />

Težak je život ljudi koji žive u ovim<br />

sukovima. Rad sa kamiljom, jarećom,<br />

ovčijom, kravljom i kakvim sve kožama<br />

zahtjevan je i težak. Posebno je teško<br />

bojanje kože u zidanim kadama punim<br />

vode i hemikalija. Jadnici nogama<br />

gaze kože da bi poprimile boju. Zato su<br />

prljavi, masni i prije vremena ostarjeli<br />

i oboljeli. Jer voda i teške boje nagrizaju<br />

ruke i noge ovih jadnika koji od<br />

posla sa kožom – preživljavaju. Težak<br />

paradoks od kojeg me zabolio i stomak<br />

i glava. Nemam želudac za ovakvo<br />

mučenje, niti bijedu koju nam prikazuju...<br />

Nakon ovoga spas su mi bile prodavnice<br />

kozmetike. Domaći sapuni i mirisi<br />

od lavande, argana, narandže, jasmina,<br />

odvešće vas daleko od teških mirisa<br />

velike tržnice. Odvešće vas u svijet tradicionalne<br />

izrade mirisa, koju ćete najbolje<br />

vidjeti, osjetiti i naučiti u muzeju parfema<br />

u jednoj od uličica starog grada.<br />

U SKLADU SA NOVIM ZAMANOM<br />

Ako ste mislili da je Marakeš samo<br />

stari grad zarobljen u davno prohujalim<br />

vremenima, grdno se varate. Uticaj<br />

francuskih kolonizatora itekako je vidljiv.<br />

Moderni djelovi Marakeša odlikuju<br />

se novim zgradama, širokim bulevarima,<br />

mnoštvom parkova i zelenila koji<br />

pružaju ugođaj tokom vrelih dana.<br />

Obavezno posjetite Jardin Majorelle,<br />

prekrasne vrtove u novom dijelu grada.<br />

Mnoštvo raznovrnih biljaka iz cijelog<br />

svijeta krasi vrtove koje je umjetnik<br />

Žaka Mažorel osmislio za svoj merak.<br />

Oduševiće vas mnoštvo fontani, berberska<br />

kuća, paviljoni i ušuškana mjesta<br />

DETALJ IZ MEDINE<br />

za odmor od gradske vreve. Pored njih<br />

nalazi se muzej Iv Sen Lorena, sa neprocjenjivom<br />

kolekcijom ovog velikana<br />

mode, jednim od najvećih kolekcionara<br />

umjetnina i čovjeka koji je ostavio neizbrisivi<br />

trag u modi i umjetnosti druge<br />

polovine XX i prve decenije XXI vijeka.<br />

Oko grada se nalaze brojni rizorti sa<br />

svim mogućim i nemogućim sadržajima,<br />

u koje dolaze ljudi iz cijelog svijeta.<br />

Obavezno posjetite i hamame koji svaki<br />

rezort ima. Uživajte u relaksaciji duše<br />

i tijela, spremni da nakon toga krenete<br />

u dalje otkrivanje tajni Marakeša. Sa<br />

terasa ovih malih gradova pogled puca<br />

na vrhove planine Atlas koji u suton dobijaju<br />

nevjerovatan izgled. Krajolik dodatno<br />

ukrašavaju palme i pokoja kamila. Sve<br />

je kao sa razglednica i starih knjiga u<br />

kojima smo čitali o dalekoj zemlji. Kada<br />

smo budni sanjali da je posjetimo i doživimo,<br />

kao nekadašnji pisci i avanturisti.<br />

JEDAN CRTEŽ, PAR MIN-<br />

ĐUŠA I TREĆA SREĆA<br />

Moj boravak u Marakešu bližio<br />


se kraju jednog petka.<br />

Svi su bili u žurbi da do podneva završe<br />

sa obavezama. Ja sam žurbu mještana<br />

koristio da bi pred zatvaranje<br />

radnji ugrabio robu po nižim cijenama.<br />

Podgorički fukarluk je bio ravnopravan<br />

onom marakeškom. Cjenkali smo se<br />

kao da se igramo, jer od malih razlika<br />

novčanu korist nijesu imali niti prodavci,<br />

niti ja. Moglo nam je biti da se igramo,<br />

pa smo se smijali tome, svjesni da je<br />

to samo igra brojki. I pomalo ega.<br />

Nakon što sam ispunio obaveze za<br />

sitne i krupne darove familiji i prijateljima<br />

došao sam na trg. Posljednje<br />

momente u gradu iskoristio sam da upijem<br />

još malo njegove ljepote i energije.<br />

Onda sam uzeo telefon i napisao<br />

poruku mom dragom Nenadu.<br />

Dobri moj prijetelju,<br />

