Zwangerschap & Bevalling in het UMC Utrecht
Zwangerschap & Bevalling in het UMC Utrecht
Zwangerschap & Bevalling in het UMC Utrecht
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
0: Leeswijzer<br />
1: Zorgeenheid verloskunde; wat is <strong>het</strong> en wie zijn wij?<br />
2: Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde<br />
Organisatie, aandachtspuntenlijsten, checklist<br />
3: Onderzoeken<br />
rout<strong>in</strong>e onderzoeken, onderzoeken op <strong>in</strong>dicatie<br />
4: Gezondheidsadviezen tijdens zwangerschap<br />
5: Wanneer contact opnemen met <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
6: (voorbereid<strong>in</strong>g op) de bevall<strong>in</strong>g<br />
7: De patiënt centraal<br />
8: Praktische <strong>in</strong>formatie<br />
bezoektijden, telefoonnummers, adressen, literatuur<br />
e.d.<br />
9: aanvullende katernen<br />
1
Leeswijzer<br />
Geachte mevrouw,<br />
In de periode rond de zwangerschap en bevall<strong>in</strong>g ontvangt u veel <strong>in</strong>formatie<br />
van verschillende zorgverleners. Daarom is dit dossier ‘<strong>Zwangerschap</strong> &<br />
<strong>Bevall<strong>in</strong>g</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong>’ ontwikkeld. Het geeft <strong>in</strong>formatie over wat u<br />
tijdens uw zwangerschap kunt verwachten, hier <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis, maar ook<br />
daarbuiten.<br />
Dit zorgdossier is een losbladig systeem, verdeeld <strong>in</strong> zogenaamde katernen.<br />
Katern één tot en met negen bevat standaard <strong>in</strong>formatie, hier<strong>in</strong> leest u<br />
<strong>in</strong>formatie die voor iedere zwangere belangrijk is. Daarnaast zal uw<br />
zorgverlener u <strong>in</strong>formatie aanbieden die specifiek voor uw situatie van belang<br />
is.<br />
<strong>Zwangerschap</strong> is een bijzondere periode <strong>in</strong> uw leven. Wij v<strong>in</strong>den u<br />
betrokkenheid bij uw begeleid<strong>in</strong>g en behandel<strong>in</strong>g belangrijk. Hiermee bedoelen<br />
wij dat u zoveel mogelijk meedenkt over besliss<strong>in</strong>gen over uw zorg en<br />
behandel<strong>in</strong>g.<br />
De ‘aandachtspuntenlijsten’ <strong>in</strong> dit dossier kunnen u daarbij helpen. U kunt op<br />
deze lijsten lezen welke onderwerpen met u besproken zullen worden tijdens<br />
de verschillende bezoeken aan de polikl<strong>in</strong>iek of verpleegafdel<strong>in</strong>g.<br />
Door middel van deze aandachtspuntenlijsten kunt u zich op de gesprekken<br />
voorbereiden; u v<strong>in</strong>dt ze aan <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van katern 2 en 3. Belangrijke <strong>in</strong>formatie<br />
die u wilt onthouden, kunt u noteren.<br />
Zijn er zaken niet duidelijk zijn of niet voldoende aan de orde zijn geweest, dan<br />
kunt u altijd om meer <strong>in</strong>formatie vragen bij <strong>het</strong> eerstvolgende gesprek uw<br />
zorgverlener.<br />
Katern 2 bevat een checklist als geheugensteuntje waarop <strong>in</strong> één keer te zien<br />
is wat u wanneer kunt/moet regelen. Vul <strong>het</strong> schema zonodig aan met eigen<br />
zaken die geregeld moeten worden.<br />
Wij hopen u met dit dossier van goede <strong>in</strong>formatie te voorzien. Hebt u vragen<br />
over dit dossier dan kunt u contact opnemen met de verpleegkundigen van de<br />
polikl<strong>in</strong>iek op nummer 088 – 7554434.<br />
NB: Omwille van de leesbaarheid is <strong>in</strong> de tekst steeds gekozen voor de<br />
mannelijke<br />
vorm, zowel wanneer <strong>het</strong> om uw k<strong>in</strong>d als de verschillende zorgverleners<br />
gaat. Waar ‘hij’ staat, kan uiteraard ook ‘zij’ worden gelezen.<br />
3
1<br />
Zorgeenheid Verloskunde<br />
wat is <strong>het</strong> en wie zijn wij?<br />
‣ zorgeenheid Verloskunde<br />
‣ zorgeenheid Verloskunde als onderdeel van<br />
een academisch ziekenhuis<br />
‣ zorgverleners<br />
5
Zorgeenheid verloskunde<br />
Op onze afdel<strong>in</strong>g richten wij ons op de zorg aan de zwangere en moeder &<br />
k<strong>in</strong>d. U kunt bij ons terecht wanneer u:<br />
• Gezond bent en gaat bevallen onder begeleid<strong>in</strong>g van een<br />
verloskundige, u komt dan <strong>in</strong> zorg bij <strong>het</strong> Universitair Verloskundig<br />
Centrum <strong>Utrecht</strong>, <strong>het</strong> UVC.<br />
• Verwezen bent naar een gynaecoloog en <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis gaat<br />
bevallen.<br />
• Specialistische verloskundige zorg nodig heeft.<br />
Zorgeenheid Verloskunde is een onderdeel van <strong>het</strong> Universitair Medisch<br />
Centrum <strong>Utrecht</strong> en werkt nauw samen met afdel<strong>in</strong>g Neonatologie. Samen<br />
vormen deze zorgeenheden <strong>het</strong> Per<strong>in</strong>atologisch Centrum (PNC).Het PNC is<br />
gespecialiseerd <strong>in</strong> de zorg, de diagnostiek en de behandel<strong>in</strong>g van de<br />
verloskundige patiënt en de gezonde- en zieke pasgeborene.<br />
Zorgeenheid Verloskunde bestaat uit:<br />
Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde (bouwdeel E0)<br />
De polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde richt zich op de zorg van de moeder en <strong>het</strong><br />
ongeboren<br />
k<strong>in</strong>d. De spreekuren worden verzorgd door gynaecologen, artsassistenten,<br />
verpleegkundigen en verloskundigen. Aan deze polikl<strong>in</strong>iek zijn tevens de<br />
medewerkers van de echokamers en de prenatale diagnostiek verbonden.<br />
UVC Spreekuurlocaties <strong>in</strong> de stad <strong>Utrecht</strong><br />
Het UVC heeft verschillende spreekuurlocaties <strong>in</strong> <strong>Utrecht</strong> en omliggende<br />
gemeenten.<br />
Deze praktijk biedt u de mogelijkheid om tijdens uw zwangerschap<br />
gecontroleerd te worden door een verloskundige dicht bij u <strong>in</strong> de buurt. Er<br />
wordt op negen locaties spreekuur gehouden:<br />
• WKZ<br />
• gezondheidscentrum Lunetten<br />
• gezondheidscentrum Lombok<br />
• gezondheidscentrum Oog en Al<br />
• gezondheidscentrum <strong>Utrecht</strong> Noord<br />
• In gezondheidscentrum Bilthoven<br />
• Stichtse apotheek De Bilt<br />
• Gezondheidscentrum Kanaleneiland<br />
• Julius gezondheidscentrum Veldhuizen (Leidsche Rijn)<br />
Verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren (bouwdeel J2)<br />
Op deze unit liggen doorgaans vrouwen die zwangerschapscomplicaties<br />
hebben en kraamvrouwen met een medische <strong>in</strong>dicatie. Er zijn 18 bedden<br />
waarvan vier High Care bedden. Er is een multidiscipl<strong>in</strong>air team van<br />
gynaecologen, medisch verloskundigen 1 , arts-assistenten en verpleegkundigen<br />
werkzaam dat zich richt op de gehele zorg rond de bevall<strong>in</strong>g.<br />
1 Een medisch verloskundige heeft na haar opleid<strong>in</strong>g tot verloskundige een aanvullende opleid<strong>in</strong>g<br />
gevolgd en heeft de bevoegdheid om patiënten met een medische <strong>in</strong>dicatie te begeleiden.<br />
7
Verloscentrum (bouwdeel E2)<br />
Het verloscentrum bestaat uit 4 verloskamers (met mogelijke uitbreid<strong>in</strong>g van 2<br />
verloskamers) en een rustkamer. Op de verloskamers is een multidiscipl<strong>in</strong>air<br />
team van gynaecologen, verloskundigen, arts-assistenten en verpleegkundigen<br />
werkzaam dat zich richt op de gehele zorg rond de bevall<strong>in</strong>g. Op <strong>het</strong><br />
verloscentrum bevallen vrouwen die een medische <strong>in</strong>dicatie hebben, dat wil<br />
zeggen vrouwen die moeten bevallen onder begeleid<strong>in</strong>g van een arts of<br />
medisch verloskundige.<br />
Kraamafdel<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> Universitair Verloskundig Centrum (bouwdeel E3)<br />
Dit is een centrum voor eerstelijnszorg. Op deze unit liggen doorgaans de<br />
vrouwen die bevallen zijn en laag complexe zorg nodig hebben en er v<strong>in</strong>den<br />
eerstelijns (fysiologische) bevall<strong>in</strong>gen plaats. Op deze afdel<strong>in</strong>g worden de<br />
kraamvrouwen door kraamverzorgenden verzorgd.<br />
Thuiszorg<br />
Zwangeren met complicaties tijdens de zwangerschap kunnen soms thuis<br />
worden opgenomen. Dat betekent dat u thuis de zorg ontvangt die u anders <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> ziekenhuis op de afdel<strong>in</strong>g zou krijgen. Er zijn 4 verloskundigen werkzaam <strong>in</strong><br />
de thuiszorg. Dagelijks komt er een verloskundige bij u thuis. Zij verricht<br />
onderzoek en kan uw vragen beantwoorden. Samen met de gynaecoloog<br />
bepaald zij de behandel<strong>in</strong>g.<br />
U kunt <strong>in</strong> de thuiszorg worden opgenomen wanneer u niet verder dan 40 km<br />
van <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> woont.<br />
Kraambed Nazorg<br />
Nadat u bent ontslagen uit <strong>het</strong> ziekenhuis wordt uw verloskundige zorg<br />
overgenomen door de kraambed nazorg. Dit zijn verpleegkundigen die u thuis<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> kraambed controleren. Zij kunnen uw vragen over uw baby en uzelf<br />
beantwoorden en geven bepalen <strong>het</strong> beleid samen met de kraamverzorgende<br />
bij u thuis.<br />
8
Zorgeenheid Verloskunde als onderdeel van een<br />
Universitair Centrum<br />
Het <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> is een academisch ziekenhuis. Dit betekent dat ons<br />
ziekenhuis een aantal extra taken heeft. In de eerste plaats is dit de zorg voor<br />
de patiënt.<br />
Daarnaast hebben wij een opleid<strong>in</strong>gstaak: medisch studenten worden opgeleid<br />
tot arts, artsen worden opgeleid tot medisch specialist, leerl<strong>in</strong>g<br />
verpleegkundigen worden opgeleid tot verpleegkundige.<br />
Om deze reden ziet u, naast uw verloskundige, gynaecoloog (<strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g) of<br />
verpleegkundige ook zorgverleners <strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g.<br />
Wilt u meewerken aan <strong>het</strong> SUMMA-spreekuur?"<br />
Het zogenaamde SUMMA-spreekuur is bedoeld om SUMMA-studenten over de<br />
praktijk van de verloskunde te leren. SUMMA-studenten volgen een verkorte<br />
opleid<strong>in</strong>g tot basisarts én onderzoeker. Als u meewerkt aan <strong>het</strong> SUMMA-spreekuur<br />
ziet u een groepje van drie studenten, samen met een verloskundige. Ze oefenen<br />
met vragen stellen over uw zwangerschap en gezondheid. Ook leren zij uitwendig<br />
onderzoek doen en luisteren zij naar <strong>het</strong> hartje van uw baby.<br />
Als dank voor uw medewerk<strong>in</strong>g, maakt de begeleidende verloskundige, als u dat<br />
wilt, wat fotootjes van uw baby met <strong>het</strong> echo-apparaat.<br />
Als u naar <strong>het</strong> SUMMA-spreekuur komt, is dit extra; <strong>het</strong> kan soms uw reguliere<br />
controle vervangen, als uw eigen zorgverlener dit verantwoord v<strong>in</strong>dt. U kunt zich<br />
aanmelden via de polikl<strong>in</strong>iekassistent tijdens u bezoek aan de polikl<strong>in</strong>iek.<br />
Het SUMMA-spreekuur is<br />
• op maandagmiddagen<br />
• <strong>in</strong> <strong>het</strong> Wilhelm<strong>in</strong>a K<strong>in</strong>derziekenhuis<br />
• ongeveer 45 m<strong>in</strong>uten<br />
In <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> wordt ook wetenschappelijk onderzoek verricht. Het doel<br />
is <strong>het</strong> vergroten van medische kennis. Hierdoor kan de behandel<strong>in</strong>g van<br />
patiënten worden verbeterd. Mocht u <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g komen voor een medisch<br />
wetenschappelijk onderzoek, dan zal de arts, verloskundige of verpleegkundige<br />
u hierover vooraf <strong>in</strong>formatie geven. Vervolgens kunt u zelf beslissen of u<br />
aan <strong>het</strong> onderzoek wilt deelnemen.<br />
Op onze afdel<strong>in</strong>g wordt onderzoek gedaan naar:<br />
• Gestoorde ontwikkel<strong>in</strong>g van foetale en neonatale zenuwstelsel<br />
• Pre-eclampsie/ type 1 diabetes en zwangerschap<br />
• Prenatale diagnostiek<br />
Vanwege <strong>het</strong> academisch karakter van dit ziekenhuis is veel gespecialiseerde<br />
kennis aanwezig en zijn er bijzondere voorzien<strong>in</strong>gen. Zo is er bijvoorbeeld<br />
een spreekuur voor prenatale diagnostiek, een gespecialiseerde<br />
echoscopie-afdel<strong>in</strong>g en een <strong>in</strong>tensive care voor pasgeborenen.<br />
9
Zorgverleners<br />
Gynaecologen<br />
B<strong>in</strong>nen de zorgeenheid Verloskunde werken gynaecologen die zich<br />
gespecialiseerd hebben <strong>in</strong> de zorg en behandel<strong>in</strong>g rond de zwangerschap en<br />
bevall<strong>in</strong>g. Zij zijn werkzaam op de polikl<strong>in</strong>iek, de verpleegafdel<strong>in</strong>g<br />
Kraam/Zwangeren en op <strong>het</strong> Verloscentrum. De chef de cl<strong>in</strong>ique is<br />
verantwoordelijk voor de medische en organisatorische gang van zaken op de<br />
polikl<strong>in</strong>iek en op de afdel<strong>in</strong>g. De e<strong>in</strong>dverantwoordelijkheid voor de opleid<strong>in</strong>g en<br />
voor de behandel<strong>in</strong>g van de patiënten berust bij <strong>het</strong> hoofd van de zorgeenheid,<br />
de hoogleraar Verloskunde. Er is een gynaecoloog aanwezig om supervisie te<br />
geven aan arts-assistenten.<br />
Wanneer er reden is om u op te nemen <strong>in</strong> de thuiszorg of <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis,<br />
dan v<strong>in</strong>dt uitwissel<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>formatie plaats tussen de polikl<strong>in</strong>iek en de<br />
thuiszorg of de verpleegafdel<strong>in</strong>g. Uw gegevens worden doorgegeven aan de<br />
verpleegafdel<strong>in</strong>g of de thuiszorg, zodat altijd nauwe samenwerk<strong>in</strong>g plaatsv<strong>in</strong>dt<br />
tussen de polikl<strong>in</strong>iek en de andere afdel<strong>in</strong>gen.<br />
Verloskundigen<br />
Het team van verloskundigen is werkzaam op de polikl<strong>in</strong>iek, de<br />
verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren, <strong>het</strong> verloscentrum, de buitenpraktijk en <strong>in</strong><br />
de thuiszorg. Het team wordt aangestuurd door de hoofdverloskundige.<br />
Het team kan bestaan uit zowel mannelijke als vrouwelijke verloskundigen.<br />
Het is organisatorisch niet mogelijk om uw persoonlijke voorkeur aan te geven<br />
voor begeleid<strong>in</strong>g door een mannelijke of vrouwelijke zorgverlener.<br />
Naast <strong>het</strong> controleren van zwangeren, <strong>het</strong> begeleiden van bevall<strong>in</strong>gen en<br />
kraambedden en uitvoer<strong>in</strong>g van de nazorg, verzorgen zij een deel van <strong>het</strong><br />
onderwijs aan co-assistenten, zowel theoretisch als praktisch.<br />
Tevens controleren zij zwangeren met complicaties die thuis zijn opgenomen,<br />
en verrichten of participeren <strong>in</strong> onderzoek.<br />
Echoscopisten<br />
Echoscopisten zijn medewerkers op de polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde die <strong>het</strong><br />
merendeel van de echo’s maken. Zij werken nauw samen met de artsen en<br />
verloskundigen.<br />
Indien nodig maken zij ook echo’s op de unit Zwangeren en <strong>het</strong> Verloscentrum.<br />
De uitslag wordt altijd doorgegeven aan uw behandelend arts of verloskundige;<br />
