PŁOMJE 10

lětnik
2023
10

2
Digitalne pórucenja
Glědajśo na
internetowy
bok:
Płomjenja
www.witaj-sprachzentrum.de
Casopise (Zeitschriften)
Płomje
rěcne zwucowanja z casopisa
(Sprachübungen aus dieser Zeitschrift)
Tam pśidatnje k śišćanemu
casopisoju namakajośo digitalne
pórucenja:
• awdio: na pśikład wulicowanje
za wótsłuchanje
• diferencěrowane nadawki: lažčejše
a śěžčejše warianty
wubranych nadawkow z casopisa
• dalšne póbitowanja
Tekst a fota: K. F. /
kresl: Elisabeth Schierak
Pśez QR-cody
w śišćanem casopisu
pśiźośo teke direktnje
k jadnotliwym
pśidatnym pórucenjam.

3
Lube wuknice a wukniki,
wjaseliśo se južo na nazymske prozniny?
Buźośo plona pušćaś, pisany list zběraś,
pśez Łužycu drogowaś? Abo cośo wuleśeś do
wukraja? Pśi tych wšyknych rědnych zaběrach
a planach namakajśo teke cas za Wašu serbsku
lekturu! Płomje póbitujo Wam rěcne zwucowanja,
ale teke cytaśo na pśikład drugi źěl wulicowanja wó
Staniju, muchoradle a wósliku (b. 10–11) a rozpšawu
wó lětosnem Witaj-campje. W nowem numerje
namakajośo teke wuslědki lětosnego Płomjewuběźowanja
„Serbski šik“. Nejrědnjejše pśipósłane
designy wiźiśo na bokach 24–26. Dajśo se
pśechwataś!
Illu.: Der Begrüßungstext ist auf
Waša redaktorka
einem Drachen (siehe grobe Skizze)
Katarzyna Fidekowa
zu sehen + Sonne und Wolken.
Den Drachen bitte entsprechend
groß darstellen, damit genug Platz
für den Text vorhanden ist. Evtl.
kann der Drachenschwanz gern über
den Rahmen als Freisteller
herausragen.
Größe: 162 x 153 mm
(Textbereiche bitte aussparen
oder nur leicht hinterlegen)
Z wopśimjeśa:
wopsimjeś imjesa:
Za prědny lětnik
4 Witaj, prědny lětnik!
5 Wumólujomy sami
Nadawki / zwucowanja /
gódańka
6 Rěcne zwucowanja
14 Lěs w nazymje
15 Memory
17 Słowa a sady
Wšake
2 Digitalne pórucenja
Płomjenja
8 Ze žywjenja Mjertyna
Gryza
9 Žnjowne spiwanje
10 Stani, wóslik
a muchoradło (2. źěl)
12 Lěśe w oktoberje
19 Bjatowaŕka
20 Windsor – kralojski
šarm
22 Witaj-camp 2023
24 Wuslědki wuběźowanja
„Serbski šik“
29 Šokoladowe žołźe
30 Cytarje pišu
31 Žorty
32 Z luštom
a lubosću
za to serbske
Tekst: K. F. / titelny wobraz: coscaron /
photocase.de / kresl.: Elisabeth Schierak

Jo cas za plona! Naš plon jo tužny.
Woblico felujo! Cytaj, piš a móluj!
Něnto móžo wón lětaś!
Wutšobny źěk!
Tekst: Annett Hirschlerowa / kresl.: Ingrid Wehder

5
Kresl.: Christin Lukašowa

6
1. Pśecytaj tekst a pśipiš k wobrazam pasujuce słowa z teksta!
Lies den Text und schreibe zu den Bildern jeweils das passende
Wort aus dem Text!
Nazyma
W nazymje pśiroda se pśigótujo na zymski cas.
Teke jo cas, gaž někotare płody su zdrjałe.
Jabłuka, kšuški, kastanije, dubjańki, bukowicki, banje a druge se něnto žněju.
Za wjele źiwych zwěrjetow su toś te płody wažna caroba za zymu.
Někotare zwěrjeta žeru tak wjele, až maju tłusty zymski tuk.
Druge, ako na pśikład njewjericka, pilnje zběraju wórješki, dubjańki a kastanije
a je wobchowaju ako skład za zymu.
*
**
Tekst: F. D. / kresl.: Inka Grebner / * Béatrice Giebelhäuser / ** Hannelore Reinhardt-Fischer

7
2. Łopjena su z boma wopadnuli a z tym werby njejsu wěcej w pšawem rěźe.
Zarěduj je do tabele wótpowědnje konjugaciskej klasy!
Die Blätter sind vom Baum gefallen und so durcheinander geraten.
Ordne sie nach ihrer Konjugationsklasse in die Tabelle ein!
cakaś
groniś
piś
słyšaś
wuknuś
spiwaś
mólowaś
žycyś
pisaś
futrowaś
basliś
wuźiś
kiwaś
plěwaś
a-konjugacija i-/y-konjugacija o-konjugacija
Tekst: F. D. / kresl.: Annett Wolf

