01.03.2013 Aufrufe

Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi

Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi

Ayrıbasım /Offprint - Mardin Müzesi

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

<strong>Ayrıbasım</strong> /<strong>Offprint</strong>


INSTITUTUM TURCICUM SCIENTIAE ANTIQUITATIS<br />

TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />

COLLOQUIUM ANATOLICUM<br />

ANADOLU SOHBETLERİ<br />

IX<br />

ISSN 1303-8486<br />

COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi, TÜBİTAK-ULAKBİM<br />

Sosyal Bilimler Veri Tabanında taranmaktadır.<br />

COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi hakemli bir dergi olup, yılda bir kez yayınlanmaktadır.<br />

© 2010 Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü<br />

Her hakkı mahfuzdur. Bu yayının hiçbir bölümü kopya edilemez.<br />

Dipnot vermeden alıntı yapılamaz ve izin alınmadan elektronik, mekanik,<br />

fotokopi vb. yollarla kopya edilip yayınlanamaz.<br />

Editörler/Editors<br />

Metin Alparslan<br />

Y. Gürkan Ergin<br />

Hasan Peker<br />

Meltem Doğan-Alparslan<br />

Baskı / Printing<br />

Paragraf Basım Sanayi A.Ş.<br />

Yüzyıl Mah. Matbaacılar Sit. 2. Cadde No: 202/A Bağcılar, İstanbul<br />

Tel: +90 (212) 629 06 07 Faks: +90 (212) 629 03 85<br />

Sertifika No: 18469<br />

Yapım ve Dağıtım/Production and Distribution<br />

Zero Prodüksiyon Kitap-Yayın-Dağıtım Ltd. Şti.<br />

Tel: +90 (212) 244 7521 Fax: +90 (212) 244 3209<br />

info@zerobooksonline.com www.zerobooksonline.com<br />

TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />

Ekrem Tur Sokak, No. 4 34435 Beyoğlu-İstanbul<br />

Tel: + 90 (212) 292 0963 Fax: + 90 (212) 514 0397<br />

info@turkinst.org www.turkinst.org


TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ<br />

Uluslararası Akademiler Birliği Muhabir Üyesi<br />

Corresponding Member of the International Union of Academies


Bilim Kurulu / Consilium Scientiae<br />

Haluk ABBASOĞLU<br />

Ara ALTUN<br />

Güven ARSEBÜK<br />

Nur BALKAN-ATLI<br />

Vedat ÇELGİN<br />

İnci DELEMEN<br />

Ali DİNÇOL<br />

Belkıs DİNÇOL<br />

Turan EFE<br />

Sevil GÜLÇUR<br />

Cahit GÜNBATTI<br />

Adolf HOFFMANN<br />

Theo van den HOUT<br />

Cem KARASU<br />

Kemalettin KÖROĞLU<br />

René LEBRUN<br />

Stefano De MARTINO<br />

Joachim MARZAHN<br />

Mihriban ÖZBAŞARAN<br />

Coşkun ÖZGÜNEL<br />

Aliye ÖZTAN<br />

Felix PIRSON<br />

Mustafa H. SAYAR<br />

Andreas SCHACHNER<br />

Oğuz TEKİN<br />

Elif Tül TULUNAY<br />

Önhan TUNCA<br />

Jak YAKAR<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

Ankara<br />

Berlin<br />

Chicago<br />

Ankara<br />

İstanbul<br />

Louvain-la-Neuve<br />

Trieste<br />

Berlin<br />

İstanbul<br />

Ankara<br />

Ankara<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

İstanbul<br />

Liége<br />

Tel Aviv


Konferanslar / Colloquia<br />

İçindekiler / Index Generalis<br />

Kırklareli Yündolan C Tümülüsü<br />

İnci Delemen – Sedef Çokay-Kepçe – Zülküf Yılmaz ........................................................................ 1<br />

Ateş Oyunları: Mukiş Başkenti Alalakh’ta Piroteknoloji<br />

K. Aslıhan Yener ..................................................................................................................................................................................... 19<br />

Altphrygische Religion und Königsideologie – Eine weitere Brücke zur<br />

hethitischen Großreichszeit?<br />

Karl Strobel .................................................................................................................................................................................................... 29<br />

Side Tiyatrosu ve Çevresinde Onarım-Koruma Uygulamaları ve Sorunları<br />

Ülkü İzmirligil ........................................................................................................................................................................................... 87<br />

Troas Bölgesi’ndeki Taşın Hayat Verdiği Kent Assos:<br />

1881-2009 Yılları Arasındaki Kazılara Genel Bakış<br />

Nurettin Arslan .................................................................................................................................................................................... 113<br />

Makaleler / Commentationes<br />

Antik Çağ’da Strigilisin Ecza Amaçlı Kullanımı: Veriler ve Kanıt<br />

Daniş Baykan .......................................................................................................................................................................................... 141<br />

