FH Formelsammlung 5 Signale und Systeme.pdf
FH Formelsammlung 5 Signale und Systeme.pdf
FH Formelsammlung 5 Signale und Systeme.pdf
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Inhaltsverzeichnis<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
1 Gr<strong>und</strong>lagen ........................................................................................................ 7<br />
1.1 logarithmische Skalen ..................................................................................................................... 7<br />
1.2 Dämpfung <strong>und</strong> Verstärkung ............................................................................................................ 8<br />
1.3 Pegel ............................................................................................................................................... 9<br />
1.4 Klirrfaktor ....................................................................................................................................... 10<br />
1.5 Funktionen .................................................................................................................................... 11<br />
1.5.1 verschieben von Funktionen ............................................................................................. 11<br />
1.5.2 strecken <strong>und</strong> stauchen von Funktionen ............................................................................ 13<br />
1.5.3 spiegeln von Funktionen ................................................................................................... 15<br />
1.5.4 Rechteckimpulsfunktion .................................................................................................... 16<br />
1.5.4.1 normale Darstellung ..................................................................................................... 16<br />
1.5.4.2 alternative Darstellung ................................................................................................. 17<br />
1.5.5 Sägezahnimpulsfunktion................................................................................................... 18<br />
1.5.5.1 normale Darstellung ..................................................................................................... 18<br />
1.5.5.2 alternative Darstellung ................................................................................................. 19<br />
1.5.6 Sinus cardinalis, sinc() ...................................................................................................... 20<br />
1.5.6.1 nicht normierte Darstellung .......................................................................................... 20<br />
1.5.6.2 normierte Darstellung ................................................................................................... 20<br />
1.5.6.3 allgemeine normierte Darstellung ................................................................................ 21<br />
1.6 Abtastfunktion ............................................................................................................................... 21<br />
1.7 Signaltypen ................................................................................................................................... 22<br />
1.8 Faltung .......................................................................................................................................... 24<br />
1.8.1 Faltprodukt ........................................................................................................................ 24<br />
1.8.2 Faltung bei der Laplace Transformation ........................................................................... 24<br />
1.8.2.1 Definition ...................................................................................................................... 24<br />
1.8.2.2 Vorgehen ..................................................................................................................... 25<br />
1.8.2.3 Faltung zweier Rechteckimpulse ................................................................................. 26<br />
1.8.2.4 Impulsantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung ................................................................ 28<br />
1.8.2.5 Schrittantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung ................................................................ 29<br />
1.8.3 Faltung bei der Fouriertransformation .............................................................................. 30<br />
1.8.3.1 Definition ...................................................................................................................... 30<br />
1.8.3.2 Impulsantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung ................................................................ 32<br />
1.8.3.3 Schrittantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung ................................................................ 34<br />
2 Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen ........................................................................ 36<br />
2.1 thermisches Rauschen .................................................................................................................. 36<br />
2.2 äquivalenter Rauschwiderstand, ENR ........................................................................................... 38<br />
2.3 Signal-Rausch-Verhältnis, SNR .................................................................................................... 38<br />
2.4 Rauschzahl, Rauschfaktor ............................................................................................................ 39<br />
2.4.1 Definition ........................................................................................................................... 39<br />
2.4.2 Rauschzahl, Rauschfaktor bei Kettenschaltung von Zweitoren ........................................ 39<br />
2.5 Rauschen bei Zweitoren ............................................................................................................... 40<br />
2.6 Rauschen bei idealen Verstärkern ................................................................................................ 41<br />
3 Zweitore ........................................................................................................... 42<br />
3.1 Parameter ..................................................................................................................................... 42<br />
3.1.1 z-Parameter, Impedanz-Parameter .................................................................................. 42<br />
3.1.2 y-Parameter, Admittanz-Parameter .................................................................................. 43<br />
3.1.3 h-Parameter, Hybrid-Parameter ....................................................................................... 43<br />
3.1.4 a-Parameter, Ketten-Parameter ....................................................................................... 44<br />
3.1.5 k-Parameter, p-Parameter, c-Parameter, g-Parameter inverse Hybrid-Parameter ........... 44<br />
3.1.6 b-Parameter, inverse Ketten-Parameter ........................................................................... 45<br />
3.1.7 Umrechnungen ................................................................................................................. 45<br />
3.1.8 Parameter von Bauelementen .......................................................................................... 46<br />
3.1.9 Parameter von Schaltungen ............................................................................................. 46<br />
3.2 Zusammenschaltungen ................................................................................................................. 48<br />
3.3 Betriebsverhalten .......................................................................................................................... 49<br />
3.3.1 Berechnung ...................................................................................................................... 50<br />