8
Ze žywjenja
Mjertyna Gryza
a
Mjertyn Gryz:
dolnoserbski ceptaŕ,
basnikaŕ a kjarližaŕ 1818–1878
Wěźenja gódne:
■ Nan Mjertyna jo swójich pěś synow sam wucył cytaś
a pisaś. Wšykne su wordowali ceptarje.
■ Južo w swójich młodych lětach jo pisał Mjertyn Gryz
basni a rymy za źiśi a młodostne.
■ Wjele tekstow z pjera Gryza jo se bóžko zgubiło.
■ We wójaŕskej chórowni jo nawuknuł wjele wó gójenju.
■ Wón jo teke ako bomkaŕ sebje dobre mě zawóstajił.
■ Gryz jo wumrěł jěsno, w starstwje wót 60 lět, což jo
wóstało wejsanarjam dłujko w spomnjeśu.
■ Ten mjasec (oktober 2023) stej 205. narodny źeń
Gryza a jogo 145. źeń zamrěśa.
Žywjeńske stacije:
*
08. 10. 1818
naroźijo se
w Hochozy
wót 1837 wuknjo
w seminarje
w Nowej Cali
1839 wobstanjo
swój wucabnikojski
eksamen
1848
śěgnjo do nowsańskeje šule
a tam ceptari 30 lět
1846 źo za dwě lěśe do wójakow
21. 10. 1878
zemrějo w Nowej Jsy
1839 domacny ceptaŕ w Chóśebuzu-Módłej,
pótom wucy šesć lět
w Dešanku
1864
wudajo kniglicki „Dwanasćo
kjarližow“
1867 wudajo publikaciju
„Spiwanje młodym
a starym, tužnym a wjasołym“
Tekst zestajiła: K. F. / portrejowe foto: Serbski kulturny archiw pśi Serbskem instituśe w Budyšynje /
kresl.: Tekst: K. Gudrun F. / foto: Lenz XXX / * Ingrid Groschke

9
Žnjowne
spiwanje
Chtož co how na swójom pólu
Dostaś cystu płodnu rolu,
Derbi źěło we njej měś;
Jo pak měłka, zateptana,
Njekopana, njewórana,
Žedno spło se njebźo ¹ žněś.
Mjertyn Gryz
S¢OWNICK
derbiś – müssen, sollen; měłki – platt, flach; njekopany – nicht gerodet; njewórany –
nicht gepflügt; płodna rola – fruchtbarer Boden; spło – Halm; zateptany – zertrampelt;
žnjowny – Ernte-
¹ pópšawem: njebuźo
Tekst: Mjertyn Gryz, „Spiwanja młodym a starym, tužnym a wjasołym“, Chóśebuz (b. 38–40, wurězk:
jadna wót jadnasćo štuckow), pśiměriła aktualnemu pšawopisoju: K. F. / kresl.: Jutta Mirtschin

1 0
Stani, wóslik
a muchoradło (2. źěl)
A
ko
jo był Stani młodšy, jo pśecej małego
wóslika, lube šere gněśeńko,
sobu do gribow brał. Wóslika jo trjebał
gólack teke w źiśowni, wósebnje pśi pśezpołdnjejšem
spanju.
Źinsa Stani wěcej njetrjeba swójogo wóslika,
aby derje wusnuł. Wón jo jogo wóstajił
pla stareje mamy w Pólskej. Tam
sejźi we jśpě na regalu a caka na woglěd
z Łužyce. Pódla pólice wisy ramik z carno-běłym
wobrazom. Na fośe jo wótmólowana
mama Stanija ako małe źowćo
z połnym kóšom gribow. Wóna ga jo teke
wót źiśecych lět zagórjona gribaŕka. Lušt
na gribypytanje jo derbnuła wót swójogo
nana, to groni starego nana Stanija. Gaž
wóna pó lěsu chójźi, ga zda se, kaž by griby
za njeju ganjali a same do kóša skokali.
Pśecej jo jeje kórb prědny połny.
Kaka rědna jo to familijowa tradicija.
Ako jo był Stani njedawno zasej raz na
woglěźe w Beskidach, jo był južo wjacor,
ako su dojěli. Weto jo Stani kśěł ze starym
nanom ned do gribow hyś. Ten pak
njejo to dowólił, dokulaž w górach jo w
nazymje jěsno śma. A lampow ga na lěsnych
puśach njamaju.
„Witśe zeger šesćich zajtša tebje buźim,
pótom snědamej, a pón pójźomej do gribow!“,
jo stary nan póstajił.
„Ow, ja by kśěł něnto malsnje do lěsa! To
by mógali fryšne griby wjacerjaś!“ Stani
jo był njesćerpny.
„Rano zajtša dobry gribaŕ do gribow
chójźi! Witśe buźo za to rědny źeń, a tebje
nět dobru nocku!“ Stary nan njejo se
dał pśeznaniś.