Urartu Krallığı’nda Harem<br />

Rafet Çavuşoğlu – Bilcan Gökce – Kenan Işık ...................................................................................... 153<br />

Red-Slip Ware from Tralles Excavations<br />

Aynur Civelek ......................................................................................................................................................................................... 169<br />

The History of the Exploration of Uşaklı/Kuşaklı Höyük (Yozgat)<br />

and the “Rediscovery” of a Middle-Hittite Tablet<br />

Carlo Corti .................................................................................................................................................................................................. 193<br />

Pamphylia’da Klasik Dönem’de Saptanan Yerel ve Yunan Unsurlar<br />

Üzerine Bir Değerlendirme<br />

Sedef Çokay-Kepçe ........................................................................................................................................................................ 213


vi<br />

Gyges’in Sadyattes’i Tahttan İndirme Hikâyesi: Yeni Bir Gözden Geçirme<br />

Muzaffer Demir ................................................................................................................................................................................... 229<br />

Ein hethitisches Hieroglyphensiegel im <strong>Mardin</strong> Museum<br />

Ali Dinçol – Nihat Erdoğan .............................................................................................................................................. 269<br />

Oluz Höyük Kazısı Üçüncü Dönem (2009) Çalışmaları:<br />

Değerlendirmeler ve Sonuçlar<br />

Şevket Dönmez .................................................................................................................................................................................... 275<br />

Doğu Roma Dünyasında Monofizit Reaksiyon ve İmparator Iustinianus<br />

Turhan Kaçar ........................................................................................................................................................................................... 307<br />

MÖ 7. ve 6. yy Yunan Ticari Faaliyetleri İçinde “İşbirliği” Olgusu<br />

Aylin Koçak Yaldır .......................................................................................................................................................................... 333<br />

Vefa Kilise Camisi Naosu Güney Dış Yüzünün Kademeli Kemeri<br />

Yukarısındaki Üçgen Alınlığı Sabitlenmiş Üç Keramik Kabın<br />

Değerlendirilmesi<br />

Ayyüz (Toydemir) Sabuncu ............................................................................................................................................... 353<br />

Verbogen, zerschlagen, zerhackt - Spuren ekstatischer Inszenierungen<br />

in frühbronzezeitlichen Gräbern Anatoliens<br />

Thomas Zimmermann .............................................................................................................................................................. 367<br />

Kitap Eleştirileri / Recensiones<br />

Вагалински, Л. Ф., Кръв и Зрелища / Vagalinski, L. F., Blood and<br />

Entertainments. Sports and Gladiatorial Games in Hellenistic and Roman<br />

Thrace, National Archaeological Institute with Museum Sofia, Bulgarian<br />

Academy of Sciences, Sofia, 2009, 228 pages + plates.<br />

(İnci Delemen) ...................................................................................................................................................................................... 381


Ein hethitisches Hieroglyphensiegel<br />

im <strong>Mardin</strong> Museum *<br />

Ali Dinçol – Nihat Erdoğan<br />

CollAn IX 2010 269-274<br />

Keywords: Hittite Glyptics, Luwian Hieroglyphs, <strong>Mardin</strong> Museum, Seal, Handle<br />

Anahtar Kelimeler: Hitit Mühürcülüğü, Luwi Hiyeroglifleri, <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>, Mühür, Sap<br />

Im Jahre 2008 wurden auf der Landstrasse <strong>Mardin</strong>-Nusaybin im Wagen<br />

eines Antikenhändlers illegal angeschaffte Objekte von der Gendarmerie<br />

beschlagnahmt und bis zum Ende des Gerichtsprozesses als Treuhand dem<br />

Justizhof von Nusaybin ausgehändigt. Unsere Kollegin Prof. Dr. Aliye Öztan<br />

aus der Universität Ankara, sah die Funde, worunter sich auch ein hethitisches<br />

Hieroglyphensiegel befand, als sie noch in Treuhand aufbewahrt<br />

wurden. Sie benachrichtigte uns von diesem Siegel und schlug uns vor, uns<br />

danach im Diyarbakır Museum zu erkundigen, weil sie von dem späteren<br />

Schicksal des Stückes nichts Gewisses erfahren konnte. Durch einen glücklichen<br />

Zufall brauchten wir nach dem aktuellen Ort des Siegels nicht forschen.<br />

Frau Professor Öztan traf dieses Jahr während ihres kurzen dienstlichen<br />

Besuches in Diyarbakır den sich im <strong>Mardin</strong> Museum beschäftigten jungen<br />

Archäologen Mesut Alp, der von dem in Frage kommenden Siegel bescheid<br />

wusste, da er es selbst 2009 vom Nusaybiner Justizhof ins <strong>Mardin</strong> Museum<br />

gebracht hatte1) .<br />

Das Siegel, dessen Fundort, wie in der Mehrheit der auf dem Antikenmarkt<br />

feilgebotenen Stücke, unbekannt ist, bildet wegen seines bügelförmigen, beweglichen<br />

