02.03.2013 Aufrufe

Impulsvortrag stellte Prof. Dr. Rolf Neddermann

Impulsvortrag stellte Prof. Dr. Rolf Neddermann

Impulsvortrag stellte Prof. Dr. Rolf Neddermann

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Sekt oder Selters?<br />

Kostencontrolling<br />

im Architektur- und Ingenieurbüro<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 1


Sekt oder Selters ?<br />

oder<br />

Kostencontrolling<br />

im Architekturbüro<br />

oder<br />

Wie viel Monat ist am<br />

Ende des Geldes noch übrig ?<br />

02.10.2009 Architektenkammer BW<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 2


<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Rolf</strong> <strong>Neddermann</strong><br />

Freier Architekt, Regierungsbaumeister, Stuttgarter Straße 23,<br />

73630 Remshalden. Tel.: 07151/9735-0, Fax: 9735-23,<br />

info@baukostenplanung.net - http://www.baukostenplanung.net<br />

1978-1985 Studium der Architektur an der Uni Stuttgart<br />

1986-1988 Baureferendariat beim Innenministerium BW<br />

Seit 1988 Freier Architekt<br />

1988-1993 Wissenschaftlicher Ange<strong>stellte</strong>r am Institut für Bauökonomie der Universität Stuttgart<br />

1994 Promotion über das Thema Kostenermittlung von Baurneuerungsmaßnahmen<br />

2001 Gründer und Geschäftsführer der arcus, Gesellschaft für Gebäude- und Grundstücksanalysen mbH<br />

2001 <strong>Prof</strong>essur an der FH-Erfurt im Fach Bau- und Planungsmanagement<br />

2002 <strong>Prof</strong>essur an der HTWG Konstanz im Fachgebiet Baumanagement<br />

Fachveröffentlichungen und Fachbücher zum Thema Kostenplanung und Kosten- und Leistungsrechnung im<br />

Planungsbüro<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 3


Traum oder Realität ?<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 4


Realität und / oder Alptraum ?<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 5


Die wilde 13<br />

13 Tage Urlaub im Jahr<br />

13 Stunden Arbeit / Tag<br />

13 Jahre altes Auto<br />

13 € / Stunde<br />

13 Semester studieren<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 6


Fallen und Gegenargumente<br />

• Geld allein macht doch nicht glücklich !<br />

• Es macht doch auch Spaß …<br />

• Da sind wir unserem Ruf schuldig !<br />

• Gute Architektur lässt sich nicht mit Geld<br />

aufwiegen !!!<br />

• Das ist eben bei Wettbewerben so…<br />

• Das holen wir bei anderen Projekte wieder<br />

rein…<br />

• Das ist Akquisition! Der neue Auftraggeber<br />

kommt dann wieder !<br />

• uvm…<br />

D´rum prüfe, wer sich länger bindet !<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 7


Warum auch ?<br />

• wird an kaum einer Hochschule gelehrt<br />

• Jeder Meister des Bauhandwerks hat mehr<br />

betriebswirtschaftliches Wissen als ein/e<br />

Absolvent/in einer Architektur- oder<br />

Ingenieurhochschule<br />

• HOAI ! Gott sei Dank, sie lebt !<br />

• Bisher ging´ s doch auch !<br />

• …<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 8


Zu Risiken und<br />

Nebenwirkungen fragen Sie<br />

bitte Ihren Arzt oder Apotheker<br />

oder<br />

die Fachleute und Berater<br />

heute und hier<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 9


Einzelkämpfer<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 10


Einzelkämpfer<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 11


Einzelkämpfer im Land der Dichter und Denker<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 12


Wie viel Monat ist am Ende des Geldes noch übrig ?<br />

ca. 45% aller Büros haben einem Monatsumsatz<br />

zwischen 1.458,00 € und 2.500,00 € ! Oder<br />

70 % aller Büros haben einen Monatsumsatz<br />

zwischen 1.485,00 € und 4.166,00 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 13