1 1
Stani dłujko njejo mógał wusnuś. Jo był
kradu pjeršaty. Toś jo jomu mama cytała
jogo nejlubše knigły wó małem wósliku
Trotro: Kak jo mały wóslik do gribow
šeł. Pótom jo gólc skóńcnje wusnuł.
Zajtša zeger pěśich jo južo było kóńc ze
spanim. Stani jo śicho stanuł a se woblekał.
Pótom jo se sednuł na ławku pśed
domom a cakał. Dypkownje zeger šesćich
jo stary nan jogo tam namakał,
a se wjelgin źiwał:
„Dobre zajtšo, gólack! Co ty južo how
cyniš, mój luby?“
„Nejpjerwjej njejsom mógał spaś, stary
nanko, a pótom som měł źiwnu seń!“
„Co sy cował? Wulicuj!“ Stary nan jo
narski był.
„Wóslik, mójo stare gněśeńko, jo w mójom
cowanju ze mnu do lěsa šeł a jo měł
wjeliki kórb. Gaž smej byłej na našom
znatem městnje, som ned žedne rědne
pšawe griby a brunaki (nimski: Marone;
łatyński: Boletus badius) namakał
a malsnje do kóša nazběrał. Razka njej-
su byli cerwjate.
S¢OWNICK
bujna fantazija – blühende Fantasie; buźiś –
wecken; cerwjaty – madig; chórgoj – Fahne; cowaś
– träumen; derbnuś – erben; dowóliś – erlauben;
dypkownje – pünktlich; jěsno – früh;
móžnosć – Möglichkeit; narski – neugierig; njesćerpny
– ungeduldig; pěknje – fein; pjeršaty –
aufgeregt; połny – voll; pólica – Regal; póraś se –
gehen; pśeznaniś – überzeugen; pśezpołdnjejše
spanje – Mittagsschlaf; puś – Weg; śma – finster;
waźiś se – sich streiten; woglěd – Besuch; wócuśeś
– aufwachen; wusnuś – einschlafen; zabyś –
vergessen; zagórjona gribaŕka – begeisterte Pilzsammlerin;
źiwaś se – sich wundern; źiwna seń –
komischer Traum
Wóslik pak jo měł kórb połny muchoradłow,
a njejo kśěł je pšec chyśiś!
Wón jo gronił, až muchoradła su dobre
griby. Móje pak su wšykne gadowate.
Smej se waźiłej, a pón som wócuśeł. Wóslik
jo pěknje na regalu sejźeł. Co ty wó
tom mysliš?“
Stary nan jo se smjał: „Ty maš bujnu
fantaziju! Ja se myslim, až wóslik jo zabył,
kótare griby su pšawe, a kótare nic.
Ty ga njejsy jogo dłujko do gribow sobu
brał. Abo jo hyšći jadna móžnosć. Wóslik
jo nejskerjej wjeliki pólski patriot.“
Stani njejo rozměł,
co stary nan měni:
„Cogodla patriot?“
„Patriot jo něchten,
ako swój kraj lubujo
a barwa muchoradła
ga jo rědna
běło-cerwjena, tak
kaž naša pólska
chórgoj!“
Wobej stej se głosno
smjałej.
„To jo tak! Źinsa pójźo wóslik zasej sobu
do gribow. Ja pak glědam na to, až wón
žednych muchoradłow njezběra. Te mógu
w lěsu wóstaś“, jo gronił Stani, a pón
jo se pórał ze starym nanom nejpjerwjej
raz do kuchnje na snědanje.
Tekst: Justyna Michniu k / Werner Měškank / powědaŕ: Franc Juro Deuse / kresl.: Ingrid Groschke

1 2
Lěśe w oktoberje
Njejo to zwite?!
Srjejź oktobra a słyńco
smali, až by mógał jajko
na plěchu mójogo starego
nana pjac!
W nazymskich
prozninach se
kupaś w jazorje, to
jo fenomenalne!!!
Co? Ja brjuch
ześěgnu?
Za kogo ga?
A to nejžlěpše jo: smej
how ceło samej! Žedna
duša kołowokoło!
Wjelika gluka
za tebje, tak njetrjebaš
ceły źeń
brjuch ześěgnuś!

1 3
Ooooch, to ga kužde góle wiźi – pśecej,
gaž pśi wóźe stojš a źowća su w bliskosći,
naduwaš se ako paw w zwěrjeńcu.
Hilža to groni a samo Michałoju, kenž ceły
źeń na smartphone wuźěra a howac nic
njepytnjo, jo to nadpadnuło.
Co ga ty blandriš?
Taki kał! Stojm za to, až
mam mały brjušk – za pórědnego
muža se tak słuša.
To ga ty wěš nejlěpjej ...
Hej, tam
něchten jo ...
... to ga stej
Hendrichojc
sotše!
Halo, gólca!
Uj!
Flori, wiźiš?
Zasej!!!
Ně, ně, stojm ceło normalnje!
kΩœc
Tekst a kresl.: ]å|pan Hanu[ / z gΩrnoserb[åiny K. F.

1 4
Zwucowanje
LES
W NAZYMJE
Nadawki:
1. Dołojce wiźiš rědny nazymski wobraz. Zasajź
pśiduce słowa do kašćikow na wobrazu: jež, kopica
lista, liška, nazymske łopjena, njewjericka,
sarnje, źiśelc, źiwjak, žołźe!
2. Wudopołni tekst z wokablami z kašćikow!
3. Cytaj tekst głosnje!
*
Na wobrazu jo wiźeś lěs w nazymje. Na droze w lěsu laže pisane
a
. Nalěwo pódla drogi stoj wjeliki bom.
Pśi štomje sejźi . Napšawo prězy jo jadna oranžona .
W toś tom rědnem nazymskem lěsu namakajo se za krjami
. Direktnje pódla listoweje kopice źo mały pśez drogu.
Na droze stoje tśi . Nalěwo na bomje sejźi mała .
Nalěwo w slězynje źo
slězy bomow. Kaka kšasna jo nazyma w lěsu!
S¢OWNICK: pódla – neben; slězyna – Hintergrund; štom – Baumstamm; keŕ
– Busch; kšasny – herrlich
Tekst: XXX Helene Attulojc / wobźěłanje: K. F. / kresl.: Gudrun Lenz / * freepik

Tema:
zwěrjeta w zwěrjeńcu (3. źěl)
1 5
krokodil
kenguru
mjadwjeź
*
*
tiger
žorawa
*
štapata
swinja
Tekst: K. F. / kresl.: Ingrid Wehder / * Erika Tekst: Baarmann XXX

1 6
Tekst: XXX

Tema: wobchadowe srědki (1. źěl) 1 7
kólaso
bus
Jězdźim z kólasom (I.) kuždy źeń do
šule (G.).
Naš bus se młogi raz wopózdźijo.
zastanišćo
śěg
Pśi kótarem zastanišću (L.) musym
wustupiś?
Jěźoš do Barlinja (G) ze śěgom (I.)
abo z awtom (I.)?
zeleznica
jězdnicka
Prědna nimska zeleznica jo jěła
w lěśe 1835.
Jězdnicku kupijomy we wobchoźe
(L.), pśi awtomaśe (L.) abo direktnje
w busu (L.).

