El enfoque de ciclo de vida en el sector agroalimentario
El enfoque de ciclo de vida en el sector agroalimentario
El enfoque de ciclo de vida en el sector agroalimentario
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ana Quiros<br />
ECO GLOBAL & ALCALA con <strong>el</strong> apoyo <strong>de</strong>l IERE<br />
aquiros@ecoglobala.com +506-2283-3496<br />
COSTA RICA
PARA HOY…<br />
• Antece<strong>de</strong>ntes<br />
• Impactos <strong>de</strong> los sistemas<br />
alim<strong>en</strong>tarios<br />
• Cómo medirlos ? ( base:<br />
Ciclo <strong>de</strong> Vida)<br />
• Qué nos van a <strong>de</strong>cir los<br />
resultados?<br />
• A quién sirv<strong>en</strong>?<br />
• Recapitulación
ANTECEDENTES:<br />
ECO GLOBAL (1997)<br />
ECO GLOBAL es una empresa netam<strong>en</strong>te costarric<strong>en</strong>se<br />
<strong>El</strong> propósito fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> ECO GLOBAL es:<br />
“contribuir efici<strong>en</strong>te y eficazm<strong>en</strong>te al <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la<br />
humanidad, aportando a los <strong>sector</strong>es privado y <strong>de</strong><br />
gobierno <strong>en</strong> la gestión que éstos realizan para que su<br />
<strong>de</strong>sempeño sea cada vez mejor “
ALCALA:<br />
Asociacion<br />
Latino<br />
Americana<br />
para la ECV<br />
(LCA por sus<br />
siglas <strong>en</strong><br />
Ingles).<br />
ACLCA: American<br />
C<strong>en</strong>ter for<br />
LCA<br />
ILCA<br />
UNEP/SETAC
P<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ciclo <strong>de</strong> Vida<br />
Transporte /<br />
Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
Use Ro<strong>de</strong>nticida Herbici<strong>de</strong><br />
Cosecha<br />
Producccion /<br />
transporte <strong>de</strong><br />
combustible<br />
2x Fertilizante / insecticida<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y<br />
transporte <strong>de</strong><br />
semilla<br />
Manufactura /<br />
Transporte<br />
<strong>de</strong> agroquímicos<br />
Muerte<br />
<strong>de</strong><br />
animales<br />
Plantar semilla<br />
Fertilizante /herbicida<br />
Muerte <strong>de</strong><br />
insectos<br />
b<strong>en</strong>éficos<br />
Emisión <strong>de</strong> N 2 O &<br />
Contaminación <strong>de</strong> Nutri<strong>en</strong>tes<br />
Cultivo <strong>de</strong>l Maíz<br />
CO 2 <strong>de</strong>l<br />
Tractor
IMPACTOS
P<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ciclo <strong>de</strong> Vida<br />
Transporte /<br />
Almac<strong>en</strong>am.<br />
Use ro<strong>de</strong>nticida Herbici<strong>de</strong><br />
Cosecha<br />
Producccion /<br />
transporte <strong>de</strong><br />
combustible<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y<br />
transporte <strong>de</strong><br />
semilla<br />
2x Fertilizante / insecticida<br />
Manufactura / Transporte<br />
<strong>de</strong> agroquímicos<br />
Muerte<br />
<strong>de</strong><br />
animales<br />
Muerte <strong>de</strong><br />
insectos<br />
b<strong>en</strong>éficos<br />
Semilla <strong>de</strong> Planta<br />
Fertilizante /herbicida<br />
Emisión <strong>de</strong> N 2 O &<br />
Contaminación <strong>de</strong> Nutri<strong>en</strong>tes<br />
Maíz <strong>de</strong>sarrollado<br />
CO 2 <strong>de</strong>l<br />
Tractor
GEI - Clima y Cultivos<br />
<strong>El</strong> <strong>sector</strong> Agricultura <strong>de</strong> EEUU<br />
aporta cerca <strong>de</strong>l 7% <strong>de</strong>l inv<strong>en</strong>tario<br />
<strong>de</strong> gases <strong>de</strong> efecto inverna<strong>de</strong>ro<br />
(GEI) <strong>de</strong> los EEUU<br />
Mas aun, se estima que 20-30% <strong>de</strong>l CO 2<br />
atmosférico es atribuible a la agricultura.<br />
Arado libera carbón almac<strong>en</strong>ado<br />
<strong>en</strong> los su<strong>el</strong>os, y la fertilización con<br />
nitróg<strong>en</strong>o libera N 2 O, un pot<strong>en</strong>te<br />
contribuy<strong>en</strong>te GEI<br />
Las tierras cultivadas “secuestran”<br />
cerca <strong>de</strong> la mitad <strong>de</strong> CO 2 por<br />
metro cuadrado <strong>de</strong> lo que logran<br />
las zonas forestales.