3.3.2 Berechnung mit Parametern ............................................................................................. 51<br />
4 Filter ................................................................................................................. 52<br />
4.1 Gr<strong>und</strong>lagen ................................................................................................................................... 52<br />
4.1.1 Polstellen, Nullstellen <strong>und</strong> Stabilität .................................................................................. 52<br />
4.1.2 Frequenzverhalten ............................................................................................................ 55<br />
4.1.3 Frequenznormierung ........................................................................................................ 56<br />
4.1.4 Filterspezifikationen .......................................................................................................... 57<br />
4.2 Butterworth Tiefpass ..................................................................................................................... 58<br />
4.2.1 Verhalten .......................................................................................................................... 58<br />
4.2.2 Berechnung ...................................................................................................................... 58<br />
4.3 Tschebyscheff Tiefpass ................................................................................................................ 59<br />
4.3.1 Verhalten .......................................................................................................................... 59<br />
4.3.2 Berechnung ...................................................................................................................... 59<br />
4.4 Bessel Tiefpass ............................................................................................................................. 60<br />
4.4.1 Verhalten .......................................................................................................................... 60<br />
4.5 Frequenztransformation ................................................................................................................ 61<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 1
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
4.5.1 Tiefpass zu Tiefpass ......................................................................................................... 61<br />
4.5.1.1 Frequenznormierung.................................................................................................... 61<br />
4.5.1.2 Beispiel mit Butterworth ............................................................................................... 61<br />
4.5.1.3 Beispiel mit Butterworth <strong>und</strong> ω 3dB ................................................................................ 62<br />
4.5.1.4 Beispiel mit Tschebyscheff .......................................................................................... 63<br />
4.5.1.5 Beispiel mit Tschebyscheff <strong>und</strong> ω 3dB ........................................................................... 64<br />
4.5.2 Hochpass zu Tiefpass ...................................................................................................... 65<br />
4.5.2.1 Frequenznormierung.................................................................................................... 65<br />
4.5.2.2 Berechnung ................................................................................................................. 66<br />
4.5.2.3 Beispiel mit Butterworth ............................................................................................... 67<br />
4.5.3 Beispiel mit Tschebyscheff ............................................................................................... 68<br />
4.5.4 Bandpass zu Tiefpass ...................................................................................................... 69<br />
4.5.4.1 Berechnung ................................................................................................................. 69<br />
4.5.4.2 Beispiel mit Butterworth ............................................................................................... 70<br />
4.5.4.3 Beispiel mit Tschebyscheff .......................................................................................... 71<br />
4.5.5 Bandsperre zu Tiefpass .................................................................................................... 72<br />
4.5.5.1 Berechnung ................................................................................................................. 72<br />
4.5.5.2 Beispiel mit Butterworth ............................................................................................... 73<br />
4.5.5.3 Beispiel mit Tschebyscheff .......................................................................................... 74<br />
4.6 aktive Filter .................................................................................................................................... 75<br />
4.6.1 aktiver Tiefpass 1. Ordnung .............................................................................................. 75<br />
4.6.2 aktiver Tiefpass 2. Ordnung .............................................................................................. 76<br />
4.6.3 aktiver Hochpass 2. Ordnung ........................................................................................... 77<br />
4.6.4 aktiver Bandpass 2. Ordnung ........................................................................................... 78<br />
4.6.5 aktive Bandsperre 2. Ordnung .......................................................................................... 79<br />
4.7 passive Filter ................................................................................................................................. 80<br />
4.7.1 passiver Tiefpass 1. Ordnung ........................................................................................... 80<br />
4.7.2 passiver Hochpass 1. Ordnung ........................................................................................ 82<br />
5 Leitungstheorie ............................................................................................... 84<br />
5.1 Leitungswellenimpedanz ............................................................................................................... 84<br />
5.2 Leitungsbeläge, Leitungsparameter .............................................................................................. 84<br />
5.2.1 Beläge .............................................................................................................................. 84<br />
5.2.2 Leitungswellenimpedanz .................................................................................................. 85<br />
5.2.3 Ausbreitungsgeschwindigkeit, Phasengeschwindigkeit .................................................... 86<br />
5.2.4 Koaxialkabel ..................................................................................................................... 86<br />
5.2.5 Paralleldrahtleitung, Zweidrahtleitung mit gegensinniger Bestromung ............................. 87<br />
5.3 Schaltvorgänge ............................................................................................................................. 88<br />
5.3.1 Anfangswerte <strong>und</strong> Endwerte ............................................................................................. 88<br />
5.3.2 Reflexionsfaktor ................................................................................................................ 89<br />
5.3.3 Reflexion an einer Stossstelle .......................................................................................... 90<br />
5.3.4 Phasensprung .................................................................................................................. 91<br />