1 8
der Bus
das Fahrrad
Unser Bus verspätet sich manchmal.
Ich fahre mit dem Fahrrad jeden Tag
zur Schule.
der Zug
die Haltestelle
Fährst du nach Berlin mit dem Zug
oder mit dem Auto?
An welcher Haltestelle muss ich
aussteigen?
die Fahrkarte
die Bahn
Die Fahrkarte kaufen wir im Laden,
am Automaten oder direkt im Bus.
Die erste deutsche Eisenbahn
verkehrte im Jahr 1835.
Tekst: K. F. / kresl.: freepik

1 9
Bjatowaŕka
Bjatowaŕka wuglěda impozantna! Insekt jo
wjelgin pódobny wjelikemu zelenemu skóckoju.
W měrnem połoženju źaržy bjatowaŕka
dwě prěznej noze górjej a to wuglěda ako by
bjatowała. Wót togo se wótwóźujo mě insekta.
W tej poziciji łaka za carobu, ku kótarejž
słušatej pcołki, wósy, , skócki, mjatele,
muchy, pawki a bruki. Swóju carobu
wóna wjelgin malsnje łapsnjo.
Bjatowaŕka ma wjelgin gibatu tśirožkatu
głowu, z dwěma wjelikima fasetowyma
wócyma górjejce a z gubu
dołojce. Namakaś ju móžośo we
Łužycy na swětłych wrjosowych
płoninach a na słyńcnych suchych
ryjnučkich łukach, dokulaž wóna
póchada z Afriki. Wót awgusta do
oktobra producěruju samice až
do 200 jajow, kenž w kłubašku
pśetraju zymu na spłach tšawy abo
kamjenjach na zemi. W aprylu abo maju
pśiducego lěta wulězuju larwy a wótstarkuju
se kóžu wěcej razow wob lěto, až
worduju dorosćone. W zymnjejšem
lětnem casu zrosćone zwěrjeta wumrěju.
Jano jaja pśetraju zymu a dajo nowu
generaciju.
S¢OWNICK
bjatowaŕka – Gottesanbeterin; bjatowaś –
beten; caroba – Nahrung; gibaty – beweglich;
kłubašk – Kokon; łakaś za – lauern auf;
łapsnuś – schnappen; měrne połoženje –
Ruhestellung; pśetraś – überdauern; ryjnučki
– ganz mager; samica – Weibchen; spło
tšawy – Grashalm; swětła wrjosowa płonina
– lichte Heidekrautfläche; wósa – Wespe;
wótstarkowaś se kóžu – sich häuten; wótwóźowaś
se – ableiten; wulězowaś – schlüpfen;
wumrěś – sterben; zeleny skóck – Heupferd;
zrosćony – ausgewachsen
Tekst a fośe: Andreas Baumgärtel / pśestajenje a wobźěłanje teksta: K. F.

2 0
Windsor –
kralojski šarm tak daloko,
ako móžośo wiźeś!
Znajośo južo město Windsor w Engelskej?
To rědne město ma něźi 30 000 wobydlarjow
a jo jano pěśźaset kilometrow zdalone
wót Londona. Gaž buźośo w Londonje a
změjośo dosć lichego casa, musyśo tam na
kuždy pad dojěś. Śěg do Windsora trjeba jano
styrźasća minutow a jěźo
skóro kužde dwaźasća minutow.
Město jo znate za swó-
ju kšutu
wězbu ku kralojskej
familiji a ma bogatu historiju.
Wóno jo wobdane wót rědneje krajiny
a góźi se za połdnjowny abo cełodnjowny
wulět. Kralojsku atmosferu, historiju a
tradicije móžośo how na wšyknych rogach
a drogach zacuwaś. Cośo wěźeś, kótara jo ta
nejwětša a nejrědnjejša atrakcija? Se wě, wjelgin
znaty grod Windsor (fośe 1 a 2)!
Wulět do wjelicnego groda zachopijo se pópšawem
južo pśed jogo wrotami. Wałtoru,
stwórtk a sobotu wótměwa se tam změna kralojskeje
wachy (foto 3). Ceremonija wótegrawa
se zwětšego dopołdnja zeger jadnasćich.
Wóna jo wjelgin woblubowany spektakel pla
turistow. Pó změnje wachy sćo gótowe za
woglědanje kšasnego groda. Grod Windsor
1
2

2
2 1
3 4
stoj wesrjejź města a dominěrujo cełu panoramu.
Južo wót lěta 1070 jo Windsor kralojska
rezidenca a jo nejstaršy a nejwětšy wobydlony
grod na swěśe. Rědnučke rumnosći,
pyšne swěźeńske zale a měrne zagrodki –
napšawdu wjele jo tam wiźeś!
Gaž mysliśo na Themsu, zwězujośo ju nejskerjej
z wjelikim městom London. Rěka Themsa
běžy pak teke pśez městaško Windsor. Na
wobyma bokoma rěki rozpśestrěwa se wjasołe
městaško ze swójimi atrakcijami a njezabytneju
atmosferu. Spóromje rěki jo dłujka
promenada z młogimi kafejownjami (foto 4),
źož móžośo wósebnu atmosferu póžywaś.
Rědny jo teke historiski móst (foto 5), kenž
jo nastał mjazy lětami 1822 a 1824. Móst jo
był renowěrowany w lěśe 2002 a jo něnto pśistupny
jano za pěškarjow a kólasowarjow.
Kultury, rozwjaselenja a stawiznow jo tam
napšawdu dosć a nadosć! Wšuźi a na kuždem
rogu su wiźeś slědy kralow a kralowkow, kenž
su twarili a wobwliwowali město a ceły region.
Namakajośo tam zajmne stare gase a statkowne
naměstna. Na głownych drogach dominěruju
pak wšake móžnosći za nakupowanje.
Sćo něnto narske na wěcej?
S¢OWNICK
dosć a nadosć – mehr als genug; kólasowaŕ –
Radfahrer; njezabytny – unvergesslich; pěškaŕ –
Fußgänger; póžywaś – genießen; pśibrjog – Strand;
rozpśestrěwaś se – sich ausbreiten; rozwjaselenje
– Unterhaltung; slěd – Spur; spóromje – entlang;
wězba – Bindung; wobdany – umgeben; wobwliwowaś
– beeinflussen; zdalony – entfernt;
zwězowaś – verbinden
5
Tekst a fota: Norbert Christoph Eckstein

