17.07.2012 Views

Shrawan 1-15 2069

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

^) /demd<br />

cfzfnfUbf] km8\sf]<br />

lkmNd k9]sf / /Ëd~rdf<br />

vfl/Psf lgb] {zs÷snfsf/<br />

x¿sf] cfudg;Fu} g]kfnL<br />

l;g]dfn] ult ;dft]sf] 5 .<br />

cfj/0f t:aL/M dLg/Tg ah|frfo{, l8hfOgM efg' e§/fO{<br />

l/kf]6{<br />

/f;folgs dnM ;w} + xfxfsf/<br />

j}b]lzs /f]huf/M 9'Sssf] 7uL<br />

hftLo kf6L{M kmnfdsf] lrp/f<br />

;/sf/L Aofª\sM 8'Ag] af6f]df<br />

l;d]G6 pTkfbgM lgof{tsf] ;Defjgf<br />

ljb]zL pBf]uLM cfj/0f Pp6f, wGbf cs} {<br />

;f];n ldl8ofM l8lh6n ;fd|fHo<br />

cGtjf{tf{M wg/fh u'?ª<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

ljqmd /fO{<br />

!#<br />

!$<br />

@$<br />

$)<br />

$@<br />

$*<br />

%$<br />

lxdfn<br />

va/klqsf<br />

jif{ @@, cÍ &, k"0ff{Í #!$<br />

!–!% ;fpg @)^(, 16-30 July 2012<br />

www.nepalihimal.com<br />

;DkfbsLo<br />

lr7L<br />

of] kIf<br />

lj:d[t s[lt<br />

cy{ ahf/<br />

psfnf] nfUbf<br />

k':ts<br />

clGtd kfgf<br />

l6Kk0fL÷ljZn]if0f÷ljrf/<br />

/fhgLltM /fh;L ;kgf /===<br />

lrlgofF /fhgLltM g]t[Tjsf] dxf;+u|fd<br />

/fhgLltM ;xdlt geP /fi6«klt<br />

@* cfj/0f<br />

zlQm ;Gt'ng lgofNb}<br />

;+j}wflgs / /fhgLlts ;+s6<br />

hl6n aGb} hfFbf ;xdltsf<br />

nflu 8f= /fdj/0f ofbjn]<br />

rfNg] sbd s:tf] xf]nf eGg]<br />

cfd lh1f;f r'ln+bf] 5 .<br />

@^<br />

#$ l/kf]6{ ah]6<br />

cFWof/f]lt/ b]z<br />

afa'/fd e§/fO{sf] ;Qfx7n]<br />

d'n'snfO{ cfly{s ¿kdf<br />

lgik§ cGwsf/tkm{ ws]Nb}5 .<br />

#* lhNnfsf] ah]6<br />

$<br />

^<br />

*<br />

!@<br />

%@<br />

%&<br />

%*<br />

^$<br />

!&<br />

!*<br />

#@<br />

3


;DkfbsLo<br />

lj<br />

kIfL bn, ljz]ifu/L g]kfnL sf+u| ];n] afa'/fd e§/fO{–<br />

ljhos'df/ uR5bf/ u7aGwg ;/sf/sf k|wfgdGqL<br />

afa'/fd e§/fO{nfO{ kb:yfkg ug] { JolQmsf] gfd cl3 g;fbf{sf]<br />

kl5Nnf] k|xf/ d'n'ssf] cy{tGqdfly k/]sf] 5 . ;+ljwfgtM<br />

kbd'Qm ;/sf/n] ah]6 Nofpg gkfpg] k|fjwfgcg';f/ d'n'sn]<br />

cfly{s jif{ @)^(÷&) sf] k"0f{ jflif{s ah]6 gkfpg] ePsf]<br />

5 .<br />

jflif{s ah]6 gcfpg' d'n'ssf] cy{tGqnfO{ oyf]lrt v'/fs gk'Ug'<br />

xf] . o;sf] /fhgLlts–;fdflhs k|efj rflx+ /f]huf/L / pTkfbgsf]<br />

dfWodaf6 k5{ . ah]6af6 ljsf; lgdf{0fdf x'g] nufgLn] /f]huf/L<br />

/ pTkfbg a9fpg] xf] . /f]huf/L / pTkfbg gx'Fbf<br />

To;sf] c;/<br />

JolQmsf] cfDbfgL / ahf/sf] d"Nodf k5{ . cfDbfgLn] ahf/leqsf]<br />

dfunfO{ k|efljt u5{ eg] pTkfbgn] cfk"lt{nfO{ . dfu / cfk"lt{sf]<br />

;Gt'ngdf to x'g] d"No g} k|f0f /xg] ahf/sf]<br />

lqmofzLntfsf nflu cfDbfgL / pTkfbg o:tf<br />

cjoj x'g\, h;sf] j[l4 / ;+s'rgdf g]kfn h:tf]<br />

d'n'sdf ;/sf/L ah]6s} d'Vo e"ldsf x'G5 .<br />

b]zsf] s'n ufx{:Yo pTkfbgdf cfpg] x|f;;Fu}<br />

j[l4 x'g] d"Nosf] ;fdgf ;+s'lrt cfDbfgLn] ug{<br />

;Sb}g . o;n] ;dfhsf] ;Gt'ng laufl/lbG5 .<br />

o;/L /fhgLlts ¿kdf c;kmntfsf] l8ndf<br />

k'¥ofpg vf]lhPsf] d'n'sdf ah]6 pknAw gx'g'<br />

cfly{s ¿kdf 6f6 pN6\ofpg] k|of;sf] yfngL dfGg ;lsG5 .<br />

d'n'snfO{ 6f6 pN6\ofpg Pp6} ah]6 sfkmL x'Fb}g, t/ uGtJo<br />

6f6kN6]sf] d'n's xf] eg] kl5Nnf] ah]6 k|s/0f To;sf nflu<br />

k|:yfg laGb' aGg ;S5 .<br />

;+j}wflgs hl6ntf, /fhgLlts cGof]n / ;fdflhs lg/fzf—<br />

d'n'ssf] clxn]sf] cj:yf xf] . xfn ljBdfg kl/l:yltn] ;+ljwfgtM<br />

;xh lgsf; kfpg] cj:yf 5}g . cGtl/d ;+ljwfg @)^# n] sNkgf<br />

gu/]sf] kl/l:yltdf clxn] d'n's 5 . ;+ljwfgtM xn ug{ g;lsg]<br />

cj:yfdf cl3 a9\g'kg] { /fhgLlts lqmofzLntfnfO{ e§/fO{–uR5bf/<br />

u7aGwg ;/sf/n] pk]Iff u/]sf] 5 eg] bnx¿ klg kl/l:ylt<br />

;DxfNg c;dy{ b]lv+b} uPsf 5g\ . /, /fhgLlts ¿kdf kl/l:ylt<br />

;DxfNg] bfloTjaf6 zLtnlgjf; qmdzM lylr+b} uPsf] 5 .<br />

;+ljwfg;efsf] cj;fg u/fP/ lg/+s'z 9+uaf6 b]z / ;dfhnfO{<br />

aaf{bLlt/ x'Tofpg] e§/fO{–uR5bf/ ;/sf/sf] lgis06s bf}8 tyf<br />

;/sf/sf] r'gf}tLsf] ;fdgf ug{ 5f8]/ /fi6«kltsxfF xf/u'xf/df ;Lldt<br />

ljkIfLx¿sf] /fhgLlts ls+st{Joljd"9tfaf6 oltv]/ zLtnlgjf;<br />

k|tfl8t 5 . ;QflnK;fdf 8'a]sf] e§/fO{–uR5bf/ u7aGwg ;/sf/<br />

/fhgLlts lgsf;sf nflu cu|;/ x'g grfxg'sf] ds;b huhfx]/<br />

lxdfnldl8of k|f=ln= sf nflu, k|sfzsM sgsdl0f bLlIft, ;DkfbsM ls/0f g]kfn<br />

;Nnfxsf/ ;DkfbsM ab|L kf}8\ofn, k|aGw ;DkfbsM OGb| >]i7 ;x–;DkfbsM cfgGb kL /fO{, /fdhL bfxfn<br />

ljz]if ;DjfbbftfM 8Da/s[i0f >]i7, /fd]Zj/ af]x/f, ;/f]h bfxfn, ;+jfbbftfM z}nL a:g]t, ;Gt ufxf du/, k|eft e§/fO{<br />

pk–;DkfbsM wd{/fh bfxfn, kmf]6f]u|fkmLM dLg/Tg ah|frfo{, u|flkmS;M cg'/fu clwsf/L, ;fg'afa' tfdfª<br />

dfs] {l6ªM ch'{g<br />

sfsL{, ;'/]Gb| zdf{, /fds[i0f a~hf/f -k|efjlkmr/_, skf{ ]/]6 u|flkmS;M k|bLk a:g]t, cfO6LM ;'j0f{ yfkf, k|zf;g÷n]vfM hLkL d}gfnL, ljzfn s];L<br />

ljt/0f÷u|fxs;]jfM ;Gtf]if cof{n, dgf]x/l;+x s]=;L=, ljlkg ;fx, /]e]Go'M /jLGb|dfg hf]zL, pd]z v8\sf, /fhLj aflgof, c~hgf bfxfn<br />

sfg'gL ;Nnfxsf/M clwjQmf /ljg s]=;L=, kqfrf/ 7]ufgfM kf]=a=g+= &@%!, sf7df8f} +, kmf]gM %@%)###, %@%)*$%<br />

ˆofS;M %@%!)!#, pkTosf ljt/sM sfi7d08k l8li6"Jo'zg k|f=ln=, ‰f]5] F, kmf]gM $@$&@$!, zfvf sfof{nox¿M lj/f6gu/– vu]Gb| s§]nM )@!–%@%^^!<br />

kf]v/f– b'uf{k|;fb x'dfufO{ +M )^!–%#*(!#, g]kfnu~h– )*!–%@#*$*, :SoflgªM :Sofg lk|G6, k'Nrf]s, nlntk'/, kmf]gM %)!)*)!<br />

5kfO{M hubDaf k| ];, xfQLjg, nlntk'/, kmf]gM %@%))!&, %@%))!*, hkp@himalmedia.com, www.himalkhabar.com<br />

4<br />

sf+u| ];M pDd]bjf/ b]pm<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

g} 5, t/ ljkIfLx¿ To;df klg sf+u| ]; h:tf] k'/fgf] kf6L{ p;nfO{<br />

/fhgLlts ¿kdf nnsfb} { lgsf;sf nflu cfˆgf] bfaf k]z ug'{sf]<br />

;f6f] zLtnlgjf;df ;Lldt x'g' rflx+ a'l‰g;Sg'ePsf] 5 .<br />

lg/+s'z e§/fO{–uR5bf/ u7aGwg ;/sf/sf] r'gf}tL ;fdgf<br />

ug] { gofF ;/sf/ lgdf{0fsf nflu cfˆgf] bfaL k]z u/]/ xf] . /,<br />

o;sf] lhDd]jf/L d"ntM g]kfnL sf+u| ];s} xf] . ljutsf ;d‰bf/Lsf]<br />

cfwf/df klg o:tf] bfaL k]z ug] { cfwf/ sf+u| ];;Fu 5 . ;/sf/<br />

lj/f]wL lsQfdf /x]sf ljkIfL /fhgLlts bnx¿sf nflu :jLsfo{<br />

pDd]b\jf/ sf+u|];sf tkm{af6 k|:t't x'g' g} gofF ;/sf/ u7gsf]<br />

ljlwjt\ ;'?cft xf] . t/ ;/sf/sf] g]t[Tj lng vf]lh/x]sf] g]kfnL<br />

sf+u| ]; clxn];Dd o;sf nflu tof/ b]lvPsf] 5}g . /, sf+u| ];sf] of]<br />

ls+st{Joljd"9tfsf] kl/0ffd xf]— kbd'Qm ;/sf/sf] lg/Gt/tf .<br />

;+ljwfg;efsf] cj;fg;Fu} /fi6«kltaf6 k|fKt …sfdrnfpÚ eGg]<br />

:d/0fkqsf] :jLsf/f]lQm;Fu} e§/fO{–uR5bf/ u7aGwg<br />

;/sf/ kbd'Qm eO;s]sf] 5 . clxn] rflxPsf]<br />

gofF ;/sf/sf nflu a[xt\ /fhgLlts :jLsfo{tf<br />

;lxtsf] g]t[Tjsf] bfaf xf], hf] /fi6«kltsxfF uP/}<br />

ul/G5 . t/, of] k|lqmofut sfd ug{ 5f8]/<br />

sf+u| ]; kbd'Qm k|wfgdGqL afa'/fd e§/fO{sf] k'gM<br />

kbd'lQmsf] dfudf clN‰Psf] 5 . sf+u| ];n] cfˆgf]<br />

pDd]b\jf/L k|:t't gubf{ p;sf] clxn]sf] ;/sf/sf]<br />

lj/f]w ;doqmddf gSsnL 7xl/g]5 .<br />

;+j}wflgs, /fhgLlts / sfg"gL s'g} klg lx;fan] d'n'ssf]<br />

/fhgLltdf /fi6«kltsf] k|ToIf ;+nUgtf /xFb}g . /fi6«k|d'v, ;+ljwfgsf<br />

;+/Ifs, /fli6«o Pstfsf ;Da4{s ePsf sf/0f klg /fi6«kltnfO{<br />

ljjfbxLg cj:yfdf /fVg zLtnlgjf;dfly of] rf}x2L sfod ul/Psf]<br />

xf] . d'n'ssf x/]s hfthflt, efiffefifL, If]q jf ln+usf gful/sn]<br />

k|j]z kfpg] of] kb ax'njfbL nf]stflGqs u0ftGq g]kfnsf] ul/df<br />

ePsf]n] klg of] rf}x2Lk|lt ;a}sf] ljZjf; ag]sf] xf] .<br />

t;y{, l;+uf] g]kfnL ;dfhsf] ;f‰f ;+:yfsf ¿kdf /x]sf]<br />

/fi6«kltk|lt sfod o; ljZjf;nfO{ wd{l/g glbg' ljkIfLx¿sf] klg<br />

st{Jo xf] . of] st{Joaf6 Ro"t gx'g ljkIfL, d"ntM g]kfnL sf+u| ];n]<br />

e§/fO{–uR5bf/ ;/sf/sf] k|lt:yfkgdf cfˆgf] pDd]bjf/sf] tTsfn<br />

3f]if0ff ug'{k5{ . o;}n] g} lg/+s'z e§/fO{–uR5bf/ ;/sf/af6<br />

d'n'snfO{ qf0f lbg]5 / ljBdfg /fhgLlts hl6ntfsf] ufF7f] km'Sb}<br />

cy{tGqnfO{ /;ftntkm{ hfgaf6 /f]S5 . �<br />

lxdfn va/klqsf<br />

b+= g= ^%÷)$%–)$^<br />

nlntk'/


lr7L<br />

6<br />

æ;Rrf<br />

;]jfeQm s];Ln] :jb]zdf dfq<br />

geO{ ljb]zdf ;d]t u/La, b'MvL, af9L<br />

kLl8t tyf e"sDku|:t If]qdf /ftlbg<br />

lgMz'Ns pkrf/ u/]sf 5g\<br />

Æ<br />

.<br />

k|]/0ffbfoL 8f= s];L<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_<br />

cfj/0fdf k|sflzt<br />

8f=uf]ljGb s];L ;DaGwL<br />

lj:t[t hfgsf/L;lxtsf]<br />

;fdu|Lsf nflu lxdfn<br />

nfO{ wGojfb . s];L ;Rrf<br />

;]jfeQm x'g\, h;n] :jb]zdf<br />

dfq geO{ ljb]zdf ;d]t<br />

u/La, b'MvL, af9L kLl8t<br />

tyf e"sDku|:t If]qdf<br />

/ftlbg lgMz'Ns pkrf/<br />

u/]sf 5g\ . s];Ln] krxQ/}<br />

lhNnfdf k'uL ^) eGbf a9L<br />

:jf:Yo lzlj/ ;~rfng ub} {<br />

u/La b'MvLsf] nflu lg:jfy{<br />

¿kdf ;dlk{t JolQmsf]<br />

kl/ro lbPsf 5g\ . s];Ldf<br />

nf]e / dxŒjfsf+Iff gx'g'<br />

dxŒjk"0f{ kIf xf] . cfkm"<br />

sfo{/t lzIf0f c:ktfndf<br />

jl/i7tf, Ifdtf / of]Uotfsf<br />

cfwf/df kbflwsf/L lgo'Qm<br />

ug'{k5{<br />

eGg] dfu;lxt<br />

cfd/0f cgzg ug'{<br />

;/fxgLo sfd xf] .<br />

8f= s];L cfˆgf] cleofgdf<br />

cf+lzs ¿kdf ;kmn eO{<br />

lzIf0f c:ktfndf gofF 8Lg<br />

lgo'Qm ePsf] ;dfrf/ k9\g<br />

kfOof] . pgsf] cleofgn]<br />

eljiosf 8fS6/nfO{ klg<br />

u/La b'MvLsf] lgMz'Ns<br />

;]jf ug{ k| ]/0ff ldN5 h:tf]<br />

nfU5 .<br />

a'g' rf}w/L yf¿<br />

r}nfxL–^, bfª<br />

xfnM sLlt{k'/<br />

/fhgLlt ug{ vf]Hg] / u/L<br />

lx+8\ ]gx¿n] 8f= s];Laf6 Ps<br />

k|ltzt dfq} l;s] klg slt<br />

xf] slt x'g]lyof] . t/ s]<br />

ug'{<br />

o:tf] g}ltsjfg dfG5]nfO{<br />

cfbz{ dfGg] g]tfx¿ e]l6P<br />

kf] Û<br />

gj/fh zdf{<br />

lxdfnva/ 86sdaf6<br />

vf]qmf] /fi6«jfb<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_ df<br />

k|sflzt …vt/fdf g]kfnsf]<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

kfgLÚ k9] + . g]kfndf ePsf]<br />

hn;|f]tsf] clwstd kmfObf<br />

s;/L lng ;lsG5 eGg] s'/f<br />

b'j} b]zaLr cfk;L ;d‰bf/Laf6<br />

x'g'k5{ . vf]qmf] /fi6«jfbn] dfq<br />

s]xL x'g]jfnf 5}g . s'g}a]nf<br />

blIf0f Plzofdf g]kfneGbf<br />

u/La e'6fgn] hnljB't\åf/f<br />

of] If]qdf ;a} b]znfO{ k5fl8<br />

kfl/;s]sf] 5 . ljZj AofÍsf<br />

k|ltj]bgnfO{ ;d]t z+sf ug] {<br />

cfkm" rflx+ s]xL ug{ g;Sg]<br />

l:yltdf ef/t;Fu ;xsfo{ u/]/<br />

cl3 a9\g'sf] ljsNk 5}g .<br />

g]kfnsf hn;|f]tljb\,<br />

g]tfx¿, a'l4hLjL ;a}n] of]<br />

a'´g' h?/L 5 ls clxn]sf]<br />

cfjZostf eg]sf] hn;|f]tsf]<br />

;b'kof]u l56f]eGbf l56f] u/]/<br />

ljsf; / /f]huf/Lsf] cj;/<br />

h'6fpg'df g} g]kfn / g]kfnLsf]<br />

lxtdf x'G5 . d]/f] uf]?sf]<br />

afx| } 6Ssf tyf cGw /fi6«jfb<br />

a]sf/sf] jfbljjfbdf ;do v]/<br />

kmfNg' d"v{tf dfq 7xl/g]5 .<br />

zfGtf af]x/f<br />

lxdfnva/ 86sdaf6<br />

lg?T;flxt u/f} +<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_ …gfdsf]<br />

lgwf] { gSsnÚ k9]kl5 5Ss<br />

k/] + . lkmNdn] /fi6«, ;dfhsf]<br />

klxrfg lbg'k5{ t/ oL gfd<br />

x]bf{ t o;df g]kfnL lkmNdsf]<br />

5gs st} kfO{ +b}g . of] xf]8n]<br />

klg xfd|f rnlrqsdL{ af}l4s<br />

¿kdf slt bl/b| 5g\ eGg] k|i6<br />

x'G5 . g]kfnL lkmNdsf] gfd<br />

;d]t ultnf] /fVg ;Sb}gg\<br />

eg] g]kfnL lkmNd x]g{ hfg'sf]<br />

s] cy{ < o:tf lkmNdnfO{<br />

lg?T;flxt ug{ 'k5{ .<br />

clgz e§/fO{<br />

lxdfnva/ 86sdaf6<br />

• • •<br />

zxl/of o'jf / Kn; 6'<br />

h]g]/]zgnfO{ tfGg c+u]hL gfddf<br />

rnlrq aGg' :jfefljs eP<br />

klg ljifo k|:t'ltsf] lzNkdf<br />

ultnf] sfd gu/] klg o:tf<br />

gfdd} hf]8 lbg] unt ;+:sf/sf]<br />

ljsf; ePsf] 5 . syfsf]<br />

cfjZostfeGbf km];gsf sf/0f<br />

hah{:t o:tf gfd /fv]sf]<br />

kfOG5 . rnlrqsdL{n] ;f]Rg]<br />

a]nf cfPsf] 5 .<br />

v8fgGb zdf{<br />

xdfnva/ 86sdaf6<br />

x'Dnfsf] kL8f<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_ sf]<br />

clGtd kfgfdf k|sflzt<br />

…rfdnsf] dfgÚ k9]kl5<br />

ToxfF gk'u] klg k|ToIf<br />

b]v]sf] cg'ej eof] .<br />

ToxfFsf ;f]‰f;f‰f bfh'efO,<br />

lbbLalxgLsf] kL8fsf]<br />

dx;"; ePsf] 5 . dnfO{<br />

nfU5 ;8s lj:tf/ g}<br />

Tof] cj:yfdf ;'wf/<br />

Nofpg] ljsNk x'g;S5 .<br />

csf] { ljsNk s[lif k|0ffnLnfO{<br />

cfw'lgsLs/0f u/L pTkfbg<br />

a9fpg ;lsG5 . ;/sf/L,<br />

u}/;/sf/L tyf lghL If]q<br />

;a} ldn]/ j}slNks pkfo<br />

ckgfpg ;s] ;d:ofaf6<br />

d'lQm kfOPnf .<br />

lªdf kflv|g<br />

lxdfnva/ 86sdaf6<br />

dw]zaf/] unt<br />

a'emfO<br />

hgtfsf] ;jfn p7fpFb}<br />

cfPsf] lxdfn ljutdf lgs}<br />

nf]slk|o lyof] . t/ of]<br />

aLrdf vf]h kqsfl/tfsf]<br />

nflu ;/nf uf}tdsf] …dlng<br />

ldlynfÚ zLif{ssf] ;dfrf/n]<br />

b'Mlvt agfPsf] 5 . xf]<br />

dw]z cfGbf]ngkl5 s]xL<br />

kxfl8of ;d'bfosf JolQmx¿<br />

lj:yfkgdf k/] . t/ ToxL<br />

kL8f / b'Mvb\ If0fnfO{ k6s<br />

k6s n]Vg'sf] p2]Zo s] xf] <<br />

o:t} ;dfrf/ j}zfv c+sdf


xfd|f] ;+nUgtf 5}g<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_ df k|sflzt …g]tfsf sn]hÚ zLif{ssf]<br />

;dfrf/df g]skf Pdfn]sf dxf;lrj O{Zj/ kf]v/]nsf] ;fpy<br />

j]i6g{ sn]hdf nufgL /x]sf] eGg] s'/fk|lt pxfFn] cfZro{ JoQm<br />

ug'{ePsf]<br />

5 . sn]hdf k|ToIf jf ck|ToIf ;+nUgtf g/x]sf] :ki6<br />

kfb} {, pxfFn] cfd kf7snfO{ e|ddf gkg{ cfu|x ug'{ePsf]<br />

5 .<br />

bLk]Gb| >]i7, :jsLo ;lrj, dxf;lrjsf] ;lrjfno,<br />

g]skf -Pdfn]_<br />

• • •<br />

o; uf]N8]gu]6 sn]hdf g]skf Pdfn]sf g]tf kz'klt rf}nfufO{ +sf]<br />

nufgL 5 eGg] unt ;dfrf/ ;+k| ]if0fn] xfdL ddf{lxt ePsf<br />

5f} + . o; sn]hsf ;+:yfksx¿ lzIffljb\ Pj+ lzIff;]jLx¿ dfq}<br />

/x]sf] /, s'g} klg /fhgLlts bnsf g]tfsf] ;+nUgtf gePsf]<br />

hfgsf/L u/fpg rfxG5f} + .<br />

/d]z l;njfn, sfo{sf/L k|d'v, uf]N8]gu]6 OG6/g]zgn<br />

sn]h, k|sflzt ;dfrf/af6 kg{ uPsf] c;'ljwfk|lt ;v]b<br />

Ifdf rfxG5f} + .– ;Dkfbs<br />

k|sflzt ePsf] lyof] …;Daf]wg<br />

rflxof]Ú zLif{sdf .<br />

o;/L k6s–k6s Pp6}<br />

;dfrf/ k|sflzt u/]/<br />

dw]znfO{ unt 9+un] k|:t't<br />

gug{ cg'/f]w 5 . dw]zdf<br />

cfh klg ls;fgn] dn kfpg<br />

k|x/Lsf] s'6fO vfg' k/]sf] 5 .<br />

gSsnL OGsfpG6/sf] gfpFdf<br />

xTof x'G5 . Totflt/ lsg<br />

Wofg hfFb}g < dw]zsf hgtf<br />

s] rfxG5g\ eGg]lt/ klg<br />

lxdfn sf] Wofg hfg'k¥of] .<br />

jL/]Gb| /d0f<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

ef/tLo sDkgLnfO{ ljdfg:yn<br />

lxdfn -!^–#! c;f/_ df k|sflzt ljdfg:yn ef/tLo sDkgLnfO{<br />

zLif{ssf] ;dfrf/ k9\bf …h'g hf]uL cfP klg sfg} lr/]sfÚ eGg]<br />

pvfgsf] ofb cfof] .<br />

ef/t;Fu !(%) sf] c;dfg ;lGw, kf/jxg ;lGw, hn;|f]t<br />

;DaGwL c;dfg ;lGw, g]kfn–ef/t ;Ldf ;lGw, ;'k'b{uL ;lGw,<br />

Pc/ dfz{n /fVg] eGg] s'/f ef/tn] af/Daf/ p7fpFb} cfPsf]<br />

lyof] . To;}nfO{ 3'dfp/f] kf/fdf dfcf]jfbL ;/sf/n] sfod ug{<br />

vf]h]sf] k|i6 x'G5 . b]zsf] Psdfq cGt/f{li6«o ljdfg:yn h'g s]xL<br />

lbgcl3 PlzofnL ljsf; a} +ssf] C0f ;xof]udf g]kfn gful/s<br />

p8\8og k|flws/0fn] sfd cf/De ug] { eGg] ;dfrf/ lyof] To;nfO{<br />

a]jf:tf ub} { lsg ef/tLo sDkgLk|lt olt df]x <<br />

Go"xf] nfdf Xof]Ndf]<br />

lxdfnva/ 86sdaf6<br />

7


of] kIf<br />

8<br />

lxdfn 8fo/L<br />

' {<br />

{<br />

!^ c;f/M lrtjgsf] e/tk'/l:yt bafakl5 cg;g eË .<br />

kf6L{ sfof{no s;n] lng] eGg] ljifodf<br />

Pdfcf]jfbL / gjul7t g]skf–dfcf]jfbLaLr<br />

ePsf] ‰8kdf uf]nL k|xf/ .<br />

!& c;f/M k"0f{ ah]6 /f]Sg dfu ub}{<br />

k/]sf] l/6df ;jf] {Rr cbfntåf/f cGtl/d<br />

cfb]z hf/L ug{ gkg] km};nf . ;QfkIf /<br />

k|ltkIfL bnåf/f cf–cfˆgf JofVof .<br />

!* c;f/M dw]zL hgclwsf/ kmf]/d<br />

-u0ftflGqs_sf gGbgs'df/ bQ ;d"xåf/f<br />

kf6L{sf sfo{jfxs cWoIf /fhlszf]/<br />

@% c;f/M /fhwfgLdf Pdfcf]jfbL kf]ln6Ao"/f]<br />

a}7s z'¿ . kf6L{ cWoIf k'iksdn<br />

bfxfnåf/f /fhgLlts k|ltj]bg k|:t't .<br />

ofbjnfO{ ;~rf/ dGqLaf6 lkmtf{ af]nfpg<br />

dfu ub} k|wfgdGqLnfO{ kqfrf/ .<br />

!( c;f/M bfr{ 'nfsf] UjfgL uflj;df a;<br />

klN6+bf cf7 hgfsf] d[To' .<br />

ljiffn' Rofp vfP/ kfNkfsf] x]Snfª– *<br />

sf Psaxfb'/ /fgf -!!_, s'zn /fgf -%_<br />

csf{sL >LdtL eufPsf]<br />

cf/f]kdf Pdfcf]jfbL<br />

cWoIf k'iksdn bfxfnsf<br />

5f]/f k|sfz g]jf /fHo<br />

;ldlt ;b:oaf6 lgnlDat<br />

/ ls/0f ;f? -!!_ sf] d[To' .<br />

@) c;f/M ;/sf/n] k"0f{ ah]6 k|:t't ug{<br />

ePsf 5g\ .<br />

vf]h] To;nfO{ c:jLsf/ ug{ /fi6«kltnfO{ dfcf]jfbL cWoIf k'iksdn bfxfnsf 5f]/f<br />

g]kfnL sf+u| ]; / Pdfn]nufotsf k|ltkIfL k|sfz csf{sL >LdtL eufPsf] cf/f]kdf<br />

bnx¿sf] cfu|x .<br />

g]jf /fHo ;ldlt ;b:oaf6 lgnlDat .<br />

g]kfnL ;]gfdf ;dfof]hgsf nflu Pdfcf]jfbL ef/tLo ;]gfWoIf hg/n ljqmd l;+x kfFrlbg]<br />

n8fs" 5gf]6 k|lqmof z'¿ .<br />

g]kfn e|d0fsf nflu sf7df8f} +df .<br />

@! c;f/M /fHok'g;{ +/rgfsf] ljifodf kf6L{ @^ c;f/M ;Qf?9 Pdfcf]jfbL / sf+u| ];,<br />

;+:yfkg;Fu c;Gt'i6 cflbjf;L hghflt Pdfn]nufotsf k|ltkIfL bnsf g]tfx¿<br />

/ dw]zL ;d'bfosf g]tfnfO{ ;ft lbgleq k"0f{ ah]6 gNofpg ;xdt .<br />

lnlvt hjfkm k]z ug{ Pdfn] cg'zf;g<br />

cfof]usf] lgb] {zg .<br />

@& c;f/M b]xJofkf/sf nflu ^<br />

o'jtL a]r]sf] cleof]udf lhNnf cbfnt<br />

@@ c;f/M s[i0f yfkf dfl;s ?=%) xhf/ l;Gw'kfNrf]såf/f lzv/k'/– ( sf<br />

kfl/>lds kfpg] u/L nIdL x'08fO{ dgfª alh/l;+ tfdfª -#&_nfO{ !&) jif{ s}bsf]<br />

d:of{ª\bL Snasf] k|lzIfsdf cg'alGwt . km};nf .<br />

@$ c;f/M 8]9 dxLgfb]lv ckmuflg:tfgdf @* c;f/M ;x;lrjx¿ b'uf{lglw zdf{,<br />

aGws !) g]kfnL :jb]z lkmtf{ . 1fgbz{g pbf;, ;"o{ l;njfn / wgaxfb'/<br />

cfˆgf dfux¿ cf+lzs ¿kdf dfq k'/f tfdfª ;lrjdf a9'jf .<br />

ePsf] eGb} cfd/0f cg;gnfO{ lg/Gt/tf dsjfgk'/sf] e} +;]– @ df n'6]/f ;d"xåf/f<br />

lbg rfx]sf lqlj lzIf0f c:ktfnsf k|f= rGb|dfof yfkf -%&_ / pgsL 5f]/L<br />

8f= uf]ljGb s];Låf/f ;dy{sx¿sf] ;d]t nIdLdfof -#&_ sf] xTof .<br />

dg k/]sf] :6f6;<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

!) jif{<br />

cl3faf6<br />

!–!% ;fpg @)%(<br />

!–!% ;fpg @)%( sf] lxdfn<br />

n] wflbª, hf]ludf/fsf Ps<br />

bh{g u/La kl/jf/n] a]xf]l//x]sf]<br />

/fHo lgld{t qf;b kL8fnfO{<br />

cfj/0f ;dfrf/ agfPsf] lyof],<br />

hf] cfˆgf 8]9 bh{g xf]gxf/<br />

lk|ohgnfO{ lsl/of pN6fP/<br />

3/leq x'Ng] kvf{Odf lyP .<br />

dhb"/L ug{ hfFbf wfgsf] eft<br />

vfg kfOG5 / clnslt k};fsf]<br />

hf]xf] klg x'G5 eg]/ sfnLsf]6sf]<br />

sf]6jf8f ljdfg:yn vGg k'u]sf<br />

pgLx¿nfO{ dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf<br />

tTsfnLg zfxL ;]gfn] ;fd"lxs<br />

xTof u/]/ nfz;d]t lbPsf]<br />

lyPg . 7Ls !) jif{kl5 /fHo<br />

;Qf ToxL dfcf]jfbLsf] xftdf<br />

5 / ljb|f]xsfndf g[z+; xTofdf<br />

;+nUg p;sf g]tf–sfo{stf{<br />

kf6L{sf] x}l;ot cg';f/ /fHosf<br />

lhDd]jf/ kbdf . kl/0ffd,<br />

hf]ludf/fsf h:tf xhf/f} + kLl8tn]<br />

Gofo kfpg] s'/f 6fl9Psf] 5 . �


eg]sf] ;'g]sf]<br />

‘‘ hghflt ss;<br />

agfPsfn] Pdfn]n] b'Mv<br />

kfO/x]sf] 5 . sf+u|];df<br />

klg ePsf] ‘‘ ToxL xf] .<br />

s'naxfb'/ u'?ª<br />

g]tf, g]kfnL sf+u|];<br />

gful/s b}lgs, @@ c;f/ @)^(<br />

‘‘<br />

df]xg j}BhLnfO{ dxfg<br />

7fGg' efÚxf]nf, pxfFn] t<br />

3} +6f] g} l/TofOlbg'x'G5 .<br />

‘‘<br />

x]dGtk|sfz cf]nL<br />

kf]ln6Jo"/f] ;b:o, Pdfcf]jfbL<br />

a'waf/ ;fKtflxs, @) c;f/ @)^(<br />

aGb/lzk<br />

k6s]<br />

s]bf/ zdf{<br />

g/fd|f] gx]g{ ', g/fd|f] g;'Gg', g/fd|f]<br />

gaf]Ng' Û<br />

g/fd|f s'/faf6 k/x]h ug{ ;fjwfg<br />

u/fpg] cfFvf, sfg / d'v y'g]sf tLg<br />

a'l4dfg afFb/ ;+;f/ k|lz4 5g\ .<br />

…ufGwLhLsf afFb/Ú eg]/ klg lrlgg] tL<br />

afFb/x¿ hfkfgsf lzGtf]–tfcf] k/Dk/fsf<br />

snfs[ltdf ztfAbLof} +b]lv ljBdfg 5g\ .<br />

tL afFb/ k'/fgf x'g\, k|lz4 5g\ /<br />

;/n 5g\ . ltgnfO{ k|tLssf ¿kdf<br />

lng;s] dfG5] g/fd|f] x]g{, g/fd|f] ;'Gg,<br />

g/fd|f] af]Ngaf6 ;fjwfg x'g;S5g\ . t/<br />

…xfdLnfO{ k|tLssf ¿kdf lng] dfG5]n]<br />

ug{ x'g]–gx'g] s'/f xfdLn] g}<br />

lgwf{/0f ug{ ] xf]Ú eg]/ tL afFb/n]<br />

dfG5]sf cfFvf, sfg / d'v<br />

y'lglbg yfn] eg] cgy{ x'G5 .<br />

clg ltgLx¿nfO{ g]kfnsf] ;~rf/<br />

dGqfno cGtu{tsf] ;]G;/ af]8{df<br />

nu]/ /flvlbP x'G5 .<br />

k|j[lQ k'/fgf] xf], 36gf cg]s<br />

5g\Ù tfhf k|;Ë xf] rnlrq<br />

xfOj] sf] ;]G;/sf] . dfG5]sf]<br />

af]nLrfnLdf cfpg] ;fdfGo zAbx¿<br />

;]G;/af]8{nfO{ kr]g . Pp6f kfqn] af]n]sf]<br />

km* eGg] c+u| ]hL zAbnfO{ pgLx¿n]<br />

…o:tf] gfdL kqsf/sf d'vaf6 of] zAb<br />

;'xfPgÚ eg], 8fO/]S6/ bLks /f}lgof/n]<br />

sf6] . cGTodf pgLx¿sf] Wofg /fhdfu{<br />

aGb ug] { qmddf cfGbf]ngsf/L kfqx¿sf]<br />

…lnDa"jfg\ lhGbfjfbÚ eGg] gf/fdf k'Uof] /<br />

Tof] klg x6fpg eg] . /f}lgof/n] ax;<br />

ul/6f]kn], æoxfF s;}nfO{ d"bf{jfb elgPsf]<br />

5}g . lhGbfjfbsf] gf/f x/]s lbg sxL+<br />

g sxL+ 3lGs/x]s} x'G5 Û /]l8of] /<br />

6]lnlehgaf6 klg o:tf gf/f 3/–3/df<br />

k'lu/x]s} 5 . lkmNddf rflx+ lsg ToxL<br />

s'/f ;'lgg gx'g] Job[Zo<br />

;fdu|Lx¿ 3/3/df l5g{ ;Sb}gy],<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

To;a]nf dfG5]n] s] x]g{x'G5 / s] x'Fb}g<br />

eGg] s'/fsf] 7]s]bf/L /fHon] uYof]{ .<br />

gful/sx¿n] s] x]g{x'G5 / s] x]g{x'Fb}g<br />

eGg] s'/fdf c+s'z nufpg' plrt lyPg,<br />

t/ ;Dej lyof] . t/, hdfgf sxfFaf6<br />

sxfF k'Uof] . k|ljlwn] ;+;f/sf] gS;f<br />

km]l/lbof] . g]kfnsf] cfsfzdf slxNo}<br />

glrtfOPsf gf/fx? 3lGsP, glrtfPsf]<br />

/fhgLlts kl/jt{g cfof] . t/ x}sd<br />

uPg, ctfls{s lgodx¿ uPgg\ .<br />

;+ljwfgdf ;+3Lotfsf s'/f 5g\,<br />

;+3Lotfs} j};fvL 6]s]/ k|wfgdGqL<br />

vf]Rofª vf]Rofª ub}{5g\ . otf Pp6f<br />

;x;lrj Pp6f k|:tfljt ;+3Lo<br />

/fHosf gfddf lhGbfjfbsf] gf/f<br />

nufpg;Dd lb+b}g .<br />

crDd s] 5 eg], g]kfnLx¿n] lx+;f<br />

x]g{x'G5 . s/La !$ xhf/ dfG5] df/]sf]<br />

;z:q o'4nfO{ dxfg hgo'4 eGbf x'G5 .<br />

lx+;fnfO{ dlxdfdl08t ug{x'G5 . tyfslyt<br />

d"nwf/sf l;g]dfdf aGb"sn] xfg]/ dfG5]<br />

/utfDd] ePsf] / kSnSs kSnSs 9n]sf]<br />

x]g{x'G5 . sf6]sf] df/]sf] x]g{x'G5, t/<br />

lhGbfjfb eg]sf] x]g{ 'x'Fb}g<br />

. ;]G;/af]8{df<br />

a;]sfx¿ tkfO{ +sf d'v y'lglbG5g\,<br />

cfFvf y'lglbG5g\, sfg y'lglbG5g\ .<br />

pgLx¿ g/fd|f] x]g{, ;'Gg / af]Ngaf6<br />

gful/sx¿nfO{ hf]ufpF5g\ . t/ tL afFb/n]<br />

…g/fd|f] gug{Ú geg]s}n] xf]nf, To;} qmddf<br />

cfkm" eg] lgs} g/fd|f] sfd u5{g\ .<br />

gful/sx¿nfO{ …g/fd|f]Ú x]g{af6<br />

hf]ufpg] sd{rf/Lx¿ ;/sf/L x}l;otdf<br />

a;]/, rnlrq ;]G;/sf] ;/sf/L sfd<br />

u/]afkt pBdLx¿af6 ;/sf/L vftfdf<br />

ghfg], s/ gltg] { / ekf{O{ glbg] u/L<br />

eQf vfG5g\ . lgdf{tf÷lgb] {zsx¿ af]Ng<br />

;Sb}gg\, lsgeg] rnlrq b]vfpg xtf/<br />

eO;s]sf] x'G5 . …lnDa"jfg lhGbfjfbÚ<br />

eg]sf] sfl6g' eg]sf] /fhgLlts s'/f xf] .<br />

d eg] Pp6f c/fhgLlts gf/f nufpF5',<br />

aGb/lzk d"bf{jfb Û �<br />

9<br />

efg' e§/fO{


kf“r k|Zg<br />

…pkef]Qmfn] dfof u/] aR5 jgÚ<br />

@$ c;f/df ?=! nfv /fzLsf] u0f]zdfg l;+x ;fd'bflos jg /fli6«o k'/:sf/ kfPsf]<br />

;'Gb/L ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"x, cd/fk'/L gjnk/f;Lsf cWoIf ab|Lk|;fb ;fksf]6f<br />

-xl/of] :sfkm{df_ eG5g\, æpkef]QmfnfO{ nfe k'¥ofpg ;s] jg hf]lu+bf]/x]5 .Æ<br />

;'Gb/L ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xn] lsg<br />

k'/:sf/ kfP h:tf] nfU5 <<br />

xfd|f] ;d"xn] jg ;+/If0f;Fu} u/LaL<br />

Go"gLs/0f, ckfËtf k'g:yf{kg, g]t[Tj ljsf;<br />

h:tf sfo{qmd ;~rfng u/]sf] 5 . ;d"xsf<br />

clt ljkGg ju{sf ;b:odWo] !@ kl/jf/nfO{<br />

3/ agfOlbPsf 5f} + . s'l/nf]v]tL, aª\u'/kfng,<br />

s'v'/fkfngdf ;xof]u u/]sf 5f}+ . ljkGg<br />

pkef]QmfnfO{ sf7 rflx+bf ;x'lnotdf pknAw<br />

u/fpF5f} + . dlxnf, hghflt / blnt ;lDdlnt<br />

;dfj]zL ;ldlt 5 .<br />

cfbz{ ;fd'bflos jg s:tf] x'G5 <<br />

;s];Dd 89]nf] gnfu]sf], nfluxfn]<br />

tTsfn lgoGq0f u/]sf], pkef]Qmf cfkm}+n]<br />

u:tL u/]sf], pkef]Qmf ;ldlt kf/bzL{ / /fd|f]<br />

Joj:yfkg ePsf] tyf pkef]QmfnfO{ leq}b]lv<br />

jg xfd|f] xf], o;nfO{ hf]ufpFbf xfdLnfO{<br />

kmfObf x'G5 eGg] efjgf ePsf] x'g'k5{ .<br />

slt 7fpFdf ;fd'bflos jg ;d"xx¿s}<br />

;+nUgtfdf jg kmF8fgL / sf7 rf]/L–t:s/L<br />

ePsf] ;dfrf/ klg cfO/x]sf 5g\ lg Û<br />

o:tf] ;d:of w]/}h;f] k|:tfljt jg<br />

pkef]Qmf ;d"xx¿df b]lvPsf] 5 . jg<br />

c+s / cy{<br />

10<br />

km8fgL sd{rf/L / /fhgLlts ;+/If0fdf<br />

x'G5, t/ ;f]‰f–;f‰f kml;/x]sf x'G5g\ .<br />

sd{rf/L, /fhgLlts g]tf–sfo{stf{, 7]s]bf/<br />

cflb;Fu ;fd'bflos jgsf kbflwsf/Lx¿<br />

klg t ldNg] u/]sf 5g\ lg, x}g / <<br />

lhNnf jg sfof{noaf6 lgodk"j{s<br />

x:tfGt/0f eP/ rn]sf ;fd'bflos jgsf<br />

kbflwsf/Lx¿ sd}sf] ldn]dtf] xf]nf . ;fdflhs<br />

sfo{stf{sf] ¿kdf ;ldltdf a:g]x¿ t:s/Ldf<br />

;+nUg x'G5g\ h:tf] nfUb}g . /fhgLlts<br />

bafadf ^–^ dxLgfdf clwj]zg u/]/ kb<br />

xTofpg] sltko ;d"xsf kbflwsf/Lx¿ o:tf]<br />

sfddf kmF;]sf] h:tf] nfU5 .<br />

jgdf rf]/L–t:s/L lgoGq0f ug{ s] s]<br />

ug' {knf{ <<br />

;a}eGbf klxnf pkef]Qmfx¿df jg<br />

xfd|f] xf] eGg] efjgfsf] ljsf; u/fpg' /<br />

o;sf nflu Jojxf/d} pgLx¿nfO{ kmfObf x'g]<br />

sfdx¿ ug'{k5{<br />

. k|lqmof gk'¥ofO{ /fhgLlts<br />

bafasf] e/df jg x:tfGt/0f ug'{x'Fb}g .<br />

x:tfGt/0f ePsf] Ps 8]9 jif{;Dd ¿v<br />

sf6\g lbg'x' Fb}g . /fli6«o jg qmdzM ;d'bfodf<br />

x:tfGt/0f ub} { hfg'k5{ . �<br />

?=!,)$,*(,$@,))) Dofgkfj/ sDkgL /<br />

Ph]G6x?n] j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg nfu]sf g]kfnLx?af6<br />

kl5Nnf] !! dxLgfdf 7u]sf] /sd .<br />

?=#,!(,(&,))) dfbs kbfy{ ;]jg u/]sf<br />

rfnsaf6 6«flkms k|x/Ln] ;+sng u/]sf] /fh:j .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