Pišem ti nakon dosta vremena,<br />

ali se nadam da te zatičem u dobrom<br />

zdravlju i veselom raspoloženju.<br />

Upravo se pozdravljam od Maroka<br />

koji me opčinio. Posebno Marakeš<br />

o kojem si mi na Kubi pričao.<br />

I doista je ovo grad koji se svim čulima<br />

ne može doživjeti. Ima nešto metafizičko<br />

u njemu što ga čini posebnim. Nadam se<br />

da ćemo o tome i nekim drugim gradovima<br />

uskoro pričati uz pokoju bocu vina.<br />

Puno te pozdravljamo Marakeš i ja.<br />

Tvoj prijatelj Leka.<br />

Dok je avion letio ostavljajući daleko<br />

ispod sebe Marakeš bio sam zagledan<br />

u dvije plave zvijezde. Znam da<br />

će me one odvesti do Zagreba da<br />

Nenadu i Mladenu ispričam novu<br />

priču. Priču o Marakešu, jednom<br />

crtežu, paru minđuša i trećoj sreći…<br />

MAGARAC OSMATRA ULICU<br />

Egzotika marokanske<br />

kuhinje: ima svega pa i<br />

golubijeg mesa<br />

Mirisi hrane miješaju se sa svim ostalim mirisima<br />

stvarajući jedan veliki miris Marakeša.<br />

Nekom taj miris nije niti lijep, niti ugodan,<br />

ali definitivno je jedinstven. Mirišu đevreci,<br />

kifle, nekakve marokanske palačinke, raznovrsna<br />

peciva s ukusom cimeta, i mnoštva<br />

začina koje nikad nijesam vidio niti probao,<br />

ali koji hrani daju nevjerovatan šmek.<br />

Probam sve redom, gladan novih ukusa i<br />

mirisa, željan da Marakeš pored očiju i ušiju,<br />

percipiram i nosem i jezikom. Morao sam<br />

svako čulo napunti ljepotama Marakeša.<br />

Marokanska kuhinja egzotična je i raznovrsna.<br />

Kako i ne bi kad je vjekovima nastajala<br />

razmjenom iskustava berberskih, arapskih,<br />

andaluzijskih, jevrejskih i evropskih domaćica,<br />

koje su se igrale sa raznim vrstama<br />

mesa i mnoštvom raznovrsnog svježeg<br />

povrća, voća i začinima.<br />

To što na sred ulice vidite meso pokriveno<br />

muvama, na koje pada prašina (i na meso i na<br />

muve), neka vas ne obeshrabri. Marokanska<br />

kuhinja je sjajna. Jela su raznovrsna, raznobojna,<br />

prepuna raznoraznih začina i prilično<br />

jeftina. Većina jela se pravi na isti način i sa<br />

pilećim, telećim, junećim ili ovčijim i kozijim<br />

mesom, u zavisnosti od afiniteta kuvara ili<br />

dostupnosti namirnica na pijaci. U pastilji,<br />

jednom od specijaliteta koristi se golubije<br />

meso. Ako vam se golubije meso ne dopada,<br />

kažu ljubazni domaćini, mogu da vam isto<br />

jelo pripreme sa piletinom. Svakako miris i<br />

ukus cimeta i šećera, badema, limuna i meda<br />

može olako da vas zavara pa da prekasno<br />

shvatite da se pojeli nekog goluba, možda<br />

čak i pismonošu.<br />

Marokanci jela služe u keramičkim zdjelama,<br />

pa uvijek dobijete vruć tažin, tradicionalno<br />

jelo od mesa i raznovrsnog povrća. Predivni<br />

su i kuskus, zaalouk (salata od patlidžana)<br />

kafta mkaouara (ćufte sa poširanim jajima),<br />

ražnjići, supe od sočiva, tanki marokanski<br />

hljeb msemen, pogačice od griza, marokanska<br />

salata... Sa putovanja sam se vratio nekoliko<br />

kilograma teži, ali ko bi mogao odoljeti<br />

ovim specijalitetima.<br />

U Maroku su rijetki restorani đe možete naći<br />

alkohol, ali se potrudite da nađete njihovo<br />

vino. Ručak ili večera će vam biti ljepši i<br />

bogatiji za dodatne ukuse.<br />

115

CM klub<br />

članovi CM kluba<br />

HOTELI<br />

ADRIA,<br />

Budva, +382 (0) 33 680800<br />

AKVAMARINE,<br />

Budva +382 (0) 69 599299<br />

ALBATROS,<br />

Ulcinj +382 (0) 30 423263<br />

ALLURE PALAZZI KOTOR BAY HOTEL<br />

BY KARISMA<br />

Kotor<br />

AMAN,<br />

Sveti Stefan +382 (0) 67 203444<br />

AMBASADOR,<br />

