Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi
Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi
Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
<strong>Ayrıbasım</strong> /<strong>Offprint</strong>
INSTITUTUM TURCICUM SCIENTIAE ANTIQUITATIS<br />
TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />
COLLOQUIUM ANATOLICUM<br />
ANADOLU SOHBETLERİ<br />
IX<br />
ISSN 1303-8486<br />
COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi, TÜBİTAK-ULAKBİM<br />
Sosyal Bilimler Veri Tabanında taranmaktadır.<br />
COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi hakemli bir dergi olup, yılda bir kez yayınlanmaktadır.<br />
© 2010 Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü<br />
Her hakkı mahfuzdur. Bu yayının hiçbir bölümü kopya edilemez.<br />
Dipnot vermeden alıntı yapılamaz ve izin alınmadan elektronik, mekanik,<br />
fotokopi vb. yollarla kopya edilip yayınlanamaz.<br />
Editörler/Editors<br />
Metin Alparslan<br />
Y. Gürkan Ergin<br />
Hasan Peker<br />
Meltem Doğan-Alparslan<br />
Baskı / Printing<br />
Paragraf Basım Sanayi A.Ş.<br />
Yüzyıl Mah. Matbaacılar Sit. 2. Cadde No: 202/A Bağcılar, İstanbul<br />
Tel: +90 (212) 629 06 07 Faks: +90 (212) 629 03 85<br />
Sertifika No: 18469<br />
Yapım ve Dağıtım/Production and Distribution<br />
Zero Prodüksiyon Kitap-Yayın-Dağıtım Ltd. Şti.<br />
Tel: +90 (212) 244 7521 Fax: +90 (212) 244 3209<br />
info@zerobooksonline.com www.zerobooksonline.com<br />
TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />
Ekrem Tur Sokak, No. 4 34435 Beyoğlu-İstanbul<br />
Tel: + 90 (212) 292 0963 Fax: + 90 (212) 514 0397<br />
info@turkinst.org www.turkinst.org
TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />
Uluslararası Akademiler Birliği Muhabir Üyesi<br />
Corresponding Member of the International Union of Academies
Bilim Kurulu / Consilium Scientiae<br />
Haluk ABBASOĞLU<br />
Ara ALTUN<br />
Güven ARSEBÜK<br />
Nur BALKAN-ATLI<br />
Vedat ÇELGİN<br />
İnci DELEMEN<br />
Ali DİNÇOL<br />
Belkıs DİNÇOL<br />
Turan EFE<br />
Sevil GÜLÇUR<br />
Cahit GÜNBATTI<br />
Adolf HOFFMANN<br />
Theo van den HOUT<br />
Cem KARASU<br />
Kemalettin KÖROĞLU<br />
René LEBRUN<br />
Stefano De MARTINO<br />
Joachim MARZAHN<br />
Mihriban ÖZBAŞARAN<br />
Coşkun ÖZGÜNEL<br />
Aliye ÖZTAN<br />
Felix PIRSON<br />
Mustafa H. SAYAR<br />
Andreas SCHACHNER<br />
Oğuz TEKİN<br />
Elif Tül TULUNAY<br />
Önhan TUNCA<br />
Jak YAKAR<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
Ankara<br />
Berlin<br />
Chicago<br />
Ankara<br />
İstanbul<br />
Louvain-la-Neuve<br />
Trieste<br />
Berlin<br />
İstanbul<br />
Ankara<br />
Ankara<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
İstanbul<br />
Liége<br />
Tel Aviv
Konferanslar / Colloquia<br />
İçindekiler / Index Generalis<br />
Kırklareli Yündolan C Tümülüsü<br />
İnci Delemen – Sedef Çokay-Kepçe – Zülküf Yılmaz ........................................................................ 1<br />
Ateş Oyunları: Mukiş Başkenti Alalakh’ta Piroteknoloji<br />
K. Aslıhan Yener ..................................................................................................................................................................................... 19<br />
Altphrygische Religion und Königsideologie – Eine weitere Brücke zur<br />
hethitischen Großreichszeit?<br />
Karl Strobel .................................................................................................................................................................................................... 29<br />
Side Tiyatrosu ve Çevresinde Onarım-Koruma Uygulamaları ve Sorunları<br />
Ülkü İzmirligil ........................................................................................................................................................................................... 87<br />
Troas Bölgesi’ndeki Taşın Hayat Verdiği Kent Assos:<br />
1881-2009 Yılları Arasındaki Kazılara Genel Bakış<br />
Nurettin Arslan .................................................................................................................................................................................... 113<br />
Makaleler / Commentationes<br />
Antik Çağ’da Strigilisin Ecza Amaçlı Kullanımı: Veriler ve Kanıt<br />
Daniş Baykan .......................................................................................................................................................................................... 141<br />
Urartu Krallığı’nda Harem<br />
Rafet Çavuşoğlu – Bilcan Gökce – Kenan Işık ...................................................................................... 153<br />
Red-Slip Ware from Tralles Excavations<br />
Aynur Civelek ......................................................................................................................................................................................... 169<br />
The History of the Exploration of Uşaklı/Kuşaklı Höyük (Yozgat)<br />
and the “Rediscovery” of a Middle-Hittite Tablet<br />
Carlo Corti .................................................................................................................................................................................................. 193<br />