;dfrf/<br />

dgsf/L<br />

bftf<br />

k"jL{ g]kfnsf] cf]vn9'+uf<br />

lhNnfl:yt<br />

dxfb]j:yfg dfWolds ljBfno<br />

lxn]kfgL, yfSn]nfO{ Pshgf<br />

dgsf/Ln] cfly{s ;xof]u u/]/<br />

ljBfnonfO{ 7"n} u'g nufPsf<br />

5g\ . g]kfnL sf+u| ];sf o'jfg]tf<br />

/fdxl/ vltj8fsf] kxndf g]kfn<br />

lgdf{0f Joj;foL dxf;+3sf cWoIf<br />

ho/fd nfld5fg]n] ljBfnosf<br />

nflu ?=! nfv ;xof]u u/]sf<br />

x'g\ . dxf;+3sf cWoIf nfld5fg]n]<br />

ljBfno ;+rfns ;ldltsf cWoIf<br />

u+ufaxfb'/ /fO{nfO{ sf7df8f} +df<br />

cfof]lht sfo{qmddf ;f] /sd<br />

x:tfGt/0f u/]sf x'g\ .<br />

;+rfns ;ldltsf cWoIf /fO{n]<br />

;xof]u /sd ljBfyL{sf] lxtdf vr{<br />

ul/g] atfP .<br />

@)!^ ;fndf :yflkt<br />

dxfb]j:yfg @)^^ ;fndf<br />

dfWolds ljBfno ePsf] lyof] .<br />

$)% hgf ljBfyL{ cWoog/t ;f]<br />

ljBfnodf @)) hgf 5fqf 5g\ .<br />

b'O{ hgf blnt ljBfyL{ cWoog/t<br />

;f] ljBfnodf c¿ ;a} hghflt<br />

5fq5fqf 5g\ . �


Onfdsf] /lj–lr;fkfgL–bds ;8s<br />

v08df kg] { /t'jf vf]nfl:yt rk]6Ldf bds–<br />

lr;fkfgL–/lj ;8s pkef]Qmf ;ldltsf] 9f6<br />

5 . ptf bzdL–k~rdL–;fskmf/f v08sf]<br />

dfjfvf]nfl:yt km'OFs]df ;fskmf/f uflj;n]<br />

csf]{ 9f6 t]:of{Psf] 5 . oL b'j} 9f6<br />

u}/–sfg"gL ¿kdf s/ c;'Ng /flvPsf x'g\ .<br />

bds–lr;fkfgL–/lj ;8s pkef]Qmf ;ldltsf<br />

cWoIf ;'/]z ;'Aaf eG5g\, æ;8s xfdLn]<br />

vGof} +, s/ klg cfkm} + p7fpF5f} + .Æ<br />

;'Aafn] cfly{s jif{ @)^*÷^( sf nflu<br />

?=^ nfvdf k6s] s/ 7]Ssf lbPsf] /<br />

x/lx;fa x'g afFsL /x]sf] atfP . pgsf<br />

cg';f/, 7]s]bf/n] of] ;8sdf u'8\g] hLkaf6<br />

k|lt k6s ?=!#), 6\ofS6/ / 6«saf6 ?=@$)<br />

c;'N5 . ;fskmf/f uflj;n] t 7]s]bf/dfkm{t<br />

k|lt hLk ?=^), 6\ofS6/af6 ?=$)) /<br />

6«saf6 ?=()) c;'nL /x]sf] 5 . hals,<br />

k6s] s/ p7fpg] cflwsfl/s lgsfo lhNnf<br />

ljsf; ;ldltn] lng] k6s] s/df hLkn] ?=!),<br />

6\ofS6/n] ?=!% / 6«s÷a;n] ?=@% ltg' {k5{ .<br />

/dfOnf] s] 5 eg], rk]6L / km'OFs]df kfFr jif{<br />

b]lv lgjf{w rn]sf] of] u}/–sfg"gL c;'nLaf/]<br />

s'g} hfgsf/L gePsf] Onfd lhlj;sf :yfgLo<br />

ljsf; clwsf/L ;'dg l3ld/]n] atfP .<br />

:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% cg';f/,<br />

o:tf] c;'nL ;/f;/ u}/–sfg"gL xf] .<br />

:yfgLo lgsfo -cfly{s k|zf;g_<br />

lgodfjnL @)^$ n] uflj; sfof{non]<br />

wd{sf] cfj/0fdf<br />

/fhgLlt<br />

s/sf gfddf<br />

u}/sfg"gL c;'nL<br />

uflj;leqsf] ;8sdf s/ nufpg kfpg]<br />

Joj:yf u/] klg ;fskmf/fn] uflj; 5f]P/<br />

uPsf] ;8sdf olt dxFuf] s/ nfu" u/]sf]<br />

5 . uflj; ;lrj /fdrGb| uh'/]n k6s]<br />

s/af6 p7]sf] /sdsf] @% k|ltzt 7]s]bf/n]<br />

lng] u/]sf] atfpF5g\ . ;fdfGotM k6s] s/sf]<br />

/l;bdf 7]s]bf/sf] gfd;lxt ;a} ljj/0f x'G5<br />

/ lhlj;sf] 5fk nufP/ k|of]u ul/G5 .<br />

o:tf] /l;bsf] Psk|lt s/ ltg] {nfO{ lbOG5<br />

d's]z kf]v/]n<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

eg] csf] { Psk|lt lhlj;df a'‰fOG5 . t/,<br />

rk]6L / km'OFs]df /sd c;'Ng]x¿n] of] lgod<br />

kfng u/]sf 5}gg\ .<br />

:yfgLo:t/df s]xL /sd p7fP/ ljsf;df<br />

vr{ ug' { cfkm} +df /fd|f] sfd eP klg Onfdsf<br />

oL b'O{ uf}+8fdf eO/x]sf] rsf]{ c;'nLn]<br />

eg] /fHosf ljlwljwfgx¿nfO{ 7f8f] r'gf}tL<br />

lbO/x]sf 5g\ . �<br />

/f]lxtrGb| e§/fO{, Onfd<br />

ljgf ;+ljwfg, ;+ljwfg;ef lj36g eP/ /fhgLlts<br />

;+qmd0f nlDaPsf] ;donfO{ k"j{ /fhf 1fg]Gb|n] wfld{s<br />

ultljlwdfkm{t /fhgLlts 7fpF agfpg] cj;/sf] ¿kdf<br />

pkof]u ul//x]sf 5g\ . pgsf] o:tf] ;lqmotfaf6<br />

/fhfjfbLx¿ pT;fxL b]lvG5g\ . !%–@! c;f/df ?kGb]xL,<br />

gjnk/f;L / slknj:t'sf zlQmkL7x¿df k"hf ug{ cfpFbf<br />

cfˆgf] hohosf/ ug] { eL8 b]v]/ xf}l;Psf 1fg]Gb|n] gofF<br />

zlQmsf] pboaf6 dfq} d'n'sn] lgsf; kfpg] atfP .<br />

…l56f] ;lqmo x'gÚ cfu|x ug]{ ;dy{sx¿nfO{ pgn]<br />

eg], ædf};d c‰} cg's"n eO;s]sf] 5}g, w}o{ u/f} + .Æ<br />

of] tLyf{6gaf6 sf7df8f} + kms] {nuQ} pgn] lbPsf]<br />

6]lnlehg cGtjf{tf{df @)^@÷^# sf] cfGbf]ngdf<br />

/fh;+:yf gkmfNg] ;xdlt ePsf] bfaL u/], h;sf]<br />

g]kfnL sf+u|]; / Pdfn]sf g]tfx¿n] v08g u/]sf<br />

5g\ . dfcf]jfbLsf pkfWoIf /x]sf k|wfgdGqL afa'/fd<br />

e§/fO{n] t ;/sf/L ;'ljwfx¿ /f]lslbg] r]tfjgL;Dd<br />

lbP . hgcfGbf]ngaf6 k'g:yf{lkt k|ltlglw;efåf/f !%<br />

h]7 @)^# df /fhl;+xf;gaf6 x6fOPsf 1fg]Gb| o;cl3<br />

!^–@! r}t @)^* df ;'b"/klZrd / !* kmfu'g @)^*<br />

df ;'g;/Lsf dlGb/x¿df k'u]/ cfˆgf ;dy{sx¿;Fu<br />

enfs';f/L u/]sf lyP . 1fg]Gb|n] k'; @)^* df …cGt/f{li6«o<br />

;dy{g h'6fpg]Ú @) lbg] ef/t e|d0f u/]sf lyP . �<br />

d's]z kf]v/]n, e}/xjf<br />

11<br />

/f]lxtrGb| e§/fO{


lj:d[t s[lt<br />

12<br />

adf{sf] ;D‰gf–!&<br />

bf];|f] ljZjo'4sf] dWolt/ adf{df /x]sf /0fz"/ lnDa"n] n]v]sf] / aL;<br />

jif{kl5 hubDaf k|sfzgn] 5fk]sf] adf{sf] ;D‰gf clxn] lj:d[ltdf k'u]sf] 5 .<br />

adf{df 5Fbfsf] cg'ejdf cfwfl/t g]kfnL hflt / efiffk|lt k| ]d ‰Nsg] lnDa"sf]<br />

k':ts k7gLo x'g] 7fg]/ qmdzM k|sflzt u/]sf 5f} + . – ;Dkfbs<br />

; /sf/sf] x's'd, sfobf sfg"g kmf}h a;]sf 5]p5fp dfq}<br />

dflgg], cln 6f9f kg{ uPsf] 7fpFsf dflg; ;a} /fhf<br />

x'gyfn], clg cfˆg} ufpF 3/df a;]sf dflg;sf] klg ckdfg<br />

ug{, 3/ hnfO{ lbg, dflg;;DdnfO{ dfg{ nfu] . ufpFsf d'lvof<br />

clg c+u| ]hL /fhdf gf}s/L u/]/ 7"nf ePsf k'ln;sf OG:k]S6/<br />

x¿nfO{ eGgnfu]– c+u| ] ]h x'~Hofn t ltdLx¿ xfd|f pk/ cg]s<br />

k|sf/sf x's'd rnfpFYof}, xfd|f dfly cTofrf/ ub{Yof} +, xfdL<br />

ltd|f] z/0f k/L k/L laGtL ubf{ xfdLnfO{ dflg;} g;DemL ltdL<br />

cfˆgf dfg kfPsf cx+sf/df d:t e} 6]/} nfpFb}gYof}, tL hDd}<br />

s'/fx¿sf, tL kfksf k|folZrt ca ltdLx¿n] ug{k5{ egL<br />

sltnfO{ sfl6df/L lbP /], sltsf 3/ hnfOP /] egL eGby] .<br />

clg wgL wgL dflg;x¿af6 klg o:tf kfk eO{ g} /x]sf]<br />

x'G5 / OlvPsf dflg; Ov af]sL /fV5g\, df}sf nfu]sf] a]nf<br />

;f6f] km]5{g\ . efUg] dflg; t efluuf], p;sf 3/e/L sk8fsf]<br />

yfg, nfvf} +sf] dfn 5 . nfpm cfuf] . x'?? 3/} kf]lnlbP .<br />

o:tf] s'/fx¿ w]/ pxL 7fpFdf x'guf] hxfF hfkfgL cfO gk'u]sf,<br />

c+u| ]hrflx+ efluxfn]sf lyP .<br />

nf]c/ adf{sf] n8fOF a9\b} a9\b} ck/ adf{df cfof] .<br />

d6L+nfaf6 hfkfgLx¿sf] a9fp df08n]lt/ clg hxfhsf] af6f]<br />

Ogfgsf} / e+uf]Plt/ x'guf] . ptf efUg]x¿ ef/t k'Ug yfn],<br />

otf xjfOhxfhn] ;d:t ck/ adf{ ys{dfg kfg{ yfNof] . n8fOF<br />

sxfF x'Fb}5<br />

yfxf 5}g . 8fFs tf/ /]l8of] aGb e}uf] . /+u"gsf<br />

7"nf 7"nf clwsf/L, 7"nf 7"nf bˆt/ a} +s sDkgL ef/t k'Ug<br />

yfn] . ck/ adf{df klg efufefu x'g yfNof] . nf]c/ adf{ /<br />

ck/ adf{sf] ;a} s'/f] Ps} xf] . yf]/} df}sf w]/ nf]c/ adf{eGbf<br />

ck/ adf{nfO{ efUgdf ldNof] . ck/ adf{df klg ;/sf/L 3/<br />

bˆt/ uf]bfd efUbfv]/L hnfO{ 5f8\g'k5{ egL bfp/f cf];f/L<br />

k]6«f]n tof/ kf/L dflg; v6fO{ tof/ kf/] . n8fOFn] ;d:t<br />

adf{ cfqmfGt kf¥of] . hfkfgLx¿nfO{ /f]Sg ;s]g . kmf}hx¿<br />

efufefu u/L 5l/P/ la5'§ eP . ck/ lrG8jLgsf nflu<br />

NofPsf] vhfgf rL08jLg gbLdf nuL hxfhn] df‰df ?lkofF<br />

hlt kmfn] clg gf]6x¿ hnfOP, uf]bfdsf lrgL, g"gsf af]/fdf<br />

dl§t]n xflnlbP, cln cln y'lg/fv]sf s}bL 5fl8lbP . /+u"g<br />

df08n]sf w]/} s}bL t klxNo} 5fl8Psf lyP . kmf}h klg<br />

kl5 kl5 5'6\t} sn]jf cfP . ptf hfkfgL kmf}h a9\b} 5g\ .<br />

hfkfgLx¿sf] a9fp ck/ adf{df ePkl5 dgLk'/ hfg] af6f]sf]<br />

3'OFrf] bf]a/ x'guf] . dflg; dg] { dl//x]sf 5g\, la/fdL<br />

ePsf kl8/x]sf 5g\ . cfu] x]/] dflg;sf] w'O/f] kl5 cfFvfn]<br />

EofP;Dd pxL w"nf], 3'OFrf] . sxL+ af´b}5g\, sxL+ ?jfaf;L,<br />

sxL+ rf]/L Û wgL lgw{g, kl08t d"v{ Ps} af6fdf Û dg] { d/],<br />

afFr]sf td" k'u] . td"af6 ef/t k'UgnfO{ kxf8L af6f] sf6L<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

kn]nsf] d}bfgdf k'luG5 . td";Dd t s]xL df]6/ uf8fn] ef/L<br />

af]Sg] sfd u/] . kxf8df ca el/ofsf] e/ kg{ k¥of] . ;:tf]<br />

dxFuf] dfndQfsf] ckmfntkmfn kf/L dflg; kn]n k'u] . td"sf]<br />

d}bfgdf sfd ug{ yflnPsf kN6gsf, nflu 3/ aGg nfu]sf<br />

hDd} /f]lsP . dgLk'/sf oL kxf8df kN6g a9\g nfu] . oL<br />

8fF8f sfF8f hDd} l;kfxLx¿n] 9fsL hfkfg cfPdf n8\gnfO{<br />

l7Ss x'g nfu] . g]kfnL /fi6«sf] :jtGqtfsf] /Iff ug] { kmf}h<br />

klg s/La $ kN6g;Ddg\ ef/tsf] /Iff ug{ kn]n 5]p5fp<br />

5g\ eGg] yfxf ef] . c¿ slt kN6g cfP/ a;]sf 5g\ p;sf]<br />

s]xL cGt} gfxL+ . oL td"sf kxf8Ldf aGg nfu]sf af6f] agfpg<br />

5fl8lbP . sf/0f, af6f] tof/ ePsf]df zq'l;t h'´bf cln<br />

kl5 x6\g' k/] Tof] af6f]df ‰§} df]6/ OToflb c¿ ;jf/L rnfO{<br />

cfˆgf af6fn] kl5 cfkm} +nfO{ kL/ k'¥ofpg] xf]nf egL aGb u/] .<br />

hfkfgLx¿n] ;d:t adf{df clwsf/ u/] . ;Ldfgfdf a;]sf<br />

kmf}h ca cfof], ca cfof] egL tof/ eP . clg n8\gnfO{<br />

l7Ss eO/x]sf lyP, t/ hfkfg cfu] cfPg . cfpg] gcfpg]sf]<br />

/fd| } yfxf ePsf] lyPg . o:t} a]nfdf ;Ldfgfdf a;]sf<br />

l;kfxLx¿dWo] @)–@% hgfn] dtf] u/] 5g\ ls, oL c+u| ]h<br />

;f/} g} r9]sf 5g\ clg logLl;t l/; km]g] { a]nf klg oxL<br />

xf] . xfdL ;a} ldnLj/L hfpF / hfkfgl;t ldnf} + clg pgsf<br />

kmf}h;Fu ldnL c+u| ]hL ;Ldfgfdf a;]sf dflg;x¿nfO{ wkfpF /<br />

df}sf nfu] oL s'O/]x¿nfO{ klg latfpF egL ;Nnfx u/]/ uf]nL<br />

u6\7f aGb"s vfg] lkpg] lhlg; vRr/df nbfO{ /ftL lx+8]5g\ .<br />

clg cfˆgf kmf}hL ckm;/sf gfpFdf Pp6f kq n]vL 5f8]5g\ .<br />

kqdf n]v]5g\– …va/bf/, xfdLnfO{ kqmg clg xfdLnfO{ kL5f<br />

u/]/ sf]xL cfpg] 5}gf}, xfd|f kL5f u/] uf]nL vfpnfÚ OToflb .<br />

/ftel/ lx+8]/ ef]lnkN6 ltgLx¿ hDd} hfkfgL SofDkdf k'u]5g\ .<br />

SofDkdf aGb"ssf] ;fy uP hfkfgLn] dfl/lbg] . aGb"s n'sfO{<br />

/fvL Ps b'O{ hgf uP/ eg]5g\, xfdL c+u| ]hx¿sf] zf;g cfˆgf<br />

b]zdf rfxGgf} + . oL c+u| ]hx¿nfO{ wkfpg] xfd|f klg dg;'jf<br />

5, cfkm"x¿sf] ljho b]v]/ xfdL v'; 5f} + . cfkm'x¿l;t ldnL<br />

xfdL klg c+u| ]h wkfpg] sfo{df ;/Ls x'g rfxG5f} + . clg<br />

xfdLn] pxfFsf hDd} uf]nL aGb"s vRr/ lnP/ cfPsf 5f} + egL<br />

eg]5g\ . cR5f ltdLx¿n] lnO{ cfPsf aGb"s uf]nL vRr/<br />

Nofp egL af]nfP5g\ / ca :ofaf;L kfpFnf egL cfz u/L<br />

a;]sf a]nf pxfFsf ckm;/n] aGb"s uf]nL vRr/rflx+ cfˆgf<br />

l;kfxLx¿sf lhDdf lbP5g\ clg tL efu]/ uPsf dflg;x¿nfO{<br />

;'gfP5g\, ltdL cfˆgf gdssf] ;f]‰f] ug{ ghfGg] d"v{ dflg;<br />

/x]5f} . l;kfxLsf] of] wd{ xf]Og . cfˆgf ckm;/nfO{ 5n]/<br />

cfpg] dflg;sf] xfdL ljZjf; ug{ ;Sb}gf} + .<br />

qmdzM


l/kf]6{ /f;folgs dn<br />

;w} + xfxfsf/<br />

;/sf/L cIfdtfsf sf/0f /f]kfO{sf] a]nf /f;folgs dn<br />

gx'Fbf<br />

of] jif{ wfg pTkfbg 36\g] b]lvG5 .<br />

…dn, aLp ;:tf] / ;'ne x'g'k5{ .<br />

ls;fgx¿nfO{ pTkfbgsf] plrt d"No<br />

/ ahf/sf] Joj:yf ug'{k5{<br />

.Ú<br />

;+o'Qm hgdf]rf{ g]kfnsf tTsfnLg cWoIf<br />

afa'/fd e§/fO{n] @! df3 @)%@ df k|wfgdGqL<br />

z]/axfb'/ b]pjfnfO{ a'‰fPsf] $) a' Fb] dfusf]<br />

## gDa/ a'Fbf<br />

xf] of] . of] a'Fbf;lxtsf<br />

$)<br />

a'Fb] dfu k"/f gePsf] axfgfdf e§/fO{n]<br />

z'¿ u/]sf] lx+;fTds ljb|f]xdf !$ xhf/eGbf<br />

a9L g]kfnLn] Hofg u'dfP . ltg} e§/fO{<br />

clxn] d'n'ssf] sfo{sf/L k|wfgdGqL 5g\, t/<br />

s';L{df a:g' cufl8 pgn] p7fpg] u/]sf<br />

ls;fgsf ;d:of / hghLljsfsf ;jfn<br />

clnslt klg k|fyldstfdf k/]sf 5}gg\ .<br />

;/sf/n] d'Vo k]zf s[lif /x]sf] g]kfndf<br />

;dod} dn / aLpsf] Joj:yf ug' {kg] { bfloTj<br />

la;] {sf] 5 . c;f/sf] clGtd ;ftf;Dd klg<br />

wfg /f]Kg /f;folgs dn gkfPkl5 af/f–k;f{<br />

If]qsf ls;fg lgs} lrlGtt 5g\ . ef]ln<br />

o;sf] c;/ d'n'ssf] l;+uf] cy{tGqdf kg] {<br />

dn v/Lbsf nflu ;b/d'sfd l;Gw'nLdf9L<br />

l:yt l;4]Zj/ ax'd'vL ;xsf/L ;+:yfdf<br />

tF5f8d5f8 ub}{ s[ifs .<br />

x'gfn] dnsf] cefjdf pTkfbg sd x'g'<br />

ls;fgsf] dfq ;d:of xf]Og . wfgsf nflu<br />

d'n'se/ jflif{s & nfv *% xhf/ 6g<br />

/f;folgs dnsf] dfu eP klg ;/sf/n]<br />

clxn] Nofpg nfu]sf] !@ xhf/ %)) 6gdWo]<br />

&%)) 6g dfq g]kfn lelqPsf] 5 .<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

cfPsf] dn klg ;Lw} geO{ ;xsf/Ldfkm{t<br />

laqmL ubf{ sfnf]ahf/L ug]{x¿sf] lbg<br />

lkm/]sf] 5, ls;fgsf] ;d:of ;'N‰]sf] 5}g .<br />

s[lif dGqfnonufot lhDd]jf/ lgsfosf<br />

clwsf/Lx¿ Pscsf{df bf]if kG5fP/ a;]sf<br />

5g\ . dfu cg';f/ cfk"lt{ geP klg<br />

pknAwtfsf cfwf/df ;xsf/L ;+:yfnfO{ dn<br />

k7fO/x]sf] / ls;fgn] dn kfO/x]sf] bfaL<br />

s[lif ;fdu|L sDkgLsL clws[t s';'dntf<br />

/fhe08f/L ul5{g\ .<br />

/f]kfO{ +sf a]nf dnsf] xfxfsf/ dlRrg]<br />

u/]sf] rf/ jif{ lalt;s]sf] 5 . k;f{sf]<br />

lgr'6f uflj;sf v'/;]b cfnd o;kfln t<br />

‰g} xfxfsf/ ePsf] atfpF5g\ . la?jfu'7Lsf<br />

h+uaxfb'/ bf; rf}w/L eG5g\, æv8]/L k/]sf]df<br />

To;dfly dfcf]jfbL ;/sf/n] dn klg lbPg .<br />

o;cl3 olt ufx|f] k/]sf] lyPg .Æ lhNnf<br />

s[lif ljsf; sfof{no k;f{sf cg';f/ ut jif{<br />

c;f/ d;fGt;Dd lhNnfsf] &% k|ltzteGbf<br />

a9L v]tdf /f]kfO{+ eO;s]sf] lyof] eg]<br />

o;k6s () k|ltzt afF‰} 5 .<br />

k;f{df $^ xhf/ &)) x]S6/df wfg<br />

v]tL x'G5 . o;sf nflu !$ xhf/ %)%<br />

6g 8LPkL, o'l/of / kf]6f; dn rflxg]df<br />

^&^ 6g o'l/of dfq cfPsf] 5 . ls;fgsf]<br />

nflu v]tLkftLsf] d'Vo l;hgdf aLp, dn;Fu}<br />

l;+rfOsf nflu rflxg] l8h]nsf] cefj a]xf]g' {<br />

k/Dk/f h:t} ePsf] 5 . �<br />

cnL c;u/, jL/uGh<br />

/f;;<br />

13


l/kf]6{ j}b]lzs /f]huf/<br />

('Sssf]<br />

&uL<br />

lgodgsf] cefjdf j}b]lzs<br />

/f]huf/ v'n]cfd 7uLsf] dfWod<br />

alg/x]sf] 5 .<br />

;'zLnf a'9fyf]sL<br />

g] kfnLx¿sf] k|d'v cfsif{0f j}b]lzs<br />

/f]huf/Ldf 7uL klg TolQs} 5 . ljb]z<br />

uP/ k};f sdfpg] nfn;fn] dflg;x¿ s]xL<br />

ga'‰L / e/kbf]{ sfuhft gvf]hL cfFvf<br />

lrDn]/ /f]huf/ Joj;foL / bnfnx¿nfO{<br />

k};f a'‰fpF5g\ . g]kfnL sf+u| ];sL g]t[ cf/h'<br />

b]pjf elG5g\, æcd]l/sf n}hfg] eg]/ d}n]<br />

lrGb} glrg]sfn] d]/f] gfddf ;d]t k};f<br />

p7fP5g\ .Æ j}b]lzs /f]huf/ Joj;foL ;+3sf<br />

k"j{ cWoIf ;f]dnfn a6fh' o; If]qdf ePsf]<br />

7uLn] Dofgkfj/ Joj;foLs} ;fv lu/]sf]<br />

:jLsf5{g\ .<br />

j}b]lzs /f]huf/ kLl8tx¿nfO{ ;3fO/x]sf]<br />

lkk'n kmf]/dsf clwjQmf jL/ansfhL /fO{<br />

w]/}h;f] ufpFb]lv g} 7luP/ cfpg] u/]sf]<br />

atfpF5g\ . jL/u~hsf df]xDdb ldofF -h]D;_<br />

n] O/fs / lrtjg e/tk'/–!! sf efuL/y<br />

kf}8]nn] blIf0f clk|msfdf dfl;s o"P; 8n/<br />

!))) sf] sfd kfOg] cfzdf tgx"Fsf<br />

/fdk|;fb kf]v/]nnfO{ ?=% nfv %) xhf/<br />

a'‰fP, t/ g hfg kfP g k};f lkmtf{ .<br />

nlntk'/ afu8f]nsf lhtaxfb'/ a:g]tnfO{<br />

k|lt JolSt ?=@ nfv %) xhf/ lt/]/<br />

@@ k'; @)^* df b'aO{ / To;kl5 O/fg<br />

14<br />

k'u]sf ‰fkfsf rf/ o'jf ToxfF sfd gkfP/<br />

c¿;Fu vr{ dfUb} g]kfn kmls{P . æTolQsf<br />

k};f dfof dfg] { s'/f ePgÆ, hf]/f]kfgL–& sf<br />

ljs]zs'df/ /fhj+zL eG5g\, æt/, clxn]<br />

lhtaxfb'/ ;Dks{d} cfpFb}gg\ .Æ<br />

PgPkm;L ODKnf]Od]G6 Dofgkfj/af6<br />

8«fOe/sf] sfd ug{ stf/ k'u]sf l;Gw'kfNrf]s<br />

;fFufrf]ssf /fh' lu/Ln] ;D‰f}tfcg';f/<br />

sfd gkfP/ kms]{kl5 dfq km/s–km/s<br />

Dofgkfj/af6 sfdbf/ le;f / >d<br />

:jLs[lt lgsflnPsf] yfxf kfP . sf7df8f} +<br />

dxf/fhu~hsL h'g'b]jL yklnof Dofgkfj/n]<br />

k|lt JolQm ?=@% xhf/ le;f z'Ns lnP/<br />

klg cfˆgf] dfdfsf b'O{ 5f]/fnfO{ b'aO{<br />

gk7fPkl5 k};f p7fpg j}b]lzs /f]huf/<br />

ljefu wfO/x]sL l5g\ . elG5g\, æTolt yf]/}<br />

k};f klg lkmtf{ lb+b}gg\, d'2fdfldnf u/f}+<br />

p7\g] k};feGbf w]/} vr{ xf]nf ÛÆ<br />

ljb]z hfg] o'jfnfO{ 7Ug] sd{df j}b]lzs<br />

/f]huf/ Joj;foL / ltgsf bnfn dfq<br />

xf]Og xf]6n Joj;foL, sG;N6\ofG;L, :jf:Yo<br />

;+:yf, 6«fen Ph]G;L, u}/–cfjf;Lo g]kfnL,<br />

u}/–;/sf/L ;+:yf, v]ns'b ;+:yf / pRrkb:y<br />

;/sf/L sd{rf/L ;d]t nfu]sf j}b]lzs<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

sf7df8f}<br />

+ dxf/fhu~hsL<br />

h'g'b]jL yklnof Dofgkfj/n]<br />

lnPsf] k};f p7fpg j}b]lzs<br />

/f]huf/ ljefudf ph'/L lb+b} .<br />

/f]huf/ ljefudf k/]sf] ph'/Ln] b]vfpF5g\ .<br />

k|wfgdGqL sfof{nodf :yflkt …x]nf] ;/sf/Ú<br />

df cfPsf u'gf;f]sf cfwf/df e|i6frf/<br />

w]/} b]lvPsf !@ lgsfodf j}b]lzs /f]huf/<br />

ljefu, s]Gb|Lo /fxbfgL sfof{no / cWofudg<br />

ljefu klg kb{5g\ .<br />

uPsf] #) kmfu'gdf tTsfnLg >d<br />

tyf oftfoft Joj:yf dGqL ;l/tf lu/Ln]<br />

j}b]lzs /f]huf/ ljefusf] dxflgb]{zsaf6<br />

x6fPsL k"0f{rGb| e§/fO{sf] k'gj{xfnLkl5 cj}w<br />

sfd u/]sf] cf/f]k nfu]sf s]xL Dofgkfj/<br />

sDkgLsf kmfOn /f]lsPsf 5g\, JolStut<br />

>d :jLs[ltdfly s8fO ul/Psf] 5 . t}klg<br />

bnfnx¿sf] rnv]n rln/x]s} 5 . dxflgb] {zs<br />

e§/fO{ eG5g\, ælhNnfdf j}b]lzs /f]huf/<br />

ljefu;Fu ;DalGwt sfof{no gx'gfn] lgodg<br />

k|efjsf/L x'g;s] ]sf] 5}g . o;nfO{ Jojl:yt<br />

ug{ gLlt, lgod / lgb]{lzsfx¿ agfPsf<br />

5f} + . ljefudf tLg lgb] {zs ylkPsf 5g\ .Æ<br />

7u g} alnof<br />

sfg"gn] j}b]lzs /f]huf/sf s;'/df<br />

b08;hfosf] Joj:yf u/]sf] 5, t/ s}of} + d'2f<br />

;xdltd} 6'+lug]<br />

u/]sfn] 7ux¿ sf/afxLaf6


hf]luG5g\ . ljefusf cg';Gwfg clws[tx¿<br />

d'2f w]/} kg]{ x'gfn] rfF8f] 6'+uf] nufpg<br />

;xdltdf hf]8 lbg] ul/Psf] atfpF5g\, t/<br />

o;n] /fd|f–g/fd|f b'j} vfn] Joj;foLnfO{<br />

Pp6} lsQfdf kf/]sf] 5 .<br />

j}b]lzs /f]huf/ Joj;foL ;+3sf<br />

;Nnfxsf/ x+;/fh jfUn] cfrf/;+lxtf<br />

s8fOsf ;fy kfngf u/fpg' h?/L b]V5g\ .<br />

t/, of] klg ukmd} ;Lldt 5 . :jf:Yo<br />

h:tf] ;+j]bgzLn ljifodf ;d]t ljgf hfFr<br />

sfdbf/sf] d]l8sn l/kf]6{ agfpg] / cg'dlt<br />

gkfPsfn] ;d]t of] sfd u/]sf] kfOPsf] 5 .<br />

g]kfn :jf:Yo Joj;foL dxf;+3sf k"j{cWoIf<br />

v8\uaxfb'/ >]i7sf cg';f/ :jf:Yo k/LIf0fsf]<br />

cg'dlt kfPsf @^ ;+:yfdf lg/LIf0f ubf{<br />

;ft j6fsf] dfkb08 k'u]sf] lyPg, t/<br />

ltgnfO{ vf/]h ug{ k6s–k6s l;kmfl/;<br />

ubf{ klg sf/afxL ePsf] 5}g . vf8Lsf<br />

nflu :jf:Yo k/LIf0f u/fpg] …uNkm ck| 'E8<br />

d]l8sn ;]G6/ P;f]l;P;g g]kfnÚ -ufDsf_ df<br />

cfa4 !@ dWo] ;ft ;+:yfn] ljgf :jLs[lt<br />

:jf:Yo k/LIf0f ul//x]sf] tYo aflx/ cfpFbf<br />

klg sf/afxL ePg . jfl0fHo ljefusf]<br />

cg';Gwfgdf ufDsf g]kfnn] sfdbf/x¿af6<br />

;'zLnf a'9fyf]sL<br />

ph'/Lsf] y'k|f], gu0o sf/afxL<br />

ljifo JolStut ;+:yfut cf=j @)^*÷^(<br />

j}zfv d;fGt;Ddsf]<br />

ph'/L ;+Vof !)#& ^!^ !^%#<br />

bfaL /sd ?= &%,^^(%%%# !*,&!#*$#@ ($,#*##(*%<br />

km/kmf/s /sd ?= #,$))&()) !(,#*)(&$$ @@,&*!&^$$<br />

hfx]/L km/kmf/s ;+Vof @!( !%$ #&#<br />

cbfntdf d'2f bfo/ ;+Vof !#@ $ !#^<br />

cbfntdf ljuf] bfaL /sd ?= @*,&&^!@!& !!,%%%#!$$ $),##!$#^!<br />

ph'/L lkmtf{ !&! !$# #!$<br />

7lug] uGtJo<br />

d'2fsf] lsl;d uGtJo d'n's kLl8t ;+Vof bfaL /sd -Ifltk"lt{;lxt_<br />

JolStut<br />

/d]z Gof}kfg] / cGo<br />

8f]d]lgs l/klAnsf,<br />

hlh{of, gofFlbNnL,<br />

xfO6L, ;]g]un .<br />

!& #,)%,$),)))<br />

l8NnL tfdfª<br />

;+:yfut<br />

b'aO{, ckmuflg:tfg @$ !,@%,^!,)))<br />

ck/Ro'lg6L Dofgkfj/ dsfp $)* @,(!,*$,)))<br />

ldzg cf]e/l;h O/fsnufot cGo @& !,!),#(,*)*<br />

k|f=ln<br />

d'n's<br />

j]n OG6/g]zgn<br />

Dofgkfj/ k|f=ln<br />

kf]Nof08 ^!( *,!#,&&,$))<br />

c/]laog ODKnf]Od]G6<br />

sG;N6]G;L<br />

– #$ !,%%,@),)))<br />

;/sf/n] tf]s]eGbf a9L /sd c;'n]sf] /<br />

/fh:j 5n]sf] ;d]t k'li6 ePsf] 5 .<br />

ckmuflg:tfg hfg vf]Hbf b'aO{df<br />

c8\lsP/ 7luPsf] yfxf kfPsf dsjfgk'/<br />

Okf–% sf ;fu/ 3nfg cfkm"nfO{ n}hfg]<br />

dflg; e]l6P klg ljefun] sf/afxL ug{<br />

g;s]sf] atfpF5g\ . d'gnfO6 ;le{;]h eGg]<br />

x'Fb}<br />

gePsf] sDkgLsf] n]6/Kof8 k|of]u u/]/<br />

cd]l/sf k7fOlbG5' egL vf8Ldf sfd ug] {<br />

w]/} g]kfnLnfO{ 7u]sf dx]z /f0ff klg<br />

a]kQf 5g\ . ljefudf #) j6f ph'/L k/]sf]<br />

sf7df8f}+ a;'Gw/fl:yt e]/L P08 s0ff{nL<br />

Dofgkfj/ sDkgLsL ;~rfns sNkgf<br />

/fptn] lbPsL a} +s ckm sf7df08", nIdL,<br />

Unf]an, lxdfnog / :6fG88{ rf6{8{ a} +ssf<br />

r]sx¿ afpG; ePsf kLl8tx¿ atfpF5g\ .<br />

j}b]lzs /f]huf/df v'nf gul/Psf O/fs /<br />

ckmuflg:tfg k7fpg ;d]t k};f p7fPsL<br />

sNkgfnfO{ ljefun] @! r}tdf sfuh u/]/<br />

5f8]sf] lyof] . xfn pgL …km/f/Ú l5g\ .<br />

kfof]lgo/ cf]e/l;hsf ;~rfns<br />

;'saxfb'/ u'?ªsf cg';f/ sltko<br />

Dofgkfj/nfO{ cGt/f{li6«o 7un] k|of]u<br />

ul//x]sf 5g\ . pgL eG5g\, ædsfpaf6<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

cfpg] &% k|ltzt / blIf0f clk|msfaf6<br />

cfpg] !)) k|ltzt dfu gSsnL x'G5, t/<br />

sltko Dofgkfj/ ltgs} k5fl8 bf}l8/x]sf<br />

5g\ .Æ ljb]zsf bnfnn] g]kfnsf sDkgLnfO{<br />

sld;gsf] nf]edf kf/]/ tna ;'ljwf<br />

36f36df sfdbf/ n}hfG5g\ . g]kfn 6«]8<br />

o'lgog dxf;+3 -lhkmG6_ sf ljb]z ljefu<br />

;lrj /d]z a8fnsf cg';f/, bnfn /<br />

Dofgkfj/ sDkgLsf] o:tf] rnv]n dfq<br />

/f]lsg] xf] eg] g]kfnL sfdbf/sf] (% k|ltzt<br />

;d:of ;dfwfg x'G5 . pgL eG5g\, æof] sfd<br />

ug{ ;lsG5 . rf/ jif{cl3;Dd dn]lzofdf<br />

klg o:t} x'GYof], t/ clxn] pgLx¿ sfdbf/<br />

d}qL ePsf 5g\ .Æ vf8L If]qsf w]/}h;f]<br />

/f]huf/bftf sDkgLn] k|foM lgMz'Ns le;fdf<br />

sfdbf/ dufpF5g\ / sfdbf/sf] cefj ePsf<br />

a]nf lgMz'Ns xjfO l6s6 klg lbG5g\ . otf<br />

Dofgkfj/ sDkgLx¿ To:tf] le;f / l6s6sf]<br />

;d]t k};f c;'Ng kl5 kb} {gg\ .<br />

g]kfndf Dofgkfj/ sDkgL w]/}<br />

zlQmzfnL ePsf] cg'ej u/]sL stf/df<br />

xfn} lgo'Qm g]kfnL /fhb"t dfofs'df/L zdf{<br />

cfˆgf k"j{jtL{n] sf/afxLsf nflu l;kmfl/;<br />

u/]sf s'g} sDkgLnfO{ ;/sf/n] 5'g g;s]sf]<br />

<strong>15</strong>


atfpFl5g\ . 7ux¿ sf/afxLaf6 aRg /<br />

cg';GwfgnfO{ k|efljt ug{ cg]s k|k~r<br />

/R5g\ . j}b]lzs /f]huf/ ljefusf cg';Gwfg<br />

clws[t xl/l;+x wfdL hlt 7"nf 7u plt w]/}<br />

k};f / zlStsf] rnv]n x'g] u/]sf] atfpF5g\ .<br />

bnfn dfnfdfn<br />

g]kfndf rf/ Dofgkfj/ sDkgL ;Da4<br />

cf7 hgf dfq j}wflgs Ph]G6 5g\, t/<br />

ufpF–ufpFdf Dofgkfj/sf] Ph]G6 eg]/ dflg;<br />

hDdf ug]{ bnfnx¿ ^) xhf/ xf/fxf/L<br />

ePsf cWoogn] b]vfPsf 5g\ . k|jf;L g]kfnL<br />

;dGjo ;ldltn] hgj/L @)!! b]lv dfr{<br />

@)!@ sf] aLrdf ‰fkfdf u/]sf] cWoogaf6<br />

lhNnfdf ;lqmo !)% Dofgkfj/dWo] !! j6f<br />

dfq j}w ePsf], t/ ;a}n] bnfn kl/rfng<br />

u/]sf] / bnfnx¿n] vf8L / dn]lzof hfg]<br />

sfdbf/af6 ?=#–$ nfv c;'n]sf] e]l6Psf]<br />

5 . ;ldltsf cWoIf dx]Gb| kf08] eG5g\,<br />

æs]xL jif{cl3;Ddsf ef]sfgfËf bnfnx¿<br />

clxn] zx/df 3/–;DklQsf dflns /<br />

k|efjzfnL JolQm ePsf 5g\ .Æ<br />

ljb]z hfg vf]Hg]x¿nfO{ bnfnn] k|foM<br />

cj}wflgs af6f]af6 k7fpg] x'gfn] gSsnL<br />

wGbf klg al9/x]sf] 5 . :6]zg/L k;n,<br />

16<br />

Dofgkfj/af6 7luPsf ‰ffkfsf<br />

ljs]zs'df/ /fhj+zL .<br />

sDKo'6/ OlGi6Ro'6, z}lIfs k/fdz{ ;+:yf,<br />

tflnd s]Gb|, :jf:Yo k/LIf0f ;+:yf, dgL<br />

r]Gh/ / Dofgkfj/ sDkgLx¿sf] ldn]dtf] x'g]<br />

o:tf] wGbfdf pgLx¿ kf;kf]6{ / gful/stfb]lv<br />

sfdbf/sf] dfukq, >d :jLs[lt, b"tfjf;sf]<br />

n]6/Kof8, 5fk / x:tfIf/ lst] { u5{g\ .<br />

?=% xhf/b]lv ?=@% xhf/df pknAw<br />

x'g] gSsnL kf;kf]6{ Pdcf/kL cfPkl5 klg<br />

/f]lsPsf] 5}g, t/ sfg"gsf] kmGbfdf kf;kf]6{<br />

af]Sg]x¿ k5{g\ eg] 7ux¿ plDsG5g\ .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

cgnfOgdfkm{t<br />

3/]n' sfdbf/sf<br />

nflu dfluPsf]<br />

gSsnL<br />

cfj]bg .<br />

j}b]lzs /f]huf/ ljefun] ;g\ @)!! df<br />

&^ dlxnf / #@ k'?ifnfO{ hfnL /fxbfgL<br />

/ gSsnL le;f af]s]sf] cleof]udf d'2f<br />

rnfPsf] 5 . uPsf] @( kmfu'gdf l;nu'9LsL<br />

sfG5L tfdfª -bhL{_ 7f]lS;nf–( pbok'/sL<br />

hfg'sf ;'j]bLsf] kf;kf]6{df / bfhL{lnªsL<br />

lk+sL k|wfg wflbªsL ;'lgtf tfdfªsf]<br />

kf;kf]6{df s'j]taf6 kmls{Psf lyP . lk+sLsf<br />

cg';f/ pgLx¿ !& hgfnfO{ g]kfnL dlxnfsf]<br />

kf;kf]6{df s'j]t nluPsf] lyof] . �


l6Kk0fL<br />

k'?iff]Qd bfxfn<br />

/fh;L ;kgf /<br />

bnsf] dgf]lj1fg<br />

; xdltsf] efiff af]Nbfaf]Nb} g]kfnsf] /fhgLlt k"j{/fhf<br />

1fg]Gb|sf] kl/qmdf ug{ k'u]sf] 5 . /fhgLltsf dxfkl08t–<br />

ljZn]ifsb]lv bnsf g]tf;Dd dl/;s]sf] 3f]8fsf] kL7df rfa's<br />

a;f{O/x]sf 5g\ . @)#^ ;fnlt/ aLkL sf]O/fnf k~rfotsf<br />

ljifodf eGg] ug'{x'GYof],<br />

æd/]sf] 3f]8fdf rfa's nufpg'<br />

;do / ljrf/ b'j}sf] aaf{bL xf] .Æ t/, clxn]sf g]tfx¿<br />

d'n'ssf hNbfaNbf ;d:ofaf6 hgtfsf] Wofg x6fpg / cfˆgf]<br />

c;kmntfdf kbf{ xfNg, dl/;s]sf] 3f]8fdfly rfa's a;f{pFb}5g\ Û<br />

cleefjsTj / eo<br />

uPsf] b'O{;ftf k"j{/fhf 1fg]Gb| b]zsf ;a}<br />

;d:ofnfO{ kG5fP/ rrf{ / ax;sf] s]Gb|df<br />

/xg ;kmn eP . u2LRo"t ePsf] kfFr jif{kl5<br />

pgn] hgtfsf] cleefjs x'g] ;kgf b]v]5g\ .<br />

nf]stGqdf zflGtk"0f{ ¿kdf ;d'bfosf] ;b\efj<br />

/ PstfnfO{ s'l07t gkf/L s'g} ljrf/ k|s6<br />

ug{ tyf ;kgf b]Vg–;'gfpg kfOG5 . @)%)<br />

;fndf dfcf]jfbL cWoIf k'iksdn bfxfnn] klg<br />

o:t} ;kgf b]v]sf lyP, t/ To;n] !% xhf/<br />

gful/ssf] Hofg lnof], b'O{xhf/ eGbf a9LnfO{<br />

ufoa u¥of], xhf/f} +nfO{ ckfË agfof] / b]zsf]<br />

c/af} +sf] ;DklQ :jfxf kf¥of] . lj:yflkt /fhf<br />

1fg]Gb| klg To:t} s'g} kl/jt{gsf] ;kgf b]lv/x]sf 5g\ .<br />

1fg]Gb|nfO{ ;kgf gb]Vg k|wfgdGqL afa'/fd e§/fO{, ;Qf?9<br />

bnsf cWoIf bfxfn;lxt k|ltkIfL sf+u| ]; / Pdfn]sf zLif{g]tf<br />

;a}n] ;'ljwf vf]:g] r]tfjgL lbP . ;ft jif{df /fhgLlts<br />

g]t[Tj slt sdhf]/ eO;s]5 Û k"j{/fhfn] af]Nb}df b]zdf<br />

nf]stGq / u0ftGqsf] cj;fgsf] eo k}bf eP5 . k"j{/fhf<br />

/ /fhfjfbL s;/L kl/jt{g lj?4 af]Ng] ;fx; ug{ k'u] < s]<br />

;f9] b'O{bzs zf;g u/]/ Wj+; ePsf] ;fdGtL /fh;+:yfsf Ps<br />

;b:o kl/jt{gsf] k|jfx ljsf; u/]sf /fhgLlts bnx¿ eGbf<br />

zlQmzfnL ePsf x'g\ <<br />

s]xL lbgcl3 Go"h @$ 6]lnlehgdf k"j{/fhf 1fg]Gb| !!<br />

j}zfv @)^# sf] 3f]if0ffk"j{ /fh;+:yf /fVg]–g/fVg] ljifodf<br />

s'g} 5nkmn / ;xdlt gePsf] ljifodf hf]8 lb+b} lyP . t/<br />

pgn] s] a'‰]gg\ eg] ;a} ljifo ;xdlt / ;d‰bf/Lsf e/df<br />

dfq rNg h?/L x'Fb}g<br />

. cfh /fli6«o Pstf, cv08tf w/fkdf<br />

k/]sf] / hfltjfbL ax;n] g]kfnLnfO{ cfdg];fdg] pEofPsf] 5 .<br />

g]kfn hftLo lje]b / ljefhgsf] lzsf/ ePsf], b]zsf] Pstf<br />

/ ;fj{ef}d ;jf] {Rrtf lj?4 vt/f x'g;Sg] tyf ;dfh cfxt<br />

dgl:yltdf k'u]sf] ljifodf 1fg]Gb|sf] rf;f] Pj+ lrGtf ;sf/fTds<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

bnx¿ cfkm\gf] csd{0otfaf6 aRg<br />

k"j{/fhfsf ljrf/nfO{ cgfjZos<br />

;]t' agfO/x]sf 5g\ .<br />

5 . t/ o;nfO{ pkof]u u/]/ lgliqmo /fhfsf ¿kdf g]kfn /<br />

g]kfnLsf] cleefjs x'g] rfxgf /fVg' cfkm} +df xf:of:kb x'g]5 .<br />

;f+:s[lts /fhfsf kIfdf dfcf]jfbL g]tfx¿ / …a]aL lsªÚsf<br />

ljifodf lul/hfk|;fbn] ax; rnfPsf j]nf 1fg]Gb|n] To;nfO{ ;xL<br />

t/Lsfn] cg'ej u/]sf eP 1fg]Gb|–kf/;n] u2L 5f8\g'kg] { cj:yf<br />

t cfpFYof] t/ /fh;+:yfn] labf x'g'kg] { lyPg . t}klg, pgn]<br />

cfhsf] /fhgLlts kl/jt{g lj?4 s]xL 7f]; oyfy{tfsf cfwf/df<br />

cf} +nf] 78\ofPsf 5g\ . pgnfO{ ufnL u/]/ jf ;'ljwf vf]:g]<br />

wDsL lbP/ Tof] cf} +nf] efFlRrg] jf To;n] lbPsf<br />

;+s]tx¿ ;fDo x'g] 5}gg\ . cfhsf] /fhgLlts<br />

g]t[Tjn] k"j{/fhfsf] ;kgfdf cfˆgf] c;kmntfsf]<br />

k|ltlaDj b]Vg' cfjZos 5 .<br />

d's]z kf]v|<br />

]n<br />

;kgfsf] dlnnf] e"ld<br />

;f+:s[lts cltqmd0f / hfltjfbL /fHosf] dfu<br />

tyf ;d'bfoaLr k|ltzf]w, 3[0ff, lje]b / ljå]if<br />

tLj| ePsf 5g\ . /fh;+:yf lj:yflkt eP<br />

klg /fhgLlts g]t[Tjsf s7d'NnfjfbL ;fdGtL<br />

g]t[Tj if8\oGqd"ns 9+un] b]znfO{ cg]s v08df<br />

ljeflht u/L :yfgLo /fhf x'g] pkqmddf 5g\ .<br />

jiff} { +b]lvsf] ;kgfnfO{ lsgf/f nufpF5 eGg]<br />

ljZjf;sf ;fy lgjf{lrt ;+ljwfg;efn] rf/–rf/<br />

jif{ hgtfnfO{ d"v{ agfpg] / /fli6«o 9's'6L l/Tofpg] afx]s<br />

s]xL u/]g . b}lgs pkef]Uo j:t'df ‰]Ng' k/]sf] sl7gfO{ /<br />

;]jfu|fxLsf kL8f /fhgLlts g]t[Tjsf nflu r'gf}tL ag]sf 5g\ .<br />

cfly{s Jolerf/b]lv ck/fwj[lQ / b08xLgtfsf] kxf8 clUn+b}5 .<br />

hgtfsf] dt kfPsf ;a}h;f] bndf wfFhf kl//x]sf] 5 . ljb]zL<br />

rnv]n a9]sf] / g]kfnL /fhgLlts g]t[Tj dbf/Lsf] sfG5f] h:tf]<br />

x'gk'u]sf] 5 . lxhf]sf lbgdf zfGt s"6gLltdf ljZjf; /fVg]<br />

rLgb]lv dfgjclwsf/df ;Lldt klZrdf cfh leGg :jfy{sf]<br />

8'Ëfdf r9]/ g]kfndf tfut / kx'Fr<br />

lj:tf/ ug{ h'6]sf 5g\<br />

eg] k/Dk/fb]lvsf] ldq ef/t cfˆgf] kx'FrnfO{<br />

h/};Dd k'¥ofpg<br />

;lqmo 5 .<br />

hgtfsf ck]Iff / /fhgLlts g]t[Tjsf] k"j{ k|lta4tf ljk/Lt<br />

ljsf; ePsf] o:t} cj:yfsf] cf8df k"j{/fhfn] cleefjsTjsf]<br />

;kgf b]v]sf] x'g'k5{ . Tof] ;kgfnfO{ lgikmn agfpg g]t[Tjn]<br />

/fli6«o Pstf / cv08tf, ;fj{ef}d ;jf] {Rrtf, hftLo lje]baf6<br />

pGd'lQm, gful/s lje]bsf] cGTo, ;d'bfoaLr ;b\efj, /fhgLlts<br />

ljZj;gLotf;lxt :yfloTj / ljsf;sf] ;kgf ;fsf/ kfg'{<br />

cfjZos 5 . cGoyf >Lk]r u'dfPsf /fhfn] hgtfnfO{ ;kgf<br />

;'gfP/ x}/fg kfg] { / e|ldt t'Nofpg] v]tL ug{ 5f8\g] 5}gg\ . �<br />

17


ljZn]if0f lrlgofF /fhgLlt<br />

rLg<br />

g]t[Tjsf]<br />

dxf;+u|fd<br />

18<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

l; lhªlkª -%*_ kf]ln6Ao"/f]<br />

:yfoL sld6Ldf 5}6f} + jl/otfsf<br />

;Ln] lrlgofF /fHo;Qfsf tLg<br />

j6} c+usf] k|d'vsf ¿kdf x'<br />

lhGtfcf]nfO{ k|lt:yfkg ug] {5g\ .<br />

lrlgofF qmflGtsf klxnf] k':tfsf<br />

g]tf l; ‰ff]ª;'gsf 5f]/f ePsf]n]<br />

;Ln] lrlgofF /fhgLltdf …/fhs'df/Ú ;d"xsf] k|ltlglwTj u5{g\ .<br />

l;GXjf ljZjljBfnoaf6 OlGhlgol/ªsf :gfts / …dfS;{jfbL<br />

l;4fGt / j}rfl/s lzIffÚ df ljBfjfl/lw l; lhªlkªnfO{ ;f+3fO{<br />

u'6sf] ;xfg'e"lt 5 . l;n] ;g\ !(&^ kl5sf] /fhgLlts hLjgdf<br />

clwsf+z ;do km'lhofg, ‰f]lhofª / ;f+3fO{ h:tf ;d[4 t6Lo<br />

k|fGtdf sfd u/] . logsf a'af l; ‰ff]ª;'g ;f+:s[lts qmflGttfsf<br />

k|ltqmflGtsf/Lsf] cf/f]kdf h]n rnfg x'g'cl3;Dd pkk|wfgdGqL<br />

lyP . kl5 b]ªåf/f u'cfª 8f]ª k|fGtsf ueg{/ lgo'Qm ePsf<br />

pgL …;]gh]g ljz]if cfly{s If]qÚsf] Ps k|d'v kl/sNkgfsf/ /<br />

ltofgfGd]g 36gfsf k|v/ cfnf]rs lyP .<br />

+<br />

+<br />

+<br />

o'jf lnu, l;Gx\jf, ;f+3fO{ /<br />

/fhs'df/– d"ntM rf/ j6f<br />

k|efjzfnL u'6df ljeQm lrlgofF<br />

sDo'lg:6 kf6L{sf] cfufdL !*<br />

nL s]Rofª -%^_ /fi6«klt x'<br />

lhGtfcf]sf] ;dy{g /x]sf] dflgPsf<br />

kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6Ldf ;ftf}<br />

jl/otfsf ln, kk'ln:6 ;d"xsf]<br />

cu'jf dflgG5g\ . sDo'lg:6<br />

o'jf lnusf] g]t[Tjaf6 p7]sf<br />

cf} dxflwj]zgdf o'jf lnu–<br />

l;Gx\jf tyf ;f+3fO{–/fhs'df/<br />

logL l;lkl; zf;gsf] Oltxf;d}<br />

;aeGbf sd pd]/df ueg{/ ePsf<br />

lyP, x]gfg k|fGtsf] . x]gfgsf] sfo{sfn c;kmn eP klg x'<br />

u'6af6 ag]sf] dxfu'6sf] zlQm<br />

;Gt'ngdfkm{t g]t[Tjsf]<br />

rog x'g uO/x]sf] 5 .<br />

lhGtfcf]sf] cfzLjf{b / o'jf lnu u'6sf] ;dy{gsf sf/0f pgn]<br />

lnofcf]lgª k|fGtsf kf6L{ ;lrjdf kbf]Gglt kfPsf lyP . gDa/<br />

Ps aGg] bf}8df kf6L{ e]6«fg / ;De|fGt ju{sf] c;xof]u a]xf]/]sf<br />

logL cfkm\g} k'/fgf c;kmntfsf sf/0f b'O{ gDa/df a:g afWo<br />

5g\ . /fhgLlts ljsf;qmd :jfefljs af6f]df cl3 a9]df jt{dfg<br />

sfo{sf/L pkk|wfgdGqL tyf hgsf+u|]; pkk|d'v ln, lk|ldo/<br />

n]vgfy kf}8\ofn<br />

-k|wfgdGqL_ aGg]5g\ .<br />

ljZj /fhgLltdf ;g\ @)!@ dxfzlQm /fi6«x¿sf] g]t[Tj 5gf]6sf]<br />

jif{ /Xof] . ¿; / k|mfG;n] g]t[Tj rog ul/;s]sf 5g\ eg]<br />

;dflji6 eP/ ;xh ;d[l4tkm{ nDsg]nufotsf ljsNkx¿ 5g\ .<br />

rLgn] oLdWo] h'g;'s} af6f] ckgfP klg To;df ljZj /fhgLlt,<br />

@@ gf]e]Da/df x'g] cd]l/sL /fi6«kltsf] lgjf{rg tyf cS6f]a/df dxfzlQm /fi6«x¿sf] rnv]n / cfGtl/s /fhgLltsf] k|d'v e"ldsf<br />

x'g] lrlgofF sDo'lg:6 kf6L{ -l;lkl;_ sf] !*cf} dxflwj]zgn] oL b'O{ /xg]5 .<br />

b]zsf] g]t[Tjdf s;nfO{ NofpF5g\ x]g{ afFsL 5, h;df pbf/jfbLx¿ dfcf]T;]t'ªkl5 rLgnfO{ cfly{s ;'wf/sf] af6f]df lx+8fpg] b]ª<br />

;Qfdf cfP ljZj /fhgLltn] ;xsfo{sf] af6f] ;dfpg]5 eg] :ofcf]lkª -cu:t !()$–km]a'|c/L<br />

!((&_ s} of]hgf cg';f/ cfpg<br />

s§/kGyLx¿ cfP k|lt:kwf{ tLj| x'g]5 .<br />

nfu]sf] gofF g]t[Tjn] rLgsf] cfly{s–/fhgLlts pbonfO{ lg/Gt/tf<br />

cGt/f{li6«o d~rdf a]Olhªsf] a9\bf] dxŒjsf ;fy} Plzof lbg] dfq x}g, a9\bf] cfGtl/s :jfy{ ;d"xx¿sf] 6s/fj, s]Gb|b]lv<br />

/ vf; u/]/ 5/l5d]sdf lrlgofF rf;f]n] l;lkl;sf] dxflwj]zg :yfgLo tx;Dd v's'ln+bf] kf6L{ lgoGq0f, hg:t/df a9\bf] lj/f]wsf] klg<br />

pT;'stfsf] ljifo ag]sf] 5 . lrlgofF /fHo;Qf ;~rfns bnsf] ;fdgf ug'{kg]<br />

{5 . ltAat / tfOjfg h:tf /fli6«o Pstf cleofgsf<br />

dxfe]nfn] of] k6s qmflGtsf] cg'ej ePsf] t];|f] / rf}yf] k':tfaf6 k'/fgf 3fp cf]efO;s]sf 5}gg\ eg] l;lGhofªsf] :jfoQtfsf] dfu<br />

To:tf] cg'ej gePsf] kfFrf}+ k':tfdf b]zsf] g]t[Tj x:tfGt/0f / ljv08g ultljlw, ;fpy rfOgf ;Ldf l5d]sLx¿;Fusf] ljjfb /<br />

ub} {5 . jt{dfg ljZjsf] bf];|f] 7"nf] cfly{s / ;}Go dxfzlQm tyf klZrdfx¿;Fusf] k|lt:kwf{n] 3]/faGbLsf] ¿k lnO/x]sf] 5 .<br />

s"6gLlts If]qdf klg ;kmn /fi6« rLgdf cfpg] gofF g]t[Tjsf cufl8<br />

!*–!(cf}+ ztfAbLsf] o'/f]k h:tf] cnuynu x'g], zLto'4sfnsf] ;+qmd0f / zlQm ;+3if{<br />

h:tf] e"/fhgLlts k|lt:kwf{df plqg] jf ljBdfg ljZj Joj:yfdf l;lkl;sf] g]t[Tj x:tfGt/0fsf] zlQm ;+3if{ a'´g lrlgofF sDo'lg:6


!*cf} + dxflwj]zgsf] ;DefJo kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L<br />

jfª rL ;fg -^$_ a]Olhªdf …;+s6df]rsÚ sf ¿kdf kl/lrt kf]ln6Ao"/f] ;b:o jfª xfn pkk|wfgdGqLsf] ¿kdf<br />

ljQLo If]q x]5{g\ . rfOgf sG:6«S;g Aof+ssf cWoIf, lkk'N; Aof+s ckm rfOgfsf 8]k'6L ueg{/ nufotsf kb<br />