5.3.4.1 Spannungswellen ........................................................................................................ 91<br />
5.3.4.2 Stromwellen ................................................................................................................. 92<br />
5.4 eingeschwungene Leitung ............................................................................................................ 93<br />
5.4.1 Ausbreitungskoeffizient ..................................................................................................... 93<br />
5.4.2 Leitungswellenimpedanz .................................................................................................. 93<br />
5.4.3 Spannungen <strong>und</strong> Ströme .................................................................................................. 94<br />
5.4.4 Eingangsimpedanz ........................................................................................................... 95<br />
5.4.5 Stehwellenverhältnis, VSWR, SWR .................................................................................. 96<br />
6 Regelungstechnik ........................................................................................... 97<br />
6.1 Differentialgleichungen .................................................................................................................. 97<br />
6.1.1 Spannung <strong>und</strong> Strom ........................................................................................................ 97<br />
6.1.2 Reihenschaltungen ........................................................................................................... 98<br />
6.1.2.1 Widerstand <strong>und</strong> Kapazität in Reihenschaltung ............................................................ 98<br />
6.1.2.2 Widerstand <strong>und</strong> Induktivität in Reihenschaltung .......................................................... 99<br />
6.1.2.3 Widerstand, Kapazität <strong>und</strong> Induktivität in Reihenschaltung ....................................... 100<br />
6.1.3 Parallelschaltungen ........................................................................................................ 101<br />
6.1.3.1 Widerstand <strong>und</strong> Kapazität in Parallelschaltung .......................................................... 101<br />
6.1.3.2 Widerstand <strong>und</strong> Induktivität in Parallelschaltung ........................................................ 102<br />
6.1.3.3 Widerstand, Kapazität <strong>und</strong> Induktivität in Parallelschaltung ....................................... 103<br />
6.2 Übertragungsfunktion .................................................................................................................. 104<br />
6.2.1 Polstellen, Impulsantwort <strong>und</strong> Schrittantwort .................................................................. 104<br />
6.2.2 Bedeutung von Polstellen ............................................................................................... 110<br />
6.2.3 Bodediagramm ............................................................................................................... 111<br />
6.2.3.1 Definition .................................................................................................................... 111<br />
6.2.3.2 Darstellung im Raum <strong>und</strong> auf der imaginären Achse ................................................. 111<br />
6.2.3.3 gr<strong>und</strong>legende Übertragungsfunktionen ...................................................................... 114<br />
6.2.3.4 asymptotische Annäherungen ................................................................................... 118<br />
6.2.3.5 Übertragungsfunktionen zerlegen .............................................................................. 120<br />
6.2.4 Gr<strong>und</strong>elemente ............................................................................................................... 123<br />
6.2.4.1 Basisblock .................................................................................................................. 123<br />
6.2.4.2 Summationspunkt ...................................................................................................... 124<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 2
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.4.3 Abzweigpunkt, Verzweigungsstelle ............................................................................ 125<br />
6.2.5 Gr<strong>und</strong>schaltungen .......................................................................................................... 126<br />
6.2.5.1 Reihenschaltung ........................................................................................................ 126<br />
6.2.5.2 Parallelschaltung ....................................................................................................... 126<br />
6.2.5.3 negative Rückkopplung, Gegenkopplung .................................................................. 127<br />
6.2.5.4 positive Rückkopplung, Mitkopplung .......................................................................... 128<br />
6.2.6 Differentialgleichungen <strong>und</strong> Blockschaltbild .................................................................... 129<br />
6.3 Stabilität ...................................................................................................................................... 130<br />
6.3.1 Stabilität am geschlossenen Regelkreis ......................................................................... 130<br />
6.3.2 Stabilität am offenen Regelkreis ..................................................................................... 133<br />
6.3.2.1 Stabilitätskriterium von Nyquist .................................................................................. 133<br />
6.3.2.2 Stabilitätskriterium im Bodediagramm ........................................................................ 135<br />
6.3.2.3 Amplitudenreserve <strong>und</strong> Phasenreserve ..................................................................... 137<br />
6.4 Regler ......................................................................................................................................... 138<br />
6.4.1 Reglerübersicht .............................................................................................................. 138<br />
6.4.1.1 Schrittantwort ............................................................................................................. 138<br />
6.4.1.2 Störverhalten ............................................................................................................. 138<br />
6.4.2 P-Regler ......................................................................................................................... 139<br />
6.4.3 I-Regler ........................................................................................................................... 141<br />
6.4.4 D-Regler ......................................................................................................................... 143<br />
6.4.4.1 theoretischer D-Regler ............................................................................................... 143<br />
6.4.4.2 praktischer D-Regler .................................................................................................. 145<br />
6.4.5 PI-Regler ........................................................................................................................ 149<br />
6.4.6 PD-Regler ....................................................................................................................... 153<br />
6.4.6.1 theoretischer PD-Regler ............................................................................................ 153<br />
6.4.6.2 praktischer PD-Regler ................................................................................................ 157<br />
6.4.7 PID-Regler ...................................................................................................................... 161<br />