Pamphylia’da Klasik Dönem’de Saptanan Yerel ve Yunan Unsurlar<br />
Üzerine Bir Değerlendirme<br />
Sedef Çokay-Kepçe ........................................................................................................................................................................ 213
vi<br />
Gyges’in Sadyattes’i Tahttan İndirme Hikâyesi: Yeni Bir Gözden Geçirme<br />
Muzaffer Demir ................................................................................................................................................................................... 229<br />
Ein hethitisches Hieroglyphensiegel im <strong>Mardin</strong> Museum<br />
Ali Dinçol – Nihat Erdoğan .............................................................................................................................................. 269<br />
Oluz Höyük Kazısı Üçüncü Dönem (2009) Çalışmaları:<br />
Değerlendirmeler ve Sonuçlar<br />
Şevket Dönmez .................................................................................................................................................................................... 275<br />
Doğu Roma Dünyasında Monofizit Reaksiyon ve İmparator Iustinianus<br />
Turhan Kaçar ........................................................................................................................................................................................... 307<br />
MÖ 7. ve 6. yy Yunan Ticari Faaliyetleri İçinde “İşbirliği” Olgusu<br />
Aylin Koçak Yaldır .......................................................................................................................................................................... 333<br />
Vefa Kilise Camisi Naosu Güney Dış Yüzünün Kademeli Kemeri<br />
Yukarısındaki Üçgen Alınlığı Sabitlenmiş Üç Keramik Kabın<br />
Değerlendirilmesi<br />
Ayyüz (Toydemir) Sabuncu ............................................................................................................................................... 353<br />
Verbogen, zerschlagen, zerhackt - Spuren ekstatischer Inszenierungen<br />
in frühbronzezeitlichen Gräbern Anatoliens<br />
Thomas Zimmermann .............................................................................................................................................................. 367<br />
Kitap Eleştirileri / Recensiones<br />
Вагалински, Л. Ф., Кръв и Зрелища / Vagalinski, L. F., Blood and<br />
Entertainments. Sports and Gladiatorial Games in Hellenistic and Roman<br />
Thrace, National Archaeological Institute with Museum Sofia, Bulgarian<br />
Academy of Sciences, Sofia, 2009, 228 pages + plates.<br />
(İnci Delemen) ...................................................................................................................................................................................... 381
Ein hethitisches Hieroglyphensiegel<br />
im <strong>Mardin</strong> Museum *<br />
Ali Dinçol – Nihat Erdoğan<br />
CollAn IX 2010 269-274<br />
Keywords: Hittite Glyptics, Luwian Hieroglyphs, <strong>Mardin</strong> Museum, Seal, Handle<br />
Anahtar Kelimeler: Hitit Mühürcülüğü, Luwi Hiyeroglifleri, <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>, Mühür, Sap<br />
Im Jahre 2008 wurden auf der Landstrasse <strong>Mardin</strong>-Nusaybin im Wagen<br />
eines Antikenhändlers illegal angeschaffte Objekte von der Gendarmerie<br />
beschlagnahmt und bis zum Ende des Gerichtsprozesses als Treuhand dem<br />
Justizhof von Nusaybin ausgehändigt. Unsere Kollegin Prof. Dr. Aliye Öztan<br />
aus der Universität Ankara, sah die Funde, worunter sich auch ein hethitisches<br />
Hieroglyphensiegel befand, als sie noch in Treuhand aufbewahrt<br />
wurden. Sie benachrichtigte uns von diesem Siegel und schlug uns vor, uns<br />
danach im Diyarbakır Museum zu erkundigen, weil sie von dem späteren<br />
Schicksal des Stückes nichts Gewisses erfahren konnte. Durch einen glücklichen<br />
Zufall brauchten wir nach dem aktuellen Ort des Siegels nicht forschen.<br />
Frau Professor Öztan traf dieses Jahr während ihres kurzen dienstlichen<br />
Besuches in Diyarbakır den sich im <strong>Mardin</strong> Museum beschäftigten jungen<br />
Archäologen Mesut Alp, der von dem in Frage kommenden Siegel bescheid<br />
wusste, da er es selbst 2009 vom Nusaybiner Justizhof ins <strong>Mardin</strong> Museum<br />
gebracht hatte1) .<br />
Das Siegel, dessen Fundort, wie in der Mehrheit der auf dem Antikenmarkt<br />
feilgebotenen Stücke, unbekannt ist, bildet wegen seines bügelförmigen, beweglichen<br />
Griffes aus Kupfer (?) eine Rarität in der hethitischen Glyptik.<br />
Entlang der Achse durchbohrte bikonvexe Knopfsiegel, Scheiben und<br />
Kalotten aus verschiedenen Steinsorten, Silber(legierung) oder Bronze; trugen<br />
einen beweglichen Griff aus Metall. Dieser Griff der aus einem Schaft,<br />
der in die Bohrung eingelegt wurde, und einer in U-Form gebogene, durch<br />
* Wir sind unserer Kollegin Prof. Dr. Aliye Öztan herzlichst dankbar. Auch Herrn Mesut Alp sind wir<br />
zu grossem Dank verpflichtet.
