Blago Crne Gore Seoska arhitektura skadarskog basena Intervju ...
Blago Crne Gore Seoska arhitektura skadarskog basena Intervju ...
Blago Crne Gore Seoska arhitektura skadarskog basena Intervju ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
lago crne gore<br />
SEOSKA ARHITEKTURA<br />
SKADARSKOG BASENA<br />
Pored ostataka arhitekture i autentičnih<br />
graditeljskih djela sakralnog i svetovnog<br />
karaktera, koji svjedoče o dugotrajnom procesu<br />
urbanizacije, u obalnom i priobalnom<br />
pojasu Skadarskog jezera paralelno je tekao<br />
proces oformljavanja brojnih seoskih naselja.<br />
Arheološki nalazi, iako nedovoljni za dočaravanje<br />
precizne slike položaja i karaktera<br />
neolitskih, ilirskih, antičkih, dukljanskih i<br />
kasnijih srednjovjekovnih seoskih aglomeracija,<br />
ipak u osnovi upućuju na kontinuitet<br />
trajanja seoskog načina života oko velikog i<br />
bogatog jezera.<br />
Arhitektonska analiza sadašnjih, rijetko<br />
naseljenih seoskih sredina Skadarskog<br />
<strong>basena</strong>, pored nedovoljno proučenih i nekih<br />
krajnje nepoznatih ostataka sakralnog i profanog<br />
graditeljstva, najvećim dijelom stvara<br />
sliku pitoresknih naseobina izgrađivanih<br />
nakon XVIII vijeka, sa prepoznatljivim, zajedničkim<br />
karakteristikima mediteranskog<br />
tipa gradnje. Među brojnim selima sadašnje<br />
Riječke, Lješanske i Crmničke nahije, u ovkiru<br />
crnogorskog državnog prostora, razlikujemo,<br />
u smislu primarnih graditeljskih<br />
koncepcija, dva uobičajena seoska modela.<br />
Obalna ribarska sela, poput Karuča, Dodoša,<br />
Godinja, Vranjine, nešto su zbijenijeg tipa,<br />
gotovo nalik na minijaturne gradove, dok<br />
u zaleđu, usljed specifičnih karakteristika<br />
reljefa, kuće su bez ikakvog reda razbacane,<br />
sa uobičajenom lokacijom na prisojnim<br />
8 Mon t e n e g r o Fa M i l y / Avgust 2011<br />
mjestima. U oba konstatovana graditeljska<br />
koncepta, suštinski posmatrano, mogu se<br />
identifikovati iste karakteristike koje se<br />
primjenjuju prilikom izgradnje seoskih<br />
kuća. Nešto veće seosko središte dijeli se<br />
na zaseoke posebnih imena, koja dobijaju<br />
po generalijama prvih doseljenika. Usljed<br />
priraštaja i diobe imovine, srodnici podižu<br />
nove kuće uz starije, što često rezultira formiranjem<br />
srodničkih stambenih objekata<br />
u jednoj liniji. Oko svake seoske kuće, posebno<br />
u zaleđu jezera, postoji i nešto malo<br />
slobodnog zemljišta, dok su veće, privredno<br />
eksploatisane parcele locirane u blizini<br />
sela. Gotovo svako selo Skadarskog <strong>basena</strong><br />
na crnogorskoj teritoriji imalo je u prošlosti<br />
svoju školu i crkvicu sa grobljem. Posebna<br />
pažnja vodila se prilikom izgradnje seoskih<br />
hramova, čija je lokacija, po pravilu, fiksirana<br />
u najljepšem dijelu seoskog ambijenta.<br />
Kvaliteti zidanja fino obrađenim kamenom<br />
i skladnost proporcija seoskih crkvica, vanredno<br />
uklopljenih u pitomi pejzaž, svjedoče<br />
o prefinjenoj estetici naših predaka. U okviru<br />
strukture tipičnog sela Skadarskog <strong>basena</strong>,<br />
kada su u pitanju elitniji stambeni objekti,<br />
insistira se na sa svih strana vidljivoj lokaciji<br />
u okviru sitne i rijetke vegetacije. Tokom<br />
XVIII i XIX vijeka ustanovljen je specifičan<br />
tip seoske kuće. Objekti su uglavnom jednospratni,<br />
rijetko dvospratni, zidani dobro tesanim<br />
kamenom sa krovom na „dvije vode“,<br />
pokrivenim ćeramidom. Najnižu prostoriju<br />
Za Montenegro Family piše<br />
Dr Aleksandar Čilikov<br />
seoski žitelji nazivaju „konobom“, a namijenjena<br />
je kao prostor za smještaj stoke ili kao<br />
neka vrsta ostave. Iznad „konobe“ je odjeljenje<br />
za stanovanje sa više soba – „kamara“,<br />
od kojih se ona sa ognjištem naziva „kužina“.<br />
Iznad sprata postavlja se tavan – „petar“, za<br />
potrebe sušenja žitarica. Uobičajeno je da se<br />
ispred kamene kuće formira prostor ograđen<br />
suvomeđom – „obor“, a dosta rijetko koristi<br />
se zagrađivanje visokim zidom unutar koga<br />
nastaje dvorište – „avlija“, u koju se pristupa<br />
preko lučno zasvođene kapije. Jednu od bitnih<br />
karakteristika i neku vrstu simbola kuća<br />
seoskih sredina Skadarskog <strong>basena</strong> čini sistem<br />
gradnje pažljivo i solidno izgrađenog<br />
dijela koji vodi iz obora ka ulazu, oblika kamenog<br />
volta – terase, preko koga se pristupa<br />
unutrašnjosti i koji u određene godišnje periode<br />
služi za suženje voća i žitarica. U doba<br />
srednjeg vijeka, često areal seoskog naselja<br />
posjeduje dominantan objekat u vidu visoke<br />
kule – stražare, gdje se sklanjalo stanovništvo<br />
prilikom ratnih opasnosti.<br />
I najpovršnija stručna analiza građevinskih<br />
tehnika i modela primjenjivanih tokom<br />
zidanja bogatijih seoskih kuća fascinira<br />
kvalitetom gradnje. Geometrijski savršeno<br />
formirani voltovi, prefinjena klesarska obrada,<br />
skladan odnos površina i brižljivo odabrana<br />
lokacija, seoska naselja Skadarskog <strong>basena</strong><br />
svrstavaju u sam vrh kvaliteta narodnog<br />
graditeljstva Mediterana.
Change language