Podgorica +382 (0) 20 272233<br />

AMFORA,<br />

Kotor +382 (0) 32 305852<br />

APART HOTEL PREMIER,<br />


ARIA,<br />


ASTORIA MONTENEGRO,<br />

AUREL,<br />

Podgorica +382 (0)78 113333<br />

BELVI,<br />

Bečići +382 (0) 33 425100<br />

BEST WESTERN HOTEL ŠUMADIJA,<br />

Beograd +381 (0) 11 3514255<br />

BEST WESTERN<br />

PREMIER HOTEL MONTENEGRO,<br />


BG CITY HOTEL,<br />


BIANCA RESORT&SPA,<br />

Kolašin +382(0) 20 863000<br />

BOJATOURS,<br />


BUDVANSKA RIVIJERA HG,<br />

Budva ,+382 (0) 33 451640<br />

CASA DEL MARE,<br />

Herceg Novi +382 (0) 69 700702<br />

CENTREVILLE HOTEL & EXPERIENCESE,<br />

Podgorica, +382 (0) 67 875202<br />

CRYSTAL,<br />

Petrovac +382 (0) 33 422100<br />

BOŽIĆ,<br />

Inđija +381 (0) 21 6420414<br />

BRILE,<br />

Kolašin +382 (0) 20 865021<br />

ČILE,<br />


DANICA,<br />


DELFIN,<br />

Bijela +382 (0) 31 683093<br />

DUKLEY GARDENS,<br />


DURMITOR,<br />

Žabljak +382 (0) 52 360206<br />

EMINENT,<br />


FORZA LUX,<br />


FRANCA,<br />

Bijelo Polje +382 (0) 50 433442<br />


Bar +382 (0) 30 55 920<br />


Pljevlja +382 (0) 77 300067<br />

HAUS FREIBURG,<br />


HILTON PODGORICA,<br />


HOLEGRO,<br />


HOSTEL CITY CENTER,<br />


HOTEL RAMADA,<br />


HOTEL RESORT RUŽA VJETROVA,<br />

Dobra Voda, Bar +382 30 306000<br />

HTP BOKA,<br />


HTP KORALI,<br />

Bar + 382 (0) 30 313070<br />

HTP PRIMORJE,<br />

Tivat +382 (0) 32671277<br />

HUMA,<br />

Kotor +382 (0) 32 690 200<br />

IMANJE KNJAZ, HOTEL RESTORAN,<br />

Podgorica +382 63 234567<br />

IMPERIAL,<br />

Bar +382 (0) 30 455288<br />

INSTITUT SIMO MILOŠEVIĆ,<br />

Igalo +382 (0) 31 658111<br />

KALAMPER,<br />


KALAMPER HOTEL & SPA,<br />


KERBER,<br />


KOSTAS,<br />


KRALJEVI ČARDACI SPA,<br />

Kopaonik +381 (0) 36 428558<br />

LAGUNA HOTEL & RESTORAN,<br />


LA ROCHE HOTEL,<br />

Tivat +382 (0) 32 662 881<br />

LAZURE HOTEL &MARINA,<br />


MAJESTIC,<br />

Budva +382 (0 )67 897868<br />

MARSHAL,<br />

Nikšić +382 (0) 67 065065<br />

MB TURIST,<br />


MD,<br />


MONTE CRISTO,<br />

Kotor, +382 (0) 32 322458<br />

MIR,<br />

Zlatibor, +381 (0)69 5205001<br />

MONTENGRO STARS HOTEL GROUP,<br />


ONOGOŠT,<br />


PALAS,<br />

Mojkovac +382 (0) 69 031385<br />

PALAZZO RADOMIRI,<br />


PALMON BAY,<br />


PERJANIK,<br />

Danilovgrad +382 (0) 20 813130<br />

PODGORICA,<br />


PRINCESS,<br />


RAMADA,<br />

Podgorica +382 (0) 20 622-623<br />

REGENT PORTO MONTENEGRO,<br />

Tivat 382 (67) 28 27 86<br />

RIVIJERA,<br />


ŠAJO,<br />


SAVOJO,<br />

Buljarica +382 (0)67 672044<br />

SENTIDO TARA,<br />


SOKOLINE,<br />

Ostrog, +382 (0) 69 011444<br />

SPLENDID,<br />

Bečići<br />

SPLENDIDO,<br />

Prčanj +382 (0) 32 301700<br />

SVETI NIKOLA APARTMANI,<br />


SVETI NIKOLA,<br />


THE LONG BEACH HOTEL MONTENEGRO,<br />

Ulcinj<br />

THE QUEEN OF MONTENEGRO,<br />


TREBJESA,<br />


TRE CANNE,<br />


UDRUŽENJE HOTELIJERA I<br />

RESTORATERA CRNE GORE<br />

UDRUŽENJE MALIH HOTELA<br />

VARDAR,<br />


VUKOV MOST,<br />


XANADU,<br />

Zelenika +382 (0) 31 684666<br />

ZAMAK POBORE,<br />


ZIYA,<br />


ZLATIBOR MONA,<br />

Zlatibor +381 (0) 31 841021<br />

ZLATNIK,<br />


ŽABLJAK,<br />


WIND ROSE RESORT 4*,<br />

Bar<br />

--<br />

UGOSTITELJSKI<br />

OBJEKTI<br />

21 MNE URBAN BISTRO,<br />


A CLUB RESTAURANT,<br />

Budva, + 382 (0) 68 111122<br />

ALMARA BEACH CLUB,<br />

Oblatno, Tivat<br />

AL POSTO GIUSTO,<br />

Porto Montenegro, +382 (0) 69 101800<br />

AMFORA,<br />

cafe, Podgorica +382 (0) 69 472658<br />

AMICI,<br />

kafeterija, Nikšić<br />

ARENA,<br />

cafe bar, Bečići<br />

ASTORIA RESTORANI<br />