deze zal de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen met u bespreken.<br />
Verpleegkundigen<br />
De verpleegkundigen op de zorgeenheid Verloskunde zijn verdeeld over de<br />
polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde, de verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren en <strong>het</strong><br />
Verloscentrum. Elke unit bestaat uit een team van seniorverpleegkundigen,<br />
Obstetrische High Care verpleegkundigen, Obstetrie verpleegkundigen en<br />
verpleegkundigen <strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g.<br />
Er wordt naar gestreefd u zoveel mogelijk door dezelfde verpleegkundige(n) te<br />
laten verzorgen.<br />
Op de polikl<strong>in</strong>iek werken naast verpleegkundigen ook (senior)<br />
polikl<strong>in</strong>iekassistenten. De polikl<strong>in</strong>iekassistent ondersteunt uw zorgverlener<br />
tijdens <strong>het</strong> spreekuur. U kunt bij hen terecht met vragen over de polikl<strong>in</strong>iek,<br />
voor <strong>het</strong> meten van uw bloeddruk etc.<br />
Op de polikl<strong>in</strong>iek is 1 maal per week een diabetesverpleegkundige en een<br />
HIVverpleegkundige aanwezig.<br />
10
Artsen, verloskundigen en verpleegkundigen <strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g<br />
Een behandel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een academisch ziekenhuis betekent dat u ook te maken<br />
krijgt met artsen, verloskundigen en verpleegkundigen die <strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g zijn.<br />
Co-assistenten zijn studenten geneeskunde die <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
praktijkervar<strong>in</strong>g opdoen. Bij de diverse contacten <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis is vaak een<br />
co- assistent aanwezig. Arts-assistenten zijn afgestudeerde artsen die bij ons<br />
worden opgeleid tot gynaecoloog. Iedere assistent werkt een aantal maanden<br />
op de polikl<strong>in</strong>iek of afdel<strong>in</strong>g en wordt daarna opgevolgd door een andere<br />
assistent. Hierdoor kunt u, <strong>in</strong>dien u gedurende langere tijd de polikl<strong>in</strong>iek<br />
bezoekt, geregeld een nieuw gezicht zien.<br />
Ook lopen er student-verloskundigen stage, met name op de polikl<strong>in</strong>iek. Zij<br />
worden begeleid door een verloskundige of gynaecoloog.<br />
Naast gediplomeerde verpleegkundigen kunt u te maken krijgen met<br />
leerl<strong>in</strong>gverpleegkundigen of stagiaires. De zorgverleners <strong>in</strong> opleid<strong>in</strong>g werken<br />
altijd onder begeleid<strong>in</strong>g van een afgestudeerd zorgverlener.<br />
Adm<strong>in</strong>istratief medewerkers<br />
Zowel de afdel<strong>in</strong>g als de polikl<strong>in</strong>iek worden ondersteund door een secretariaat.<br />
Op de polikl<strong>in</strong>iek bev<strong>in</strong>dt zich dit secretariaat op receptie 2. Bij de adm<strong>in</strong>istratief<br />
medewerkers van de polikl<strong>in</strong>iek meldt u zich en ontvangt u uw status. Zij<br />
verwijzen u vervolgens door naar de betreffende afdel<strong>in</strong>g. Na <strong>het</strong> consult kunt u<br />
bij hen weer een nieuwe afspraak maken.<br />
Het kl<strong>in</strong>ieksecretariaat bev<strong>in</strong>dt zich op de verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren.<br />
Deze adm<strong>in</strong>istratief medewerkers zijn verantwoordelijk voor de adm<strong>in</strong>istratieve<br />
organisatie van de verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren en <strong>het</strong> Verloscentrum.<br />
Het secretariaat van <strong>het</strong> UVC bev<strong>in</strong>dt zich op de kraamafdel<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> UVC,<br />
medewerkers van dit secretariaat beantwoorden de telefoon wanneer u belt<br />
met <strong>het</strong> UVC en ondersteunen de verloskundigen tijdens de spreekuren op de<br />
buitenlocaties.<br />
Maatschappelijk werk<br />
Voor hulp bij <strong>het</strong> verwerken van emoties en gebeurtenissen rondom<br />
zwangerschap, bevall<strong>in</strong>g en geboorte kunt u terecht bij één van de<br />
medewerkers van <strong>het</strong> Medisch Maatschappelijk Werk. Zij kunnen tevens<br />
<strong>in</strong>gaan op praktische vragen met betrekk<strong>in</strong>g tot thuiszorg, f<strong>in</strong>anciële zaken e.d.<br />
U kunt zelf met de maatschappelijk werker contact opnemen. Het<br />
telefoonnummer is op de polikl<strong>in</strong>iek en afdel<strong>in</strong>g bekend. Ook kan uw<br />
behandelend arts of verloskundige een afspraak voor u maken.<br />
Geestelijke verzorg<strong>in</strong>g<br />
Een opname kan veel emoties en vragen oproepen. Hoe kan ik mijn emoties<br />
verwerken? Welke besliss<strong>in</strong>g moet ik nemen? Waar v<strong>in</strong>d ik kracht om verder<br />
te gaan? Of u wilt gewoon eens uw hart luchten. Een vertrouwelijk gesprek<br />
kan dan tot steun zijn. Daarvoor kunt u een beroep doen op de geestelijk<br />
verzorgers van <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> (bijvoorbeeld een r.k. pastor, een<br />
humanistisch raadsvrouw, een predikant of een imam). De verpleg<strong>in</strong>g op de<br />
polikl<strong>in</strong>iek en de afdel<strong>in</strong>g kan u daarover <strong>in</strong>formeren. Vraag desgewenst naar<br />
de folder “Geestelijke verzorg<strong>in</strong>g”.<br />
11
2<br />
Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde<br />
‣ standaard controleschema<br />
‣ aanmelden<br />
‣ wachttijden<br />
‣ controlebezoeken<br />
‣ verpleegkundig spreekuur<br />
‣ tolken<br />
‣ voorlicht<strong>in</strong>g<br />
‣ hoe zijn de polikl<strong>in</strong>iek & buitenlocaties te<br />
bereiken?<br />
‣ checklist regelen rondom zwangerschap<br />
‣ voortgang zwangerschap (om zelf bij te houden)<br />
‣ aandachtspuntenlijst voor controlebezoeken<br />
‣ aandachtspuntenlijst voor medicijngebruik<br />
13
Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde<br />
Standaard controleschema<br />
U wordt ongeveer negen keer op tijdens uw zwangerschap door uw<br />
zorgverlener gecontroleerd worden. Vanzelfsprekend zullen meerdere<br />
controles plaatsv<strong>in</strong>den als dit nodig is.<br />
In <strong>het</strong> WKZ zal bij de eerste controle, bij 22 weken en rond 33 weken zal de<br />
verpleegkundige voorlicht<strong>in</strong>g geven en een toelicht<strong>in</strong>g op de gang van zaken.<br />
Bent u onder controle van <strong>het</strong> UVC op één van onze buitenlocaties dan zal uw<br />
verloskundige dit doen.<br />
Daarnaast zal de polikl<strong>in</strong>iekassistent bij iedere controle de bloeddruk meten.<br />
Het standaard controleschema ziet er <strong>in</strong> <strong>het</strong> kort als volgt uit:<br />
10 weken termijn echo*, consult, verpleegkundige <strong>in</strong>take, bloeddruk,<br />
gewicht, bloedcontrole<br />
16 weken bloeddruk, consult<br />
20 weken eventueel een 20 weken echo (prenatale screen<strong>in</strong>g)<br />
22 weken bloeddruk, consult en bezoek verpleegkundig spreekuur<br />
26 weken bloeddruk, bloedcontrole, consult<br />
30 weken bloeddruk, consult<br />
33 weken bloeddruk, bloedcontrole, consult<br />
36 weken bloeddruk, consult en bezoek verpleegkundig spreekuur<br />
38 weken bloeddruk, consult<br />
40 weken bloeddruk, consult<br />
* Overige echo’s worden op verzoek van de zorgverlener afgesproken<br />
Uw partner, andere k<strong>in</strong>deren, uw moeder of schoonmoeder zijn bij de controles van<br />
harte welkom. Voor bepaalde echo-onderzoeken is <strong>het</strong> niet handig als u veel<br />
mensen meeneemt. En k<strong>in</strong>deren v<strong>in</strong>den <strong>het</strong> kijken naar de echo maar heel even<br />
leuk. Voor echoscopisch onderzoek naar aangeboren afwijk<strong>in</strong>gen adviseren<br />
wij daarom om k<strong>in</strong>deren niet mee te nemen.<br />
Tijdens de spreekuren van de verloskundigen op de buitenlocaties, zijn geen<br />
mogelijkheden voor speciale onderzoeken zoals echoscopie. Indien nodig, wordt<br />
hiervoor een afspraak gemaakt <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong>, locatie WKZ.<br />
Aanmelden<br />
U meldt zich bij receptie 2 van de polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde. Hier controleren wij<br />
uw <strong>in</strong>schrijv<strong>in</strong>gsgegevens en krijgt u uw polikl<strong>in</strong>ische dossier mee. De<br />
adm<strong>in</strong>istratief medewerker wijst u vervolgens de weg.<br />
Wij adviseren u om tien m<strong>in</strong>uten voor uw afspraak aanwezig te zijn en uw<br />
afsprakenkaart en identiteitsbewijs mee te nemen naar iedere afspraak op de<br />
polikl<strong>in</strong>iek.<br />
De wachttijden<br />
Wachttijden zijn niet altijd te voorkomen. Soms zijn er spoedgevallen of lopen<br />
de spreekuren uit door andere onvoorziene gebeurtenissen. De<br />
polikl<strong>in</strong>iekassistente zal u hierover <strong>in</strong>formeren. U kunt meehelpen de<br />
wachttijden kort te houden door op tijd aanwezig te zijn. Soms ontstaat<br />
verwarr<strong>in</strong>g doordat patiënten later arriveren en toch eerder worden geholpen.<br />
Dit kan omdat patiënten op volgorde van afspraaktijd worden geholpen en niet<br />
op volgorde van b<strong>in</strong>nenkomst. Het kan ook zijn dat een patiënt een afspraak<br />
15
heeft bij één van de andere hulpverleners op de polikl<strong>in</strong>iek of eerst op de<br />
echoafdel<strong>in</strong>g is geweest.<br />
Controlebezoeken<br />
Controlebezoeken zijn nodig om te controleren of <strong>het</strong> goed gaat met u en uw<br />
ongeboren k<strong>in</strong>d. Naarmate de zwangerschap vordert, wordt u vaker<br />
gecontroleerd. De polikl<strong>in</strong>iekassistente zal bij iedere controle uw bloeddruk<br />
meten. Daarna controleert uw vaste (assistent -)gynaecoloog of verloskundige<br />
u (hierbij kan een co-assistent aanwezig zijn). Deze doet een uitwendig<br />
zwangerschapsonderzoek. Dat wil zeggen dat beoordeeld wordt hoe groot de<br />
baarmoeder is. Er wordt, zodra dat kan, naar de hartslag van de baby<br />
geluisterd. Als de zwangerschap verder gevorderd is, wordt ook gevoeld hoe<br />
<strong>het</strong> k<strong>in</strong>d ligt.<br />
Bij iedere controle wordt u uiteraard de gelegenheid geboden om met de<br />
verloskundige of de arts over uw zwangerschap te praten. U kunt dan vragen<br />
stellen en eventuele problemen en wensen kenbaar maken. Voor een controle<br />
afspraak rekenen wij tien m<strong>in</strong>uten. Hebt u veel vragen of meerdere zaken te<br />
bespreken? Dat kan altijd, geeft u dit wel even aan tijdens <strong>het</strong> maken van de<br />
afspraak, de medewerker zal dan extra tijd <strong>in</strong>plannen.<br />
Het is handig om voor uzelf van tevoren op te schrijven wat u wilt vragen en<br />
bespreken. Tijdens <strong>het</strong> spreekuur vergeet u gemakkelijk iets te vragen waar u<br />
thuis <strong>in</strong> alle rust wel aan gedacht heeft.<br />
Achter <strong>in</strong> dit katern is een aandachtspuntenlijst opgenomen die u kunt<br />
gebruiken ter voorbereid<strong>in</strong>g van de controlebezoeken.<br />
Spreekuur verpleegkundige<br />
Er is iedere dag een verpleegkundig spreekuur. Op dit spreekuur krijgt u onder<br />
andere voorlicht<strong>in</strong>g over leefregels, voed<strong>in</strong>gsadviezen en verloop van de<br />
bar<strong>in</strong>g.<br />
Tijdens u zwangerschap wordt u m<strong>in</strong>stens twee keer gezien door de<br />
verpleegkundige. U kunt met vragen altijd een extra afspraak maken via de<br />
polikl<strong>in</strong>iekadm<strong>in</strong>istratie of vragen of u direct terecht kan. Telefonisch kunt u ook<br />
uw vragen stellen en labuitslagen opvragen.<br />
U kunt bellen op nummer: 088-7554434<br />
De verpleegkundige belt u dan dezelfde doch uiterlijk de volgende dag terug.<br />
Tolken<br />
Wanneer u de Nederlandse taal niet goed beheerst en u wilt gebruik maken<br />
van een tolk (via tolkencentrum), dan kunt u dit aangeven bij de<br />
verpleegkundige of de behandelend arts. In pr<strong>in</strong>cipe maken wij gebruik van de<br />
tolkentelefoon.<br />
16
Welke voorlicht<strong>in</strong>g krijgt u <strong>in</strong> uw zwangerschap?<br />
Voorlichten en <strong>in</strong>formeren is maatwerk!<br />
Tijdens uw zwangerschap wordt u <strong>in</strong> de eerste plaats door uw verloskundige en<br />
arts voorgelicht en geïnformeerd wanneer u komt voor een bezoek. Zij zullen<br />
dit veelal mondel<strong>in</strong>g doen. In specifieke situaties krijgt u een folder of<br />
<strong>in</strong>ternetadres mee naar huis zodat u thuis <strong>in</strong> alle rust <strong>het</strong> een en ander nog<br />
eens kunt nalezen.<br />
Zorgdossier<br />
Wanneer u voor de eerste keer onze polikl<strong>in</strong>iek of buitenlocatie bezoekt<br />
ontvangt u van de verpleegkundige of verloskundige een pakket met standaard<br />
<strong>in</strong>formatie over uw zwangerschap en de organisatie van onze afdel<strong>in</strong>g. Deze<br />
<strong>in</strong>formatie is bedoeld om u een idee te geven wat <strong>in</strong> uw zwangerschap kunt<br />
verwachten en wat u van ons mag en kan verwachten.<br />
Natuurlijk zijn er ook tijdschriften over zwangerschap, borstvoed<strong>in</strong>g en<br />
dergelijke voor u beschikbaar. Ook deze krijgt u uitgedeeld tijdens uw eerste<br />
bezoek.<br />
Zwangere Zaterdag<br />
Naarmate de zwangerschap vordert zijn er vast veel onderwerpen waar u meer<br />
over wilt weten. Dan bent u van harte welkom op<br />
onze <strong>in</strong>formatiebeurs Zwangere Zaterdag. Op deze dag bieden wij u:<br />
• Lez<strong>in</strong>g bevallen <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong><br />
• Lez<strong>in</strong>g Bevallen met een medische <strong>in</strong>dicatie<br />
• Workshop pijnbestrijd<strong>in</strong>g tijdens de bevall<strong>in</strong>g<br />
• Workshop omgaan met pijn tijdens de bevall<strong>in</strong>g<br />
• Lez<strong>in</strong>g keizersnede<br />
• Lez<strong>in</strong>g Borstvoed<strong>in</strong>g<br />
• Workshop onze zorg voor uw kraambed<br />
• Informatiemarkt<br />
• Rondleid<strong>in</strong>gen op de geboortekamer<br />
• Inloopspreekuren van lactatiekundigen<br />
• Inloopspreekuren van verloskundigen<br />
Zwangere Zaterdagen v<strong>in</strong>den plaats tussen 10 en 16 uur <strong>in</strong> de hal van <strong>het</strong><br />
WKZ. De toegang is gratis. U hoeft zich vooraf niet aan te melden. Data kunt u<br />
opvragen bij de polikl<strong>in</strong>iekassistent of v<strong>in</strong>den op de website van <strong>het</strong> UVC:<br />
www.uvcutrecht.nl<br />
TIP: Bij <strong>het</strong> WKZ is een beperkt aantal parkeerplaatsen. Wij raden u aan met <strong>het</strong><br />
openbaar vervoer te komen.<br />
Internet<br />
Internet kan een waardevolle bron aan <strong>in</strong>formatie bieden. Onderstaande sites<br />
bieden goede <strong>in</strong>formatie:<br />
http:/www.umcutrecht.nl/subsite/zwanger-onderzoek<br />
http://www.uvcutrecht.nl/<br />
http://www.rivm.nl/preventie/zwangerschap/<br />
http://www.nvog.nl/<br />
http://www.knov.nl/home/<br />
http://www.erfocentrum.nl/<br />
17
m polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde<br />
Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde is op werkdagen geopend van 8.00 – 16.30 uur. Op<br />
donderdag zijn wij open tot 22.00 uur. U kunt aan de balie van de polikl<strong>in</strong>iek<br />
(receptie 2) afspraken maken en u kunt ons telefonisch bereiken:<br />