270 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />
Löcher an den beiden Enden mit den ausgetretenen Enden des Schaftes gebundene<br />
Metallstange besteht. Siegel mit solchen bügelförmigen Griffen sind<br />
leider selten in intakter Form zu finden; der metallene Griff ging häufig verloren.<br />
Zwei Exemplare von denen wir diesen Grifftypus kennen, stammen aus<br />
Boğazköy (metallene Scheibe: Boehmer-Güterbock 1987: Nr. 214) und Ugarit<br />
(Knopfsiegel aus Stein: Laroche 1956: 157). Vier weitere, deren Fundorte<br />
unbekannt sind, werden in den Sammlungen von Bibliotheque Nationale<br />
(Kalotte aus Stein: Masson 1975: Nr. 1), Louvre Museum (Scheibe aus Stein:<br />
Masson 1975: Nr. 12) und in den Privatsammlungen von Borowski (silberne<br />
Kalotte: Poetto-Salvatori 1981: Nr. 16) und Aciman (Kalotte aus Stein:<br />
Güterbock 1980: Abb. 5) aufbewahrt. Das Siegel im <strong>Mardin</strong> Museum bildet<br />
ein weiteres Beispiel für diese Gattung der hethitischen Siegelkunst.<br />
Inv. Nr. alt: 7482; neu: 2010-6856; Masse: Durchmesser: 2,3 cm;<br />
Dicke:1,7cm; Höhe des Randes: 0,8 cm; Höhe des Griffes über dem Schaft:<br />
2 cm. Bikonvexes Knopfsiegel aus rotem Stein (Radiolith ?); entlang der<br />
Symmetrieachse durchbohrt; Rand mit drei Rillen profiliert; mit einem metallenen<br />
(Kupfer ?) Griff in Öse Form versehen.<br />
Seite A: (Abb. 1, 2, 3) Die Hauptgruppe der Hieroglyphen im, mit einem<br />
Leiterband begrenzten Mittelfeld, besteht aus den Zeichen L.395 nú (acht<br />
senkrechte Striche) – L.105 (m)uwa, die den Namen des Siegelinhabers als<br />
Nu(m)uwa wiedergeben, der bisher nicht bezeugt ist. An den beiden Seiten<br />
des nach links sehenden zweiten Zeichens (L.105) finden sich Heilsymbole<br />
(L.370). Rechts unten ist ein vierstrahliger Stern (L.186) als Symbol gesetzt.<br />
Unter den Namenszeichen ist eine, von kurzen Strichen flankierte, Kopf stehende<br />
„Pfeilspitze“ zu sehen, die als Füller benutzt wurde.<br />
Seite B: (Abb. 4, 5, 6) Diese Seite enthält die gleichen Zeichen in derselben<br />
Ordnung. Nur kleinere Abweichungen sind zu beobachten, nämlich, das<br />
Zeichen L.105 sieht hier nach rechts, das Zeichen L.395 besteht aus sieben<br />
senkrechten Strichen. Die „Pfeilspitze“ steht hier alleine.<br />
Das Siegel datieren wir ins 13. Jahrhundert v. Chr.<br />
Prof. Dr. Ali Dinçol Nihat Erdoğan<br />
İstanbul Üniversitesi <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong> Müdürü<br />
Edebiyat Fakültesi <strong>Mardin</strong> / Türkiye<br />
Hititoloji Ana Bilim Dalı<br />
34134 İstanbul / Türkiye<br />
dincola@hotmail.com<br />
barnih@hotmail.com
<strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>’nden<br />
Hiyeroglifli Bir Hitit Mührü<br />
2008 yılında, <strong>Mardin</strong>-Nusaybin karayolunda bir antikacının arabasında<br />
illegal bir şekilde elde edilmiş nesneler Jandarma tarafından müsadere edilmiştir.<br />
Bu nesnelerin arasında Hitit Hiyeroglifli bir mühür de vardı. Mührün<br />
buluntu yeri, bu şekilde elde edilmiş buluntuların çoğunda olduğu gibi belirsizdir.<br />
Bakırdan (?) olan üzengi biçimli hareketli tutamağı nedeniyle Hitit<br />
Mühür Sanatı’nda nadir bulunan bir örnektir. Bu tipteki mühürlerin metal<br />