ATRIUM,<br />

galerija rest., Kotor +382 (0) 32 322439<br />

BAHUS,<br />

rest. - vinoteka, Podgorica<br />

BAJOVA KULA,<br />

Kotor<br />

BAR BAY CLUB,<br />


BARAKUDA,<br />

rest., Ada Bojana +382 (0) 67 817295<br />

BASTION,<br />

restoran, Kotor<br />

BB,<br />

restoran, Bar<br />

BLANCHE,<br />

restoran, Pržno<br />

BLUE RIVER TARA KOMPLEKS,<br />

Plužine, Šćepan Polje + 382 (0) 67 404303<br />

BOCASA (BEACH & RESTAURANT),<br />

Kamenari, + 382 (0) 67 600973<br />

BONELA GREEN BAZAR,<br />


BONITA,<br />

pizzeria, Kotor<br />

BONSAI FRESH MARKET&BAR,<br />


BYBLOS I SHISHA LOUNGE,<br />

Podgorica +382 (0) 67 311 342<br />

ROYAL,<br />

cafe bar i plaža, Bar<br />

CAFFE DEL MARE,<br />

cafe restoran, Kotor +382 (0)32 333051<br />

CARPE DIEM,<br />

cafe, Bar<br />

CASA MIA,<br />

Caffe pizeria, Nikšić + 382 (0) 60 006655<br />

CASPER,<br />

Budva<br />

CASTELLA,<br />

snack bar pizz., Budva +382 (0) 33 454859<br />

CASTELLO DI BOKA,<br />

Stoliv +382 (0) 32 306260<br />

CASTELLO,<br />


CESARE,<br />

café-bar, Kotor<br />

COPACABANA,<br />

Ulcinj<br />

CRUSH,<br />

Porto Montenegro, +382 (0)67 260614<br />

CUBA,<br />

cafe bar, Petrovac<br />

ČAROLIJA,<br />

poslastičarnica,<br />


ČUDNA ŠUMA,<br />

cafe bar, Žabljak<br />

ĆATOVIĆA MLINI,<br />

restoran, Morinj +382 (0) 32 373030<br />

DE GUSTIBUS,<br />

rest., Porto Montenegro, +382 (0) 69 101800<br />

DIAMOND,<br />

night club, Nikšić +382 (0) 67 399924<br />

DOMINUS,<br />

cafe bar, Petrovac<br />

DONNA KOD NIKOLE,<br />

restoran, Budva<br />

DUKLEY BEACH LOUNGE,<br />


DURANTE,<br />



rest. - motel, Žabljak +382 (0) 50 488111<br />



eko selo, Trsa, Piva +382 (0) 67 839358<br />

ĐARDIN,<br />

restoran, Perast +382 (0) 67 221219<br />

ECO RESORT PLAVNICA,<br />

Golubovci +382 (0) 20 088044<br />

EKO KATUN,<br />


ELLAS,<br />

restoran, Kotor +382 (0) 32 335115<br />

ELIT LOUNGE RESTAURANT AND BAR,<br />


EMPORIO CLUB,<br />


ETNO SELO MONTENEGRO,<br />

Brezna +382 (0) 67 209049<br />

EVROPA,<br />

poslovni centar, Berane<br />

FINESTRA WINE BAR & SHOP<br />

Luštica<br />

FOREST,<br />

cafe restoran, Nikšić +382 (0) 40 213766<br />

FORZA,<br />

poslastičarnica, Kotor<br />

GAETA,<br />

Cetinje<br />

GALION,<br />

rest., Kotor +382 (0) 32 325054<br />

GARDEN RESTORAN & PIZZERIA,<br />

Podgorica+382 (0) 67 265066<br />

GIARDINO,<br />

pub, Herceg Novi +382 (0)69 403 933<br />

GIARDINO,<br />

restoran, Reževići +382 (0) 69 019555<br />

GRISPOLIS,<br />

restoran, Tivat +382 (0) 69 357657<br />

HACIJENDA,<br />

Latino bar, Budva<br />

IBON,<br />

Cafe pizz., Nikšić +382 (0) 40 212026<br />

IZVOR,<br />

rest., Sutomore +382 (0) 30 373821<br />

JADRAN - KOD KRSTA,<br />

restoran, Budva<br />

JAVOR, NAC. RESTORAN PANSION,<br />


JAVOROVAČA,<br />

rest., Žabljak +382 (0) 69 020701<br />

JEZERO,<br />

rest., Podgorica +382 (0) 67 619603<br />

K-2,<br />

picerija Nikšić<br />


apartmani, Bar +382 (0) 69 333833<br />



KAPETANOVA KONOBA,<br />

Rafailovići<br />

KARAMPANA,<br />


KNJAŽEVA BAŠTA,<br />


KOLIBA,<br />

konoba, Bogetići +382 (0) 40 200704<br />

KONAK,<br />

restoran, Cetinje +382 (0) 41 761011<br />

KRUŠO,<br />

konoba, Herceg Novi<br />

KULA,<br />

konoba, Bar +382 (0) 30 341717<br />

L’ ANGOLO,<br />

rest., Podgorica +382 (0)67 416511<br />

LA ESQUINA,<br />

cafe rest., Bar +382 (0) 68 301130<br />

LAGUNA,<br />

restoran, Podgorica<br />

LUPO DI MARE,<br />


MAINA,<br />

restoran, Podgorica +382 (0) 67 504990<br />

MAREZA,<br />


MARUŠKA KONOBA,<br />


MAYKA BY ETNO SELO MONTENEGRO,<br />

Podgorica + 382 (0) 69 486806<br />