2 2
1
Njeźelu, , 16. julija jo
pśijěło 31 źiśi do go šulskego doma w Jarješku. Jich
wótkubłarje su byli: Aleksander
Draguła (Olek), Maks Bagańc a ja,
nakrajne-
Isabelle. Smy zaśěgnuli do našych
śpow, smy gromaźe wjacerjali
a grali „Hatši Patši“ – napšawdu
luštne zeznawańske graśe, pśi
kótaremž smy se w serbskej rěcy
pśedstajili a mjenja drugich
nawuknuli.
Witaj-camp
2
2023
Pónjeźele smy pśepórali na wjelikem
terenje nakrajnego šulskego doma, kenž jo
wugótowany z wjele grajnymi rědami,
poolom, tenisowymi platami a billardowym
blidom. Pó kopańcowem turněrje (foto 1),
kenž jo wucabnik za sport profesionelnje
nawjedował, smy našej kreatiwnosći dali se
roniś. Smy wobmólowali kamjenje (foto 3),
smy baslili super-ryśarje ze słomkow (foto 2),
smy złožyli cytańske znamjenja, kenž wuglědaju
ako cypjel dolnoserbskeje drastwy,
a smy nacerili modernu serbsku modu
z pśedłogami z aprylskego wudaśa Płomjenja.
6
Wjacor jo k nam woglědała wjednica Šule za
dolnoserbsku rěc a kulturu Uta Henschelowa.
Wóna jo nam pśedstajiła nowy zešywk k tšojenjam
wó starych powěsćowych póstawach.
Kuždy/a jo eksemplar dostał/a. Nejmłodšym
źowćam som wjacor pśedcytała tšojenja.
3
Wałtoru smy měli woglěd wót serbskego rozgłosa.
Reportaŕka Anja Kochojc jo cyniła zukowe nagraśa wob
cas ako smy někotare sportowe graśa grali.
Pó wobjeźe smy jěli z busom k prědnemu wjelikemu
wulětoju. Cil jo był zwěrjeńc w Běłej Wóźe (foto 4).
Witaj-camparje su tam digitalnu pytańcu pó pokazkach
w serbskej rěcy cynili, kenž som za nich wuźěłała. Kužda
kupka jo dostała tablet a jo měła nadawk, na kwispšašanja
wótegroniś a kreatiwne nadawki dopołniś. Na kóńcu jo
dało lod za wšyknych. Wjacor w Jarješku su wšykne pisali
póstrow domoj. Młoge su kórtki a wobalki z nalipkami,
parlickami a bantami wupyšnili.

Srjodu smy rozdźělili wobźělniki do dweju
kupkowu. Źiśi su nadawk dostali, za drugu kupku
pytańcu pó pokazkach pśigótowaś. Za to su mógali
teke bookii-pisak wužywaś. Jadna kupka jo šła do
góle a druga do jsy, aby pokazki schowała.
Wótpołdnja su źowća a gólcy pśetestowali wobej
pytańcy (foto 5). Na samskem dnju jo se teke
tradicionelny „Neptunowy swěźeń“ wótměł. Wušej
togo jo był karaoke jaden highlight wóte mnjo. Smy
spiwali do mikrofona serbske, nimske a engelske
spiwy. Teksty su se wótegrali na płachśe. Som to
měła za wjelgin coolnu wěc.
5
2 3
4
Stwórtk smy jěli do rozwjaseleńskego
parka Einsiedel (foto 6). Na wobšyrnem
terenje z tunelami a zwěrjetami dajo wjele
móžnosćow ku graśeju. Park su mógali
źiśi licho wuzgóniś.
Pětk jo bóžko južo cas był, śpy
zrumowaś a wšykne wěcy spakowaś.
Smy pśigótowali zakóńceńske
zarědowanje, kenž starjejše su sebje
wótpołdnja woglědali. Pitśku
dopórane wót dyrdakojskego tyźenja
a weto glucne su wšykne domoj jěli.
Ako wótkubłaŕka na Witaj-campje,
kenž Rěcny centrum WITAJ kužde
lěto pśewjeźo, som měła wjele
wjasela. Highlight za źiśi su byli
kopańcowy turněr, wulět do
rozwjaseleńskego parka, karaoke,
wjacory ze swójimi pśijaśelami a
pool, w kótaremž pśisamem kuždy
źeń su se kupali (fośe 7 a 8).
8
S¢OWNICK
cypjel – Halstuch; cytańske znamje – Lesezeichen;
daś se roniś – freien Lauf lassen; dopórany – erschöpft;
Jarješk – Jerischke; nakrajny šulski dom –
Schullandheim; nawjedowaś – leiten; płachta – Leinwand;
pśedłoga – Vorlage; pśepóraś – verbringen;
pytańca pó pokazkach – Schnitzeljagd; schowaś –
verstecken; słomka – Strohhalm; wuzgóniś – erkunden;
zakóńceńske zarědowanje – Abschlussveranstaltung;
zaśěgnuś – einziehen; zeznawańske graśe
– Kennenlernspiel; złožyś – falten
7
Tekst: Isabelle Grätzojc / wobźěłanje: K. F. / fota: Maks Bagańc (2, 4–7) / Isabelle Grätzojc (1, 3 a 8)