6.4.7.1 theoretischer PID-Regler ........................................................................................... 161<br />
6.4.7.2 praktischer PID-Regler ............................................................................................... 165<br />
6.5 Todzeitglied ................................................................................................................................. 170<br />
6.6 klassischer Reglerentwurf ........................................................................................................... 173<br />
6.6.1 Regleraufbau .................................................................................................................. 173<br />
6.6.1.1 Basisblöcke ................................................................................................................ 173<br />
6.6.1.2 offener Regelkreis ...................................................................................................... 173<br />
6.6.1.3 geschlossener Regelkreis ohne Störgrösse ............................................................... 174<br />
6.6.1.4 geschlossener Regelkreis mit Störgrösse .................................................................. 175<br />
6.6.2 Entwurfsregeln am offenen Regelkreis ........................................................................... 177<br />
6.6.2.1 Entwurfsregel 1 <strong>und</strong> 2, Amplitudenreserve <strong>und</strong> Phasenreserve ................................ 177<br />
6.6.2.2 Entwurfsregel 3, Nulldurchgang ................................................................................. 177<br />
6.6.2.3 Entwurfsregel 4, Steigung .......................................................................................... 178<br />
6.6.3 Entwurfsregeln am geschlossenen Regelkreis ............................................................... 178<br />
6.6.3.1 Bandbreite <strong>und</strong> Anstiegszeit, Unschärferelation ........................................................ 178<br />
6.6.4 Regelstrecken des Typs A .............................................................................................. 180<br />
6.6.4.1 Übertragungsfunktion der Regelstrecke ..................................................................... 180<br />
6.6.4.2 Regler mit 20% Überschwingen ................................................................................. 183<br />
6.6.4.3 Regler ohne Überschwingen ...................................................................................... 192<br />
6.6.5 Regelstrecken des Typs B .............................................................................................. 201<br />
6.6.5.1 Übertragungsfunktion der Regelstrecke ..................................................................... 201<br />
6.6.5.2 Regler mit 20% Überschwingen ................................................................................. 204<br />
6.6.5.3 Regler ohne Überschwingen ...................................................................................... 213<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 3
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
Stichwortverzeichnis<br />
Abtastfunktion ................................................ 21<br />
Abtastintervall ................................................ 21<br />
Amplitudengang .......................................... 111<br />
analoges Signal ............................................. 22<br />
Dämpfung ........................................................ 8<br />
dBm ................................................................. 9<br />
dBm(50 Ω) ....................................................... 9<br />
dBm(600 Ω) ..................................................... 9<br />
dBm(75 Ω) ....................................................... 9<br />
dBm(R) ............................................................ 9<br />
dBmV ............................................................... 9<br />
dBu .................................................................. 9<br />
dBV ................................................................. 9<br />
dBW................................................................. 9<br />
dBμV ............................................................... 9<br />
Delta Distribution ........................................... 21<br />
deterministisches Signal ................................ 22<br />
Dirac Funktion ............................................... 21<br />
Diracimpuls .................................................... 21<br />
Diracpuls ....................................................... 21<br />
Diracstoss ...................................................... 21<br />
diskretes Signal ............................................. 22<br />
Einheitsimpulsfunktion ................................... 21<br />
Faltprodukt .................................................... 24<br />
Faltung .......................................................... 24<br />
Faltung bei der Fouriertransformation ........... 30<br />
Faltung bei der Laplace Transformation ........ 24<br />
Faltungsoperator ........................................... 24<br />
Filter .............................................................. 52<br />
aktive Bandsperre 2.Ordnung .................... 79<br />
aktive Filter ................................................ 75<br />
aktiver Bandpass 2.Ordnung ..................... 78<br />
aktiver Hochpass 2.Ordnung ..................... 77<br />
aktiver Tiefpass 1.Ordnung ........................ 75<br />
aktiver Tiefpass 2.Ordnung ........................ 76<br />
Amplitudengang ......................................... 55<br />
Anforderungen ........................................... 57<br />
Bandpass ............................................. 57, 69<br />
Bandsperre .......................................... 57, 72<br />
Bessel Tiefpass ......................................... 60<br />
Butterworth Bandpass ................................ 70<br />
Butterworth Bandsperre ............................. 73<br />
Butterworth Hochpass ................................ 67<br />
Butterworth Tiefpass .......................58, 61, 62<br />
charakteristische Gleichung ....................... 52<br />
Dämpfungsverlauf ...................................... 55<br />
Filterspezifikationen ................................... 57<br />
Frequenzgang ............................................ 55<br />
Frequenznormierung.......................56, 61, 65<br />
Frequenztransformation ............................. 61<br />
Frequenzverhalten ..................................... 55<br />
Gruppenlaufzeit ......................................... 55<br />
Hochpass ............................................. 57, 65<br />
Hurwitz ....................................................... 52<br />
Kürzen von Polstellen ................................ 52<br />
normierte Frequenz.........................56, 61, 65<br />
Nullstellen .................................................. 52<br />
passive Filter .............................................. 80<br />
passiver Hochpass 1. Ordnung .................. 82<br />
passiver Tiefpass 1.Ordnung ..................... 80<br />
Phasengang ............................................... 55<br />
Phasenverlauf ............................................ 55<br />
Polstellen ................................................... 52<br />
Routh ......................................................... 52<br />
Spezifikationen .......................................... 57<br />
Stabilität ..................................................... 52<br />
Tiefpass ............................................... 57, 61<br />
Tschebyscheff Bandpass ........................... 71<br />
Tschebyscheff Bandsperre ........................ 74<br />
Tschebyscheff Hochpass ........................... 68<br />
Tschebyscheff Tiefpass ..................59, 63, 64<br />
Verstärkungsverlauf ................................... 55<br />
Frequenzgang .............................................. 111<br />