MEATING POINT,<br />


MEDITERRANEO,<br />

konoba, Petrovac +382 (0) 33 401612<br />

MOGREN I,<br />

plaža i plažni restoran, Budva<br />

MOMČILOV GRAD,<br />

restoran, Žabljak +382 (0) 67 383662<br />

MONTE CARLO,<br />

rest., Herceg Novi +382 (0) 31 674181<br />

MONTENEGRO CAFFE PUB,<br />

Podgorica<br />

MONTEFISH,<br />

Tivat, +382 (0) 32 670250<br />

MOVIDA BEACH,<br />

Tivat, +382 (0) 63 222011<br />

MTV,<br />

picerija, Petrovac<br />

NACIONALE,<br />

restoran, Cetinje +382 (0) 41 234 851<br />

NAUTILUS,<br />

café - bar, restoran, Igalo<br />

NEVIDIO,<br />

Etno selo + 382 (0) 69 449539<br />

NIK GOLD PIVNICA,<br />


NK PUB,<br />

Nikšić<br />

ONE RESTAURANT<br />

Porto Montenegro, +382 (0)67 486 045<br />

O SOLE MIO,<br />

restoran - pizzeria, Budva<br />

P.C. ATRIJUM,<br />


PALADIUM AUTOMAT CLUB,<br />

Budva i Podgorica +382 (0)68 086086<br />

PANINI,<br />

Petrovac<br />

PAPILON,<br />

cafe bar, Rafailovići<br />

PARADISO,<br />

restoran, Utjeha, Bar +382 (0) 67 854444<br />

PEOPLE’S BEACH BAR,<br />


PER SEMPRE,<br />


PG AKADEMIJA,<br />

rest., Podgorica +382 (0)67 661777<br />

PIAZZA,<br />


PICADO KLUB,<br />


PINTA LOUNGE BAR,<br />


PLANET,<br />

cafe bar, Bar<br />

PLAŽNI BAR QUESTO QUELLO,<br />

Sutomore, +382 (0)67 348007<br />

POD MURVOM,<br />

restoran, Bečići<br />

POLO,<br />

pizzeria, Bar +382 (0) 30 317414<br />

PORT CLUB BOWLING,<br />

Kotor- Radanovići +382 (0) 68 457579<br />

PORTO,<br />


PORTO,<br />

restoran, Podgorica +382 (0) 69 231886<br />

PORTOBELLO,<br />

cafe - bar, Kotor<br />

PORTUN,<br />

restoran Nikšić<br />

POSLASTIČARE FONTANA,<br />


PREMIER,<br />

café - bar, Podgorica<br />

PRESTO PIZZERIA,<br />

Podgorica +382 (67) 630-631<br />

REGINA,<br />

Tivat<br />

RESTORAN DOLCE VITA<br />

I PLAŽA STIJENE,<br />

Rafailovići<br />

RIBAR,<br />

konoba, Kostanjica +382 (0) 32 373 053<br />

RIBARSKO SELO,<br />

Žanjice<br />

RIBNICA,<br />

rest. Podgorica +382 (0) 20 210 600<br />

RIČARDOVA GLAVA,<br />

restoran - plaža, Budva<br />

RISAN,<br />

rest., Risan +382 (0) 32 371805<br />

RITTER,<br />


RIVERSIDE RESTORAN,<br />

Nikšić, +382 (0)67 9188323<br />

ROCKY BEACH,<br />

Utjeha, Bar<br />

SAILOR,<br />

restoran, Žanjice + 382 (0) 69 267220<br />

SAMBA,<br />


SAN REMO,<br />

restoran picerija, Rožaje<br />

SAVARDAK,<br />

nac. rest., Kolašin; +382 (0) 69 051264<br />

SAVOIA,<br />

cafe rest., Bar +382 (0) 69 656503<br />

SICILIA,<br />

italij. pekara i pizzeria, Podgorica<br />

SKALA SANTA,<br />

konoba, Kotor<br />

SKI VILLAGE,<br />

rest. & bar, Kolašin, +382 (0) 67 65900<br />

SPORT CLUB,<br />


SQUARE CAFFE,<br />


STARA VAROŠ,<br />

cafe bar, Žabljak<br />

STARI GRAD,<br />

restoran, Kotor +382 (0)68 322 025<br />

STEAKHOUSE GRILL, FISH & MEAT,<br />

restoran, Podgorica + 382 (0) 68 825956<br />

SVERA,<br />

konoba, Tunjevo +382 (0) 69 484442<br />

TAG,<br />

cafe bar, Cetinje +382 (0) 67 666982<br />

TAJSON,<br />

cafe bar, Rožaje<br />

TAPAS BAR LAS RAMBLAS,<br />


THE OLD FISHERMANS CLUB,<br />

pizzeria, Budva +382 (0) 69 555347<br />

TRAMONTANA,<br />

cafe pizz-, Morinj +382 (0) 68 800070<br />

TRATTORIA GIARDINO,<br />

restoran, Podgorica<br />

TRI ŠEŠIRA,<br />

rest., Pljevlja +382 (0) 68 049686<br />

TROJA,<br />

restoran Tuzi, +382 (0) 69 051495<br />

TRPEZA,<br />

konoba, Kotor, +382 (0) 69 345290<br />

TURIST,<br />

cafe pizz., Bar +382 (0) 67 314777<br />

VELVET COCKTAIL KLUB,<br />


VENOM,<br />

pizz., Podgorica +382 (0) 20 238237<br />

VERIGE 65,<br />

Kotor +382 (69) 65 65 75<br />

VIDIKOVAC,<br />

rest., Herceg Novi +382 (0) 31 345277<br />