Wuslědki wuběźowanja
SERBSKI S
ŠIK
Redaktorka Płomjenja Katarzyna Fidekowa jo dojěła do šulow
a jo pśepódała wuknicam a wuknikam wopisma a myta.
Dobyśarje su dostali na pśikład rědne pisane pśedešćniki z logo
Płomjenja. Wšyknym wobźělnicam a wobźělnikam słuša
wjelika chwalba a wjeliki
WUTŠOBNY ŹĚK!!!
*
Płomje-wuběźowanje 2023 jo se pśewjadło
pód motom „Serbski šik“. W Płomjenju su
se wózjawili wót januara do apryla artikele ze
samskim titelom. Jich awtorka a iniciatorka
wuběźowanja Isabelle Grätzojc jo se pśiwobrośiła
w prědnyma dwěma źěloma swójeje
serije tradicionelnej dolnoserbskej rejowańskej
drastwje. W dalšnyma pśinoskoma jo se
wóna zaběrała z moderneju drastwu. Tak jo
wóna pśedstajiła serbsku kóšulu, kótaruž jo
sama wušyła. Wušej togo jo wulicowała, kak
by mógali młode zajmcowki a zajmce z designowanim
zachopiś. Isabelle Grätzojc jo naceriła
teke model za Płomje-wuběźowanje a
Wy sćo mógali se wuproběrowaś a redakciji
swóje designy pósłaś.
Nagromadu 69 designow jo dojšło k redakciji
Płomjenja. Wugódnośenje jo se pśewjadło
26. junija w klubowni Dolnoserbskego internata
w Chóśebuzu. Cłonki jury su byli: redaktorka
Katarzyna Fidekowa, awtorka a raz model
na modowej pśeglědce Maja Melcherojc a
južo naspomnjona Isabelle Grätzojc. Źěła su
pśišli wót picańskich, kśišojskich, luboraskich
a chóśebuskich wuknicow a wuknikow wót 1.
do 8. lětnika. Na pśiducych styri bokach wiźiśo
designy dobyśarjow, rědowane pó lětnikach.
K. Fidekowa, I. Grätzojc, M. Melcherojc (wótlěwa)

1.
městno
2 5
1. a 2. lětnik
2.
městno
Mozaikowa zakładna šula Picnjo
Lilly, rěd. 2
Anna, rěd. 2
Mozaikowa zakładna šula Picnjo
3.
městno
Comeniusowa zakładna šula Luboraz
Allison, rěd. 1
Tekst: K. F. / fośe: F. D. / * K. F. Tekst / kresl.: a fota: freepik
XXX

2 6
3. a 4. lětnik
1.
městno
2.
městno
Comeniusowa zakładna šula Luboraz
Charlotte, rěd. 4 Mara, rěd. 4
UNESCO-projektowa šula Chóśebuz
Mia N., rěd. 3
UNESCO-projektowa šula Chóśebuz
3.
městno
Zakładna šula „Wilhelm Nevoigt“ Chóśebuz
UNESCO-projektowa šula Chóśebuz
Zakładna šula „Wilhelm Nevoigt” Chóśebuz
Ilvy, rěd. 3
Malina, rěd. 3
Elisa a Charlotte, rěd. 3

2.
městno
5. * a 6. lětnik
1.
městno
Rědy
wokow
2 7
Elsa, rěd. 6
Comeniusowa zakładna šula Luboraz
Emma, rěd. 6
3.
městno
Comeniusowa zakładna šula Luboraz
*na prědnych
městnach su se
jano wuknice
6. lětnika
placěrowali
UNESCO-projektowa šula Chóśebuz
Zakładna šula Kśišow
Akua, rěd. 6
Miley, rěd. 6
Tekst: K. F. / kresl.: freepik

2 8
7. a 8. lětnik
1.
městno
2.
městno
Hilda, rěd. 7
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
Leila, rěd. 7
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
3.
městno
Celine, rěd. 7
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
Dolnoserbski gymnazium Chóśebuz
Maria, rěd. 8
Josie, rěd. 8
Carla, rěd. 8
Tekst: K. F. / kresl.: freepik

2 9
Šokoladowe žołz´e
Ps´icynki:
• něźi 100 g
śamneje
šokolady
• škla zelenych
winowych
grankow
• pjaceńska
papjera
S¢OWNICK
chłoźeca spižka – Kühlschrank;
dłymoko – tief;
gładki – glatt; macaś –
eintauchen; měłki – flach;
mikrožwałnik – Mikrowelle;
pjacyk – Herd; pókšyty –
bedeckt; rozgrěś – erhitzen;
rozškrěś – einschmelzen;
roztajany – geschmolzen;
stwarźiś se – hart werden;
suchy – trocken; škla –
Schüssel; winowa granka –
Weintraube; wobetrěś – abtrocknen;
wobglědniwy –
vorsichtig; zezłamaś do
kuskow – in Stücke brechen;
zgrěwaś – erwärmen; žołź –
Eichel; žydki – flüssig
Ps´igótowanje:
1. Na zachopjeńku dejśo wumyś a wobglědniwje
Na zachopjeńku dejśo wumyś a wobglědniwje
wobetrěś granki. Te muse byś napšawdu
suche!
2. Pótom dejśo šokoladu zezłamaś do kuskow
a rozškrěś. Móžośo šokoladu do šklě scyniś
a w mikrožwałniku rozgrěś abo šklu ze šokoladu
do gjarnca z wódu stajiś a na pjacyku
tak dłujko zgrěwaś, až jo roztajana a gładka.
Buźćo pšosym pśi tom wobglědniwe!
3. Scyńśo pjaceńsku papjeru na měłki talaŕ
abo tablet!
4. Něnto macajśo granki do žydkeje šokolady
tak dłymoko, až jich jadna tśeśina buźo
pókšyta ze šokoladu. Granki ze „šokoladoweju
šapku“ musyśo pón wobglědniwje
scyniś na pjaceńsku papjeru.
5. Stajśo talaŕ abo tablet do chłoźeceje spižki!
Něnto dejśo cakaś 10–15 minutow, až šokolada
se zasej stwarźijo.
Tak jadnorje a malsnje móžośo pśigótowaś toś te
fryšne a słodke šokoladowe žołźe. Dajśo se słoźeś!
Tekst: Norbert Christoph Eckstein / wobźěłanje: K. F. / kresl.: freepik