Funktionen .....................................................11<br />
gerades Signal ...............................................22<br />
Gesamtklirrfaktor ............................................10<br />
Impulsantwort ..................................... 28, 32, 33<br />
Impulsfolge .....................................................21<br />
Kardinalsinus ..................................................20<br />
kausales Signal ..............................................22<br />
Klirrdämpfung .................................................10<br />
Klirrfaktor ........................................................10<br />
Klirrfaktor n-ter Ordnung .................................10<br />
Leistungsdämpfung ..........................................8<br />
Leistungspegel .................................................9<br />
Leistungsverstärkung .......................................8<br />
Leitungstheorie ...............................................84<br />
Ableitungsbelag ..........................................84<br />
Anfangswerte ..............................................88<br />
Anpassung ..................................................89<br />
Ausbreitungsgeschwindigkeit ......................86<br />
Ausbreitungskoeffizient ...............................93<br />
Dämpfungsbelag .........................................93<br />
Dämpfungskoeffizient .................................93<br />
Durchgangskoeffizient ................................90<br />
Eingangsimpedanz .....................................95<br />
eingeschwungene Leitung ..........................93<br />
Einschaltvorgänge ......................................88<br />
Endwerte ....................................................88<br />
Ersatzschaltbild ...........................................84<br />
gegensinnige Bestromung ..........................87<br />
Induktivitätsbelag ........................................84<br />
Kapazitätsbelag ..........................................84<br />
Koaxialkabel ...............................................86<br />
Kurzschluss ................................................89<br />
Leerlauf .......................................................89<br />
Leiterelement ..............................................84<br />
Leitungsbeläge ...........................................84<br />
Leitungsparameter ......................................84<br />
Leitungswellenimpedanz ................ 84, 85, 93<br />
Lichtgeschwindigkeit ...................................86<br />
Paralleldrahtleitung .....................................87<br />
Phasenbelag ...............................................93<br />
Phasengeschwindigkeit ..............................86<br />
Phasenkoeffizient .......................................93<br />
Phasensprung .............................................91<br />
Phasensprung bei Spannungswellen ..........91<br />
Phasensprung bei Stromwellen ..................92<br />
Reflexion an einer Stossstelle .....................90<br />
Reflexionsfaktor .................................... 89, 90<br />
return loss ...................................................96<br />
Rückflussdämpfung ....................................96<br />
Schaltvorgänge ...........................................88<br />
Spannungen ...............................................94<br />
Standing Wave Ratio ..................................96<br />
Startwerte ...................................................88<br />
Stehwellenverhältnis ...................................96<br />
Stossstelle ..................................................90<br />
Ströme ........................................................94<br />
SWR ...........................................................96<br />
Transmissionsfaktor ....................................90<br />
ungleichsinnige Bestromung .......................87<br />
Voltage Standing Wave Ratio .....................96<br />
VSWR .........................................................96<br />
Wellenimpedanz ............................. 84, 85, 93<br />
Wellenwiderstand ........................... 84, 85, 93<br />
Widerstandsbelag .......................................84<br />
Zweidrahtleitung .........................................87<br />
logarithmische Skalen ......................................7<br />
Neper ...............................................................8<br />
nichtlineares System ......................................10<br />
Pegel ................................................................9<br />
periodisches Signal ........................................22<br />
Phasengang ................................................. 111<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 4
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
punktspiegeln von Funktionen ....................... 15<br />
punktsymmetrisches Signal ........................... 22<br />
Rechteckimpulsfunktion ........................... 16, 26<br />
rect() ........................................................ 16, 26<br />
rect(t) ............................................................. 16<br />
rect(t/T 0 ) ........................................................ 17<br />
Regelungstechnik .......................................... 97<br />
20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|) ..................................... 111<br />
20 ∙ log(|G(s)|) .......................................... 111<br />
Abzweigpunkt .......................................... 125<br />
Amplitudengang ................ 111, 120, 177, 178<br />
Amplitudenreserve ........................... 137, 177<br />
Annäherungen ......................................... 118<br />
Anstiegszeit ............................................. 178<br />
asymptotische Annäherungen ................. 118<br />
Aufbau ..................................................... 173<br />
Bandbreite ............................................... 178<br />
Basisblock ........................................ 123, 173<br />
Bedeutung von Polstellen ........................ 110<br />
bleibende Regelabweichung .................... 138<br />
Blockschaltbild ......................................... 129<br />
Bodediagramm ................................ 111, 135<br />
charakteristische Gleichung ..................... 130<br />
Darstellung auf der imaginären Achse ..... 111<br />
Darstellung im Raum ............................... 111<br />
Differentialgleichungen ...................... 97, 129<br />
Differenziererbeiwert ................................ 143<br />
D-Regler .................................................. 143<br />
einhüllende Kurve .................................... 110<br />
Entwurfsregeln ......................................... 177<br />
Enveloppe ................................................ 110<br />
Frequenzgang .................................. 111, 120<br />
Führungsübertragungsfunktion ................ 175<br />
Führungsverhalten ................................... 175<br />
Gegenkopplung ....................................... 127<br />
geschlossener Regelkreis . 130, 174, 175, 178<br />
gewöhnliche Differentialgleichungen........ 129<br />
Grenzkreisfrequenz.................................. 178<br />
Gr<strong>und</strong>elemente ........................................ 123<br />
gr<strong>und</strong>legende Übertragungsfunktionen .... 114<br />
Gr<strong>und</strong>schaltungen ................................... 126<br />
Hurwitz ..................................................... 130<br />
imaginäre Achse ...................................... 111<br />
Impulsantwort .................................. 104, 110<br />
Induktivität .................................................. 97<br />
I-Regler ..................................... 141, 185, 194<br />
Kapazität .................................................... 97<br />
K D ............................................................. 143<br />
K I 141<br />
klassischer Reglerentwurf ........................ 173<br />
K P ............................................................. 139<br />