• <strong>het</strong> maken of verzetten van afspraken:<br />
maandag t/m vrijdag tussen 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op<br />
088-7554010 keuze 1<br />
• voor dr<strong>in</strong>gende vragen / spoedgevallen:<br />
Maandag t/m vrijdag van 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op<br />
088-7554010 keuze 2<br />
• ‘s avonds, ‘s nachts en <strong>in</strong> <strong>het</strong> weekend<br />
kunt u terecht op 088-7558910 (verloscentrum)<br />
• wanneer u denkt dat de bevall<strong>in</strong>g begonnen is:<br />
088-7558910 (verloscentrum)<br />
088-7556444 (UVC)<br />
• Telefonisch spreekuur voor elke niet-dr<strong>in</strong>gende vraag:<br />
Op werkdagen kunt u <strong>in</strong>spreken op <strong>het</strong> antwoordapparaat en dan belt<br />
de verpleegkundige u terug. Vermeld uw naam, geboorte datum en<br />
vraag + <strong>het</strong> nummer waarop u bereikbaar bent. 088 – 7554431<br />
Belt u voor 14.00 uur dan wordt u dezelfde dag gebeld. Na 14.00 uur<br />
wordt u de dag erop teruggebeld.<br />
Wij verzoeken u dr<strong>in</strong>gend om voor vragen en uitslagen van<br />
onderzoeken gebruik te maken van <strong>het</strong> telefonisch verpleegkundig<br />
spreekuur en alleen voor dr<strong>in</strong>gende zaken op andere tijden te bellen.<br />
18
Bereikbaarheid UVC<br />
Op de buitenlocaties van UVC worden op de volgende dagen spreekuren<br />
gehouden:<br />
• In <strong>het</strong> WKZ zelf, maandag en vrijdagmiddag van 13.30 – 16.00 uur en<br />
op donderdagavond van 17.00 – 20.45 uur, u wordt gecontroleerd door<br />
een vaste verloskundige.<br />
• In gezondheidscentrum Lunetten op maandag van 9.00 – 12.30 uur.<br />
• In gezondheidscentrum Lombok op woensdag van 16.00- 21.00 uur.<br />
• In gezondheidscentrum Oog en Al op donderdag van 13.00- 17.00 uur.<br />
• In gezondheidscentrum <strong>Utrecht</strong> Noord op d<strong>in</strong>sdag, woensdag en<br />
donderdag van 8.30- 16.00 uur.<br />
• In gezondheidscentrum Bilthoven op woensdag van 12.30- 15.45 uur.<br />
• Stichtse apotheek De Bilt op woensdag van 15.00- 18.45 uur.<br />
• In gezondheidscentrum Kanaleneiland op maandag van 13.30- 16.30<br />
uur.<br />
• In Julius gezondheidscentrum Veldhuizen (Leidsche Rijn) op<br />
donderdag 18.30- 20.30 uur.<br />
Telefonisch kunt u <strong>het</strong> UVC bereiken op:<br />
088 - 75554541<br />
19
Checklist regelen rondom zwangerschap (evt. zelf aanvullen)<br />
Vóór de<br />
<strong>Zwangerschap</strong><br />
1-4<br />
weken<br />
Foliumzuur slikken<br />
5-8<br />
weken<br />
9-12<br />
weken<br />
Rond<br />
week 10:<br />
1e controle<br />
Kraamzorg regelen,<br />
Liefst voor de 16e week!!<br />
Indien nodig:<br />
13-16<br />
weken<br />
17-20<br />
weken<br />
21-24<br />
weken<br />
25-28<br />
weken<br />
29-32<br />
weken<br />
33-36<br />
weken<br />
Indien gewenst:<br />
Rondleid<strong>in</strong>g<br />
verloscentrum<br />
/UVC<br />
Kraambed-controle regelen<br />
* k<strong>in</strong>deropvang aanvragen<br />
* zwangerschapsverklar<strong>in</strong>g voor werkgever aanvragen bij polikl<strong>in</strong>iek<br />
37-40<br />
weken<br />
Zeil op<br />
Matras/<br />
bed<br />
omhoog<br />
Tot 1<br />
week na<br />
de bevall<strong>in</strong>g<br />
> 1 week<br />
na de<br />
beval-l<strong>in</strong>g<br />
Aangifte<br />
k<strong>in</strong>d b<strong>in</strong>nen<br />
3<br />
dagen na<br />
geboorte<br />
Indien<br />
borstvoe -<br />
d<strong>in</strong>g:<br />
vit. K voor<br />
k<strong>in</strong>d<br />
Indien gewenst:<br />
Afspraak maken voor<br />
nacontrole op polikl<strong>in</strong>iek<br />
21
Voortgang zwangerschap - om zelf bij te houden<br />
Datum<br />
Zwangersch.<br />
duur<br />
Gewicht<br />
Bloeddruk<br />
Ligg<strong>in</strong>g *<br />
Harttonen *<br />
Bijzonderheden<br />
*vraag uw behandelend arts/verloskundige eventueel om dit <strong>in</strong> te vullen<br />
23
Aandachtspuntenlijst: Controlebezoeken<br />
De arts/verloskundige bespreekt met u:<br />
uw gezondheidstoestand op dat moment<br />
uitslagen van eventuele onderzoeken<br />
Informeer de arts/verloskundige <strong>in</strong>dien nodig over:<br />
wensen ten aanzien van onderzoeken <strong>in</strong> de zwangerschap<br />
speciale wensen ten aanzien de manier van bevallen<br />
Vragen die u kunt stellen:<br />
wie begeleidt de bevall<strong>in</strong>g<br />
algemene vragen met betrekk<strong>in</strong>g tot borst- of flesvoed<strong>in</strong>g (tijdens de<br />
voorlicht<strong>in</strong>gsochtend over voed<strong>in</strong>g wordt uitgebreid <strong>in</strong>gegaan op dit<br />
onderwerp)<br />
Ruimte voor uw eigen vragen of aanteken<strong>in</strong>gen:<br />
25
Aandachtspuntenlijst: medicijnen<br />
Indien uw arts/verloskundige u medicijnen voorschrijft, kunnen de<br />
volgende onderwerpen worden besproken:<br />
Doel en effecten van de medicijnen<br />
Duur van de behandel<strong>in</strong>g met <strong>het</strong> medicijn<br />
Werk<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> medicijn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Toepass<strong>in</strong>g/gebruik van de medicijnen (doser<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>nametijden,<br />
manier van <strong>in</strong>nemen en toedien<strong>in</strong>g)<br />
Specifieke aandachtspunten voor <strong>het</strong> <strong>in</strong>nemen van de medicijnen<br />
(bijvoorbeeld: medicijn niet <strong>in</strong>nemen met water, na <strong>in</strong>name van <strong>het</strong> medicijn<br />
niet gaan liggen)<br />
Te verwachten e<strong>in</strong>dresultaat<br />
Bijwerk<strong>in</strong>gen (wat is normaal, wat is niet normaal), <strong>in</strong> welke gevallen<br />
contact opnemen met de arts<br />
Mogelijke complicaties<br />
Controles tijdens de behandel<strong>in</strong>g/controle van <strong>het</strong> effect<br />
Ruimte voor uw eigen vragen of aanteken<strong>in</strong>gen:<br />
27
Ruimte voor eigen aanteken<strong>in</strong>gen:<br />
28
3<br />
Onderzoeken<br />
‣ Rout<strong>in</strong>e en specifiek onderzoek<br />
‣ Prenatale screen<strong>in</strong>g en diagnostiek<br />
‣ Aandachtspuntenlijst: onderzoeken<br />
29
Onderzoeken<br />
Rout<strong>in</strong>e-onderzoeken<br />
Tijdens uw zwangerschap worden de volgende onderzoeken gedaan:<br />
Ur<strong>in</strong>e-onderzoek<br />
Bij uw eerste controlebezoek wordt er ur<strong>in</strong>eonderzoek gedaan. De ur<strong>in</strong>e wordt<br />
onderzocht op de aanwezigheid van eiwit. U krijgt op de polikl<strong>in</strong>iek een potje en <strong>het</strong><br />
verzoek wat plas <strong>in</strong> te leveren.<br />
Bloedonderzoek<br />
Uw bloed wordt onderzocht op de bloedgroep, rhesusfactor, lues, hepatitis B, ijzer,<br />
suikergehalte en rode hond.<br />
• Bloedgroep en Rhesusfactor: Indien uw Rhesusfactor negatief is, wordt <strong>in</strong><br />
de 30e week van de zwangerschap nogmaals bloed afgenomen en Anti-D<br />
immunoglob<strong>in</strong>e per <strong>in</strong>jectie <strong>in</strong> <strong>het</strong> been of <strong>in</strong> de bil toegediend.<br />
• Irregulaire antistoffen. Irregulaire antistoffen zijn antistoffen <strong>in</strong> <strong>het</strong> bloed. Ze<br />
ontstaan na een bloedtransfusie, maar kunnen ook voorkomen na een<br />
zwangerschap. Deze antistoffen kunnen <strong>het</strong> bloed van de baby geleidelijk<br />
afbreken. De baby kan daardoor al tijdens de zwangerschap<br />
bloedarmoede krijgen. Na de bevall<strong>in</strong>g heeft de baby een verhoogde kans<br />
om geel te worden. Bij elke zwangere wordt tegenwoordig gecontroleerd of<br />
irregulaire antistoffen <strong>in</strong> <strong>het</strong> bloed aanwezig zijn. Mocht dit bij u <strong>het</strong> geval<br />
zijn, dat bespreekt de arts of verloskundige dit met u.<br />
• Rode hond: hiervoor wordt bloed <strong>in</strong>gevroren en alleen nagekeken als u <strong>in</strong><br />
contact bent geweest met iemand met rode hond.<br />
• IJzergehalte en bloedsuikergehalte: Omdat soms bloedarmoede voorkomt,<br />
wordt uw bloed gedurende de zwangerschap <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe 3 maal op <strong>het</strong><br />
ijzergehalte nagekeken (<strong>het</strong> is normaal dat <strong>het</strong> ijzergehalte tijdens de<br />
zwangerschap daalt, maar <strong>het</strong> mag niet teveel dalen). Meestal wordt<br />
tegelijkertijd uw bloedsuikergehalte gemeten. Dit gebeurt om na te gaan of<br />
er sprake is van zwangerschapssuikerziekte.<br />
• Lues; dit is een geslachtsziekte die iemand soms ongemerkt heeft<br />
opgelopen en bij zich draagt. Behandel<strong>in</strong>g is zeer goed mogelijk; zonder<br />
behandel<strong>in</strong>g kan <strong>het</strong> ernstige gevolgen voor de baby hebben.<br />
• Hepatitis B: dit is een ziekte waarbij een <strong>in</strong>fectie van de lever optreedt<br />
door een hepatitis-B-virus. Uitgebreide <strong>in</strong>formatie kunt u opvragen bij <strong>het</strong><br />
landelijk Centrum Hepatitis B: 030-2502372<br />
• HIV: Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) is de verwekker van de<br />
ziekte AIDS. Als een vrouw voor of tijdens de zwangerschap geïnfecteerd<br />
wordt met HIV, kan zij dit virus op haar baby overdragen. Dit kan tijdens de<br />
bevall<strong>in</strong>g gebeuren of tijdens <strong>het</strong> geven van borstvoed<strong>in</strong>g. Hierdoor kan<br />
ook de baby <strong>het</strong> HIV virus krijgen. Tegenwoordig kan <strong>het</strong> ziek-worden door<br />
AIDS met een comb<strong>in</strong>atie van medicijnen worden uitgesteld. De<br />
levensverwacht<strong>in</strong>g neemt daardoor toe. Als bekend is dat een zwangere<br />
geïnfecteerd is met HIV, kunnen medicijnen de kans op overdracht van <strong>het</strong><br />
virus op de baby verkle<strong>in</strong>en (de kans op overdracht van HIV van moeder<br />
op k<strong>in</strong>d door verschillende maatregelen kan teruggebracht worden van 40<br />
tot ongeveer 8 procent en mogelijk nog m<strong>in</strong>der). Borstvoed<strong>in</strong>g wordt bij<br />
HIV-<strong>in</strong>fectie afgeraden.<br />
Wettelijke regel<strong>in</strong>gen bepalen dat uitslagen van deze bloedonderzoeken anoniem<br />
gebruikt mogen worden voor landelijk onderzoek, heeft u hiertegen bezwaar meldt<br />
dat dan aan uw zorgverlener.<br />
31
Onderzoeken op <strong>in</strong>dicatie<br />
Bepaalde onderzoeken worden alleen 'op <strong>in</strong>dicatie' gedaan, wat wil zeggen<br />
dat ze alleen worden uitgevoerd als hier een speciale reden voor is. Dit wordt<br />
dan uiteraard nader met u besproken. Hier volgt een korte beschrijv<strong>in</strong>g wat de<br />
verschillende onderzoeken <strong>in</strong>houden. Mocht u voor bepaalde onderzoeken <strong>in</strong><br />
aanmerk<strong>in</strong>g komen, dan zal de verpleegkundige, verloskundige of arts u hierover<br />
(eventueel ook schriftelijk) meer <strong>in</strong>formatie geven. Deze <strong>in</strong>formatie kunt u<br />
aan dit dossier toevoegen.<br />
Echoscopisch onderzoek<br />
Dit onderzoek, dikwijls kortweg een 'echo' genoemd, wordt vaak bij één van de<br />
eerste controles gedaan. Deze echo v<strong>in</strong>dt plaats om te kijken of de baby zo groot is<br />
als verwacht mag worden op grond van de duur van de zwangerschap. Uitgebreide<br />
<strong>in</strong>formatie over <strong>het</strong> echo-onderzoek v<strong>in</strong>dt u op de website van de Nederlandse<br />
Verenig<strong>in</strong>g voor Gynaecologen www.nvog.nl onder patientenvoorlicht<strong>in</strong>g,<br />
verloskunde specifiek, kunt u de folder Echoscopie tijdens de zwangerschap<br />
downloaden.<br />
Er worden <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> geen video of “pret-echo’s” gemaakt, omdat u<br />
bijvoorbeeld alleen <strong>het</strong> geslacht van uw baby wilt weten. Hiervoor kunt u, tegen<br />
betal<strong>in</strong>g, terecht bij echobureaus. Een aantal adressen staan vermeld op <strong>het</strong> bord<br />
<strong>in</strong> de wachtkamer van de polikl<strong>in</strong>iek.<br />
C.T.G. (cardiotocogram)<br />
Een C.T.G. wordt onder andere gemaakt als u de baby m<strong>in</strong>der voelt bewegen. U<br />
krijgt dan een soort microfoontje op uw buik dat de harttonen van uw baby<br />
registreert. Het onderzoek duurt ongeveer 30 m<strong>in</strong>uten en kan plaatsv<strong>in</strong>den bij een<br />
zwangerschapsduur vanaf 26 weken.<br />
Doppleronderzoek<br />
Doppleronderzoek is een speciaal echoscopisch onderzoek dat <strong>in</strong>formatie geeft<br />
over <strong>het</strong> functioneren van de placenta (de moederkoek). Het onderzoek wordt<br />
onder andere gedaan als twijfel bestaat over de groei van de baby. Met<br />
geluidsgolven wordt de bloeddoorstrom<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de navelstreng gemeten. Net als bij<br />
de normale echoscopie zijn er geen aanwijz<strong>in</strong>gen dat dit onderzoek schadelijk is.<br />
Het doppleronderzoek duurt ongeveer vijf m<strong>in</strong>uten.<br />
G.T.T (glucosetolerantietest)<br />
Een G.T.T. wordt gedaan om de suikerverwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> uw lichaam te controleren, als<br />
er een vergrote kans is op zwangerschapssuikerziekte. Het is onderzoek duurt een<br />
hele ochtend. Mocht u voor dit onderzoek <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g komen, dan zult u een<br />
aparte <strong>in</strong>formatiekatern hierover ontvangen.<br />
Een I.B.O. (<strong>in</strong>wendig bekkenonderzoek)<br />
Een I.B.O. wordt gedaan als bij een vorige bevall<strong>in</strong>g complicaties optraden tijdens<br />
de uitdrijv<strong>in</strong>g of als <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> stuitligg<strong>in</strong>g ligt. Tijdens een <strong>in</strong>wendig onderzoek<br />
wordt gevoeld hoe ruim <strong>het</strong> bekken is. Dit is geen objectieve maat, maar geeft een<br />
<strong>in</strong>druk.<br />
32
Prenatale Screen<strong>in</strong>g en Prenatale Diagnostiek<br />
Er zijn twee soorten onderzoeken:<br />
• onderzoeken die berekenen hoe groot de kans is dat uw k<strong>in</strong>d een<br />
afwijk<strong>in</strong>g heeft. Deze onderzoeken <strong>het</strong>en samen: kansbepalend<br />
onderzoek. We noemen ze ook wel: prenatale screen<strong>in</strong>g. Elke<br />
zwangere <strong>in</strong> Nederland kan deze onderzoeken laten doen. Uw<br />
verzeker<strong>in</strong>g kan u vertellen of de kosten van deze onderzoeken<br />
worden vergoed.<br />
• Onderzoeken die met bijna honderd procent zekerheid zeggen of uw<br />
k<strong>in</strong>d een bepaalde afwijk<strong>in</strong>g wel of niet heeft. Deze onderzoeken <strong>het</strong>en<br />
samen: prenatale diagnostiek. Prenatale diagnostiek v<strong>in</strong>dt altijd plaats<br />
op medische <strong>in</strong>dicatie en wordt vergoed door uw zorgverzekeraar<br />
Voor al deze onderzoeken geldt:<br />
Het onderzoek is altijd vrijwillig en nooit verplicht. U kunt er altijd voor kiezen<br />
geen onderzoek te laten doen. U bent niet verplicht met een onderzoek door te<br />
gaan wanneer u er aan begonnen bent. U kunt op elk moment stoppen. U bent<br />
niet verplicht uw zwangerschap te laten afbreken als uw k<strong>in</strong>d volgens <strong>het</strong><br />
onderzoek een afwijk<strong>in</strong>g heeft. Het is uw eigen keuze.<br />
Prenatale Screen<strong>in</strong>g<br />
De 20-weken echo is een onderzoek tijdens de zwangerschap. De 20-weken<br />