Uso <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o/<br />
Biodiversidad<br />
40% <strong>de</strong> la superficie terrestre <strong>de</strong>l<br />
Planeta es utilizada <strong>en</strong> la agricultura
Consumo <strong>de</strong> agua<br />
70% <strong>de</strong>l agua dulce <strong>de</strong>l planeta<br />
es usada para riego
Consumo <strong>de</strong> agua<br />
En E.E.U.U.<br />
Resi<strong>de</strong>ncial<br />
/ Comercial<br />
20%<br />
Industria<br />
30%<br />
Riego<br />
50%<br />
En Costa Rica…
Eutrofización<br />
Zona “muerta” <strong>de</strong>l<br />
Golfo <strong>de</strong> Mexico<br />
En Costa Rica….
Pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>os
Alta <strong>de</strong>manda por<br />
“Alim<strong>en</strong>tos Sust<strong>en</strong>tables”<br />
• PERO: No existe<br />
mucha ci<strong>en</strong>cia<br />
<strong>de</strong>trás <strong>de</strong> las<br />
<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong><br />
mercado sobre<br />
“sust<strong>en</strong>tabilidad”
Cómo medimos los<br />
IMPACTOS?<br />
Propuesta:<br />
Fundam<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />
ENFOQUE DE CICLO<br />
DE VIDA<br />
-LCM<br />
-LCA<br />
-LCC<br />
-LCsA
Evaluación <strong>de</strong> Ciclo <strong>de</strong> Vida<br />
Producción <strong>de</strong> materias primas<br />
Entradas<br />
Recursos,<br />
Energía,<br />
Materiales.<br />
Producción <strong>en</strong> Granja<br />
Procesami<strong>en</strong>to<br />
Distribución, Transporte<br />
Salidas<br />
Emisiones al<br />
Aire y agua,<br />
<strong>de</strong>sechos<br />
Reciclaje y Manejo <strong>de</strong> Desechos<br />
Sistema Agro-Industrial
ISO y la serie 14040<br />
• ISO hace normas voluntarias para apoyo <strong>de</strong>l<br />
comercio internacional: La ISO es una organización<br />
internacional que apoya la gestión <strong>de</strong> la OMC y<br />
reconoce la ECV como herrami<strong>en</strong>ta apropiada para<br />
apoyar la política ambi<strong>en</strong>tal.<br />
• La serie <strong>de</strong> Normas 14040 ofrece ori<strong>en</strong>tación<br />
sobre la forma <strong>de</strong> llevar a acabo las ECVs.