;Dxfn]sf jfªn] ;g\ @))# sf] dxfdf/Ltfsf a]Olhªsf] d]o/sf] lhDd]jf/L klg kfPsf lyP . ToxL sfo{sfndf pgn]<br />

a]Olhª cf]nlDkssf] ;kmntfsf] >]o kfP . k"j{ pkk|wfgdGqL ofcf] Olngsf HjfO{ + jfª k"j{ k|wfgdGqL ‰f' /f]ª‰fLsf<br />

lgs6:y dflgG5g\ . ;kmn …6«\ofs /]s8{Ú sf sf/0f k|wfgdGqLsf] bfj]bf/ dflgP klg pd]/ xbsf sf/0f Ps<br />

sfo{sfn dfq sfd ug{ kfpg] ePsfn] jfª hgs+u|];sf cWoIf aGg] ;+efjgf 5 .<br />

lnp ofª8f]ª -^&_<br />

pd]/sf] xb nfu]g eg]<br />

kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6Ldf<br />

cfpg] klxnf] dlxnf<br />

aGg]l5g\, lnp . PsLs[t<br />

df]rf{sf] lgb] {zs /lx;s]sL<br />

lnpn] l;l;jfO{Pnaf6<br />

/fhgLlts hLjg z'? u/]sL x'g\ . k"j{ s[lif ;xfos dGqL<br />

lnp ?Onf]ªsL 5f]/L lnp, /fi6«klt x'sL lgs6:y /<br />

l;l;jfO{Pn–kk'ln:6 u'6sL x:tL dflglG5g\ .<br />

jfª ofª<br />

-%&_ ;fFlRrs}<br />

;j{xf/fju{af6<br />

p7]/ kf6L{sf]<br />

pRrtd txdf<br />

k'u]sf ;'wf/jfbL<br />

g]tf x'g\, jfª .<br />

sfo{sf/L pkk|wfgdGqLsf] kb kfpg] ;+efjgf<br />

af]s]sf jfª l;l;jfO{Pn–kk'ln:6 u'6nfO{<br />

k|ltlglwTj u5{g\ .<br />

o" ‰f]ª;]ª -^&_ ;f+3fO{–;De|fGt u'6sf<br />

kf]ln6Ao"/f] ;b:o o"n] kf6L{ :s"n cWoIf<br />

kfpg] ;+efjgf 5 . t/ logsf] klg<br />

pd]/ xb ;d:of aGg ;S5 .<br />

ln o"Grfcf] -^@_ l;l;jfO{Pn–kk'ln:6<br />

u'6sf nL n] s]Gb|Lo cg'zf;g<br />

cfof]usf] lhDd]jf/L kfpg] ;+efjgf 5 .<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

lnp o'G;fg -^%_ kf]ln6Ao"/f]<br />

;b:o lnp l;l;jfO{Pn–kk'ln:6<br />

u'6sf x'g\ . logL xfn k|rf/<br />

ljefu x]5{g\ .<br />

‰ffª ufp–nL<br />

-^^_ s]Gb|Lo<br />

;/sf/åf/f ;f]‰f}<br />

;~rflnt rf/<br />

gu/kflnsfdWo]<br />

Ps ltoflGhgsf<br />

k|d'vsf<br />

?kdf sfo{/t ‰ffª cy{zf:qL x'g\ . ;f+3fO{<br />

;De|fGt u'6sf kf]ln6Ao"/f] ;b:o /x]sf ‰ffª<br />

lhcfldg ljZjljBfnosf pTkfbg x'g\ .<br />

+ +<br />

+<br />

{<br />

{<br />

{<br />

+<br />

kf6L{sf] Oltxf; s]nfpg'k5{ . kf6L{n] /fHo;Qf sAhf ug'{ Ps ;+3if{s} kl/0ffd lyP, h;df pgn] hgd'lQm ;]gfnfO{ ;kmntfk"j{s<br />

bzs cufl8 ;g\ !(#* sf] 5}6f} s]Gb|Lo sld6Lsf] 5}6f} Kn]gddf kl/rflnt u/] . kl5 ToxL ;]gfsf] ;xof]udf dfcf]sL >LdtL ljofª<br />

cWoIf dfcf]n] Rofª sfO{;]ssf] sf]ldGtfª ;/sf/;Fu …Pstf / lsª g]t[Tjsf] s§/kGyL u'6 …Uofª ckm kmf]/Ú nfO{ lu/ˆtf/ u/]/<br />

;+3if{sf]Ú gLlt lnPsf lyP eg] csf{ g]tf jfª ldªn] …lgs6tfÚsf] . b]ª zlQm ;+3if{df ljhoL eP .<br />

To;df dfcf]sf] ljho;Fu} jfªsf] cj;fg eof] . l;lkl;df lhTg]nfO{ l;lkl;df g]t[Tj x:tfGt/0fsf] bL3{sfnLg of]hgf nfu" u/]sf b]ªn]<br />

xl:tgfk'/sf] /hfO{ / xfg] {nfO{ rk/Ld'lgsf] af;df k'¥ofpg] k|j[lQsf] klg cfˆgf k|yd pQ/flwsf/L x' ofcf]jfªnfO{ …klZrdf lgs6 /<br />

;'?cft ToxL+af6 ePsf] lyof] .<br />

j}rfl/s ¿kdf ktLtÚ ePsf] cf/f]kdf ;g\ !(*& df kbRo"t u/] .<br />

dfcf]sf] g]t[Tjdf ePsf] ;g\ !($( sf] ;QfsAhf / To;kl5sf] To;sf] b'O{ jif{kl5 x'sf] d[To' x'Fbf<br />

>4f~hnL lbg ltofgfGd]g rf]sdf<br />

zlQm ;'b[9Ls/0fsf] qmddf l;lkl;sf] cfGtl/s ;+3if{sf s'/f aflx/ ePsf] e]nfn] g[z+; bdg v]Kg' k¥of] / of] 36gf;Fu} b]ªsf csf{<br />

cfPgg\ . To;sf] b'O{ bzskl5 !(^( df dfcf]n] cfˆgf k|yd pQ/flwsf/L ‰fcf] lhofªsf] klg /fhgLlts hLjg ;dfKt eof] .<br />

pQ/flwsf/L n'O{ ;fcf]rLnfO{ kbRo"t u/], h;sf] d[To' h]nd} eof] . cGt/;+3if{sf aLr cGttM b]ªn] ;Qf x:tfGt/0f u/]sf lhofª hldgn]<br />

!(&! df /x:odoL ljdfg b'3{6gfdf dfl/Psf bf];|f pQ/flwsf/L !# jif] sfo{sfn k"/f u/]kl5 b]ªs} of]hgfd'tfljs z'¿ ePsf] x'<br />

lng ljcfcf]nfO{ d[To'ko{Gt u2f/ 3f]lift ul/of] eg] t];|f pQ/flwsf/L lhGtfcf] g]t[Tjsf] !) jif] sfo{sfn cfufdL cS6f]a/df k"/f x'Fb}5<br />

.<br />

x'cf uf]km]ªn] klg To:t} lgolt ef]Ug'k¥of] . ;g\ !(^( / !(&^ df cfw'lgs rLgsf lktf dflgPsf b]ªn] pbf/Ls/0f / k'glg{df{0f;Fu}<br />

dfcf]n] g} b]ª :ofcf]lkªsf] kf6L{ /fhgLlt ;dfKt kfg] k|of; u/] . lrlgofF ;Qfdf l;lkl;sf] lg/Gt/tfsf lglDt s]xL clnlvt ljlwljwfg<br />

dfcf]sf] …u| ]6 lnk km/jf8{Ú / …;f+:s[lts qmflGtÚ klg cfGtl/s zlQm tof/ kf/]sf lyP, h;cg';f/ !^cf} dxflwj]zgdf lhofª hldgaf6<br />

19


x'df zflGtk"0f{ tj/n] g]t[Tj x:tfGt/0f eof] / x'eGbf jl/i7 g]tfx¿<br />

;xh ¿kdf cjsfzdf uP . dfcf]sf] kfnfdf :yflkt cfhLjg<br />

/fi6«k|d'v kf6L{sf] klg k|d'v /xg] rngn] g]t[Tj x:tfGt/0fdf ;+s6<br />

ef]u]sf b]ªn] !(*@ df kf6L{ / /fHosf clwsf/Lx¿sf] kbf]Ggltdf<br />

cg'ej / of]Uotf;Fu} kbfjlw tyf pd]/ xb lgwf{/0f u/]sf lyP,<br />

h; cg';f/ /fi6«klt, hgsf+u|]; cWoIf / /fHokl/ifb\ cWoIfsf]<br />

kbaxfnLsf] pd]/ ^% jif{ / sfo{sfn b'O{ j6f tf]lsPsf] lyof] .<br />

b]ª :jod\ cf}krfl/s ¿kdf kf6L{ k|d'vsf] kb Tofu] klg ljleGg<br />

x}l;otdf !$cf} + dxflwj]zg -cS6f]a/ !((@_ ;Dd zlQmsf] s]Gb|df<br />

/lx/x] . pgsf rf/ pQ/flwsf/L x'jf uf]km]ª, x' ofcf]jfª, ‰fcf]<br />

lhofª / lhofª hldgn] b]ªs} 5fofFdf kf6L{ cWoIf / dxf;lrj<br />

rnfP . b'O{ sfo{sfn k"/f u/]/ x' lhGtfcf]nfO{ pQ/flwsf/ ;'Dk]sf<br />

lhofªn] !(($ df cfˆgf] zlQm ;'b[9 u/]kl5 rLgdf b]ªsf] k|efj<br />

;lsPsf] lyof] . o;sf] kl/0ffd:j?k !((& sf] !%cf} + dxflwj]zgdf<br />

lhofªn] pd]/ xbsf] / ln k]ªn] kf]ln6Ao"/f] :yfoL sld6Ldf<br />

tyf ltofg o'cfg / ln 6fOO{ªn] kf]ln6Ao"/f]df t];|f] sfo{sfnsf]<br />

5'6 kfP . !^cf} + dxflwj]zgdf dxf;lrj x' lhGtfcf], hgsf+u| ];<br />

cWoIf j' aªufcf] / j]g lhcfafcf]n] klg o:t} 5'6 kfP . t/,<br />

kl5Nnf] ;dodf g]t[Tjsf] x:tfGt/0fdf u'6x¿sf] df]ndf]nfO /<br />

zlQm ;Gt'ngn] v]Ng yfn]sfn] /, b]ªs} lgod qmdzM ;+:yfut<br />

x'g] ;Defjgf a9]sf] 5 .<br />

kf6L{–;/sf/ g]t[Tj<br />

kf6L{ s]Gb|Lo sld6L, /fHosf s]Gb|Lo, k|fGtLo / :yfgLo lgsfo<br />

tyf ;]gf / s]Gb|Lo ;}Go cfof]udf ^% jif{sf] pd]/ xb nfu"<br />

5 . oBlk, kf6L{ k|d'vsf] x}l;otaf6 cf}krfl/s labf lnPsf]<br />

Ps bzskl5;Dd b]ªn] kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L / s]Gb|Lo ;}Go<br />

cfof]usf lhDd]jf/Lx¿ cfkm";Fu} /fv]h:t} !^cf} + dxflwj]zgkl5 lhofª<br />

hldgn] ;}Go cfof]u cWoIf 5f8]gg\, kf6L{ dxf;lrj / /fi6«kltdf<br />

x' lhGtfcf] cfpFbf;Dd klg . t/, !*cf} + dxflwj]zgkl5 /fi6«klt<br />

x'n] eg] To:tf lhDd]jf/Lx¿ g/fVg] jf yf]/} cjlwsf nflu /fVg]<br />

cg'dfg ul/+b}5 .<br />

rLgdf kf6L{ / ;/sf/k|d'v cnu JolQm /xFbf k|z:t zlQm<br />

;+3if{x¿ eP . rf}wf}+ dxflwj]zgkl5 lhofª hldgn] kf6L{ /<br />

;/sf/df zlQm ;'b[9 ub}{ dxf;lrj / /fi6«klt rnfP . pgsf]<br />

;dodf kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6Lsf ln k]ª, Rofcf] ;L / ln<br />

?Ox'cfg qmdzM k|wfgdGqL, /fli6«o hgsf+u|]; cWoIf / /fli6«o<br />

hg;Nnfxsf/ ;Dd]ngsf cWoIf lgo'lQm ePkl5 kf6L{–;/sf/ b"/L<br />

;lsof] . clwsf+z k|fGt, :jzfl;t If]q / gu/kflnsfdf klg of]<br />

lgod nfu" eof] . ;Qfdf ^ bzssf] cg'ej / kf7sf cfwf/df<br />

l;lkl;n] a;fn]sf o:tf cf}krfl/s–cgf}krfl/s ljlwljwfgn] !*cf} +<br />

dxflwj]zgnfO{ lgb] {lzt ug] {5g\ .<br />

l;lkl;sf] g]t[Tjdf rf}yf] k':tfsf x' lhGtfcf] cfPkl5 zlQm<br />

;Gt'ngsf] kl/kf6L ;+:yfut ePsf] 5 . kf6L{df bf];|f] jl/otfsf<br />

j' aªufcf] /fli6«o hgsf+u| ];sf cWoIf eP eg] o'jf lnu u'6sf<br />

jfª ‰fcf]u' pkfWoIf . kf6L{ ;+u7g ljefusf k|d'v ;f+3fO{ ;d"x<br />

/ /fhs'df/ u'6sf l; lhªlkªnfO{ sDo'lgi6 o'jf lnu u'6sf<br />

ln o'rfcf]n] ;Gt'lnt u/]sf 5g\ . kf6L{sf k|d'v lgsfox¿df b'O{<br />

u'6n] Ps–Ps JolQmsf] cfwf/df zlQm ;Gt'ng u/]sf 5g\ . g]t[Tj<br />

x:tfGt/0f a'´g o;sf tLg k|d'v kIf l;lkl;, hgd'lQm ;]gf /<br />

/fHokl/ifb\ -;/sf/_ sf] g]t[Tjsf] >]0fL ljefhg / x:tfGt/0f k|lqmof<br />

a'´g'k5{ . lsgeg], l;lkl;sf] g]t[Tj x:tfGt/0f eg]sf] ;/sf/, ;]gf<br />

nufot /fHoJoj:yfsf ;a} kIfsf] g]t[Tj km]/abn xf] .<br />

20<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

s]Gb|Lo sld6L


j}slNks<br />

jt{dfg kf]ln6Ao"/f]<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

leq / kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L leq<br />

rf]ªlsªsf k|d'v af] l;nfO{ sf/afxLdf k/]kl5 kf]ln6Ao"/f]df Ps :yfg vfnL 5 .<br />

%–% jif{df x'g] dxflwj]zgdf ‰f08} @%)) sfo{stf{sf aLraf6 @)$ hgf k"0f{<br />

/ !^& j}slNks ;b:o;lxtsf] s]Gb|Lo sld6L, @% ;b:oLo kf]ln6Ao"/f] /<br />

To;leq gf} hgfsf] kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L rog x'G5 .<br />

n]lggjfbL ;f+u7lgs ;+/rgfdf cfwfl/t l;lkl;sf] k|To]s kfFr<br />

jif{df x'g] dxflwj]zgdf ljleGg txaf6 cfpg] -of] jif{ @$))–@%))_<br />

sfo{stf{sf aLraf6 @)$ hgf k"0f{ / !^& j}slNks ;b:o;lxtsf]<br />

s]Gb|Lo sld6L, @% ;b:oLo kf]ln6Ao"/f] / To;leq gf} hgfsf]<br />

kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L rog x'G5 . of] k|lqmofdf kf6L{sf jl/i7<br />

g]tf, zlQm s]Gb| / u'6x¿aLrsf] …afu]{lgªÚ n] dxŒjk"0f{ e"ldsf<br />

v]N5 . kf6L{ s]Gb|Lo sld6L, ;/sf/ / ;]gfeGbf dflysf] lgsfo<br />

xf] . /fHosf ;Dk"0f{ kIfsf] gLlt s]Gb|Lo sld6Ln] agfpF5, t/<br />

kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6L zlQmsf c;nL s]Gb| x'g\ .<br />

l;lkl; g]t[Tj x:tfGt/0fsf cf}krfl/s–cgf}krfl/s ljlw cg';f/<br />

o; jif{ kf]ln6Ao"/f] :yfoL sld6Laf6 l; lhªlkª / ln s]Rofªafx]s<br />

x' lhGtfcf] / j]g lhcfafcf];lxt ;ft hgf aflxl/+b} 5g\ . kl/l:yltdf<br />

gf6sLo ptf/r9fj cfPg eg] clxn]sf] kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6Ldf<br />

5}6f}+ jl/otfsf l; lhªlkª kf6L{ dxf;lrj, /fi6«klt / ;}Go<br />

cfof]usf cWoIf tyf ;ftf} + jl/otfsf ln s]Rofª lk|ldo/ -k|wfgdGqL_<br />

x'g]5g\ . pQ/flwsf/ k|flKtsf] nfOgdf cfPsf l; clxn] kf6L{<br />

;+u7g ljefu k|d'v, pk/fi6«klt / kf6L{ :s"n ljefusf lk|lG;kn<br />

klg x'g\ . lrlgofF hgd'lQm ;]gfsf] …sdf08 P08 sG6«f]nÚ s]Gb|Lo<br />

sld6Låf/f lgjf{lrt !! ;b:oLo s]Gb|Lo ;}Go cfof]usf] xftdf 5,<br />

h;df /Iff dGqfnon] ;dGjosf/L e"ldsf v]N5 . /fHokl/ifb\ elgg]<br />

lrlgofF /fHo;Qfsf] t];|f] kIf ;/sf/sf] k|wfgdGqLdf ln s]RofªnfO{<br />

sfo{sf/L pkk|wfgdGqL agfP/ cufl8 a9fOPsf] 5 . gf} ;b:oLo<br />

:yfoL sldl6sf vfnL ;ft ;L6sf nflu cf7 hgf k|lt:kwf{df 5g\ .<br />

/fi6«klt x'n] cfˆgf pQ/flwsf/L l; lhªlkªnfO{ @))* sf]<br />

kf6L{ Kn]gdaf6 ;}Go cfof]usf] pkfWoIfdf lgo'lQm ug]{ ck]Iff<br />

ul/Psf]df To;f] gx'Fbf<br />

x'n] klg b]ª / lhofªn] h:t} cjsfzkl5<br />

;]gfdf k|efj sfod /flv/fVg rfx]sf] / l;l;jfO{Pn -rfOgf<br />

sDo'lgi6 o'y lnu_ u'6sf cfˆgf lgs6:y nL s]RofªnfO{ cufl8<br />

a9fpg] cg'dfg ul/Psf] lyof] . t/, @))( df ljgf s'g} ljjfb<br />

;}Go cfof]u pkfWoIfdf lgo'Qm ePkl5 l; …sdf08/ Og rLkmÚ /<br />

;}Go cfof]usf] cWoIf aGg] lglZrt eof] . ;}Go cfof]udf x'afx]s<br />

l; dfq u}/;}lgs clwsf/L x'g\, h;n] kbef/ u|x0f u/]kl5 dfq<br />

;]gfdf cfˆgf] lgoGq0f alnof] agfpg'kg] {5 . cfufdL /fi6«klt l;n]<br />

hgd'lQm ;]gfdf klZrdfk|lt cg'bf/ dflgg] hg/n n'O{ o'cfsfnfO{<br />

pkfWoIf agfpg] cfsng 5 .<br />

:yfoL sld6Lsf] ;ft l;6sf Ps k|efjzfnL k|lt:kwL{ af]<br />

l;nfO{sf] s]xL dxLgf cufl8 Pp6f xTofsf08df d'l5P/ /fhgLlts<br />

ktg ePsf] 5 . rf]ªlsª k|fGtsf kf6L{ k|d'v /x]sf af] e|i6frf/<br />

lj/f]wL cleofg / gjdfcf]jfbL /fHos]lGb|t cfly{s df]8]nsf<br />

nflu rlr{t lyP . kf]ln6Ao"/f]–:yfoL sld6Lsf nflu kf6L{leqsf]<br />

ckf/blz{tfaLr u'6, pku'6 / :jfy{ ;d"xx¿sf] rsf]{ rnv]n<br />

rln/x]sf] cg'dfg 5 . g]t[Tjdf cfpg zlQms]Gb|x¿aLr rsf{]<br />

afu]{lgª x'g] eP klg cfˆgf] ?‰fgaf/] sf]xL gv'Ng] ePsfn]<br />

7Dofpg ;lhnf] 5}g .<br />

21


Ps kf6L{ b'O{ dxfu'6<br />

cfˆgf pQ/flwsf/Ln] k|ltåGåLsf] ¿k lng<br />

yfn]kl5 dfcf] / b]ªn] rf/–rf/ ;d"xnfO{<br />

;vfk kf/] klg l;lkl;sf] g]t[Tj t];|f]–rf}yf]<br />

k':tfdf cfOk'Ubf u'6aGbL ;+:yfut ePsf] 5<br />

eg] cGt/;+3if{ …zlQm ;Gt'ngÚ sf] v]ndf<br />

kl/0ft ePsf] 5 . b]ªn] cfkm" k5fl8 cnu<br />

cfwf/, k|j[lQ / Ifdtfsf b'O{ k':tfsf] g]t[Tjsf]<br />

pQ/flwsf/nfO{ of]hgfj4 9+un] cufl8 a9fPsf<br />

lyP . o;/L cfPsf lhofª hldgnfO{ ;d[4<br />

t6Lo If]q / /fhs'df/ eg]/ lrlgg] k"j{ kf6L{<br />

g]tfx¿sf ;Gtfgsf] ;dy{g lyof] eg] jt{dfg<br />

/fi6«klt x'nfO{ kf6L{ ;+u7g, leqL k|fGt /<br />

k|rf/ ljefusf] .<br />

lhofª hldgsf] sfo{sfndf ;f+3fO{df<br />

sfo{/t tyf k"j{ g]tfsf ;Gtfgx¿nfO{ g]t[Tjsf]<br />

s]Gb|df Nofpg] pgsf] cleofgn] …;f+3fO{<br />

u'6Ú hGdfof] eg] o'y lnudf sfo{/tx¿sf]<br />

…l;l;jfO{Pn u'6Ú aGg k'Uof] . kf6L{ Oltxf;df<br />

22<br />

b'O{ dxfu'6sf] d'Vo<br />

;}4flGts cGt/ cfly{s<br />

ljsf;sf] df]8n / s'g<br />

ef}uf]lns If]qdf a9L<br />

nufgL ug] { eGg]df 5 .<br />

kk'ln:6x¿ cfly{s–<br />

;fdflhs–/fhgLlts<br />

;'wf/ / v'nfkgsf] kIfdf<br />

5g\ eg] ;De|fGtx¿<br />

alnof] /fHo, /fHo<br />

lgolGqt cy{tGq /<br />

gjdfcf]jfbL j}rfl/s<br />

wf/sf] .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

dxfu'6df kl/0ft x'Fb}5g\ . o'jf lnu / l;GXjf<br />

;d"xaf6 kk'ln:6 -;'wf/jfbL_ dxfu'6 aGb}5,<br />

h;nfO{ pbLodfg dWodjuL{o pBdL, leqL k|fGt<br />

/ ;f+u7lgs k|zf;gdf /x]sfx¿sf] ;dy{g 5 . ptf<br />

;f+3fO{ / /fhs'df/ u'6 PsLs[t x'Fb}<br />

;De|fGtx¿sf]<br />

dxfu'6 ag]sf] 5, h;nfO{ /fHo lgolGqt Jofkfl/s<br />

k|lti7fg / ljQLo If]qdf sfd ug] {x¿sf] ;dy{g<br />

5 . o;/L Ps kf6L{ b'O{ dxfu'6df kl/0ft eO/x]sf]<br />

l;lkl;nfO{ b'O{ dxfu'6sf] zlQm ;Gt'ng / g]t[Tj<br />

x:tfGt/0fn] k'gtf{huL / l:y/tf k|bfg ub} { So'jf<br />

jf pQ/sf]l/ofsf] h:tf] hxflgofF kf6L{ x'gaf6<br />

hf]ufPsf] 5 .<br />

cd]l/sfsf] jfl;Ë6gl:yt a| 'lsª\; OlGi6Ro'6df<br />

rLgsf] cGt/kf6L{ ;+3if{ / g]t[Tj dfldnfsf lj1<br />

r]ª nL cfufdL g]t[Tj x:tfGt/0fn] rLgdf tLg j6f<br />

…kfj/ l;ˆ6Ú lgDTofpg] ljZn]if0f u5{g\— sdhf]/<br />

g]tf–alnof] dxfu'6, sdhf]/ ;/sf/–alnof] :jfy{<br />

;d"x / sdhf]/ kf6L{–alnof] d'n'ssf] . kf6L{sf]<br />

zf;gdfly r'gf}tL ylkO/x]sf] ;+s]t ug] { of] kl/jt{g<br />

klxnf] k6s zflGtk"0f{ ;Qf x:tfGt/0f ePsf] !^cf} + dxflwj]zgdf cln ljjflbt 5 . oL afx]s c¿ 7"nf …kfj/ l;ˆ6Ú klg ;xh}<br />

log} u'6x¿sf] zlQm–;Gt'ngaf6 ;fd"lxs g]t[Tjsf] cEof; cufl8 b[li6uf]r/ x'G5g\— kf6L{sf] j}wflgstfsf] ;+s6 6fg{ kl/rflnt<br />

a9]sf] lyof] . !*cf}+ dxflwj]zgsf] ;F3f/df klg o'y lnu u'6 /fi6«jfbL gf/f / hf/L cfly{s j[l4n] ;fdflhs c;Gt'li6 y]Ug g;Sg]<br />

;jf{lws k|efjzfnL 5 . ;+VofTds lx;fan] l;lkl;leqsf] ;a}eGbf u/L a9]sf] k|bz{g tyf lj/f]wsf :j/x¿ . o:tf] …kfj/ l;ˆ6Ú;Fu<br />

7"nf] / ;+ul7t of] u'6 kf6L{ ;+u7g, :yfgLo tyf k|fGtLo lgsfo hf]l8Psf] cfufdL g]t[Tjn] lng] gLltsf] cfsng b'O{ dxfu'6sf]<br />

/ leqL e"efux¿df k|efjzfnL 5 . o;sf g]tfx¿ k|rf/, ;+u7g j}rfl/s cGt/ / ;dfgtf s]nfP/ dfq ;Dej 5 .<br />

/ k|zf;gdf dflx/ 5g\ . /fi6«klt x' / cfufdL k|wfgdGqL ln b'O{ dxfu'6sf] d'Vo ;}4flGts cGt/ cfly{s ljsf;sf] df]8n<br />

s]Rofª oxL ;d"xsf g]tf x'g\ .<br />

/ s'g ef}uf]lns If]qdf a9L nufgL ug] { eGg]df 5 . kk'ln:6x¿<br />

csf] { 5, /fhs'df/x¿sf] ax'rlr{t u'6 h;df l;lkl;sf] klxnf] cfly{s–;fdflhs–/fhgLlts ;'wf/ / v'nfkgsf] kIfdf 5g\ eg]<br />

k':tfsf g]tfsf ;Gtfgx¿ k5{g\ . ;f]leot ;+3df h:tf] s'g} ;De|fGtx¿ alnof] /fHo, /fHo lgolGqt cy{tGq / gjdfcf]jfbL<br />

uf]ef{r]e hGd]/ l;lkl;sf] ;Qf 8'afpg] ;Defjgf /f]Sg rflnPsf] j}rfl/s wf/sf] . kk'ln:6x¿ cfly{s ;d[l4 ePsf 7"nf zx/,<br />

of]hgfj4 cleofgcGtu{t kf6L{df dxŒjk"0f{ of]ubfg ePsf k'/fgf t6Lo If]q / clt sd ljsl;t leqL k|fGtaLr ;Gt'ng rfxG5g\<br />

g]tfsf ;Gtltx¿ clxn] bf];|f] alnof] u'6sf ¿kdf cufl8 cfPsf eg] ;De|fGtx¿ cfly{s j[l4sf nflu t6Lo If]qdf nufgL a9fpg .<br />

5g\ . kb, k|lti7f / cfly{s nfesf :jfy{x¿n] of] ;d"xnfO{ ;+ul7t /fhgLlts kf/blz{tf;Fu} kf6L{, ;/sf/ / ;]gfsf] ;+:yfut ;DaGwdf<br />

x'g eg] lbPsf] 5}g . t6Lo zx/, ljz]if cfly{s / ljQLo If]qsf hf]8 lbg] kk'ln:6x¿ ;fdflhs Gofo, ;fdflhs ;lxi0f'tf / ;dfgtfsf<br />

;De|fGtx¿df of] u'6sf] a9L ks8 5 .<br />

kIfkftL 5g\ eg] ;De|fGtx¿ cfly{s pGgltdf a9L s]lGb|t .<br />

t6Lo, ljz]if cfly{s / ljQLo If]qdf x's] {sf] csf] { zlQmzfnL cfly{s df]8nsf ;Gbe{df ;De|fGtx¿ /fHo lgolGqt sDkgLnfO{<br />

;d"x klg 5— ;f+3fO{ u'6 . xfnsf] :yfoL sld6Ldf of] u'6sf] k|f]T;fxg ug{ rfxG5g\ eg] kk'ln:6x¿ cfd pBdLx¿nfO{ psf:g .<br />

ax'dt 5 . t/, lhofªsf] sfo{sfnsf] cGTo / ;f+3fO{sf x:tL k//fi6«gLltsf] ;Gbe{df kk'ln:6x¿ klZrdL d'n's;Fu ;Gt'lnt ;DaGw<br />

dflgPsf k"j{ kf6L{ ;lrj r]g lnofgo'nufotsf g]tfx¿ e|i6frf/df / ljsf;zLn d'n'sx¿k|lt pbf/ ;xof]usf] efjgf /fV5g\ eg]<br />

d'l5Pkl5 of] u'6 qmdzM cnf]slk|o / sdhf]/ aGb}5 . ;De|fGtx¿ klZrdf /fi6«x¿ ljz]iftM cd]l/sf;Fu a9L k|lt:kwf{Tds<br />

l;GXjfnufotsf ;d"xx¿ klg u'6sf] /fhgLlts b[Zodf 5g\ . ?‰fg /fV5g\ eg] ljsf;zLn d'n'sx¿k|lt kf/:kl/s kmfObfsf]<br />

;f+:s[lts qmflGtsfnb]lv g} cfly{s–/fhgLlts ;'wf/ / v'nfkgsf] ;DaGwdf hf]8 lbG5g\ .<br />

s]Gb| /x]sf] l;GXjf ljZjljBfnodf k9]sf g]tfx¿sf] l;GXjf u'6 sd oL b'O{ dxfu'6aLr /fHo;Qfdf l;lkl;sf] ;jf] {Rrtf / lg/Gt/tf,<br />

;+ul7t / a9L cgf}krfl/s 5 . ;'wf/jfb / v'nfkgdf ljZjf; ug] { ljZj Joj:yfdf lrlgofF >]i7tf / pRr k|lti7f tyf cGt/f{li6«o<br />

xfnsf k|wfgdGqL j]g lhcfafcf] k|d'v g]tf /x]sf k|fljlws lzIff cfly{s Joj:yfdf rLgsf] pRr :yfgsf ljifodf eg] ;dfg wf/0ff<br />

k|fKt / k]zfut bIftf ePsf 6]Sgf]qm\of6x¿sf] ;d"x klg cGo 5 . km/s Jofj;flos k[i7e"ld / cnu gLltsf] ;dGjon] Ps<br />

u'6df ljnLg x'Fb}5<br />

. ljb]zdf k9]kl5 kms] {/ kf6L{df sfd ug] {x¿sf] lsl;dsf] ;Gt'ng NofPsfn] b'j} kIfsf g]tfx¿ Pscsf{sf] kl/k"/s<br />

;d"x klg 5, hf] Tolt k|efjzfnL 5}g . cfly{s pGglt;Fu} hGd]sf e"ldsfdf b]lvG5g\ . zlQm ;Gt'ngsf] of] l:yltdf b'j} u'6 Ps<br />

dWodju{sf] ljleGg :jfy{ ;d"xx¿ eg] qmdzM alnof] aGb} uPsf csf] {nfO{ ;dfKt kfg] { ;fdYo{ /fVb}gg\ . Psn] csf{nfO{ ;dfKt kfg] {<br />

5g\ . /fHo lgolGqt pmhf{ sDkgLsf] g]t[Tjdf /x]sfx¿sf] of] ;d"xn] txsf] zlQm ;+3if{df nfUbf rLgdf l;lkl;sf] zf;g g} vt/fdf<br />

gjdfcf]jfbsf] cEof;sf nflu bafa l;h{gf ub} {5 .<br />

kg] { dx;"; pgLx¿n] u/]sf 5g\ . �<br />

l;lkl;df Psflt/ ;–;fgf u'6 / :jfy{ ;d"xx¿ tLj| | ¿kdf -cGt/f{li6«o /fhgLltsf zf]wstf{ kf}8\ofn xfn h]g]efl:yt Ps<br />

hf]l8+b}5g\ eg] csf]{lt/ 7"nf u'6x¿ qmdzM w|'jLs[t x'Fb} b'O{ lyÍ6\ofÍdf sfo{/t 5g\ ._


l/kf]6{ hftLo kf6L{<br />

kmnfdsf]<br />

lrp/f<br />

cflbjf;L hghfltsf] cnUu} kf6L{ vf]Ng]<br />

s;/t t ePsf] 5, t/ o:tf /fhgLlts<br />

;d"xnfO{ g]kfnL dtbftfn] gkTofPsf]<br />

ljut r'gfjx¿sf] cg'ej 5 .<br />

;Gt ufxf du/<br />

g] kfn cflbjf;L hghflt dxf;+3, hghflt<br />

u}/;/sf/L ;+:yf dxf;+3, hghflt<br />

jlsnx¿sf] ;d"x / lj3l6t ;+ljwfg;efsf]<br />

cflbjf;L hghflt ;ef;b\ ;ef -ss;_ n]<br />

@!–@@ c;f/df /fhwfgLdf u/]sf] /fhgLlts<br />

;Dd]ngn] cflbjf;L hghfltsf] 5'§} kf6L{<br />

cfjZos ePsf] 7x/ u¥of] . hghflt<br />

dxf;+3sf cWoIf /fhs'df/ n]vL ljZj<br />

cflbjf;L lbj;sf] cj;/ kf/]/ ( cu:t<br />

-@% ;fpg_ df gofF kf6L{ 3f]if0ff ug] { tof/L<br />

eO/x]sf] atfpF5g\ . t/, hghfltsf gfddf<br />

o;cl3 v'n]sf kf6L{x¿k|lt dtbftf Tolt<br />

cfslif{t ePsf] b]lv+b}g .<br />

@* r}t @)^$ df ePsf] ;+ljwfg;ef<br />

r'gfjdf hftLo d'2f af]s]sf ;ft j6f<br />

kf6L{af6 s;}n] klg k|ToIf lgjf{rg lht]gg\<br />

eg] ;dfg'kfltsdf ;+3Lo nf]stflGqs /fli6«o<br />

d~r -;+nf]/fd_ / /fli6«o hgd'lQm kf6L{<br />

-/fhd'kf_ sf b'O{–b'O{ tyf g]kfM /fli6«o<br />

kf6L{sf Ps hgf ljhoL eP . lgjf{rgdf<br />

;ft bndWo] s;}n] klg v;]sf] dtsf] Ps<br />

k|ltzt klg kfPgg\, hals @)%* ;fnsf]<br />

hgu0fgfcg';f/ g]kfndf cflbjf;L hghflt<br />

g} s/La #& k|ltzt 5g\ .<br />

;+ljwfg;ef r'gfjdf ;+nf]/fdn] &!,(%*,<br />

/fhd'kfn] %#,(!), g]kfMn] #&,%%&, k/z'/fd<br />

tfdfªsf] tfD;flnª g]kfn /fli6«o bnn]<br />

@),^%& / hghflt pTkL8g af/]sf] rlr{t<br />

24<br />

lstfa g]kfndf cb]vf ;RrfO sf n]vs<br />

uf]kfn u'?ªsf] d+uf]n g]zgn cu{gfOh]zgn]<br />

!!,%&*Ù g]kfn ;dtf kf6L{n] $,^(& /<br />

hgd'lQm kf6L{ g]kfnn] #,#(^ ef]6 kfPsf<br />

lyP . oLafx]s hftLo d'2f p7fpg] k|hftflGqs<br />

hgd'lQm kf6L{, g]kfn hfu[lt bn / g]kfnL<br />

/fli6«o hgefjgf kf6L{ ;+ljwfg;ef lgjf{rgdf<br />

;xefuL g} x'g;s]sf lyPgg\ .<br />

s'g} hflt, efiff, wd{, ;Dk|bfosf<br />

JolQm dfq ;b:o /x]sf] bnnfO{ lgjf{rg<br />

cfof]udf btf{ ug{ gkfpg] k|fjwfgsf sf/0f<br />

;+ljwfg;ef lgjf{rgcl3 uf]kfn u'?ªsf]<br />

d+uf]n cu{gfOh]zgn] hgtfdf hfg] cj;/<br />

kfPsf] lyPg . hftLo d'2f p7fpg] bnsf<br />

pDd]b\jf/ To;cl3sf cfd lgjf{rgx¿df<br />

klg ljhoL x'g;s]sf lyPgg\ . @)%^ sf]<br />

k|ltlglw;ef ;b:o lgjf{rgdf !#) :yfgdf<br />

pDd]bjf/L lbPsf] /fhd'kfn] ($,*^) / @$<br />

pDd]bjf/ v8f u/]sf] hgd'lQm kf6L{ g]kfnn]<br />

(,^!^ dt kfPsf lyP . @)%! sf] cfd<br />

r'gfjdf /fhd'kfn] &(,((^ / 8f= xif{axfb'/<br />

a'9f du/sf] /fli6«o hgtf kf6L{ - /fhkf_<br />

n] !,%@% dt kfPsf lyP . @)$* sf]<br />

cfd lgjf{rgdf /fhkfn] $,$)^, sfhLdfg<br />

sGbª\jfsf] g]kfn /fli6«o hg kf6L{n] %,&#@<br />

/ PdP; yfkfsf] g]kfn /fli6«o hgd'lQm<br />

df]rf{n] #$,%)( dt NofPsf lyP . yfkf<br />

clxn] /fhd'kfsf] g]t[Tj u5{g\ .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

afn'jfaf6 t]n<br />

dflysf b[i6fGtn] hftLo ljifodf dfq s]lGb|t<br />

/fhgLlts bnk|lt sd} dtbftf cfslif{t<br />

ePsf b]vfpF5g\ . @)$^ ;fndf ax'bnLo<br />

Joj:yf k'g:yf{kgf ePotfsf rf/ j6f<br />

lgjf{rgdf /fhd'kf afx]s c¿n] lg/Gt/tf<br />

lbg ;d]t ;s]sf] b]lv+b}g . @)$* df g]kfn<br />

/fli6«o hg kf6L{n] dfq r'gfj n8\g ;Sof]<br />

eg] @)%! kl5 /fli6«o hgtf kf6L{sf] cl:tTj<br />

g} d]l6of] . @)%^ / @)^$ df r'gfj n8]sf]<br />

hgd'lQm kf6L{ g]kfn /fhd'kfaf6 ljeflht<br />

eP/ ag]sf] xf] . b'O{ ;dfg'kflts ;ef;b\<br />

lht]sf] ;+nf]/fd dfcf]jfbLaf6 aflxl/Psf<br />

nId0f yf¿ tyf /fhd'kf 5f]8]sf s'df/<br />

lnª\b]g / ;Gh'xfª kfn'ª\jfn] u7g u/]sf<br />

lyP . /fhd'kfsf Ps ;+:yfks uf]kfn ls/ftL<br />

ls/ft js{;{ kf6L{ x'Fb} clxn] Pdfcf]jfbL<br />

kf]ln6Ao"/f] ;b:o 5g\ .<br />

vf; wfld{s / hftLo clwsf/sf nflu<br />

kf6L{ vf]Ng] rng k'/fg} xf] . ;fs{ /fi6«x¿<br />

ef/t, >Ln+sf, kfls:tfg / a+unfb]zdf<br />

klg o:tf kf6L{ lqmofzLn 5g\ . ef/tLo<br />

hgtf kf6L{ -lah]kL_ To:t} Pp6f kf6L{<br />

xf], hf] /fli6«o b[li6sf]0fsf ;fy cufl8<br />

a9]/ k|efjzfnL ePsf] 5 . t/ g]kfnL<br />

;dfhsf] ldl>t ;+/rgf, hftLo d'2fk|lt<br />

/fli6«o kf6L{x¿sf] ;+j]bgzLntf / hftLo<br />

kf6L{ vf]Ng] g]tfx¿sf] n3'b[li6sf]0fn]


ljut r'gfjdf hghflt dt<br />

kf6L{ @)^$ @)%^ @)%! @)$*<br />

/fli6«o hgd'lQm kf6L{ %#,(!) ($,*^) &(,((^ #$,%)(*<br />

]<br />

;+3Lo nf]stflGqs /fli6«o d~r &!,(%* – – –<br />

g]kfM /fli6«o kf6L{ #&,%%& – – –<br />

tfD;flnª g]kfn /fli6«o bn @),^%& – – –<br />

d+uf]n g]zgn cu{gfOh]zg !!,%&* – – –<br />

g]kfn ;dtf kf6L{<br />

$,^(& – – –<br />

hgd'lQm kf6L{, g]kfn #,#(^ (,^!^ – –<br />

/fli6«o hgtf kf6L{ – – !,%@% $,$)^<br />

g]kfn /fli6«o hg kf6L{ – – – %,&#@<br />

s'n kfPsf] dt @,)#,&%# !,)$,$&^ *!,%@! $$,^$&<br />

v;]sf] dt !,!!,$^,%$) **,($,%^^ &^,@%,#$* &@,(!,)*$<br />

*g]kfn /fli6«o hgd'lQm df]rf{sf] gfddf r'gfj n8]sf] .<br />

x'g;S5, g]kfndf To:tf] :t/df hftLo<br />

kf6L{x¿sf] ljsf; ePsf] 5}g . g]kfndf rsf] {<br />

hftLo gf/fsf ;fy hftLo bn vf]Ng]x¿df<br />

k|foMh;f] b/af/ ;dy{s / cj;/jfbL<br />

/fhgLltsdL{ 5g\ .<br />

kl5Nnf] ;dodf u}/–;/sf/L ;+:yfdf<br />

lqmofzLn …PlS6lei6Ú x¿n] klg hftLo bnsf]<br />

k}/jL ul//x]sf 5g\ . ljho uR5bf/sf]<br />

dw]zL hgclwsf/ kmf]/d -nf]stflGqs_,<br />

h]kL u'Ktfsf] dw]zL hgclwsf/ kmf]/d<br />

-u0ftflGqs_ / z/tl;+x e08f/Lsf] /fli6«o<br />

dw]z ;dfhjfbL kf6L{sf] dfp pk]Gb|<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

;|f]tM lgjf{rg cfof]u<br />

ofbjsf] dw]zL hgclwsf/ kmf]/d, g]kfn<br />

klg z'¿df u}/;/sf/L ;+:yf g} lyof] .<br />

dw]z cfGbf]ngnuQ} bn btf{ ePsf] kmf]/dn]<br />

;+ljwfg;ef lgjf{rgdf kfPsf] ;kmntf /<br />

To;kl5 dw]zjfbL g]tfx¿n] u/]sf] /huh<br />

b]v]/ klg sltko hghflt …PlS6lei6Ú x¿n]<br />

cflbjf;L hghflt dxf;+3nfO{ kf6L{sf] ?k<br />

lbg rfx]sf] x'g;S5 . hghflt kf6L{df Ps<br />

bzs latfPsf gfd pNn]v ug{ grfxg]<br />

Ps g]tf eG5g\, æ;+ljwfg;ef lgjf{rgkl5<br />

;Qfsf] cfwf lx:;f dw]zL g]tfsf nflu<br />

cf/lIft ePsf] ;a}n] b]v]sf 5g\ . t/<br />

cflbjf;L hghflt /fhgLlts ;Dd]ngnfO{<br />

rflx+ afn'jfaf6 t]n lgsfNg] k|of; eGg'k5{ .Æ<br />

tL g]tfsf] ljZn]if0fdf, u};;sf<br />

…PlS6lei6Ú xfjL ePsf /fhgLlts ;Dd]ngsf]<br />

cjwf/0ffkq g]kfnsf pTkLl8t ;d'bfosf]<br />

;fd"lxs cfjfh eP klg Tof] /fhgLlts<br />

bz{gljxLg 5 . æbz{gljgfsf] bn / ltgsf<br />

g]tf cj;/jfbL / df};dL dfq x'gk'U5g\Æ, pgL<br />

eG5g\, ædf};d x]/]/ ;Mz'Ns …PlS6leHdÚ jf<br />

/fhgLlt ug] {x¿n] bn vf]Nb}df pTkLl8tx¿sf]<br />

pTyfg x'G5 eGg ;lsGg .Æ<br />

…jfx'gjfbL, lkt[;QfjfbL / Psn<br />

pRrhftLo k|e'TjjfbL g]t[Tjsf] sAhfdf /x]sf<br />

k|d'v /fhgLlts bnx¿n] l;+uf] d'n'snfO{<br />

;d]6\g g;s]sf] x' Fbf dfgjclwsf/, ;fdflhs<br />

Gofo, ;dfgtf / cflbjf;Ljfbdf cfwfl/t,<br />

;dfg'kflts / ;dfj]zL /fhgLlts bnsf]<br />

lgdf{0f cfjZos ePsf]Ú eGg] ;Dd]ngsf] 7x/<br />

lyof] . ToxL ;Dd]ngn] …;fF3'/f] hfltjfbsf]<br />

lzsf/ ePsf hghfltdf Pstf / /fli6«o<br />

b[li6sf]0f tyf ltgsf g]tf–sfo{stf{df b"/b[li6<br />

/ /fhgLlts rl/qsf] cefjÚnfO{ ;d:ofsf]<br />

¿kdf cf} +NofPsf] 5 . cjwf/0ffkqn] cflbjf;L<br />

hghflt kf6L{ hftLo d'2fdf dfq s]lGb|t x'g'<br />

/ ;fdflhs Gofo tyf /fHo ;~rfngsf<br />

a[xQ/ d'2fdf c:ki6 x'g'nfO{ hghflt kf6L{<br />

rNg g;Sg] sf/0f dfg]sf] 5 .<br />

;+:yfkg;Fu c;Gt'i6 Pdfn] kf]ln6Ao"/f]<br />

;b:o ljho ;'Aaf kf6L{ vf]Ng] cj:yf cfPdf<br />

g]t[Tjtxd} cGo hfltsf] klg ;dfg'kflts<br />

;xeflutf u/fpg] ljwfg agfOg] atfpF5g\ .<br />

;Dd]ngsf] cjwf/0ffkq n]Vg]dWo]sf Ps<br />

vu]Gb| dflvd klg d]rL–sfnL ;d]6]/<br />

/fli6«o:t/sf] kf6L{ agfpg] bfaL u5{g\ .<br />

dflvd c?0fk"j{sf gf} lhNnfnfO{ lnDa'jfg<br />

k|b]z agfpg rfxg] ;+nf]/fdsf dxf;lrj<br />

x'g\ . t/, ;fpgdf gofF kf6L{ 3f]if0ff ug{ tof/<br />

kfl/Psf] cjwf/0ffkq hghfltsf] clwsf/<br />

eGbf aflx/ lg:sg ;s]sf] 5}g . csf] {lt/,<br />

Pdfn] / g]kfnL sf+u|];sf c;Gt'i6 afx]s<br />

Pdfcf]jfbL / g]skf–dfcf]jfbLsf hghflt<br />

g]tfn] o;df ?lr b]vfPsf 5}gg\ .<br />

Pdfn]af6 /fhLgfdf lbP/ 5'§} kf6L{<br />

agfpg ;lqmo k"j{;ef;b\ kf;fª z]kf{ eg]<br />

k|d'v bnx¿af6 hghfltn] clwsf/ kfpF5g\<br />

eGg] ljZjf; x/fPsf]n] gofF kf6L{sf] eljio<br />

b]V5g\ . @( k|ltzt ef]6 kfpg] Pdfcf]jfbL<br />

;+ljwfg;efdf ;aeGbf 7"nf] bn ag]sf]<br />

cj:yfdf #& k|ltzt hghfltsf] /fhgLlt<br />

rfgr'g] gx'g] z]kf{sf] a'‰fO 5 . sf+u|];<br />

g]tf eLdaxfb'/ tfdfª eg] hghfltn] k|d'v<br />

bnx¿d} a;]/ clwsf/ vf]Hg'kg] { atfpF5g\ .<br />

g]tf tfdfª eG5g\, ænf]stGq / /fli6«o lxt<br />

gx]g] { s'g} klg kf6L{ :yfoL x'Fb}g<br />

. �<br />

25


cGtjf{tf{<br />

…hft xf]Og,<br />

ljrf/sf]<br />

/fhgLlt u5'{Ú<br />

26 226<br />

wg/fh u'?ª<br />

s]Gb|Lo ;b:o, g]kfnL sf+u| ];<br />

u0f]z cfrfo{<br />

lxdfn lx lxdf lxdfn df d n va/klqsf va va/k va/klqsf / lqsf � � � !–!% !–! !–!% ;fpg @)^(<br />