Realität oder Alptraum ?<br />

6.500<br />

-3.000<br />

3.500<br />

Die Folgen<br />

Hochschulabsolventen<br />

Offene Stellen<br />

Nicht in ihrem studierten Beruf beschäftigte<br />

Architekten<br />

• Flucht in die Selbstständigkeit<br />

• Überleben durch Nebenjobs oder verdienende<br />

Partner/in<br />

• Preisdruck durch Wettbewerb. Einfamilienhäuser für<br />

5000 € Pauschalhonorar…<br />

• Sozialer Abstieg…<br />

Was kostet denn die Leistung ???<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 14


Einnahmen<br />

und Verbrauch<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 15


Warenkorb nach statistischen Bundesamt (Stz. 12.08.09)<br />

Kostenart<br />

Wohnung, Energie, Instandhaltung<br />

Verkehr<br />

Freizeit, Unterhaltung, Kultur<br />

Nahrungsmittel, alkoholfreie Getränke<br />

Andere Waren und Dienstleistung<br />

Hausrat<br />

Bekleidung Schuhe<br />

Beherbergungs- und Gaststättendienstleistung<br />

Gesundheitspflege<br />

Alkohol, Getränke, Tabakwaren<br />

Nachrichtenübermittlung<br />

Bildungswesen<br />

Summe<br />

Anteil an den<br />

Gesamtkosten<br />

30,8 %<br />

13,2 %<br />

11,6 %<br />

10,4 %<br />

7,5 %<br />

5,6 %<br />

4,9 %<br />

4,4 %<br />

4,0%<br />

3,9 %<br />

3,1 %<br />

0,7 %<br />

100 %<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 16


Was will oder brauche ich ? Single/in, ohne Kinder<br />

1 Miete<br />

2 Wohnnebenkosten<br />

3 Sport<br />

4 Lebensmittel<br />

5 Telefon, Radio, TV<br />

6 Kleidung<br />

7 Körperpflege/ Haushaltsmittel<br />

8 Versicherungen<br />

9 Mobilität<br />

10 Rücklagen Urlaub<br />

11 Taschengeld<br />

12 Altersversorgung<br />

Summe<br />

€/Monat<br />

500,00 €<br />

150,00 €<br />

100,00 €<br />

300,00 €<br />

150,00 €<br />

200,00 €<br />

50,00 €<br />

400,00 €<br />

300,00 €<br />

100,00 €<br />

300,00 €<br />

200,00 €<br />

2.950,00 €<br />

variabel<br />

variabel<br />

variabel<br />

variabel<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 17<br />

fix<br />

fix<br />

variabel<br />

fix<br />

variabel<br />

variabel<br />

variabel<br />

variabel<br />

Was verbraucht ein 5 Personen- Büro ?