Extracción <strong>de</strong> Materias Primas
Producción/Manufactura
Transporte
Uso / Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to<br />
Fase <strong>en</strong> la que se lleva a cabo la<br />
función <strong>de</strong>l sistema
Disposición final<br />
Planta <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
aguas residuales<br />
R<strong>el</strong>l<strong>en</strong>o Sanitario, Minnesota
Procesos <strong>de</strong> agricultura<br />
Tecno-<br />
Esfera<br />
Petroleo<br />
<strong>El</strong>ectricidad<br />
Pesticidas<br />
P,N,K,S,Ca<br />
Transporte<br />
Arado<br />
Fertilización<br />
Aplicación <strong>de</strong> Pesticidas<br />
Siembra<br />
Cultivo<br />
Productos<br />
Sub-productos<br />
Desechos<br />
Eco-<br />
Esfera<br />
AGUA<br />
SOL<br />
Su<strong>el</strong>o cultivable<br />
TIERRA<br />
Irrigación<br />
Cosecha<br />
Manejo <strong>de</strong> <strong>de</strong>sechos<br />
Transporte<br />
Contaminacion<br />
<strong>de</strong> agua y aire<br />
Pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>os<br />
Perdida <strong>de</strong><br />
Biodiversidad<br />
G<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te mas <strong>de</strong> la mitad <strong>de</strong> los impactos <strong>de</strong> los sub-productos<br />
provi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> las acti<strong>vida</strong><strong>de</strong>s <strong>en</strong> la finca
FLUJOS <strong>de</strong> Entradas y Salidas<br />
Lista no exhaustiva.<br />
Recursos (<strong>en</strong>tradas)<br />
•<strong>El</strong>ectricidad (lugar)<br />
•Agua (lugar y tipo)<br />
•Combustible (<strong>en</strong> su<strong>el</strong>o)<br />
•Minerales (<strong>en</strong> su<strong>el</strong>o)<br />
•Biomasa (cosechada)<br />
•Uso <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o (area / lugar)<br />
Desechos<br />
• Desechos Solidos<br />
• Desechos<br />
Radioactivos (alto,<br />
bajo, medio)<br />
•Desechos p<strong>el</strong>igrosos<br />
Aire<br />
•CO 2<br />
•CO<br />
•PM (10, 2.5)<br />
•CH 4<br />
•SO X<br />
•NO X<br />
•NH 3<br />
•Hg<br />
•Pb<br />
•COV (NM)<br />
•Dioxinas<br />
•HPA’s<br />
Agua<br />
•DQO<br />
•SDT<br />
•SST<br />
•DBO (5,7,10)<br />
•Flujo<br />
Temperatura<br />
•NH3 (como N)<br />
•TKN (como N)<br />
•NO3, NO2 ( como N)<br />
•HPA’s<br />
•Fosfatos (como P)<br />
•Cu<br />
•Ni<br />
•As<br />
•Cd<br />
•Cr<br />
•Pb<br />
•Hg
Indicadores <strong>de</strong> todas las Categorías <strong>de</strong> Impactos R<strong>el</strong>evantes<br />
Basados <strong>en</strong> la mejor fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
informacion ci<strong>en</strong>tifica disponible<br />
Eutrofizacion
Impactos Ambi<strong>en</strong>tales<br />
<strong>de</strong> los Sistemas Alim<strong>en</strong>tarios<br />
• Cambio climático<br />
• Agotami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l ozono<br />
estratosférico<br />
• Eutrofización<br />
• Smog foto químico<br />
• Acidificación<br />
• Toxicidad <strong>en</strong> aire<br />
• Toxicidad <strong>en</strong> agua<br />
• Agotami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> recurso<br />
hídrico.<br />
• Bioriesgos<br />
• Agotami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
recursos minerales<br />
• Agotami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
combustibles fósiles<br />
• Uso <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o /<br />
Biodiversidad<br />
• Conservación <strong>de</strong> Su<strong>el</strong>os<br />
• Resist<strong>en</strong>cia a<br />
antibióticos<br />
• Uso <strong>de</strong> Hormonas<br />
• Organismos<br />
g<strong>en</strong>eticam<strong>en</strong>te<br />
modificados
Función <strong>de</strong>l sistema y Unidad funcional<br />
• Servicio provisto = Función<br />
• Ejemplo: recipi<strong>en</strong>tes para<br />
beber<br />
• Unidad Funcional:<br />
• Tiempo, capacidad, calidad<br />
• Ejemplo:<br />
• Recipi<strong>en</strong>te para bebidas cali<strong>en</strong>tes<br />
<strong>de</strong> 12 onzas usados <strong>en</strong> un año <strong>en</strong><br />
una universidad<br />
• Permite comparación <strong>de</strong><br />
recipi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> simple uso vs. <strong>de</strong><br />
multiple uso<br />
• Todos los resultados son<br />
expresados vs. la función<br />
provista
QUE HACEMOS<br />
CON LA<br />
INFORMACION?