VILA ACD,<br />

Rafailovići, Budva +382 (0) 69 397968<br />

VINOTEKA ENOMANIJA,<br />


ZELENI GAJ,<br />

cafe bar, Budva<br />

CAFFE MOZART,<br />

Stari grad, Budva +382 (0) 69 101789<br />


BRENDOVI,<br />

PROIZVOĐAČI<br />

ALEKSANDROVIĆ, VINARIJA,<br />

Oplenac, Srbija<br />

ALEKSANDRIJA,<br />

Herceg Novi<br />

AQUA VIVA<br />

ARTCAFE,<br />


BAMBI<br />

BAMBI - VODA “DUBOKA”<br />

BAMBOOS,<br />


BRUNOCAFFE,<br />


CARLSBERG SRBIJA<br />

CEDEVITA,<br />

Zagreb<br />

DALMACIJA VINO,<br />

Hrvatska<br />

DALVINA WINERY,<br />

Makedonija<br />

DON PAKY,<br />

Monte Ko, Ulcinj +382 (0) 30 401688<br />

EVIAN<br />

FARMAN SAPORI (ILLY CAFE),<br />


FREIXENET<br />

FRIKOM<br />

FRUCTAL,<br />

Ajdovščina Slovenija<br />

GALIĆ,<br />

Kutjevo, Hrvatska +385 (0) 99 440 0860<br />

HABY DOO,<br />

Zagreb, Hrvatska +385 (0) 99 846 9999<br />

HAUSBRANDT,<br />

+382 20 875773<br />

HOROZ ELECTRIC,<br />


KABOLA,<br />

Hrvatska, +385 (0) 99 720 71 06<br />

KIMBO CAFFE,<br />

117

KAMNIK,<br />

Skoplje, Makedonija<br />

BERBA,<br />

Porto Montenegro +382 (0)67 333 855<br />

WBD DOO,<br />


GORANOVIĆ INDUSTRIJA MESA,<br />

Nikšić, +382 (0) 77 400001<br />

KNJAZ MILOŠ<br />

LEDO<br />

MATUŠKO, VINARIJA,<br />

Potomje, Hrvatska +385 (0) 98 428676<br />

MANUEL CAFFE<br />

MARTEX,<br />


MAX CORP,<br />

Podgorica, +382 (0) 67 000 505<br />

MESOPROMET,<br />

industrija mesa, Bijelo Polje<br />

MUSIĆPAK,<br />


NAVA RENT A CAR,<br />


NEXT, FRESH&CO.<br />

NIVEA<br />

PERNOD RICARD<br />


PIRELLA,<br />


PIVARA TREBJESA D.0.0.,<br />


PLANTAŽE,<br />


PLENKOVIĆ, VINARIJA,<br />

Hvar, Hrvatska +385 (0) 21 745709<br />

PODRAVKA D.O.O.,<br />


PODOSTROŠKO VINO,<br />

Ostrog +382 (0) 67 898000<br />

PRIME CONSULTING,<br />

Podgorica +382 (0) 67 000-568<br />

RB GLOBAL,<br />

Stara Sokolova, Užice +381 (0) 31 516751<br />

RONNEFELDT,<br />

+382 (0) 20 875773<br />

ROSA<br />

SIMČIČ, VINARIJA<br />

Ceglo, Slovenija +386 5 39 59 200<br />

SLATKA TAJNA,<br />

rad. kolača, Podgorica +382 (0) 69 341080<br />

SONY ERICSSON<br />

SRNA,<br />

mljekara, Nikšić +382 (0) 40 258160<br />

SUN ICE CREAMS (DONZE D.O.O),<br />


TUBORG<br />

ULJARA ABAZOVIĆ,<br />


VERO MODA,<br />


VODA VODA,<br />

VLADO BEUATY BAR,<br />

VINARIJA VELIMIROVIĆ<br />


ZVONKO BOGDAN VINARIJA,<br />

Srbija www.vinarijazvonkobogdan.com<br />


DISTRIBUTERI,<br />

ZASTUPNICI<br />

ATLAS MARINE,<br />

+382 (0)69 753663<br />

BALEVIĆ TRADE,<br />


BAR KOD,<br />


BARISTTA KAFA,<br />


CG EX MIRAGE,<br />

Petrovac<br />

CITY MODA,<br />


COMPANIA DE VINOS MONTENEGRO,<br />

Morinj, + 382 (0) 69 507708<br />

DAR KOZMETIKA,<br />

Beograd +381 (64) 646148198<br />

DI BAR,<br />


DESTILERIJA ZARIĆ,<br />

Podgorica +382 67 175 175<br />

DMD DELTA,<br />


DULW D - TRADE ,<br />


ECCOLO,<br />


EFEL MOTORS,<br />


ENIGMA COMPANY,<br />


ES SYSTEM K BALKAN,<br />

Podgorica, Bul. Džordža Vašingtona 98/III<br />

G3SPIRITS,<br />


HORECA EXPO,<br />


INTER SPIRITS DOO<br />


JELA KOMERC,<br />

Rožaje +382 (0) 51 278605<br />

JELA PLUS,<br />

Dubrovnik +385 (0) 20 456220<br />

LAMEX COMMERCE,<br />


LIPOVAC VINARIJA,<br />

Cetinje +382 (0) 67 216766<br />

MAPRENAT,<br />

Tivat +382 (0) 32 684510<br />

MONTE JEWELRY & WATCHES,<br />


MONTECCO INC,<br />


MONTEFINO WINE DOO,<br />


M-G TRADE,<br />

Podgorica 382 (67) 33 35 40<br />

OFFICE CENTAR,<br />


ORBICO DOO,<br />

Cetinje +382 (0) 41 232164<br />

ORIGINAL TEAM,<br />

Kruševac +381 (0) 69 3011983<br />

PG PAK,<br />

Podgorica 382 (0) 68 880211<br />

PLUS D.O.O. ,<br />


RUSTORG MONTENEGRO DOO,<br />