;ef;b\ eP/ cfPkl5 JolQmut ¿kdf tkfO{ +nfO{ ;+ljwfg aG5<br />

eGg] nfu]sf] lyof] <<br />

!@ a'Fb]af6<br />

cf/De ePsf] ofqf olt ;lhn} if8\oGqd"ns 9+uaf6<br />

6'6\5 eGg] nfu]sf] lyPg . ToxfFleq km/s–km/s bz{g af]s]sfx¿<br />

eP klg ldn]/ uOG5 eGg] nfu]sf] lyof], t/ ePg .<br />

tkfO{ +sf] a'‰fOdf !@ a' Fb]kl5sf] …sf];{Úsf] uGtJo s] lyof] <<br />

!@ aF'b]<br />

;xdltkl5sf] uGtJo ;+ljwfg;efdfkm{t /fli6«o ;xdlt<br />

u/L d'n'snfO{ nf]stflGqs u0ftGqfTds /fHo agfpg] lyof] . Tof]<br />

…sf];{Ú cl3 a9fpg] qmddf ;+ljwfg;efsf] z'¿s} lbg ePsf] /fhtGq<br />

cGTosf] P]ltxfl;s k|of]uaf6 ax'njfbL nf]stflGqs ;+ljwfgsf]<br />

uGtJodf k'Ug ;S5f} + eGg] nfu]sf] lyof] .<br />

;+ljwfg;ef, ;+ljwfg lgdf{0fsf] …Kn]6kmd{Ú eP klg Tof] ;QfEof;sf]<br />

ynf] dfq lsg aGg k'Uof] <<br />

/QmkftnfO{ h;/L klg /f]Sg'k5{ eGg] xfd|f] kf6L{sf] lgSof]{n<br />

xf] . kf6L{n] sfo{stf{sf] /utsf] cfxfndfly 6]s]/ eP klg zflGtsf<br />

nflu ;xdltsf] /fhgLlt u¥of] . d'n'snfO{ gofF 9+uaf6 cufl8<br />

a9fpg] qmddf oxfF;Dd cfof}+ . t/ kl5Nnf lbgdf dfcf]jfbLn]<br />

vf]nf] t/]/ nf}/f] la:of] { .<br />

;+ljwfgn]vgnfO{ s]Gb|df /fv]sf] eP o:tf] b'b{zf ef]Ug'kg]{<br />

lyPg . dfcf]jfbL ;+ljwfg;efaf6 ;+ljwfg agfpg'sf] ;f6f] ;QfsAhf<br />

ug] { /0fgLltdf nfUof] . z'¿d} k|r08hLn] k|wfg;]gfklt s6\jfnnfO{<br />

avf{:t u/]/ To:tf] cEof; ug''{eof] . aflx/L zlQmsf] rnv]n<br />

klg eof] . clxn]sf] ;/sf/ pQ/sfnLsf] dGq hKb} blIf0fsfnLsf]<br />

kfpdf 9f]u]/ ag]sf] xf] .<br />

;+ljwfg;efsf] ;a}eGbf gsf/fTds kIf s] /Xof] <<br />

rf/ jif{cl3 sf+u| ];, Pdfn], dfcf]jfbL, dw]zL cflb 6f]kL nufP/<br />

;+ljwfg;ef k;]sfx¿dWo] !$ h]7 @)^( sf] /flt lgl:s+bf sltkon]<br />

hftsf] 6f]kL nufPsf lyP .<br />

of] kl/l:ylt lsg / s;/L aGof] <<br />

@)$^ ;fnkl5 klg ax'bnLo k|hftGqdfly k|xf/ ePs} xf] .<br />

z]kf{, tfdfª, du/, u'?ª, /fO{, lnDa"nfO{ cl3 ;f/]/ nf]stGq dfly<br />

k5fl8af6 aGb"s xfGg] sfd ul/of] . hftLotfsf] s'/f p7fP/<br />

nf]stGqjfbL / k|hftGqjfbLnfO{ l5GgleGg agfpg] cleofg rNof] .<br />

To;sf] g]t[Tj uf]/]axfb'/ vkfËL du/n] u/]sf lyP . pgn] bz} +<br />

eg]sf] If]qL–afx'gn] z]tfdu'/fln dfly u/]sf] ljho pT;j xf] eg] .<br />

r'Rr] afx'gsf] gfs sf6]/ cflbjf;L h:tf] agfpg' k¥of] eGb}<br />

hftLo ;b\efjdfly k|xf/ u/] . u'?ªn] u'?ª, du/n] du/, afx'gn]<br />

afx'g vf]Hb} lx+8\g'kg]{ cj:yf agfpg vf]lhof] . 1fg]Gb|n] ;Qf<br />

lnPkl5 z]tfdu'/flnsf] g]tf vkfËLnfO{ dGqL agfP/ gf/fo0flx6L<br />

b/af/df bz}+sf] 6Lsf nufPkl5 ;a} s'/f v'n:t eof] . clxn]<br />

;+3Lotfsf] gfddf !)@ eGbf w]/} hfthflt ldn]/ a;]sf] d'n'snfO{<br />

ljefhg u/fP/ tdf;f b]vfpg vf]lh+b}5 . lxhf];Dd kf]ln6Ao"/f]<br />

/ :yfoL ;ldlt ;b:o ePsfx¿ clxn] d /fO{ x'F,<br />

u'?ª x'F<br />

eGg<br />

yfn]sf 5g\ .<br />

s;n] / lsg ul//x]sf] 5 o:tf] <<br />

;+3Lo nf]stflGqs u0ftGq grfxg]x¿n] . ;+3Lo nf]stflGqs<br />

u0ftGqfTds /fHo;Dd k'Ug] xfd|f] nIo k"/f gx'Fb} 8'Ëfdf Kjfn<br />

kfg] { if8\oGq xf] of] .<br />

sf+u| ]; / Pdfn]n] hftLo /fHo dfg]sf] eP t ;+ljwfg cfOxfNYof]Ù<br />

lsg gu/]sf] To:tf] <<br />

Psn hftLotfsf] cfwf/df k|b]z agfpFbf hftLo åGå lglDtG5 .<br />

hftLo /fHosf kIfw/x¿ …ef/tdf tldngf8", gfufNof08 ag]sf] 5,<br />

oxfF lsg agfpg gx'g]Ú eGg] ts{ u5{g\ . t/, tldngf8" aGb} ubf{<br />

ToxfF *) k|ltzt tldn a:y] / gfufNof08df klg *) k|ltzteGbf


a9L gfufx¿sf] a;f]af; 5 eGg] tYonfO{ pgLx¿ la;{G5g\ . ;+o'Qm<br />

clw/fHo a]nfots} s'/f ug] { xf] eg] :s6Nof08df &) k|ltzt eGbf<br />

a9L :sl6; efifL / cfo/Nof08df ^% k|ltzteGbf dfly cfOl/;<br />

efiff af]Ng]x¿ 5g\ . clg aGof] c+u| ]hx¿sf] OËNof08, :sl6;x¿sf]<br />

:s6Nof08 / cfOl/;x¿sf] cfo/Nof08 ldn]/ a]nfot . g]kfndf<br />

sxfF, s'g hftsf] 5 To:tf] afx'No < clg nf]stGqdf cNkdtn]<br />

ax'dtdfly zf;g ug{ ldN5 < oxfF t ;a} cNkdtdf 5g\ . g]jf<br />

elgPsf] /fHodf #) k|ltzt g]jf/ 5g\ . Psflt/ xfdLn] #)<br />

k|ltztn] &) k|ltztnfO{ zf;g ug] { Joj:yf vf]h]sf] xf]Og eg]<br />

csf] {lt/ hftLo w| 'jLs/0f lgDTofP/ cNkdtdf /x]sf hflt slxNo}<br />

klg ;Qfdf k'Ug g;Sg] cj:yf klg rfx]sf] xf]Og .<br />

hftLo /fHodf cu|flwsf/sf] s'/f 5 lg t <<br />

cu|flwsf/ b'O{ sfo{sfn cyf{t\ !) jif{sf nflu xf] . To;kl5<br />

s] ;+ljwfg Roft]/ kmfNg] < ;+ljwfg !)) jif{ rNof] eg] g]jf/n]<br />

cu|flwsf/sf] gfddf !) jif{ vfg] clg () jif{ r'gfj xfg]{ <<br />

To;}n] Psn hftLo cfwf/df k|b]z agfpg' eg]sf] h'g hftsf]<br />

gfddf k|b]z aG5, ToxL hft xfg] { v]n xf] .<br />

tkfO{ +sf oL s'/f hftLo /fHosf] jsfnt ul//x]sf g]tfx¿n] lsg<br />

ga'‰]sf t <<br />

ga'‰]sf] xf]Og, z]tfdu'/flnsf] csf] { ¿kdf lg:s]sf] xf] . o:tf<br />

dfG5] b'O{–rf/ hgf x'G5g\ kl5nfUg]x¿nfO{ yfx} x'Fb}g<br />

. vkfËLsf]<br />

s'/f ;'g]/ w]/}n] bz}+ alxisf/ u/] . hftLo s'/f p7fO;s]kl5<br />

dfG5]x¿ ga'l‰sg klg ;8sdf cfpF5g\ .<br />

Pdfcf]jfbLn] rfx]sf] eP !$ h]7df hftLo /fHo;lxtsf] ;+ljwfg<br />

cfpFYof] eGg] tkfO{ +nfO{ nfUb}g <<br />

!$ h]7cl3 If]qL, afx'g;Fu …tkfO{ +x¿sf] af/]df af]n]sf] 5' ;8s<br />

ttfpg' k¥of]Ú eGg] k|r08n] pgLx¿ ;8sdf cfPkl5 cflbjf;L<br />

g]tfx¿nfO{ …tkfO{ +sf] kIfdf d 5Fb}5', Psn klxrfg agfpg'k5{ t/<br />

If]qL afx'gsf] cfGbf]ngsf] k|ltsf/ ug{ 'k5{Ú eg] . o;af6 Pdfcf]jfbL<br />

Psn hftLo /fHosf] kIfdf 5}g eGg] k|i6 x'G5 . ljjfb ;dfwfg<br />

pk;ldltsf ;+of]hs k|r08 g} lyP . pgn] Psn hftLo klxrfgs}<br />

cfwf/df km'n xfp;df hfg] eg]sf] eP c¿sf] s] nfUYof] / < xfdL<br />

t hDdf !!$ lyof} + . To;df klg xfd|f s]xL ;fyLx¿ w/d/ lyP .<br />

Tof] cj:yfdf Psn hftLo cfwf/df k|b]z aGg] lyof] . sltko<br />

km6fxf dfG5]n] rsn]6 vfP/ To;sf] vf]ndf 9'+uf<br />

/fv]/ s]6fs]6LnfO{<br />

vfp eGb} lbG5g\ . 7\ofSs} ToxL u/]sf x'g\ k|r08n] .<br />

@)^@–^# sf] cfGbf]ngsf] ch]08f ;+3Lotf geP klg cfh o;af6<br />

k5fl8 x6\g ;Sg] cj:yf 5}g, x}g <<br />

hgtfnfO{ kx'Fr<br />

/ ;fdYo{ k'¥ofpg ;+3Lotf rflxg] xf] . t/ oxfF<br />

eO/x]sf] ;+3Lotfsf] v]nn] d'n'snfO{ sdhf]/ agfpg] ePsf] 5 .<br />

;+3Lotfaf6 kmls{g} ;ls+b}g eGg] s'/f d dflGbgF . ;+3Lotf;lxtsf]<br />

;+ljwfg n]Vg ;s]gf}+, cNdlnof}+ . ca ;+3Lotf;lxtsf] ;+ljwfg<br />

agfpF ls ;+3Lotf/lxtsf] eg]/ hgtf;Fu ;f]Wg ;lsG5 . of]<br />

k|hftflGqs ljlw klg xf] .<br />

tkfO{ + hgdt ;+u|xsf] jsfnt ub} { x'g'x'G5 <<br />

g]kfnsf] /fhgLlt ;+3Lotfsf] gfddf lgs} kmf]xf]/ ePsf] 5 . hgdt<br />

;+u|xdf hfFbf Tof] ;kmf x'G5 . hgtf;Fu hfg 8/fpg' klg x'Fb}g<br />

.<br />

sltko hghflt cu'jfx¿sf] egfOdf clxn] hftLo /fHosf] lj/f]wdf<br />

s'/f ug' { cfˆg} ;d'bfoaf6 alxis[t x'g' xf]Ù tkfO{ +nfO{ To:tf] nfUb}g <<br />

hftLo klxrfgsf] cfwf/df k|b]z agfpg'k5{ eGg]x¿n] cfˆgf]<br />

v'§fdf cfkm}+n] aGr/f] xfg]sf t 5}gg\ < dnfO{ 8/ 5}g . d<br />

ljrf/sf] /fhgLlt u5'{, hftsf] ulb{gF . To;}n] Tof] ;d'bfoaf6<br />

alxisf/ x'G5' h:tf] nfUb}g .<br />

td'jfg eGg]ljlQs} tkfO{ +nfO{ cfˆgf]kgsf] cg'e"lt t x'G5 xf]nf lg Û<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

clxn] jsfnt ul/Psf] td'jfgleq !^ k|ltzt u'?ª a:5g\ .<br />

cyf{t\ u'?ªafx]ssf *$ k|ltzt hflt a:5g\ . u'?ªx¿n] cfˆg} gfddf<br />

o'u–o'u;Dd r'gfjdf xfl//xg] td'jfg lsg rflxof], a'´g'k¥of] .<br />

sltn] eGnfg\ xfdLnfO{ du/n] klg ef]6 xfN5g\ . ;a} cflbjf;Ln]<br />

u'?ªnfO{ ef]6 xfN5g\ eGg] e|d kfNg'x'Fb}g<br />

. td'jfgleq du/, tfdfª,<br />

/fO{, lnDa', If]qL, afx'gsf] :jfoQ If]q klg x'Gg . :jfoQ If]q ;d]t<br />

gkfpg] ePkl5 s;}n] u'?ªnfO{ dfq ef]6 xfNb}gg\ .<br />

u'?ª ;d'bfon] of] s'/f a'‰]sf 5g\ t <<br />

a'´b} 5g\ . td'jfgn] clGtddf td'nfO{ aaf{b agfpF5 .<br />

td'jfg k|b]z agfof] eg] To;leq g]kfnel/sf ## k|ltzt u'?ª<br />

k5{g\ . ca d}n] u'?ªs} jsfnt ubf{ klg ## k|ltztsf] ls ^&<br />

k|ltztsf] nflu ug] { < csf] { s'/f td'jfgleqsf ^& k|ltzt …/}tLÚn]<br />

rf/ jif{cl3<br />

sf+u| ];, Pdfn],<br />

dfcf]jfbL, dw]zL cflb<br />

6f]kL nufP/ ;+ljwfg;ef<br />

k;]sfx¿dWo] !$ h]7<br />

@)^( sf] /flt lgl:s+bf<br />

sltkon] hftsf] 6f]kL<br />

nufPsf lyP .<br />

s]xL clwsf/ gkfpg] eP . clxn] h'g 9+uaf6 k|b]zsf] afF8kmfF8<br />

ul/Psf] 5 To;nfO{ x]g] { xf] eg], &^ uflj;df u'?ª ax'dtdf 5g\<br />

t/ cfk;df ghf]l8Psf . hf]8\g ldNg] uflj;x¿ %* dfq 5g\ .<br />

ltgnfO{ dfq k|b]z agfpFbf ToxfFsf] hg;+Vofdf rflx+ u'?ªx¿sf] %!<br />

k|ltzt ax'dt t x'G5, t/ ;Dk"0f{ u'?ª hg;+Vofsf] ^& k|ltzt<br />

t aflx/} k5{g\ . To;}n] ], ldl>t ;dfh ePsf] xfd|f] h:tf] d'n'snfO{<br />

hftLo /fHosf] gf/fn] 7Ls 7fpFdf n}hfFb}g .<br />

;+ljwfg;efsf] k'g:yf{kgf jf o;sf] csf] { r'gfj jf ;+;b\sf] r'gfj<br />

h:tf ljsNkx¿dWo] tkfO{ +sf] k|fyldstf s]df xf] <<br />

k'g:yf{kgf ePdf dxfufO{hfqf x'g]jfnf 5 . s] cfwf/df s]sf<br />

nflu k'g:yf{kgf ug] { < c¿ rf/ jif{ o:t} hfqf b]vfpg] < k'g:yf{kgf<br />

clxn]sf] lgsf; x}g . ;+ljwfgsf] kfFr k|ltzt sfd afFsL 5 eg]<br />

To;nfO{ aflx/} ldnfP/ @–$ 306fsf] nflu k'g:yf{kgf ubf{ 7Ls<br />

x'G5 ls eGg] nfu]sf] lyof] dnfO{ klg z'¿sf lbgdf . t/, s]xL<br />

;dosf nflu k'g:yf{kgf ubf{ klg 9f]sfaf6 l5g] { lalQs} k|r08n]<br />

…d}n] t vf/]h u/] lg lxhf]sf] ;xdltÚ eg]/ efif0f ub} { lx+8] eg]<br />

km]l/ lxhf]sf] ufO{hfqf bf]xf]l/G5 .<br />

casf] lgsf; ;+ljwfg;ef r'gfj klg xf]Og . afwf c8\sfp<br />

km'sfp k|of]u u/]/ cGtl/d ;+ljwfgsf] s]xL wf/f kl/jt{g u/L @$)<br />

;Ddsf] Joj:yflksf ;+;b\sf] lgjf{rgdf hfg'k5{ . lgjf{rgkl5 klxnf]<br />

^ dxLgfdf ;+ljwfg agfpg] / afFsL ;f9] rf/ jif{ Joj:yflksf<br />

;+;b\sf] ¿kdf sfd ug'{k5{<br />

. o;af6 lg:sg] lgsf;n] d'n'snfO{<br />

åGåaf6 hf]ufpF5 . r'gfjcl3 ;+j}wflgs l;4fGtdf Go"gtd ;xdlt<br />

eg] x'g}k5{ . �<br />

k|:t'ltM ls/0f g]kfn<br />

-cGtjf{tf{sf] ;D kflbt c+z PG6]gf kmfpG8];g g]kfnsf] sfo{qmd<br />

g]kfn rf}tf/L af6 k|;f/0f ePsf] 5 ._<br />

27


cfj/0f<br />

28<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(


dLg/Tg ah|frfo{<br />

/fi^«kltn] s] d'n'ssf] ;+j}wflgs /<br />

/fhgLlts ;+s6 ‰fg\–‰fg\<br />

hl6n aGb} uPsf] cj:yfdf<br />

cfkm\gf] ljjfb/lxt 5ljk|lt<br />

;r]t k|yd /fi6«klt<br />

8f= /fdj/0f ofbjn] rfNg]<br />

sbd s:tf] xf]nf eGg]<br />

unf{g\ < ;'jf;<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

lh1f;f a9]sf] 5 .<br />

b]jsf]6f<br />

8f= /fdj/0f ofbjn] hjfkm eg] pgLx¿;Fu klg 5}g . ;fpgdf gofF ;/sf/ Û<br />

/fi6«klt<br />

!$ h]7nuQ} …:d/0fkqÚ lbPkl5 ljZn]ifs gLnfDa/ cfrfo{sf egfOdf, ;xdltsf] ;/sf/ a]u/ ;+ljwfg lgdf{0fnufot<br />

sfdrnfp ag]sf] afa'/fd e§/fO{ ljgf ;+ljwfg ;+ljwfg;ef lj36g / csf] { ;+qmd0fsfn 6'+Uofpg] ljifox¿df ;xdlt<br />

g]t[Tjsf] ;/sf/n] To;otf 8]9 dxLgf ;+ljwfg;ef lgjf{rgsf] 3f]if0ff u/]/ cGtl/d gaGg] ePsfn] k|ltkIfL bnx¿ gofF ;/sf/<br />

u'hfbf{ ;+j}wflgs / /fhgLlts k|Zgx¿ ;+ljwfgnfO{ lns aflx/ k'¥ofOPsf] 5 . u7gsf nflu tflQPsf 5g\ . ptf lgjf{rg<br />

‰g\–‰g\ uDeL/ aGb} uPsf 5g\— oxL To;sf/0f, clxn]sf ;a} ;d:ofsf] /fhgLlts cfof]un] & d+;L/df r'gfj u/fpg ;+ljwfg<br />

;/sf/n] lg/Gt/tf kfpnf of csf{ ] ;/sf/ ;dfwfg ;+ljwfgsf] wf/fx¿df x}g, To;sf] ;+zf]wg / cfjZos sfg"g lgdf{0f ug'{<br />

aGnf < ;/sf/ km]l/g] xf] eg] To;sf] k|lqmof efjgfdf vf]lhg' pko'Qm x'G5 . æ;a} lg0f{o clgjfo{ ePsfn] & ;fpgleq oL sfd<br />

bnx¿sf] kxn jf /fi6«kltsf] cu|;/tf /fhgLlts bnx¿sf] ;xdltdf x'g' cGtl/d gu/] r'gfj gx'g] hgfp ;/sf/nfO{ lbPsf]<br />

s]df slxn] / s;/L z'¿ xf]nf < clxn]sf] ;+ljwfgsf] dd{ ePsf]n] bnx¿sf] ;xdltdf 5 . ;/sf/n] 3f]if0ff u/]sf] ;+ljwfg;ef<br />

s]Gb|Lo /fhgLltdf ;jf{lws k]lrnf] ag]sf oL /fi6«kltn] clxn]sf] cK7\of/f] km'sfpg ;S5g\Æ, lgjf{rg x'G5, x'Fb}g eGg] cf}krfl/s 6'+uf]<br />

k|Zgsf] pQ/ sd ljjfbf:kb x'g] 5}g, en} cfrfo{ eG5g\, æo;df bnx¿n] cu|;/tf & ;fpgleq nfUg]5 . To;kl5 d'n'snfO{<br />

kl5Nnf] 8]9 dxLgfdf /fi6«kltaf6 rflnPsf lnPgg\ cyf{t\ sfdrnfp k|wfgdGqLsf] /fhgLlts tyf ;+j}wflgs cGof]naf6 d'Qm<br />

sbdx¿ ljjfb/lxt lsg gx'g\ . ljsNk vf]h]gg\ eg] rflx+ /fi6«kltnfO{ cl3 ug{ bnx¿aLr csf{ ] ;xdlt clgjfo{ x'g]5 .<br />

k|wfgdGqL 5fGg ;+;b\ rflxG5, t/ a9\g ;lhnf] x'g] 5}g .Æ<br />

k|ltkIfL bnx¿n] e§/fO{ ;/sf/ lj36g geO{<br />

!$ h]7df ;+ljwfg;ef;Fu} Joj:yflksf– To;sf/0f, bnx¿ k|wfgdGqLsf] ;xdltsf] k|lqmof cl3 ga9\g] c8fg /fv]sfn]<br />

;+;b\ klg lj36g ePsfn] e§/fO{ ;/sf/sf] pDd]bjf/ to u/]/ /fi6«kltsxfF uPkl5 ;fpg klxnf] ;ftfkl5 csf{ ] ;/sf/ u7g<br />

ljsNk p;n] grfx];Dd vf]Hg g;lsg] dfq e§/fO{ ;/sf/sf] lj:yfkg k|lqmof k|lqmof cufl8 a9\g] cj:yf b]lvG5 .<br />

Psy/Lsf] ts{ 5 . vf;u/L e§/fO{ kIfw/ cl3 a9\g;Sg] cfrfo{ atfpF5g\ . ;+j}wflgs ptf k|d'v ;Qf?9 bn gofF ;/sf/sf<br />

Pdfcf]jfbL g]tfx¿ k|wfgdGqL aGg ;+;b\ sfg"gsf hfgsf/ 6Lsf/fd e§/fO{sf] klg lglDt tof/ gePsf]n] of] k|lqmof ;xh<br />

;b:o x'g}kg{] cGtl/d ;+ljwfgsf] Joj:yf oxL wf/0ff 5 . pgsf cg';f/, bnx¿n] eg] x'g] 5}g . Pdfcf]jfbL cWoIf k'iksdn<br />

cg';f/ clxn] sf]xL k|wfgdGqL aGg g;Sg] k|wfgdGqLsf] ljsNk tof/ u/]eg] /fi6«kltn] bfxfnn] kf]ln6Ao"/f] / s]Gb|Lo ;ldlt a}7sdf<br />

atfpF5g\ . e§/fO{n] cfkm} + kb 5f8\bf jf pgn] sfdrnfp k|wfgdGqL ;d]tsf] ;Nnfxdf k]z u/]sf] /fhgLlts k|ltj]bgdf clxn]<br />

/fi6«kltnfO{ ;xdltsf] k|wfgdGqL agfpg] gofF k|wfgdGqLsf] af6f] vf]Ng ;S5g\ . ;/sf/ 5f8\g' 3fts x'g] pNn]v u/]sf<br />

kxn ug{ cfu|x ubf{ dfq gofF ;/sf/ æbnx¿n] l;kmfl/; u/]sf] Tof] cj:yfdf 5g\ . t/, r'gfj klg gx'g] / ;+qmd0fsfn<br />

lgdf{0fsf] af6f] v'Ng] pgLx¿sf] ts{ 5 . cGtl/d ;+ljwfgsf] wf/f #* -!_ cg';f/ cGTosf] csf] { af6f] klg km]nf gkg{ ] l:yltdf<br />

To;f] eP :jod\n] kb g5f8] e§/fO{ cs06s ufF7f] km'sfpg' /fi6«kltsf] st{Jo x'g]5Æ, cGo bnx¿n] ;xdltsf] k|wfgdGqL tof/<br />

k|wfgdGqL /lx/xg ;S5g\ t < of] k|Zgsf] e§/fO{ eG5g\ .<br />

kfbf{ To;nfO{ :jLsfg{ Pdfcf]jfbL afWo<br />

29


x'g] cj:yf 5 . To;dfly bfxfnn] o;cl3<br />

g]kfnL sf+u| ];sf ;efklt ;'zLn sf]O/fnfnfO{<br />

k6s–k6s e]6]/ ;xdltsf] ;/sf/sf] g]t[Tj<br />

lng cfu|x ul/;s]sf klg 5g\ .<br />

;+ljwfg;ef lgjf{rgkl5 Pdfcf]jfbL<br />

/ Pdfn]n] b'O{–b'O{ k6s ;/sf/sf] g]t[Tj<br />

ul/;s]sf] / @ h]7df k|d'v bnx¿aLr csf{ ]<br />

;/sf/sf] g]t[Tj sf+u| ];n] ug{ ] ;xdlt ePsfn]<br />

klg Pdfcf]jfbL grfx]/ klg ;/sf/sf] g]t[Tj<br />

5f8\g ljjz x'g] b]lvG5 . Pdfn];lxt ljkIfL<br />

u7aGwgsf bnx¿n] klg efjL ;/sf/sf]<br />

g]t[Tj sf+u|];nfO{ lbg] df]6fdf]6L lg0f{o<br />

ul/;s]sf 5g\ . t/, sf+u| ];df k|wfgdGqLsf<br />

nflu ;efklt sf]O/fnfdfly bafa k/]sf],<br />

ptf a9L cfsf+IfL jl/i7 g]tf z]/axfb'/<br />

b]pjf / pk;efklt /fdrGb| kf}8]n ePsfn]<br />

;xofqL bnx¿sf] cfu|x adf]lhd p;n]<br />

pDd]bjf/ lbg;s]sf] 5}g .<br />

e§/fO{ ;/sf/sf] lj:yfkg l9nf] x'g'df<br />

c¿eGbf sf+u| ];leqsf] oxL cGof]nnfO{ k|d'v<br />

sf/0f 7fGg]x¿ klg 5g\ . pgLx¿sf] egfOdf,<br />

;fpg klxnf] ;ftf ljsl;t x'g] /fli6«o<br />

kl/l:yltaf6 sf+u| ];dfly k|wfgdGqLsf] 6'+uf]<br />

nufpg] lg0ff{os bafa kg] {5 .<br />

30<br />

& ;fpgn] & d+;L/df lgjf{rg gx'g]<br />

gofF ;/sf/ u7gsf] kxn 6'+uf] nufof] eg] e§/fO{ ;/sf/sf] g}lts<br />

ubf{ l;h{gf x'g] ljjfbaf6 / /fhgLlts ;+s6 yk ulxl/g]5 . Tof]<br />

cj:yfdf e§/fO{dfly ljkIfL bnx¿af6 dfq<br />

hf]lug] zLtnlgjf;sf] k|of;n] geP/ cfd¿kd} kb 5f8\g bafa kg{ ]5 . cfd<br />

cfkm\gf] cfo' nDAofpg]<br />

hgtfsf] gh/df pgL ;+ljwfg;ef r'gfj klg<br />

afn'jf6f/sf] ljZn]if0fnfO{ ug{ g;Sg] clg d'n'snfO{ clg0f{osf] aGbL<br />

agfpg klg g5f8\g] k|wfgdGqL x'g]5g\ .<br />

d'n'ssf] abln+bf] zlQm<br />

Tof] cj:yfdf Pdfcf]jfbL cWoIf bfxfnn]<br />

;Gt'ngn] w]/} sdhf]/<br />

rfx]/ klg of] ;/sf/nfO{ af]s]/ lx+8\g ;Sg]<br />

agfO;s]sf] 5 .<br />

5}gg\ . Pdfcf]jfbL ljeflht ePsfn] bfxfn<br />

p;} klg e§/fO{nfO{ dfq ;Gt'i6 agfP/<br />

a:g ;Sg] cj:yfdf 5}gg\ .<br />

;+j}wflgs–/fhgLlts ;+s6sf] of] 8]9<br />

dxLgfdf /fi6«klt 8f= ofbjn] rfn]sf<br />

sbdx¿nfO{ Pdfcf]jfbL / :jod\ k|d e§/fO{<br />

;d]tn] ljgf ljjfb dfg]sfn] zLtnlgjf;sf]<br />

:jLsfo{tf a9]sf] 5 . e§/fO{ ;/sf/nfO{<br />

…sfdrnfpÚ eGbf xf];\ of kf/:kl/s<br />

sfg"gL ;xfotf / ;'k'b{uL cWofb]z hf/L<br />

ubf{, /fi6«kltn] ;j{:jLsfo{ ljlw ckgfPsf]<br />

b]lvG5 . /fi6«kltn] cfufdL ah]6 t[tLof+z<br />

dfq Nofpg klg ;/sf/nfO{ dgfPsf 5g\ .<br />

d'n'ssf] /fi6«klt elgg] ;+:yfsf] 5ljnfO{<br />

s~rg /fVg k|lta4 8f= ofbjsf] efjL<br />

sbd klg /fhgLlts bnx¿sf] ;xdltd}<br />

x'g] ljZjf; ug{ ;lsG5 .<br />

/fi6«kltn] kl5Nnf] ;do /fhgLlts<br />

k/fdz{ tLj| agfpFb} ;/sf/nfO{ …& ;fpg;Dd<br />

kv{g]Ú hgfp lbPsf 5g\ . /fli6«o ;xdlt<br />

abln+bf] zlQm ;Gt'ng<br />

/ kl5Nnf] zlQm–;Gt'ngnfO{ ;d]t Vofn<br />

gofF ;/sf/ u7gsf] kxn ubf{ l;h{gf x'g] u/]/ pgn] rfNg] sbd e§/fO{n] rfx] h:tf]<br />

ljjfbaf6 hf]lug] zLtnlgjf;sf] k|of;n] cfˆgf] ljjfbf:kb x'g] ;Defjgf sd} b]lvG5 .<br />

cfo' nDAofpg] afn'jf6f/sf] ljZn]if0fnfO{<br />

d'n'ssf] abln+bf] zlQm ;Gt'ngn] w]/} sdhf]/ l;4fGt ljk/Lt Jojxf/<br />

agfO;s]sf] 5 . /, To;af/] /fi6«klt a]va/ Pdfcf]jfbL cWoIf bfxfnn] w]/}sf] ck]Iff<br />

g/x]sf]df k|d e§/fO{ klg ;r]t 5g\ . 7Ls ljk/Lt kf6L{sf] kf]ln6Ao"/f] / s]Gb|Lo sld6L<br />

oxL a]nf e§/fO{sf] kf6L{ Pdfcf]jfbL df]xg a}7sdf …hgjfbL Joj:yf :yfkgfsf nflu<br />

j}Bsf] g]t[Tjdf ljeflht ePsf] 5 / p;n] an k|of]u ug{ ]Ú dfGotfnfO{ k'gM cl3 ;f/]sf<br />

klg of] ;/sf/sf] lj:yfkgnfO{ k|d'v d'2f 5g\ . sf+u|];, Pdfn]nufotsf bnx¿;Fu<br />

agfPsf] 5 . o;aLrdf csf] { ;Qf?9 bn dfq geP/ ev{/} cfkm} +af6 ljeflht df]xg<br />

dw]zL hgclwsf/ kmf]/d -nf]stflGqs_ klg j}B g]t[Tjsf] dfcf]jfbL;Fu ;d]t ;'dw'/<br />

km'6]sf] 5 / z/tl;+x e08f/Lsf] g]t[Tjdf ag]sf] ;DaGw /fVg k|oTg/t bfxfnsf] of] ljrf/<br />

gofF kf6L{ klg ;/sf/ lj:yfkgs} kIfdf 5 . Jojxf/eGbf 7Ls pN6f] 5 . k|ltj]bgdf<br />

;Qf?9 / ljkIfL b'j} u7aGwgdf pgn] …;+ljwfg;ef aflx/af6 ;+ljwfg Nofpg]<br />

g/x]sf] g]kfn dhb"/ ls;fg kf6L{ /fli6«o k|of; ul/P an k|of]uaf6 ;Qf sAhf ug{ ]Ú<br />

;+s6 ;dfwfgsf] kxn /fi6«kltaf6 x'g'k5{ eg]sf 5g\ .<br />

elg/x]sf] 5 . sf+u|];, Pdfn], dw]zL Pdfcf]jfbL g]t[Tjsf] ;/sf/n] j}slNks<br />

hgclwsf/ kmf]/dnufot b'O{ bh{g bnn] t Joj:yf gu/L ;+ljwfg;ef lj36g u/]sf],<br />

e§/fO{ ;/sf/sf] lj:yfkgnfO{ Go"gtd zt{ ;+ljwfg ;+zf]wg gu/L r'gfj 3f]if0ff u/]sf]<br />

g} agfPsf 5g\ . ;+ljwfg;ef lj36gkl5 / ;+j}wflgs–/fhgLlts ;+s6nfO{ sf/0f<br />

d'n'ssf] zlQm–;Gt'ngdf lg0ff{os x'g b]vfpFb} ;Qf g5f8\g rfx]sf] cj:yfdf<br />

nfu]sf] km]/abnn] ;/sf/sf] lj:yfkgnfO{ bfxfnn] kf6L{sf] dxŒjk"0f{ lgsfodf o:tf]<br />

qmdzM glhs NofPsf] b]lvG5 . k|ltj]bg k|:t't ug'{nfO{<br />

;fdfGo ¿kdf lng<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

ljqmd /fO{


g;lsg] ljZn]ifsx¿ atfpF5g\ . gjul7t<br />

g]skf–dfcf]jfbLsf s]Gb|Lo ;b:o dx]Zj/<br />

bfxfn eg] o;nfO{ bfxfnsf ukm dfq eGg<br />

?rfpF5g\ . pgL eG5g\, æPsnf}6L ;Qf<br />

sAhfsf] l;4fGtaf6 bLlIft sfo{stf{x¿nfO{<br />

gofF kf6L{df hfgaf6 /f]Sg dfq k|ltj]bgdf<br />

tL zAb k|of]u ul/Psf x'g\ .Æ<br />

Pdfcf]jfbL cWoIf bfxfnn] sfo{stf{x¿nfO{<br />

j}B ;d"xdf hfgaf6 /f]Sg cGo c:qx¿<br />

klg 5f]8]sf 5g\ . km'6]/ uPsf j}Bnufotsf<br />

g]tfx¿;Fu u/]sf] jftf{ / kf6L{sf] ;DklQaf/]<br />

ePsf] 5nkmnnfO{ klg To:t} c:qsf<br />

¿kdf cYof{Psf 5g\, gjul7t dfcf]jfbLsf<br />

g]tfx¿n] . bfxfnn] …;'dw'/ jftf{Ú rln/x]sf]n]<br />

Pstf x'g] ;Defjgf afFsL /x]sfn] gofF<br />

kf6L{df hfg' gkg]{ e|d 5g{ vf]h]sf] yfxf<br />

eP klg kf6L{sf] ef}lts ;DklQ ;lhnf]<br />

tl/sfaf6 lng cfkm"x¿ jftf{df a;]sf] j}B<br />

kIfLo g]tfx¿ atfpF5g\ .<br />

cGo kf6L{ ljefhg x'Fbf<br />

dxLgf} + af]nrfn<br />

aGb, ufnLunf}h / d"7e]8 b]v]sfx¿nfO{<br />

eg] b'O{ dfcf]jfbLsf] …;'dw'/ jftf{Ú cfkm} +df<br />

cfZro{hgs 5 . o;n] an k|of]uaf6<br />

;QfsAhfsf nflu ;/;Nnfxd} ljefhg<br />

ePsf] t xf]Og eGg] cfz+sf klg pAhfPsf]<br />

5 . t/, b'j} dfcf]jfbLsf g]tfx¿ ;}4flGts<br />

sf/0fn] ljefhg ePsfn] cGo kf6L{sf]<br />

a]d]n eGbf km/s ePsf] atfpF5g\ . nfdf]<br />

;do ljrf/ ;d"xsf cfwf/df leGg kf6L{sf]<br />

cEof; u/]sfn] klg kf6L{ ljefhgn] b'j}<br />

kIf efjgfdf gau]sf] pgLx¿sf] egfO 5 .<br />

sltko ljZn]ifs eg] o;nfO{ b'j} dfcf]jfbLsf<br />

g]tfx¿df JofKt …k|of]ujfbLÚ /fhgLltsf]<br />

s/fdt dfG5g\ . s'g}j]nf dfcf]jfbLd} /x]sf<br />

ljZn]ifs e/t bfxfn pkof]usf] /fhgLltdf<br />

bfxfn dflx/ eP klg …u'? eP r]nfsf]<br />

vfFrf] gx'g]Ú atfpF5g\ .<br />

j}B ;d"xn] efjL af6f] to ug{ g;s]sf]<br />

b]lvP klg Pdfcf]jfbL pmeGbf w]/} cK7\of/f]df<br />

5 . kl5Nnf] s]Gb|Lo ;ldlt a}7sdf bfxfnåf/f<br />

k|:t't k|ltj]bgsf] zLif{s …kf6L{ / qmflGtdf<br />

pTkGg ;+s6af/]Ú n] g} o;af/] w]/} s'/f<br />

af]n]sf] 5 . kf6L{leq c‰} klg rsf{ ] u'6aGbL<br />

5 . j}Bx¿ uP klg ToxfF c‰} tLg u'6 /<br />

cg]s pku'6 5g\ . e§/fO{ / csf{ pkfWoIf<br />

gf/fo0fsfhL >]i7sf u'6x¿ bfxfnsf nflu<br />

kmnfdsf] lrp/f ePsf 5g\ . pgnfO{ ca<br />

kf6L{ PsLs[t /xFbf h:tf] u'6x¿aLr v]Nb}<br />

cfkm"nfO{ zlQmdf /flv/fVg] ;'ljwf 5}g .<br />

nfdf] cGt/;+3if{sf sf/0f e§/fO{<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

;d"xsf g]tf–sfo{stf{ / bfxfn kIfaLr<br />

k/:k/ /fd|f] d]n 5}g eg] >]i7 kIfLo g]tf–<br />

sfo{stf{ zflGtsfndf cfPsfn] pgLx¿nfO{<br />

bfxfn :jod\n] /fd|/L a'´g;s]sf 5}gg\ .<br />

Pstfs]Gb|af6 cfPsf pgLx¿ klg bfxfnnfO{<br />

o'4sfnLg dfcf]jfbL sfo{stf{n] h;/L …g]tfÚ<br />

dfGb}gg\ . oBlk, Pdfcf]jfbL km]l/ km'6\g]<br />

;Defjgf rflx+ b]lv+b}g . ljefhg x'Fbf<br />

j}B<br />

;d"x :jtM alnof] eP/ cfkm"x¿sf] /fhgLlts<br />

cl:tTj g} vt/fdf kg{ ] ;Defjgfk|lt tLg<br />

j6} u'6sf g]tfx¿ xf]l;of/ 5g\ .<br />

oBlk, bfxfnn] jt{dfg ;/sf/ lj:yfkgsf]<br />

dgl:ylt agfpFbf e§/fO{ ;+u7gfTds ¿kdf<br />

clxn]eGbf sdhf]/ x'g] ePsfn] lrl9P/<br />

zq'tfk"0f{ cj:yfdf k'Ug ;S5g\ . ;Qfsf]<br />

zlQmaf6 tflgP/ lgs6 x'g cfOk'u]sf<br />

g]tf–sfo{stf{x¿ k|wfgdGqL g/xgf;fy<br />

e§/fO{af6 6fl9g ;S5g\ . To;kl5 pgn]<br />

…h;sf] ljrf/ p;}sf] l;4fGtÚ eGg] gf/f<br />

cl3 ;fg{ ] 5g\ . …zflGt / ;+ljwfgÚ eGg]<br />

Pdfcf]jfbLsf] jt{dfg sfo{gLlt e§/fO{s}<br />

ePsfn] To;a]nf bfxfnnfO{ g}lts cK7\of/f]<br />

kg{]5 . pkfWoIf >]i7df eg] ;s] kf6L{df<br />

x}l;ot a9fpg], g;s] l6s]/ a:g] eGbf<br />

a9L rfxgf b]lvGg . �<br />

31


32<br />

cfj/0f l6Kk0fL<br />

xl/x/ lj/xL<br />

k|efjL aGb}<br />

/fi6«klt<br />

;+ ljwfg;efaf6 klg cfˆgf] ceLi6 k"/f<br />

gx'g] ePkl5 Pg]skf dfcf]jfbLn] /fli6«o<br />

;xdltaf6 ag]sf] cGtl/d ;+ljwfgnfO{ ckfË<br />

agfOlbof] . ;+ljwfg gagfO{ ;+ljwfg;ef<br />

lj36g ug] { ck/fw u/]sf]df Pdfcf]jfbL /<br />

ljkIfL g]tfx¿n] ;~rf/dfWodb]lv 6'Fl8v]n;Dd<br />

Ifdfofrgf u/]/ uf]xLsf] cfFz' aufP . o;n]<br />

g]tfx¿sf] ;f]r / z}nLdf kl/jt{g gcfPsf]<br />

k|i6 kfb{5 .<br />

d'n's sAhf ug] { p2]Zosf] dfcf]jfbL]<br />

s'l6ntfaf6 ;+ljwfg;ef c;kmn ePkl5<br />

/fhgLlts bnx¿sf] klxnf] ch]08f ;xdlt<br />

x'gg;s]sf ;jfnx¿sf] lg?k0f x'g'kb{Yof] . t/,<br />

/fi6«df uDeL/ ;+j}wflgs ;+s6 ;[hgf ePsf] a]nf k|ltkIfLsf]<br />

efjgfnfO{ sb/ ub} { ;xh jftfj/0f agfpg cu|;/ x'g'kg] {<br />

k|wfgdGqL g} /fli6«o ;xdltsf] af6f]df tuf/f] ag]sf 5g\ .<br />

o;n] d'n'snfO{ g;f]lrPsf] ;+s6df kmF;fpg] / ;+ljwfgn] lgsf;<br />

lbg g;Sg] cj:yfdf k'¥ofpg] cj:yf k|:6 kfb} { nu]sf] 5 .<br />

uNtL ;Rofpg] df}sf<br />

bnx¿sf nflu of] …z"Go ;doÚ cfˆg} cg'xf/ x]/]/ lalu|Psf]<br />

5lj b'?:t kfg] { cj;/ klg xf] . t/ nf]e, cfsif{0f / e|ddf<br />

k/]sf k|foM ;a} bnsf] df}lnstf / klxrfgdf s]xL g s]xL bfu<br />

nfu]sf] 5, dfcf]jfbLsf] cg'xf/df t ;fgf]ltgf] Knfl:6s ;h{/Ln]<br />

x6fpg g;Sg] bfu nfu]sf] 5 . hGdsfnb]lv /fli6«otf, nf]stGq<br />

/ ;fdflhs Gofosf] df]rf{sf] g]t[Tj u/]sf] g]kfnL sf+u| ]; s]xL<br />

;dootf s'lx/f]sf] sfu h:tf] ePsf] 5 . g jfdkGyL g<br />

nf]stGqjfbL cj:yfsf] Pdfn]n] ;Qfsf nflu u/]sf cjfl~5t<br />

sfdaf6 To; kf6L{sf xhf/f} + Odfgbf/ sfo{stf{ nHhfaf]w<br />

ul//x]sf 5g\ . dft[;+:yf kmf]b} { df]rf{, kmf]/d / kf6L{ cflbdfkm{t<br />

t/fO{–dw]zsf hgtfnfO{ clwsf/;DkGg agfpg lx+8]sf slyt<br />

dw]zjfbL g]tfx¿sf] lgot 5/k:6 eO;s]sf] 5 .<br />

/fhgLlts bnx¿df h]–h:tf ljs[lt b]lvP klg nf]stGqdf<br />

/fHo ;+rfngsf] lhDd]bf/L pgLx¿s} x'G5 . bnx¿k|lt<br />

hgc;Gtf]if / cgf:yf a9\g' nf]stGq / /fi6« sdhf]/ x'g' xf] .<br />

t/, g]kfnsf g]tfx¿ cfˆg} kf6L{sf] eljioaf/] klg lrlGtt<br />

5}gg\ . of] dWofGt/df ;a} bnx¿ oyfy{sf] w/ftndf pleP/<br />

cf–cfˆgf] e"ldsf, sdhf]/L Pj+ hgck]Iffsf] d"NofÍg ub} { cfkm"nfO{<br />

;Rofpg'kg] {df cfk;L slrËnd} cN‰]sf 5g\ . ;xdltsf]<br />

laGb' km]nf kf/]/ /fi6«sf] ;+s6df]rgsf ;fy} cfˆgf] eljio<br />

;'lglZrt ug' {kg] {df ;do To;} v]/ kmfln/x]sf 5g\ . o;df<br />

/fhgLlts bnx¿ km]l/ /fi6«sf] cd"No ;do<br />

v]/ kmfn]/ slr+undf nfu]sfn] /fi6«fWoIfsf]<br />

k|efjzfnL cu|;/tf a]u/ nf]stGqsf] /Iff /<br />

;+j}wflgs ;+s6sf] lgsf; ;Dej b]lvGg .<br />

;/sf/sf] s'l6n /0fgLlt lgs} lhDd]jf/ 5 .<br />

;QfsAhfnfO{ d'Vo Wo]o agfPsf] bnn]<br />

cfkm"n] ;/sf/sf] g]t[Tj u/]sf] a]nf ;+;b\<br />

lj36g x'g'nfO{ b[li6ljxLgn] cfFvf kfP;/x<br />

7fg]sf] 5 . /fli6«o lxt ljk/Lt c8fg lnP/<br />

tyf ljleGg b[Zo–cb[Zo zlSt;Fu ;D‰f}tf u/]/<br />

xfl;n u/]sf] of] cj;/nfO{ k|wfgdGqL afa'/fd<br />

e§/fO{ cfˆgf] u'6sf] nflu pkof]u ug{ pBt<br />

5g\ . afa'/fd–k'iksdn /fi6« / bnsf] nflu<br />

x}g, cfˆgf] lghL :jfy{ / u'6sf] nflu ;Qfsf]<br />

b'?kof]u ul//x]sf 5g\ .<br />

s'g} klg k|wfgdGqLn] cfˆgf cfnf]Ro sfdsf]<br />

lhDd]bf/L kf6L{ jf cGo ;xofqLnfO{ af]sfpg'<br />

/ ;QfRo"t x'g] a]nfdf kbdf a:g] OR5f 5}g eGg' kfv08 xf],<br />

h;df afa'/fd e§/fO{n] ;a} k"j{jtL{nfO{ pl5g]sf 5g\ . /fli6«o<br />

;xdltsf] dd{ / hgefjgf ljk/Lt sfd u/]sf], hftLo ;b\efjgf<br />

vNaNofPsf] nufot sf/0fn] cljZjf; k|:tfj cfpg] ;'O{ +sf]<br />

kfPkl5 ;+ljwfg;efnfO{ ;+;b\df ¿kfGtl/t x'g glbg', ;+j}wflgs<br />

af6f] cj?4 u/]/ r'gfjsf] 3f]if0ff ug' { / r'gfj geP;Dd cfkm"<br />

k|wfgdGqL /lx/xg] x7 b]vfpg'n] pgsf] lgot pbfË kf/]sf] 5 .<br />

;xdltsf] efjgf cg';f/ sfd ug] { jrgk|lt clGtdkN6 ljZjf;<br />

u/]/ ;xefuL ePsf] s]xL lbgd} ckdfg / wf]sf Joxf]b} { lg:s]sf<br />

sf+u| ]; / Pdfn] ca cfˆgf] g]t[Tjsf] ;/sf/df ;fd]n x' Fb}gg\ eGg]<br />

afa'/fdn] a'‰]sf 5g\ . e§/fO{n] sf+u| ];–Pdfn]n] ;/sf/df ;fd]n<br />

eP/ b]vfPsf] ;bf;otfsf] b'?kof]u gu/]sf] eP ;DejtM k|ltkIf<br />

olt s7f]/ x'g] lyPg . o;n] jt{dfg ;/sf/nfO{ z+sfsf] nfe<br />

;d]t lng g;Sg] cj:yfdf k'¥ofPsf] 5 .<br />

sf+u| ];–Pdfn]n] Psn hftLo klxrfgdf cfwfl/t /fHo<br />

k'g;{ +/rgfsf] k|:tfj :jLsf/]sf] eP !$ h]7d} ;+ljwfg hf/L<br />

x'g] / ef]lnkN6 sf+u| ];n] ;/sf/sf] g]t[Tj kfpg] lyof] . t/<br />

sf+u| ];n] ;/sf/sf] nf]e gu/]/ /fi6«nfO{ u[xo'4sf] vt/faf6<br />

hf]ufof] . p;nfO{ ;Qfsf] k|nf]eg lbP/ cjfl~5t zt{ t]:of{pg'<br />

/fhgLlts …ANofsd]lnªÚ xf] . pm ‰ngfy vgfnn] Pdfcf]jfbL;Fu<br />

/ afa'/fdn] dw]zjfbL;Fu u/] h:tf] ;D‰f}tf ug{ tof/ 5}g .<br />

rqmJo"xdf nf]stGq<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

lul/hfk|;fb sf]O/fnf x'g\ jf kf6L{leqsf sfd/]8 of ldq/fi6«Ù<br />

cfkm"nfO{ ;xof]u ug{ ], ;'lw|g] df}sf lbg] / eljiosf] af6f]<br />

b]vfpg]x¿nfO{ dfcf]jfbL g]t[Tjn] z'¿b]lv g} d"v{ agfpg] k|oTg<br />

u¥of] / of] pkof]ujfbL gLlt hf/L /fv]sf] 5 . t/ ca<br />

sf+u| ];, Pdfn]nufot ;fgf kf6L{ ;k{nfO{ b"w VjfP/ kfNg tof/


+<br />

{<br />

Û<br />

{<br />

{<br />

5}gg\ . kf6L{leqsf sd/]8x¿n] ljb|f]xsf] lau'n km'ls;s]sf lrGtg ljk/Ltsf] k|:tfjdf k|r08nfO{ 3'F8f<br />

6]sfPsf afa'/fdn]<br />

5g\ . dfcf]jfbLsf k| ]/0ff;|f]t dfcf]T;]t'ªsf] b]z rLg, g]kfn j}Bx¿nfO{ wf]jL3f6 a}7sdf yfª\gfdf ;'tfP/ nfdf] km8\sf]<br />

;/sf/sf kl5Nnf gLltk|lt slt c;Gt'i6 5 eGg] s'/f xfn} df/]sf lyP . clxn]sf] cj:yfdf pgsf] lxDdt a9\g' c:jfefljs<br />

sf7df8f} cfPsf g]tf cfO lkª k|wfgdGqL afa'/fdnfO{ ge]6]/ xf]Og . pgn] …;Qf 5f]8]/ k|r08n] u/]h:tf] uNtL gug] {Ú 3f]if0ff<br />

/ df]xg j}B;lxtsf] d08nLnfO{ e]6L a]Olhª e|d0fsf] lgDtf u/L cWoIf bfxfnnfO{ csf] ‰6\sf lbO;s]sf 5g\ .<br />

lbP/ hfg'n] k|i6 kf/]sf] 5 . xfn;fn} ePsf] l/of] ;Dd]ngdf !$ xhf/eGbf a9L g]kfnLn] hLjg u'dfPsf] o'4 lhTg<br />

klg lrlgofF k|wfgdGqL j]g lhofafcf]n] afa'/fdnfO{ e]6 lbPgg\ . g;s]/ lbNnLdf !@ a'Fb]<br />

;d‰bf/L u/]sf k|r08n] To;kl5<br />

rLgsf k|wfgdGqLn] o;cl3 %–& k'; @)^* df lgwf{l/t …kmf}hL 9+un] eO/x]sf] k'/fgf] uf]nrSs/ tf]8\b} 9f8df 6]s]/<br />

g]kfn e|d0f /2 u/]sf / ljleGg dfWodaf6 /f]O–s/fO{ u/]kl5 6fpsf]df xfGg] /0fgLltÚ agfPsf lyP . k|r08–afa'/fdn]<br />

dfcf]jfbLx¿sf] OHht /flvlbg ‰08} dxLgf lbgkl5 rf/ 306fsf] nf]stGqsf] 6fpsf]df xfGg] Tof] Wo]o c‰} 5f]8]sf 5}gg\ . To;}n]<br />

nflu cfPsf lyP . k|wfgdGqL ag]sf] olt nfdf] ;do lalt;Sbf nfdf] ;dob]lv d'n'snfO{ cl:y/ / clg0f{osf] aGbL agfP,<br />

klg e§/fO{nfO{ a]Olhªn] e|d0fsf] lgDtf] lbPsf] 5}g . zflGt k|lqmof 6'+lug<br />

/ ;+ljwfg aGg lbPgg\ . zflGt k|lqmofsf<br />

kl5Nnf] k6s lrlgofF sDo'lgi6 kf6L{ / ;/sf/sf] tkm{af6 afFsL sfd rfF8} ;s]/ ;/sf/sf] g]t[Tj sf+u| ];nfO{ ;'Dkg] xfn}sf]<br />

…g]kfnsf] /fhgLlts j:t'l:ylt a'´gÚ lkªsf] g]t[Tjdf cfPsf] kfFra'Fb]<br />

sa'nnfO{ klg afa'/fdn] /2Lsf] 6f]s/Ldf kmflnlbP .<br />

^ ;b:oLo 6f]nLn] …;+3Lotf ;DaGwL lg0f{o ug{ g]kfnn] xtf/ ;jf] {Rr cbfnt, lgjf{rg cfof]u, clVtof/, nf]s;]jf cfof]u<br />

gu/f];\Ú eGg] ;Gb]z lbPsf] 5 . Tolt dfq x}g, ef/tlt/ yf]/} h:tf ;+j}wflgs lgsfo g]t[TjljxLg ePkl5 ca rfF8} dfcf]jfbL<br />

/ rLglt/ w]/} k|b]z agfpg] dfcf]jfbLsf] k|:tfjk|lt p;n] z+sf tf08j z'¿ x'g]5— ;+ljwfgleq} a;]/ d'n's<br />

klg u/]sf] 5 . Psn hftLo k|b]z g]kfnsf] nflu lxts/ gx'g] sAhf cfhsf] /fhgLlts cGof]n nlDaof] eg] g]kfnL hgtfn]<br />

lrlgofF /fo o;} klg gofF x}g .<br />

afa'/fdn] rfx]sf] clGtd sfd kmQ] ePsf] x]g] 5g\ .<br />

t/, ljåfg sxnfOPsf afa'/fd e§/fO{ hgtf / z'elrGts o;/L ;+ljwfgnfO{ ckfË agfpFb} nf]stGqnfO{ ;'lgof]lht<br />

dfq x}g 5/l5d]s ;d]t cfkm";Fu 6fl9Psf] tyf cfˆgf] sf/0fn] rqmJo"xdf kmF;fOPsf] kl/j]zdf /fi6«kltn] cfˆgf] lhDd]bf/L /<br />

d'n's /;ftnlt/ uO/x]sf] b]v]/ klg kl/l:yltnfO{ ‰g\ hl6n st{Jo Vofn u/L d'n'snfO{ lgsf; lbg'sf] ljsNk b]lvGg .<br />

agfpg] v]ndf nfu]sf 5g\ . ;+;b\ lj36g / j}B ljb|f]xkl5 nf]stGq vt/fdf k/]sf], d'n's clg0f{osf] aGbL ag]sf],<br />

‰g\ xf}l;Psf pgL /fli6«o ;xdltsf] jftfj/0f agfpg'sf] ;f6f] ;+j}wflgs c+ux¿ c:tJo:t ePsf] / /fhgLlts bnx¿ ;xdlt<br />

;Qfsf] b'?kof]u ub} ldl8ofsf] d'v y'Gg], ljv08gjfbLx¿nfO{ sfod ug{ ljkmn ePsf] cj:yfdf /fi6«klt klg pkb]zs dfq<br />

an lbg] / n8fs"x¿nfO{ prfNg] sfd ub} {5g\ . @)^@ c;f]hsf] eP/ a:g] xf] eg] ;+j}wflgs /fi6«kltsf] cf}lrTodfly ;d]t k|Zg<br />

r'gjfª a}7stfsf k/Dk/fut dfcf]jfb tyf k|r08–j}B p7\g ;S5 . �<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