Kürzen von Polstellen .............................. 130<br />
Ladung ....................................................... 97<br />
Leitwert ...................................................... 97<br />
lineare Differentialgleichungen ................. 129<br />
Messeinrichtung ....................................... 173<br />
Mitkopplung ............................................. 128<br />
Nachstellzeit ............................................ 141<br />
negative Rückkopplung ............................ 127<br />
Nulldurchgang beim Amplitudengang ...... 177<br />
Nullstellen ................................................ 130<br />
Nyquist ..................................................... 133<br />
Nyquistdiagramm ..................................... 133<br />
offener Regelkreis ..................... 133, 173, 177<br />
Parallelschaltung ............................. 101, 126<br />
Parallelschaltung R|C .............................. 101<br />
Parallelschaltung R|L ............................... 102<br />
Parallelschaltung R|L|C ........................... 103<br />
PD-Regler ................................................ 153<br />
Phasengang ..................................... 111, 120<br />
Phasenreserve ................................. 137, 177<br />
PID-Regler ............................................... 161<br />
PI-Regler ................... 149, 187, 196, 206, 214<br />
Polstellen .................................. 104, 110, 130<br />
positive Rückkopplung .............................. 128<br />
praktischer D-Regler ................................. 145<br />
praktischer PD-Regler .............. 157, 208, 215<br />
praktischer PID-Regler165, 189, 198, 210,<br />
217<br />
P-Regler ................... 139, 183, 192, 204, 213<br />
Regelabweichung ..................................... 138<br />
Regelstrecke ............................................. 173<br />
Regelstrecken des Typs A ........................ 180<br />
Regelstrecken des Typs B ........................ 201<br />
Regler ............................................... 138, 173<br />
Regleraufbau ............................................ 173<br />
Reglerentwurf ........................................... 173<br />
Reglerübersicht ......................................... 138<br />
Reihenschaltung ................................. 98, 126<br />
Reihenschaltung R-C ..................................98<br />
Reihenschaltung R-L ..................................99<br />
Reihenschaltung R-L-C ............................ 100<br />
Reserve .................................................... 137<br />
Robustheit................................................. 137<br />
Routh ........................................................ 130<br />
Rückkopplung ................................... 127, 128<br />
Schrittantwort ............................ 104, 110, 138<br />
Schwingung .............................................. 110<br />
Spannung ...................................................97<br />
Stabilität ............................................ 130, 133<br />
Stabilitätskriterium im Bodediagramm ...... 135<br />
Stabilitätskriterium von Nyquist ................. 133<br />
stationäre Antwort ............................. 104, 110<br />
stationärer Fehler ...................................... 138<br />
Steigung beim Amplitudengang ................ 178<br />
Störgrösse ................................................ 175<br />
Störübertragungsfunktion ......................... 175<br />
Störverhalten .................................... 138, 175<br />
Stossantwort ..................................... 104, 110<br />
Strom ..........................................................97<br />
Summationspunkt ..................................... 124<br />
T D .............................................................. 143<br />
theoretischer D-Regler .............................. 143<br />
theoretischer PD-Regler ........................... 153<br />
theoretischer PID-Regler .......................... 161<br />
T I 141<br />
T N .............................................................. 141<br />
Todzeitglied .............................................. 170<br />
T V .............................................................. 143<br />
Typ A ........................................................ 180<br />
Typ B ........................................................ 201<br />
Typenbeschreibung .......................... 180, 201<br />
Übertragungsfunktion ............................... 104<br />
Übertragungsfunktionen zerlegen ............. 120<br />
Unschärferelation ...................................... 178<br />
Verlegung ................................................. 123<br />
Verstärkung ...................................... 139, 141<br />
Vertauschung ............................................ 123<br />
Verzögerung ............................................. 170<br />
Verzweigungsstelle ................................... 125<br />
Vorhaltzeit ................................................. 143<br />
Widerstand..................................................97<br />
Zeitverzögerung ........................................ 170<br />
zerlegen .................................................... 120<br />
Zusammenschalten .................................. 126<br />
Sägezahnimpulsfunktion ................................18<br />
Schrittantwort ........................................... 29, 34<br />
Signaltypen ....................................................22<br />
Signalzerlegung ..............................................22<br />
sinc() ..............................................................20<br />
sinc(t) .............................................................20<br />
sinc(t/T 0 ) .........................................................21<br />
Sinus cardinalis ..............................................20<br />
Spaltfunktion...................................................20<br />
Spannungsdämpfung .......................................8<br />
Spannungspegel ..............................................9<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 5
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong> Editiert: 21.02.2011<br />
Spannungsverstärkung .................................... 8<br />
spiegeln von Funktionen................................ 15<br />
spiegelsymmetrisches Signal ........................ 22<br />
stauchen von Funktionen .............................. 13<br />
stochastisches Signal .................................... 22<br />
Stossfunktion ................................................. 21<br />
strecken von Funktionen ............................... 13<br />
Stromdämpfung ............................................... 8<br />
Strompegel ...................................................... 9<br />
Stromverstärkung ............................................ 8<br />
Teilsignal ....................................................... 22<br />
Tiefpass 1. Ordnung ..................... 29, 32, 33, 34<br />
Tiefpasse 1. Ordnung .................................... 28<br />
ungerades Signal .......................................... 22<br />
unvorhersehbares Signal ............................... 22<br />
verschieben von Funktionen .......................... 11<br />
Verstärkung ..................................................... 8<br />
Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen ........................ 36<br />
äquivalenter Rauschwiderstand ................. 38<br />
Energie der Rauschleistungsdichte ........... 36<br />
ENR ........................................................... 38<br />
ideale Verstärker ........................................ 41<br />
N 0 ............................................................... 36<br />
N 0,dB ........................................................... 36<br />
N 0dBm .......................................................... 36<br />
Rauschabstand .......................................... 38<br />
Rauschen bei idealen Verstärkern ............. 41<br />
