Ko‐bu‐paala koosg kibay GM 2010 yʋmde, a Clive James ... - isaaa

Ko‐bu‐paala koosg kibay �GM� 2010 yʋmde, a
Clive James sẽn yaa ISAAA sulla yẽbgd la a taor soaba sẽn gʋlse
Ko‐bu‐paala vɩu‐koodsâ fɩɩgame n yɩɩd hɛktaar miliyar a 1.
Yʋʋm 2010 yɩ ko‐bu‐paala koosg yʋʋm 15 têegre kibsa �biyotɛk� 1996‐2010.
Yʋʋm 1996 ne yʋʋm 2010 sʋka, GM zî‐koodsâ fâa yɩɩda hɛktaar miliyaar �rên kɩt tɩ zî‐kood kâns vɩʋʋga ta Amerik
wala sine�, n wiligd vêeneg tɩ ko‐bu‐paala sʋguna sôama.
Yʋʋm 1996 yʋʋmde ne 2010 sʋka, zîis nins b sên yâk ko‐bu‐paala yîng fɩɩgame n yilem naor 87, n kɩt tɩ ko‐bu‐paala
lebg sor sên sôngd koaadbâ tɩ b paamd kood wʋsg tɩ namsg kae, hal b sên sɩng kooba nao‐kênd paalâ.
Yʋum 2010 pʋgê, ko‐bu‐paala vɩʋ‐koodsâ paasame n ta 10%, n kɩt tɩ vɩʋ‐koodsa sôor fɩɩg n ta hɛktaar miliyôn 148.
Vɩʋ‐koods hɛktaar miliyôn 14 n paas yʋʋm 15 pʋgê. Kooba nen‐sông kânga vɩu‐koodga sên da yaa hɛktaar miliyôn
180 wâ yʋʋmd 2009 tʋʋmdâ paama paasgo 2010 pʋgê hal tɩ ta hɛktaar miliyôn 205. Paas kông zemsa 14%.
Zamaan nins sên tʋmdb ne ko‐bu‐paala sôor da ya bâmb 25 yʋʋmd 2009 yʋʋmde, la b sôora paasame n ta bâmb 29
yʋʋmd 2010 pʋgê.
Yaa a pipi la woto, zamaan 10 nins sên deng ko‐bu‐kânsa tʋʋmdâ tôog n koo hɛktaar miliyôn 1.
Pakistan, Birmani la Suwɛd kêe ko‐bu‐paala tʋʋmd sulla pʋga yʋʋm 2010 pʋgê. La Alemay me le sɩnga a tʋʋmda.
Yʋʋm 2010 pʋgê, zamaan 29 nins sên koodb ko‐bu‐kânsa sʋka, bâmb 19 n ya zamaan sên be yidgr sor zugu, la b 10
yaa tôog râmba. Sên paase, zamaan 30 n leebd ko‐bu‐paala koosdba. Zamaan 59 n kô noor sên kêed ne ko‐bu‐paala
tʋʋmde.
Yʋʋm 2010 Yʋʋmde, koaadb sôor sên ta miliyôn 15,4 n tʋm ne ko‐bu kânsa. La sên yɩɩd 90% �koabg pʋgê piswɛ�,
wall neb sôor sên ta miliyôn 14,5 n da ya koaadb sên da pa tar tôogo. Koaadba sôor sên fɩɩga yaa tɩ ko‐bu‐paala
tʋʋmda tara yôod wʋsgo n yɩɩd ko‐bu‐zaala. Hal 1996 yʋʋmde koaadba sull yânka yam n na n tʋm ne ko‐bu‐paala a
sên taar yôod wʋsga yînga.
Ko‐bu‐kânsa tʋʋma fɩɩga têms nins sên be yidgr zuga �hɛktaar miliyôn 10,2� n yɩɩd têms nins sên yidgb �hɛktaar
miliyôn 3,2�.
Ko‐bu‐paala sên tar pâng têms a 5 nins pʋgê yaa : Sine la Ênd sên yaa Azi têmse, Brezil la Arzântin sên yaa Amerik
latin têmse, la Afrik di sid sên be nin‐sabls tênga.
Brezil tʋʋmda ne ko‐bu kânsa, n yɩɩd dûni wâ têms fâa. B tôog n paasa b vɩʋ‐koaada hɛktaar miliyôn a 4.
1

Ostrali tênga râmb lebg n le kêe ko‐bu kânsa tʋʋmda pʋgê, tɩ tʋʋmda fɩɩg n ta 184%, sên yaa hɛktaar 653000.
Burkina Faso yaa zamaan a yɩɩb soab sên paas ko‐bu paala vɩʋ‐koaadga hal tɩ ta hɛktaar 260 000. koaadba sôor yaa
bâmb 80 000.
Koaadb sôor sên ta bâmb 375 000 n tôog n ko lamd BT wâ hɛktaar 270000 Birmani tênga. Rê mamsda têng lam‐
koaadga 75%.
A yʋʋma a 9 la woto ko‐bu‐paala koobâ sên paam pâng Ênd zamaana. Lamd BT wâ koaadba sôor ta miliyôn 6,3, la a
vɩʋ‐koaadga yaa hɛktaar miliyôn 9,4.
Mɛksɩko tôog n maka kamaan bu‐paala kooba tɩ zemse.
Erop zamaan a 8 pʋgê, b koo kamaan BT ni pom de tɛr �Amflora� sên kêed ne Iniyôn Eropeyê sên kô nôor.
D mikdame tɩ vɩʋ‐koodsâ fâa sên yaa hɛtaar miliyar 1,5 pʋgê, ko‐bu paala rɩka sên ta 10%. La 50% yaa têms 29 sên
da tʋmd ne ko‐bu kânsa 2010 yʋumde.
Ko‐bu‐paala sômblma kônta tʋʋmda pânga. Vɩʋ‐koaadga hɛktaar miliyôn 148 pʋgê, zamaam 11 n tʋm ne ko‐buud
toy‐toya yʋʋm 2010. zamaan kânsa vɩʋ‐koaadga yaa hɛktaar miliyôn 32,2.
Yʋʋm 1996 yʋʋmde n tɩ ta 2009 yʋʋmde, ko‐bu‐paala sônga sên kêed ne nin‐buida vɩɩma yidgri : kooda paaong
paasame n ta dolar miliyaar 65 ; tɩ‐pompdsa sôor sên wooga kogla weooga ; yʋʋm 2009 gaaz karbonika kilogram
miliyar 18 n wooge ; têngâonga hɛktaar miliyôn 75 paam koglgo ; koaadb miliyôn 14,4 paam sôngre.
B ratame n ges ko‐bu‐paala ligdi n nan sông zamaan nins sên pa tar b tôoga.
Yʋʋmde 2010 wâ, Ko‐bu‐paala ligdi tôog n taa dolar miliyar 11,2.
Sâ n yaa ne kamaan buuda, soza ne lamda yika dolar miliyaar 150 yʋʋmd fâa.
Yʋʋm a nu sên wata saagra paasda raodo : kamaan bu‐paal n na n yi sên pa zoet war n nan yi 2012 yʋʋmde ; mui‐bu‐
paale me n na n yi 2013 pʋgê. Ko‐bu‐paala tôe sôngame ne nin‐buida yidgri, zab ne naonga, la a fɩɩg kooda sên kêed
ne ISAAA sulla yêbgda Norman Borlaug yâaba. Rao kânga tôog n fâaga neb miliyar 1 ne koma.
2