Usos <strong>de</strong> la ECV (LCA)<br />
Políticas<br />
Publicas<br />
DfE<br />
Merca<strong>de</strong>o<br />
y Etiquetado<br />
Gestión <strong>de</strong>l Producto<br />
(Stewardship)<br />
ECV<br />
Gestión <strong>de</strong><br />
V<strong>en</strong>tas<br />
Comercio<br />
<strong>de</strong> emisiones<br />
SGA<br />
Reportes<br />
Anuales
LCA y Politicas Publicas<br />
• Muy usado <strong>en</strong> Europa y Japon<br />
• Muchas Leyes y Regulaciones<br />
fundam<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> LCA<br />
• Programas: Compras Publicas<br />
Ver<strong>de</strong>s (o Sust<strong>en</strong>tables: SPP)<br />
• Francia: requiere DAP (EPDs)<br />
<strong>en</strong> todos los productos <strong>de</strong><br />
consumo –efectivo 1/1/11<br />
• EEUU y otros paises tambi<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo
Miles <strong>de</strong> ECVs <strong>en</strong> alim<strong>en</strong>tos han<br />
sido llevadas a cabo a lo largo y<br />
ancho <strong>de</strong>l mundo…<br />
•Sobre productos agrícolas<br />
•Sobre transporte <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />
•Sobre empaque y embalaje<br />
•Sobre técnicas <strong>de</strong> preparación <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />
•Aun sobre impactos post-consumo
ALGUNOS<br />
RESULTADOS…
Porci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Impacto<br />
Impactos <strong>en</strong> <strong>el</strong> empacado directo son bajos<br />
120<br />
Resultados <strong>de</strong>l ECV <strong>en</strong> <strong>el</strong> Yogurt DANNON<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
Other<br />
Sales<br />
Manufacturing<br />
Packaging<br />
Farm<br />
0<br />
GHG Water Eutrophication<br />
Fu<strong>en</strong>te: ACLCA-IERE
Lo “Orgánico” no es siempre<br />
ambi<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te amigable<br />
• Utiliza más tierras<br />
• Utiliza más <strong>en</strong>ergía<br />
• NO siempre los pesticidas<br />
son la mayor fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
toxicidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>ciclo</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>vida</strong>
Kilometraje <strong>en</strong> los “alim<strong>en</strong>tos” raram<strong>en</strong>te es<br />
“significativo”…<br />
• Cerca <strong>de</strong>l 2% <strong>de</strong> la HC <strong>de</strong><br />
alim<strong>en</strong>tos se <strong>de</strong>be a<br />
transporte.<br />
• <strong>El</strong> mayor aporte se<br />
atribuye al transporte<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> y hacia la<br />
ti<strong>en</strong>da/supermercado.<br />
• Excepción: viaje aereo <strong>de</strong><br />
alim<strong>en</strong>tos…
La HC <strong>de</strong>l proceso propiam<strong>en</strong>te es pequeña:<br />
Hacia abajo <strong>de</strong> la ca<strong>de</strong>na<br />
Downstream 47%<br />
Hacia arriba <strong>de</strong> la ca<strong>de</strong>na<br />
Upstream 48%<br />
Cervecera<br />
Brewery<br />
5%<br />
Fat Tire Beer<br />
Fun<strong>en</strong>te: ACLCA IERE
La v<strong>en</strong>ta al público pue<strong>de</strong> ser sorpresivam<strong>en</strong>te<br />
gran<strong>de</strong> especialm<strong>en</strong>te para artículos refrigerados<br />
V<strong>en</strong>ta al público<br />
Distribución<br />
EoL<br />
Uso<br />
Fat Tire Beer<br />
Fun<strong>en</strong>te: ACLCA IERE
Los <strong>de</strong>sechos <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos son un<br />
• +- 40% <strong>de</strong> la comida<br />
es <strong>de</strong>sechada<br />
• La mayoría <strong>de</strong> esta<br />
pérdida está <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />
servicio <strong>de</strong><br />
alim<strong>en</strong>tos<br />
Gran Problema<br />
Esto carga la <strong>en</strong>trega –suministro- <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />
con un 80% más <strong>de</strong> impacto ambi<strong>en</strong>tal
La fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> proteinas importa<br />
Impacto p TM Res Oveja Cerdo Aves Huevos<br />
Cambio Climatico, TM <strong>de</strong><br />
CO 2<br />
e 16 17 6 5 6<br />
Eutrofización, TM <strong>de</strong><br />
PO 4<br />
e 0.16 0.20 0.10 0.049 0.077<br />
Acidificación, TM <strong>de</strong><br />
SO 2<br />
e 0.47 0.38 0.39 0.17 0.32<br />
Audsley & San<strong>de</strong>rs, 2007
Cambio Climatico por Tons <strong>de</strong> Proteinas<br />
Peas<br />
Soy<br />
Eggs<br />
Milk<br />
Poultry<br />
Pork<br />
Lamb<br />
Beef<br />
0 20 40 60 80 100 120<br />
Tonnes CO2e<br />
Fu<strong>en</strong>te:ACLCA IERE
Eutroficación por Tons <strong>de</strong> Proteinas<br />
Peas<br />
Soy<br />
Eggs<br />
Milk<br />
Poultry<br />
Pork<br />
Lamb<br />
Beef<br />
0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00<br />
Tonnes SO 2 e
ALGUNOS<br />
RESULTADOS…<br />
• Como informamos sobre<br />
estos impactos?<br />
• DAPs
ECV <strong>de</strong>l Cerdo<br />
Granja Ros<strong>en</strong>dahl #rfne001 Ecoperfil para <strong>el</strong> Cerdo<br />
Categoría <strong>de</strong><br />
Impacto<br />
% <strong>de</strong>l<br />
promedio<br />
<strong>de</strong> US<br />
Resultado <strong>de</strong><br />
la Granja<br />
Unidad p libra <strong>de</strong><br />
carne<br />
Cambio climático 40 3.8 lbs CO2 equival<strong>en</strong>tes<br />
Acidificación 66 0.1 lbs SO2 equival<strong>en</strong>te<br />
Eutrofización 107 0.065 lbs PO4 equival<strong>en</strong>tes<br />
Smog fotoquímico 12 0.0 lbs ozono equival<strong>en</strong>tes<br />
Toxicidad Acuatica 42 0.1 Lbs agua contaminada<br />
Agot. comb. Fosil 92 2.0 lb petróleo<br />
Uso <strong>de</strong> agua 34 59 Lbs agua usada<br />
Uso <strong>de</strong> Antibioticos 70 0.0001<br />
moles antibiotico<br />
usado<br />
Perdidas <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o 67 8 lbs su<strong>el</strong>o erosionado<br />
Hormonas Usadas 0 0.0 moles hormona usada<br />
Biodiversidad/Use <strong>de</strong><br />
tierra 160 99 % <strong>de</strong> tierra usada
Truitt Brothers: un pionero <strong>en</strong><br />
adoptar <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> las DAPs<br />
• Bi<strong>en</strong> empacado<br />
• Porciones S<strong>en</strong>cillas<br />
• Para Hornos Microondas<br />
• Otro ejemplo<br />
EARTHSURE
“Truitt Brothers Chili with Beans Entrée”, DAP<br />
Impact Category<br />
Unit<br />
Indicator<br />
Result<br />
Climate Change kg CO 2<br />
eq 0.81<br />
Stratospheric Ozone Depletion kg CFC-11 eq 2.3E-08<br />
Acidification H + moles eq 0.28<br />
Eutrophication kg N eq 1.3E-03<br />
Photochemical Smog kg NOx eq 3.4E-03<br />
Ecotoxicity m 3 -yrs 2127<br />
Water Use L water 25<br />
Fossil Fu<strong>el</strong> Depletion MJ eq 10<br />
Land Use/Biodiversity m 2 land occupied 0.99<br />
Soil Depletion gm soil 156
RECAPITULANDO:<br />
Conceptos fundam<strong>en</strong>tales:<br />
•Enfoque <strong>de</strong> Ciclo <strong>de</strong> Vida<br />
•Integral, sistémico, ci<strong>en</strong>tífico<br />
•ECV bu<strong>en</strong>a herrami<strong>en</strong>ta<br />
•Fases, categorías <strong>de</strong> impacto<br />
•Mucho hecho (lecciones apr<strong>en</strong>didas)<br />
•Mucho por hacer<br />
•DAPs<br />
•…..
MUCHAS GRACIAS<br />
ANA QUIROS<br />
aquiros@ecoglobala.com<br />
T<strong>el</strong>. 22833496 / 89190937<br />
60