tutamakları genellikle kayıp olduğundan <strong>Mardin</strong>’deki mühür önem taşımaktadır.<br />
Bahsi geçen tutamak tipini belgeleyen örnekler Boğazköy (madeni disk:<br />
Boehmer-Güterbock 1987: 214) ve Ugarit’ten (Laroche 1956: 157) bilinmektedir.<br />
Bunların dışında buluntu yeri bilinmeyen dört mühür daha belgelenmiştir:<br />
Bibliotheque Nationale (taş kalot: Masson 1975: No. 1), Louvre Museum<br />
(taş disk: Masson 1975: No. 12), Borowski (gümüş kalot: Poetto-Salvatori<br />
1981: No. 16) ve Aciman Özel Kolleksiyonlarında (taş kalot: Güterbock 1980:<br />
res. 5) belgelenmiştir. <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>’nde yer alan mühür aynı mühür tipi<br />
için yeni bir örnek oluşturmaktadır.<br />
Eski envanter numarası 7482, yeni envanter numarası 2010-6856<br />
olan mühür kırmızı bir taştan (Radiolith) yapılmış bikonveks bir düğme<br />
mührüdür. Kenarı üç yivli bir profile sahip ve ekseni boyunca delinmiştir.<br />
Tutamağı metaldendir (bakır?).<br />
Ölçüler:<br />
çap: 2,3 cm<br />
kalınlık: 1,7 cm<br />
kenar yüksekliği: 0,8 cm<br />
tutamağın yüksekliği: 2 cm<br />
A Tarafı: (Res. 1, 2, 3) Taralı bir bant tarafından sınırlanan orta alanda<br />
L.395 nú (sekiz dikey çizgi) – L.105 (m)uwa hiyeroglif işaretleri yer alır. Bu<br />
işaretler sayesinde mührün sahibinin adını Nu(m)uwa olarak tespit etmek<br />
mümkündür. Bu isim henüz belgelenmemiştir. Sola dönük ikinci işaretin<br />
(L.105) her iki tarafında iyilik semboller (L.370) yer alır. Sağ altta dört ışınlı
272 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />
bir yıldız (L.186) sembol olarak yer alır. İsmi temsil eden işaretlerin altında<br />
doldurma motifi olarak sağ ve solda kısa bir çizgi arasında bir “okucu” motifi<br />
mevcuttur.<br />
B Tarafı: (Res. 4, 5, 6) A tarafında yer alan işaretler aynı düzende, ancak<br />
küçük farklılıklarla görülmektedir. L.105 işareti burada sağa doğru<br />
yönlendirilmiş ve L.395 işareti yedi kısa çizgi ile verilmiştir. Altındaki “okucu”<br />
burada tek başında yer alır.<br />
Mühür tarafımızdan MÖ 13. yy’a tarihlendirilmiştir.
Bibliographie<br />
Ali Dinçol / Ein hethitisches Hieroglyphensiegel im <strong>Mardin</strong> Museum<br />
Boehmer, R. M. – H. G. Güterbock<br />
1987 Die Glyptik von Boğazköy (Boğazköy-Hattuša 14,2), Berlin.<br />
Güterbock, H. G.<br />
1980 „Seals and Sealing in Hittite Lands“, From Athens to Gordion: Memorial<br />
Symposium for R. S. Young (ed. K. de Vries), Philadelphia: 31-63.<br />
L. = Zeichennummer in: E. Laroche, Les Hiéroglyphes Hittes, Paris 1960.<br />
Laroche, E.<br />
1956 “Documents hiéroglyphiques Hittites provenant du palais d’Ugarit”,<br />
Ugaritica III (ed. C. F. A. Schaeffer), Paris: 97-160.<br />
Masson, E.<br />
1975 “Quelques sceaux Hittites hiéroglyphiques”, Syria 52: 213-239.<br />
Poetto, M. – S. Salvatori<br />
1981 Collezione anatolica di E. Borowski (Studia Mediterranea 3), Pavia.<br />
273
274 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />
Abb. 1 Photo der Seite A. Abb. 4 Photo der Seite B.<br />
Abb. 2 Abdruck von der Seite A. Abb. 5 Abdruck von der Seite B.<br />
Abb. 3 Zeichnung nach dem<br />
Abdruck der Seite A.<br />
Abb. 6 Zeichnung nach dem<br />
Abdruck der Seite B.