33


l/kf]6{ cy{tGq<br />

cFWof/f]lt/ b]z k|eft<br />

cfly{s ;d[l4sf s'/f u/]/ gyfSg]<br />

k|wfgdGqL afa'/fd e§/fO{n] d'n'ssf]<br />

enf] rfx]sf eP ;+ljwfg;efsf] cj;fg;Fu}<br />

s';L{ 5f]8]/ /fli6«o ;xdltsf] ;/sf/sf]<br />

af6f] vf]Ng] lyP . cfh PsltxfO{ ah]6sf]<br />

;§f ;dod} ;xdltsf] k"0f{ ah]6 cfpFYof]<br />

/ To;n] /fhgLlts z"Gotfdf klg b]zsf<br />

cfly{s tGt'x¿df /Qm;~rf/ ub{Yof] .<br />

@)^@–^# sf] hgcfGbf]ngkl5 ;+ljwfg;ef<br />

lgjf{rg cl3;Dd d'n'ssf] cfly{s ultljlw<br />

bnx¿sf] ;xdltdf rn]sf] lyof] . kl/0ffd,<br />

cfly{s jif{ @)^$÷^% sf] h:tf] nIoeGbf<br />

a9L k" FhLut vr{ slxNo} ePg . To; jif{<br />

lul/hfk|;fb sf]O/fnf g]t[Tjsf] ;xdtLo<br />

;/sf/sf cy{dGqL /fdz/0f dxtn] ?=%%<br />

ca{ @^ s/f]8sf] k" FhLut ah]6 5'6\ofPsf]df<br />

?=%% ca{ %! s/f]8 vr{ ePsf] tyf %<br />

k|ltzt nIo ul/Psf] cfly{s j[l4 %=^<br />

k|ltzt k'u]sf] lyof] .<br />

k"0f{ ah]6 Nofpg kfP d'n'ssf ;a}<br />

;d:of kf/ nufpg] bfaL ug]{ k|wfgdGqL<br />

afa'/fd e§/fO{n] cfkm" cy{dGqL 5Fbf cfj<br />

@)^%÷^^ df NofPsf] nx8L ah]6sf] kL8f<br />

34<br />

clxn] g]kfnsf] cy{tGqn] ef]lu/x]sf] 5 .<br />

;+ljwfgn]vg / zflGt k|lqmofsf] z'¿s}<br />

r/0fdf NofOPsf] cl3Nnf] eGbf $) k|ltzt<br />

7"nf] ah]6 nIocg'?k k"FhLut vr{ x'g<br />

g;s]/ / rfn' vr{ a9]/ ;jf{lws dxËf]<br />

;fljt eof] .<br />

To;kl5sf ;/sf/n] ah]6sf] cfsf/ t<br />

36fP, t/ e§/fO{sf] …5nfªÚ n] cy{tGqdf<br />

kf/]sf] Ejfª 6fNg ;s]gg\ . cy{ljb\x¿<br />

eG5g\, æah]6 d'n'ssf] bL3{sfnLg cfly{s<br />

nIonfO{ lglb{i6 ug]{ af6f]af6 ljrlnt<br />

x'g'x'Fb}g<br />

.Æ ah]6 NofpFbf ;/sf/n] cfkm"n]<br />

vr{ ug]{eGbf klg lghL If]qn] vr{ ug]{<br />

jftfj/0f agfpg'kg]{ xf], 9'nd'n] ah]6 /<br />

kk'lni6 efif0fn] nufgLstf{nfO{ cndNofpg]<br />

afx]s s]xL ub} {g .<br />

cfly{s k|of]u<br />

ah]6 /fhgLlt ldl>t cfly{s b:tfj]h xf] .<br />

t/, o;sf] d"n p2]Zo k"FhLut nufgL<br />

a9fP/ cfly{s j[l4 / /f]huf/L l;h{gf ug'{<br />

g} x'G5 . ;Qf?9 bnn] sfo{stf{–dtbftfnfO{<br />

v'zL kfg{ ah]6df *–( k|ltzt;Dd kk'lni6<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

afa'/fd e§/fO{sf]<br />

;Qfx7n] d'n'snfO{<br />

cfly{s ¿kdf<br />

cGwsf/tkm{ ws]Nb}5 .<br />

efg' e§/fO{<br />

e§/fO{ / /d]z s'df/<br />

sfo{qmd /fVg] ul/P klg ;du|df d"n<br />

gLltaf6 ljrlnt eof] eg] o;n] cy{tGqdf<br />

bL3{sfn;Dd c;/ kfl//xg] cy{zf:qLx¿<br />

atfpF5g\ .<br />

tTsfnLg cy{dGqL e§/fO{n] @)^%÷^^<br />

sf] ah]6 k|:t't ubf{ eg]sf lyP, æ;k{h:tf]<br />

l3l;|g] xf]Og, Eofu'tf]h:tf] pk|mg] cfly{s<br />

j[l4b/ lgsfNg 5nfª cfjZos 5 .Æ t/<br />

pgsf] 5nfª ?U0f ;/sf/L pBf]unfO{ lj36g<br />

xf]Og k'ghL{jg lbg] eGb} k};f afF8\g /<br />

;/sf/L AofÍaf6 lnPsf] C0f ldgfxf ug{<br />

s]lGb|t eof] . s[lif ljsf;, ;fgf ls;fg<br />

ljsf;, /fli6«o jfl0fHo / g]kfn AofÍaf6<br />

lnOPsf] ?=#) xhf/;Ddsf] C0fsf] ;fFjf–<br />

Jofh tyf ?=! nfv;Ddsf] Jofh / xhf{gf<br />

ldgfxf ug{ e§/fO{n] ?=$) s/f]8sf] ah]6<br />

5'6\ofPsf lyP, cGttM ;/sf/L 9's'6Laf6<br />

?=^ ca{ afF8\g' k¥of] . x]6f}+8f sk8f,<br />

jL/u~h lrgL / s[lifcf}hf/ sf/vfgf k'gM<br />

;~rfng tyf uf]/vsfnL /a/ pBf]u /<br />

lj/f6gu/ h'6 ldnsf] Joj:yfkg ;'wf/<br />

ug{ e§/fO{n] ?=#) s/f]8 vr{ u/] . tL<br />

pBf]uaf6 k|x/L / ;]gfsf nflu sk8f, s[lif


kl%Nnf 14 jif{sf] ah]^ ljlgof]hg -?= ca{_<br />

{<br />

{<br />

{<br />

{<br />

{<br />

{<br />

+<br />

{<br />

{<br />

+<br />

{<br />

cfj<br />

@)%%÷%^<br />

;fwf/0f<br />

#!=(%<br />

ljsf;<br />

#&=&$<br />

s'n ah]6<br />

^(=^(<br />

ah]6 j[l4<br />

-k|ltzt_<br />

–<br />

cy{dGqL<br />

/fdz/0f dxt<br />

k|ltzt k'¥ofof] / cfly{s j[l4nfO{ $=%<br />

k|ltztdf ;Lldt u¥of] . cl3Nnf] cfly{s<br />

jif{df &=% k|ltzt /x]sf] d"Noj[l4 o;/L<br />

a]kQf a9\g'sf] sf/0f k|rf/d'vL eP/ 5l/Psf]<br />

k};f lyof] . Pp6f ah]6n] af6f] la/fpFbf<br />

@)%^÷%&<br />

@)%&÷%*<br />

#%=#*<br />

$#=%!<br />

$!=*%<br />

$*=!)<br />

&&=@#<br />

(!=^@<br />

!)=*!<br />

!*=^#<br />

dx]z cfrfo{<br />

dx]z cfrfo{<br />

d'n'sn] slt xflg Joxf]g'{k5{ eGg] k|df0f<br />

klg xf], Tof] ah]6 . To;kl5 cf]/fnf] nfUg<br />

yfn]sf] d"Noj[l4 ( k|ltzteGbf tn ‰g{<br />

@)%*÷%(<br />

@)%(÷^)<br />

$(=#@<br />

%&=$$<br />

%)=$&<br />

#*=^&<br />

((=&(<br />

(^=!@<br />

*=(!<br />

-#=^&_<br />

/fdz/0f dxt<br />

z]/axfb'/ b]pjf<br />

;s]sf] 5}g .<br />

ah]6 NofpFbf nlIft pknlAw xfl;n<br />

ug] cfwf/ k|i6 gu/L nf]slk|o s'/f dfq<br />

@)^)÷^! ^)=%% $!=*! !)@=$ ^=%# k|sfzrGb| nf]xgL ug] k|j[lQn] cy{tGqdf vf8n agfpFb} nu]sf]<br />

@)^!÷^@ ^&=^) #!=%& !!!=^* (=)^ e/tdf]xg clwsf/L<br />

cy{dGqfnosf Ps ;x;lrj atfpF5g\ .<br />

æcfkm"nfO{ dg nfu]sf] 7fpFdf k};f afF8\g<br />

@)^@÷^#<br />

@)^#÷^$<br />

&%=*%<br />

*#=&^<br />

#&=@#<br />

$$=(&<br />

!@^=**<br />

!$#=(!<br />

!#=^!<br />

!#=$@<br />

dw's/ /f0ff<br />

/fdz/0f dxt<br />

;|f]t ePg eg] ah]6df xr'jfsf e/df<br />

/fh:jaf6 a9\g] pNn]v ul/G5Æ, dGqfnosf<br />

Ps ;x;lrj eG5g\, æo;}sf/0f xfd|f] /fh:j<br />

@)^$÷^% (*=!& %%=@^ !^*=(( !&=$@ /fdz/0f dxt gLlt klg j}1flgs x'g;s]sf] 5}g / ah]6<br />

@)^%÷^^ !@*=%! (!=#! @#^=)! #(=&! afa'/fd e§/fO{<br />

klg lgb] {lzt l;4fGtx¿sf] bfo/faf6 ljrlnt<br />

ePsf] 5 .Æ<br />

@)^^÷^& !^)=^# !)^=@* @*%=(# @!=! ;'/]Gb| kf08]<br />

cfly{s j[l4 x'g ;dodf ah]6 Nofpg'<br />

@)^&÷^*<br />

@)^*÷^(<br />

!()=#!<br />

@@^=^!<br />

!@(=%#<br />

&@=^!<br />

##&=()<br />

#*$=()<br />

!*=!&<br />

!#=(<br />

;'/]Gb| kf08]<br />

e/tdf]xg clwsf/L<br />

/ ;kmn sfof{Gjog ug{ 'k5{ . @)$^ kl5sf]<br />

klxnf] bzssf] cf};t %=! k|ltzt cfly{s<br />

j[l4n] ;/sf/sf] gLlt / ah]6sf] ;kmn<br />

sfof{GjognfO{ bzf{pF5 . To;a]nf ;fdflhs<br />

gf]6M cl3Nnf cfly{s jif{df C0f tyf z]o/ nufgL afktsf] /sd ;d]t k"FhLut vr{df<br />

;dfj]z ug] ul/Psf]df cfj @)^*÷^( b]lv oL b'O{nfO{ 5'6\ofOPsf] 5 . ;f] cfjdf ?=@%<br />

ca{ C0f tyf z]o/ nufgLsf nflu ljlgof]hg ul/Psf] lyof] .<br />

;'wf/;Fu} cfly{s ljsf;sf k|z:t ;+/rgf<br />

lgdf{0f ePsf lyP . k|wfgdGqL e§/fO{sf]<br />

d'n's cfkm"n] eg] h;/L rNg'k5{ eGg] x7<br />

/ ah]6sf] cfsf/ a9fP/ nf]slk|otf sdfpg]<br />

rfxgf g} clxn] d'n'ssf] qmlds cfly{s<br />

ljsf;sf] afws ag]sf 5g\ . æcy{tGqsf]<br />

pks/0f Pj+ ;/sf/L df]6/sf nflu 6fo/<br />

d'n'sd} pTkfbg u/]/ cfoft k|lt:yfkg ug]<br />

…kk'lni6Ú efif0f u/]sf pgn] rf/ jif{kl5<br />

cfkm} k|wfgdGqL x'Fbf<br />

ljb]zL nufgL leœofpg<br />

ef/t;Fu …laKkfÚ ;D‰f}tf u/]sf 5g\ .<br />

clxn] tL pBf]usf] k'ghL{jgsf] nflu<br />

afFl8Psf] k};f afn'jfdf kfgL vGofP;/x<br />

ePsf] 5 . æe§/fO{n] d'n'ssf] cfly{s<br />

gLltdf vf;} Jofjxfl/s kl/jt{g u/]gg\Æ,<br />

cy{zf:qL 8f= lr/~hLjL g]kfn eG5g\,<br />

æt/ efif0fdf ;:tf] nf]slk|otf xfl;n ug]<br />

gfddf cgfjZos 7fpFdf h;/L k};f afF8]<br />

To;n] d'n'snfO{ k|of]uzfnf agfof] .Æ C0f<br />

ldgfxf ug{ kmh'ndf afFl8Psf] caf}+{ ?k}ofF<br />

hgtfnfO{ cfxt agfpg] d"Noj[l4sf] sf/s<br />

ag]sf] pgsf] syg 5 .<br />

e§/fO{n] ah]6sf] cfsf/ a9fpFbf cfly{s<br />

j[l4 cfkm} jif{G5 eg]h:tf] u/]/ cl3Nnf] jif{<br />

?=!^# ca{ vr{ ePsf]df ?=@#^ ca{sf] ah]6<br />

k|:t't u/]sf lyP . æTo;a]nf z'¿ ePsf]<br />

ah]6sf] cfsf/ a9fpg] xf]8 g} dxËL /<br />

cfoft j[l4sf] cfwf/ xf]Æ, cy{zf:qL g]kfnsf]<br />

egfO 5, æo;/L 7f]; gLlt / sfo{qmdljgf<br />

g} d'n'ssf] cfly{s ;|f]tsf] r/d b'?kof]u<br />

ePsf] 5 .Æ bf];|f] hgcfGbf]ngkl5 cfly{s<br />

j[l4 / lj:tf/df dxŒjk"0f{ of]ubfg lbg]<br />

;D‰gnfos ah]6 gcfPsf] atfpFb} pBf]uL<br />

/fh]Gb| v]tfg yK5g\, æcy{tGq rnfpg h'g<br />

;'‰a'‰ rflxG5 To;sf] cefj b]lvPsf]<br />

5 . ah]6 h:tf sfo{qmdn] cy{tGqnfO{<br />

km/flsnf] kfb}{ n}hfg'kg]{df ‰g\ ;+s'lrt<br />

kfl/Psf] 5 .Æ<br />

sdhf]/ a'‰fO<br />

lgjf{rgaf6 s'g} bnn] k|i6 ax'dt k|fKt<br />

u/]/ ;/sf/ lgdf{0f u/]kl5 Nofpg] ah]6sf]<br />

t'ngfdf ;ª\qmd0fsfnLg ah]6 ;+j]bgzLn<br />

x'g] x'Fbf<br />

cfly{s d'2fdf bnx¿aLr ;xdlt<br />

x'g' /fd|f] x'G5 . To:tf] ah]6n] nIo u/]sf]<br />

cfly{s pknlAw xfl;n ug{ sl7g x'g] x'gfn]<br />

sd vr{df w]/} pknlAw xfl;n ug]{ u/L<br />

th'{df<br />

ul/g'kg] cy{zf:qLx¿ atfpF5g\ .<br />

k|wfgdGqL e§/fO{n] cfj @)^%÷^^ df<br />

cfly{s j[l4 & k|ltzt k'¥ofpg] / d'b|f:kmLlt<br />

&=% k|ltztdf ;Lldt ug]{ dxŒjfsf+Iff<br />

/fv]/ NofPsf] ah]6n] d"Noj[l4nfO{ !#=@<br />

cfotg lj:tf/ ug] cfwf/ x'g'kg] {df cfDbfgL–<br />

vr{sf] cfFs8f ldnfP/ k|rf/ ug] dfWod<br />

dfq aGof] ah]6Æ, Joj;foL v]tfg eG5g\,<br />

æo:t} tl/sfn] t ah]6 cfpg'–gcfpg'df<br />

vf;} cy{ b]lvGg .Æ<br />

ah]6sf] ;kmn sfof{Gjog x'g lgoldt<br />

;dodf cfpg'kg]{ / Jofjxfl/s w/ftndf<br />

cfwfl/t sfo{qmd x'g'kg] cy{;lrj /fd]Zj/<br />

vgfnsf] wf/0ff 5 . ælgoldt ;dodf ah]6<br />

gcfpFbf cy{tGqsf] rqm g} vNalnG5Æ,<br />

pgL eG5g\, æof] jif{ lgoldt ;dodf ah]6<br />

gcfpFbf df]6fdf]6L ?=@& ca{ %) s/f]8<br />

Iflt x'g] cg'dfg 5 .Æ pgsf cg';f/,<br />

o:tf] cj:yfdf b]zsf] cfly{s gLltaf/]<br />

lghL If]q cGof]ndf kg]{ x'Fbf nufgL klg<br />

lg?T;flxt x'G5 .<br />

g]kfnsf] s'n vr{df ;/sf/L vr{ #)<br />

k|ltzt xf/fxf/L dfq eP klg lghL If]qsf]<br />

&) k|ltzt nufgL kl/rfng ug{ ;/sf/n]<br />

g} vr{ ug{ yfNg'k5{ . csf] {tkm{, b]zsf !!<br />

xhf/ lgdf{0f Joj;foL -7]s]bf/_ dWo] !)<br />

xhf/ (%) sf] 7]Ssf ;/sf/L lgdf{0f;Fu}<br />

;DalGwt x'G5 . cy{ dGqfnosf k|jQmf<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

35


{<br />

+ ]<br />

/fhg vgfnsf cg';f/ lgoldt ah]6 ;/sf/ l;d]G6sf] Jofkf/sf] lgwf{/0f ;/sf/L vr{sf]<br />

cfkm"n] vr{ ug{ eGbf klg lghL If]qnfO{ cg'dfgdf s]lGb|t x'G5 .<br />

nufgLsf nflu k|f]T;fxg ug{ ‰g\ h?/L x'G5, l56f]l56f] ablng] ;/sf/n] 3f]if0ff ug]<br />

t/ To;sf nflu lghL nufgL / ;'/Iff d}qL gf}/ËL ah]6sf sf/0f cy{tGqsf] d'Vo nIo<br />

gLlt eg] cfjZos k5{ .<br />

/ lbzf cndlnPsf]n] klg o;n] ck]lIft ult<br />

ah]6sf] k|efjsf/L sfof{Gjog /fhgLlts lng g;s]sf] /fli6«o of]hgf cfof]usf k"j{<br />

/ k|zf;lgs g]t[Tjsf] OR5fzlQmdf klg pkfWoIf 8f= hubLzrGb| kf]v/]nsf] a'‰fO<br />

lge{/ ub{5 . c;f/sf] clGtd ;ftf;Dd k"0f{ 5 . æ@)$^ ;fnsf] kl/jt{gkl5 d"n ¿kdf<br />

ah]6sf] /6fg g5f8]sf k|wfgdGqL e§/fO{ b]zn] cfly{s pbf/Ls/0fsf] gLlt ;dft]sf] eP<br />

/ cy{dGqL jif{dfg k'gn] ;+ljwfg;efsf] klg ;/sf/x¿sf] cfly{s gLltdf :ki6tf /<br />

lgjf{rgkl5 klxnf] k6s c;f/leq} cfPsf] gLltut lg/Gt/tf gx'Fbf<br />

lghL If]q ;z+lst<br />

cfj @)^*÷^( sf] ah]6df !) dxLgf sfd ag]sf] 5Æ, pgL eG5g\, æbL3{sfnLg gLlt k|i6<br />

ug{ kfP/ klg sfof{Gjogdf Wofg lbPgg\ . / lghL If]q cfZj:t geP;Dd nufgL a9\g<br />

clxn] k" FhLut vr{ ug{ g;s]/ jif{sf] cGTodf ;Sb}g . ah]6sf] lbzf k|i6 / sfof{Gjog<br />

…lan ldnfpg]Ú sfd ul/Psf] 5 . o:tf] k|efjsf/L gag];Dd nIo xfl;n x'g;Sb}g .Æ<br />

clgoldttf /f]Sg tLg jif{b]lv cjnDag kf]v/]nsf cg';f/ ah]6 sfof{Gjogsf]<br />

ul/Psf] cfly{s jif{sf] clGtd tLg dxLgfdf clglZrttf / l9nfOsf] d'Vo c;/ Jofkf/<br />

k" FhLut ah]6sf] $) k|ltzt / Ps dxLgfdf rqm, ljsf; lgdf{0f ultljlw / nufgLdf kb{5<br />

@) k|ltzteGbf a9L vr{ ug{ gkfOg] eg] ;/sf/L nufgLsf] lglZrttf geO{ lghL<br />

Joj:yfnfO{ klg cy{dGqL k'gn] tf]l8lbPsfn] If]q klg nufgLsf nflu pT;flxt x'Fb}g<br />

/<br />

c;f/sf] clGtd ;ftfb]lv ljleGg 7]Ssfsf pTkfbgd"ns If]q ;':tfpF5 . c‰, /fh:j b/df<br />

;"rgf k|sflzt x'g yfn]sf lyP . ;dofg's"n kl/dfh{g gx'Fbf<br />

;/sf/L cfDbfgL<br />

o:t} x]nr]qm\ofO{ ug{ xf] eg] ah]6 cfly{s sd x'g], ljsf; geP klg tnaeQf cflbsf]<br />

jif{ z'¿ x'g' b'O{–tLg dxLgfcl3 g} cfP vr{ x'g] x'Fbf<br />

dxFuL a9\g] pgL atfpF5g\ .<br />

klg s]xL gx'g] hfgsf/x¿ atfpF5g\ . gf} ;+ljwfg;ef lgjf{rgotfsf x/]s cfly{s<br />

lhNnfsf] sf/f]af/ lghL If]qn] wfg]sf] b]zdf jif{df % k|ltzt cfly{s j[l4sf] nIo /flvPsf]<br />

afFsL ^^ lhNnfdf ;dodf ;/sf/L ah]6 lyof] . t/, ah]6 ;dodf gcfPsf / cfP klg<br />

vr{ gx'Fbf<br />

cfly{s ultljlw k|foM 7Kk x'g] sfof{Gjog gePsfn] cf};t #=% k|ltzt dfq<br />

k"j{ cy{;lrj vgfn atfpF5g\ . tL lhNnfdf xfl;n ePsf] 5 . /fli6«o of]hgf cfof]usf<br />

v'b|f k;ndf ;fdfg :6s /fVg]b]lv 58 / pkfWoIf bLk]Gb|axfb'/ If]qL x/]s jif{sf] oxL<br />

36<br />

ah]6 ;dodf gcfP / sfof{Gjog geP s] x'G5 <<br />

bLk]Gb|axfb'/ If]qL<br />

pkfWoIf /fli6«o of]hgf cfof]u<br />

• efjL lbgsf] cfocfh{gsf] cfwf/<br />

/f]lsG5 .<br />

• cfly{s j[l4 / /f]huf/L l;h{gfdf<br />

z"Gotf cfpF5 .<br />

• hgtfsf] /fHok|ltsf] e/f];f 36\5 .<br />

• dxËL / cl:y/tf a9\5 .<br />

/fd]Zj/ vgfn<br />

k"j{ cy{;lrj<br />

• lghL If]qdf cGof]n a9\g] x'Fbf<br />

nufgL 7Kk x'G5 .<br />

• ljsf; lgdf{0fsf] ult /f]lsG5 .<br />

• ;/sf/L vr{af6 cfly{s ultljlw<br />

z'¿ x'g] ^^ lhNnfsf] cy{tGq<br />

w/f;foL x'G5 .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

8f= hubLzrGb| kf]v/]n<br />

k"j{ pkfWoIf /fli6«o of]hgf cfof]u<br />

• nufgL / Jofkf/ rqmdf c;/ k5{ .<br />

• c;dfg ljsf;nfO{ dnhn k'U5 .<br />

• s/df eb|uf]n x'Fbf ;/sf/L<br />

cfDbfgLdf cGof]n x'G5 .<br />

• ;du| cy{tGq w/f;foL eP/ cfly{s<br />

jif{ v]/ hfG5 .<br />

!=% k|ltztsf] gf]S;fgLn] d'n'snfO{ w]/} 3f6f<br />

k'¥ofPsf] atfpF5g\ . æclt hf]lvdk" "0f{ ljifo<br />

rflx+ hgtfsf] dgf]lj1fg vl:sP/ /fHosf<br />

;a} ;+/rgfk|lt cljZjf; a9\g] kf] xf] ls<br />

eGg] 5Æ, pgL eG5g\ .<br />

cy{ dGqfnosf k"j{ cfly{s ;Nnfxsf/<br />

s]zj cfrfo{ cfj @)^%÷^^ kl5 ah]6df<br />

ePsf ljleGg cj/f]wsf sf/0f cfly{s j[l4<br />

v'lDrPsf] atfpF5g\ . g]kfnsf bL3{sfnLg<br />

of]hgf;Fu ah]6sf] /fd|f] tfnd]n gePsf]n]<br />

klg ;d:of kl//x]sf] pgsf] a'‰fO 5 . cfrfo{<br />

ah]6 lgoldt ;dodf gcfpFbf / ;kmn<br />

sfof{Gjog gx'Fbfsf] c;/ ;du| cy{tGqd}<br />

hf]lvdo'Qm x'g] atfpF5g\ . ;/sf/L ah]6<br />

gcfpFbf gofF kl/of]hgf cfpFb}gg\ / qmdfut<br />

cfof]hgfsf 7]Ssf klg /f]lsG5g\ . To:t},<br />

;/sf/ / lghL If]qsf] nufgL /f]ls+bf afXo<br />

nufgL lelqg] ;Defjgf sd x'g], ;/sf/L<br />

/sd ckJoo x'g], k|zf;lgs ;+oGqsf] sfo{<br />

;~rfng k|0ffnLdf dgf]j}1flgs k|efj kg] {<br />

h:tf ;d:of cfpF5g\ .<br />

yf]/}n] gk'Ug] xf]8<br />

ah]6sf] nflu /fli6«o of]hgf cfof]un]<br />

dGqfnox¿;Fu vr{sf] ;Ldf dfu ubf{ cfpg]<br />

k|:tfj b]v]/ cfof]usf clwsf/Lx¿ rlst<br />

x'G5g\ . æx/]s dGqfnoaf6 ;|f]t cwLgdf<br />

/fVg] dfgl;stfn] ah]6df 5'6\ofOg] eGbf<br />

tLg–rf/ u'0ff a9L k};fsf] dfu x'G5Æ, /fli6«o<br />

of]hgf cfof]usf pkfWoIf If]qL eG5g\, æt/


s]zj cfrfo{<br />

k"j{ cfly{s ;Nnfxsf/ cy{ dGqfno<br />

• ;/sf/L / lghL b'j} nufgL /f]ls+bf<br />

afXo nufgL lelq+b}g .<br />

• gofF cfof]hgf cfpFb}g, qmdfut<br />

cfof]hgfsf] 7]Ssf klg /f]lsG5 .<br />

• lgdf{0f nfut a9]/ t'ngfTds<br />

k|lt:kwf{Tds Ifdtf 36\5 .<br />

dfusf] Psrf}yfO{ k};f klg vr{ ug{ ;Sg]<br />

Ifdtf x'Fb}g<br />

.Æ l56f]l56f] ;/sf/ kl/jt{g,<br />

sd{rf/L g]t[Tjdf km]/abn / kof{Kt u[xsfo{<br />

ljgf sfo{qmd lgdf{0fn] k"FhLut vr{ x'g<br />

g;s]sf] xf] pgsf] 7DofO 5 .<br />

lgjf{lrt kbflwsf/Lx¿sf] cefjdf bnsf<br />

sfo{stf{ xfjL ePsfn] klg ufpFdf cfPsf]<br />

ljsf; ah]6 b'?kof]u jf lk|mh eO/x]sf]<br />

cy{dGqfnosf k"j{ ;Nnfxsf/ cfrfo{<br />

atfpF5g\ . æ/fhgLlts JolQmx¿n] gLlt /<br />

sfo{qmd agfP/ s]Gb|df k|zf;lgs lgsfosf<br />

JolQm / :yfgLo:t/df pkef]Qmfx¿nfO{ vr{<br />

ug] { clwsf/ lbg] xf] eg] ;|f]tsf] b'?kof]usf]<br />

;Defjgf sd x'G5Æ, pgL eG5g\ .<br />

;fwf/0f vr{sf] t'ngfdf k"FhLut vr{<br />

cfj @)%(÷^) b]lv sd x'g yfn]sf] xf] .<br />

tTsfnLg k|wfgdGqL z]/axfb'/ b]pjfn] ;+;b\<br />

lj36g u/]/ cWofb]zdfkm{t NofPsf] ;f]<br />

jif{sf] ah]6df dfcf]jfbL lj?4sf] sf/afxL<br />

/ r'gfjsf nflu ?=%& ca{ ;fwf/0f vr{<br />

/ ljsf;sf nflu ?=#* ca{ dfq k" FhLut<br />

vr{ 5'6\ofPsf lyP . To;kl5 /fhfsf]<br />

zf;gsfnb]lv nf]stGq axfnLkl5 klg Tof]<br />

cj:yfdf ;'wf/ cfpg ;s]g .<br />

afa'/fd e§/fO{ cy{dGqL ePsf a]nf ?=(!<br />

ca{sf] ljsf; ah]6af6 ?=&# ca{ / ;fwf/0f<br />

ah]6af6 ?=!@@ ca{ vr{ ePsf] lyof] . cfj<br />

@)^*÷^( df C0f tyf z]o/ nufgLsf]<br />

?=@% ca{ afx]s ?=&@ ca{ ljsf; ah]6<br />

5'6\ofOPsf]df uPsf] c;f/ klxnf] ;ftf;Dd<br />

b]zn] y]Ug g;s]sf] ef/M cfly{s jif{ @)^%÷^^ sf] ah]6 k|:t't ug{ ] tof/L tTsfnLg cy{dGqL<br />

afa'/fd e§/fO{ . pgL cy{dGqL x'Fbf -cf=j= @)^%÷^^_ NofPsf] $) k|ltzt 7"nf] ah]6 nIocg'?k<br />

k"FhLut vr{ x'g g;s]/ / rfn' vr{ a9]/ ;jf{lws dxËf] ;fljt eof] . & k|ltzt nIo /flvP klg<br />

cfwf -#=* k|ltzt_ dfq cfly{s j[l4 ePsf] pQm jif{ d"Noj[l4 !# k|ltztsf] pRr laGb'df k'u]sf]<br />

lyof] . ;f] jif{ ljsf; ah]6sf] ^) k|ltzt dfq vr{ ePsf] lyof] .<br />

?=@* ca{ %@ s/f]8 dfq vr{ ePsf]<br />

lyof] . afFsL tLg ;ftfdf To;nfO{ bf]Aa/<br />

a9fP/ *) k|ltzt gf3]sf] cfFs8f k|:t't<br />

ug] { tof/L cy{dGqfnon] u/]sf] 5 . To;}n]<br />

g]kfnsf] ;Gbe{df ah]6 jQmJo eGbf o;sf]<br />

sfof{Gjog g} hl6n d'2f aGg k'u]sf] 5 .<br />

lghL If]qsf] x'6x'6L<br />

cy{dGqL k'gn] c;f/sf] z'¿df Joj;foL;Fusf]<br />

Ps e]6df k"0f{ ah]6 gcfP d'n's w/f;foL<br />

x'G5 eGb} o;lglDt kxn ul/lbg lghL<br />

If]qnfO{ u'xf/]sf lyP . To;kl5 g]kfn<br />

pBf]u jfl0fHo dxf;+3, g]kfn r]Da/ ckm<br />

sd;{ nufotsf Jofj;flos ;+3;+:yfsf<br />

kbflwsf/Ln] x/]s bnsf g]tfsf b}nf]–b}nf]df<br />

k'u]/ k"0f{ ah]6 Nofpg dfu u/] . t/,<br />

k|wfgdGqL e§/fO{n] x7 g5f]8]sfn] Ps<br />

t[tLof+z vr{ ;Ldf;lxt gofF k"0f{ ah]6sf]<br />

k|ltIff ug'{afx]s<br />

c¿ ljsNk afFsL /x]g .<br />

ljsf;f]Gd'v d'n'ssf] cy{tGqsf] k|:yfg laGb'<br />

;/sf/L ah]6 x'g] ePsfn] To;sf] lgoldt<br />

cfudgk|lt lghL If]qn] rf;f] /fVg' :jfefljs<br />

eP klg sfof{Gjogdf jf:tf gug'{ b'vb\<br />

/x]sf] cy{zf:qLx¿ atfpF5g\ . lghL If]qn]<br />

;dodf ah]6 cfP 7]Ssfk§f lng kfOG5 eGg]<br />

;f]r dfq kfNg' eGbf ;dodf sfo{qmdx¿<br />

sfof{Gjogsf nflu hf]8 lbP a]lylt sd<br />

x'g] pgLx¿sf] egfO 5 .<br />

dxf;+3n] g} lgsfn]sf] ljj/0f cg';f/<br />

o;cl3sf ah]6df 3f]if0ff ePsf 8]9 bh{g<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

a9L sfo{qmd yftL /x]sf 5g\ . k|wfgdGqL<br />

e§/fO{ cy{dGqL x' Fb} NofOPsf] ;'ky d"No k;n,<br />

dlb/f / c¿ ;fdfg laqmL ug] { cnu–cnu<br />

k;nsf] Joj:yf h:tf hglxtsf/L sfo{qmd<br />

;d]t sfof{Gjog ePsf 5}gg\ . To;afx]s<br />

k]6«f]lnod kbfy{sf] ;xh cfk"lt{, sfnf]ahf/L<br />

cGTo, ;fdflhs ;'/Iff sf]if :yfkgf, :yfoL<br />

n]vf gDa/ lnPsf /lhi68{ bnfndfkm{t<br />

3/hUufsf] sf/f]af/, gofF cf}Bf]lus Joj;fo<br />

P]gsf] Joj:yf, u}/cfjf;Lo g]kfnL tyf<br />

ljb]zLnfO{ l/on:6]6df nufgL v'nf, d'n'ssf]<br />

hnljB't\sf] s'n ;+efJotf cWoog, sf7df8f} +<br />

t/fO{ b|'tdfu{sf] 6«ofs lgdf{0f, hnljB't\<br />

ljsf; sDkgLsf] ?=* ca{sf] pkof]u,<br />

a"9Lu08sLsf] 8LkLcf/ h:tf ljsf;sf<br />

sfd x'gg;s]sf] dxf;+3n] hgfPsf] 5 .<br />

g]kfnsf] ;a}eGbf 7"nf] qm]tf ;/sf/ xf] .<br />

k"0f{ ah]6n] ;/sf/nfO{ v/Lb k|lqmof cufl8<br />

a9fpg] clwsf/ lbG5 . t/, !) dxLgf r'k<br />

nfu]/ clGtd b'O{ dxLgf dfq tfTg] ;/sf/L<br />

k|j[lQ cGTo geP;Dd ah]6 cfpg'–gcfpg'n]<br />

vf;} km/s kb}{g . cy{zf:qL 8f= g]kfn<br />

lghL If]qn] gLltut :yfloTjdf hf]8 lbg'kg] {<br />

atfpF5g\ . æg]tfsf] 3/–3/ k'u]/ ah]6sf]<br />

b:tfj]h dfu ug'{sf] ;§f cfly{s gLltsf]<br />

:yfloTjsf nflu nlaª u/]sf] eP lghL<br />

If]qsf] e"ldsf k|v/ x'g]lyof]Æ, pgsf] egfO<br />

5, æsfdrnfp ;/sf/n] h:tf];'s} k"0f{ ah]6<br />

NofP klg To;n] :yfloTj gkfpg] x' Fbf To;af6<br />

lghL If]qn] s]xL k|fKt ug]{ lyPg .Æ �<br />

37


l/kf]6{ ljsf; ah]6<br />

afn'jfdf<br />

kfgL<br />

;/sf/L clwsf/Lx? ljsf;<br />

lgdf{0fdf ah]6 5 eGg] s'/f !!<br />

dxLgf;Dd yfx} geP ‰f} + u5{g\ /<br />

c;f/ nfu]kl5 afn'jfdf kfgL;/L<br />

aufpF5g\ .<br />

; /sf/n]<br />

;bf ‰} + o;kfln klg k" FhLut<br />

ah]6sf] clwsf+z lx:;f cfly{s jif{sf]<br />

clGtd dxLgf c;f/df vr{ u¥of] . s]xL<br />

7fpFdf pkef]Qmf ;ldltdfkm{t …sfd ;DkGg<br />

ul/of]Ú eg] s]xLdf lhlj;d} a;]/ …of]hgf<br />

;DkGg ePsf]Ú k|ltj]bg agfOof] . Pp6f<br />

sfdsf nflu 5'6\ofOPsf] ah]6 cGoq vr{<br />

klg eof] .<br />

g]kfndf x/]s jif{ ;/sf/L clwsf/Lx¿sf]<br />

;lqmotfdf o:tf] sfd eO/xG5 . cfly{s<br />

jif{leq} sfd g;s] ah]6 lk|mh x'g] ePsfn]<br />

;/sf/L clwsf/Lx¿ o;f] ug{ …afWoÚ x'G5g\ .<br />

:yfgLo ljsf; dGqfnosf ;lrj zLtnafa'<br />

/]UdL ljsf; ah]6 lk|mh gx'g] sfg"gL<br />

Joj:yf geP;Dd o:tf] …afWotfÚ gx6\g]<br />

atfpF5g\ .<br />

xtf/df ljsf; ug]{ of] sfdsf] yk<br />

/dfOnf] kIf s] 5 eg], :yfgLo lgsfosf<br />

;j{bnLo ;+oGq vf/]h eO;s] klg of]<br />

a]nf lapFltG5g\ . sltko lhNnfdf c3f]lift<br />

;j{bnLo ;+oGqsf] af]njfnf x'G5 . ;/sf/L<br />

clwsf/L klg bnsf :yfgLo g]t[Tjsf] ;Nnfxd}<br />

sfd u/]/ ljjfbaf6 aRg ?rfpF5g\ .<br />

;fpgb]lv h]7;Dd r'krfk a;]/ c;f/df<br />

h'd'{/fpFbf<br />

sltko lhNnfdf pkef]Qmf ;ldlt<br />

aGg} kfpFb}g / 7]s]bf/ sDkgLnfO{ ldnfP/<br />

…ljsf;Ú ul/G5 .<br />

38<br />

vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ l8lehg sfof{no, k;f{af6 rkL{ lgdf{0f ug{ v/Lb ul/Psf] ;fdu|L .<br />

‰fkfM bnLo babaf<br />

bnLo ;+oGq lj36g eP klg ‰fkf lhlj;sf]<br />

of]hgf th{ 'dfdf bnx¿s} x}sd rN5 . of]hgf<br />

zfvf k|d'v s]zj d}gfnL bnx¿sf] ;xdltdf<br />

sfd ubf{ lj/f]w gx'g] atfpF5g\ . ut cfjdf<br />

‰fkf lhlj;n] th{ 'df u/]sf] ?=& s/f]8 @%<br />

nfvsf $)! of]hgfdWo] ;a}eGbf a9L ?=!*<br />

nfvsf] s]/vf–SofDkf ;8s v08sf] !)!@<br />

ld6/ sfnf]kq] lgdf{0f lyof] . l8s] lgdf{0f<br />

;]jfn] 7]Ssf lnPsf] ;f] ;8ssf] sfd cfwf<br />

klg ePsf] 5}g . pQ/L ‰fkfsf] v'b'gfaf/L<br />

uflj;sf nflu ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo<br />

ljsf; dGqfnoaf6 cfPsf] ?=!% nfvsf]<br />

ljsf; of]hgfsf] ;'/;f/} 5}g .<br />

k;f{M gSsnL ljsf;<br />

lhlj; k;f{n] u|fe]n, sNe6{, sfnf]kq], kvf{n<br />

lgdf{0fnufotsf] sfddf ;D‰f}tf u/]sf<br />

!%) pkef]Qmf ;ldltsf kbflwsf/L @#–@$<br />

c;f/df lhlj;d} k|fljlws k|ltj]bg tof/<br />

kfb} { lyP . of]hgf clws[t z]/] d':tkmf cfj<br />

leq} sfd ;Sg] zt{df pkef]Qmf ;ldltx¿nfO{<br />

7]Ssf lbPsf] atfpF5g\ . t/fO{–dw]zsf<br />

wfld{s:yn ;+/If0fsf nflu ;+:s[lt, ko{6g<br />

tyf gful/s p8\8og dGqfnon] pknAw<br />

u/fPsf] ?=%@ nfvsf] ah]6df cfj ;lsg<br />

!* lbg afFsL 5Fbf lhlj;n] 7]Ssf nufof] .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

jL/uGh pdgkfdf–!% sf] dl:hb / !&<br />

sf] ax'c/Lsf] sla|:tfg, cnf}sf] ;fj{hlgs<br />

kf]v/L / kf]vl/ofsf] xg'dfg dlGb/sf nflu<br />

?=!) nfvb]lv ?=!@ nfv;Ddsf 7]Ssf<br />

nufOPsf] lyof] . olt ubf{ klg k;f{df of]<br />

jif{ ;dod} 7]Ssf gnufpFbf sl/a ?=%<br />

s/f]8 ah]6 lk|mh ePsf] n]vf zfvfsf<br />

;'zLn tfdfªn] atfP .<br />

;Kt/LM ;j{q clgoldttf<br />

;Kt/L lhlj;n] uflj; ;lrjx¿nfO{ Nofk6k<br />

sDKo'6/ lbg 5'6\ofPsf] ?=! s/f]8 $@<br />

nfv %) xhf/df Jofks clgoldttf ePsf]<br />

5 . /fhlj/fhsf] sflnsf sDKo'6/ P08<br />

;Knfo;{dfkm{t ljgf sf]6]zg v/Lb ul/Psf]<br />

;fdfgsf] gSsnL lan k]z ul/of] . o;sf<br />

nflu ?=! nfv !) xhf/b]lv ?=! nfv<br />

%) xhf/df Nofk6k lsGg] eg]/ ufpF<br />

kl/ifb\af6} lg0f{o u/fOPsf] lyof] . sflnsf<br />

;Knfo;{;Fusf] ;D‰f}tfdf 8]n sDkgLsf]<br />

$)%) df]8]nsf] Nofk6k ?=%^ xhf/,<br />

lk|06/ ?=!% xhf/, ;ftlbg] tflnd ?=%<br />

xhf/ / j]ak]h l8hfOgsf nflu ?=! nfv<br />

!) xhf/sf b/n] *@ uflj;;Fu ;D‰f}tf<br />

ul/Psf] lyof] .<br />

lhlj;n] b'O{ bh{geGbf a9L ;+3;+:yf /<br />

JolQmnfO{ k'/fgf] ldltdf ;D‰f}tf u/]/ gofF


of]hgf lbPsf] 5 . df6f] eg] { Pp6f of]hgfdf<br />

tLg dxLgfcl3sf] ldltdf ;D‰f}tf u/]/<br />

@% c;f/df ?=@ nfv && xhf/sf] r]s<br />

lbOPsf] 5 . o;af/] k|fljlws t]hgf/fo0f<br />

jfhk]oLdfly 5fglag eO/x]sf] :yfgLo ljsf;<br />

clwsf/L s[i0fk|;fb ;fksf]6fn] atfP .<br />

vf]6fªM uf]i7L g} pknlAw<br />

lhlj; vf]6fªn] cfj @)^*÷^( df ?=@<br />

s/f]8 *! nfv ljsf; ah]6 vr{ u/]sf]<br />

k|ltj]bg tof/ kf/] klg tflnd, uf]i7L<br />

/ Pp6f k|;"ltu[x lgdf{0f afx]s c¿<br />

pknlAw b]lvb}g . lhlj;sf] ?=& nfv<br />

ah]6af6 l;DkfgL SofDk;n] w]/}h;f] /sd<br />

k|zf;lgs sfddf vr{ u/]sf] / lstfa<br />

lsg]sf] lan ldnfPsf] SofDk; k|d'v /fhg<br />

9sfn :jLsf5{g\ . cfly{s jif{ ;lsg}<br />

nfUbf @@ j6f u|fdL0f ;8ssf nflu<br />

;D‰f}tf u/]/ k]ZsL /sd afF8]sf], t/<br />

pkef]Qmf ;ldltdf cfˆgf sfo{stf{ etL{<br />

ug]{ bnx¿sf] :jfy{n] sfd x'g g;s]sf]<br />

:yfgLo ljsf; clwsf/L o'j/fh clwsf/L<br />

atfpF5g\ . bnsf sfo{stf{n] e'QmfgL lnP/<br />

kmhL{ lan a'‰fpg] u/]sf] n]vfkfn e'jg<br />

cfrfo{ atfpF5g\ . vf]6fªn] o'jf tyf<br />

v]ns'b k"jf{wf/df ljlgof]lht ?=@ nfv<br />

%) xhf/ rGbfdf l;4\ofPsf] 5 .<br />

/fd ;/f{km<br />

df]/ªM 7]Ssf g} laqmLdf<br />

df]/ªsf] ky/L–8fOlgof #) lsnf]ld6/<br />

;8ssf] @@ lsnf]ld6/ sfnf]kq] ug]{<br />

lhDd]jf/L lnPsf] Pds] lgdf{0f ;]jfn]<br />

aGb–x8\tfnsf sf/0f sfd ug{ g;s]sf]<br />

kq k7fPkl5 sDkgLsf] gfddf @^ h]7df<br />

uf]/vfkq df ;"rgf g} hf/L eof] . ut<br />

k';d} k"/f ug'{kg]{ sfd yk ^ dxLgfdf<br />

klg gePsf] lhlj;sf OlGhlgo/ ;d/axfb'/<br />

vgfn atfpF5g\ . PlzofnL ljsf; a}+s,<br />

a]nfot ;/sf/ / cGt/f{li6«o ljsf; sf]ifsf]<br />

;xof]udf ul/g nfu]sf] lgdf{0fsf] ?=%<br />

s/f]8 $! nfv ^$ xhf/sf] 7]Ssf Pds]<br />

lgdf{0fn] lnP/ af]x/f sG6«S;gnfO{ sfd<br />

lbPsf] lyof] . af]x/f sG6«S;gsf s[i0f<br />

af]x/f ;dodf /sd lgsf;f gePsf]n] sfd<br />

ug{ g;lsPsf] atfp“5g\ eg] OlGhlgo/<br />

vgfn 7]Ssf a]lrPsf]n] sfddf l9nfO<br />

ePsf] atfpF5g\ .<br />

df]/ª lhlj;sf] k"FhLut / rfn' u/L<br />

?=!& s/f]8sf] ah]6df s/La ?=! s/f]8<br />

afFsL ePsf] :yfgLo ljsf; clwsf/L<br />

lzj/fd kf]v/]n atfpF5g\ . @% c;f/;Dd<br />

lhlj;sf] &) k|ltzt ah]6 vr{ ePsf]<br />

5 . lkmgNof08 ;/sf/sf] ;xof]udf lgdf{0f<br />

ug{ nfluPsf] kmf]xf]/ Joj:yfkg s]Gb|<br />

hfg] ;8ssf nflu cfPsf] ?=^) s/f]8<br />

eg] :yfgLo ljjfbsf sf/0f lkmtf{ x'g]<br />

ePsf] 5 .<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

;8s l8lehg sfof{no d'h]lnofn] Pp6}<br />

lgdf{0f sDkgL;Fu ^–^ j6f 7]Ssf ;D‰f}tf<br />

ug{ vf]Hbfvf]Hb} ah]6 lk|mh ePsf] lyof] .<br />

lrtjgM 7]s]bf/ g} pkef]Qmf<br />

of] jif{ klg lhlj; lrtjgsf clwsf+z 7"nf<br />

of]hgfsf] @% k|ltzt sfd klg ePg .<br />

lhlj;sf] ?=!& s/f]8 ^! nfv (! xhf/<br />

##% dWo] @& c;f/;Dd ?=!) s/f]8 &)<br />

nfv *#% vr{ x'g afFsL 5 . cy{dGqfnosf]<br />

/ftf] lstfadf k/]sf lhNnfsf !!* of]hgfdf<br />

lhlj;n] 5fg]sf !% j6fdWo] rf/ j6fsf]<br />

sfd ;lsPsf] of]hgf clws[t k|sfz<br />

kf}8]nn] atfP . e/tk'/ gkfn] pkef]Qmf<br />

;ldltaf6 u/fpg'kg{ ] ?=%) s/f]8sf] !@&<br />

j6f of]hgf 6]08/ cfXjfg gu/L /f]on<br />

ljN8;{ sDkgLaf6 u/fof] .<br />

afFs]M k|fyldstfsf] b'u{lt<br />

;/sf/sf] k|fyldstfk|fKt l;S6f l;+rfO<br />

cfof]hgfsf] ?=!% s/f]8 @! nfv &%<br />

xhf/ lk|mh x'Fb}5<br />

. sf]if tyf n]vf lgoGq0f<br />

sfof{no g]kfnuGhsf clws[t uf]/v zfxLsf<br />

cg';f/, ;dod} sfd gubf{ dWoklZrd ;8s<br />

l8lehg sfof{no afFs]sf] ?=$ s/f]8 @@<br />

nfv / l;+rfO l8lehg sfof{no afs]sf]<br />

s/La ?=@) nfv klg lk|mh x'Fb}5<br />

.<br />

;do u'hf/]/ ah]6 l;Wofpg] rng klg<br />

sfod} /Xof] . c;f/df afFs]df rfn' vr{tkm{<br />

?=@$ s/f]8 & nfv ($ xhf/ / k" FhLuttkm{<br />

wg'iffM dgf]dfgL of]hgf<br />

?=! ca{ $# s/f]8 $$ nfv vr{ eof]<br />

wg'iffdf nvf}/L kjf{xfsf] Pp6} of]hgfdf pkef]Stf ;ldltdfkm{t x'g] lgdf{0f /fhgLlts<br />

lhlj;af6 ?=$ nfv / l;+rfO sfof{no efuaG8fsf cfwf/df ul/P . pkef]Stf<br />

dxf]Q/Laf6 ?=% nfv lgsf;f ePsf] 5 . ;ldltsf] cWoIf s'g kf6L{sf] x'g] eGg] ljifodf<br />

c;f/ klxnf] ;ftf lhNnf 5f8]sf wg'iffsf bnsf sfo{stf{aLr s'6fs'6 ;d]t eof] .<br />

:yfgLo ljsf; clwsf/L s]bf/axfb'/ af]u6Ln] pkef]Stf ;ldltn] lnPsf] lhDd]jf/L<br />

$) j6f of]hgf sf7df8f} +d} a;]/ :jLs[t klg ljjfbf:kb g} /Xof] . ?=!! nfvsf]<br />

u/fP . af]u6Lcl3sf ;"o{sfGt ‰fn] ;?jf cu}of–lagf}gf–a}hfk'/ s[lif ;8s lgdf{0fdf<br />

ePkl5 @) j6f of]hgf :jLs[t u/]sf lyP . pkef]Stf ;ldltsf sf]iffWoIf /x]sf<br />

u/La;Fu ljZj]Zj/, blnt tyf lk58fju{, Pdfcf]jfbL Pl/of sld6L a}hfk'/sf ;b:o<br />

PghLcf] kl/rfngnufotsf sfo{qmdsf] ljgf]b yf¿ / lhNnf k|fljlws sfof{nosf<br />

gfddf ?=$) nfveGbf a9L /sd k'/fgf] uf]ljGb dxt/fsf] ldn]dtf]df e|i6frf/ ePsf]<br />

ldltdf km5\of} {6 ul/Psf] 5 . lhlj;n] h]7 tyf cf]e/l;o/ dxt/fn] lgsf;f ePsf]<br />

clGtd ;ftf ;D‰f}tf u/]sf !^) of]hgfdWo] /sdaf6 kfFr k|ltzt 3'; lnPsf] cf/f]k<br />