Rauschen bei Zweitoren ............................ 40<br />
Rauschfaktor .............................................. 39<br />
Rauschleistungsdichte ............................... 36<br />
Rauschzahl ................................................ 39<br />
Signal-Rausch-Verhältnis .......................... 38<br />
SNR ........................................................... 38<br />
Störabstand ............................................... 38<br />
thermisches Rauschen .............................. 36<br />
Verstärker .................................................. 41<br />
Wärmerauschen ........................................ 36<br />
Zweitoren ................................................... 40<br />
vorhersehbares Signal................................... 22<br />
wertdiskretes Signal ...................................... 22<br />
zeitdiskretes Signal ....................................... 22<br />
Zerlegung eines Signals ................................ 22<br />
Zufallssignal .................................................. 22<br />
Zweitore ......................................................... 42<br />
Admittanz-Parameter ..................................43<br />
a-Parameter ................................................44<br />
äquivalente Rauschtemperatur ...................40<br />
Ausgangsimpedanz .............................. 50, 51<br />
Betriebsleistungsverstärkung ................ 50, 51<br />
Betriebsspannungsverstärkung ............ 50, 51<br />
Betriebsverhalten ........................................49<br />
b-Parameter ................................................45<br />
c-Parameter ................................................44<br />
Eingangsimpedanz ............................... 50, 51<br />
g-Parameter ................................................44<br />
h-Parameter ................................................43<br />
Hybrid-Parameter .......................................43<br />
Impedanz-Parameter ..................................42<br />
inverse Hybrid-Parameter ...........................44<br />
inverse Ketten-Parameter ...........................45<br />
Ketten-Parameter .......................................44<br />
Kettenschaltung .................................... 39, 48<br />
k-Parameter ................................................44<br />
Leistungsverstärkung ............................ 50, 51<br />
Parallel-Reihenschaltung ............................48<br />
Parallelschaltung ........................................48<br />
Parameter ...................................................42<br />
Parameter von Bauelementen ....................46<br />
Parameter von Schaltungen .......................46<br />
p-Parameter ................................................44<br />
Rauschen....................................................40<br />
Rauschfaktor ...............................................39<br />
Rauschtemperatur ......................................40<br />
Rauschzahl .................................................39<br />
Reihen-Parallelschaltung ............................48<br />
Reihenschaltung .........................................48<br />
Spannungsverstärkung ......................... 50, 51<br />
Stromverstärkung ................................. 50, 51<br />
Umrechnungen ...........................................45<br />
y-Parameter ................................................43<br />
z-Parameter ................................................42<br />
Zusammenschaltungen ........................ 39, 48<br />
δ(t) ..................................................................21<br />
δ-Funktion ......................................................21<br />
δ T (t) ................................................................21<br />
Λ() ..................................................................18<br />
Λ(t) .................................................................18<br />
Λ(t/T 0 ..............................................................19<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 6
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Dekaden<br />
1 Gr<strong>und</strong>lagen<br />
1.1 logarithmische Skalen<br />
1 Dekade:<br />
5 Dekaden:<br />
x 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
log(x) 0 0.30 0.48 0.60 0.70 0.78 0.85 0.90 0.95 1<br />
x 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100<br />
log(x) 1 1.30 1.48 1.60 1.70 1.78 1.85 1.90 1.95 2<br />
x 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000<br />
log(x) 2 2.30 2.48 2.60 2.70 2.78 2.85 2.90 2.95 3<br />
Skalen<br />
linear:<br />
logarithmisch:<br />
doppellogarithmisch:<br />
Berechnung<br />
Wert :<br />
Wert der Messgrösse bei bestimmtem Punkt<br />
D : Startwert der Dekade, z. B. 10 oder 100<br />
0<br />
Abstand : Abstand zwischen dem Startwert der Dekade <strong>und</strong> dem Punkt, 0.0 Abstand 1.0<br />
Wert D<br />
10<br />
0<br />
Abstand<br />
Wert<br />
<br />
Abstand log <br />
D0<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 7
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.2 Dämpfung <strong>und</strong> Verstärkung<br />
D<br />
u<br />
: Spannungsdämpfung dB<br />
D : Stromdämpfung dB<br />
i<br />
D : Leistungsdämpfung dB<br />
p<br />
A<br />
u<br />
: Spannungsverstärkung dB<br />
A : Stromverstärkung dB<br />
i<br />
A : Leistungsverstärkung dB<br />
p<br />
U<br />
in<br />
: Eingangsspannung V<br />
I : Eingangsstrom A<br />
in<br />
P : Eingangsleistung W<br />
in<br />
U : Ausgangsspannung V<br />
out<br />
I : Ausgangsstrom A<br />
out<br />
P Ausgangsleistung W<br />
out<br />
Dämpfung<br />
Verstärkung<br />
Eingang<br />
Ausgang<br />
Spannungen<br />
Ströme<br />
Leistungen<br />
Spannungsdämpfung<br />
U <br />
in<br />
Du<br />
20dB<br />
log <br />
Uout<br />
<br />
Stromdämpfung<br />
I <br />
in<br />
Di<br />
20dB<br />
log <br />
Iout<br />
<br />
Leistungsdämpfung<br />
P <br />
in<br />
Dp<br />
10dB<br />
log <br />
Pout<br />
<br />
Spannungsverstärkung<br />
U<br />
<br />
out<br />
Au<br />
20dB<br />
log <br />
Uin<br />
<br />
Stromverstärkung<br />
I<br />
<br />
out<br />
Ai<br />
20dB<br />
log <br />
Iin<br />
<br />
Leistungsverstärkung<br />
P<br />
<br />
out<br />
Ap<br />
10dB<br />
log <br />
Pin<br />
<br />
wichtige Grössen<br />
Neper<br />
Dämpfung oder Spannungsverhältnis U x / U y<br />
Verstärkung Stromverhältnis I x / I y<br />
Leistungsverhältnis P x / P y<br />
20 dB 10 100<br />
10 dB 3.16 10<br />
6 dB 2 4<br />
3 dB 1.41 2<br />
0 dB 1 1<br />
-3 dB 0.707 0.5<br />
-6 dB 0.5 0.25<br />
-10 dB 0.316 0.1<br />
-20 dB 0.1 0.01<br />
20 dB<br />
1 Np 8.686 dB<br />
ln 10<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ln 10<br />
1 dB 0.115 Np<br />
20 Np<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 8
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.3 Pegel<br />
L<br />
u<br />
: Spannungspegel dB<br />
L : Strompegel dB<br />
i<br />
L : Leistungspegel dB<br />
p<br />
U : Spannung V<br />
I : Strom A<br />
P : Leistung W<br />
U : Bezugsspannung V<br />
0<br />
0<br />
I : Bezugsstrom A<br />
P<br />
0<br />
: Bezugsleistung W<br />
R : Bezugswiderstand Ω<br />
Pegel<br />
Messgrössen<br />
Bezugsgrössen<br />
Spannungspegel<br />
Strompegel<br />
Leistungspegel<br />
dBW<br />
dBm<br />
dBV<br />
dBmV<br />
dBμV<br />
dBm(600 Ω), dBu<br />
dBm(75 Ω), dBu<br />
dBm(50 Ω), dBu<br />
dBm(R), dBu<br />
Umrechnungen<br />
U <br />
Lu<br />
20dB<br />
log<br />
<br />
U0<br />
<br />
I <br />
Li<br />
20dB<br />
log<br />
<br />
I0<br />
<br />
L<br />
p<br />
P <br />
10dB<br />
log<br />
<br />
P0<br />
<br />
P0 1W<br />
P0 1mW<br />
U0 1V<br />
U0 1mV<br />
U0 1μV<br />
U0 600 0.001W 0.7746V<br />
U0 75 0.001W 0.2739V<br />
U0 50 0.001W 0.2236V<br />
U0 R<br />
0.001W<br />
dBm 30 dBW<br />
dBμV 60 dBmV<br />
dBμV 120 dBV<br />
R <br />
dBmV 10 log dBm<br />
3<br />
R<br />
<br />
110<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 9
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.4 Klirrfaktor<br />
cos2<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
yt U cos2<br />
<br />
i f t<br />
x t f t<br />