Griffes aus Kupfer (?) eine Rarität in der hethitischen Glyptik.<br />

Entlang der Achse durchbohrte bikonvexe Knopfsiegel, Scheiben und<br />

Kalotten aus verschiedenen Steinsorten, Silber(legierung) oder Bronze; trugen<br />

einen beweglichen Griff aus Metall. Dieser Griff der aus einem Schaft,<br />

der in die Bohrung eingelegt wurde, und einer in U-Form gebogene, durch<br />

* Wir sind unserer Kollegin Prof. Dr. Aliye Öztan herzlichst dankbar. Auch Herrn Mesut Alp sind wir<br />

zu grossem Dank verpflichtet.


270 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />

Löcher an den beiden Enden mit den ausgetretenen Enden des Schaftes gebundene<br />

Metallstange besteht. Siegel mit solchen bügelförmigen Griffen sind<br />

leider selten in intakter Form zu finden; der metallene Griff ging häufig verloren.<br />

Zwei Exemplare von denen wir diesen Grifftypus kennen, stammen aus<br />

Boğazköy (metallene Scheibe: Boehmer-Güterbock 1987: Nr. 214) und Ugarit<br />

(Knopfsiegel aus Stein: Laroche 1956: 157). Vier weitere, deren Fundorte<br />

unbekannt sind, werden in den Sammlungen von Bibliotheque Nationale<br />

(Kalotte aus Stein: Masson 1975: Nr. 1), Louvre Museum (Scheibe aus Stein:<br />

Masson 1975: Nr. 12) und in den Privatsammlungen von Borowski (silberne<br />

Kalotte: Poetto-Salvatori 1981: Nr. 16) und Aciman (Kalotte aus Stein:<br />

Güterbock 1980: Abb. 5) aufbewahrt. Das Siegel im <strong>Mardin</strong> Museum bildet<br />

ein weiteres Beispiel für diese Gattung der hethitischen Siegelkunst.<br />

Inv. Nr. alt: 7482; neu: 2010-6856; Masse: Durchmesser: 2,3 cm;<br />

Dicke:1,7cm; Höhe des Randes: 0,8 cm; Höhe des Griffes über dem Schaft:<br />

2 cm. Bikonvexes Knopfsiegel aus rotem Stein (Radiolith ?); entlang der<br />

Symmetrieachse durchbohrt; Rand mit drei Rillen profiliert; mit einem metallenen<br />

(Kupfer ?) Griff in Öse Form versehen.<br />

Seite A: (Abb. 1, 2, 3) Die Hauptgruppe der Hieroglyphen im, mit einem<br />

Leiterband begrenzten Mittelfeld, besteht aus den Zeichen L.395 nú (acht<br />

senkrechte Striche) – L.105 (m)uwa, die den Namen des Siegelinhabers als<br />

Nu(m)uwa wiedergeben, der bisher nicht bezeugt ist. An den beiden Seiten<br />

des nach links sehenden zweiten Zeichens (L.105) finden sich Heilsymbole<br />

(L.370). Rechts unten ist ein vierstrahliger Stern (L.186) als Symbol gesetzt.<br />

Unter den Namenszeichen ist eine, von kurzen Strichen flankierte, Kopf stehende<br />

„Pfeilspitze“ zu sehen, die als Füller benutzt wurde.<br />

Seite B: (Abb. 4, 5, 6) Diese Seite enthält die gleichen Zeichen in derselben<br />

Ordnung. Nur kleinere Abweichungen sind zu beobachten, nämlich, das<br />

Zeichen L.105 sieht hier nach rechts, das Zeichen L.395 besteht aus sieben<br />

senkrechten Strichen. Die „Pfeilspitze“ steht hier alleine.<br />

Das Siegel datieren wir ins 13. Jahrhundert v. Chr.<br />

Prof. Dr. Ali Dinçol Nihat Erdoğan<br />

İstanbul Üniversitesi <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong> Müdürü<br />

Edebiyat Fakültesi <strong>Mardin</strong> / Türkiye<br />

Hititoloji Ana Bilim Dalı<br />

34134 İstanbul / Türkiye<br />

dincola@hotmail.com<br />

barnih@hotmail.com


<strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>’nden<br />

Hiyeroglifli Bir Hitit Mührü<br />

2008 yılında, <strong>Mardin</strong>-Nusaybin karayolunda bir antikacının arabasında<br />

illegal bir şekilde elde edilmiş nesneler Jandarma tarafından müsadere edilmiştir.<br />