echo noemen we ook wel structureel echoscopisch onderzoek (SEO). Met<br />
deze echo kunnen we onderzoeken of een k<strong>in</strong>d lichamelijke afwijk<strong>in</strong>gen heeft.)<br />
Deze echo wordt gemaakt <strong>in</strong> de 20 ste week van uw zwangerschap.<br />
De comb<strong>in</strong>atietest is een onderzoek tijdens de zwangerschap. Met dit<br />
onderzoek kunnen we de kans bepalen dat uw k<strong>in</strong>d Downsyndroom heeft.<br />
Die kans hangt af van de nekplooi van uw k<strong>in</strong>d, twee stoffen <strong>in</strong> uw bloed en uw<br />
leeftijd.<br />
De comb<strong>in</strong>atietest bestaat uit twee onderzoeken:<br />
1. een bloedonderzoek bij de zwangere vrouw. Dit bloedonderzoek<br />
kunnen we doen als u m<strong>in</strong>stens 8 weken en hoogstens 13 weken plus<br />
6 dagen zwanger bent. De beste periode om <strong>het</strong> bloedonderzoek te<br />
laten doen is tussen 10 en 12 weken.<br />
2. een echo-onderzoek (nekplooimet<strong>in</strong>g). De nekplooimet<strong>in</strong>g kunnen we<br />
doen als u m<strong>in</strong>stens 11 weken plus 4 dagen en hoogstens 13 weken<br />
plus 4 dagen zwanger bent.<br />
Prenatale Diagnostiek<br />
Onderzoek naar erfelijke of aangeboren aandoen<strong>in</strong>gen wordt prenatale diagnostiek<br />
genoemd. Onderzoeken zoals een specialistische echo (artikel 2 echo) of een<br />
vruchtwaterpunctie gebeuren niet als rout<strong>in</strong>e. Het wordt alleen met u besproken als<br />
er een reden voor is.<br />
Redenen kunnen zijn: aangeboren of erfelijke aandoen<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> uw familie of die<br />
van uw partner, een ziekte van uzelf zoals suikerziekte, <strong>het</strong> gebruik van bepaalde<br />
medicijnen die mogelijk schadelijk zijn <strong>in</strong> de zwangerschap.<br />
Ook een leeftijd van 36 jaar of ouder is een reden. De kans op een k<strong>in</strong>d met<br />
een chromosoomafwijk<strong>in</strong>g neemt geleidelijk toe met de leeftijd; aangeboren<br />
afwijk<strong>in</strong>gen zoals een open rug komen op hogere leeftijd niet vaker<br />
voor.<br />
33
Met een vlokkentest of een vruchtwaterpunctie kunnen chromosoomafwijk<strong>in</strong>gen<br />
wordt aangetoond. Een voorbeeld is <strong>het</strong> Down-Syndroom (vroeger mongolisme<br />
genoemd Tot slot kan uitgebreid echoscopisch onderzoek nodig zijn <strong>in</strong> de vierde of<br />
vijfde maand van de zwangerschap. Een aantal, maar niet alle aangeboren<br />
afwijk<strong>in</strong>gen kunnen hiermee worden gezien.<br />
Als de verloskundige of arts onderzoek naar erfelijke of aangeboren aandoen<strong>in</strong>gen<br />
met u bespreekt, bent u degene die beslist of u er gebruik van wilt maken. Lang<br />
niet alle afwijk<strong>in</strong>gen kunnen ontdekt worden. Hoewel <strong>het</strong> <strong>in</strong> de praktijk vaak moeilijk<br />
is, kunt u proberen van te voren te bedenken wat <strong>het</strong> v<strong>in</strong>den van een aandoen<strong>in</strong>g<br />
voor u zal betekenen. Dit kan een rol spelen bij uw besluit of u aanvullend<br />
onderzoek wilt laten verrichten. Verdere vragen kunt u bespreken met uw<br />
verloskundige of arts. Als er een reden is voor onderzoek naar aangeboren of<br />
erfelijke aandoen<strong>in</strong>gen ontvangt u hierover <strong>in</strong>formatie van de arts/verloskundige.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie v<strong>in</strong>dt u op de website www.umcutrecht.nl en dan zoeken op<br />
zwanger en onderzoek.<br />
34
Aandachtspuntenlijst Onderzoeken:<br />
De arts/verloskundige bespreekt met u:<br />
onderzoeken die <strong>in</strong> uw situatie van belang zijn<br />
uitslagen van eventuele onderzoeken<br />
Informeer de arts/verloskundige <strong>in</strong>dien nodig over:<br />
vul de vragenlijst die uw krijgt toegestuurd zorgvuldig <strong>in</strong>, de antwoorden helpen uw zorgverlener<br />
een goed beeld te krijgen van uw situatie.<br />
Vragen die u kunt stellen:<br />
waarom v<strong>in</strong>dt onderzoek plaats<br />
welke risico’s zijn er aan <strong>het</strong> onderzoek verbonden<br />
wanneer en hoe wordt u geïnformeerd over de uitkomsten van <strong>het</strong> onderzoek<br />
Ruimte voor uw eigen vragen of aanteken<strong>in</strong>gen:<br />
35
4<br />
Gezondheidsadviezen voor<br />
moeder en k<strong>in</strong>d<br />
‣ zwanger worden en foliumzuur<br />
‣ roken<br />
‣ alcohol<br />
‣ medicijnen<br />
‣ verdovende middelen<br />
‣ röntgenonderzoek<br />
‣ seksualiteit<br />
‣ schilderen<br />
‣ haar verven<br />
‣ doka als hobby<br />
‣ sauna/zonnebank<br />
‣ sport<br />
‣ diepzeeduiken<br />
‣ klimmen en skiën <strong>in</strong> <strong>het</strong> hooggebergte<br />
‣ vakantie/vliegen<br />
‣ rode hond<br />
‣ toxoplasmose<br />
‣ herpes<br />
‣ tandarts<br />
37
Gezondheidsadviezen voor u en uw k<strong>in</strong>d<br />
In dit katern geven we u adviezen en leefregels met betrekk<strong>in</strong>g tot uw<br />
zwangerschap. Patiënten stellen ons vaak vragen wat zij wel of niet mogen <strong>in</strong><br />
hun zwangerschap. Een goede vuistregel is:<br />
Streef ernaar om tijdens de zwangerschap zoveel mogelijk ‘op safe<br />
te spelen' en onnodige en onbekende risico's te vermijden.<br />
Hebt u na <strong>het</strong> lezen van dit katern toch vragen over uw specifieke situatie, stelt<br />
u dan uw vragen op <strong>het</strong> (telefonisch) verpleegkundig spreekuur of tijdens <strong>het</strong><br />
eerstvolgende consult bij uw verloskundige of arts.<br />
Zwanger worden en foliumzuur<br />
Foliumzuur speelt een belangrijke rol bij verschillende processen <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
lichaam. Een gevarieerde voed<strong>in</strong>g levert de hoeveelheid foliumzuur die nodig<br />
is. Voor vrouwen die zwanger willen worden en vrouwen die net zwanger zijn,<br />
is <strong>het</strong> van belang dat zij extra foliumzuur gebruiken. Dit kan de kans op een<br />
k<strong>in</strong>d met bepaalde afwijk<strong>in</strong>gen verkle<strong>in</strong>en.<br />
Waarom is foliumzuur belangrijk<br />
In de eerste weken van de zwangerschap ontwikkelt zich bij <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>het</strong><br />
centrale zenuwstelsel, de zgn. neuraalbuis. Hieruit ontstaan de hersenen en<br />
<strong>het</strong> ruggenmerg. Wanneer de vorm<strong>in</strong>g van de neuraalbuis niet goed verloopt<br />
en deze niet volledig sluit kunnen er bij de baby afwijk<strong>in</strong>gen ontstaan. Deze<br />
worden neuraalbuisdefecten genoemd. Meestal gaat <strong>het</strong> hierbij om een open<br />
rug.<br />
De kans om een k<strong>in</strong>d te krijgen met deze afwijk<strong>in</strong>g is gelukkig erg kle<strong>in</strong>. In<br />
Nederland wordt ongeveer 1 op de 700 k<strong>in</strong>deren ermee geboren. Het is<br />
gebleken dat een deel van de neuraalbuisdefecten voorkómen kan worden<br />
door ervoor te zorgen dat voldoende foliumzuur aanwezig is op <strong>het</strong> moment dat<br />
de neuraalbuis bij de baby wordt gevormd. Foliumzuur komt van nature voor <strong>in</strong><br />
een groot aantal voed<strong>in</strong>gsmiddelen. Belangrijke foliumzuurleveranciers zijn<br />
groente, brood en graanproducten, aardappelen, zuivelproducten, fruit, vlees<br />
en peulvruchten.<br />
Wanneer extra foliumzuur<br />
Aangeraden wordt om extra foliumzuur te slikken vanaf m<strong>in</strong>stens 4 weken voor<br />
de bevrucht<strong>in</strong>g tot 6 weken daarna. De extra aanbevolen hoeveelheid is<br />
0,5 mg per dag. Tabletten met deze hoeveelheid zijn zonder recept bij de<br />
apotheek verkrijgbaar. Een praktisch advies is om, wanneer met<br />
voorbehoedmiddelen wordt gestopt omdat men zwanger wil worden, te<br />
beg<strong>in</strong>nen met foliumzuurtabletten. Het kan geen kwaad om langere tijd<br />
foliumzuurtabletten te gebruiken als men niet direct zwanger wordt. Heeft men<br />
voor <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van de zwangerschap geen extra foliumzuur gebruikt, dan heeft<br />
<strong>het</strong> toch nog z<strong>in</strong> om er direct nadat de zwangerschap is vastgesteld mee te<br />
beg<strong>in</strong>nen.<br />
Vrouwen die een k<strong>in</strong>d hebben gekregen met een neuraalbuisdefect, worden<br />
aangeraden om, als zij weer een zwangerschap overwegen, tijdig contact op te<br />
nemen met hun huisarts. Voor hen gelden grotere hoeveelheden foliumzuur.<br />
Hiervoor is een recept nodig.<br />
Roken<br />
Het is algemeen bekend en bewezen dat roken ongezond is, maar dit geldt<br />
zeker voor zwangere vrouwen. Zelf roken, maar ook <strong>het</strong> veelvuldig verblijf <strong>in</strong><br />
een rokerige omgev<strong>in</strong>g, heeft een negatieve <strong>in</strong>vloed op de groei van de baby<br />
met gevolgen voor de latere ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />
Bovendien komen bij k<strong>in</strong>deren van ouders die roken meer <strong>in</strong>fecties van de<br />
luchtwegen voor, bijvoorbeeld astma en bronchitis. Indien u rookt adviseren wij<br />
u dan ook om te stoppen met roken of <strong>in</strong> ieder geval fors te m<strong>in</strong>deren. Ook na<br />
de bevall<strong>in</strong>g is <strong>het</strong> belangrijk dat <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d niet gerookt<br />
39
wordt. Het gebruik van nicot<strong>in</strong>epleisters en -kauwgom dient ook met<br />
terughoudendheid gebruikt te worden, omdat de nicot<strong>in</strong>e <strong>in</strong> deze pleisters en<br />
kauwgom de placenta (moederkoek) gemakkelijk passeert.<br />
U kunt uw arts of verloskundige om advies vragen.<br />
Alcohol<br />
Alcohol komt via de moederkoek bij de baby terecht. Als u regelmatig dr<strong>in</strong>kt,<br />
kan dit de ontwikkel<strong>in</strong>g van de baby beïnvloeden. Wij adviseren u geen alcohol<br />
te gebruiken tijdens de zwangerschap.<br />
Medicijnen<br />
Als u geneesmiddelen gebruikt, geef dit dan altijd door aan uw arts of<br />
verloskundige. Dit geldt óók voor middelen, die u zonder recept bij de drogist<br />
kunt kopen zoals aspir<strong>in</strong>e, hoestdrank, keeltabletten of slaaptabletten. Soms<br />
kunnen medicijnen die u vóór de zwangerschap al gebruikte, beter gestopt of<br />
veranderd worden. Overleg dit met de arts die u de medicijnen voorschreef.<br />
Verdovende middelen<br />
Het gebruik van verdovende middelen (heroïne, cocaïne, en dergelijke) heeft<br />
net als roken een remmende <strong>in</strong>vloed op de ontwikkel<strong>in</strong>g van de baby. Sommige<br />
verdovende middelen kunnen afwijk<strong>in</strong>gen bij de baby en/of problemen <strong>in</strong> de<br />
zwangerschap veroorzaken. De baby wordt bovendien verslaafd geboren en<br />
moet dus afkicken onder zorgvuldige begeleid<strong>in</strong>g. Wees hierover <strong>in</strong> uw eigen<br />
belang en <strong>in</strong> dat van de baby, altijd eerlijk. Wij kunnen u en uw baby dan zo<br />
goed mogelijk helpen.<br />
Röntgenonderzoek<br />
Mocht <strong>het</strong> noodzakelijk zijn om een röntgenonderzoek te laten verrichten,<br />
vermeld dan duidelijk dat u zwanger bent. Soms kan <strong>het</strong> onderzoek uitgesteld<br />
worden tot na de bevall<strong>in</strong>g. Als <strong>het</strong> onderzoek dan toch nodig is, kan de<br />
baarmoeder afgeschermd worden. De baby krijgt dan zo we<strong>in</strong>ig mogelijk<br />
stral<strong>in</strong>g.<br />
Seksualiteit<br />
De belev<strong>in</strong>g van seksualiteit tijdens de zwangerschap wisselt van vrouw tot<br />
vrouw. Bij een normaal verlopende zwangerschap zijn er geen geboden of<br />
verboden ten aanzien van seksualiteit. Gemeenschap kan geen oorzaak zijn<br />
van een miskraam of beschadig<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d. Alleen als er sprake is van<br />
bloedverlies of gebroken vliezen wordt gemeenschap afgeraden.<br />
Problemen met seksualiteit kunt u altijd met uw verloskundige of arts<br />
bespreken. Dit geldt ook voor eventueel eerdere vervelende seksuele<br />
ervar<strong>in</strong>gen of wanneer u moeite heeft met een <strong>in</strong>wendig onderzoek.<br />
Schilderen<br />
Als er door de aanstaande moeder geschilderd moet worden dan bij voorkeur<br />
met verf op waterbasis, de ruimte waar<strong>in</strong> geschilderd wordt goed ventileren en<br />
niet dagen achter elkaar (RIVM 1997).<br />
Haarverven<br />
De opname van stoffen uit de haarverf is waarschijnlijk ger<strong>in</strong>g en er zijn tot nu<br />
toe geen aanwijz<strong>in</strong>gen voor schadelijke effecten bij gebruik gedurende de<br />
zwangerschap. Bij <strong>het</strong> ontbreken van duidelijke gegevens echter, lijkt <strong>het</strong><br />
verstandig deze niet echt noodzakelijke blootstell<strong>in</strong>g uit te stellen tot na de<br />
zwangerschap (RIVM 1997).<br />
De doka als hobby<br />
Er wordt aangeraden zorgvuldig te werken: wanneer is voldaan aan de eis van<br />
goede ventilatie, beschermende kled<strong>in</strong>g en handschoenen, en wanneer roken,<br />
eten en dr<strong>in</strong>ken <strong>in</strong> de betreffende ruimtes wordt vermeden, dan is er geen<br />
bezwaar tegen een enkele maal per week bezig te zijn met deze hobby (Let<br />
40
wel: we doen hier geen uitspraken over <strong>het</strong> beroepsmatig langdurig werkzaam<br />
zijn <strong>in</strong> een doka!) (RIVM 1997).<br />
Sauna / zonnebank<br />
Sommige vrouwen zijn gewend regelmatig naar de sauna te gaan en willen dit<br />
graag blijven doen. Het gebruik van sauna en zonnebank kan gepaard gaan<br />
met een verhog<strong>in</strong>g van de lichaamstemperatuur, afhankelijk van de sterkte van<br />
de blootstell<strong>in</strong>g, de duur en ook de <strong>in</strong>dividuele gevoeligheid (bij de één stijgt bij<br />
eenzelfde blootstell<strong>in</strong>g de kerntemperatuur veel sneller dan bij de ander).<br />
Wetenschappelijk onderzoek heeft tot op heden nooit aangetoond of <strong>het</strong><br />
gebruik van sauna al dan niet schadelijk is voor <strong>het</strong> ongeboren k<strong>in</strong>d. Schade<br />
zou op basis van theoretische gronden kunnen worden verondersteld. Omdat<br />
niet iedereen op dezelfde manier reageert op warmte en <strong>het</strong> moeilijk is<br />
precieze richtlijnen te geven is <strong>het</strong> advies sauna- en zonnebankgebruik liever<br />
uit te stellen tot na de zwangerschap. Wij raden u <strong>in</strong> ieder geval af om tijdens<br />
de eerste vier maanden gebruik te maken van de sauna en/of zonnebank.<br />
Voor gebruik van de zonnebank (en langdurig zonnen) geldt ook nog dat een<br />
zwangerschapsmasker (een bru<strong>in</strong>e verkleur<strong>in</strong>g van de gezichtshuid) kan<br />
ontstaan of verergeren (RIVM 1997).<br />
Sport<br />
Als u door wilt gaan met sporten tijdens uw zwangerschap, bespreekt u dit dan<br />
met de arts of verloskundige. Activiteit is goed, maar ga niet 'tot <strong>het</strong> uiterste'.<br />
U kunt zelf <strong>het</strong> beste beoordelen wat wel en wat niet meer gaat. Als u tijdens<br />
<strong>het</strong> sporten last krijgt van bijvoorbeeld buikpijn, raden we u aan te stoppen.<br />
Topsporters wordt aangeraden goede afspraken te maken met hun tra<strong>in</strong>er, bij<br />
voorkeur na overleg met de arts of verloskundige. U kunt dit uiteraard altijd<br />
bespreken met uw arts of verloskundige.<br />
Diepzeeduiken<br />
Niet duiken naar dieptes die meer dan 1 atmosfeer overdruk veroorzaken en<br />
niet langer dan 30 m<strong>in</strong>uten (RIVM 1997).<br />