?=@ s/f]8 %) nfvb]lv ?=# s/f]8sf :yfgLo afl;Gbfx¿n] nufPsf 5g\ . lhlj;<br />

^% j6fdf k'/fgf] ldlt /flvPsf] 5 . afFs]af6 lgsf;f ePsf] ?=#( nfv !)<br />

sfuhdf ;Lldt To:tf of]hgf klg xhf/dWo] ?=!! nfv ^ xhf/ e|i6frf/<br />

#)–$) k|ltzt;Ddsf] clu|d sld;gdf ePsf] bnLo cg'udg ;ldltsf ;b:o t'n;L<br />

v/LblaqmL ePsf] dw]zL hgclwsf/ kmf]/d yf¿ atfpF5g\ . �<br />

g]kfnsf lhNnf cWoIf z]ifgf/fo0f ofbj uf]kfn u8\tf}nf ‰fkf, sdn cf/Pn<br />

atfpF5g\ . sltko of]hgfsf] sfd} gyfnL lj/f6gu/, >j0f b]j /fhlj/fh, ;OGb| /fO{<br />

k|ltj]bg a'‰fP/ e'QmfgL lnOPsf] 5 . vf]6fª, O{Zj/rGb| ‰f hgsk'/, /lj bfxfn<br />

csf{lt/, ;dodf sfd gePsf]df wg'iffaf6 jL/u~h, gf/fo0f 9'+ufgf<br />

lrtjg / s[i0f<br />

?=!) s/f]8 lkmtf{ ePsf] 5 . ut cfjdf clwsf/L g]kfnuGh .<br />

39


l/kf]6{ ;/sf/L Aofª\s<br />

*'Ag] af^f]df<br />

bftfsf] cg'bfg / C0fdf ;~rflnt<br />

ljQLo If]q ;'wf/ sfo{qmdsf] cGTo;Fu}<br />

g]kfnsf b'O{ 7"nf ;/sf/L Aofª\sdf<br />

k'/fg} /f]u alN‰fPsf] 5 .<br />

k|eft e§/fO{<br />

; /sf/L :jfldTjsf /fli6«o jfl0fHo<br />

/ g]kfn AofÍ hyfefjL C0f k|jfx<br />

ul/Psf]n] 8'Ag} nfu]sf lyP . ljQLo If]q<br />

;'wf/ sfo{qmdkl5 Tof] ef;af6 lg:sg<br />

cfF6]sf oL b'O{ 7"nf AofÍnfO{ /fhgLlts<br />

cfu|x / bafadf x'g] C0f k|jfxn] km]l/<br />

8'afpg nfu]sf] 5 .<br />

ljZj AofÍ / a]nfotL cGt/f{li6«o<br />

;xof]u lgof]u …8LPkmcfO{8LÚ sf] ;xof]udf<br />

rn]sf] ljQLo If]q ;'wf/ sfo{qmdsf] k|d'v<br />

nIo b'O{ ;/sf/L AofÍsf] ;'wf/;Fu} g]kfn<br />

/fi6« AofÍ / shf{ ;'/If0f lgudsf] gofF<br />

;+/rgf lgdf{0f tyf C0f c;'nL GofofwLs/0f<br />

:yfkgf ug'{<br />

lyof] . To;} cg';f/ NofOPsf]<br />

ljb]zL Joj:yfkgn] b'j} AofÍ ;'lw|g] ;Defjgf<br />

b]vfof] . t/, ;'wf/ sfo{qmdsf] cGTo;Fu} a9]sf]<br />

/fhgLlts x:tIf]ksf] b'ikl/0ffd AofÍx¿sf]<br />

jf;nftdf km]l/ b]lvg yfn]sf] 5 .<br />

bIftfsf] cefj<br />

clxn] b'j} AofÍsf] ;~rfng d'gfkmf<br />

cf]/fnf] nfu]sf] 5 . AofÍx¿sf] tTsfnsf]<br />

cfDbfgL–vr{af6 ;~rfng d'gfkmf / klxn]<br />

v/fa ;"rLs[t C0fsf] e'QmfgL jf c¿ s'g}<br />

u}/–;~rfng cfDbfgL hf]8]/ v'b d'gfkmf<br />

lgsflnG5 . oL AofÍsf] v'b Jofh cfDbfgLsf]<br />

clwsf+z lx:;f tnaeQfd} ;lsG5 .<br />

@)^& k';df ‰08} ?=$^ s/f]8 ;~rfng<br />

d'gfkmf sdfPsf] g]kfn AofÍn] @)^* k';df<br />

?=@ s/f]8 ^* nfv ;~rfng gf]S;fgL<br />

40<br />

a]xf]¥of] . AofÍsf] r}tsf] v'b d'gfkmf klg<br />

?=!* s/f]8 *% nfv dfq} 5 . r}t;Dd<br />

ePsf] ?=! ca{ @* s/f]8 @) nfv v'b<br />

Aofh cfDbfgLdWo] ?=! ca{ @# s/f]8<br />

^^ nfv sd{rf/L / ;~rfng vr{df<br />

uPsf] 5 .<br />

rfn' cfjsf] r}t;Dddf ?=! ca{ $%<br />

s/f]8 $! nfv Aofh cfDbfgL u/]sf]<br />

/fli6«o jfl0fHo AofÍn] ?=(( s/f]8 (!<br />

nfv sd{rf/Lsf] tnadf vr{ u/]sf] 5 .<br />

@)^& r}tdf ?=(@ s/f]8 &) nfv ePsf]<br />

;~rfng d'gfkmf of] jif{ ?=! s/f]8 &*<br />

nfvdf ‰/]sf] 5 . ljQLo If]q ;'wf/ sfo{qmd<br />

z'¿ ubf{ ‰08} ?=@$ ca{ C0ffTds /x]sf]<br />

AofÍsf] hu]8f sf]if clxn] klg ?=( ca{eGbf<br />

a9L C0ffTds 5 .<br />

b'j} AofÍn] lghL If]qsf c¿ k|lt:kwL{<br />

AofÍn] gkfPsf] ;/sf/L sf/f]af/af6 jflif{s<br />

?=$)–%) s/f]8 sld;g kfpF5g\ . t/,<br />

tnaeQfdf x'g] 7"nf] vr{n] ubf{ o:tf]<br />

cfDbfgLn] klg pgLx¿nfO{ psf:g d2t<br />

u/]sf] 5}g . ;'wf/ of]hgf z'¿ ePkl5 %)<br />

k|ltzt sd{rf/L 36fOPsf g]kfn AofÍdf<br />

clxn] klg s/La #@ ;o / jfl0fHodf @*<br />

;o sd{rf/L 5g\ . æc‰} %) k|ltzt 56gL<br />

x'g'k5{Æ, ;'wf/sf qmddf jfl0fHo AofÍsf]<br />

k|d'v sfo{sf/L clws[t /x]sf hgfb{g cfrfo{<br />

eG5g\, æjfl0fHosf s'ndWo] ;'wf/ of]hgf<br />

z'¿ ePkl5 lgo'Qm s/La $) k|ltzt gofF<br />

sd{rf/Ln] AofÍ wflg/x]sf 5g\ . g]kfn<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

AofÍsf] cj:yf klg o:t} xf] .Æ<br />

g]kfn /fi6« AofÍsf clwsf/Lx¿sf<br />

cg';f/ Jofj;flos bIftfsf] sdLn] ;/sf/L<br />

AofÍx¿sf] gfkmfdf wSsf nfu]sf] xf] . /fi6«<br />

AofÍsf 8]k'6L ueg{/ dxfk|;fb clwsf/L<br />

;/sf/L AofÍx¿sf] ;'gfdLsfn elgg]<br />

@)%)–%% df C0f k|jfx ubf{ ;fdfGo<br />

Aoflͪ k4lt klg gckgfOPsf] atfpF5g\ .<br />

pgL eG5g\, æclxn] Jofj;flostfdf ;'wf/<br />

cfP klg lbuf] ;antfsf nflu k|lt:kwL{<br />

Ifdtf ljsf; ePsf] 5}g .Æ<br />

:yfloTj dxŒjk"0f{<br />

g;'lw|Psf AofÍx¿n] b'O{–b'O{ k6s ;Í6u|:t<br />

3f]lift / /fi6« AofÍn] ;d]t dfof dfg{<br />

nfu]sf] n'lDagL AofÍaf6 lzIff lng<br />

;S5g\ . z'¿df /fi6« AofÍ cfkm}+n] ;'wf/<br />

u/]/ k|a4{sx¿nfO{ lkmtf{ lbPsf] AofÍ k'gM<br />

;+s6u|:t ePkl5 :jtGq Joj:yfkg ;d"xsf]<br />

lhDdf nufOPsf] lyof] .<br />

cfj @)^@÷^# df $) k|ltzt k'u]sf]<br />

n'lDagLsf] v/fa shf{ clxn] )=(# k|ltztdf<br />

‰/]sf], !% k|ltzt C0ffTds /x]sf] k"FhL<br />

kof{Kttf @# k|ltzt ;sf/fTds x'gk'u]sf]<br />

/ ?=*) s/f]8 eGbf a9Lsf] v'b gf]S;fg<br />

?=!) s/f]8 &* nfv v'b d'gfkmfdf kl/0ft<br />

ePsf] 5 . k|d'v sfo{sf/L clws[t zf]egb]j<br />

kGt -x]=cGtjf{tf{_ :yfloTjnfO{ g} pknlAwsf]<br />

cfwf/ dfG5g\ .<br />

/fli6«o jfl0fHo / g]kfn AofÍdf klg


:yfloTjs} vfFrf] 5 . ut jif{ lghL If]qsf<br />

cGo jfl0fHo AofÍn] pRr t/ntf cefj<br />

‰]n]sf a]nf ;/sf/L AofÍn] cGt/AofÍ<br />

nufgLdfkm{t dgUu] k};f sdfPsf lyP, t/<br />

clxn] cfkm";Fu ePsf] lgIf]k sxfF nufgL<br />

ug]{ eGg] r'gf}tL 5 . To;sf nflu klg<br />

:yfloTj g} klxnf] zt{ xf] .<br />

ljb]zL Joj:yfkgsf] a]nf g]kfn AofÍaf6<br />

k|jflxt C0fsf] Ps k|ltzt eGbf sd c+z<br />

dfq v/fa shf{df kl/0ft ePsf] lyof], t/<br />

To;cl3 / kl5sf] shf{sf sf/0f @)^&<br />

r}t;Dd klg %=)* k|ltzt /x]sf] s'n<br />

v/fa shf{ km]l/ a9\b} uPsf] r}tdf %=$$<br />

k|ltzt k'u]sf] 5 . ljb]zL Joj:yfkg ;d"xsf]<br />

;b:o eP/ g]kfn AofÍdf sfd u/]sf<br />

AofÍ/ kz'{/fd If]qLsf cg';f/ tTsfnLg<br />

Joj:yfkgn] shf{ gjLs/0f h:tf] ;fdfGo<br />

sfd ;d]t gubf{ @)%& kl5sf] b'O{ jif{df<br />

v/fa shf{ #*–#( k|ltztaf6 a9]/ ^@<br />

k|ltzt k'u]sf] lyof] .<br />

ljb]zL uPkl5 g]kfn AofÍsf]<br />

Joj:yfkgdf /fi6« AofÍn] lgb]{zs txsf<br />

clws[t k7fPsf] 5 . t/, s]Gb|Lo AofÍdf<br />

jfl0fHo Aoflͪsf] cEof; gx'g] ePsfn]<br />

ltgn] s'zn Joj:yfkssf] lhDd]jf/L lgjf{x<br />

ug{ g;s]sf] ljZn]ifsx¿ atfpF5g\ . ;/sf/<br />

kl/jt{glkR5] af]8{ km]l/g] / cfˆgf dfG5] egf{<br />

ul/g] k'/fgf] /f]u km]l/ alN‰Psf] 5 . o;<br />

lx;fan] b'j} AofÍsf nflu ;/sf/L :jfldTj<br />

klg 7"n} ;d:of ePsf] b]lvG5 .<br />

s'n ?=& ca{ ah]6 ePsf] ljQLo If]q<br />

;'wf/ sfo{qmdcGtu{t jfl0fHo / g]kfn<br />

AofÍnfO{ qmdzM ?=@ ca{ %) s/f]8 /<br />

?=! ca{ *) s/f]8 ;x'lnot C0f pknAw<br />

u/fOPsf] lyof], sd{rf/Lsf] :j]lR5s cjsfz<br />

of]hgfsf nflu . t/, :j]lR5s cjsfz<br />

of]hgfsf] vr{ cfˆg} sdfOn] k'u]kl5 b'j}<br />

AofÍn] Tof] k};f ljb]zL C0fkqdf nufgL<br />

ug{ ;d]t ;s]sf lyP . o;nfO{ To;a]nfsf]<br />

/fd| } ;'wf/ dfGg'k5{ .<br />

clxn] ;/sf/n] 3f]if0ff u/]sf] o'jf<br />

:j/f]huf/ sfo{qmdsf] ?=# ca{dWo] /fli6«o<br />

jfl0fHo, g]kfn AofÍ / s[lif ljsf; AofÍn]<br />

!%–!% lhNnfdf s'n ?=!–! ca{ ljt/0f ug] {<br />

lg0f{o ePsf] 5 . t/ o;/L afFl8Psf] C0fdf<br />

/fhgLlts x:tIf]k x'g] ePsfn] clwsf+z<br />

lx:;f gp7\g] ;Defjgf k|an 5 . g]kfn<br />

AofÍsf] Joj:yfkg ;ldltsf Ps ;b:o<br />

o:tf] sfo{qmdn] ;/sf/L AofÍaf6 C0f<br />

lnPsf] k};f ltg'{<br />

gkg] { dfGotf ljsf; x'Fb}<br />

hfg] atfpF5g\ .<br />

;/sf/L AofÍx¿sf] ;DklQ x8Kg] sfd<br />

eO/x]s} 5 . xfn dfcf]jfbLsf] d'Vofno /x]sf]<br />

k]l/;8fF8f /fli6«o jfl0fHo AofÍn] ;sf/]sf]<br />

;DklQ xf] . t/, Tof] x7ft\ ;:tf] b/df<br />

lnnfdL ;"rgf ;d]t glgsfnL dfcf]jfbLnfO{<br />

ldnfOof] . dfcf]jfbLs} jfO{l;Pnn] sAhf<br />

u/]sf] nlntk'/sf] vGgf ufd] {G6 klg jfl0fHo<br />

AofÍs} ;DklQ xf] . dfcf]jfbLsf] xfnLd'xfnL<br />

/x] Tof] klg gldnfOPnf eGg ;lsGg . �<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

k|a4{s z]o/ ;d]t<br />

hkmt u¥of} +<br />

zf]egb]j kGt<br />

k|d'v sfo{sf/L clws[t<br />

n'lDagL AofÍ<br />

AofÍsf] d'Vo ;d:of s] lyof] <<br />

k|a4{sx¿n] cfkm"v'zL C0f lnP/<br />

gltg]{ u/]sfn] AofÍ gfh's cj:yfdf<br />

k'u]sf] lyof] . ;+:yfut ;'zf;g, cg'zf;g<br />

/ AofÍ rnfpg] /0fgLlt lyPg . jf;nft<br />

x]l/g;Sg' lyof] . slt;Dd eg], hDdf<br />

ePsf] lgIf]knfO{ g} gfkmf 7flgPsf] /x]5 .<br />

s;/L ;'wfg' {eof] <<br />

;aeGbf klxn] ;+:yfut ;'zf;gdf<br />

hf]8 lb+b} AofÍdf s;sf] clwsf/ /<br />

bfloTj s] eGg] k|i6 u¥of} + . Ifdtfjfg<br />

sd{rf/L egf{sf nflu k"0f{ k|lt:kwf{Tds<br />

ljlw ckgfof}+ . Joj:yfkgn] Pp6f<br />

:jtGq af]8{sf] gLlt sfof{Gjog u¥of],<br />

df}lvs tf]scfb]z x}g l;:6ddf AofÍnfO{<br />

lx+8fof] . cfkm"v'zL C0f nu]/ gltg]{<br />

k|a4{sx¿sf] z]o/ hkmt u/L lnnfdLdf<br />

laqmL u¥of} + . To:tf] /sdaf6 pgLx¿n]<br />

lnPsf] shf{ r'Qmf u/fof} + .<br />

k|a4{ss} z]o/ ;d]t hkmt ug' {eof] Û<br />

;+:yfnfO{ af6f] b]vfpg] af]8{n] xf] .<br />

af]8{ :jR5 x'g k|a4{sx¿ :jR5 x'g'k5{ .<br />

of] dfGotf nfu" ubf{ cK7]/f] gcfPsf]<br />

xf]Og, z]o/ hkmt x'g]jfnf k|a4{sn]<br />

sd{rf/L o'lgog p7fP/ 8]9 dxLgf AofÍ<br />

aGb u/fP . t/, xfdLnfO{ h;/L klg<br />

AofÍ ;'wfg'{<br />

lyof] . To;dfly xfdL cfpg]<br />

ljlQs} ;/sf/L :jfldTjsf ;+:yfx¿sf]<br />

k};f gsf/fTds g]6jy{ ePsf ljQLo<br />

;+:yfdf /fVg gkfOg] gLltn] ubf{ xfd|f]<br />

s'n ?=# ca{ $) s/f]8 lgIf]kdWo] ?=!<br />

ca{ ^) s/f]8 aflxl/Psf] lyof] .<br />

AofÍ ca s] ub} {5 <<br />

n'lDagL AofÍ oxfF;Dd cfOk'Ug'sf]<br />

d'Vo cfwf/ :yfloTj g} xf] . of]<br />

:yfloTjsf] lg/Gt/tf n'lDagL AofÍsf]<br />

k|d'v r'gf}tL xf] . af]8{ / Joj:yfkgn]<br />

gLlt km]l//x]sf eP ;kmn eO{+b}gYof] .<br />

k4ltn] ;+:yf rnfpg] / :t/Lo dfgj<br />

;+;fwgaf6 ;~rfng hf]lvdx¿ sd ug] {<br />

r'gf}tLx¿ 5g\ . �<br />

41


l/kf]6{ l;d]G6 pTkfbg<br />

lgof{tsf]<br />

;Defjgf<br />

l;d]G6sf] ;|f]tdf g]kfn olt wgL 5,<br />

nufgLd}qL gLlt / sfd ug]{ jftfj/0f<br />

eP Ps bzsdf lgof{t ug]{ cj:yfdf<br />

k'Ug ;lsG5 .<br />

/d]z s'df/<br />

{<br />

+<br />

+<br />

{ ]<br />

zx/Ls/0f / ljleGg ljsf; ultljlwsf<br />

sf/0f g]kfndf l;d]G6sf] ahf/ jflif{s<br />

ePsf] ef/tsf] klZrd aËfn, pQ/k|b]z<br />

/ laxf/df sd l;d]G6 pBf]ux¿ 5g\, t/<br />

jl/i7 OlGhlgo/ s[i0fb]j ‰fsf cg';f/<br />

g]kfnsf] dWokxf8L If]qdf dfq b]znfO{ Ps<br />

!) k|ltztn] al9/x]sf] 5 . k/Dk/fut lgdf{0f ultljlw tLj| ¿kdf eO/x]sf] 5 . ztfAbL;Dd cfˆgf] vkt;Fu} lgof{tsf nflu<br />

lgdf{0f z}nL ablnPsf]n] u|fdL0f If]qdf ;d]t g]kfn l;d]G6 tyf lSn+s/ pTkfbs ;d]t l;d]G6 pTkfbg ug{ k'Ug] ! ca{ &<br />

l;d]G6sf] dfu a9]sf] 5 . ToxL sf/0f, w]/} ;+3sf cWoIf k'?iff]Qd ;+3fO{sf cg';f/, s/f]8 6g r'g9'+ufsf]<br />

e08f/ 5 . l;d]G6<br />

pTkfbgd"ns pBf]ux¿ ;':tfPsf] a]nf klg g]kfndf jflif{s s/La ?=$) ca{sf] ^–& tyf lSn+s/ pTkfbs ;+3sf cWoIf ;+3fO{<br />

Joj;foLx¿ l;d]G6 pBf]udf nufgL ug{ s/f]8 af]/f l;d]G6 vkt x'G5 . o;sf] eg] oL b'O{ kbfy{df ef/tdflysf] lge{/tf<br />

pT;'s 5g\ . To;sf nflu vfnL nufgLd}qL ^) k|ltzt :jb]zd} pTkfbg x'g] eP klg x6fpg ;do nfUg] atfpF5g\ .<br />

;/sf/L gLlt / sfd ug] jftfj/0f rflxPsf] &% k|ltzt sRrf kbfy{ ef/taf6 cfpF5, g]kfnsf] r'g9'+ufaf6 pTkflbt l;d]G6<br />

hubDaf l;d]G6sf k|aGw lgb] {zs tyf g]kfn g]kfns} r'g9'+ufaf6 aGg] l;d]G6sf] lx:;f u'0f:t/, tf}n / d"No ;a} lx;fan] /fd|f]<br />

l;d]G6 pTkfbs ;+3sf dxf;lrj lji0f' @% k|ltzt dfq 5 . ef/t / cGo b]zsf dflgG5 . l;d]G6 rfF8f] k|of]u ug{ kfP<br />

Gof}kfg] atfpF5g\ .<br />

l;d]G6 / lSn+s/df g]kfnn] jflif{s ?=@) u'0f:t/ glalu|g] x'gfn] klg pTkfbg x'gf;fy<br />

g]kfndf r'g9'+uf, /ftf]df6f], sf]Onfsf] ca{ vr{ ug]{ u/]sf] 5 . w]/} l;d]G6, ahf/df k'Ug;Sg] :jb]zL l;d]G6n] u|fxsnfO{<br />

w"nf] cflbsf] kof{Kt e08f/ ePsf]n] pBdLx¿n] cfoftLt lSn+s/af6 aGbf d"No clej[l4 a9L kmfObf lbG5 . ef/taf6 cfoft ubf{<br />

l;d]G6 pTkfbgsf] 7"nf] ;DefjgfnfO{ a'‰]sf -Eofn' Pl8;g_ sd eP/ b]znfO{ sd nfe af6f]d} w"nf] ‰/]/ tf}n 36]sf] / 9'jfgL tyf<br />

5g\ . g]kfndf clxn] vkt x'g] jflif{s ## eO/x]sf] 5 . clxn] ef/taf6 dfq jflif{s e08f/0fsf] qmddf u'0f:t/ qmdzM x|f; x'Fb}<br />

nfv d]l6«s 6g l;d]G6dWo] #) b]lv $) s/La ?=* ca{sf] l;d]G6 / Tolt g} /sdsf] uPsf] x'G5 .<br />

k|ltzt ef/tLo pTkfbg /x]sf] tYon] klg lSn+s/ cfoft eO/x]sf] 5 . rf]/L k}7f/Lsf] lgs6 eljiod} Ps bh{g l;d]G6 pBf]u<br />

l;d]G6 pBf]usf] Jofks ;Defjgf b]vfpF5 . l;d]G6sf] kf6f] a]Un} 5 .<br />

ylk+b}5g\ . g]kfn l;d]G6 pTkfbs ;+3sf<br />

s]xL jif{cl3;Dd ef/tLo l;d]G6df e/ k/]sf]<br />

g]kfn cfkm} clxn] :yfgLo dfusf] ^) b]lv cyfx e08f/<br />

pkfWoIf w'j| yfkfsf cg';f/ bfªdf 3f]/fxL /<br />

;f]gfk'/, wgs'6fdf lgufn], e}/xjfdf ljzfn,<br />

&) k|ltzt wfGg] cj:yfdf cfPsf] xf] . g]kfnsf ;fgf–7"nf #& l;d]G6 pBf]udWo] wflbªdf o'gfO6]8, kfNkf / gjnk/f;Ldf<br />

g]kfn /fi6« AofÍsf] Ps cWoogn] ;ft j6fn] cfkm} r'g9' +uf pTvgg\ u/L lSn+s/ ;LhL / /f]Nkfdf /f]Nkf l;d]G6n] pTkfbg<br />

g]kfnL l;d]G6 pBf]ux¿sf] s'n IfdtfdWo] agfpg] / l;d]G6 pTkfbg ug] u/]sf 5g\ . tof/L yfn]sf 5g\ eg] #) j6f sDkgLn]<br />

s/La ^) k|ltzt dfq pkof]u eO/x]sf] o;n] g]kfnsf pBf]ux¿n] :jb]zL sRrf r'g9'+uf<br />

pTvgg\ / !*) sDkgLn] cGj]if0f<br />

b]vfPsf]n] pTkfbg a9fpg ;Sg] ;Defjgf kbfy{sf] Jofj;flos pkof]u ug{ g;s]sf] / cg'dlt lnPsf 5g\ . pBf]ux¿sf] of]<br />

klg TolQs} 5 . g]kfnL l;d]G6sf nflu cfkm";Fu ePsf] ;|f]tsf nflu klg k/lge{/ cf]O/f]nfO{ sltkon] c:jfefljs k|lt:kwf{<br />

cg's"ntf slt;Dd 5 eg] ljzfn cfjfbL x'g'k/]sf] b]vfpF5 . vfgL tyf e"ue{ ljefusf klg eGg] u/]sf 5g\, t/ :yfgLo dfusf]<br />

42<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(


j[l4<br />

/ lgof{tsf] ;d]t ;DefjgfnfO{<br />

x]bf{<br />

o;nfO{ :jfefljs dfGg'kg]{ s;d;<br />

l;d] l;d]G6sf sfo{sf/L lgb]{zs k|anhË<br />

kf08]sf] kf08] egfO 5 .<br />

g]kfndf ef/taf6 sRrf kbfy{ NofP/<br />

l;d] l;d]G6 pTkfbg ug]{ / cfkm}+n] r'g9'+uf<br />

vg]/ l;d]G6 agfpg] pBf]ux¿df ?=#% ca{<br />

xf/fxf/Lsf] xf/f l:y/ nufgL ePsf] cg'dfg 5 .<br />

ef/taf6 ef/t lSn+s/ NofP/ :jb]zdf l;d]G6<br />

agfpg] agfp ;f9] b'O{ bh{g pBf]udf cf};t ?=#)<br />

s/f]8sf s/f] b/n] ?=( ca{sf] l:y/ nufgL<br />

ePsf] ePs 5 . cfkm}+ lSn+s/ pTkfbg ug]{<br />

pBf]udf pBf] eg] k|ljlw x]/L ?=! ca{b]lv ?=&<br />

ca{ nufgL x'g] l;d]G6 tyf lSn+s/ pTkfbs<br />

;+3sf ;+3s cWoIf ;+3fO{ atfpF5g\ .<br />

;/sf/af6 ;+rflnt x]6f} +8f / pbok'/<br />

l;d]G6 l;d] pBf]usf cltl/Qm lzjd\, c3f{vfFrL,<br />

df?tL, df?t s]kL, a'6jn / l/nfoG;n] cfkm}+<br />

sRrf sRr kbfy{ vg]/ l;d]G6 agfpF5g\ .<br />

/f]6/L /f]6/ KnfG6 h8fg ul/Psf lzjd\, df?tL,<br />

c3f{vfFrL c3f{ h:tf l;d]G6 pBf]usf] nufgL ?=#<br />

ca{eGbf ca{e dfly 5 eg] el6{sn ;fˆ6 lSng<br />

k|ljlw k|ljl ePsf s]kL, l/nfoG; h:tf pBf]udf<br />

?=! ca{eGbf a9L nufgL 5 . :jb]zL<br />

pBf]ux¿n] pBf] ljleGg a|f08df cf]kL;L -cl8{g/L<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

x]6f} +8f l;d]G6 sf/vfgf .<br />

kf]6{Nof08 l;d]G6_ / kLkL;L -kf]6{Nof08<br />

kf]Hof]Nofgf l;d]G6_ pTkfbg ul//x]sf 5g\ .<br />

;~rfngdf /x]sf #& l;d]G6 pBf]udf ;/b/<br />

@)) hgfsf b/n] &$)) n] /f]huf/L<br />

kfPsf 5g\ . oL pBf]un] jflif{s ?=!) ca{<br />

/fh:j lt5{g\ . l;d]G6 pTkfbgdf kl5Nnf<br />

jif{x¿df g]kfnn] km8\sf] df/] klg u'0f:t/df<br />

eg] plQ Wofg gk'u]sf] sltko atfpF5g\ .<br />

lzjd\ l;d]G6sf cWoIf ;'/]Gb| uf]on eG5g\,<br />

æhnljB't\ nufotsf k"jf{wf/nfO{ cfjZos<br />

43


u'0f:t/Lo l;d]G6 c‰} pTkfbg x'g;s]sf]<br />

5}g .Æ pgL cf]kL;Lsf gfddf sltko pBf]un]<br />

kLkL;L l;d]G6 a]lr/x]sf] ;d]t atfpF5g\ .<br />

;Defjgf k|z:t eP klg ;8s, ljB't\<br />

h:tf k"jf{wf/ / nufgLsf] cefj, /fhgLlts<br />

44<br />

cl:y/tf tyf sltko :yfgdf :yfgLosf]<br />

cj/f]wn] g]kfnL l;d]G6n] ck]lIft km8\sf]<br />

dfg{ ;s]sf] 5}g . k"jf{wf/ / cGo cgk]lIft<br />

vr{sf] sf/0f pBf]ux¿sf] nfut a9L 5 .<br />

r'g9'+uf pTvgg\ ug{]x¿n] ;8s lgdf{0fdf<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

Clif/fd s§]n<br />

s/f]8f} + ?k}ofF vr{ ug'{k/]sf]<br />

5 . g]kfndf<br />

:yflkt l;d]G6 pBf]ux¿nfO{ k"0f{ Ifdtfdf<br />

rnfpg ;a}eGbf 7"nf] ;d:of ljB't\sf]<br />

cefj 5 . l8h]n KnfG6af6 l;d]G6 pTkfbg<br />

ubf{ k|ltaf]/f ?=$@ nfut a9\g] pBf]uLx¿<br />

atfpF5g\ . ;/sf/n] cfly{s jif{ @)^*÷^(<br />

df ljB't\ / ;8s k"jf{wf/sf nflu ?=@<br />

ca{ &$ s/f]8 ah]6 5'6\ofP klg To;sf]<br />

cfwf sfd klg x'g;s]g, ;/sf/L 7]Ssfsf]<br />

‰G‰l6nf] k|lqmof / k|zf;lgs ;':ttfn] ubf{<br />

ah]6 lk|mh ePsf] 5 .<br />

l;d]G6 pTkfbs ;+3sf pkfWoIf w|'j<br />

yfkf 9'jfgLdf klg w]/} ;d:of b]V5g\ .<br />

pgsf cg';f/, 6«s Joj;foLx¿sf] ldn]dtf]n]<br />

ubf{ t/fO{af6 sf7df8f} +df l;d]G6 NofpFbf<br />

9'jfgL vr{ k|ltaf]/f ?=!%) ;Dd kg{<br />

yfn]sf] 5 . lSn+s/ cfoftdf k|To]s jif{<br />

eG;f/ dx;'n j[l4, k"jf{wf/ lgdf{0f nfut<br />

/ 9'jfgL vr{n] g]kfndf l;d]G6sf] d"No<br />

;+;f/s} dxFuf] x'gk'u]sf] 5 . æ/fhgLlts<br />

cl:y/tf, c;'/Iff, :yfgLo bafa, k"FhLsf]<br />

;Lldttf cflbsf sf/0f l;d]G6df ck]lIft<br />

kl/0ffd lgsfNg ;lsPsf] 5}gÆ, yfkf<br />

eG5g\, æ/fHon] pBf]unfO{ k|>o lbg] gLlt<br />

glnP;Dd l;d]G6 pBf]un] ck]lIft km8\sf]<br />

dfg{ ;Sb}g .Æ �


!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

45


kl5Nnf jif{x¿df xfplhª, ckf6{d]G6, hnljB't\nufotsf<br />

cfof]hgfsf] lgdf{0f a9]kl5 g]kfnsf 7"nf Jofj;flos 3/fgfx¿<br />

l;d]G6 pTkfbgdf cfslif{t ePsf 5g\ . rf}w/L ;d"xn] ;LhL<br />

l;d]G6sf] a|f08df gjnk/f;L / kfNkfdf pBf]u vf]Nb}5 . uf]N5f<br />

;d"xn] pbok'/sf] s6f/Ldf r'g9'+uf<br />

vfgL pTvgg\ cg'dlt lnPsf]<br />

5 . s]Pn b'u8 ;d"xn] wflbªdf cfkm} + r'g9'+uf<br />

pTvgg\ u/]/<br />

o'gfO6]8 a|f08sf] l;d]G6 ahf/df Nofpg nfu]sf] 5 . lqj]0fL<br />

;d"xn] klg 3f]/fxL l;d]G6sf] pTkfbg tof/L u/]sf] 5 . tfon<br />

;d"xn] bfª / wgs'6fdf pBf]u :yfkgf ul//x]sf] 5 .<br />

ef/taf6 lSn+s/ NofP/ l;d]G6 pTkfbg ul//x]sf pBf]uLx¿<br />

klg g]kfnd} r'g9'+uf<br />

vfgLdf nufgL ug{ yfn]sf 5g\ . ljleGg<br />

a|f08df l;d]G6 pTkfbg ul//x]sf] ;f}/e ;d"xn] r'g9'+uf<br />

pTvgg\<br />

ug] { pBf]u :yfkgfsf] tof/L yfn]sf] 5 . s;d; l;d]G6n] klg<br />

pbok'/df r'g9'+uf<br />

vg]/ hgsk'/df lSn+s/ pTkfbg ug] { pBf]u<br />

:yfkgf ug{ nfu]sf] 5 .<br />

:jb]zL 3/fgf dfq} xf]Og, ljb]zLn] klg g]kfnL l;d]G6<br />

pBf]udf rf;f] b]vfPsf 5g\ . g]kfnL l;d]G6sf] ;Defjgfn] ljb]zL<br />

nufgL klg cfslif{t ul//x]sf] 5 . ;LhL l;d]G6df l;+ufk'/ /<br />

a|'gfO{sf b'O{ sDkgLn] s/La ?=$ ca{ nufgL ub}{5g\ . :jL;<br />

sDkgL xf]lNsdsf] z]o/ /x]sf] ef/tsf] cDa'hf l;d]G6n] bfª<br />

l;d]G6sf] *) k|ltzt z]o/ lsg]sf] 5 . �<br />

46<br />

cf}Bf]lus #/fgf / ljb]zLsf] rf;f]<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

lgdf{0ffwLg 3f]/fxL<br />

l;d]G6 sf/vfgfsf]<br />

:s]r .


gofF ahf/ vf]Hg'k5{<br />

kz'klt d'/f/sf<br />

k|aGw lgb] {zs, ;'lk|d l;d]G6<br />

l;d]G6 / lSn+s/ b'j}df g]kfn cfTdlge{/tfsf]<br />

af6f]df uO;s]sf] 5 . a?, cfk"lt{ cg';f/sf]<br />

dfu a9fpg ahf/ lj:tf/ ug'{k5{ . l;d]G6<br />

pBf]u / To;nfO{ rflxg] sRrf kbfy{ gePsf<br />

ef/tsf klZrd a+ufn, laxf/, pQ/k|b]znufotsf If]q g]kfnL<br />

l;d]G6sf] ljzfn ahf/ x'g;S5g\ . 7"nf] ahf/sf nflu ;fgf]<br />

tof/Ln] k'Ub}g . ljB't\, ;8snufotsf k"jf{wf/ / ;/sf/L k|f]T;fxg<br />

o;sf cfwf/e"t zt{ x'g\ . clxn] g]kfndf ljb]zL ;xfotfsf 7"nf<br />

cfof]hgfx¿n] 8\o'6L lk|m ef/tLo l;d]G6 leœofO/x]sf 5g\ . ca<br />

g]kfnL l;d]G6n] k|f]T;fxg kfpg'k5{ .<br />

:jb]zL g} /fd|f] u'0f:t/<br />

;'/]Gb| uf]on,<br />

cWoIf, lzjd\ l;d]G6<br />

pTkfbg nfut / u'0f:t/ b'j} kmfObfhgs<br />

ePsfn] g]kfnL l;d]G6df pT;fxhgs nufgL<br />

ePsf] 5 . ca ;/sf/n] g]kfnL l;d]G6sf] u| ]8<br />

dfkb08 lgwf{/0fdf hfFu/ b]vfpg'k5{ . g]kfndf c‰} klg hnljB't\<br />

nufot 7"nf kl/of]hgfnfO{ cfjZos kg]{ sd …cNsfO{Ú ePsf]<br />

l;d]G6 pTkfbg x'g;s]sf] 5}g . kfgLleq /xg] ;+/rgfx¿nfO{ rflxg]<br />

o:tf] l;d]G6 klxnf] k6s lzjd\ n] pTkfbg ub} {5 . w]/}n] g]kfnL<br />

l;d]G6 ef/tdf lgof{t ug] { eG5g\, t/ pTkfbg nfut, 9'jfgL d"No<br />

cflb sf/0fn] drflx+ Tof] ;Defjgf b]lVbgF . km]l/ ef/tdf clxn]<br />

g} dfusf t'ngfdf l;d]G6 cfk"lt{ a9L 5 .<br />

;/sf/L ;xof]u ePg<br />

cfTdf/fd d'/f/sf<br />

cWoIf, g]kfn l;d]G6 pTkfbs ;+3<br />

ljsf;sf nflu l;d]G6 cfwf/e"t ;fdu|L ePsfn]<br />

g]kfndf o;sf] ahf/ olt 5 eg]/ ;Ldfa4 ug{<br />

;ls+b}g . o;df ;/sf/n] lghL If]qsf] of]ubfgsf]<br />

sb/ ug'{k5{<br />

. t/, kl5Nnf jif{x¿df /fHoljxLgtfsf] l:ylt l;h{gf<br />

x'Fbf<br />

ljleGg ;d"xn] nufgLstf{x¿nfO{ lg?T;flxt agfO/x]sf 5g\ .<br />

xfdLnfO{ cf}Bf]lus/0fsf nflu ;/sf/L c7f]6 rflxPsf] 5 .<br />

lgof{tsf] ;Defjgf 5<br />

k|anhË kf08]<br />

sfo{sf/L lgb] {zs, s;d; l;d]G6 k|fln<br />

g]kfndf 3/]n' pTkfbgn] g} l;d]G6sf] dfu wfGg]<br />

cj:yf cfP klg lSn+s/df c‰} nufgL rflxPsf]<br />

5 . xfdL s/La ?=! ca{ @) s/f]8sf] nufgLdf<br />

lSn+s/ pTkfbgsf] tof/L ub}{5f}+ . ;/sf/n]<br />

l;d]G6 pTkfbgnfO{ k|f]T;fxg ug] { xf] eg] of]<br />

d"No / u'0f:t/ :jb]zs} /fd|f]<br />

!–!% ;fpg @)^( � � lxdfn va/klqsf<br />

If]q g]kfnsf] lgof{td'vL pBf]u aGg]5 . jflif{s ^=& ldlnog 6g<br />

l;d]G6sf] dfu x'g yfn]sf] ef/tsf] laxf/df )=& 6gdfq pTkfbg<br />

x'G5 . !* ldlnog 6g dfu x'g] pQ/ k|b]zdf & ldlnog 6g /<br />

& ldlnog 6g l;d]G6sf] dfu x'g] klZrd a+ufndf #=# ldlnog<br />

6g dfq pTkfbg x'G5 . ;/sf/sf] tkm{af6 ;xh ljB't\ cfk"lt{,<br />

vfgL;Dd ;8s lj:tf/ / cGo hl6ntfx¿ ;xh eP xfdL ef/tsf]<br />

Tof] ahf/ lng ;S5f} + .<br />

eG;f/ b/ ;d:of<br />

xl/ Gof}kfg]<br />

cWoIf tyf k|aGw lgb] {zs, cDa] l;d]G6<br />

:jb]zd} kof{Kt lSn+s/ pTkfbg gx'Fbf<br />

g]kfnsf<br />

clwsf+z l;d]G6 pBf]u sRrf kbfy{df c‰}<br />

ef/t lge{/ 5g\ . ;/sf/ eg] ef/taf6 cfoft<br />

x'g] lSn+s/df :jb]zL pBf]unfO{ k|f]T;fxg ug] {<br />

axfgfdf wfGg} g;Sg] eG;f/ dx;'n lnO/x]sf] 5 . o;sf] df/<br />

pkef]QmfnfO{ kg] { xf] . :jb]zL lSn+s/nfO{ k|f]T;fxg /fd|f] s'/f xf],<br />

t/ kof{Kt pTkfbg gx'Gh]n cfoftnfO{ klg dxFuf] agfpg'x'Fb}gYof]<br />

.<br />

of] cj:yfdf ;/sf/n] ljB't\ / >d ;d:of klg ;dfwfg gu/]<br />

l;d]G6 pBf]u klg aaf{bLlt/ hfg ;S5 .<br />

u'0f:t/Lo pTkfbgdf ;Ifd<br />

k'?iff]Qd ;+3fO{<br />

cWoIf, 3f]/fxL l;d]G6÷ljZjsdf{ l;d]G6<br />

s]xL jif{cl3;Dd ef/tLo l;d]G6df lge{/ g]kfnn] cfTdlge{/tfsf]<br />

af6f] ;dflt;s]sf] 5 . of] If]qdf clxn] s/La ?=$) ca{ nufgL<br />

eO;s]sf] 5 . g]kfnsf l;d]G6 pBf]ux¿ u'0f:t/Lo pTkfbgsf nflu<br />

k|fljlws ¿kdf klg ;Ifd 5g\ . t/, ljB't\, ;8s nufotsf<br />

k"jf{wf/ / 9'jfgLdf l;l08s]6 h:tf ;d:ofx¿n] g]kfnL l;d]G6sf]<br />

k|lt:kwL{ IfdtfnfO{ sdhf]/ agfO/x]sf] 5 . oL ;d:ofdf ;/sf/n]<br />

Wofg lbof] eg] pkef]Qmfn] ;:tf]df u'0f:t/Lo g]kfnL l;d]G6 k|of]u<br />

ug{ ;Sg] cj:yf 5 . clxn] lSn+s/sf] sRrf kbfy{ r'g9'+uf<br />

vfgLsf] Jofkf/ vf]nfdf ‰f]nf af]Sg] / hnljB't\ pTkfbgdf cj/f]w<br />

ug{] h:t} a]lyltn] ufFlhPsf] 5 . of] cj:yfnfO{ ;/sf/n] rf;f]<br />

lbP g]kfnL Joj;foLn] lSn+s/ tyf l;d]G6 pTkfbgdf l5§} g}<br />

cfTdlge{/tf xfl;n ug{ ;Sg]5g\ .<br />

ahf/ k|lt:kwL{ x' Fb}5<br />

lg/h l;+x, ;'/]z h};jfn<br />

dfs] {l6ª Dofg]h/, j[h l;d]G6<br />

g]kfnL l;d]G6 ahf/ k|lt:kwL{ x'g<br />

yfNbf ;:tf]df u'0f:t/Lo pTkfbg<br />

pkef]u ug{ kfOg] l:ylt cfPsf]<br />

5 . g]kfnL pkef]Qmfdf /x]sf]<br />

…ef/tLo l;d]G6 g} /fd|f]Ú eGg] wf/0ff klg abln;s]sf] 5 . sd;n<br />

pTkfbg ahf/df l6Sb}g . l;d]G6 9'jfgLdf hf/L l;l08s]6sf sf/0f<br />

pkef]Qmfn] rsf] { v/Lb d"No r'sfpg' kl//x]sf] 5 . o;df ;/sf/L<br />

lgodg cTofjZos ePsf] 5 .<br />

47


l/kf]6{ ljb]zL pBf]uL<br />

cfj/)f Pp^f<br />

wGbf cs}{<br />

pBf]uLsf] 5b\de]ifdf<br />

lelqg] ljb]zLn] g]kfnsf]<br />

cWofudg sfg"g ldr]/<br />

le;f b'?kof]u u/]sf<br />

dfq xf]Og, u}/–sfg"gL<br />

wGbf ;d]t rnfPsf<br />

5g\ .<br />

/d]z s'df/<br />

lj<br />

{ +<br />

{<br />

{<br />

{<br />

b]zLx¿ ;ˆ6j]o/, xf]6n /]:6'/]G6,<br />

efiff tflnd, sfuf] ;]jf, pTkfbgd"ns<br />

a9L pBf]u rNg' t k/sf] s'/f, :yfkgf g}<br />

gx'g] ljefusf clwsf/Lx¿ cfkm} atfpF5g\ .<br />

pBf]u cflbsf gfddf ;–;fgf] nufgL ug] o;af6 g]kfndf s]xL xhf/ ?k}ofFdf kfOg]<br />

cg'dlt lng] / Jofj;flos le;f lnP/ pBf]uL–Joj;foLsf] kl/rokqsf] cf8df<br />

g]kfn a:g] rng a9]sf] 5 . t/ ltgn] ljb]zLn] cg]s u}/–sfg"gL wGbf ul//x]sf] /<br />

cg'dlt kfPsf sDkgL :yfkgf eP, ePgg\ lgodgsf/L lgsfosf lhDd]jf/ sd{rf/Lx¿sf]<br />

/ pgLx¿ sxfF, s] ub} {5g\ eGg] hfgsf/L g d'v–cfFvf y'lgPsf] ;xh} cg'dfg nufpg<br />

pBf]u ljefunfO{ x'G5, g cWofudg jf c¿ ;lsG5 . a]nfa]nfdf cltl/Qm sdfO x'g]<br />

;/sf/L lgsfonfO{ . Pp6f k|of]hgsf] le;f nf]edf sd{rf/Lx¿ sxfF, s] eO/x]sf] 5 rf;f]<br />

lnP/ cs} wGbfdf ;+nUg x'g] u}/sfg"gL sfd t /fV5g\, t/ s]xL b]Vb}gg\ . pBf]u ljefusf<br />

ug] ljb]zLx¿sf] ;ª\Vof a9\bf] 5 . k|jQmf /fdz/0f lrdf]l/of eG5g\, æpBf]u<br />

g]kfndf k|To]s jif{ btf{ x'g] @)) btf{ u/]sf ljb]zLn] kl/ro b'?kof]u u/]sf]<br />

xf/fxf/L ljb]zL nufgLsf sDkgLaf6 s/La ;'lgG5, t/ lgoGq0fsf] k|of; ePsf] 5}g .Æ<br />

@))) ljb]zLn] Jofj;flos le;f lnO/x]sf]<br />

pBf]u ljefusf] tYofÍn] b]vfpF5 -x]= gSsnL pBf]u<br />

aS;_ . t/ btf{ ePsf () k|ltzteGbf @)^% ;fndf kfFrdlxg] ko{6s le;fdf<br />

48<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

g]kfn cfPsf leotgfdL gful/s xf]ª\u ly<br />

y'o]g a;fO nDAofpg leotgfds} xf]ª ly<br />

bf]gxf]cf, Gof]u'g ly xf]jfn'jf / Gof]u'g ly;Fu<br />

ldn]/ pBf]u btf{ ug] { ;'/ u/] . of] sfddf<br />

pgLx¿nfO{ u|L;sf cfGb|]O; NoflDk|gf];<br />

/ :jL6\h/Nof08sf Pl8«g jf:6/sf] klg<br />

;fy ldNof] . ljleGg wGbf ug{ g]kfn<br />

lelqPsf oL ^ hgfn] 6]s'df sfof{no ePsf]<br />

Ps g]kfnL Ph]G6sf] ;xof]udf sLlt{k'/sf]<br />

dR5]ufpFdf ;+o'Qm nufgLsf] …xf]ª\u xf]6nÚ<br />

vf]Ng] tf/tDo ldnfP/ Jofj;flos le;fdf<br />

;–;Ddfg g]kfn a:g] jftfj/0f agfP .<br />

clxn] /fi6« AofÍsf] ljQLo ;"rgf OsfOn]<br />

…z+sf:kbÚ sf] ;"rLdf /fv]sf oLdWo] xf]ª\u<br />

ly y'o]g u'Dafdf a;]/ wfld{s ultljlw<br />

ul//x]sf] /x:o v'n]sf] 5 .


Jofj;flos le;fdf g]kfndf a;]/<br />

c¿ k]zf, Joj;fo / p2]Zodf lqmofzLn<br />

ljb]zLx¿ c¿ klg w]/} 5g\ . ljb]zLn]<br />

g]kfndf afXo nufgLsf] cg'dlt lnP/<br />

pBf]u ljefudf pBf]u btf{ ug{ kfpF5g\ .<br />

btf{ u/fOlbg] sfd cltl/Qm sdfOsf nflu<br />

h] klg ug{ tof/ ljefusf sd{rf/Lx¿;Fu<br />

…/fd|f]Ú ;DaGw ePsf Ph]G6x¿n] u5{g\ .<br />

pBf]u dGqfnosf Ps clwsf/L eG5g\,<br />

æljefusf sd{rf/Lsf] ldn]dtf] ljgf btf{sf]<br />

k|lqmof ldnfpg ;Dej g} x'Fb}g<br />

.Æ slt;Dd<br />

eg], ljb]zLn] pBf]u btf{ ug{ k]z ug'{kg]<br />

{<br />

sfuhft ;d]t ljefus} sd{rf/Ln] tof/<br />

ul/lbG5g\ . gfd gatfpg] zt{df Ps Ph]G6n]<br />

eg], æaflx/ c¿n] tof/ kf/]sf] sfuhft<br />

ldn]sf] 5}g eg]/ sd{rf/L cfkm}+ sfuhft<br />

• rf/ leotgfdL, Ps u|Ls / Ps :jL; gful/ssf] gfddf btf{ ePsf]<br />

…xf]ª\u xf]6nÚ tLg jif{df klg ;~rfng ePg . xf]6n rnfpg] eGb}<br />

…Jofj;flos le;fÚ lnPsf tL ljb]zL u}/–sfg"gL wGbfdf ;+nUg<br />

e]l6Psf 5g\ .<br />

• tLg jif{cl3 7d]ndf lxdr'nL xf]6n tyf /]:6'/]G6 vf]Ng pBf]u<br />

btf{ u/]sf kfFr lrlgofF gful/s ;DklQ z'4Ls/0fsf] cleof]udf<br />

cg';Gwfgdf k/]sf 5g\ . lSjg l‰fof eGg] Ps lrlgofF gful/sn]<br />

g]kfnL le;f lngsf nflu dfq slxNo} ;~rfngdf gcfpg] tLg<br />

j6f pBf]u btf{ u/]sf 5g\ .<br />

• tLg lrlgofF gful/s ‰f' ‰f]p, 8]km]n n" / loª\bf] ‰ffªn] sf7df8f} +sf]<br />

dgd}h'df x'Fb} gePsf] lkG;fg /]l8d]8 ufd]{G6sf gfddf le;f<br />

b'?kof]u u/]sf] e]l6of] .<br />

• tLg sf]l/og gful/s ldls lsd, lDoª\Sjfª\u x\o'ª\ / kfGxf]<br />

kfs{n] hf]/kf6Ldf lau;fOg /]:6'/]G6 :yfkgf ug] { eg]/ btf{ u/]<br />

klg Tof] ;~rfngdf cfPg, a? pgLx¿n] g} pBf]uLsf] cfj/0fdf<br />

u}/sfg"gL sfd u/]sf] e]l6of] .<br />

agfOlbG5g\ / Pp6f pBf]u btf{ ug{ ;xof]u<br />

u/]sf] #) xhf/ ?k}ofF;Dd lnG5g\ .Æ<br />

g]kfndf ljb]zLn] pBf]u btf{ ug{ k|lta4tf<br />

hgfPsf] /sdsf] k|df0f / ef}lts ;DklQ<br />

k]z ul//xg' klg kb} {g . pBf]u btf{ ubf{<br />

?=@% nfv;Ddsf] k" FhLdf ?=(%)) / ?=!<br />

s/f]8;Dddf ?=!^ xhf/ /fh:j lt/] k'U5 .<br />

;DklQ z'4Ls/0f cg';Gwfg ljefun] ul//x]sf]<br />

vf]hLaf6 sltko pBf]u gSsnL sfuhftsf<br />

cfwf/df btf{ ePsf e]l6Psf] ljefusf<br />

cg';Gwfg clws[t /lj/fh sfˆn] atfpF5g\ .<br />

pBf]u btf{ ePkl5 ljefun] klxnf]<br />

k6s sDtLdf ^ dxLgfsf] le;f lbg<br />

cWofudg ljefunfO{ l;kmfl/; u5{, To;kl5<br />

;fdfGo k|lqmof k"/f u/]/ jif{–jif{sf] nflu<br />

ylkG5 . o:tf] le;f Pp6} pBf]uaf6 w]/}<br />

ljb]zLn] lnPsf x'G5g\ . le;f l;kmfl/;df<br />

klg ljefusf sd{rf/Lsf] rnv]n x'G5 .<br />

sfg"gtM ljb]zL nufgLdf btf{ ePsf]<br />

Ps jif{leq pBf]u ;~rfngdf cfP dfq<br />

;DalGwt pBf]uLn] le;f gjLs/0f u/fpg<br />

kfpF5g\, t/ ;~rfng g} gePsf gSsnL<br />

pBf]usf ;~rfnssf nflu klg le;f<br />

l;kmfl/; ul/G5 . le;f l;kmfl/; ug'{cl3<br />

ljefun] pBf]u ;~rfng ePsf] 5 ls 5}g<br />

eg]/ ug'{kg]<br />

{ …:ynut lg/LIf0fÚ sf] ljj/0f<br />

;d]t sd{rf/Ln] g} agfOlbg] u/]sf] Ps<br />

Ph]G6 atfpF5g\ .<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

wd{k|rf/, hf;";L / ck/fw<br />

pBf]uLsf] e]ifdf lelqPsf ljb]zL<br />

wd{k|rf/b]lv hf;";L / ck/fw;Dd ;+nUg<br />

/x]sf hflgkmsf/x¿ atfpF5g\ . slxn] t<br />

ljefusf clwsf/Lx¿ g} To:tf pBf]uLsf]<br />

hfndf k/]sf 5g\ . b'O{ jif{cl3 ljb]zL<br />

nufgL zfvfsf k|d'v ljkLg /fhe08f/LnfO{<br />

pBf]uLsf] ¿kdf a;]sf Ps sf]l/ofnLn]<br />

…ljz]if sfo{qmdÚ eg]/ jN8{ 6«]8 ;]G6/df<br />

8fs] . pBf]u;DaGwL g} xf]nf eg]/ ToxfF<br />

k'u]sf pgL lqmlZrog wd{;DaGwL sfo{qmd<br />

ePsf] a'‰]kl5 …h?/L sfd k¥of]Ú eGb}<br />

lx+8]sf] ;D‰G5g\ .<br />

/fhe08f/Lsf cg';f/, sltko ljb]zL<br />

gful/s pBf]u :yfkgf u/]sf] h:tf] b]vfP/<br />

klg cGo wGbfdf nfu]sf 5g\ . :joDe"lt/<br />

;fdfGo xf]6n rnfpg] Ps sf]l/ofnL<br />

gful/ssf] d'Vo sfd lqmlZrog wd{<br />

k|rf/ ug'{<br />

/x]sf] pgn] e]6]sf 5g\ . csf{<br />

sf]l/ofnL;Fu ljb]zL nufgLsf] k|df0f dfUbf<br />

sf]l/ofsf] s'g} rr{n] s/La ?=$ nfv g]kfn<br />

k7fPsf] e]l6Psf]n] wd{k|rf/sf nflu y'k|}<br />

ljb]zL lelqPsf] x'g;Sg] pgsf] cfz+sf 5 .<br />

b'O{ 7"nf If]qLo zlQmaLr dxŒjk"0f{<br />

e"/fhgLlts cj:yfdf /x]sf] / cfGtl/s<br />

¿kdf 7"nf] /fhgLlts–;fdflhs pynk'yn<br />

ef]lu/x]sf] g]kfndf hf;";Lsf nflu klg<br />

ljb]zLx¿sf] cf]O/f] nfu]sf] 5 . /fli6«o<br />

49


{<br />

{<br />

{<br />

{<br />

+<br />

{<br />

{<br />

{<br />

{<br />

{ }<br />

{<br />

{<br />

cg';Gwfg ljefusf Ps clwsf/Lsf cg';f/<br />

lyP . To;df 6fFluPsf] btf{ ePsf] xf]6nsf]<br />

pBf]uLsf] e]ifdf hf;";L ug{ ]df rLg, cd]l/sf,<br />

af]8{ ljefusf clwsf/L kms{g] lalQs}<br />

ef/tnufot o'/f]k]nL b]zsf gful/sx¿ 5g\ .<br />

x6fOPsf] lyof] .<br />

/fli6«o lxt ljk/Lt hf;";L ug]{sf] 7"n}<br />

ljb]zLx¿n] cfkm" a:g] rf/sf]7] ˆNof6df<br />

lu/f]x ;lqmo /x] klg g]kfnL kIf a]va/<br />

ljleGg pBf]usf] af]8{ 6fFu]/ wGbf ul//x]sf]<br />

h:t} /x]sf] bfaL ug]{ tL clwsf/L hf;";L<br />

klg e]l6G5 . u|fxs sf]xL geP klg sf/f]af/<br />

ug{ lelqg]sf] ;+Vof vf;u/L @)^@–^# kl5<br />

ePsf] lanljhs hf/L u/]/ pgLx¿n] ;/sf/L<br />

a9]sf] atfpF5g\ . To;cl3 ljb]zLn] btf{<br />

lgsfonfO{ ‰'SofO/x]sf 5g\ . /fhe08f/Lsf<br />

ug] pBf]usf] ;+Vof jif{df !)) eGbf sd<br />

cg';f/, sltko ljb]zLn] cfkm" a:g] 3/sf]<br />

x'GYof] eg] To;kl5 @#) ;Dd k'u]sf] 5<br />

-x]= 6]an_ .<br />

cfly{s jif{ pBf]u btf{ le;f l;kmfl/;<br />

sf]7fdf tLg–rf/ j6f sDKo'6/ /fv]/<br />

;ˆ6j]o/sf] sfd / laqmLljt/0f ul//x]sf]<br />

pBf]uLsf gfddf lelqg] ljb]zLdWo] @)^*÷^( -j}zfv_ !^& !(@& ljj/0f lbG5g\, t/ pgLx¿n] ;ˆ6j]o/<br />

slt t ck/fwdf ;d]t ;+nUg 5g\ . b'O{<br />

jif{cl3 /fh:j cg';Gwfg ljefun] df]afOnsf]<br />

cj}w sf/f]af/ ug] b'O{ lrlgofFdfly sf/afxL<br />

u/]sf] lyof] . Ps jif{cl3 sf7df8f}+<br />

/fdzfxkydf t/sf/L v]tL u/]/ a;]sf<br />

@)^&÷^*<br />

@)^^÷^&<br />

@)^%÷^^<br />

@)^$÷^%<br />

@)(<br />

!&!<br />

@#!<br />

@!@<br />

@!$$<br />

!#)&<br />

!!*#<br />

!@!%<br />

agfPsf] xf] ls xf]Og eg]/ lgwf] ug]{<br />

k|fljlws Ifdtf ljefu;Fu 5}g . ;/sf/L<br />

lgsfox¿ Ps csf] {nfO{ bf]if yf]kg{ klg Jo:t<br />

5g\ . pBf]u ljefusf /fhe08f/L cWofudg<br />

ljefun] gSsnL pBf]uLnfO{ lgu/fgL u/]/<br />

csf{ lrlgofFnfO{ k|x/Ln] of;f{u'Daf, ;'gfv/L<br />

dfq le;f hf/L ug'{kg]{ atfpF5g\ . t/,<br />

nufot ax'd"No h8La'6L / jg:kltsf] cj}w ljZjf; ug{ ufx|f] kg] ljefusf clwsf/Lx¿ cWofudg ljefusf lgb] {zs n]vgfy kf]v/]n<br />

sf/f]af/ u/]sf] cleof]udf klqmof] . ;DklQ atfpF5g\ . aNn pgLx¿ yf]/} k};f nufgL eG5g\, ægSsnL pBf]uLsf] ljifodf lhDd]jf/<br />

z'4Ls/0f cg';Gwfg ljefun] clxn] rLg, ug] k|lta4tf hgfP/ pBf]u btf{ ug{ kfOg] pBf]u ljefu xf], ljefun] l;kmfl/; gu/]<br />

u|L;, leotgfd / :jL6\h/Nof08sf @$ ePsf]n] le;fsf] b'?kof]u x'g yfn]sf] xf] ls xfdL le;f lb+b}gf} .Æ<br />

hgfdfly g]kfndf ;DklQ z'4Ls/0f;DaGwL eGg] lgisif{df k'Ug yfn]sf 5g\ . To;}n], ljb]zL pBf]uLsf] gfddf gSsnL pBf]uLsf]<br />

ck/fw u/]sf] cleof]udf 5fglag ul//x]sf] ljb]zL nufgLstf{n] ca g]kfndf sDtLdf rnv]n a9\g yfn]kl5 aNn dlGqkl/ifb\n]<br />