1.1<br />

1.2<br />

1.3<br />

1.4<br />

1.5<br />

1.6<br />

1.7<br />

1.8<br />

1.9<br />

2.1<br />

2.1.1<br />

2.1.2<br />

2.1.3<br />

2.1.4<br />

2.1.5<br />

2.2<br />

2.2.1<br />

2.2.2<br />

Sachkosten<br />

Kosten Raumnutzung, Miete<br />

Versicherungen, Beiträge<br />

Fahrzeugkosten<br />

Werbe- und Reisekosten<br />

Kosten Warenabgabe<br />

Instandhaltungen<br />

Abschreibungen<br />

Verschiedene Kosten<br />

Sonstige Aufwendungen<br />

Personalkosten<br />

Mitarbeiter<br />

Technische Mitarbeiter<br />

Kaufmännische Mitarbeiter<br />

Technische Auszubildende<br />

Sonstige Mitarbeiter<br />

Freie Mitarbeiter<br />

Summe Mitarbeiter<br />

Inhaber<br />

Kalkulatorisches Inhabergehalt<br />

Altersicherung Inhaber<br />

Summe Inhaber<br />

Summe Personalkosten<br />

Gesamtkosten<br />

Summe Sachkosten<br />

18.406,51<br />

18.335,95<br />

3.366,14<br />

1.647,14<br />

4.372,01<br />

639,11<br />

1.278,23<br />

746,49<br />

6.391,15<br />

55.182,75<br />

98.844,94<br />

14.761,00<br />

0,00<br />

2.556,46<br />

17.895,22<br />

130.057,32<br />

51.129,19<br />

15.338,76<br />

66.467,94<br />

196.525,26<br />

251.708,01<br />

78 %<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 18<br />

fix<br />

fix<br />

variabel<br />

22 %


Über den Tellerrand geschaut<br />

Bruttojahreseinkommen im ersten Jahr nach<br />

dem Abschluss – Prüfungsjahr 2005<br />

Biologie<br />

Architektur und Raumplanung<br />

Psychologie<br />

Sprach- Kulturwissenschaften<br />

Wirtschaftswissenschaften<br />

Pharmazie<br />

Informatik<br />

Elektrotechnik<br />

Humanmedizin<br />

Wirtschaftingenieurswesen<br />

20.650<br />

23.150<br />

24.300<br />

25.500<br />

35.250<br />

35.750<br />

37.950<br />

38.250<br />

41.500<br />

41.600<br />

Quelle: Stuttgarter Zeitung Nr. 121 vom 27.05.2009<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 19


Über den Tellerrand geschaut nach 10 Jahren<br />

Informatik<br />

Maschinenbau<br />

Architektur<br />

Sozialwesen<br />

Fachhochschule<br />

Wirtschaftwissens.<br />

Bauing. + Vermess.<br />

Durchschnitt Fh<br />

77.300<br />

69.800<br />

62.900<br />

49.700<br />

41.700<br />

37.500<br />

59.400<br />

Informatik<br />

Maschinenbau<br />

Architektur<br />

Lehramt Gymn.<br />

Humanmedizin<br />

Wirtschaftsing.<br />

Universität<br />

Wirtschaftswissen.<br />

Bauing. + Vermess.<br />

Durchschnitt Uni<br />

70.800<br />

77.800<br />

76.200<br />

56.100<br />

47.600<br />

79.000<br />

109.000<br />

64.300<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 20<br />

k.A.<br />

Quelle: Stuttgarter Zeitung Nr. 84 vom 11.04.2009


In den Teller geschaut – Gehaltsumfrage AKBW 2007<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 21


In den Teller geschaut – Gehaltsumfrage AKBW 2007<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 22


In den Teller geschaut – Gehaltsumfrage AKBW 2007<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 23


Wie viel nun ?<br />

Bedarf: 2.950,00 € *12 = 35.400,00<br />

Steuer: = 8.000,00<br />

Sachkosten: 35.400,00€ * 20% = 7.080,00<br />

Sollumsatz: 50.480,00<br />

Tarif: 3.300,00 € * 12 = 39.960,00<br />

Steuer: = 8.000,00<br />

Sachkosten: 39.960,00€ * 20% = 7.992,00<br />

Sollumsatz: 55.952,00<br />

arithm. gemittelter Umsatz: 50.000,00<br />

Median: 44.000,00<br />

Nach ermitteltem<br />

Bedarf<br />

Wie ein/e Architekt/in<br />

der Qualifikationsstufe<br />

T5 nach ADAI<br />

Nach Hommerich<br />

Zwei Partner/innen ~ 100.000,00 € p.a.<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 24


Die Zeit<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 25


Wo beginnen ?<br />

Personalkosten:<br />

einschl. Unternehmergehalt: 70%<br />

Sachkostenanteil ca.: 30% (nach Hommerich)<br />

Je größer das Büro, desto höher der Personalkostenanteil,<br />

bis zu 80 : 20 (vgl. Pareto- Prinzip)<br />

Personal<br />

Kosten<br />

Sach<br />

kosten<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 26


Die Anatomie eines Jahres<br />

Maximale Arbeitsstunden im Jahr<br />

Abzgl. Sonn- und Feiertage<br />

Abzgl. Urlaub<br />

Abzgl. Krankheit<br />

Abzgl. nicht produktiver Arbeitszeiten<br />

Projektstunden<br />

Projektstunden<br />

nicht<br />

produktive<br />

Stunden<br />

Sonn- und<br />

Feiertage<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 27<br />

Urlaub<br />

Krankheit<br />

2.920 h<br />

832 h<br />

200 h<br />

80 h<br />

520 h<br />

1.288 h


Mittlerer Projektstundenanteil nach Hommerich<br />

Bürogröße /<br />

Inhaber oder MA<br />

Inhaber/in<br />

Technische/r MA<br />

Durchschnitt<br />

72%<br />

76%<br />

1 Inhaber<br />

ohne MA<br />

75%<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 28<br />

-<br />

2-4<br />

72%<br />

78%<br />

5-9<br />

69%<br />

75%<br />

≥ 10<br />

62%<br />

74%<br />

Tagesplanung


Steuerung der Wirtschaftlichkeit<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 29