Klimmen en skiën <strong>in</strong> <strong>het</strong> hooggebergte<br />
Bij toenemende hoogtes kunnen symptomen optreden, variërend van lichte<br />
benauwdheid tot ernstige benauwdheid met long- en hartproblemen. Verblijf<br />
boven de 2150 meter wordt u ontraden (RIVM 1997).<br />
Vakantie / vliegen<br />
Als u zwanger bent kunt u gerust op vakantie gaan. Doorgaans wordt<br />
aangeraden een vakantiebestemm<strong>in</strong>g te kiezen waar goede medische zorg<br />
aanwezig is, mochten zich onverhoopt complicaties voordoen. In verre,<br />
tropische landen is dit niet altijd <strong>het</strong> geval.<br />
Bovendien kunt u onder primitieve omstandigheden wat gemakkelijker een<br />
<strong>in</strong>fectieziekte oplopen die gepaard kan gaan met bijvoorbeeld hoge koorts of<br />
diarree. Tegen vliegreizen bestaat uit medisch oogpunt geen bezwaar.<br />
Vliegmaatschappijen willen meestal geen zwangere vrouwen na 34 weken<br />
zwangerschapsduur (of na de 32e week met een vroeggeboorte <strong>in</strong> de<br />
voorgeschiedenis) vervoeren. Wij adviseren u een zwangerschapsverklar<strong>in</strong>g<br />
mee te nemen als u gaat vliegen en de voorwaarden van de vliegmaatschappij<br />
te lezen.<br />
Rode hond<br />
Vrouwen die <strong>in</strong> Nederland geboren zijn <strong>in</strong> of na 1965, zijn <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe op<br />
elfjarige leeftijd gevacc<strong>in</strong>eerd tegen rode hond. Daardoor hebben ze antistoffen<br />
tegen <strong>het</strong> virus gemaakt, waardoor er geen risico's meer zijn. Een enkele keer<br />
zijn er ondanks de vacc<strong>in</strong>atie geen antistoffen gemaakt. U kunt <strong>het</strong> beste uit de<br />
buurt blijven bij mensen die ‘rode hond' hebben, aangezien dit een ziekte is<br />
waarvan de baby schade kan onderv<strong>in</strong>den. Rode hond komt <strong>het</strong> meeste voor<br />
bij k<strong>in</strong>deren.<br />
41
Als u <strong>in</strong> de eerste vier maanden van uw zwangerschap toch <strong>in</strong> contact komt<br />
met iemand die rode hond heeft, meldt u dit dan zo snel mogelijk op de<br />
polikl<strong>in</strong>iek. Wacht u <strong>in</strong> dit geval niet tot de volgende controle. Het rode hond<br />
virus kan namelijk schade toebrengen aan de ongeboren baby. Als u na de 4e<br />
maand <strong>in</strong> contact komt met iemand met rode hond, is de kans op aangeboren<br />
afwijk<strong>in</strong>gen bij <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d sterk afgenomen.<br />
Het is aan te raden om altijd aan de arts of verloskundige te melden als u <strong>in</strong><br />
contact bent geweest met iemand met rode hond. Er zijn speciale folders<br />
uitgegeven (RIVM, VSOP) over rode hond en zwangerschap.<br />
Toxoplasmose<br />
Toxoplasmose is een <strong>in</strong>fectie door een parasiet.<br />
Als u ooit toxoplasmose hebt gehad, kan een eventuele tweede <strong>in</strong>fectie<br />
overigens voor de baby geen kwaad. Van de vrouwen ouder dan 20 jaar heeft<br />
reeds 80% toxoplasmose gehad en heeft daardoor antilichamen.<br />
Toxoplasmose is een ziekte waarvan de baby schade kan oplopen.<br />
Ter voorkom<strong>in</strong>g van toxoplasmose gelden enkele richtlijnen. Eet geen rauw of<br />
halfrauw vlees (denk bijvoorbeeld aan filet américa<strong>in</strong> en rosbief), en eet geen<br />
slecht gewassen rauwe groenten of sla.<br />
Maakt u de kattenbak niet zelf schoon of draag handschoenen; vooral jonge<br />
katten kunnen 'drager' zijn van de toxoplasma parasiet. Verder is <strong>het</strong> raadzaam<br />
om handschoenen te dragen als u <strong>in</strong> de tu<strong>in</strong> werkt.<br />
Er zijn speciale folders uitgegeven (RIVM, VSOP) over toxoplasmose en<br />
zwangerschap; vraag hiernaar bij de verpleegkundige op de polikl<strong>in</strong>iek.<br />
Herpes<br />
Herpes genitalis is een huidaandoen<strong>in</strong>g waarbij pijnlijke blaasjes op de<br />
schaamlippen ontstaan. De aandoen<strong>in</strong>g geneest <strong>in</strong> 10-14 dagen, maar kan op<br />
een later tijdstip altijd weer terugkomen. De aandoen<strong>in</strong>g wordt veroorzaakt<br />
door <strong>het</strong> ‘herpes simplex -virus'. Wanneer u <strong>in</strong> <strong>het</strong> verleden herpes genitalis<br />
heeft doorgemaakt, of <strong>in</strong> de huidige zwangerschap voor <strong>het</strong> eerst herpes<br />
genitalis krijgt, bestaat een kle<strong>in</strong>e kans dat <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d door <strong>het</strong> virus wordt<br />
geïnfecteerd. Dit kan alleen gebeuren als de moeder een actieve <strong>in</strong>fectie heeft<br />
op <strong>het</strong> moment van de geboorte. Infectie bij <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d komt zelden voor, maar<br />
kan wel zeer ernstig verlopen.<br />
Als u herpes genitalis heeft (gehad) is <strong>het</strong> verstandig dit bij één van de eerste<br />
controles te melden zodat eventuele maatregelen kunnen worden getroffen ter<br />
preventie van ziekte bij <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d.<br />
Tandarts<br />
U kunt tijdens uw zwangerschap gewoon naar de tandarts. Vertel de tandarts<br />
wel altijd dat u zwanger bent. Als de tandarts <strong>het</strong> noodzakelijk v<strong>in</strong>dt of adviseert<br />
om verdov<strong>in</strong>g te gebruiken, bestaat hier tijdens de zwangerschap geen<br />
bezwaar tegen. Ook <strong>het</strong> gebruik van door de tandarts voorgeschreven<br />
antibiotica is toegestaan.<br />
42
5<br />
Wanneer moet u contact<br />
opnemen met <strong>het</strong> ziekenhuis?<br />
‣ bij bloedverlies<br />
‣ bij ur<strong>in</strong>eklachten<br />
‣ bij vochtverlies<br />
‣ bij acute buik- en rugpijn<br />
‣ bij <strong>het</strong> voelen van m<strong>in</strong>der leven<br />
‣ als u weeën krijgt<br />
‣ als u zich ongerust maakt<br />
43
Bij bloedverlies<br />
Het verliezen van een kle<strong>in</strong> beetje bloed gedurende de eerste drie maanden<br />
van uw zwangerschap komt vaak voor. U hoeft zich hier geen zorgen om te<br />
maken.<br />
Als u bloed verliest na 3 maanden, raden we aan om direct contact op te<br />
nemen met <strong>het</strong> ziekenhuis. We kunnen dan bepalen of <strong>het</strong> nodig is dat u<br />
langskomt. Neemt u <strong>in</strong> dat geval uw onderbroek of maandverband met bloed<br />
mee. Aan de hand daarvan kunnen wij een <strong>in</strong>druk krijgen van de hoeveelheid<br />
bloed die u verloren hebt.<br />
Na 38 weken zwangerschap als u weeën hebt, verliest u vaak een kle<strong>in</strong> beetje<br />
bloed en slijm. Dat is normaal. Als u twijfelt over de hoeveelheid, kunt u beter<br />
toch even contact opnemen met de verloskamers of <strong>het</strong> UVC.<br />
Bij ur<strong>in</strong>eklachten<br />
Als u een branderig gevoel heeft bij <strong>het</strong> plassen of als u vaak kle<strong>in</strong>e beetjes<br />
moet plassen, raden we u aan contact met uw huisarts op te nemen. Als u<br />
daarnaast ook koorts hebt, kunt u beter langskomen op de polikl<strong>in</strong>iek. Belt u<br />
wel altijd eerst even met de polikl<strong>in</strong>iek, we kunnen u dan <strong>in</strong>plannen bij de arts<br />
of verloskundige.<br />
Bij vochtverlies<br />
Het kan zijn dat de vliezen die om de baby heen zitten gebroken zijn. Indien u<br />
denkt dat u vruchtwater verliest, neemt u dan direct contact op met de<br />
verloskamers. Breken uw vliezen na de 38 ste week van uw zwangerschap en<br />
bevalt u op <strong>het</strong> UVC bel <strong>in</strong> dat geval <strong>het</strong> UVC.Het zou fijn zijn als u iets kunt<br />
opvangen <strong>in</strong> een potje zodat wij kunnen zien of <strong>het</strong> vruchtwater is.<br />
Bij acute buik- of rugpijn<br />
Als u plotsel<strong>in</strong>g rug- of buikpijn krijgt, en/of als die pijn aanhoudt of met<br />
tussenpozen terugkomt, is <strong>het</strong> verstandig om de verloskamers te bellen.<br />
Bij <strong>het</strong> voelen van m<strong>in</strong>der leven<br />
Als u de <strong>in</strong>druk hebt dat de baby echt veel m<strong>in</strong>der beweeglijk is dan voorheen,<br />
neemt u dan contact op met de polikl<strong>in</strong>iek of buiten werktijden met de<br />
verloskamers. Wacht niet tot de volgende controle afspraak. We zullen vaak<br />
adviseren om langs te komen. Dit geldt overigens na de 24e week van uw<br />
zwangerschap.<br />
In de periode daarvoor is <strong>het</strong> normaal dat u de baby wisselend voelt bewegen.<br />
Als u weeën krijgt<br />
Lang voor de bevall<strong>in</strong>g beg<strong>in</strong>t, kunt u al een soort weeën krijgen, de<br />
zogenaamde harde buiken. Deze zijn echter meestal onregelmatig, of ze<br />
verdwijnen weer na korte tijd of wanneer u rust neemt.<br />
Hiervoor hoeft u niet naar de verloskamers te komen. Als de weeën echt<br />
regelmatig komen, zo om de vier tot vijf m<strong>in</strong>uten, en als ze toenemen <strong>in</strong> kracht<br />
en duur en pijnlijk zijn, neemt u dan contact op met de verloskamers of <strong>het</strong><br />
UVC wanneer u polikl<strong>in</strong>isch bevalt.<br />
Het kan moeilijk zijn weeën te herkennen, zeker als <strong>het</strong> uw eerste bevall<strong>in</strong>g is.<br />
Wanneer u twijfelt of als u zich ongerust maakt, kunt u natuurlijk altijd bellen of<br />
langskomen.<br />
45
Wanneer u zich ongerust maakt<br />
Als u zich ongerust maakt, kunt u ons bellen:<br />
• Voor elke niet-dr<strong>in</strong>gende vraag:<br />
alle werkdagen tussen 08.00 - 09.00 uur en 13.00 en 14.00 uur ,<br />
088-7554431 (verpleegkundig spreekuur)<br />
• Voor dr<strong>in</strong>gende vragen / spoedgevallen door de week:<br />
maandag t/m vrijdag van 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op<br />
088-7554910 keuze 2<br />
• Heeft u een medische <strong>in</strong>dicatie dan belt u voor dr<strong>in</strong>gende vragen /<br />
spoedgevallen buiten kantoortijden:<br />
088-7558910 (verloscentrum 2 etage)<br />
• Bent u onder begeleid<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> UVC dan belt u met dr<strong>in</strong>gende<br />
vragen buiten kantoortijden:<br />
088-7556444 (UVC)<br />
• Denkt u dat uw bevall<strong>in</strong>g is begonnen bel dan:<br />
Medische bevall<strong>in</strong>g op de 2 e etage 088 – 7558910<br />
Polikl<strong>in</strong>ische bevall<strong>in</strong>g op de 3 e etage (UVC) 088 - 7556444<br />
46
6<br />
Voorbereid<strong>in</strong>g op de bevall<strong>in</strong>g<br />
‣ Voorbereid<strong>in</strong>g op de bevall<strong>in</strong>g<br />
o Kraamzorg<br />
o Kraambedcontroles<br />
o K<strong>in</strong>deropvang<br />
o <strong>Zwangerschap</strong>sverlof<br />
o Ouderschapsverlof<br />
o <strong>Zwangerschap</strong>scursussen<br />
o Rondleid<strong>in</strong>g op de verloskamers / UVC<br />
‣ De bevall<strong>in</strong>g<br />
o de bevall<strong>in</strong>g<br />
o bevallen <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> / UVC<br />
o Wat neemt u mee voor de bevall<strong>in</strong>g?<br />
o Verloop van de bevall<strong>in</strong>g<br />
o Bevallen en pijn<br />
o Na de bevall<strong>in</strong>g<br />
‣ Het maken van een bevalplan<br />
‣ Aandachtspuntenlijst ontslag<br />
‣ Aandachtspuntenlijst nacontrole<br />
47
Voorbereid<strong>in</strong>gen op de bevall<strong>in</strong>g<br />
Kraamzorg<br />
U dient altijd kraamzorg te regelen (onafhankelijk of u thuis of polikl<strong>in</strong>isch<br />
bevalt). Het is verstandig om dit vóór de 16e week van de zwangerschap te<br />
doen. U kunt contact opnemen met uw zorgverzekeraar. Zij kunnen u namen<br />
van kraamzorgbureaus geven waarbij u zich kunt <strong>in</strong>schrijven.<br />
Zoals waarschijnlijk bekend is, is er ook b<strong>in</strong>nen de kraamzorg sprake van<br />
personeelsproblemen, dus hoe eerder u dit regelt hoe meer kans u maakt dat u<br />
goede zorg krijgt. En goede zorg de eerste dagen na de bevall<strong>in</strong>g is essentieel<br />
voor een goede start.<br />
Op de polikl<strong>in</strong>iek hangt een overzicht waarop staat onder welk regiokantoor uw<br />
gemeente valt. Daarnaast hangt er ook <strong>in</strong>formatie bij welke bureaus u <strong>het</strong> nog<br />
eens kunt proberen als u niet terecht kunt bij de organisatie van uw eerste<br />
keus.<br />
Probeer om naast de kraamzorg die u thuis ontvangt ook hulp te regelen van<br />
familie of vrienden. De kraamverzorgende is vaak al vanaf de tweede<br />
kraamdag maar enkele uren bij u thuis aanwezig.<br />
Als u m<strong>in</strong>der zorg krijgt dan u op basis van uw polis mag verwachten kunt u<br />
hiervoor een geldbedrag vragen. Hiermee kunt u bijvoorbeeld huishoudelijke<br />
hulp kunt betalen. Informeer hiernaar bij uw verzeker<strong>in</strong>g. Laat u niet afschepen<br />
met dooddoeners als: ‘er is nu eenmaal niet meer zorg’. U betaalt voor een<br />
bepaalde hoeveelheid zorg en hebt daar recht op. Als uw verzeker<strong>in</strong>g dat niet<br />
kan bieden dan moeten ze u <strong>in</strong> de gelegenheid stellen dit zelf ergens <strong>in</strong> te<br />
kopen.<br />
Kraambedcontroles<br />
Kraambedcontroles zijn controles door een huisarts, verloskundige of<br />
gespecialiseerd verpleegkundige tijdens de eerste periode (tot 8 dagen) na de<br />
bevall<strong>in</strong>g.<br />
Als u <strong>in</strong> Maarssen, Zeist, De Bilt <strong>Utrecht</strong> woont, <strong>in</strong>clusief dat deel van Leidsche<br />
Rijn dat aan <strong>Utrecht</strong> grenst (Parkwijk/Langerak), dan kunnen de<br />
kraambedcontroles gedaan worden door de Buitenpraktijk van <strong>het</strong> <strong>UMC</strong><br />
<strong>Utrecht</strong>. Bent u door een andere praktijk begeleidt tijdens u zwangerschap dan<br />
zal een verloskundige van deze praktijk uw kraambedcontrole doen.<br />
Indien u buiten de stad <strong>Utrecht</strong> woont, moet u zelf een verloskundige of<br />
huisarts <strong>in</strong>schakelen om de kraambedcontroles uit te voeren. U kunt dit <strong>in</strong> de<br />
loop van de zwangerschap regelen. Overleg met uw zorgverzekeraar wie er <strong>in</strong><br />
uw geval verantwoordelijk is voor de kraambedcontroles of <strong>in</strong>formeer bij uw<br />
huisarts.<br />
K<strong>in</strong>deropvang<br />
Het lijkt nog wat vroeg om k<strong>in</strong>deropvang te regelen, uw k<strong>in</strong>d is er immers nog<br />
niet. Toch is <strong>het</strong> goed om er alvast over na te denken. Veel <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen voor<br />
k<strong>in</strong>deropvang hebben lange wachtlijsten. Meldt u zich al vroeg <strong>in</strong> uw<br />
zwangerschap aan, zeker als u na de bevall<strong>in</strong>g weer aan <strong>het</strong> werk gaat. Anders<br />
loopt u <strong>het</strong> risico dat er geen plaats is voor uw k<strong>in</strong>d.<br />
<strong>Zwangerschap</strong>sverlof<br />
Als u <strong>in</strong> loondienst werkt, heeft u recht op zwangerschaps - en bevall<strong>in</strong>gsverlof<br />
van <strong>in</strong> totaal zestien weken. Meestal gaat <strong>het</strong> verlof zes weken vòòr de<br />
vermoedelijke bevall<strong>in</strong>gsdatum <strong>in</strong>. Uw werkgever kan vragen om een<br />
schriftelijke verklar<strong>in</strong>g van de arts/verloskundige, waar<strong>in</strong> staat wanneer u<br />
vermoedelijk zult bevallen. Deze kunt u op de polikl<strong>in</strong>iek krijgen. Na de<br />
bevall<strong>in</strong>g hebt u altijd nog <strong>in</strong> ieder geval recht op 10 weken verlof, ook als u na<br />