5 . tLdWo] lrlgofF gful/s lng ;'ª ! nfv cd]l/sL 8n/ -s/La ?=** nfv_ o;sf] 5fglag ug{ /fli6«o ;ts{tf s]Gb|nfO{<br />

h'ªnfO{ uPsf] #! h]7df lqe'jg cGt/f{li6«o k" FhLsf] pBf]u–Joj;fo ug'{kg]<br />

zt{ cl3 ;fg{ nufPsf] 5 . ;ts{tf s]Gb|sf ;x;lrj<br />

ljdfg:ynaf6 k|qmfp ul/Psf] lyof] . h'ªafx]s nfluPsf] 5 .<br />

s[i0fk|;fb kf}8]n pBf]u ljefu, cWofudg<br />

cGo tLg dfq ljefusf] ;Dks{df 5g\, c¿ pBf]u ljefu ljb]zL nufgL zfvfsf ljefu / cGo sfof{no;Fu ;dGjo u/]/<br />

km/f/ 5g\ . pgLx¿n] sfO{ x' xf]6n P08 k|d'v ljlkg /fhe08f/L sDtLdf ! nfv gSsnL pBf]uLaf/] cg';Gwfg eO/x]sf]<br />

/]:6'/]G6, lkG;fg /]l8d]6 ufd]{G6, lxdr'nL 8n/sf] nufgL dfq :jLsf/ ug] gLlt agfpg] atfpF5g\ . �<br />

ufd] {G6, lxN6g xf]6n, lau;fOg /]:6'/]G6 / xf] eg] le;f b'?kof]usf] ;Defjgf<br />

xf]ª\u xf]6nsf] gfddf pBf]u btf{ u/]sf] sd x'g] 7fG5g\ . To:t}, pBf]u btf{<br />

e]l6Psf] lyof] .<br />

ePkl5 kfOg] le;fsf] ;dofjlwnfO{<br />

s;/L Jojl:yt ug] eGg] ljifodf<br />

lgoGq0f 5}g<br />

klg 5nkmn z'¿ ePsf] 5 .<br />

g]kfndf pBf]u btf{ u/]/ tf]lsPcg';f/sf] o;cl3 7"nf] k"FhLsf] pBf]u btf{<br />

Joj;fod} ;+nUg ljb]zLx¿ klg 5g\ . rLg ug] {nfO{ Ps}k6s kfFrjif] le;f lbg]<br />

/ cGo b]zaf6 sk8f, ljB'tLo ;fdu|L cflb rng eP klg @)^$ ;fnb]lv Tof]<br />

;fdfg NofP/ g]kfndf laqmL ug] sfddf y'k| k|fjwfg x6fOPsf] lyof] .<br />

ljb]zLx¿sf] ;+nUgtf 5 . t/, ljb]zL nufgL ljefusf k|jQmf /fdz/0f<br />

cfslif{t ug]{ gfddf 7"nf] ;+Vofdf 3';]sf lrdf]l/of cfkm"x¿;Fu gSsnL<br />

gSsnL Joj;foLx¿sf] klxrfg ug{ ;/sf/ pBf]uL–Joj;foLsf] klxrfg,<br />

r's]sf] 5 . pBf]u ljefudf btf{ ul/Psf cg'udg / lgoGq0f ug]{ ;+oGq,<br />

clwsf+z pBf]un] k|:tfj ug] nufgLsf] /fzLn] k|fljlws Ifdtf / ah]6 gePsf]<br />

klg tL Joj;fo ug{ eGbf cGo k|of]hgsf sf/0f klg lgoGq0f ug{ g;lsPsf]<br />

nflu cfPsf k'li6 u5{ .<br />

ts{ u5{g\ . cg'udgdf hfFbf<br />

ljb]zL nufgLdf pBf]u :yfkgf ubf{ klg ljb]zLn] btf{ u/]sf pBf]u<br />

Go"gtd @) xhf/ cd]l/sL 8n/ -s/La jf:tljs x'g\ ls xf]Ogg\ eGg]<br />

?=!& nfv_ nufgL ug'{kg]<br />

x'gfn] clwsf+zn] cGof]n x'g] u/]sf] ljb]zL nufgL<br />

Tolt dfq} b]vfpF5g\ . g]kfndf btf{ ePsf zfvf k|d'v /fhe08f/Lsf] cg'ej<br />

ljb]zL nufgLsf @@&% j6f pBf]udWo] 5 . 8]9 jif{cl3 ljefusf<br />

!^&% j6f @) xhf/ 8n/ k|:tfj ul/Psf clwsf/Lx¿n] gofF ahf/df Ps<br />

;fgf pBf]u 5g\ . jf:tljs nufgLstf{ @) lrlgofFsf] xf]6nsf] cg'udg ubf{<br />

xhf/ 8n/ dfq af]s]/ g]kfn cfpF5g\ eGg] ;fdfGo g]kfnL lrofk;n e]§fPsf<br />

50<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(


cy{ ahf/<br />

l;6L P; g]kfndf<br />

sf]l/ofnL df]6/;fOsn<br />

8]lndsf] g]kfnl:yt<br />

clws[t laqm]tf Unf]an<br />

df]6;{ k|flnn] !!)<br />

l;;Lsf] l;6L P;<br />

:s'6/ g]kfn leœofPsf]<br />

5 . 5l/tf] tyf<br />

Jofjxfl/s l8hfOgdf $ ln6/ OGwg Ifdtfsf l;6L P;<br />

:s'6/n] pkTosfdf k|ltln6/ %) lsnf]ld6/ dfOn]h lbg]<br />

sDkgLsf] bfaL 5 . Ps jif{ jf !% xhf/ lsnf]ld6/sf]<br />

jf/]G6L /x]sf] :s'6/df !% k6s;Dd lgMz'Ns ;le{l;ª ;'ljwf<br />

lbg] hgfOPsf] 5 . :s'6/sf] g]kfnL ahf/df k|a4{gsf<br />

nflu ld; g]kfn– @)!) ;bLIff >]i7nfO{ a|fG8 PDaf;8/<br />

lgo'Qm ul/Psf] 5 .<br />

/]8a'n Sof;km'n<br />

OghL{ l8ǻ\; /]8a'n n] g]kfnL pkef]Qmf<br />

df‰ Sof;km'n pkxf/ of]hgf NofPsf] 5 .<br />

h;cg';f/ /]8a'n pkef]Qmfn] ?=% xhf/,<br />

?=!) xhf/, ?=@) xhf/ / ?=! nfv<br />

gub k'/:sf/ lhTg ;Sg] hgfOPsf] 5 .<br />

/]8a'n Sofg dflysf] …l;Ne/ k'n ckm<br />

l/ªÚ d'lg pkxf/ /fzL c+lst ul/Psf]<br />

g]kfndf /]8a'n cfoft tyf ahf/Ls/0f ug] { uf]vf{ a| 'c/Ln]<br />

hgfPsf] 5 .<br />

xf]08f sf] gofF :s'6/<br />

xf]08f df]6/;fOsnsf] clws[t<br />

laqm]tf :ofsf/ sDkgLn]<br />

gofF l8of] !!) l;;L<br />

:s'6/ laqmL z'¿ u/]sf]<br />

5 . sDkgLn] cfof]hgf<br />

u/]sf] …d / d]/f]<br />

l8of]Ú gfdsf] km];a's<br />

k|ltof]lutf ;dfkgsf]<br />

cj;/ kf/]/ gofF :s'6/ laqmL z'¿ u/]sf] xf] . k|ltof]lutfdf<br />

k'?iftkm{ ljho ;df / dlxnftkm{ Hof]ltl;+x e08f/Ln] gub<br />

?=!÷! nfv lht]sf 5g\ . l8of] !!) l;;L :s'6/df ;+o'Qm<br />

a| ]lsª k|0ffnL, 6\o'a/lxt 6fo/, l;6d'lg k|z:t ;fdfg /fVg<br />

ldNg] 6\ofÍL, ly|8L ;+s]t;lxtsf] lk|ldod agf]6 tyf ;lhn}<br />

e'O{ + 5'g ;lsg] nufot ;'ljwf /x]sf] sDkgLn] hgfPsf]<br />

5 . :s'6/sf] ahf/ d"No ?=! nfv %% xhf/ ())<br />

tf]lsPsf] 5 .<br />

k| ]li6h :s'6L ˆnf]/ d]6<br />

k| ]li6h n'k d]6\; k|flnn] k] |li6h :s'6L ˆnf]/ d]6 laqmL z'¿<br />

u/]sf] 5 . g]kfnL ahf/df :s'6/sf]<br />

a9\bf] vktnfO{ Wofgdf /fvL :s'6L<br />

ˆnf]/ d]6 pTkfbg u/L ahf/df<br />

NofPsf] xf] . of] d]6n] :s'6/nfO{<br />

kmf]xf]/ tyf w"nf]af6 arfpg] sDkgLn]<br />

hgfPsf] 5 .<br />

52<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

clUgn] Nofof] /]ef<br />

ljB'tLo uf8L pTkfbgdf cu|0fL fL<br />

ef/tsf] dlxGb|f /]ef On]lS6«s e]OsN; N;<br />

sDkgLsf] cflwsfl/s laqm]tfsf] ¿kdf kdf<br />

clUg OGskf] {/]6 cGtu{tsf] clUg OlGhlgol/ª l l<br />

k|flnn] dlxGb|f /]ef sf/ g]kfndf laqmL z'¿ u/]sf] 5 . kof{j/0fLo<br />

b[li6n] pko'Qm /]ef sf/ ljB't\af6 rNg] ePsfn] u|fxsnfO{<br />

k|ltlsnf]ld6/ nfut a9Ldf ?=! kg{ cfpF5 .<br />

clUgn] /]ef sf] laqmL ;'?cft ;df/f]xdf dlxGb|f /]ef sDkgLsf<br />

lgof{t dxfk|aGws kL bLkn] hnjfo' kl/jt{g / xl/tu[x k|efjsf]<br />

sn;{sf] :df6{kmf]g<br />

sn;{ df]afOnn] PG8«f]O8df cfwfl/t<br />

klxnf] ah]6 :df6{kmf]g PS;–ˆofS6/<br />

g]kfnL ahf/df NofPsf] 5 . !<br />

luufxh{sf] k|f];];/;lxt ?=* xhf/<br />

((( kg] { b'O{ j6f l;dsf8{ /fVg<br />

;lsg] kmf]gdf #=@ OGrsf] dlN6 6r<br />

l:qmg, @ d]uflkS;]nsf] Sofd]/f nufot ;'ljwf 5 . !@*)<br />

PdPPrsf] Aof6«Ln] % 3G6f;Dd s'/f ug{ / !*@ 306f<br />

j}slNks cj:yfdf /xg ;3fpg] sDkgLn] hgfPsf] 5 . �<br />

Aoflͪ<br />

glan AofÍn] :yfkgfsf] @*cf} + jif{ k"/f u/]sf] 5 .<br />

g]kfndf lghL If]qsf] klxnf] AofÍsf] ¿kdf @( c;f/<br />

@)$! df :yflkt AofÍ;Fu xfn ?=%^ ca{ lgIf]k, ?=$@<br />

ca{ shf{ / ?=^^ ca{ s'n ;DklQ 5 . $* zfvf ePsf]<br />

AofÍn] && Pl6Pd d]l;gaf6 u|fxsnfO{ ;]jf lbb} cfPsf]<br />

5 . h]7 d;fGt;Ddsf] ljj/0f cg';f/ AofÍsf] v'b d'gfkmf<br />

?=! ca{ %! s/f]8 tyf s'n k" FhLsf]if ?=^ ca{ &! s/f]8<br />

/x]sf] 5 .<br />

Pe/]i6 AofÍn] /f}tx6sf] rGb|lgufxk'/df $^cf} + zfvf<br />

tyf %*cf} + P6LPd d]l;g :yfkgf u/]sf] 5 . ef/tsf]<br />

k~hfj g]zgn AofÍ;Fusf] ;xsfo{df :yflkt AofÍn] zfvf<br />

/ P6LPdsf cnfjf @ PS;6]G;g sfpG6/ / @) /fh:j<br />

;+sng sfpG6/af6 klg ;]jf lbO/x]sf] 5 .<br />

AofÍ ckm sf7df08"n] dxf/fhu~h / aQL;k'tnLdf $$<br />

/ $%cf} + zfvf :yfkgf u/]sf] 5 . AofÍn] s0ff{nLsf]<br />

h'Dnf;lxt !# c~rnsf @& lhNnfdf %$ P6LPd / &<br />

sfpG6/af6 ;]jf lbO/x]sf] 5 .<br />

PgPdaL AofÍn] ;+:yfut ;fdflhs pQ/bfloTj<br />

cGtu{t b]ze/sf zfvfdf lstfa bfg -a"s 8f]g];g_<br />

sfo{qmd cfof]hgf u/]sf] 5 . pQm sfo{qmdaf6 hDdf<br />

ePsf k':tsx¿ pkTosf aflx/sf ;/sf/L ljBfnosf<br />

k':tsfnonfO{ k|bfg ug] { AofÍn] hgfPsf] 5 . �


k]6fdf ljZj g} k/]sf] cj:yfdf g]kfn h:tf<br />

lxdfnL d'n'sdf ljB'tLo ;jf/L ;fwgk|lt rf;f]<br />

a9\g' v'zLsf] s'/f /x]sf] atfP .<br />

;g\ !(($ df AofËnf]/sf] dfOgL u|'k /<br />

cd]l/sL PO{aL PnPn;Lsf] nufgLdf /]ef On]lS6«s<br />

e]Osn :yfkgf ePsf] lyof] . ;g\ @)!) df<br />

dlxGb|f u|'kn] clwstd z]o/ v/Lb u/]sf]<br />

AofËnf]/l:yt /]ef sf] sf/vfgfdf #)) hgf<br />

sfo{/t 5g\ . sDkgLn] a]nfot / cd]l/sfdf<br />

;d]t /]ef sf/ ;fj{hlgs ul/;s]sf] 5 . clUgsf<br />

k|aGw lgb] {zs Sofljg]6 >]i7 eL8ef8 / w'Fjfw"nf]<br />

kLl8t zx/L<br />

k':tfnfO{ ljB'tLo sf/ j/bfg;/x ePsf] atfpF5g\ . b'O{ hgf<br />

;lhn} c6fpg ;Sg] /]ef sf/sf] d"No ?=!$ nfv (% xhf/<br />

kg] { hgfOPsf] 5 . �<br />

ufleP Aofª\s<br />

Aofª\ssf] ;+Vof w]/} eP/ g]kfn /fi6« AofÍn] Pscfk;df<br />

ufleg ;Sg] -dh{/_ gLlt NofPsf] nfdf] ;do lalt;Sbf klg<br />

vf; pknlAw gb]lvO/x]sf a]nf c;f/ clGtd ;ftf dxŒjk"0f{<br />

…a| ]s y| 'Ú ePsf] 5 . …sÚ ju{sf] jfl0fHo AofÍ df5fk'R5« ] / 7"nf<br />

kmfOgfG; sDkgLdWo]sf] Ps :6\ofG88{ kmfOgfG; ufleP/ @%<br />

c;f/af6 df5fk'R5« ] AofÍsf] gfddf ;+o'Qm sf/f]af/ z'¿ ePsf]<br />

5 . o:t} …sÚ ju{sf] csf] { jfl0fHo AofÍ Unf]an tyf cfO{PdO{<br />

/ n8{ a'4 kmfOgfG; ufleP/ ag]sf] Unf]an cfO{PdO{ AofÍn] @%<br />

c;f/b]lv ;+o'Qm sf/f]af/ z'¿ u/]sf] 5 .<br />

o;cl3 s]xL kmfOgfG; sDkgL tyf ljsf; AofÍx¿ ufleP<br />

klg gLlt cfPkl5sf oL k|efjsf/L dh{/ x'g\ . To:t} PgcfO{;L<br />

/ AofÍ ckm Pl;of cfk;df ufleg] k|f/lDes ;D‰f}tf ePsf]<br />

5 . Ps} ;d"xn] k|a4{g u/]sf oL b'O{ AofÍ uflePdf Tof]<br />

xfn;Dds} 7"nf] dh{/ x'g] tyf To;n] c¿ jfl0fHo AofÍx¿nfO{<br />

klg bafa k'Ug]5 .<br />

df5fk'R5«] / :6\ofG88{ ufle+bf df5fk'R5«]sf] !)) z]o/nfO{<br />

!)) g} / :6\ofG88{sf] !)) z]o/nfO{ *% u0fgf ul/Psf] lyof] .<br />

uflePkl5 AofÍsf] r'Qmf k" FhL ?=@ ca{ $& s/f]8 k'u]sf] 5 .<br />

u}/cfjf;Lo g]kfnL ;+3sf ;+:yfks cWoIf pk]Gb| dxtf] ;d"xn]<br />

k|a4{g u/]sf] :6\ofG88{ kmfOgfG;nfO{ jfl0fHo AofÍ agfpg] p2] ]Zo<br />

;fy Ps ca{ r'Qmf k" FhL k'¥ofOP klg /fi6« AofÍsf] gofF gLltn]<br />

…uÚ af6 Ps}rf]l6 …sÚ ju{df hfg glbPkl5 dh{/sf] af6f] /f]lhPsf]<br />

xf] . k" FhL cefjdf u'lh|/x]sf] df5fk'R5« ] AofÍnfO{ dh{/n] cfufdL<br />

lbgsf] sf/f]af/ ;xh agfpg]5 .<br />

Unf]an, cfO{PdO{ / n8{a'4 Ps} ;d"xsf] k|a4{gsf sf/0f<br />

uflePsf x'g\ . uflePkl5 ag]sf] Unf]an cfO{PdO{ AofÍsf] r'Qmf<br />

k'FhL<br />

?=@ ca{ !* s/f]8 k'u]sf] 5 . dh{/sf qmddf cfO{PdO{sf]<br />

!)) z]o/nfO{ !)) g}, Unf]ansf] !)% / n8{a'4sf] &)<br />

u0fgf ul/Psf] 5 . Ps} ;d"xsf] k|a4{gsf] AofÍ ufleg' tyf<br />

csf] { PgcfO{;L / AofÍ ckm Pl;ofn] ;d]t ;f]xL k|lqmof cufl8<br />

a9fpFbf Psf3/n] nufgL u/]sf] PgaL / Pg;L;L nufotnfO{<br />

klg oxL no ;dfpg /fi6« AofÍn] ck|ToIf bafa lbg yfn]sf]<br />

5 . /fi6« AofÍaf6 s/La b'O{ bh{g ;+:yfn] dh{/sf] ;}4flGts<br />

;xdlt lnPsf 5g\ . �<br />

Clif/fd s§]n<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

…;/sf/n] ]<br />

k|f]T;fxg ug{ 'k5{Ú<br />

Sofljg]6 >]i7<br />

k|aGw lgb] {zs, clUg OGskf] {/]6 k|fln<br />

nfdf] b"/LnfO{ gx'g] ljB'tLo sf/ lsg Nofpg'eof] <<br />

g]kfndf sf/ r9\g] clwsf+z dflg; zx/L If]qdf<br />

a:5g\ . pgLx¿sf] lghL ;jf/L ;fwgsf] d'Vo k|of]hg<br />

sfof{no cfjthfjt g} xf] . t/, ;jf/L ;fwg v/Lb<br />

u/]kl5 pgLx¿sf] ofqf dxËf] aGb} uPsf] 5 . OGwgaf6<br />

rNg] sf/n] zx/sf] eL8ef8df k|lt ln6/ !) lsnf]ld6/<br />

eGbf a9L dfOn]h lbg sl7g 5 . t/, /]ef sf] nfut<br />

a9Ldf k|ltlsnf]ld6/ ?=! dfq k5{ . Tolt dfq xf]Og<br />

eg]sf] a]nf l8h]n÷k]6«f]n gkfOg], 306f} + nfOg a:g'kg] {<br />

h:tf ‰G‰6af6 zx/L pkef]Qmf cflht 5g\ . /]ef nfO{<br />

lj:tf/} cGo zx/x¿df k'¥ofpF5f} + .<br />

d"No w]/} dxËf] ePg <<br />

/]ef sf] Aof6«L km'n rfh{ ubf{ ( o'lg6 ljB't\ vkt<br />

x'G5 . To;af6 *) lsnf]ld6/;Dd ofqf ug{ ;lsG5 .<br />

k|lto'lg6 ljB't\ dx;'n ?=!) hf]8\bf klg km'n rfh{ ug{<br />

?=() vr{ x'g]eof] . zx/L sfdsfhL JolQmn] Ps lbgdf<br />

*) lsnf]ld6/ eGbf w]/} lx+8\g' vf;} kb} {g . Tolt af6f]<br />

/]ef r9\g]n] ?=() df k"/f u5{ eg] OGwgaf6 rNg] sf/<br />

r9\g]n] ?=! xhf/eGbf a9L vr{ u5{ . oxL cg'kftdf Ps<br />

dxLgfsf] vr{ lgsfNbf /]ef r9\g]sf] ?=@ xhf/<br />

&)) x'G5 eg] c¿ sf/ r9\g]sf] ?=#) xhf/eGbf w]/}<br />

k5{ . oxL cg'kftn] t Ps jif{df /]efaf6 ?=# nfv<br />

arfpg ;lsG5 . clg o;nfO{ s;/L dxËf] eGg] < To;}n]<br />

zx/L oftfoftsf] ¿kdf /]ef ;a}eGbf pko'Qm lghL ;jf/L<br />

;fwg xf] .<br />

/]ef nfO{ nufOPsf] s/k|lt ;Gt'i6 x'g'x'G5 <<br />

ljB'tLo ;jf/L ;fwgsf] $) k|ltzt eG;f/ dx;'n<br />

lnOFb} cfPsf] 5 . of] c¿ OGwgaf6 rNg] ;jf/L ;fwgsf]<br />

t'ngfdf %) k|ltzt ;:tf] xf] . eG;f/ afx]s !# k|ltzt<br />

Eof6 nfU5 . hnljB't\sf] k|r'/ ;+efjgf ePsfn] k]6«f]n,<br />

l8h]n h:tf cfoftLt OGwgsf] t'ngfdf ljB'tLo sf/sf]<br />

k|a4{g ubf{ 7"nf] dfqfdf k};f ljb]lzg] qmd /f]lsg]5 .<br />

To;}n] o:tf ;jf/L ;fwgnfO{ ;/sf/n] c‰} k|f]T;fxg u5{<br />

h:tf] dnfO{ nfU5 . h;af6 hn;|f]tsf] pkof]u a9\g] dfq<br />

geO{ kof{j/0fLo hf]lvd ;d]t sd x'g]5 .<br />

/]ef sf c¿ ljz]iftf s] 5g\ <<br />

w"nf] w'Fjf<br />

dfq xf]Og, cfjfh ;d]t glgsfNg] ePsfn]<br />

jftfj/0fLo k|b"if0faf6 d'Qm x'G5 . o; afx]s tLg 3G6fdf<br />

*) k|ltzteGbf a9L Aof6«L rfh{ x'G5 . k|lt306f *)<br />

lsnf]ld6/;Ddsf] ultdf u'8\g ;Sg] sf/ & ;]s]G8leq<br />

z"Go lsnf]ld6/af6 $) lsnf]ld6/ k|lt306fsf] b"/Ldf<br />

k'¥ofpg ;lsG5 . To;}n] /]ef k"0f{tof cf/fdbfoL /<br />

;'/lIft 5 . �<br />

53


l/kf]6{ ;f];n ldl8of<br />

l*lh^n<br />

;fd|fHo<br />

;+oldt ljrf/sf kIfkftLx¿sf] df}g<br />

ax'dtn] ;f];n ldl8ofdf cfpg]<br />

c;lxi0f' s'/fsf] k|ltjfb ug'{<br />

h?/L<br />

ePsf] 5 .<br />

?ljgf dxtf]<br />

g] kfndf ;f];n ldl8ofsf] k|of]udf<br />

pT;fxhgs j[l4;Fu} ;fIf/tf b/<br />

d'lZsnn] ^% k|ltzt /x]sf] d'n'sdf<br />

o;sf] e"ldsfsf ;DaGwdf z+sf klg<br />

plAhg yfn]sf] 5 . km]l/ OG6/g]6<br />

l8lh6n l8efO8 -ljefhg_sf] ;dfwfg<br />

klg aGg;s]sf] 5}g . OG6/g]6sf] hfnf]df<br />

ltg} zxl/of dWodjuL{o g]kfnL cfj4<br />

5g\, h;sf] 7"nf] ;+Vof sf7df8f} +sf]<br />

rqmkyleq a:5g\ .<br />

g]kfndf clxn] ;f9] !$ nfv<br />

km];a's k|of]ustf{ 5g\ . of] ;+Vof s'n<br />

hg;+Vofsf] kfFr k|ltzt eGbf sd /<br />

g]kfnsf ;a} k|d'v b}lgs cvaf/x¿sf]<br />

kf7s ;+Vof eGbf a9L xf] . o;afx]s<br />

pNn]Vo ;+Vofdf g]kfnLx¿ Anu, OG6/g]6<br />

5nkmn, cgnfOg ;dfrf/, o'6\o'a<br />

/ l6\j6/sf] dfWodaf6 klg /fli6«o<br />

dfldnfdf cfˆgf ljrf/ k|:t't ul//x]sf<br />

5g\ . ;f];n ldl8of k|of]ustf{x¿sf]<br />

cgnfOg ;d'bfon] g]kfndf ;fj{hlgs<br />

ljrf/ lgdf{0fsf] gofF<br />

If]q l;h{gf u/]sf] 5, h'g<br />

o;cl3;Dd kqklqsfsf kf7s<br />

/ n]vsx¿sf] Pp6f ;fgf]<br />

;d"xdf ;Lldt lyof] . ;f];n<br />

ldl8ofn] k|of]ustf{x¿nfO{<br />

54<br />

Clif/fd s§n<br />

;"rgf pTkfbgdf ;xefuL x'g<br />

clek| ]l/t ul//x]sf] x'G5 . To;dfly<br />

of] cGt/lqmofTds x'g'sf ;fy}<br />

o;df dlN6ldl8of ;fdu|Lx¿ k|of]u<br />

x'G5g\ .<br />

xfn} lxdfnldl8of n] cfof]hgf<br />

u/]sf] ;f];n ldl8of /fp086]andf<br />

;fj{hlgs ljrf/ lgdf{0fdf ;f];n<br />

ldl8ofsf] k|efj a9\b} hfg] s'/f p7]sf]<br />

lyof] . dfgjclwsf/sf] If]qdf sfo{/t<br />

sfg"g Joj;foL ;Gtf]if l;Ub]nsf]<br />

larf/df, JolQmut txaf6 /fhgLltdf<br />

k|j]z ug{ yfn]kl5 g]kfndf ;f];n<br />

ldl8ofsf] dxŒj a9]sf] xf] . w]/} g]kfnLn]<br />

km];a's / l6\j6/ nfO{ /fhgLlts ljrf/<br />

JoQm u/]/ ltgdfly 5nkmn rnfpg<br />

k|of]u ug{ yfn]sf 5g\ .<br />

g]kfnsf :yflkt ;~rf/u[xx¿n] eg]<br />

cgnfOg dfWodnfO{ Tolt k|fyldstf<br />

lbPsf 5}gg\ . lj1fkgbftfx¿n] c‰}<br />

klg 5fkfdfWod g} ?rfpg' o;sf]<br />

sf/0f xf] . kqsf/x¿ klg<br />

5fkfdfWodsf] ;do;LdfnfO{<br />

dxŒj lbP/ n]V5g\ .<br />

pgLx¿ s'g} ljz]if ;dfrf/<br />

cgnfOgdf /fVg'cl3 ef]ln<br />

lgl:sg] k|lt:kwL{ klqsfnfO{<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

Wofg lbG5g\, h;n] pl5Gg<br />

g;sf];\ . s'g} 36gfaf/]<br />

km];a's / l6\j6/ af6 klxn]<br />

yfxf kfpg] qmd klg a9]sf]<br />

5 . h:tf], dfcf]jfbLdf km'6sf]<br />

hfgsf/L ;dfrf/ kf]6{n jf<br />

6]lnlehgsf a| ]lsª ;dfrf/ eGbf cufl8<br />

l6\j6/ df cfPsf] lyof] . k|ljlwdf<br />

/dfpg] ;+jfbbftfsf 6fOdnfOgdf<br />

d"nwf/sf ;~rf/dfWodn] gEofpg] u/L<br />

;dfrf/x¿ cfpg yfn]sf 5g\ .<br />

;+ljwfg lgdf{0fsf] ;do;Ldf ;lsg<br />

nfu]sf] a]nf t klxrfgdf cfwfl/t<br />

;+3Lotf ljifodf g]6jf;Lx¿n] OG6/g]6nfO{<br />

sfNklgs /0fe"ld g} agfPsf lyP .<br />

To;a]nfsf k|foM l6Kk0fLn] ljifoj:t'nfO{<br />

eGbf n]vssf y/ jf hftLo k[i7e"ldnfO{<br />

;Daf]wg u/]sf cfly{s cg';Gwftf tyf<br />

ljZn]ifs rGbg ;fksf]6fsf] dt 5 .<br />

pgsf] egfOdf, pgLx¿ Pscsf{k|lt<br />

c;lxi0f' / s§/ b]lvPsf lyP . To;}n]<br />

;+oldt ljrf/ /fVg] w]/} g]kfnL o;df<br />

df}g a:g ?rfP . o:tf] a]nf /fhgLlts<br />

tyf j}rfl/s ‰'sfj ePsf ;d"xx¿n]<br />

:ki6 nIosf ;fy ug] { cfqmd0fsf]<br />

;fdgf sl7g x'G5 . OG6/g]6n] cGoq<br />

‰} + g]kfndf klg ;dfhnfO{ v08Ls/0f


ug] { sfd u/]sf] 5 . o;sf ;a}eGbf<br />

s'?k pbfx/0f x'g\— 3[0ff km}nfpg]<br />

n]vfOn] el/k"0f{ k]h / hflte]bjfbL<br />

;fO6x¿ . ltgdf b]lvg] kmf]6f]zkåf/f<br />

ljs[t kfl/Psf /fhgLlt1sf t:aL/ /<br />

clgolGqt ¿kdf cfpg] lx+;f e8\sfpg]<br />

vfnsf cfqmfds a]gfd] ljrf/x¿nfO{<br />

lgodg ug] { lgsfo klg b]lv+b}g . af}l4s<br />

tyf k|fl1s JolQmx¿sf] nf]slk|o Od]n<br />

5nkmn ;d"x …g]kfn g]6js{ km/ ;f];n<br />

8]enKd]G6Ú -PgPgP;8L_ sf ;+of]hs<br />

ch'{g<br />

9sfnsf cg';f/ k|a'4x¿sf]<br />

;fO6df ;d]t 5nkmnn] ;Ldf gf£g] /<br />

l;4fGt–;Dk|bfosf cfwf/df Pscsf{dfly<br />

vlgg] rng a9]sf] 5 .<br />

t/, s]xL rsf{rsL{ eP klg<br />

clxn];Dd s'/f lalu|;s]sf] 5}g . g]6df<br />

elgPsf s'/fnfO{ lnP/ Toltljlw 8/fO<br />

g} xfNg] cj:yf 5}g . dflg;x¿n] dg<br />

zfGt kfg{ ljrf/ JoQm ug] { 7fpF kfPsf<br />

5g\ . ;+oldt ljrf/ / b[li6sf]0f /fVg]<br />

ax';+Vos JolQmx¿n] ca df}g ga;L<br />

cltjfbL ljrf/nfO{ hjfkm lbg cl3 ;bf{<br />

k'Ug] b]lvG5 . Pp6f /fd|f] kIf s] klg 5<br />

eg], cfufdL lgjf{rgdf ylkg] s/La #%<br />

nfv gofF dtbftfdf clxn] ;f];n ldl8of<br />

k|of]u ul//x]sfx¿ k5{g\ . �<br />

ts{ xf]Og cfu|x Û<br />

lx<br />

hf]cfh Anu, ;f];n ldl8of / ljrf/k[i7x¿df w]/} g]kfnLn] ug] { u/]sf<br />

ljjfb / 5nkmn JolQmsf] a'l4ljj]s, 1fg jf ts{eGbf efjgf, k"jf{u|x<br />

jf lghL rl/qdf cfwfl/t eP/ k/:k/ cfqmd0fsf] txdf plqPsf] 5 . o:tf]<br />

rng olt ;fdfGo eO;s]sf] 5 ls w]/}n] To;nfO{ cfu|xk| ]l/t 7fGg 5f8]sf<br />

5g\ . o;af6 cfd dflg;x¿df af}l4s ljdz{ eg]s} o:t} xf] eGg] 5fk ;d]t<br />

kg{ uPsf] 5 .<br />

ljj]szLn kf7s / n]vsx¿nfO{ cfˆgf] n]vfOnfO{ cfu|xaf6 d'Qm /fVg<br />

cfu|xk| ]l/t n]vfOsf tn k|:t't s]xL b[i6fGtx¿ pkof]uL x'g;S5g\ . n]vs,<br />

l6Kk0fLsf/, kqsf/ / ;~rf/sdL{x¿nfO{ ;fj{hlgs :t/df s]xL n]Vbf jf<br />

k|:t't ubf{ s;/L n]Vg] / ts{ ug] { eGg] s'/fdf ;r]t Pj+ :ki6 x'g oL<br />

pbfx/0fn] d2t k'¥ofpg ;S5g\ . logn] s;}sf] ljrf/, b[li6sf]0f jf ts{nfO{<br />

To;sf u'0f–bf]ifsf cfwf/df geO{ tL s'/f n]Vg] JolQm sf] xf] jf p;sf]<br />

JolQmut klxrfg s] xf] eGg] cfwf/df jf p;n] cs} { ;Gbe{df k|:t't u/]sf]<br />

cfwf/df k|ltjfb u/]sf] b]vfpF5g\ .<br />

s]xL pbfx/0f x]/f} +M<br />

!= ædfcf]jfbLx¿ k|ToIf lgjf{lrt /fi6«klt rfxG5g\ . sDo'lgi6 ePsfn] of]<br />

pgLx¿sf] ;Qf sAhf ug] { ck|ToIf af6f] xf] .Æ<br />

@= æef/t g]kfndf k|hftGq rfxFb}g, lsgeg] pm ck|hftflGqs ljsNkx¿sf]<br />

dfWodaf6 g]kfndfly x}sd rnfpg rfxg] k|e'TjjfbL zlQm xf] .Æ<br />

#= æcf]afdf d';ndfg k[i7e"ldsf] ePsfn] pgsf] dWok"j{ gLltdfly ljZjf; ug{<br />

;ls+b}g .Æ<br />

$= ætkfO{ + g]kfndf a:g' jf sfd ug'{x'Gg,<br />

To;}n] g]kfnsf af/]df tkfO{ +n]<br />

af]n]sf s'/fnfO{ g]kfnd} a;]sf jf sfd ul//x]sfx¿n] uDeL/tfk"j{s lng'<br />

h?/L 5}g .Æ<br />

%= æpgn] hjfx/nfn g]x¿ o'lgel;{6Ldf k9]sf] x'gfn] pgsf ljrf/x¿<br />

:jfefljs ¿kdf ef/tLo :jfy{ / b[li6sf]0faf6 lgb] {lzt x'G5g\ .Æ<br />

^= æpgLx¿ g]kfnL sf+u| ]; / Pdfn]sf afx'g g]tf ePsfn] :jefjtM g]kfnsf]<br />

oyfl:yltnfO{ abNg'k5{ eGg] s'/fdf ljZjf; /fVb}gg\ .Æ<br />

&= æoL oL dfG5] dfcf]jfbL;Fu glhs ePsfn] of] ljifodf p;sf] k|:tfj /<br />

ljrf/ t6:y / hfoh 5}gg\ .Æ<br />

*= æk|hftGqsf] nflu !% jif{ h]n hLjg latfPsfn] pgL ;w} + lg:jfy{ efjn]<br />

b]zsf] enf] ;f]r]/ cufl8 a9\5g\ .Æ<br />

(= æpgL k|ultzLn gf/LjfbL sfo{stf{ ePsLn] -g]kfnL_ dlxnfx¿af/] pgsf]<br />

b[li6sf]0f s'g} k'?ifsf] eGbf o'lQm;+ut x'g]5 .Æ<br />

!)= æpgL lzlIft x'g\ / pgn] åGå Joj:yfkgsf] l8u|L lnPsf 5g\ . To;}n]<br />

g]kfnsf] zflGt k|lqmofdf pgsf b[li6sf]0f / ts{x¿sf] jhg / u'0f w]/}<br />

5 .Æ<br />

dfly plNnlvt ! b]lv & gDa/sf cfu|xk| ]l/t n]vfOn] s'g} ts{nfO{<br />

To;sf] jf:tljs u'0f–bf]ifsf] cfwf/df ljZn]if0f ug'{k5{,<br />

ts{ ug] { { JolQmsf]<br />

klxrfg / hLjgLaf6 k|efljt eP/ xf]Og eGg] dfGotfnfO{ OGsf/ u/]sf 5g\ .<br />

To;}u/L, * b]lv !) gDa/sf pbfx/0fdf rflx+ ts{df lglxt u'0f–bf]ifn] eGbf<br />

ts{ ug] { JolQmsf] klxrfg / hLjgLaf6 :jtM aGg hfg] Ps k|sf/sf] ljrf/<br />

jf b[li6sf]0fn] k|efj kf/]sf 5g\ . �<br />

-kxf/Lsf] km];a'sdf /flvPsf] ;fdu|LnfO{ cg'jfb ul/Psf] xf] ._<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

cg'k kxf/L<br />

55


;dfhsf]<br />

zlQm<br />

;f];n ldl8ofsf ljs[ltnfO{ ;]G;/n]<br />

xf]Og, plrt sfg"g / k|of]ustf{sf]<br />

lhDd]jf/Ln] /f]Sg ;Sb5 .<br />

km] ;a's sf ;+:yfks dfs{ h's/ju{n] !(<br />

d]df lk|l;nf Rofg;Fu ljjfx u/]sf]<br />

t:aL/ ljgf 6]S:6 km];a's 6fOdnfOgsf]<br />

dfOn:6f]gdf /fv]sf] dxLgf lbg gk'Ub} !%<br />

nfvn] …nfOsÚ / b'O{ xhf/n] …sd]06Ú u/] .<br />

…z]o/Ú ug] { / z'esfdgf lbg] klg xhf/f} +<br />

eP . g]kfnd} klg g]kfnL sf+u|];sf g]tf<br />

uug yfkfn] km];a's k]hdf :6f6; jf<br />

t:aL/ cknf]8 ubf{ %) xhf/;Dd nfOs<br />

kfPsf 5g\ .<br />

l6\j6/ df klg s}of}+ JolQmsf] Pp6}<br />

6\jL6 ;of}+ k6s l/–6\jL6 x'G5 . o;sf]<br />

dtna, o:tf ;f];n ldl8of JolQmut ;"rgf<br />

k|jfxsf] Kn]6kmd{ ag]sf 5g\, hxfF n]lvPsf<br />

5f]6f jfSon] l5ge/d} ljZje/ km}lnP/<br />

56 l n<br />

w]/}nfO{ k|efj kf5{g\ . ut cS6f]a/df<br />

cd]l/sfdf ePsf] jfnl:6«6 cfGbf]ngdf<br />

km];a's / l6\j6/ n] xhf/f}+nfO{ ;8sdf<br />

ptf/]sf lyP . g]kfndf klg ;fa{hlgs<br />

dxTjsf e]nfx?df ;f];n ldl8ofsf] rdTsf/<br />

b]lvg yfn]sf] 5 .<br />

5f]6f jfSosf] zlQm<br />

km];a'ssf ;+:yfks dfs{ h's/ju{<br />

/ lk|l;nf Rofg .<br />

l6\j6/ sf] :6f6;df :k];;lxt !$) cIf/<br />

n]Vg kfOG5 . km];a's df klg …;L df]/Ú gug] {<br />

xf] eg] :qmLgdf $@! cIf/ dfq b]lvG5g\ .<br />

t/ Tolt 5f]6f–5f]6f :6f6; klg nfvf}+<br />

cf]7df d':sfg Nofpg l;+uf] lstfa eGbf<br />

k|efjsf/L ;fdflhs zlQm aGg ;S5g\ .<br />

To;f] t 5f]6f] n]Vg ;lhnf] x'Fb}g<br />

. k|l;4<br />

c+u| ]h slj hf]g ldN6gn] Pp6f k| ]dkq o;/L<br />

z'¿ u/]sf lyP— …lk|o, 5f]6f] n]Vg<br />

d;Fu ;do gePsfn] cfh nfdf]<br />

kq n]Vb}5' .Ú cyf{t\, 5f]6f] n]vfOdf<br />

w]/} s'/f eGg] v'aL rflxG5 .<br />

;f];n ldl8ofdf cgfjZos 6\ofu<br />

/ cZnLn ;fdu|L cknf]8 x'g yfn]kl5<br />

slt k|of]ustf{ o:tf ;~hfnaf6 6fl9g<br />

klg yfn]sf 5g\ . cfˆgf] gfddf c1ft<br />

JolQmn] vf]n]sf] km];a's Psfp06af6<br />

kLl8t ;flxTosf/ pld{nf yklnof<br />

;d:ofaf6 5'6sf/f kfpg k|x/L g}<br />

u'xfg' { k/]sf] atfpFl5g\ . ;f];n ldl8ofdf<br />

b]lvPsf ljs[ltn] JolQmut rl/qdf<br />

nf~5gf nufpg]b]lv ;fdflhs ;b\efj<br />

vNanfpg];Ddsf sfd u/]sf 5g\ .<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

;f]kf / lkkf<br />

;+o'Qm /fHo cd]l/sfn] ljs[lt /f]Sg]<br />

lgx' Fdf ;f];n ldl8of / OG6/g]6sf c¿<br />

dfWoddfly aGb]h nufpg ckgfpg<br />

nfu]sf] …:6k cgnfOg kfO/];L PS6Ú<br />

-;f]kf_ / …k|f]6]S6 cfOkL PS6Ú<br />

-lkkf_ h:tf pkfosf] ljZje/ lj/f]w<br />

eO/x]sf] 5 . cgnfOgdf /flvPsf<br />

s'/fsf] dlg6l/ª / ;]G;/;Lksf] of]<br />

s;/tsf] vf; u/]/ u'un, j8{k|];,<br />

kmfo/kmS; nufotsf cgnfOg kf]6{n<br />

/ ;r{ OlGhgn] s8f lj/f]w u/]sf<br />

5g\ . lj/f]wsf] qmddf u'un, j8{k| ];,<br />

kmfo/kmS; nufot ;+;f/e/sf cgnfOg<br />

kf]6{nn] cf–cfˆgf x]8/df sfnf] Aofg/<br />

/fv]sf lyP . sltn] t Aofg/df …:6k<br />

;]G;/;LkÚ n]v]sf lyP .<br />

g]kfndf klg cgnfOg kf]6{ndf<br />

sfd ug]{ / cleJolQm :jtGqtfsf]<br />

jsfnt ug] {x¿n] …;f]kfÚ / …lkkfÚ sf]<br />

lj/f]w u/]sf 5g\ .<br />

ljs[lt a9]kl5 u[xdGqfnon] km];a's<br />

df kmf]6f] 6\ofu / z]o/ ug] {nfO{ dfq x}g<br />

6\ofu ePsfnfO{ ;d]t sfg"gL bfo/fdf Nofpg]<br />

hdsf]{ u/]sf] 5 . ljB'tLo sf/f]af/ P]g<br />

@)^# sf] bkmf $& df cdof{lbt ;fdu|L<br />

k|;f/0f, k|bz{g, laqmL, ljt/0f / k|jfx<br />

ug]{nfO{ ?=! nfv;Dd hl/jfgf / kfFr<br />

jif{;Dd s}b ;hfo ul/g] Joj:yf 5 .<br />

ca k|ljlwsf] lhDd]jf/Lk"j{s ;b'kof]u<br />

ug] { of ;hfo ef]Ug], lg0f{o ;f];n ldl8of<br />

k|of]ustf{n] g} ug'{k5{<br />

. �<br />

u0f]z cfrfo{


lr<br />

pw| ]sf] Knfl:6s 5 x}===<br />

kxf8, lxdfn / t/fO{–dw]z ;a} If]qnfO{ ;d]6\g] Pp6} g]kfnL klxrfg 5 eg] gofF d]rsf]<br />