tśi wuknice
pśewoblekane
ako błudniki
Cytarje pišu
Swěźeń, źiwadło a woglěd do domowniskeje
śpy
Serbšćinaŕki a serbšćinarje bórkojskeje zakładneje
šule „Mina Witkojc“ su měli pśed lěśojskimi
prozninami połny program. Kóńc maja
pśi góźbje 130. narodnego dnja dolnoserbskeje
basnikaŕki Miny Witkojc su se wobźělili na
wótwórjenju pisańskego wuběźowanja Domowiny.
Zarědowanje jo se wótměło w bibliotece
„Mina Witkojc“ a źiśi pětego a šestego lětnika
su tam dwě basni pśednjasli. Pó tom su stajili
kwětki pśi wopomnjeńskem kamjenju basnikaŕki
na bórkojskem kjarchobje.
Zachopjeńk junija su sebje woglědali wšykne
źowća a gólcy prědnego a drugego lětnika a
serbšćinaŕki a serbšćinarje lětnikow tśi do pěś
serbske pupkowe a senjowe źiwadło „Narske
bajki“. Za to jo pśišeł grajaŕ Nimsko-serbskego
ludowego źiwadła Budyšyn k nam do šule.
Financěrowało jo se to wjelicne zarědowanje
pśez fond „Aufholen nach Corona“.
Wšykne serbšćinaŕki a serbšćinarje wót drugego
do šestego lětnika su woglědali w juniju
w ramiku wucby do domowniskeje śpy w Bórkowach.
Na tom městnje wutšobny źěk słuša
wjednicy muzeja kněni Schubertowej, ako jo
ekstra za nas eksponaty dlej stojaś wóstajiła,
pśeto jo se domowniska śpa dla pśetwarjenja
wót prědnego junija nachylu zacyniła.
ceptaŕka E. Zschörneckowa
Rucne źěło na serbski
22. junija 2023 jo se wótměło w klubowni dolnoserbskego
internata zarědowanje „Rucne
źěło na serbski“. Sobu pśinjasć su dejali woglědarje
jano to, což su kśěli kreatiwnego pśi
zmakanju cyniś. Wobźělniki su na pśikład wušywali
(besticken) cypjel dolnoserbskeje drast-
wy a su źali (stricken).
baslenje libelow
Teke z drugimi wěcami jo było móžno se zaběraś.
Ja som libele z parlow basliła a dwěma
wobźělnikoma pokazała, kak to cynim. Mjaztym
až smy kreatiwnje źěłali a luštne, nowe,
serbske rěcne graśe testowali, smy se serbski
rozgranjali a nowe słowa nawuknuli. Na kóńcu
jo samo dało wafle, kenž jo wobźělnica spontanje
za nas cyniła (Měj źěk, Wencke :))!
Isabelle
wušywanje cypjela
dolnoserbskeje drastwy
Tekst: E. Zschörneckowa,
Isabelle Grätzojc /
foto górjejce: E. Zschörneckowa
/ fośe dołojce:
Joanna Szczepańska /
pśestajenje prědnego
lista a wobźěłanje tekstowu:
K. F.