de uitgerekende datum bevalt.<br />
49
Ouderschapsverlof<br />
Iedere werknemer <strong>in</strong> loondienst heeft recht op ouderschapsverlof gedurende<br />
26 weken. Beide ouders kunnen tijdelijk m<strong>in</strong>der werken voor de verzorg<strong>in</strong>g van<br />
hun k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> de leeftijd van nul tot vier jaar. Over <strong>het</strong> algemeen is<br />
ouderschapsverlof onbetaald maar iedere werkgever kan deze regel<strong>in</strong>g m<strong>in</strong> of<br />
meer vrij <strong>in</strong>vullen. Informeer bij de werkgever hoe <strong>het</strong> <strong>in</strong> uw bedrijf en dat van<br />
uw partner geregeld is.<br />
<strong>Zwangerschap</strong>scursussen<br />
U kunt zich op diverse manieren voorbereiden op de bevall<strong>in</strong>g. Dit kan door<br />
erover te praten met familie en vriend<strong>in</strong>nen en uiteraard degene die uw<br />
zwangerschap begeleidt, <strong>het</strong> lezen van boeken en bladen en/of <strong>het</strong> volgen van<br />
een cursus.<br />
U kunt zich voorbereiden <strong>in</strong> de vorm van o.a. gymnastiek, zwemmen en diverse<br />
vormen van yoga. Op de polikl<strong>in</strong>iek zijn <strong>in</strong>formatiefolders verkrijgbaar, bij de<br />
verpleegkundige op <strong>het</strong> spreekuur, met verschillende vormen van<br />
zwangerschapsbegeleid<strong>in</strong>g; deze map is echter niet volledig. Informeer <strong>in</strong> uw<br />
omgev<strong>in</strong>g naar ervar<strong>in</strong>gen met de diverse vormen van begeleid<strong>in</strong>g.<br />
Ook staan een aantal cursussen <strong>in</strong> de regio <strong>Utrecht</strong> vermeld op de website van<br />
<strong>het</strong> UVC, www.ucvutrecht.nl .<br />
Rondleid<strong>in</strong>g op de verloskamer en <strong>het</strong> UVC<br />
Als u wilt kunt u een rondleid<strong>in</strong>g op de verloskamers of op <strong>het</strong> UVC krijgen. U<br />
kunt hiervoor geen afspraak maken omdat we niet precies weten wanneer we<br />
een kamer vrij hebben. Wel kunt u tijdens een bezoek aan de poli vragen om<br />
een rondleid<strong>in</strong>g aan de pollikl<strong>in</strong>iekassitent. U kunt ook bellen wanneer <strong>het</strong> u<br />
gelegen komt; wanneer <strong>het</strong> op de verloskamers mogelijk is, kunt u langskomen<br />
(<strong>in</strong>formeren naar de mogelijkheid voor een rondleid<strong>in</strong>g: gedurende kantooruren<br />
via de polikl<strong>in</strong>iek of buiten kantooruren via de verloskamers/UVC).<br />
50
Het maken van een bevalplan<br />
Een bevalplan is een handvat voor uzelf en uw partner, u kunt dit plan<br />
gebruiken tijdens <strong>het</strong> gesprek met uw hulpverlener <strong>in</strong> voorbereid<strong>in</strong>g op de<br />
bevall<strong>in</strong>g.<br />
Beval plan van: ……………………………………………………………………<br />
Uitgerekende datum: …………………………………………………………….<br />
Dit is mijn 1 e / meerdere ………..bevall<strong>in</strong>g<br />
Plaats van bevallen:<br />
• medische <strong>in</strong>dicatie, 2 e etage<br />
• polikl<strong>in</strong>ische bevall<strong>in</strong>g, 3 e etage<br />
• thuis<br />
Voorbereid<strong>in</strong>g op uw bevall<strong>in</strong>g:<br />
Hoe gaat u zich voorbereiden (curusus, boeken etc)?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Bent u op de hoogte van onze voorlicht<strong>in</strong>gsdag?<br />
Gaat u borstvoed<strong>in</strong>g of kunstvoed<strong>in</strong>g geven?<br />
Ja/Nee<br />
…………………….<br />
Bent u op de hoogte over onze visie op borstvoed<strong>in</strong>g en onze visie op<br />
bevallen?<br />
• Ja<br />
• Nee<br />
• Wilt u meer <strong>in</strong>formatie hierover?<br />
De bevall<strong>in</strong>g<br />
Waar kijkt u naar uit?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Waar ziet u tegenop?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Wie zijn bij de bevall<strong>in</strong>g aanwezig?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Hebt u een voorkeur voor een bar<strong>in</strong>gshoud<strong>in</strong>g?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Wilt u de baby na de geboorte zelf aanpakken/direct op u buik?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Hebt u specifieke wensen ten aanzien van uw bevall<strong>in</strong>g?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
Wilt u <strong>in</strong>formatie over pijnstill<strong>in</strong>g?<br />
Ja/nee<br />
51
Wat verwacht u van ons tijdens uw bevall<strong>in</strong>g?<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………………………………<br />
In ons ziekenhuis worden artsen, verloskundigen en verpleegkundigen<br />
opgeleid. Studenten verrichten onder supervisie van de<br />
arts/verloskundige handel<strong>in</strong>gen.<br />
Geeft u toestemm<strong>in</strong>g voor de aanwezigheid van een student bij uw bevall<strong>in</strong>g?<br />
Ja/nee<br />
Ruimte voor uw overige vragen of opmerk<strong>in</strong>gen:<br />
52
De bevall<strong>in</strong>g<br />
De bevall<strong>in</strong>g<br />
Bij de meeste vrouwen kondigt de bevall<strong>in</strong>g zich aan doordat de buik<br />
regelmatig hard wordt, waarbij pijn <strong>in</strong> de rug en <strong>in</strong> de buik optreedt. Ook kan de<br />
bevall<strong>in</strong>g beg<strong>in</strong>nen met <strong>het</strong> breken van de vliezen. U verliest dan vocht wat u<br />
niet op kunt houden (<strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot ur<strong>in</strong>e), dit kan veel zijn (<strong>het</strong> stroomt<br />
dan echt langs uw benen), maar ook af en toe een golfje. Vruchtwater ruikt wat<br />
zoetig. Als u weeën heeft of vruchtwater verliest is <strong>het</strong> heel normaal dat u wat<br />
bloederige, slijmerige afscheid<strong>in</strong>g heeft. Dit kan roze of bru<strong>in</strong>ig zijn.<br />
Als de weeën een uur lang om de vier, vijf m<strong>in</strong>uten komen en ongeveer een<br />
m<strong>in</strong>uut aanhouden en de pijn dusdanig is dat u zich moet concentreren en uw<br />
ademhal<strong>in</strong>g moet gebruiken om deze op te vangen, dan wordt <strong>het</strong> tijd om te<br />
gaan bellen. Als <strong>het</strong> uw eerste baby is dan gaat u echt niet op korte termijn<br />
bevallen (gemiddeld duurt de bevall<strong>in</strong>g vanaf dat moment nog 10–12 uur),<br />
maar <strong>het</strong> is wel verstandig dat er naar u en de baby gekeken wordt.<br />
Ook als u vruchtwater verliest moet u altijd contact opnemen met <strong>het</strong><br />
ziekenhuis. Als u nog geen weeën heeft hoeft u meestal niet direct te komen,<br />
maar er wordt dan wel met u afgesproken wanneer u wél moet komen.<br />
Het is goed om te weten dat slechts 4% van alle bevall<strong>in</strong>gen plaatsv<strong>in</strong>dt op de<br />
'uitgerekende' dag. We zouden daarom ook beter kunnen spreken van een<br />
uitgerekende periode, namelijk van twee weken vòòr tot twee weken na die<br />
datum.<br />
Het is overigens verstandig om de laatste weken een stuk plastic op uw matras<br />
te leggen. Als uw vliezen onverwacht breken, wordt de matras niet nat.<br />
Bevallen <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong><br />
Misschien wilt u, behalve uw partner, nóg iemand meenemen om bij de<br />
bevall<strong>in</strong>g te zijn, b.v. uw moeder, zus of een vriend<strong>in</strong>. Wij hebben daar geen<br />
bezwaar tegen. Wij merken echter wel eens dat dit tijdens de zwangerschap<br />
een leuk idee lijkt, maar dat sommige vrouwen als <strong>het</strong> eenmaal zo ver is, <strong>het</strong><br />
toch niet prettig v<strong>in</strong>den. Al die belangstell<strong>in</strong>g is hun op dat moment teveel, of ze<br />
voelen zich beschaamd of geremd. Als er iemand meegaat, bespreek dit dan<br />
met hem of haar, zodat u op <strong>het</strong> laatste moment van gedachten kunt<br />
veranderen en diegene kunt vragen om toch weg te gaan.<br />
53
Aandachtspunten: Wat neemt u mee voor de bevall<strong>in</strong>g<br />
• toiletartikelen (wat u normaal meeneemt voor een overnacht<strong>in</strong>g)<br />
• iets luchtigs dat u draagt tijdens de bevall<strong>in</strong>g, b.v. een loszittend Tshirt<br />
• ochtendjas<br />
• pantoffels of slippers en warme sokken<br />
• kled<strong>in</strong>g voor na de bevall<strong>in</strong>g (eventueel een voed<strong>in</strong>gsBH)<br />
• ondergoed (breng iets meer mee, na de bevall<strong>in</strong>g kan u ruim vloeien en is<br />
een extra verschon<strong>in</strong>g prettig.)<br />
• lippenbalsem<br />
• belangrijke telefoonnummers (oa. Kraamcentrum)<br />
• kle<strong>in</strong> geld (en een 1 euro muntstuk voor de rolstoel)<br />
• kleertjes voor uw baby, denk aan een mutsje en een omslagdoek. Breng 2<br />
setjes <strong>in</strong> verschillende maten.<br />
• een autostoeltje voor uw baby (zie ook onder kopje: naar huis)<br />
• camera<br />
• boek, tijdschrift of ander tijdverdrijf<br />
Wat neemt u mee als u langer <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis moet blijven<br />
• nachtkled<strong>in</strong>g<br />
• evt. extra kleertjes voor de baby<br />
Het is verstandig om verder zo m<strong>in</strong> mogelijk waardevolle spullen mee te<br />
nemen.<br />
54
Verloop van de bevall<strong>in</strong>g<br />
Wanneer u weeën heeft om de 3/5 m<strong>in</strong>uten gedurende een uur neemt u<br />
contact op met <strong>het</strong> ziekenhuis. In <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> zijn twee afdel<strong>in</strong>gen waar u<br />
kunt gaan bevallen. Als u om medische redenen hier bevalt, bevalt u op de<br />
verloskamers op de tweede verdiep<strong>in</strong>g. Hier werken gynaecologen (<strong>in</strong><br />
opleid<strong>in</strong>g), medisch verloskundigen en verpleegkundigen. Daarnaast is er vaak<br />
een co-assistent aanwezig bij de bevall<strong>in</strong>g. Als er geen medische reden is om<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis te bevallen, maar u kiest hier zelf voor, dan bevalt u op <strong>het</strong><br />
UVC op de derde verdiep<strong>in</strong>g. Hier werken verloskundigen en<br />
kraamverzorgenden.<br />
Als er tijdens de bevall<strong>in</strong>g iets niet helemaal optimaal verloopt, wordt u<br />
overgeplaatst naar de verloskamers op de tweede verdiep<strong>in</strong>g waar u dan<br />
verder begeleid wordt.<br />
In pr<strong>in</strong>cipe bepaalt u zelf hoe u gaat bevallen; liggend, zittend (bijvoorbeeld op<br />
de baarkruk), of staand. Als u volgens een bepaalde methode wilt bevallen<br />
(bijvoorbeeld met yoga, psychoprofylaxe, haptonomie, Leboyer) kan dat<br />
uiteraard <strong>in</strong> overleg met de arts-assistent of verloskundige.<br />
Bespreek uw wensen van tevoren op de polikl<strong>in</strong>iek, er wordt dan een<br />
aanteken<strong>in</strong>g <strong>in</strong> uw status gemaakt.<br />
Tijdens de ontsluit<strong>in</strong>gsfase heeft u over <strong>het</strong> algemeen veel beweg<strong>in</strong>gsvrijheid;<br />
u kunt rondwandelen, zitten, douchen of een bad nemen, of wat u maar prettig<br />
v<strong>in</strong>dt. Als u om medische redenen <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis bevalt kan <strong>het</strong> echter zijn<br />
dat de hartslag van de baby cont<strong>in</strong>ue bewaakt moet worden. Dit kan uitwendig<br />
en <strong>in</strong>wendig, afhankelijk van <strong>het</strong> stadium waar<strong>in</strong> de bevall<strong>in</strong>g zich bev<strong>in</strong>dt. In<br />
dat geval bent u wel beperkt <strong>in</strong> uw beweg<strong>in</strong>gsvrijheid: u kunt niet meer<br />
rondlopen, douchen of een bad nemen. Dat betekent niet dat u bent gebonden<br />
aan uw bed. De verpleegkundige helpt u graag <strong>in</strong> een stoel, en ook naast <strong>het</strong><br />
bed staan kan.<br />
Hebt u speciale lievel<strong>in</strong>gsmuziek neem dan gerust een cassetterecorder of iets<br />
dergelijks mee. Ook filmen en fotograferen is uiteraard toegestaan op de<br />
verloskamer. Vraagt u wel altijd of de hulpverleners toestemm<strong>in</strong>g geven om te<br />
worden gefild/gefotografeerd. Op de operatiekamer mag niet worden gefilmd, u<br />
kan de verpleegkundige vragen foto’s te maken tijdens de keizersnede.<br />
Als de baby geboren is, wordt hij of zij vrijwel altijd direct op de buik of <strong>in</strong> de<br />
armen van de moeder gelegd. Als u borstvoed<strong>in</strong>g gaat geven, dan helpt de<br />
verpleegkundige u om de baby b<strong>in</strong>nen <strong>het</strong> uur na de bevall<strong>in</strong>g aan te leggen.<br />
De baby is dan vaak goed wakker en zoekt zelf vaak al de borst. Na dit uur valt<br />
de baby vaak <strong>in</strong> slaap om daarna lang te rusten en bij te komen van de<br />
bevall<strong>in</strong>g. U wordt ook geholpen op de uitslaapkamer op de OK met voeden.<br />
De bevall<strong>in</strong>g is pas helemaal voorbij wanneer de moederkoek, ook wel<br />
placenta genoemd, wordt geboren. Meestal gebeurt dit b<strong>in</strong>nen <strong>het</strong> uur na de<br />
geboorte van uw baby. Soms krijgt u medicijnen om de moederkoek geboren te<br />
laten worden. Na de geboorte van de moederkoek is er tijd voor felicitaties en<br />
eventuele telefoontjes.<br />
De placenta of moederkoek wordt na de bevall<strong>in</strong>g nagekeken door uw<br />
hulpverlener. Het wordt gewogen en gemeten. In pr<strong>in</strong>cipe wordt de placenta<br />
daarna vernietigd. In enkele gevallen wordt de placenta gebruikt voor<br />
onderzoeksdoele<strong>in</strong>den. Ook wordt u soms gevraagd of er een hoeveelheid<br />
navelstrengbloed afgenomen mag worden.<br />
Met beide materialen kan namelijk heel veel, uitermate nuttig onderzoek<br />
gedaan worden. Natuurlijk staat <strong>het</strong> u vrij om de placenta mee naar huis te<br />
nemen. Geeft u dit wel op tijd aan, omdat de placenta vrij snel na de geboorte<br />
<strong>in</strong>gevroren wordt alvorens deze vernietigd wordt.<br />
55
Direct na de bevall<strong>in</strong>g wordt uw k<strong>in</strong>d nagekeken door degene die de bevall<strong>in</strong>g<br />
heeft begeleid. Er worden een aantal reflexen gecontroleerd, uw k<strong>in</strong>dje word<br />
gewogen en <strong>het</strong> krijgt vitam<strong>in</strong>e K.<br />
Na de bevall<strong>in</strong>g wordt u gewassen op bed. Of u kunt, wanneer uw conditie dit<br />
toelaat, douchen. Wanneer uw en uw baby gezond zijn en alles normaal is<br />
verlopen mag u enkele uren na de bevall<strong>in</strong>g naar huis. Als u de geboorte <strong>in</strong> die<br />
eerste uren <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis wil vieren dan is dat zeker mogelijk. Neemt u <strong>in</strong><br />
dat geval zelf uw spullen mee zoals champagne of <strong>het</strong> langbeloofde broodje<br />
filet Americïan.<br />
De bevall<strong>in</strong>g is een belangrijk moment <strong>in</strong> uw leven. Uit onderzoek is gebleken<br />
dat vrouwen beter op hun bevall<strong>in</strong>g terugkijken wanneer zij zich veilig hebben<br />
gevoeld, wisten wat zij konden verwachten en <strong>het</strong> gevoel hadden grip te<br />
hebben op hun situatie. Wij doen ons best om zo goed mogelijk aan te sluiten<br />
bij uw verwacht<strong>in</strong>gen en u te <strong>in</strong>formeren wat u kunt verwachten tijdens uw<br />
bevall<strong>in</strong>g. Hebt u specifieke wensen of vragen bespreekt u deze dan met uw<br />
hulpverlener.<br />
Tijdens <strong>het</strong> consult rond uw 34 ste week zwangerschap wordt uitgebreid<br />