Knfl:6s gRofltsg k|of]u ug] { xfd|f] ;fd"lxs ;+sNk g} xf] .<br />

lgofF k| ]ldo/ j]g lhcfafcf] uPsf] hgj/Ldf cfwflbg]<br />

e|d0fdf cfpFbf ;/sf/n] cltly ;Tsf/sf nflu a}7s<br />

;hfpg gofF–gofF d]r–;f]kmf c8{/ u¥of] . ;'lgPcg';f/ k;ndf<br />

/fv]sf] Knfl:6ssf] se/ gp3fl/sg} ;df/f]x z'¿ / ;DkGg<br />

eof] .<br />

yfxf ePg, k|d j]gnfO{ Knfl:6s;lxtsf] sjrd} lj/fhdfg<br />

u/fOof]–u/fOPg / htftt} Knfl:6sn] g]kfnL kIfnfO{ cK7]/f]<br />

dx;"; u/fof]–u/fPg . ePg xf]nf,<br />

lsgls d]r / ;f]kmf lsg]kl5 Knfl:6s<br />

RofTg hfg]s} 5}gf} + xfdLn] . Tof]<br />

kf]lnlygsf] Rofb/sf] cfo' ;Sbf]<br />

nDAofP/ w'hf–w'hf xf]pGh]n;Dd<br />

oyfjt\ /fVg] xfd|f] cfbt 5 .<br />

Psflt/af6 x]bf{ of] ;fwf/0f s'/f<br />

xf], t/ csf] {lt/ of] ;f+s]lts klg<br />

5 . o;n] …g]kfnL rl/qÚ sf] Pp6f<br />

kf6f] phfu/ ub{5— s'g} s'/fsf] ;f/<br />

of p2]Zotkm{ hfFb} ghfg]Ù cfkm} +nfO{<br />

dsf{ kbf{ klg b]vfj6L, k|bz{gd'vL s'/fdf dfq Wofg lbg] .<br />

o;sf] cy{ xf]— gofF cfw'lgs pks/0f, tf}/tl/sf cyjf<br />

/Lltl/jfh ckgfpFbf Tof] lsg, s;/L / slt;Dd cfkm"n]<br />

ckgfpg] eGg] s'/f ;f]Rb} g;f]Rg] . s'g} klg s'/fsf] ulx/fOdf<br />

hfg} grfxg] .<br />

ca ;f]kmf jf d]rnfO{ k;ndf lsg kf]lnlyg lkmNdn]<br />

df]l/Psf] x'G5 eGg]tkm{ hfpF .<br />

s'/f ;/n 5, t/ htftt} plw|Psf] Knfl:6ssf] k|sf]k<br />

km}lnPkl5 eGg}kg] { eof]— d]r t d]r xf], o;nfO{ a:gsf]<br />

nflu ;'lj:tf xf];\ eg]/ …Puf] {gf]ldsÚ lx;fan] l8hfOg ul/Psf]<br />

x'G5 . c‰ w]/} ;'lj:tfsf] nflu kmf]dsf] leqLnfO{ sk8fn]<br />

df]/]/ agfOG5 . o:tf] d]rnfO{ a]Rg zf]?ddf /fVbf Knfl:6sn]<br />

5f]Kg] rng lsg 5 eg] xfd|f v'nf k;nx¿df w"nf]n] /fd|/L<br />

cfjthfjt u/]sf] x'G5 / :6sdf /flvPsf ;fdfg, ljz]if<br />

u/L sk8fn] 5f]k]sf j:t'x¿, l5§} w'nfDd] / kmf]xf]/ x'G5g\ .<br />

xf]n;]naf6 l/6]ndf k'¥ofpFbf af6f]df klg TolQs} kmf]xf]/ xf]nf .<br />

To;afx]s u|fxsx¿sf] ;+;u{af6 klg hf]ufpg' k¥of], sltn] d}nf<br />

xft / n'ufn] 5'Fb},<br />

p7\–a;\ ub} { 6]:6 ug] { x'g\ .<br />

oL ;a} sf/0fn] Knfl:6sn] df]l/Psf] x'G5 sk8fsf<br />

d]r–;f]kmfx¿nfO{, t/ a:g ;'lj:tfsf nflu xf]Og . a? Knfl:6s<br />

gl‰lssg al;lb+bf d]r–;f]kmfdf sk8f xfNg'sf] cy{ g} cgy{<br />

eOlbG5 . sk8fn] …df]O:r/Ú / kl;gfnfO{ xfjfdf ldl;g] df}sf<br />

lbG5 eg] Knfl:6sn] o;nfO{ k"/} /f]lslbG5 . sk8f /fVg'sf] k"/f<br />

…P8\efG6]hÚ a:g] JolQmnfO{ k|fKt x'Fb}g<br />

.<br />

of] t ;a}n] a'‰]s} s'/f xf], t/ klg lsg d]r lsg]/<br />

NofPkl5 Knfl:6snfO{ oyfjt\ /fVg] rng 5 tÙ dxLgf} +, w'hfw'hf<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

gk/];Dd klg < h'g k|j[lQ x/]s ju{, If]q, ;d'bfodf xfdL<br />

kfpF5f} + . olb xfd|f] d'n'ssf] ljljw ;d'bfodf‰ kxf8, lxdfn<br />

/ t/fO{–dw]z ;a} If]qnfO{ ;d]6\g] Pp6} g]kfnL klxrfg 5<br />

eg] Tof] lsg]sf] d]rsf] Knfl:6s gRofltsg k|of]u ug] { xfd|f]<br />

;fd"lxs ;+sNk / c7f]6 g} xf] . o;nfO{ xfd|f] cfˆg} /fli6«o<br />

df}lnstf 7fg]/ v'zL x'g klg ;lsG5 . t/ o:tf] rng,<br />

h;nfO{ /Lltl/jfh eGg klg ldNg] eO;Sof], sf] sf/0fsf]<br />

zf]w rflx+ ug} { kb{5 . lsg gfDr]b]lv<br />

tf}lnxjf;Dd o:t} x'G5 <<br />

zfob xfdL g]kfnLsf] cfkm"n] lsg]sf]<br />

lrhnfO{ ;Sbf] nfdf] ;do gofF h:t}<br />

kf/]/ /fVg] ldtJooL cyjf ;+/If0fjfbL<br />

k|j[lQ xf] of] . tL ;fdfgaf6 kfpg]<br />

;'lj:tfaf6} cfkm"nfO{ jl~rt u/]/ eP<br />

klg To;nfO{ ;s];Dd nfdf] ;do<br />

;'/lIft /fVg] r]i6f .<br />

t/ ha xfdL 3/, clkm;, /]:6'/]G6,<br />

jf zogsIfdf d]r, ;f]kmf lsG5f} +Ù<br />

Tof] k|of]u ug{, a:gsf nflu lsg]sf x'G5f} + . ;fbf sf7<br />

cyjf Knfl:6ssf] dfq geO{ kmf]d / sk8fåf/f ;';lHht d]r<br />

lsGg'sf] cy{ cln a9L ;'lj:tf vf]Hg' xf] . /, Tof] ;'lj:tf<br />

kfpg kf]lnlygsf] Rofb/ pwfg} { k5{ . d]rsf] dHhf lsg]b]lv<br />

g} lng'kb{5, lsg Tof] kf]lnlyg Rofltg] j]nf;Dd kv{g] < o;f]<br />

ubf{ a:bf kfOg] ;'lj:tf;Fu} d]r agfpg] sf/Lu/sf] p2]Zo klg<br />

k"/f x'G5 / d]r dflnssf] …P:y]l6S;Ú df klg s;}n] k|Zg<br />

p7fpFb}g .<br />

of] :tDesf/sf] Pp6f …h+unLÚ eGg ldNg] :jefj 5— s'g}<br />

klg 3/, clkm;, k|tLIffno, uf8L h]df xf];\Ù ;f]kmf, d]r, l;6df<br />

df]/]sf] kf]lnlyg b]Vg} x'Fb}g<br />

. cfkmGtsf] ;fdfg xf] / ldNg]<br />

eP cfkm} +n] RofltlbG5', gq lsg pQm Rofb/ t'?Gt} RofTg'k5{<br />

eg]/ ;DalGwt JolQm;Fu jsfnt ul/xfN5' . s'g} ;fyLsf] gofF<br />

uf8Lsf] l;6 5f]lkPsf] kf]lnlygdf t ‰g\ d]/f g+u|f k'luxfN5g\ .<br />

/ o;f] ug'{sf]<br />

cfgGb slt 7"nf] x'G5 ls d kf7snfO{ klg o;}<br />

ug{ lgDTofpF5' . d'n'se/ cleofg g} rnf];\, …l;6sf] Knfl:6s<br />

x6fp cleofgÚ Û / s;}n] …cln uDeL/ x'g';\, o:tf] 5]p g<br />

6'Kkf]sf] s'/fsf d;L–sfuh vr{ gug{ ';\Ú eG5g\ eg] d]/f] hjfkm<br />

/xG5– of] ljifodf cGt/lglxt ;To w]/} g} uDeL/ 5 .<br />

kf]lnlygnfO{ d]r, ;f]kmfdf lsg]sf] dxLgf} + -st} st} t<br />

kTofpg';\, jiff{ } +_ hxfFsf] txL+ /fVg] xfd|f] afgLn] …;f/Ú / …¿kÚ<br />

aLrsf] e]b 5'6\ofpg g;Sg] xfd|f] /fli6«o k|j[lQ ‰NsfpF5 .<br />

;fdflhs lqmofsnfkdf xf];\ jf /fhgLltdf oqtq o; k|j[lQsf<br />

pbfx/0f kfOG5g\ . tL pbfx/0ftkm{ clxn] oxfF ghfpF .<br />

57<br />

57


58<br />

k':ts<br />

pBdLsf cfly{s l6K;<br />

pBdLsf cfFvfdf cy{tGq<br />

n]vs M ljgf]b rf}w/L<br />

k|sfzs M l;hL kmfpG8];g<br />

d"No M ?=!)), k[i7 M @!^±<br />

;sf/fTds ;f]r / k|oTgaf6 b]zdf<br />

cfly{s kl/jt{g Nofpg ;lsg]df ljZj:t<br />

5g\, pBf]uklt ljgf]b rf}w/L . o'jf<br />

g]kfnL efifLnfO{ ;lhnf]<br />

cd]l/sfdf a;f]af;<br />

n]vs÷;DkfbsM /fh]z sf]O/fnf÷8u xn<br />

k|sfzsM 1fg Hof]lt s]Gb|, -cd]l/sf_<br />

d"NoM !$ 8n/, k[i7M @@$±$<br />

cd]l/sfn] clk|n @)!@ ;Dddf<br />

%# xhf/ ##@ hgf g]kfnL d"nsf<br />

e'6fgL z/0ffyL{nfO{ cfˆgf] e"lddf<br />

g]kfnLn] leœofpg] /]ld6]G;;Fu} d'n'sleq<br />

a9\bf] cfGtl/s tyf afXo ko{6sLo<br />

ultljlw / ufpF–ufpFdf z'¿ ePsf<br />

ljleGg cfly{s lqmofsnfkaf6 pgL<br />

pT;flxt 5g\ . pgsf] lx;fadf ca s]xL<br />

Joj:yfksLo sfo{x¿ dfq afFsL 5g\,<br />

h;n] ;':t Joj:yfksx¿nfO{ lj:yflkt<br />

u/]/ ;d[l4sf] clenfiff k"/f ug{ ;sf];\ .<br />

Ps ;kmn pBf]uL, g]kfn<br />

pBf]u jfl0fHo dxf;+3 / g]kfn pBf]u<br />

kl/;+3sf] cWoIfsf] x}l;otdf ;fj{hlgs<br />

rf}w/Lsf cleJolQm, cGt/jftf{ / n]v<br />

/rgf ;d]l6P/ xfn} k|sflzt pBdLsf<br />

cfFvfdf cy{tGq gfds k':ts g]kfnsf]<br />

cj;/ / ;+efjgfx¿sf] ;Fufnf] g} ag]sf]<br />

5 . k':tsdf Pp6} Joj;fodf nufgL u/]<br />

klg ;/sf/L c;kmn / lghL If]q ;kmn<br />

x'g'df d'VotM Joj:yfkg kIf g} sf/s<br />

/x]sf] pNn]v 5 . ;/sf/L pBf]ux¿<br />

lbglbg} w/f;foL x'g'df /fHosf] csd{0otf<br />

lhDd]jf/ /x]sf] rf}w/Lsf] 7DofO 5 .<br />

;/sf/n] lghL If]qnfO{ cfly{s ;d[l4sf]<br />

k'gjf{; u/fPsf] 5 . cGo k|of]hg /<br />

k|lqmofaf6 cd]l/sf k'Ug] g]kfnLsf] ;+Vof<br />

klg lg/Gt/ al9/x]sf] 5 . tLdWo]<br />

lzlIftx¿nfO{ cd]l/sfdf 3'nldn x'g,<br />

ToxfFsf] ;+:s[lt / tf}/tl/sf a'´g ufx|f]<br />

geP klg cNklzlIft / lg/If/x¿nfO{<br />

lgs} ;d:of k5{ . oxL s'/fnfO{ Wofgdf<br />

/fv]/ Dofgr]:6/sf] Go' XofDk;fo/l:yt<br />

kqsf/ /fh]z sf]O/fnf / ;dfh;]jL 8u<br />

xnn] cd]l/sfdf a;f]af; gfdsf] ;xof]uL<br />

k':ts lgsfn]sf 5g\ .<br />

!( v08sf] k':ts k|sfzgdf<br />

;gt cfrfo{, tf/f cfrfo{, xf]d<br />

If]qL / ;+:yfut ¿kdf n'y/g ;f];n<br />

;le{;]h\ tyf Go" XofDk;fo/ Rofl/6]an<br />

kmfp08];gsf] ljz]if ;xof]u /x]sf] 5 .<br />

lstfasf] g]kfnL v08 Go" XofDk;fo/af6<br />

…cIfl/sfÚ Go"hn]6/ k|sflzt ul//x]sf<br />

kqsf/ sf]O/fnfn] n]v]sf x'g\ eg] c+u| ]hL<br />

v08 8u xnn] . z/0ffyL{ k'g:yf{kgfdf<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

;xofqL g7fgL k|lt:kwL{sf] Jojxf/ u/]sf]<br />

u'gf;f] klg k':tsdf 5 .<br />

cfkm" ;ef;b\ /x]sf a]nf ;+;b\df<br />

k|j]z ePsf cfly{s gLltx¿nfO{ t'xfpg<br />

ePsf v]naf/] klg pgn] n]v]sf 5g\ .<br />

nufgL af]8{ ;DaGwL ljw]os kfl/t x'g}<br />

glbg nfluk/]sf] ;d"xn] kfl/t eO;s]kl5<br />

klg To;nfO{ lg:t]h kfg{ k|of; u/]sf]<br />

k|;Ë 3tnfUbf] 5 .<br />

d'n'ssf] cy{tGq ;'b[9 agfpg] x/]s<br />

sbdnfO{ /fi6«jfbsf] cf8df /f]Sg] sfd<br />

ePsf] / To;af6 g]kfn / g]kfnLnfO{<br />

7"nf] xflg k'u]sf] rf}w/Lsf] lgisif{ 5 .<br />

n]vsn] cfly{s s"6gLltsf nflu /flvPsf<br />

g]kfnL jfl0fHo b"tx¿sf] e"ldsfb]lv<br />

ljZj cfly{s ;+s6;Ddsf] ljifodf snd<br />

rnfPsf 5g\ . oBlk cfˆgf ;–;fgf<br />

;d:of ;'N‰fpg klg ;/sf/s} d'v<br />

tfSg] nufotsf lghL If]qsf] sdhf]/Laf/]<br />

eg] rf/ v08sf] lstfadf s]xL<br />

pNn]v 5}g . �<br />

k|eft e§/fO{<br />

;+nUg ;+3–;+:yfx¿n] cfkm"n] klg a'´g]<br />

efiffdf n]lvPsf] ;fdu|L afF8\g a9L<br />

tTk/ x'g] / c+u| ]hL efiff l;Sb} u/]sf<br />

g]kfnLefifL kf7ssf nflu z}lIfs ;fdu|L<br />

;d]t x'g] lx;fan] k':tsdf c+u| ]hL v08<br />

klg /flvPsf] n]vs–;Dkfbs sf]O/fnfn]<br />

v'nfPsf 5g\ . lstfa n]Vg'cl3 ;tg,<br />

/fh]z / 8un] Go" XofDk;fo/ / gy{<br />

Sof/f]nfOgf k'u]sf e'6fgL z/0ffyL{x¿;Fu<br />

5nkmn u/]sf tyf 5nkmnsf ;xefuLn]<br />

cd]l/sfdf a;f]af; ug{ s] s:tf ljifo<br />

hfGg'k5{ / lstfadf s] s:tf s'/f<br />

n]lvg'k5{ eg]/ ^)) eGbf a9L ;'‰fj<br />

lbPsf lyP .<br />

cd]l/sfdf a;f]af; ug{ uO;s]sf<br />

jf hfg nfu]sf, vf;u/L c+u| ]hL sdhf]/<br />

ePsf, g]kfnLefifLnfO{ pkof]uL x'g] lstfa<br />

l;Q} +df k9\g, ;fg{ jf lk|G6 ug{ ldNg]<br />

u/L OG6/g]6sf] ;f‰f 8f]d]gdf klg<br />

/flvPsf] 5 . �


k|fKt s[lt<br />

ZofdZj]t hLjgsf syf<br />

;]tf] w/tL<br />

n]vsM cd/ Gof}kfg]<br />

k|sfzsM kmfOglk|G6 cfOPg;L<br />

d"NoM ?=#%), k[i7M #&#±!)<br />

kfgLsf 3fd pkGof;sf nflu @)^^<br />

;fnsf] kb\d>L ;flxTo ;Ddfg ljh]tf<br />

cd/ Gof}kfg] g]kfnL cfVofgdf lgs}<br />

7"nf] ;Defjgf af]s]sf k|ltef x'g\ . bf];|f]<br />

pkGof; ;]tf] w/tL dfkm{t pgL c‰ 7"nf]<br />

cfTdljZjf;sf ;fy km]l/ k|s6 ePsf 5g\ .<br />

d?e"ld h:tf] lg/; tyf cg'Tkfbs laDj<br />

af]s]sf] ;]tf] w/tL z}nL, bz{g, k|:t'lt<br />

tyf ljifoj:t'sf] b[li6n] cAan bhf{sf] s[lt<br />

ag]sf] 5 . dxfe"sDk cfPsf] lj=;+= !(()<br />

df sf:sLsf] ;]/f]km]/f]df hlGdPsL tf/fsf]<br />

@)^* ;fn;Ddsf] hLjgj[QnfO{ leqL txb]lv<br />

vf]tlnPsf] 5, ;]tf] w/tL df . ;ft jif{df<br />

lax] / ( jif{s} pd]/df ljwjf ePsL tf/fsf]<br />

afndgf]lj1fg / of}jgfj:yfsf] cg'e"ltb]lv<br />

c:tfrn;Ddsf] ljlzi6 cGj]if0fn] ljz]if<br />

agfPsf] 5, pkGof;nfO{ .<br />

k"FhL -efu !, @ / #_<br />

n]vsM sfn{ dfS;{<br />

cg'jfbM o'j/fh kGyL<br />

k|sfzsM k|eft k|sfzg<br />

d"NoM ?=@,)))<br />

;kgfdf dfS;{<br />

syf;+u|x<br />

n]vsM /fh]Gb| k/fh'nL<br />

k|sfzsM ;f‰ff k|sfzg<br />

d"NoM ?=!(%, k[i7M !@*±*<br />

tTsfnLg kl/j]zdf gf/L, ljz]if u/L<br />

ljwjfnfO{ x]g{] ;fdflhs b[li6sf]0fnfO{ of]<br />

pkGof;n] ;zQm 9+uaf6 phfu/ u/]sf]<br />

5 . ;fdflhs lgod tyf dfGotfx¿ h]<br />

eP klg x/]s dfG5]sf] cflbd dgf]j[lQ Ps}<br />

k|sf/sf] x'G5 eGg] ;TonfO{ pkGof;sf/n]<br />

hLjgjfbL bfz{lgs sf]0faf6 ;/; k|:t't<br />

u/]sf 5g\ . :yfgLo efiff k|o'Qm ;+jfbn]<br />

pkGof;nfO{ hLjGt t agfPsf] 5 g}, ;Fu;Fu}<br />

;dsfnLg ;+:s[lt, k/Dk/f tyf /xg;xgsf]<br />

clen]vLs/0f klg ePsf] 5 . o; cy{df ;]tf]<br />

w/tL pkGof; efjL k':tfnfO{ ;dfh lj1fg<br />

a'´g] w]/} pkxf/ klg ePsf] 5 .<br />

;sf/fTds hLjg bz{g o; pkGof;sf]<br />

;aeGbf dxŒjk"0f{ ljz]iftf xf] . tf/fn] ljwjf<br />

x' Fbf, ;tLk|yfsf] syf ;'Gbf, cfkmGtaf6 lt/is[t<br />

x'Fbf<br />

jf hLjgsf c;+Vo b'MvkL8f / s'?k<br />

‰} + nfUg] hLjg afFRbf klg xd]zf cfkm"nfO{<br />

efUodfgL g} 7fGb} ;fdflhs kl/j]znfO{<br />

;sf/fTds ¿kdf u|x0f u5{ ] . pkGof;sf<br />

cGo kfqx¿ kljqf, hd'gf, uf]ljGb cflbsf]<br />

pkl:ylt / hLjgj[lQ klg lgs} nofTds<br />

nfU5g\ . pkGof;sf/n] dflg;sf] hLjgnfO{<br />

k|s[lt, kof{j/0f, r]tg÷cr]tg cfsf+Iff<br />

cflbsf] cg]s /f]rs ljDax¿dfkm{t s];|fs];|f<br />

s]nfOPsf 5g\ . Pp6f dfG5]sf] afNofj:yf,<br />

of}jgfj:yf, k|f}9fj:yf / j[4fj:yf;Ddsf]<br />

ofqfnfO{ pkGof;n] st} ;r]tg t st}<br />

dfgl;s cjr]tgsf] k'6 lb+b} 5n{Ë kf/]sf] 5 .<br />

s]Gb|Lo rl/q tf/f;Fu} cGo kfqx¿sf]<br />

pkl:ylt lgs} ;zQm 5g\ . hLjgsf<br />

uf]/]6f]x¿df cf–cfˆgf] lhGbuL cfˆg} kf/fn]<br />

ef]u]sf pgLx¿ cGttM lhGbuL ef]u]/ b]j3f6df<br />

cf>o lng cfOk'U5g\, sf]xL lg?kfo eP/,<br />

o'4df x/fPsf] k|]d<br />

n]vsM sfªdfª g/]z /fO{<br />

cKh;] sfG5f<br />

k|sfzsM g]kfnL k|ltef k|lti7fg<br />

d"NoM ?=!)), k[i7M !!(±<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

sf]xL hf]8L;Fusf] ljof]u ;xg g;s]/ t<br />

sf]xL cfˆgf ;Gtfgaf6 lt/is[t eP/ . o;/L<br />

b]j3f6 ;a}n] hLjgsf] pQ/f4{ lj;h{g ug] {<br />

rf}tf/f] ePsf] 5 . pkGof;sf/n] ;DkGg,<br />

ljkGg ;a}sf] uGtJo clGtddf Pp6} x'g]<br />

;Gb]z lbg rfx]sf 5g\ . ljifosf] k|efjzfnL<br />

p7fg / a}7fg ePsf] pkGof;sf k|To]s v08<br />

kf7snfO{ gofF ‰6\sf lbP/ csf{] v08df<br />

hf]l8g k'U5g\ .<br />

pkGof;df kf}/fl0fs ldyssf] ;'Gb/<br />

k|of]u 5 . kfqx¿;Fu :ynut ;fIffTsf/<br />

u/]/ tof/ kf/]sf] x'gfn] pkGof; jf:tljs<br />

hLjgsyf h:tf] nfU5 . o;qmddf ;f+;fl/s<br />

;'v–;'ljwfaf6 6f9f /x]/ O{Zj/df ;dlk{t<br />

x'g rfxg] elgPsf of]uL / :jfdLx¿sf]<br />

kfv08 klg 5tf5'Nn x'G5, 7fpF7fpFdf .<br />

Pp6L afnljwjfsf] cfsf+Iff / dgf]bzf<br />

s]nfpg] hf]lvdk"0f{ sfd ubf{ gf/Lk|ltsf]<br />

;Ddfgdf n]vsn] kfngf u/]sf] ;r]ttf<br />

k|z+;fof]Uo 5 .<br />

pkGof;df eflifs cz'l4 / cGo<br />

sdhf]/Lx¿ klg 5g\ . cgk9 tf/f;Fu<br />

bz{gsf ckTofl/nf k|;Ëx¿ hf]l8Psf 5g\ .<br />

sltko k|;Ëx¿ kf7ssf] w}o{ u'dfpg] u/L<br />

j0f{gfTds / k6s] ¿kdf cfPsf 5g\ .<br />

k':ts k|sfzgcl3sf] ;Dkfbg sd{nfO{ dxŒj<br />

glb+bf k':ts c:j:ys/ ¿kdf df]6fPsf] 5 .<br />

oBlk, of] pkGof; xfd|f] cl3Nnf] k':tfn]<br />

ef]u]sf] ;dfhsf] hLjGt b:tfj]h ag]sf]<br />

s'/fdf eg] s'g} z+sf 5}g . pkGof;n] x/]s<br />

kf7sdf, To;df klg ljz]if u/L dlxnfdf<br />

…wGg Û Tof] ;dodf hlGdg5'Ú eg]/ pR5jf;<br />

pTkGg u/fpF5 . �<br />

hLjf nfld5fg]<br />

===cyf{t\ xfdL<br />

lgaGw;+u|x<br />

n]vsM /d0f l3ld/]<br />

k|sfzsM ;f+lu|nf a'S;<br />

d"NoM ?=!%), k[i7M !)(±*<br />

s';'d<br />

syf;+u|x<br />

n]vsM tf]of u'?ª<br />

k|sfzsM /Tg k':ts e08f/<br />

d"NoM ?=!$), k[i7M ^*±*<br />

59


d‰fd g]kfnL lkmNd<br />

u'8afO{ sf8df08" df dflNesf ;'Aaf .<br />

cfznfUbf]<br />

km8\sf]<br />

lkmNd k9]sf / /+ud~rdf vfl/Psf<br />

lgb] {zs÷snfsf/x?sf] cfudg;Fu}<br />

g]kfnL l;g]dfn] ck]lIft ult<br />

;dft]sf] 5 .<br />

cg'zLn >]i7 / Clif/fd s§]n<br />

…rf / 8fG; rf/ kmfO6, nfUb}g s;}sf]<br />

slk/fO6Ú kmd"{nfn] x}/fg} kf¥of],<br />

g]kfnL rnlrq pBf]unfO{ . …;LÚ u|]8sf<br />

lxGbL lkmNdsf l3l;lk6L …kmd" {nfÚdf alg/x]sf<br />

lkmNdsf lstfa jfrg u/]h:tf] nfUg] ;Djfb<br />

/ c;fWo s[lqd clegon] bz{snfO{ cflht<br />

agfPsf] ;dodf a]/f]huf/ o'jsx¿sf]<br />

syfdf ag]sf] n"6 n] g]kfnL l;g]df x]g{<br />

5f8]sfx¿nfO{ ;d]t xndf kmsf{of] . o;/L<br />

rnlrq ahf/ t/lËt eO/xFbf …g]kfn aGbÚsf]<br />

syfdf ag]sf] xfOj] aln{g cGt/f{li6«o lkmNd<br />

dxf]T;jdf 5flgof] . ?=#) nfvdf ag]sf]<br />

n"6 n] s/La ?=% s/f]8sf] Jofkf/ ug'{<br />

/ …kmfOe 8LÚ Sofd/fn] lvr]sf] xfOj] n]<br />

cf]:sf/kl5sf] d~rdf lk|ldo/ zf]sf] cj;/<br />

kfpg' rfgr'g] s'/f lyPg .<br />

cj:yf s:tf] eg], @)^* df k|bz{gdf<br />

cfPsf *^ lkmNddWo] n"6 kl5 rknL<br />

xfO6 clg To;kl5 kn, bzuhf, d;fg<br />

/ cGbfh n] s]xL /fd|f] Jofkf/ u/] eg]<br />

afFsL ;a}sf] nufgL e'; eof] . o;af6<br />

k|dfl0ft ePsf] 5, v'/fs / g]kfnLkg ePsf<br />

g]kfnL lkmNdsf nflu bz{ssf] s'g} sdL<br />

60<br />

le;f un{ .<br />

5}g, pgLx¿ 6fl9Psf kmd"{nf pTkfbgaf6<br />

dfq} xf] .<br />

kl/jt{gsf ;+jfxs<br />

nx8 / gSsnsf] e/df ljgf ldlxg]t<br />

lkmNd agfpg]x¿ a9fl/g] ;Defjgf b]vfPsf]<br />

5, g]kfnL rnlrq If]qdf gofF kfgfsf<br />

lkmNdsdL{sf] cfudgn] . nx8Lx¿n] of]<br />

l;h{gzLn ;d"x;Fu l;g] ahf/df l6Sg ca ls<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

ldlxg]t ug'{k5{<br />

ls knfog x'g'k5{ . ljwfut<br />

;f]rsf ;fy g]kfnL l;g]df agfpg] sfdsf]<br />

yfngL gjLg ;'Aaf -g'dfkm'ª_, l5l/ª l/tf/<br />

-ds'08f]_ nufotaf6 ePsf] xf], h'g wf/n]<br />

clxn] cfP/ kl/0ffdd'vL ult lnPsf] 5 .<br />

gofF nx/df bLks /f}lgof/ h:tf k'/:s[t<br />

j[Qlrq lgb]{zs / cg'k a/fn, bofxfª<br />

/fO{, ;f}uft dNn, sdf{, /fhg vltj8f,<br />

;l/tf lu/L h:tf /ËsdL{x¿ lkmNddf hDg


n"6 .<br />

u'8afO{ sf7df08" .<br />

yfn]sf 5g\ . 8f= ;ld/dl0f bLlIft,<br />

nf]lgd bLlIft h:tf cGo If]qsf JolQm<br />

/ rf}w/L u|'k h:tf] cf}Bf]lus 3/fgf<br />

klg lkmNdsf nufgLstf{ ePsf 5g\ .<br />

k|r08dfg >]i7 lgb] {lzt le;f un{ df ^)<br />

k|ltzt nufgL u/]sf] rf}w/L u| 'ksf] ;LhL<br />

OG6/6]Gd]G6sf sfo{sf/L lgb] {zs /fh]Gb|<br />

zne skf]{/]6 xfp;x¿ cfpFbf g]kfnL<br />

lkmNddf nufgLsf] vfFrf] gx'g] atfpF5g\ .<br />

cfrfo{ .<br />

æt/, skf]{/]6 nufgLsf nflu<br />

lkmNd rNg'k¥of]Æ, ;ne<br />

eG5g\, ælkmNd rNg Tof] /fd|f]<br />

x'g'k¥of] .Æ<br />

kl5Nnf] ;dodf g]kfnL<br />

lkmNdn] lnPsf] …6«]08Ú x]bf{<br />

;nen] eg] h:tf] jftfj/0f<br />

ag]sf] eGg ;lsG5 . of]<br />

If]qdf s]xL cy{k"0f{ sfd u/f} +<br />

eGg] efjgfsf Ps;]Ps o'jf<br />

lkmNdsdL{x¿ cfPsf dfq 5}gg\,<br />

k|ljlwsf] pkof]u;Fu} bz{sdf<br />

klg gofF …6]i6Úsf] ljsf; ePsf]<br />

5 . jl/i7 rnlrqsdL{ gL/<br />

zfx kl5Nnf] ;dodf k|bz{gdf cfPsf /<br />

aGb} u/]sf rnlrqx¿n] g]kfnL l;g] pBf]u<br />

cu|udglt/ nfu]sf] bx|f] ;+s]tx¿ lbPsf]<br />

atfpF5g\ . pgsf] ljrf/df, rnlrqsf]<br />

syf eGg] z}nL / k|:t'ltdf k[ys\ k|of]u<br />

eO/x]sf] 5 . lgb] {zs gjLg ;'Aafsf] a'‰fOdf,<br />

of] a]nf bz{ssf] ?lr kl/jt{gn] ;aeGbf<br />

dxŒjk"0f{ sfd ul//x]sf] 5 . æx/]s !)<br />

jif{df ;dfhsf ;a} If]qdf gofF k':tf cfpg]<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

ckjfb .<br />

xfOj] .<br />

lgod lkmNd If]qdf uhan] nfu" ePsf] b]lvG5Æ,<br />

;'Aaf eG5g\ .<br />

clxn] cfrfo{, xfOj], u'8afO{ sf7df08",<br />

58\s], ;'gufef, syf, awzfnf, ckjfb<br />

nufot g]kfnL ;dfhsf] oyfy{;Fu tfbfTDo<br />

/fVg] rnlrqx¿ wdfwd alg/x]sf 5g\ . xfOj]<br />

/ u'8afO{ sf7df08" n] klg n"6 n] h:t}<br />

Jofj;flos ;kmntf kfof] eg] g]kfnL bz{ssf]<br />

…6]i6Ú kl/jt{g ePsf] kSsf x'G5 . bz{ssf] …6]i6Ú<br />

kl/jt{gn] g]kfnL lkmNd pBf]udf sfofkn6nfO{<br />

;'lglZrt agfpF5 . xfOj] n] bz{snfO{ aGb–<br />

rSsfhfdsf] cfˆg} ef]ufO b]vfpF5 eg] u'8afO{<br />

sf7df08" n] a9\bf] /fhgLlts ;+qmd0fsfn /<br />

lbzfxLgtfn] zx/L o'jfdf kf/]sf] c;/nfO{<br />

v'aLsf ;fy ptf/]sf] 5 . rnlrq ;dLIfs tyf<br />

lgb] {zs dgf]h kl08t cnu wf/sf lgb] {zsx¿n]<br />

sd;n vfnsf d;fn]bf/sf] ;f6f] dgf]j}1flgs,<br />

;fdflhs / /fhgLlts ljifosf rnlrqdf<br />

hf]8 lbPsf]n] lkmNdx¿df g]kfnL ;dfh ‰Nsg<br />

yfn]sf] atfpF5g\ .<br />

g]kfn rnlrq lgdf{tf ;+3sf cWoIf /fhs'df/<br />

/fO{ km/s wf/sf gofF rnlrqsdL{x¿n] ;'t]sf]<br />

rnlrq If]qnfO{ Ao"F‰fPsf] 7fG5g\ . vf;df,<br />

61


;'gufef<br />

g]kfnL lkmNd ahf/nfO{ g/fd|f rnlrqn]<br />

g} ;'sfPsf] xf] . o; lx;fan] /f}lgof/,<br />

l;df]z ;'g'jf/, lgZrn a:g]t, bLk]Gb| vgfn,<br />

;'bz{g yfkf, ;'j0f{ yfkf, lgud >]i7,<br />

cfnf]s g]Djfª, k|zGg kf}8]n, k|r08dfg<br />

>]i7, dgf]h kl08t nufotsf sNkgfzLn<br />

lgb]{zsx¿sf] ;dk{0fn] g]kfnL lkmNd<br />

pBf]usf] p4f/ x'g] cfzf ug{ ;lsG5 .<br />

of] lsg klg eg], oL lgb]{zsx¿ g]kfnL<br />

;dfhleqsf] ljleGg kf6f / oyfy{x¿nfO{<br />

cf–cfˆg} z}nLaf6 b]vfpg ;dlk{t 5g\, hf]<br />

c¿sf] eGbf leGg / ljlzi6 xf];\ .<br />

o:tf] ;f]rsf ;fy ag]sf d}gf, cNklj/fd,<br />

d's'08f], sdf{, af]S;L, d'gfdbg, ;fgf] ;+;f/,<br />

sfuj]gL h:tf lkmNdx¿ Jofj;flos ¿kdf<br />

w]/} ;kmn geP klg k|j[lQ kl/jt{gsf]<br />

;Djfxs ag] . 3/v]t 8'Ag] hf]lvd df]n]/<br />

o:tf rnlrq agfpg]x¿n] k};f t sdfpg<br />

;s]gg\, t/ l;g]df a'‰]sfx¿af6 :ofaf;L<br />

kfP, bz{ssf] …6]:6Ú kl/jt{gdf ;xfos<br />

ag] . af]S;L sf lgb]{zs uf]kfnrGb|<br />

nfld5fg] eG5g\, æca rflx+ nufgL p7fpg]<br />

dfq x}g, /fd|} sdfOx'g] cj:yf l;h{gf<br />

ePsf] 5 .Æ<br />

tf]8\b} k/Dk/f<br />

gfos–gflosfsf] k| ]ddf kl/jf/sf] cj/f]w,<br />

vngfossf] k|j]z, lx/f]sf] p8Gt] axfb'/L<br />

clg gfos–gflosfsf] ldng jf lj5f]8 .<br />

62<br />

To; aLrdf rf/ uLt / rf/ n8fO{+<br />

d"nwf/sf g]kfnL rnlrqsf] Oltj[lQ xf] .<br />

lxGbL rnlrqsf syf x'ax' ptfl/Psf<br />

o:tf lkmNddWo] sltkon] t gfd ;d]t<br />

rf]g{ EofPsf x'G5g\ . g]kfnL rnlrqdf<br />

h/f uf8]sf] of] lgn{Hh k|j[lQnfO{ gofF<br />

lkmNdd]s/x¿sf] k|j]zn] nueu a9fl/lbPsf]<br />

5 . lgb]{zs ;'Aaf k'/fgf] 9fFrfdf sfd<br />

ul//x]sfx¿ klg …d]lsªÚ kIfdf ;f]Rg afWo<br />

ePsf] atfpF5g\ .<br />

o;/L lkmNdsf] k|:t'lt k/Dk/fdf dfq<br />

tf]l8Psf] 5}g, kl5Nnf] ;dodf ahf/sf]<br />

;Ldf klg lj:tf/ ePsf] 5 . d"nwf/sf<br />

l3l;lk6L of 5f8f lkmNdx¿n] :jb]zsf xn<br />

b]Vg kfpg 5f8]sfdf kl5Nnf rnlrqx¿<br />

cGt/f{li6«o k| ]Iffu[x;Dd lj:tf/ ePsf 5g\ .<br />

n"6 s/La 8]9 bh{g b]zdf g]kfndf hlt<br />

g} rNof] . jl/i7 rnlrqsdL{ gL/ zfxsf]<br />

egfOdf, kl5Nnf] ;dodf cfPsf …kf]gf] {u|fkmLÚ<br />

z}nLnfO{ la;{g] xf] eg] g]kfnL rnlrq<br />

km8\sf] dfg] { tof/Ldf 5 .<br />

…kf]gf] {u|fkmLÚsf] ;d:of vf; u/]/ …l/on<br />

s'/fnfO{ l/on 9+un] b]vfP/Ú /ftf/ft rlr{t<br />

/ dfnfdfn x'g rfxg] lgb] {zsx¿df 5 .<br />

ætL lgb]{zsx¿ c‰} …UNofd/Ú / …eNu/Ú<br />

aLrsf] cGt/ 5'6\ofpg g;Sg] cj:yfdf<br />

5g\Æ ;LhL OG6/6]Gd]G6sf zne eG5g\ .<br />

o;sf] cy{, g]kfnL lkmNdsf] Pp6f kf6f]df<br />

gUgtf / lx+;f b]vfpg] xf]8jfhL klg rNg]<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% ;fpg @)^(<br />

g} 5 . o;nfO{ juL{s/0fsf] dfWodaf6<br />

klg lg/fs/0f ug{ ;lsG5, h;af6 ;du|<br />

g]kfnL rnlrq If]qnfO{ cnu kf/]/ cufl8<br />

a9fpg ;lsof];\ .<br />

laSg 5f8\of] cg'xf/<br />

g]kfnL lkmNd ahf/df nfdf] ;do ljifoj:t'<br />

/ clego eGbf lx/f]–lx/f]Ogsf] cg'xf/<br />

rnfOof], cg'xf/sf] bfd g} tf]lsof] . g]kfndf<br />

lkmNd rnfpg /fh]z xdfn / lj/fh e§sf]<br />

kmfO6 of /]vf yfkfsf] …UNofd/Ú geO{ x'Gg<br />

elgof] . slt;Dd eg], ljt/sx¿ kmnfgf]<br />

lx/f] jf lx/f]Og g/fv] lkmNd glng] eg]/<br />

lgdf{tf÷lgb] {zsx¿nfO{ bafa lbGy] . of] s'/f<br />

:jLsfg] { ;'lgn dfgGw/ clxn] eg] lkmNdsf]<br />

…sG6]G6Ú x]g{ yflnPsf] atfpF5g\ . pkTosfsf<br />

;aeGbf 7"nf] rnlrq ljt/sdf kg] { dfgGw/<br />

eG5g\, æg]kfnL bz{snfO{ ca :6f/ x}g,<br />

/fd|f] lkmNd rflxg] ePsf] 5 .Æ<br />

geGb}, clxn] /fh]z xdfn jf lj/fh e§<br />

x}g, ;f}uft dNn, bofxfª /fO{ jf sdf{x¿<br />

rlr{t 5g\ . km/s s] eg], xdfn / e§x¿<br />

:6f/ lx/f] sxnfpFy] kl5Nnfx¿ clegodf<br />

cAan snfsf/ . dfofh af/ df s;}n]<br />

glrg]sf t/, /fd|f] clego Ifdtf ePsf<br />

ulht lji6nfO{ lx/f] agfPsf lbg]z l8;L<br />

ca g]kfnL l;g]dfdf lgb] {zssf] Jofj;flos<br />

s'zntf / snfsf/sf] clegon] :6f/<br />

hGdfpg] ;do cfPsf] atfpF5g\ . �


d‰fd ljljw<br />

/f}gs<br />

cflbjf;L<br />

rnlrqsf]<br />

æOlG8lhlgo; lkmNd csf{ {OeÚ<br />

-cfO{PkmP_n] @*–#! c;f/df u/]sf] 5}6f} +<br />

…g]kfn cGt/f{li6«o cflbjf;L rnlrq<br />

dxf]T;jÚn] cflbjf;L hghfltsf ljifok|lt<br />

rf;f] /fVg]x¿nfO{ lkmNd ;+Vof /<br />

u'0f:t/n] pT;flxt agfof] . g]kfn;lxt<br />

@) b]zsf &( lkmNd / 8s'd]G6«L<br />

efg'n] hf]8]<br />

g]kfn–c;d<br />

ef/tsf ;ft /fHodf 8]9 s/f]8<br />

g]kfnL efifL /x]sf] cg'dfg 5,<br />

tLdWo] #) nfv c;ddf 5g\ . tLg<br />

s/f]8 cfjfbL ePsf] c;ddf 5l/P/<br />

a;]sf g]kfnLx¿n] g]kfnL efiff,<br />

;+:s[lt / g]kfnLkg hf]ufP/ /fv]sf<br />

5g\ . lkt[e"ldsf] /fhgLlts kl/jt{g,<br />

eflifs–;flxlTos cfGbf]ng / ;fdflhs<br />

k|ult c;dL g]kfnLx¿sf nflu ulx/f]<br />

rf;f]sf] ljifo aG5g\ . c;d g]kfnL<br />

;flxTo kl/ifb\ -cg];fk_ sf cWoIf<br />

gj ;fksf]6f ef/tsf] of] k"jf] {Q/<br />

/fHonfO{ g]kfn aflx/ g]kfnLx¿sf]<br />

bf];|f] 7"nf] 3/ eG5g\ . t/ eg]/ s]<br />

ug'{,<br />

g]kfn / c;daLr JolQmut:t/sf]<br />

cfphfp afx]s cGo s'g} ;DaGw<br />

5}g .<br />

of] cj:yfdf >j0f d'sf?ª, zzL<br />

n'd'Dj', /fhs'df/ lbSkfnnufotsf<br />

sf7df8f} +sf pT;fxL ;flxTosf/ tyf<br />

;+:s[ltsdL{x¿n] u7g u/]sf] g]kfnL<br />

;d]l6Psf] o; k6ssf] dxf]T;jdf /fd|f<br />

rnlrq dfq ga9L bz{s ;+Vofdf ;d]t<br />

pNn]Vo j[l4 eof] . cfof]hs ;+:yfsf<br />

cWoIf gjLg ;'Aafn] o; k6s dxf]T;jn]<br />

a[xt\ ¿k lng'sf ;fy} rnlrqx¿sf] :t/<br />

klg w]/} a9]sf] atfP . of] dxf]T;jdf<br />

lk|ldo/ ePsf] rnlrq ;+Vof g} !&<br />

jfª\do kl/ifb\ -g]jfk_ n]<br />

7"n} cfbfg–k|bfg ;DkGg<br />

u/]sf] 5, !((cf} + efg'<br />

hoGtLsf] cj;/ kf/]/ .<br />

hg:t/af6 klxnf] k6s<br />

ePsf] of] sfo{qmd lsg<br />

klg dxŒjk"0f{ /Xof] eg]<br />

o;df cg];fksf ;fksf]6f,<br />

/0f sfˆn] / lji0f' If]qL<br />

dfq xf]Og, /f]ªaf]ª t]/fªn]<br />

g]t[Tj u/]sf] c;d ;flxTo ;ef -c;f;_<br />

sf ;ft kbflwsf/L ;d]t sf7df8f} +<br />

cfP/ g]kfnL efiffsf cflbsljsf] hoGtL<br />

dgfP . ef/t ;/sf/sf] kb\d>L kbsåf/f<br />

lje"lift ;flxTosf/ tyf efiffzf:qL t]/fª<br />

c;f;sf cWoIf x'g\ .<br />

@( c;f/ laxfgsf] k|eftkm]/Lkl5 k|1f–<br />

ejg sdnfbLdf cfof]lht …g]kfnL–c;dL<br />

;flxTo ;Djftf{Ú df b'j}lt/sf k|f1x¿n]<br />

Pscsf{nfO{ ;Ddflgt ub} { ljrf/x¿<br />

cfbfg–k|bfg u/] . g]jfk ;Nnfxsf/<br />

d'sf?ªsf] ;efkltTjdf ;DkGg ;df/f]xdf<br />

g]kfn k|1f–k|lti7fgsf s'nklt j}/fuL<br />

sfO{ +nf, c;f;sf cWoIf t]/fª, k|lti7fgsf<br />

pks'nklt u+ufk|;fb pk| ]tL, k|fWofks<br />

uf]ljGb/fh e§/fO{, cg];fk cWoIf<br />

!–!% ;fpg @)^( � lxdfn va/klqsf<br />

j6f k'Uof] . sf7df8f} +sf] /fli6«o ;efu[x<br />

/ g]kfn ko{6g af]8{sf] xndf ePsf]<br />

dxf]T;jdf nfdf 5f]6f u/L g]kfnsf @&<br />

j6f lkmNd Pj+ 8s'd]G6«L k|bz{g eP .<br />

v'nf :kwf{df hghflt lkmNdsdL{sf tLg<br />

j6f u}/–cflbjf;L ljifosf lkmNd lyP .<br />

o; k6s g]kfnsf lkmNdx¿ u}/–hghflt<br />

lgb] {zsn] agfPsf] cflbjf;L / hghflt<br />

lgb] {zsn] agfPsf] u}/–cflbjf;L ljifosf<br />

u/L b'O{ ju{df 5flgPsf lyP .<br />

of] k6s cGt/f{li6«otkm{<br />

ci6« ]lnof, a|flhn, OSj]8/, tfGhflgof /<br />

sDaf]l8ofb]lv Sofgf8f, cd]l/sf;Ddsf<br />

!( b]zsf %@ lkmNd k|bz{g eP .<br />

dxf]T;jsf] h'/Ldf ci6« ]lnofsf<br />

lgdf{tf÷lgb] {zs PG8«f]j] efon, ef/tsL<br />

lgdf{tf÷lgb] {zs l/tf bQ / g]kfnsf<br />

dfgjzf:qL 8f= 8Da/ r]Dhf]ª lyP .<br />

hghflt ;DaGwL k':ts, >Job[Zo /<br />

x:tsnf k|bz{gLn] lkmNd dxf]T;jdf<br />

ljljwtf yk]sf] lyof] . of] ;dfrf/ tof/<br />

kfbf{;Dd k|lt:kwf{sf] glthf cfO;s]sf]<br />

lyPg . �<br />

Clif/fd s§]n<br />

;fksf]6f, g]jfk cWoIf n'd'Dj' /<br />

c;f;sf] cGt/ /fHo ;dGjo ;ldltsf<br />

ljefuLo k|d'vx¿ qmdzM g/]g xhf/L,<br />

>LdtL ?dL n:s/ af]/f / c;dL<br />

gf6ssf/ gu]Gb| zdf{n] g]kfn–c;d<br />

;flxlTos–;f+:s[lts lgs6tfdfly<br />

k|sfz kf/] . s'nklt sfO{ +nf / c;f;<br />

cWoIf t]/fªn] b'j}tkm{sf ;flxlTos<br />

s[ltsf] cg'jfbsf] kxn yfNg] atfP .<br />

tLg lbgsf] nflu cfPsf] c;f; /<br />

cg];fksf] !) ;b:oLo 6f]nLnfO{<br />

g]jfkn] efg' hoGtLsf] cj;/df ePsf<br />

ljleGg ;flxlTos sfo{qmdx¿df ;l/s<br />

u/fpg'sf] ;fy} sf7df8f} +sf wfld{s<br />

/ ;f+:s[lts :ynx¿sf] e|d0f u/fpFb}<br />

labf u¥of] . �<br />

Clif/fd s§]n<br />

63


64<br />

clGtd kfgf<br />

cd[t u'?ª<br />

;'Gb/ zfGt ljljw g]kfn<br />

snfsf/n] xfdL g]kfnL xf}<br />

+ eg]/ lrRofO/xg'kb}{g, /fli6«o Pstf /<br />

;b\efjsf] ;Gb]z lbg;s] k'U5 .<br />

{ +<br />

F<br />

{<br />

+<br />

+<br />

F<br />

+<br />

+<br />

{ {<br />

+<br />

…d cd[t g]kfnLÚ zLif{ssf] d]/f] n]vk|lt km];a"sdf<br />

kfPsf] Jofks k|ltlqmofaf6 Psbd k|efljt /<br />

;'lgG5 . t/ pgL sfg"gL x}l;otn] dfq xf]Og, x[bob]lv<br />

g]kfnL x'g\ . 5fof+sgsf] lbg ;+of]ujz ;/:jtL k"hf<br />

efjljXjn ePF . JoQm ljrf/k|lt d ;xdt, / k|hftflGqs k/]sf]n] 8]le8n] lrq sf]g{ clgR5f b]vfPsf lyP, lsgeg]<br />

dfGotfcg';f/ slt;Fu c;xdt klg 5' . dxŒjk"0f{ s'/f To; lbg pgL cfˆgf] cf/fWo 1fgsL b]jL ;/:jtLsf]<br />

:j:y 5nkmnsf] ;'?cft xf] .<br />

;Ddfgdf s'rLnfO{ cf/fd lbg] ub{y] . slj ljqmd ;'Aaf<br />

d}n] slxNo} cfkm"nfO{ cd[t u'?ª afx]s c¿ gfdn] l;4x:t n]vs x'g\ . t/ sNkgf u/f} +, pgn] Tof] uLt<br />

lrgfOgF . klxn]b]lv oxL gfdn] lrlgPsf]n] csf] gfd lnDa" efiffdf n]v]sf] eP d}n] ;+uLt eg{ / ufpg ;Sy]<br />

rflxG5 h:tf] klg nfu]g . cd[t g]kfnL eg]/ d}n] cfˆgf] xf]nf < ;s]s} eP klg tkfO{ +x¿ ;a}n] ;'Gg / a'´g<br />

cg'e"lt kf]v]sf] x' . t}klg ;g\ !(() lt/ cfkm"n] ;+uLt ;Sg'x'GYof] xf]nf <<br />

z'¿ ubf{tfsfsf jl/i7 snfsf/x¿ hlt hfGg] ePsf] eP b''O{bzs<br />

nfdf] ;+uLt ofqfdf d}n] ufOg], bd}, n]Krf,<br />

d}n] cfkm"nfO{ cs} gfdn] lrgfpg]<br />

/fO{, afx'g, du/, If]qL, g]jf/,<br />

lyPF .<br />

tfdfª, u'?ª cflbn] n]v]sf<br />

dnfO{ tL jl/i7 / cfb/0fLo<br />

uLt sDkf]h u/]sf] / ufPsf]<br />

snfsf/dfly uf}/j 5, h;n]<br />

5' . ;"rL c‰} nfdf] x'g;S5 .<br />

cfkm"nfO{ y/af6 glrgfpg]<br />

dnfO{ o:tf] ljljwtfsf] cg'ej<br />

cleofg rnfP . d !(^)–&) /<br />

;FufNg] cj;/ lbPsf] 5, g]kfnL<br />

c‰ Tof]eGbf cl3sf] s'/f ub} {5' .<br />

efiffn] .<br />

df:6/ /Tgbf; k|sfz, kGgfsfhL,<br />

cfkm"n] n]v]sf, ;+uLt e/]sf<br />

gf/fo0fuf]kfn, kmQ]dfg, k| ]dWjh,<br />

/ ufPsf clwsf+z ;fdflhs<br />

dl0fs/Tg, aRr' s}nfz,<br />

/ b]zelQmk"0f{ uLtdf d}n] ;w}<br />

gfltsfhL, lzjz+s/, d]njf<br />

xfdL s:tf g]kfnL xf} eGg] 7f8f]<br />

b]jL, tf/fb]jL, sf]OnL b]jL h:tf<br />

z}nL eGbf xfd|f] /fli6«o Pstf /<br />

s]xL snfsf/n] cfkm"nfO{ y/af6 lrgfpg rfx]gg\ . s]xL ;b\efjsf] ;Gb]z lbg] l;h{gzLn sfJofTds z}nL k5\ofpg]<br />

…af}l4sÚ x¿n] oL gfdsf] k5fl8 u'?jfrfo{, /fhe08f/L, u/]sf] 5' . d}n] d g]kfnL x' eGg] k|dfl0ft ul//xg' /<br />

k|wfg, a:g]t, >]i7, dfgGw/, dfy]df n]Vg z'¿ gu/]sf Do"lhs lel8of] jf ;f+uLlts sfo{qmddf g]kfnL ‰08f<br />

eP d g pxfFx¿nfO{ y/n] lrGy] +, g lrGg vf]Hy] . tL xNnfP/ b]zelQmk"0f{ uLt ufPsf] b]vfO/xg'kb} {g .<br />

af}l4snfO{ cledfg x'Fbf]<br />

xf] s] s] g kQf nufPF eg]/, klxn]klxn] l;h{gf ul/Psf uLtx¿df d}n] b'O{ lsl;dsf<br />

t/ pgLx¿n] To; k5fl8sf] bz{g a'‰]gg\ . dnfO{ nfU5, /fli6«o uLt kfPsf] 5'M Psy/L, /fli6«otfsf] efjgf hufpg<br />

cfhsf snfsf/n] klg jl/i7x¿sf] b"/bzL{ sbdsf] dd{ cfkm" g]kfnL xf] eg]/ lrRofpg] / k'vf{x¿sf] Oltxf;,<br />

a'‰]/ pxfFx¿sf] af6f] k5\ofpg'k5{ .<br />

alnbfg / axfb'/Lsf] avfg ug] {Ù csf] {y/L, xfdL g]kfnL xf}<br />

…>[ +uf/Ú cNad ;fj{hlgs x'Fbfsf]<br />

Pp6f 36gf ;D‰fpg eGg tyf Oltxf;df xfd|f k'vf{sf] alnbfg tyf ul/dfsf]<br />

rfxG5', h;df g]kYon] ;?eQm /lrt …;?df/fgLÚ uLt avfg ug{ afWo gkf/L /fli6«o Pstf / ;b\efjsf] ;Gb]z<br />

ufPsf] 5 . cNaddf Do"lhs g]kfnsf dflg;x¿n] pgsf] lbg] . d]/f] /f]hfOsf ;fdflhs–b]zelQmk"0f{ uLt bf];|f]<br />

k"/} gfd /flvlbg rfx]sf lyP— ;?eQm >]i7 . ;?eQm<br />

bfOn] dnfO{ kmf]g u/]/ u'gf;f] ub} cab]lv cfˆgf] gfdsf]<br />

k5fl8 y/ pNn]v gul/lbg cfu|x ug'{eof]<br />

.<br />

d}n] ufPsf kl5Nnf s]xL uLtdWo] ljqmd ;'Aafn]<br />

lsl;dsf x'g\ .<br />

kl5Nnf jif{ /]s8{ ePsf dnfO{ dgkg]<br />

;fdflhs–b]zelQmk"0f{ uLtx¿df >4]o l;l4r/0f >]i7sf]<br />

Pp6f uLt 5 . %) jif{ k'/fgf] of] uLtnfO{ s]xL jif{cl3<br />

n]v]sf] …d]/f] b]zÚ klg k5{ . g]kYosf] cf7f} cNadsf] s'zn ;+uLtsf/ GXo" ah|frfo{sf] ;+uLtdf of]u]Zj/<br />

zLif{ uLt klg aGof]— d]/f] b]z . of] uLtdf kl5 e"if0f cdfTon] ;zQm :j/df ufPsf lyP— Sof?F of] b]zsf]<br />

bfxfnn] Do"lhs lel8of] agfP . lel8of]df snfsf/ 8]le8 lglDt Sof?F . of] ;'Gb/ /rgfdf e"if0f bfxfnsf] cfsif{s<br />

8f]Un;n] efjk"0f{ cleJolQmsf ;fy g]kfnsf] ‰08fsf] lrq<br />

sf]/]sf 5g\ . 8]le8 gfd cfkm} +df c+u| ]hL / lqmlZrog<br />

lel8of]n] ;'gdf ;'uGw yk]sf] 5 -x]g'{;\M<br />

http://www.<br />

youtube.com/watch?v=M9y6LB5NDkM df_ . �<br />

lxdfn va/klqsf � !–!% c;f/ @)^(


=g+= ^% )$%÷$^ d=If]=x'=b=g+= )* )^&÷^*

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!