SAO CAFE,<br />


ŠKORPION D.O.O.,<br />


TAŽEX,<br />


TIME JEWELRY & WATCHES,<br />


VABCOM,<br />


VITIS D.O.O,<br />


VOLI MOTORS,<br />


WEST PIONT,<br />

Podgorica, +382 (0) 344788<br />


KOMPANIJE<br />

A.D. MARINE,<br />


ABN TRADE CRNA GORA<br />

+382 (0) 31 322205<br />

AD CENTRO JADRAN,<br />


ALO TAXI,<br />

Podgorica 19700<br />

AMICA,<br />


AQUA SKI,<br />


ARTE DOLCE,<br />


BALLOON,<br />


BAR KOD SHOP PARFIMERIJE,<br />


BEAUTY SALON ROSE,<br />


BEOGRADSKI SAJAM TURIZMA,<br />

Beograd, +381 (0) 63 477430<br />

BONESA,<br />


CAPITAL PLAZA,<br />


CACAO BEAUTY CENTER,<br />


CER STYLE,<br />


CEROVO,<br />


COGIMAR,<br />

Ljuta-Kotor<br />

COMP - COMERC,<br />


COMPANY “VIGO”,<br />


CONCORDIA COMMERCE,<br />


COSMETICS MARKET,<br />

Podgorica +382 69 301126<br />

CRNOGORSKI TELEKOM,<br />


CS/SALES TNT EXPRESS,<br />


ĆATIĆ COMPANY,<br />

Prijepolje +381 (0) 33 771420<br />

DELTA CITY,<br />


DIRECT MARKET CONSULTING,<br />


DISPLAY,<br />


ELEKTROPRIVREDA CRNE GORE,<br />


ESTERA,<br />


EXPONAT,<br />


FOTO BONI,<br />


FOTO RIVA,<br />


GARDAŠEVIĆ PREVOZ,<br />


GARDEN LUX D.O.O.,<br />

Nikšić +382 (0) 40 218 140<br />

GRAFIČKI CENTAR MERCATOR,<br />


GRUPPO PALAZZETTI,<br />

Itally +39 0434 922922<br />

GUARDIAN,<br />


HABITAT,<br />


HOME MADE,<br />

Porto Montenegro +382 (0) 68 889050<br />

IMPERIJAL SHOPPING CENTAR,<br />

Bijelo Polje + 382 (0) 50 478601<br />

INTERESTA,<br />


INTERSPORT<br />



ITP,<br />


JADRANSKI SAJAM,<br />

+382 (0) 33 410410<br />

KAMINI DRAGOVIĆ,<br />

Radanovići, Kotor +382 (0) 69 308545<br />

KAPILOGOS,<br />

Budva +382 (0) 69 219 403<br />

KARISMA HOTELS & RESORTS<br />

K&M SISTEM,<br />

Nikšić +382 (0) 77 272 722<br />

K2, RAFTING KLUB,<br />


KINGS,<br />


KOZMETIČKI SALON MARINA,<br />


LF SPA ,<br />

Italija +39 0547 341257<br />

Hrvatska +385 98 9278668<br />

LUK-TRADE,<br />


LUKOIL MONTENEGRO,<br />


LUNATEX,<br />

Bijelo polje, +382 (0)69 975518<br />

LUŠTICA BAY,<br />

www.lusticabay.com<br />

LJETOPIS AUTOMOTIVE DOO<br />

(MERCEDES-BENZ),<br />


MAESTO LINE,<br />


MALL OF MONTENEGRO,<br />


MARINA SV. NIKOLA,<br />


MARINA TORTE,<br />


MERCATOR-CG,<br />


METROPOLIS,<br />


MG TRADE,<br />

Tuzi, Podgorica; +382 (0) 67 333540<br />

MIKEL F –DIAMOND CENTER,<br />


MONTEFISH,<br />


MONTE SWISS,<br />


MONTENEGRO AIRLENS,<br />


MONTENEGRO BUSINESS ALLIANCE,<br />

+382 (0) 20 622728<br />

MONTE VINO,<br />

Internacionalni salon vina,<br />



M TEL,<br />

Kralja Nikole 27-a, Podgorica<br />

MUZIČKI CENTAR CRNE GORE,<br />


MX D.O.O.,<br />


OCTOPUS DOO,<br />


OFTALENS,<br />


OKI AIR TRAVEL,<br />


OLIO PROM,<br />


OPTIKA MN,<br />


OPUS 3,<br />


PADELLA,<br />


PACO MONTE,<br />


PAK CENTAR,<br />

Bijelo Polje, +382 (0) 69 166066<br />

PAM<br />


PARAH, BUDVA<br />

PERFECT GROUP,<br />


PINGVIN,<br />


PORTO MONTENEGRO,<br />


PORTONOVI RESORT,<br />


PRINC - MONT,<br />


PRIVREDNA MREŽA BALKANA,<br />

Beograd +382 (60) 30 45 600<br />

RENAULT ALLIANCE,<br />

Cetinjski put bb, Podgorica<br />

ROKSPORT,<br />


ROYAL STUDIO,<br />


SI&SI,<br />


SMART GYM-DJEČIJI FITNES CENTAR,<br />


SMART VISION D.O.O.,<br />

Beograd, Srbija +381 (0) 11 6300753<br />

SMRČAK,<br />


SOCIETE GENERALE MONTENEGRO,<br />


SOHO CITY,<br />

Bar, +382 (0) 67 002233<br />

STUDIO SYNTHESIS,<br />


SYRUPS,<br />


TECE,<br />

Zagreb +385 91 2 8323 12<br />

TECHOCOOLING,<br />

Bolonja, Italija + 385 (0) 91 941 0807<br />

TELENOR,<br />


TIM KOP,<br />


VAPOR,<br />


VOLI TRADE,<br />


V & B INVEST,<br />

Podgorica; +382 (0) 67 322111<br />