aandacht besteed aan de bevall<strong>in</strong>g. U kunt de medische vragen dan bespreken<br />
met uw verloskundige en arts. De verpleegkundige zal de normale gang van<br />
zaken met u bespreken. Voor de buitenlocaties doet de verloskundige dat.<br />
Bevallen en pijn<br />
Een vraag die regelmatig gesteld wordt, is of bevallen pijn doet. Het antwoord<br />
hierop kan niet anders zijn dan bevestigend. De meeste vrouwen kunnen<br />
echter met deze pijn omgaan en uiteraard proberen wij u zo goed mogelijk te<br />
begeleiden en krijgt u suggesties om de pijn zo goed mogelijk op te vangen.<br />
Als die onvoldoende helpen, zijn er twee mogelijkheden om iets aan de pijn te<br />
doen. U kunt een pijnstillende <strong>in</strong>jectie <strong>in</strong> <strong>het</strong> been krijgen. Dit wordt meestal<br />
alleen gedaan <strong>in</strong> <strong>het</strong> beg<strong>in</strong>stadium van de bevall<strong>in</strong>g, bijvoorbeeld als u al erg<br />
moe bent. Vaak lukt <strong>het</strong> dan om nog een aantal uren te slapen, waarna u weer<br />
met hernieuwde krachten verder kunt.<br />
Als de bevall<strong>in</strong>g al verder gevorderd is, is dit niet de eerste keus. We adviseren<br />
dan een ruggeprik (epidurale analgesie), waarbij de medicatie wordt<br />
toegediend via een zogenaamde ruggenprik. Door middel van een prik <strong>in</strong> de<br />
rug kan de anesthesist de werk<strong>in</strong>g van de zenuwen die u de pijn doen voelen,<br />
tijdelijk uitschakelen.<br />
Hebt u vragen over de pijn tijdens de bevall<strong>in</strong>g dan is er altijd ruimte om deze<br />
te bespreken, zowel voor als tijdens de bevall<strong>in</strong>g. U kunt desgewenst ook voor<br />
de bevall<strong>in</strong>g een consult bij de anesthesist aanvragen. In <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> is<br />
<strong>het</strong> mogelijk om 24 uur per dag een ruggeprik aan te vragen. De ruggeprik<br />
heeft voor- en nadelen. Deze worden met u besproken wanneer u vraagt om<br />
pijnstill<strong>in</strong>g. Soms zal uw hulpverlener <strong>het</strong> <strong>in</strong>itiatief nemen om pijnstill<strong>in</strong>g met u te<br />
bespreken, dit is dan <strong>in</strong> <strong>het</strong> belang voor uw bevall<strong>in</strong>g (bijvoorbij bij afwijkende<br />
ligg<strong>in</strong>g van de baby).<br />
56
Na de bevall<strong>in</strong>g<br />
Naar huis<br />
Als de bevall<strong>in</strong>g normaal verloopt gaat u b<strong>in</strong>nen 24 uur na b<strong>in</strong>nenkomst <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
ziekenhuis weer naar huis, meestal ook als er een medische reden was om <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> ziekenhuis te bevallen.<br />
Doorgaans gaat u 2 tot 3 uur na de bevall<strong>in</strong>g dan weer naar huis. U kunt<br />
gewoon met eigen vervoer of met een taxi naar huis 2 . Vergeet u dus niet om<br />
kleertjes mee te nemen voor de baby.<br />
U brengt de kraamperiode thuis door met de hulp van een kraamverzorgende.<br />
De kraamzorg dient u na de bevall<strong>in</strong>g te bellen zodat u afspraken kan maken<br />
wanneer de kraamverzorgende bij u thuis komt. Neem dus ook de papieren<br />
van de kraamzorg mee naar <strong>het</strong> ziekenhuis.<br />
Verblijf <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
Soms is er een reden om wat langer <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis te blijven, b.v. omdat uw<br />
bloeddruk hoog was <strong>in</strong> de zwangerschap, omdat de vliezen langer dan 24 uur<br />
voor de geboorte van de baby gebroken waren of omdat de baby <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
vruchtwater gepoept had. Meestal wordt dan geadviseerd om 2 tot 3 dagen na<br />
de bevall<strong>in</strong>g te blijven. Als u met een keizersnede bevallen bent blijft u meestal<br />
5 dagen <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis (dag van operatie is de eerste dag). U brengt de<br />
kraamperiode dus alleen <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis door als hier na de bevall<strong>in</strong>g een<br />
medische reden voor is.<br />
Soms weet u al <strong>in</strong> de zwangerschap of u na de bevall<strong>in</strong>g één of enkele dagen<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis moet blijven, soms wordt dit pas duidelijk tijdens of na de<br />
bevall<strong>in</strong>g. Uiteraard wordt dit met u besproken.<br />
De kraamzorg die u <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis ontvangt gaan af van de kraamzorg uren<br />
die u thuis krijgt van de kraamverzorgende. Neem daarom ook als u verblijft <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> ziekenhuis contact op met de kraamzorg om afspraken te maken over de<br />
resterende uren.<br />
Aantal verpleegdagen <strong>in</strong> ziekenhuis en kraamzorg<br />
Als de tijd tussen b<strong>in</strong>nenkomst en ontslag langer is dan 24 uur worden er<br />
m<strong>in</strong>imaal 2 verpleegdagen <strong>in</strong> reken<strong>in</strong>g gebracht. Dit heeft gevolgen voor <strong>het</strong><br />
aantal dagen dat u daarna thuis kraamzorg krijgt.<br />
2 Voor <strong>het</strong> vervoer van uw pasgeborene naar huis, willen wij u attenderen op de<br />
volgende regelgev<strong>in</strong>g, opgesteld door de Kon<strong>in</strong>klijke Landelijke Politiediensten:<br />
K<strong>in</strong>deren tot 11 jaar mogen niet voor<strong>in</strong>, mits <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d zit <strong>in</strong> een voor hem/haar geschikt<br />
k<strong>in</strong>derbeveilig<strong>in</strong>gsmiddel zoals een maxi-cosi of een stoelverhoger, waarbij uit de<br />
gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g blijkt of <strong>het</strong> middel geschikt is voor de voorstoel. Het is gevaarlijk om<br />
een autostoeltje op de voorbank te plaatsen als er een airbag bij de passagiersstoel<br />
aanwezig is. Bij een aanrijd<strong>in</strong>g wordt <strong>het</strong> stoeltje en <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d tegen de leun<strong>in</strong>g<br />
aangedrukt. Op advies van de ANWB is <strong>het</strong> daarom aan te raden <strong>het</strong> stoeltje op de<br />
achterbank te plaatsen. K<strong>in</strong>deren moeten achter<strong>in</strong> vervoerd worden <strong>in</strong> een voor hen<br />
geschikt k<strong>in</strong>derbeveilig<strong>in</strong>gsmiddel mits aanwezig. Voor k<strong>in</strong>deren t/m 2 jaar die achter<strong>in</strong><br />
worden vervoerd terwijl daar geen k<strong>in</strong>derbeveilig<strong>in</strong>gsmiddel aanwezig is, is niets<br />
geregeld. Hier geldt de eigen verantwoordelijkheid van de bestuurder/passagier. Als<br />
ouders een k<strong>in</strong>d achter <strong>in</strong> de auto op de arm vervoeren en er gordels <strong>in</strong> de auto<br />
aanwezig zijn, moet de volwassene achter<strong>in</strong> <strong>in</strong> de gordel en <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d buiten de gordel op<br />
de arm. Bij een eventueel ongeluk zou de gordel <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d anders ernstig kunnen<br />
beschadigen ten gevolge van de klemkracht.<br />
57
Nacontrole na de bevall<strong>in</strong>g<br />
Als de bevall<strong>in</strong>g zonder problemen verlopen is, is er <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe geen reden om<br />
een aantal weken na de bevall<strong>in</strong>g gecontroleerd te worden. We merken echter<br />
wel dat veel vrouwen en mannen <strong>het</strong> prettig v<strong>in</strong>den de bevall<strong>in</strong>g nog eens<br />
rustig door te nemen. Dit kan uiteraard altijd. Het is echter wel verstandig om<br />
dan een afspraak te maken met degene die u <strong>in</strong> de zwangerschap begeleid<br />
heeft. Hij of zij is immers op de hoogte van uw situatie. Als u dus een afspraak<br />
maakt voor nacontrole, meldt dan wie u gecontroleerd heeft. In een aantal<br />
gevallen is <strong>het</strong> echter medisch gezien ook z<strong>in</strong>vol om na de bevall<strong>in</strong>g nog een<br />
keer terug te komen, b.v. na een keizersnede, omdat u te vroeg bent bevallen<br />
of omdat u een hoge bloeddruk had <strong>in</strong> de zwangerschap. In dat geval zal een<br />
afspraak voor nacontrole met u besproken worden als u ontslagen wordt uit <strong>het</strong><br />
ziekenhuis.<br />
58
Aandachtspuntenlijst: ontslag<br />
Tijdens <strong>het</strong> ontslag kunnen de volgende onderwerpen door de<br />
arts/verloskundige/verpleegkundige besproken worden:<br />
Nazorg / revalidatie<br />
Wat zijn de gebruikelijke klachten (kunt u wondpijn verwachten?)<br />
Waar kunt u na opname met uw vragen naar toe?<br />
Met welke klachten moet u contact opnemen met uw huisarts of<br />
specialist?<br />
Vervoer naar huis<br />
Controle op de polikl<strong>in</strong>iek (hoe vaak moet u voor controle terugkomen?)<br />
Terugblik op opname en verblijf <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong><br />
Medicijnen voor thuis (welke medicijnen, <strong>in</strong>structie voor gebruik,<br />
recept)<br />
Leefregels (wat kunt u wel of niet doen op <strong>het</strong> gebied van pers. verzorg<strong>in</strong>g,<br />
huishoudelijk werk, sport-hobby, sexualiteit & voorbehoedmiddel?<br />
Thuissituatie na opname<br />
o hulp vanuit de thuiszorg nodig<br />
o bijzondere voorzien<strong>in</strong>gen<br />
o algemeen maatschappelijk werk<br />
Brief aan de huisarts<br />
Ruimte voor uw vragen of opmerk<strong>in</strong>gen:<br />
59
Aandachtspuntenlijst: Nacontrole<br />
Na de bevall<strong>in</strong>g is <strong>het</strong> soms nodig om voor nacontrole op de polikl<strong>in</strong>iek te<br />
komen.<br />
Dit kan om medische redenen zijn, of omdat u dat zelf graag wilt. Vaak<br />
betekent dit één na-controle, daarna valt de zorg onder uw verwijzend arts/<br />
huisarts.<br />
Hebt u een uitgebreide/<strong>in</strong>grijpende behandel<strong>in</strong>g gehad, dan zal de nacontrole<br />
<strong>in</strong> veel gevallen <strong>in</strong>tensiever zijn. U zult dan meerdere keren voor controle<br />
moeten komen voordat u wordt terugverwezen naar uw eigen arts/ huisarts.<br />
Tijdens de na -controle kunnen de volgende onderwerpen door de<br />
arts/verloskundige besproken worden:<br />
Het verloop van uw herstel (klachten na de behandel<strong>in</strong>g of <strong>in</strong>greep,<br />
verwacht<strong>in</strong>g t.a.v. de duur van <strong>het</strong> herstel)<br />
De thuissituatie (hervatten van werkzaamheden, hobby’s en sport).<br />
Revalidatie<br />
<br />
<br />
Leefregels (wat kunt u zelf doen om <strong>het</strong> herstel te bevorderen)<br />
Medicijngebruik<br />
Controleconsulten<br />
<br />
Toekomstige k<strong>in</strong>derwens<br />
Ruimte voor uw vragen of opmerk<strong>in</strong>gen:<br />
61
8<br />
De patiënt centraal<br />
‣ rechten van de patiënt<br />
o <strong>in</strong>formatie en toestemm<strong>in</strong>g behandel<strong>in</strong>g<br />
o recht op privacy<br />
o recht op <strong>in</strong>zage<br />
o klachtrecht<br />
‣ bijzondere documenten<br />
‣ gebruik van lichaamsmateriaal<br />
‣ obductie<br />
‣ reanimatie<br />
63
De patiënt centraal<br />
Rechten van de patiënt<br />
Het spreekt vanzelf dat u een zorgvuldige behandel<strong>in</strong>g en zorg ontvangt, zowel<br />
medisch als verpleegkundig, aangepast aan uw toestand. U hebt daarbij een<br />
aantal rechten die hieronder wordt toegelicht. De belangrijkste rechten staan<br />
beschreven <strong>in</strong> de "Overeenkomst <strong>in</strong>zake Geneeskundige Behandel<strong>in</strong>g";<br />
kortweg de WGBO genoemd.<br />
Informatie en toestemm<strong>in</strong>g over de behandel<strong>in</strong>g<br />
Wij streven ernaar u goede voorlicht<strong>in</strong>g te geven over de behandel<strong>in</strong>g, de<br />
daarbij horende onderzoeken en de nazorg. Deze voorlicht<strong>in</strong>g moet u<br />
voldoende <strong>in</strong>zicht geven <strong>in</strong> <strong>het</strong> verloop van de zwangerschap en bevall<strong>in</strong>g.<br />
Wanneer u iets niet begrijpt of achteraf niet begrepen heeft, vraagt u dan vooral<br />
om uitleg. Ook als u iets vergeten bent, kunt u rustig aan de arts of<br />
verpleegkundige vragen om de <strong>in</strong>formatie nog eens te herhalen. U heeft<br />
wettelijk <strong>het</strong> recht om onder eigen verantwoordelijkheid besliss<strong>in</strong>gen te nemen<br />
over uw behandel<strong>in</strong>g. U kunt bijvoorbeeld beslissen of u een behandel<strong>in</strong>g<br />
ondergaat of niet. Om een behandel<strong>in</strong>g te kunnen starten, heeft de<br />
zorgverlener uw toestemm<strong>in</strong>g nodig. Deze toestemm<strong>in</strong>g hoeft u niet schriftelijk<br />
te geven. Bij opname <strong>in</strong> ons ziekenhuis gaan wij ervan uit dat u <strong>in</strong>stemt met de<br />
u voorgestelde behandel<strong>in</strong>g zoals deze <strong>in</strong> z'n geheel zal plaatsv<strong>in</strong>den. Alleen <strong>in</strong><br />
bijzondere gevallen wordt per onderdeel (bijvoorbeeld een uitzonderlijk<br />
belastend onderzoek) opnieuw toestemm<strong>in</strong>g gevraagd. Geef <strong>het</strong> duidelijk aan<br />
als u voor een bepaalde behandel<strong>in</strong>g of onderzoek géén toestemm<strong>in</strong>g geeft.<br />
Van ons uit verwachten wij dat u duidelijke en volledige <strong>in</strong>formatie over uw<br />
gezondheidstoestand geeft en meewerkt aan uw medische en verpleegkundige<br />
behandel<strong>in</strong>g. Dit alles uiteraard b<strong>in</strong>nen de mogelijkheden van uw gezondheid.<br />
Recht op privacy<br />
U hebtt recht op privacy. Medewerkers van <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong> doen hun best om uw<br />
privacy te waarborgen. Dit betekent onder meer dat zij zorgvuldig omgaan met<br />
uw persoonlijke en medische gegevens. Deze gegevens worden schriftelijk<br />
vastgelegd (onder andere <strong>in</strong> <strong>het</strong> medisch dossier) of <strong>in</strong> de computer<br />
opgeslagen.<br />
Alléén medewerkers die hiertoe bevoegd zijn, kunnen uw gegevens <strong>in</strong>zien.<br />
Artsen, verpleegkundigen en andere ziekenhuismedewerkers hebben een<br />
wettelijke geheimhoud<strong>in</strong>gsplicht. Dit betekent dat alléén met uw toestemm<strong>in</strong>g<br />
gegevens verstrekt kunnen worden aan anderen die niet rechtstreeks<br />
betrokken zijn bij uw behandel<strong>in</strong>g.<br />
Recht op <strong>in</strong>zage <strong>in</strong>, afschrift en vernietig<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> medisch- en<br />
verpleegkundig dossier<br />
U en uw wettelijke vertegenwoordiger hebben <strong>het</strong> recht uw medisch- en<br />
verpleegkundig dossier <strong>in</strong> te zien. Als u dit wilt doen, kunt u dit overleggen met<br />
de behandelend arts of verpleegkundige. Voor <strong>het</strong> aanvragen van een afschrift<br />
of vernietig<strong>in</strong>g van de medische gegevens bestaat een schriftelijke procedure.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie hierover kunt u krijgen bij Patiëntenservice.<br />
Klachtrecht<br />
Wanneer u een klacht heeft over uw behandel<strong>in</strong>g of verwijz<strong>in</strong>g, dan verzoeken<br />
wij u dit eerst kenbaar te maken aan uw arts, verloskundige of<br />
verpleegkundige.<br />
U kunt uw klacht ook bespreken met één van de medewerkers van<br />
Patiëntenservice. Vaak is <strong>het</strong> goed vooraf uw klacht op papier te zetten.<br />