Steuerung mit dem mittleren Projektstundensatz<br />

Kosten des Büros im Jahr 200x 251.708,00 €<br />

Erbrachte Projektstunden im Jahr 200(x-1) 6.216 h<br />

Durchschnittliche Projekt- Kostenstunde 40,40 €<br />

Zuzüglich Gewinn und Verlust (5%) 2,02 €<br />

Stundensatz gerundet 42,50 €<br />

Zu erwartendes Honorar für Wohnhaus 25.000,00 €<br />

Zulässige Projektstunden insgesamt 578 h<br />

Zulässige Projektstunden für den Vorentwurf 41 h<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 30


Steuerung mittels Liquiditätskontrolle<br />

Projekte im Jahr 200x<br />

Ausschreibung<br />

Vergabe<br />

Abrechnung (39%) Honoraranteil: 12.000 €<br />

Grundlagenermittlung<br />

bis<br />

Werkplanung (52%) Honoraranteil: 65.000 €<br />

Vergabe<br />

und<br />

Bauleitung (35%) Honoraranteil: 55.000 €<br />

Grundlagenermittlung<br />

bis<br />

Genehmigung (27%) Honoraranteil: 82.000 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 31


Steuerung mittels Liquiditätskontrolle<br />

Honorare im Jahr 200x<br />

Honorar Projekt 1: 12.000 €<br />

Honorar Projekt 2: 65.000 €<br />

Honorar Projekt 3: 55.000 €<br />

Honorar Projekt 4: 82.000 €<br />

Summe Einnahmen 214.000 €<br />

Bürokosten im Jahr 200(x-1): -251.708 €<br />

Unterdeckung im Jahr 200x: - 37.708 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 32


Welche Aufträge hätten Sie denn gerne ?<br />

10 Wettbewerbsgewinne à 25.000 €<br />

10 Einfamilienhäuser à 250.000 €<br />

5 Wohnhäuser à 500.000 €<br />

3 Mehrfamilienhäuser à 750.000 €<br />

1 Rathaus à 2.500.000 €<br />

0,5 Krankenhäuser à 5.000.000 €<br />

35 Dachgeschossausbauten à 75.000 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 33


Steuerung der Leistung: Plan geändert, Honorar ?<br />

Pauschalhonorar nach<br />

Architektenvertrag<br />

Leistungsphasen 1-9<br />

Pauschal 25.000,00 €<br />

Pauschalhonorar nach<br />

Architektenvertrag<br />

Leistungsphasen 1-9<br />

+ 3 D Animation<br />

+ zusätzliche Alternativen<br />

+ mehrfache Bemusterung vor Ort<br />

+ Umplanung wg. geänderten Wünschen<br />

+ Exkursion zu ausgewählten Objekten<br />

+ Mehrfache Änderungen der Ausführung<br />

+ Bauherrengespräche 3 mal die Woche …<br />

Pauschal 25.000,00 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 34


3.) Steuerung der Leistung: Auto geändert, Preis !<br />

Passat Variant, Trendline<br />

1,6 175 kW (102 PS)<br />

5-Gang<br />

Gesamtpreis 24.225,00 €<br />

Passat Variant, Highline,<br />

4Motion, 3,2l V 6, 184 kW, 250<br />

PS, Doppelkupplungsgetriebe<br />

+ Colour blue perleffekt<br />

+ Lederausstattung<br />

+ Nussbaumdekor<br />

+ Sportsitze vorn<br />

+ Federung mit autom. Niveauregulierung<br />

+ Dachreling schwarz<br />

+ uvm…<br />

Gesamtpreis 42.210,00 €<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

1. Einleitung<br />

2. state of the art<br />

3. Die Kosten<br />

4. Die Zeit<br />

5. Die Steuerung<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 35


In diesem Sinne<br />

© <strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Neddermann</strong> 2009<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 36<br />

Ende


Vielen Dank für Ihre Aufmerksamkeit<br />

02.10.2009 Sekt oder Selters ? 37

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!