Žorty
3 1
Mały Janko
pšaša jadnu samodrugu
W gósćeńcu
ceła familija wobjedujo.
Wóstanjo wjele zbytkow
wušej a nan pšosy kelnarja:
„Móžośo te zbytki zapakowaś?
My by je za našogo psa
sobu wzeli ...“ „Hura!!!“,
kśikaju źiśi. njomy jadnogo
„Dostapsa!“
ROZWµZANJE
b. 6, 7
1. Äpfel – jabłuka, Birnen –
kšuški, Eichhörnchen – njewjericka,
Bucheckern – bukowicki,
Kürbisse – banje, Eicheln –
dubjańki, Kastanien – kastanije
2. a-konjugacija: cakaś, spiwaś,
plěwaś, kiwaś, cytaś, i-/y-konjugacija:
groniś, słyšaś, basliś,
žycyś, wuźiś, o-konjugacija:
wuknuś, mólowaś, piś,
futrowaś, pisaś
b. 14
wobraz: nazymske łopjena –
Herbstblätter, žołźe – Eicheln,
źiśelc – Specht, njewjericka –
Eichhörnchen, źiwjak – Wild-
schwein, liška – Fuchs, kopica
lista – Laubhaufen, jež – Igel,
sarnje – Rehe
tekst pó rěźe: nazymske
łopjena, žołźe, źiśelc, liška,
kopica lista, jež, sarnje,
njewjericka, źiwjak
Majka k
swójej mamje:
„Maminka,
pšosym kup mě
jadnu nałpicku k
narodninam.“ „Ale co
my jej k jěźi dajomy?“
„Kupijomy taku ze
zwěrjeńca, dokulaž naša
ceptaŕka jo groniła,
až njesmějomy ju
futrowaś.“
Cogodla
se tak
smjejoš?
žeńsku w parku: „Co maśo
tam w brjuchu?“ „Małučke
góletko“, wótegronijo žeńska.
„Lubujośo to góletko?“
„No, se wě, wjelgin
lubujom.“ „Pón,
cogodla sćo jo
zjědli?“
„Grajośo na
žycenje gósći?“,
pšaša se gósć w gó-
sćeńcu tam grajucu kapału.
„Se wě, a co sebje žycyśo?“
„Žycym sebje,
až zagrajośo
billard.“
Jagaŕ groni
gjardy susedoju:
„Pśi slědnej
góńtwje som zastśělił
tśi kacki!“ „Źiwe
kacki?“ „Źiwe njejsu byli,
ale jich wobsejźaŕka ...“
Młodej
manźelskej stej
prědny raz šłej ze swójim
małym synaškom ku gójcoju.
Pó góźinje pśiźo familija
domoj slědk a mama kśika:
„O ně, to njejo naš syn!“
Muski k tomu: „Śicho!
Glědaj, kaki rědny
wózyk!“
Dokulaž Měto jo
se dwa raza kupał
a ja zewšym nic.
Wudawaƒ:
Domowina z. t. –
R|cny centrum WITAJ
PΩstowe nam|sto / Postplatz 2
02625 Budy[yn / Bautzen
tel.: (0 35 91) 55 04 00
Redakcija „Pomje“:
Katarzyna Fidekowa
(zagronita redaktorka)
tel.: (03 55) 48 57 64 49
e-mail: plomje@witaj.domowina.de
Vertriebskennzeichen:
2 B 10553 E
Nakadnistwo:
Ludowe nakadnistwo Domowina /
Domowina-Verlag GmbH
Sukelnska droga /
Tuchmacherstr. 27
02625 Budy[yn / Bautzen
tel.: (0 35 91) 5 77-24 2
WugΩtowanje:
Béatrice Giebelhäuser
¬i[å:
Wagner Digitaldruck
und Medien GmbH Nossen
Wa[nja wuchadanja a pa∆izna:
„Pomje“ wuchada
11 razow wob l|to
Pa∆izna l|tnego abonementa:
9,907
Pa∆izna za jadnotliwe wuda∆e:
1,007
Domowina z. t. z Rěcnym centrumom WITAJ spěchujo se wót Załožby za serbski lud, kótaraž dostawa
lětnje pódpěru z dankowych srědkow na zakłaźe etatow, kenž su Nimski zwězkowy sejm,
Krajny sejm Bramborska a Sakski krajny sejm wobzamknuli.
Skazanki / Roz[yrjenje:
Ludowe nakadnistwo Domowina /
Domowina-Verlag GmbH
Sukelnska droga / Tuchmacherstr. 27
02625 Budy[yn / Bautzen
tel.: (0 35 91) 5 77-26 3
e-mail: vertrieb@domowina-verlag.de
Redakciski kΩœc: dwa ty≤enja
do wuchadanja casopisa
ISSN 0136-2594
Tekst: K. F. / kresl.: Karin Konrad

Chto ja som
Z luštom a lubosću
Mě se groni Maja Melcherojc a ja som 17 lět
stara. Pśed pśeśěgom lětosa do Bórkow som
bydliła w Žylowje. Tam som chójźiła do
WITAJ-źiśownje „Mato Rizo“ a pón do zakładneje
šule „Lutki“. Něnto chójźim na Dolnoserbski
gymnazium a som wuknica 12. lětnika.
Wob tyźeń bydlim w Dolnoserbskem
internaśe w Chóśebuzu.
Ja a dolnoserbska rěc a kultura
– ZA TO SERBSKE –
Serbsku rěc som južo w źiśowni a pótom we
Witaj-wucbje w zakładnej šuli wuknuła.
Njejsom jano we wucbje serbšćiny rěc nałožowała,
ale teke w pśedmjatach ako matematika,
stawizny a muzika. Z bilingualneju wucbu źo
za mnjo něnto dalej na gymnaziumje.
Som se měła pśi wuknjenju rěcy lažčej, dla
mójich znaśow pólskeje rěcy. Pópšawem mam
teke serbske kórjenje. Mój starki z nanowego
boka jo w młodych lětach hyšći serbski powědał.
Bóžko njejo se serbska rěc až do mójeje
generacije w familiji zdźaržała.
Ja rada serbujom, źož jano móžnosć k tomu
jo, ale nejwěcej mě se spódobaju diskusije we
wugbaśowem kursu serbšćiny! Za mnjo jo to
zajmnjejše aktiwnje rěc powědaś a nic jano
gramatiku we wucbje pśewześ (durchnehmen).
Wušej togo rada woplěwam serbske tradicije.
W źiśowni smy kokot swěśili a majski bom
stajali. W zakładnej šuli smy camprowali
a na Dolnoserbskem gymnaziumje kužde
lěto mólujomy jatšowne jaja a som južo pśi
kokośe sobu cyniła. Teke w Žylowje som se
wobźěliła na kokośe a na zapusće. Wósebnje
lubujom serbsku drastwu nosyś a by kśěła
w pśichoźe swójsku drastwu měś.
W lichem casu wobźělujom se na serbskich
zarědowanjach. Som była na pśikład pśewóźowaŕka
Janšojskego boga. A teke rada som
se wobźělowała někotare raze na WITAJcampje.
Co mam hyšći prědk, co com
na kuždy pad hyšći dojśpiś
Mój nejwětšy aktualny cil jo abituru wótpołožyś.
Pó gymnaziumje buźom nejskerjej (wahrscheinlich)
něco studěrowaś. Hyšći njamam
konkretny plan, dokulaž dajo wjele směrow,
kótarež mě zajmuju. Gaž źo wó to serbske,
com nanejmjenjej w lichem casu how a tam
něco w tom wobceŕku (Bereich) cyniś. Snaź
buźom na někotarych projektach se wobźělowaś
abo pisaś dalej pśinoski za Płomje
abo druge serbske medije.
Tekst a foto: Maja Melcherojc / wobźěłanje: K. F.