66
Bijzondere documenten<br />
Misschien beschikt u over een schriftelijke wilsverklar<strong>in</strong>g (levenstestament), of<br />
bent u drager van <strong>het</strong> donorcodicil. Als dat <strong>het</strong> geval is, vragen wij u dit door te<br />
geven aan uw behandelend specialist of aan de hoofdverpleegkundige van uw<br />
afdel<strong>in</strong>g. Ook uw contactpersoon dient ervan op de hoogte te zijn dat er <strong>in</strong><br />
bepaalde situaties naar uw wilsverklar<strong>in</strong>g gehandeld wordt.<br />
Gebruik van lichaamsmateriaal<br />
In sommige gevallen bewaart <strong>het</strong> ziekenhuis een deel van <strong>het</strong> bij u afgenomen<br />
lichaamsweefsel (zoals bloed) om later te gebruiken bij wetenschappelijk<br />
onderzoek. Mocht dit latere onderzoek consequenties voor u kunnen hebben,<br />
dan zal hiervoor te allen tijde eerst aan u toestemm<strong>in</strong>g worden gevraagd.<br />
Voor een academisch ziekenhuis is <strong>het</strong> van groot belang dat er een archief<br />
van normaal en ziekelijk of veranderd weefsel wordt opgebouwd. Mocht u<br />
bezwaar hebben tegen <strong>het</strong> gebruik van uw cellen of weefsel <strong>in</strong> <strong>het</strong> algemeen,<br />
maakt u dit dan kenbaar aan uw behandelend arts of verloskundige. Er wordt<br />
dan <strong>in</strong> uw status een aanteken<strong>in</strong>g gemaakt en <strong>het</strong> materiaal wordt niet<br />
bewaard.<br />
Obductie<br />
Na <strong>het</strong> overlijden van een patiënt kan <strong>het</strong> van belang zijn te weten of de<br />
diagnose juist is geweest, wat <strong>het</strong> effect van de behandel<strong>in</strong>g was en of er nog<br />
onverwachte complicaties zijn opgetreden. Via obductie (sectie) kan vaak<br />
antwoord op deze vragen worden verkregen. Deze kennis komt ook<br />
toekomstige<br />
patiënten ten goede. Wanneer een patiënt overlijdt en de behandelend<br />
arts obductie z<strong>in</strong>vol acht, wordt aan de nabestaanden toestemm<strong>in</strong>g gevraagd.<br />
De nabestaanden kunnen daarbij ook aangeven, al dan niet via de huisarts,<br />
geïnformeerd te willen worden over de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen. Het kan voor nabestaande<br />
bijzonder moeilijk zijn om juist op zo'n moment de vraag om toestemm<strong>in</strong>g<br />
voor obductie te beantwoorden. Daarom is <strong>het</strong> goed als uw behandelend arts<br />
weet hoe u en uw naasten staan tegenover een eventuele obductie.<br />
Reanimatie<br />
Tijdens uw verblijf <strong>in</strong> <strong>het</strong> ziekenhuis kunnen zich complicaties voordoen<br />
(bijvoorbeeld<br />
als er een acute hart- of ademstilstand ontstaat). Mocht dit gebeuren,<br />
dan wordt direct een pog<strong>in</strong>g tot reanimeren gestart. In <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong><br />
geldt <strong>het</strong> volgende uitgangspunt: alle patiënten worden bij een hart - en<br />
ademstilstand<br />
gereanimeerd. Het kan echter zijn dat u <strong>in</strong> overleg met uw behandelend<br />
arts besluit <strong>in</strong> een bepaald geval niet te reanimeren. Als u zo'n besluit<br />
neemt, dan wordt dit <strong>in</strong> uw medisch dossier vastgelegd. U en uw arts kunnen<br />
op elk moment een gesprek beg<strong>in</strong>nen om eventueel tot <strong>het</strong> besluit te komen<br />
<strong>in</strong> een bepaald geval niet meer te reanimeren. U kunt overigens op elk moment<br />
op uw besliss<strong>in</strong>g terugkomen.<br />
67
9<br />
Praktische <strong>in</strong>formatie<br />
‣ Verantwoordelijken van zorg<br />
‣ Adressen <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong><br />
‣ Locaties<br />
‣ Telefoonnummers<br />
‣ Bezoektijden<br />
‣ Verlies, diefstal en schade<br />
‣ Spreekuren buitenpraktijk<br />
‣ Bereikbaarheid WKZ<br />
‣ - openbaar vervoer<br />
‣ - parkeergelegenheid<br />
‣ - parkeertarieven<br />
‣ Ziekenhuiskosten<br />
‣ Nuttige adressen<br />
‣ Folders<br />
‣ Literatuurlijst<br />
69
Verantwoordelijken voor de zorg<br />
• Medisch Afdel<strong>in</strong>gshoofd<br />
• Chef de Cl<strong>in</strong>ique<br />
• Hoofdverloskundige<br />
•Teamleiders Verloskundigen<br />
• Hoofd Zorgeenheid<br />
• Teamleiders verpleg<strong>in</strong>g<br />
prof. dr. G.H.A. Visser<br />
dr. M.P.Her<strong>in</strong>ga<br />
mw. dr. H.R. Iedema-Kuiper<br />
mw. I.G.M Berends- ten Broeke,<br />
mw. I Overbeeke<br />
mw. R.J.Zijlstra<br />
mw M.L.Bokkers,<br />
mw. I. K.W.Klont,<br />
mw. drs. S. Otto<br />
Adressen<br />
bezoekadres WKZ<br />
postadres<br />
Wilhelm<strong>in</strong>a K<strong>in</strong>derziekenhuis<br />
Lundlaan 6<br />
3584 EA <strong>Utrecht</strong><br />
088- 755 55 55<br />
WKZ Wilhelm<strong>in</strong>a K<strong>in</strong>derziekenhuis<br />
Postbus 85090<br />
3508 AB <strong>Utrecht</strong><br />
Ronald McDonaldhuis Lundlaan 4<br />
3584 EA <strong>Utrecht</strong><br />
088- 755 33 33<br />
Internetadres <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong>:<br />
http://www.umc-utrecht.nl<br />
Locaties<br />
• Polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde bouwdeel H0, receptie 2<br />
• Verpleegafdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren bouwdeel J2<br />
• Verloscentrum bouwdeel E2<br />
• UVC bouwdeel E3<br />
• Afdel<strong>in</strong>g Neonatologie MC bouwdeel H3<br />
• Afdel<strong>in</strong>g Neonatologie HC-IC bouwdeel H2<br />
71
Telefoonnummers<br />
• WKZ-algemeen 088 - 755 55 55<br />
• Afspraken polikl<strong>in</strong>iek Verloskunde 088 - 755 40 10<br />
• Afdel<strong>in</strong>g zwangeren/kraam J2 088 - 755 75 33<br />
• Verloscentrum E2 088 - 755 89 10<br />
• Afdel<strong>in</strong>g kraam Low Care E3 088 - 755 56 05<br />
• UVC 088 - 755 64 44<br />
• Secretariaat prenatale diagnostiek 088 - 755 40 10<br />
• Secretariaat echo-afdel<strong>in</strong>g 088 - 755 40 10<br />
• Medisch Maatschappelijk Werk 088 - 755 69 79 (zoemer 5435)<br />
• Dienst Geestelijke Verzorg<strong>in</strong>g 088 - 755 67 57<br />
• Centrum voor Medische Genetica 088 - 755 38 00<br />
• Bureau Patiëntenservice 088 - 755 88 50 / 755 68 95<br />
Bezoektijden<br />
• afdel<strong>in</strong>g Kraam/Zwangeren en <strong>het</strong> UVC<br />
Dagelijks: 15.00 - 20.00 uur<br />
Rusttijd: 12.30 - 14.30 uur<br />
Uw partner is van 10.00 uur tot 22.00 uur welkom, behalve tijdens de rusttijd. Wilt u<br />
afwijken van de bezoektijden dan proberen wij uiteraard daaraan onze medewerk<strong>in</strong>g te<br />
verlenen. Overlegt u uw wens met de verpleegkundige.<br />
• Verloscentrum<br />
Op <strong>het</strong> verloscentrum zijn geen bezoektijden. Bezoek is welkom na overleg met de<br />
verpleegkundige. Uw partner of degene die bij de bevall<strong>in</strong>g aanwezig zal zijn is<br />
vanzelfsprekend welkom.<br />
• afdel<strong>in</strong>g Neonatologie Medium Care, High Care en Intensive Care<br />
De bezoekregels van de afdel<strong>in</strong>g Neonatologie Medium Care, High Care en Intensive<br />
Care staan vermeld op alle toegangsdeuren van de afdel<strong>in</strong>g Neonatologie<br />
en staan tevens vermeld <strong>in</strong> de <strong>in</strong>formatie over de afdel<strong>in</strong>g Neonatologie.<br />
Verlies, diefstal of schade aan eigendommen<br />
Waardevolle bezitt<strong>in</strong>gen kunt u beter thuis laten. Wij willen u er op wijzen dat de<br />
Raad van Bestuur van <strong>het</strong> ziekenhuis niet aansprakelijk is voor verlies of diefstal<br />
van uw eigendommen. Bij verlies van eigendommen kunt u bij de receptie van<br />
<strong>het</strong> WKZ <strong>in</strong>formeren of <strong>het</strong> daar als gevonden is aangemeld.<br />
Als (door een ziekenhuismedewerker) schade wordt toegebracht aan eigendommen<br />
van u, kunt u dit aan <strong>het</strong> hoofd zorgeenheid van de afdel<strong>in</strong>g melden.<br />
Deze beoordeelt of u een schadevergoed<strong>in</strong>g kunt krijgen.<br />
72
Ziekenhuiskosten<br />
Algemeen<br />
Wij adviseren u om de polisvoorwaarden van uw zorgverzekeraar na te kijken en zo<br />
nodig bij uw zorgverzekeraar te <strong>in</strong>formeren naar de f<strong>in</strong>anciële afhandel<strong>in</strong>g van prenatale<br />
begeleid<strong>in</strong>g, uw bevall<strong>in</strong>g en uw kraamzorg.<br />
Wanneer u gebruik maakt van <strong>het</strong> ziekenhuis kan <strong>het</strong> zijn dat de kraamzorg-uren<br />
waarop u recht heeft <strong>in</strong> m<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g worden gebracht. Overleg daarom tijdig met uw<br />
zorgverzekeraar zodat u niet voor verrass<strong>in</strong>gen komt te staan.<br />
Aanmelden k<strong>in</strong>d bij ziektekostenverzekeraar<br />
U dient uw k<strong>in</strong>d zo snel mogelijk zelf aan te melden bij de zorgverzekeraar van de<br />
kostw<strong>in</strong>ner. Na aanmeld<strong>in</strong>g verzoeken wij u <strong>het</strong> formulier dat u van ons bij ontslag<br />
uit <strong>het</strong> ziekenhuis meekrijgt, b<strong>in</strong>nen maximaal 4 weken te retourneren. Zijn<br />
de gevraagde gegevens niet tijdig bij ons bekend, dan is <strong>het</strong> ziekenhuis genoodzaakt<br />
de factuur voor de eventuele opnamekosten van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d bij u <strong>in</strong> reken<strong>in</strong>g te<br />
brengen.<br />
Voor <strong>in</strong>formatie over tarieven kunt u contact opnemen met <strong>het</strong> team Zorgregistratie<br />
van <strong>het</strong> <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong>:<br />
088 - 755 68 09<br />
088 - 755 84 29<br />
Voor <strong>in</strong>formatie over polisvoorwaarden, f<strong>in</strong>anciële afhandel<strong>in</strong>g en kraamzorguren<br />
verwijzen wij u naar uw zorgverzekeraar.<br />
73
Nuttige adressen<br />
• Borstvoed<strong>in</strong>g natuurlijk<br />
Verenig<strong>in</strong>g Borstvoed<strong>in</strong>g Natuurlijk<br />
postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede, 0343-576626<br />
• La Leche league<br />
Postbus 14032, 6401 NA Heerlen, 045-5324884<br />
• M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid<br />
Directie Voorlicht<strong>in</strong>g, Bibliotheek en Documentatie,<br />
Postbus 90801, 2509 LV Den Haag<br />
• Stade FIOM<br />
Jansdam 2, 3512 HB <strong>Utrecht</strong>, 030-2331111<br />
• Verenig<strong>in</strong>g Ouders van Couveusek<strong>in</strong>deren<br />
postbus 53178, 1007 EG Amsterdam, ? 020-6793742<br />
• Voorlicht<strong>in</strong>gsbureau voor de Voed<strong>in</strong>g<br />
Eisenhowerlaan 110, 2517 KL Den Haag, fax.: ? 070-3068888<br />
• Voorlicht<strong>in</strong>gscentrum Sociale Verzeker<strong>in</strong>gen (SVS)<br />
postbus 19260, 3501 DG <strong>Utrecht</strong><br />
• VSOP (Verenig<strong>in</strong>g Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties bij erfelijke<br />
en/of aangeboren aandoen<strong>in</strong>gen)<br />
Vredehofstraat 31, 3761 HA Soestdijk, tel.: 035-6028155, fax: 035-6027440,<br />
email: VSOP@knoware.nl, homepage: http//www.vsop.nl<br />
• College voor Zorgverzeker<strong>in</strong>gen (voorheen de Ziekenfondsraad)<br />
postbus 396, 1180 BD Amstelveen<br />
Folders<br />
De volgende folders kunt u bij de betreffende organisaties opvragen:<br />
• Bloedonderzoek bij zwangere vrouwen<br />
te verkrijgen bij <strong>het</strong> College voor Zorgverzeker<strong>in</strong>gen postbus 396, 1180 BD<br />
Amstelveen<br />
• Kom op, stop! Gelieve <strong>in</strong> deze k<strong>in</strong>derkamer niet te roken<br />
te bestellen bij de Sticht<strong>in</strong>g Volksgezondheid en Roken, postbus 84370,<br />
2508 AJ Den Haag<br />
• Tijd voor arbeid en zorg: ouderschapsverlof<br />
te bestellen bij <strong>het</strong> M<strong>in</strong>isterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie<br />
Voorlicht<strong>in</strong>g, Bibliotheek en Documentatie, Postbus 90801, 2509 LV Den<br />
Haag<br />
• Zo zit dat als er een k<strong>in</strong>d komt<br />
Te verkrijgen bij <strong>het</strong> Voorlicht<strong>in</strong>gscentrum Sociale Verzeker<strong>in</strong>gen (SVS), postbus<br />
19260, 3501 DG <strong>Utrecht</strong><br />
• Zwanger aan <strong>het</strong> werk, over risico’s en maatregelen<br />
te bestellen bij: VSOP, Vredehofstraat 31, 3761 HA Soestdijk, ? 036-6028155<br />
74
Literatuurlijst<br />
Suggesties voor verdere <strong>in</strong>formatie rond zwangerschap en bevall<strong>in</strong>g:<br />
• 'Bevallen en opstaan'- J. Spanjer e.a., uitg. Bert Bakker.<br />
• 'Wordend moederschap'- Prof. dr. G.J. Kloosterman, uitg. De Tijdstroom, Lochem.<br />
• 'Wij willen k<strong>in</strong>deren'- Heleen Crul, uitg. Hollandia.<br />
• 'Eén + één is tweel<strong>in</strong>g'- J. Holm en J. Kluvers,<br />
uitg. Meulenhof Informatief b.v.<br />
• 'Borstvoed<strong>in</strong>g Natuurlijk'- Marv<strong>in</strong> S. Elgar en Sally Wendkos-Olds, uitg. Bert<br />
Bakker (ISBN 9060194934).<br />
• 'Borstvoed<strong>in</strong>g Natuurlijk' (folder). Deze folder kunt u aanvragen door fl.1,75 over<br />
te maken op postgiro 2888884 t.n.v. Borstvoed<strong>in</strong>g Natuurlijk te Amersfoort.<br />
• 'Wij houden uw k<strong>in</strong>dje nog even hier'- Marga Hugenholtz en Richard de Leeuw,<br />
uitg. Bert Bakker.<br />
• 'Baren, een boek over barenshoud<strong>in</strong>gen'-Saskia van Rees, Beatrijs Smulderse,<br />
Astrid Limburg, Prof. G.J. Kloosterman, uitg. Sticht<strong>in</strong>g Lichaamstaal.<br />
• 'Vrijen met een dikke buik'- Jojanneke Claasse, uitg. Holkema en Wonen dorf.<br />
• 'Handboek voor aanstaande ouders'- Niels H. Lauensen, uitg. Torion.<br />
• 'Een k<strong>in</strong>dje krijgen met een kunstverloss<strong>in</strong>g'- Rita Be<strong>in</strong>tema, uitg. Ank Her-mes<br />
b.v.<br />
• 'Hoe bevalt een keizersnede'- M. van Hoonen en J. Botter, uitg. Ank Hermes b.v.<br />
• 'Beschuit met tranen'(over post-natale depressie)- J. Postema.<br />
• 'Een beetje zwanger' (voor aanstaande vaders)- A. van Dam.<br />
• 'Leven voor de geboorte' (een boek over de ontwikkel<strong>in</strong>g van de baby en over<br />
<strong>het</strong> op gang komen van de geboorte)- Peter Nathanielz. uitg. Forum.<br />
• 'Rondom zwangerschap'- J. Bockhove en R. van Vlijmen.<br />
• 'Erfelijkheid en k<strong>in</strong>deren krijgen'- H. Ausems.<br />
• 'Als je baby blijft huilen'- Saskia van Rees en Car<strong>in</strong>e Heyligers, video van 30<br />
m<strong>in</strong>uten met praktische <strong>in</strong>formatie voor wie te maken krijgt met een 'huilbaby'.<br />
Informatie en bestell<strong>in</strong>g: Sticht<strong>in</strong>g Lichaamstaal mediatheek, Holstraat 15,<br />
6017 AC Thorn, tel.: 0475 - 562473.<br />
• 'Te vroeg op de wereld: over prematuren <strong>in</strong> Nederland'- H.W. Bru<strong>in</strong>se, B.P.<br />
• Cats, uitg. Lemma.<br />
• 'Geen wiegje, geen luiers. De rouw over <strong>het</strong> onzichtbare k<strong>in</strong>d.' Kar<strong>in</strong> van den<br />
Boogaard. VU uitgeverij, Amsterdam.<br />
De volgende folders zijn voorradig op de polikl<strong>in</strong>iek of op <strong>het</strong> secretariaat Prenatale<br />
diagnostiek:<br />
• Chromosoomonderzoek bij herhaalde miskraam (uitgegeven door DMG)<br />
• Informatie over erfelijkheidsvoorlicht<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Arabisch en Turks (uitgegeven door<br />
de VSOP)<br />
• 'Er is iets met uw baby'. Over de consequenties van ongunstige uitslagen van<br />
onderzoek tijdens de zwangerschap (uitgegeven door DMG)<br />
75