Bu nesnelerin arasında Hitit Hiyeroglifli bir mühür de vardı. Mührün<br />

buluntu yeri, bu şekilde elde edilmiş buluntuların çoğunda olduğu gibi belirsizdir.<br />

Bakırdan (?) olan üzengi biçimli hareketli tutamağı nedeniyle Hitit<br />

Mühür Sanatı’nda nadir bulunan bir örnektir. Bu tipteki mühürlerin metal<br />

tutamakları genellikle kayıp olduğundan <strong>Mardin</strong>’deki mühür önem taşımaktadır.<br />

Bahsi geçen tutamak tipini belgeleyen örnekler Boğazköy (madeni disk:<br />

Boehmer-Güterbock 1987: 214) ve Ugarit’ten (Laroche 1956: 157) bilinmektedir.<br />

Bunların dışında buluntu yeri bilinmeyen dört mühür daha belgelenmiştir:<br />

Bibliotheque Nationale (taş kalot: Masson 1975: No. 1), Louvre Museum<br />

(taş disk: Masson 1975: No. 12), Borowski (gümüş kalot: Poetto-Salvatori<br />

1981: No. 16) ve Aciman Özel Kolleksiyonlarında (taş kalot: Güterbock 1980:<br />

res. 5) belgelenmiştir. <strong>Mardin</strong> <strong>Müzesi</strong>’nde yer alan mühür aynı mühür tipi<br />

için yeni bir örnek oluşturmaktadır.<br />

Eski envanter numarası 7482, yeni envanter numarası 2010-6856<br />

olan mühür kırmızı bir taştan (Radiolith) yapılmış bikonveks bir düğme<br />

mührüdür. Kenarı üç yivli bir profile sahip ve ekseni boyunca delinmiştir.<br />

Tutamağı metaldendir (bakır?).<br />

Ölçüler:<br />

çap: 2,3 cm<br />

kalınlık: 1,7 cm<br />

kenar yüksekliği: 0,8 cm<br />

tutamağın yüksekliği: 2 cm<br />

A Tarafı: (Res. 1, 2, 3) Taralı bir bant tarafından sınırlanan orta alanda<br />

L.395 nú (sekiz dikey çizgi) – L.105 (m)uwa hiyeroglif işaretleri yer alır. Bu<br />

işaretler sayesinde mührün sahibinin adını Nu(m)uwa olarak tespit etmek<br />

mümkündür. Bu isim henüz belgelenmemiştir. Sola dönük ikinci işaretin<br />

(L.105) her iki tarafında iyilik semboller (L.370) yer alır. Sağ altta dört ışınlı


272 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />

bir yıldız (L.186) sembol olarak yer alır. İsmi temsil eden işaretlerin altında<br />

doldurma motifi olarak sağ ve solda kısa bir çizgi arasında bir “okucu” motifi<br />

mevcuttur.<br />

B Tarafı: (Res. 4, 5, 6) A tarafında yer alan işaretler aynı düzende, ancak<br />

küçük farklılıklarla görülmektedir. L.105 işareti burada sağa doğru<br />

yönlendirilmiş ve L.395 işareti yedi kısa çizgi ile verilmiştir. Altındaki “okucu”<br />

burada tek başında yer alır.<br />

Mühür tarafımızdan MÖ 13. yy’a tarihlendirilmiştir.


Bibliographie<br />

Ali Dinçol / Ein hethitisches Hieroglyphensiegel im <strong>Mardin</strong> Museum<br />

Boehmer, R. M. – H. G. Güterbock<br />

1987 Die Glyptik von Boğazköy (Boğazköy-Hattuša 14,2), Berlin.<br />

Güterbock, H. G.<br />

1980 „Seals and Sealing in Hittite Lands“, From Athens to Gordion: Memorial<br />

Symposium for R. S. Young (ed. K. de Vries), Philadelphia: 31-63.<br />

L. = Zeichennummer in: E. Laroche, Les Hiéroglyphes Hittes, Paris 1960.<br />

Laroche, E.<br />

1956 “Documents hiéroglyphiques Hittites provenant du palais d’Ugarit”,<br />

Ugaritica III (ed. C. F. A. Schaeffer), Paris: 97-160.<br />

Masson, E.<br />

1975 “Quelques sceaux Hittites hiéroglyphiques”, Syria 52: 213-239.<br />

Poetto, M. – S. Salvatori<br />

1981 Collezione anatolica di E. Borowski (Studia Mediterranea 3), Pavia.<br />

273


274 Colloquium Anatolicum IX 2010<br />

Abb. 1 Photo der Seite A. Abb. 4 Photo der Seite B.<br />

Abb. 2 Abdruck von der Seite A. Abb. 5 Abdruck von der Seite B.<br />

Abb. 3 Zeichnung nach dem<br />

Abdruck der Seite A.<br />

Abb. 6 Zeichnung nach dem<br />

Abdruck der Seite B.

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!