WOMENS WORLD,<br />


YC YUG,<br />

Bar +382 (0 )69 062709<br />

VENETA PLAMEN,<br />


ZLATARA BALTEZ,<br />


ZLATARA MIKEL F,<br />


ZLATARA ONYX,<br />


ZLATARA VERA,<br />

Niksic +382 (0) 67 890880<br />


OPREMANJE<br />

AL GALLERY,<br />


ANTIQUES STANKOVIĆ,<br />


ARTI HOME CENTAR,<br />


ATENA BOHOR,<br />


AUDIO DREAM,<br />


AV OPREMA,<br />


BC INŽENJERING,<br />


CERCAMP DOO,<br />

Ul Marka Radovića 14. Podgorica<br />

ČIKOM,<br />


ĆILIMARA,<br />


ČISTO,<br />


CUBICO,<br />


CUNGU & CO,<br />


DAKOM,<br />


DD WELNESS SOLUTIONS,<br />

Novi Beograd; +381 (0)11 3148717<br />

DR TRADE,<br />


EKOPLANT,<br />


ENT - EXT,<br />


ENZA HOME, SALON NAMJEŠTAJA,<br />


FADIS,<br />


GASTRO GROUP,<br />


GORENJE,<br />


HIGIJENA,<br />


HOROZ ELECTRIC,<br />

Podgorica, Tivat, Budva, Ulcinj<br />

+382 (0) 20 870145<br />

ICECOM,<br />


IVNIK,<br />


KOVING-M,<br />

Podgorica + 382 (0)20 510504<br />

KRAFT,<br />


LA GALLERIA,<br />


LA DORICA,<br />

Bar; +382 (0) 30 314135<br />

LA MIA CASA,<br />


LUMAR,<br />


MI-RAI,<br />


MONTEX ELEKTRONIKA,<br />


MONTORA SOFTWARE,<br />


OBJEKTA,<br />


OMNIPROMET,<br />


PLAVA DEVETKA,<br />


POLY DEC,<br />


PROGRES AND CO.,<br />


PROMADURA FLOORS,<br />


PROMOTIVE,<br />


RAKOČEVIĆ RADINOST,<br />


RAPEX,<br />


RIBNICA COMMERCE,<br />


ROCKY & PISTOLATO,<br />


SANITEH D.O.O.,<br />

ZAGREB +385 91 3818139<br />

SANITEKO D.O.O.,<br />

Podgorica; +382 (0) 20 643301<br />

SHOLLEX,<br />


SPA MEDICA,<br />

Podgorica+382 (0) 67 835 565<br />

STORKS,<br />


SURFMONT,<br />


TEHNOBAR,<br />


TELEMONT,<br />


TERMIKO,<br />


TEMAS & LIGHTING<br />


UNION DRVO,<br />

Beograd +381 (0)11 3281879<br />

VELUX,<br />

Beograd www.velux.rs<br />

VG GROUP,<br />


VIBACOM,<br />


VOLCANO KLADIONICE<br />

WINTERHALTER GASTRONOM,<br />

Budva, +382 (0) 69 238451<br />


TURISTIČKE<br />

AGENCIJE<br />

DAA MONTENEGRO D.O.O ,<br />


FORZA CATTARO,<br />

Kotor +382( 0) 32 304068<br />

ITAS TRAVEL AGENCY,<br />


LONDON BRIDGE NVO,<br />

Nikšić; +382 (0)40/ 242 083,<br />

MAGELAN,<br />

Novi Sad +381 (0) 21 420680<br />

MEMENTO ME MARKETING &<br />

COMMUNICATIONS,<br />


MONTENEGRO HOLIDAYS,<br />


MY TRAVEL,<br />


NEVIDIO CANYONING,<br />


PLANET TOURS,<br />


TALASTURS,<br />


UDRUŽENJE TURISTIČKIH<br />

AGENCIJA CRNE GORE<br />


TURISTIČKE<br />

ORGANIZACIJE<br />

I ORGANI UPRAVE<br />

I SREDNJIH PREDUZEĆA,<br />

+382 (0) 20 406301<br />

ATLAS TOURS DOO,<br />


BARSKA PLOVIDBA AD,<br />


DIREKCIJA ZA IZGRADNJU PUTEVA CG,<br />

+382 (0) 20 224493<br />

NACIONALANA TURISTIČKA<br />

ORGANIZACIJA,<br />

+382 (0) 77 100001<br />

OPŠTINA BUDVA,<br />

+382 (0) 33 451451<br />

OPŠTINA ULCINJ,<br />

+382 (0) 30 412413<br />

TO BAR,<br />

+382 (0) 30 311633<br />

TO BERANE,<br />

+382 (0) 51 236 664<br />

TO BIJELO POLJE,<br />

+382 (0) 69 326877<br />

TO BUDVA,<br />

+382 (0) 33 402814<br />

TO CETINJE,<br />

+382 (0) 41 230 250<br />

TO DANILOVGRAD,<br />

+382 (0) 20 816015<br />

TO HERCEG NOVI,<br />

+382 (0) 31 350820<br />

TO KOLAŠIN,<br />

+382 (0) 20 864254<br />

TO KOTOR,<br />

+382 (0) 32 322886<br />

TO MOJKOVAC,<br />

+382 (0) 50 472428<br />

TO NIKŠIĆ,<br />

+382 (0) 40 213262<br />

TO PLJEVLJA,<br />

+382 (0) 52 300148<br />

TO PODGORICA,<br />

+382 (0) 20 673679<br />

TO ROŽAJE,<br />

+382 (0) 51 270158<br />

TO TIVAT,<br />

+382 (0) 32 671324<br />

TO ULCINJ,<br />

+382 (0) 30 412333<br />

UPRAVA POMORSKE SIGURNOSTI,<br />


TO ŽABLJAK,<br />

+382 (0) 52 361802<br />

119

Caffe Montenegro br. 165

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?