nichtlineares<br />
System<br />
N<br />
<br />
i0<br />
i<br />
1<br />
Frequenzspektrum des<br />
Eingangssignals<br />
Frequenzspektrum des<br />
Ausgangssignals<br />
k : Gesamtklirrfaktor<br />
k : Gesamtklirrfaktor in % %<br />
%<br />
k : Gesamtklirrfaktor in dB dB<br />
dB<br />
k :<br />
n<br />
Klirrfaktor n-ter Ordnung<br />
U , U : Effektivwert einer Harmonischen V<br />
n<br />
i<br />
xt : Eingangssignal V<br />
f<br />
1<br />
: Frequenz Hz<br />
X j : Frequenzspektrum V s<br />
<br />
yt : Ausgangssignal V<br />
Y<br />
j <br />
N :<br />
: Frequenzspektrum V s<br />
Anzahl Harmonische<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Klirrfaktor<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
Andere<br />
Gesamtklirrfaktor<br />
k <br />
U U U<br />
...<br />
2 2 2<br />
2 3 4<br />
U U U U<br />
...<br />
2 2 2 2<br />
1 2 3 4<br />
Gesamtklirrfaktor in<br />
%<br />
Gesamtklirrfaktor in<br />
dB, Klirrdämpfung<br />
k% k<br />
100%<br />
kdB<br />
1<br />
<br />
20dB<br />
log <br />
k<br />
<br />
Klirrfaktor Klirrdämpfung<br />
10 % 20 dB<br />
1 % 40 dB<br />
0.1 % 60 dB<br />
n-ter Ordnung<br />
k<br />
n<br />
<br />
U<br />
U U U U<br />
n<br />
2 2 2 2<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
3<br />
<br />
4<br />
...<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 10
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.5 Funktionen<br />
1.5.1 verschieben von Funktionen<br />
f t : Funktion Funktion<br />
gt : verschobene Funktion<br />
a : Verschiebung nach rechts oder links<br />
verschobene Funktion<br />
b : Verschiebung nach oben oder unten, positiv<br />
t : Zeit s Andere<br />
Funktion f(t)<br />
ohne Verschiebung<br />
Verschiebung<br />
um a nach rechts<br />
g t f t a<br />
a positiv<br />
g t f t a<br />
a positiv<br />
g t f t a<br />
a negativ<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 11
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Verschiebung<br />
um a nach links<br />
g t f t a<br />
a positiv<br />
g t f t a<br />
a positiv<br />
g t f t a<br />
a negativ<br />
Verschiebung<br />
um b nach oben<br />
<br />
<br />
g t f t b<br />
Verschiebung<br />
um b nach unten<br />
<br />
<br />
g t f t b<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 12
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.5.2 strecken <strong>und</strong> stauchen von Funktionen<br />
f t :<br />
A :<br />
T :<br />
<br />
g t :<br />
Funktion<br />
Maximalwert<br />
Periodendauer<br />
Funktion<br />
gestreckte oder gestauchte Funktion<br />
gestreckte oder gestauchte Funktion<br />
k : Streckungsfaktor, Stauchungsfaktor, positiv<br />
t : Zeit s Andere<br />
Funktion f(t)<br />
ohne Streckung<br />
Streckung<br />
um k in y-Richtung<br />
<br />
g t<br />
<br />
k f t k 1<br />
Stauchung<br />
um -k in y-Richtung<br />
<br />
g t<br />
<br />
k f t k 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 13
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Streckung<br />
um k in x-Richtung<br />
<br />
g t<br />
t <br />
f <br />
k<br />
<br />
k 1<br />
Stauchung<br />
um k in x-Richtung<br />
<br />
g t<br />
t <br />
f <br />
k<br />
<br />
k 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 14
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.5.3 spiegeln von Funktionen<br />
f t :<br />
gt :<br />
Funktion<br />
gespiegelte Funktion<br />
a : Zeitkonstante, positiv s<br />
t : Zeit s<br />
Funktion f(t) ohne<br />
Spiegelung<br />
Spiegelung<br />
an der y-Achse<br />
g t f <br />
t<br />
Spiegelung<br />
an der x-Achse<br />
<br />
g t<br />
<br />
f t<br />
Punktspiegelung<br />
im Ursprung<br />
g t f <br />
t<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 15
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Definition<br />
1.5.4 Rechteckimpulsfunktion<br />
1.5.4.1 normale Darstellung<br />
rect t :<br />
A :<br />
Rechteckimpulsfunktion<br />
maximaler Wert<br />
T : halbe Impulsdauer s<br />
t : Zeit s<br />
<br />
rect t<br />
<br />
A für t T<br />
<br />
0 für t T<br />
Verschiebung<br />
um T nach rechts<br />
f t rect t T <br />
Verschiebung<br />
um T nach links<br />
f t rect t T <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 16
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Definition<br />
1.5.4.2 alternative Darstellung<br />
t <br />
rect : T0<br />
<br />
Rechteckimpulsfunktion<br />
A : maximaler Wert<br />
T<br />
0<br />
: ganze Impulsdauer s<br />
t : Zeit s<br />
<br />
A<br />
t <br />
rect <br />
T<br />
<br />
T0<br />
für t <br />
2<br />
T0<br />
2<br />
0 0 für t <br />
Verschiebung<br />
um T 0 /2 nach rechts<br />
<br />
f t<br />
T0<br />
<br />
t<br />
<br />
rect 2<br />
<br />
<br />
T0<br />
<br />
<br />
<br />
Verschiebung<br />
um T 0 /2 nach links<br />
<br />
f t<br />
T0<br />
<br />
t<br />
<br />
rect 2<br />
<br />
<br />
T0<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 17
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Definition<br />
1.5.5 Sägezahnimpulsfunktion<br />
1.5.5.1 normale Darstellung<br />
t<br />
: Sägezahnimpulsfunktion<br />
A :<br />
maximaler Wert<br />
T : halbe Impulsdauer s<br />
t : Zeit s<br />
A<br />
t<br />
A für t T<br />
t<br />
T<br />
<br />
0 für t T<br />
Verschiebung<br />
um T nach rechts<br />
f t t T <br />
Verschiebung<br />
um T nach links<br />
f t t T <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 18
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Definition<br />
1.5.5.2 alternative Darstellung<br />
t <br />
:<br />
T0<br />
<br />
Sägezahnimpulsfunktion<br />
A : maximaler Wert<br />
T<br />
0<br />
: ganze Impulsdauer s<br />
t : Zeit s<br />
2A<br />
t<br />
A<br />
für<br />
t T0<br />
<br />
<br />
T<br />
<br />
0 für<br />
<br />
T0<br />
t <br />
2<br />
T<br />
t <br />
2<br />
0 0<br />
Verschiebung<br />
um T 0 /2 nach rechts<br />
<br />
f t<br />
T0<br />
t<br />
<br />
2 <br />
T0<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Verschiebung<br />
um T 0 /2 nach links<br />
<br />
f t<br />
T0<br />
t<br />
<br />
2 <br />
T0<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 19
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.5.6 Sinus cardinalis, sinc()<br />
1.5.6.1 nicht normierte Darstellung<br />
t : Zeit s<br />
sinc<br />
t<br />
sint<br />
<br />
t<br />
t<br />
sin<br />
sinct 0 für t n <br />
n1, 2,...<br />
t<br />
t<br />
sin<br />
s inct<br />
hat Maxima bei t<br />
0, 7.73, 14.07, 20.37, 26.67, 32.96, 39.24,...<br />
t<br />
t<br />
sin<br />
sinct<br />
hat Minima bei t<br />
4.49, 10.90, 17.22, 23.52, 29.81, 36.10,. ..<br />
t<br />
1.5.6.2 normierte Darstellung<br />
<br />
<br />
<br />
t : Zeit s<br />
sinc<br />
t<br />
sin<br />
t<br />
<br />
t<br />
<br />
<br />
sin t<br />
sinct<br />
0 für t1, 2,...<br />
t<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 20
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.5.6.3 allgemeine normierte Darstellung<br />
T 0 = 2 T 0 = 3<br />
T<br />
0<br />
: Konstante<br />
t : Zeit s<br />
sinc<br />
T<br />
t 0 <br />
0<br />
<br />
t<br />
<br />
sin<br />
<br />
T<br />
<br />
t<br />
T<br />
0<br />
<br />
t<br />
<br />
sin<br />
<br />
t T <br />
0<br />
sinc<br />
0 für t 1 T0, 2 T0,...<br />
T t<br />
0<br />
<br />
<br />
T<br />
1.6 Abtastfunktion<br />
0<br />
<br />
<br />
<br />
T : Abtastfunktion s-1<br />
t<br />
: Dirac Funktion s -1<br />
T : Abtastintervall s<br />
a : Konstante s<br />
t : Zeit s<br />
<br />
T<br />
<br />
<br />
t t n T<br />
<br />
n<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 21
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.7 Signaltypen<br />
xt :<br />
beliebiges Signal<br />
xp<br />
t : periodisches Signal<br />
xcs<br />
t : kausales Signal<br />
xe<br />
t : gerades Signal (even)<br />
xo<br />
t : ungerades Signal (odd)<br />
T T : Periodendauer s<br />
0 , s<br />
t : Zeit s<br />
analog <strong>und</strong> diskret<br />
analoges Signal<br />
diskretes Signal<br />
zeit- <strong>und</strong> wertdiskret<br />
zeitdiskretes Signal wertdiskretes Signal zeit- <strong>und</strong> wertdiskretes Signal<br />
deterministisch<br />
<strong>und</strong> stochastisch<br />
deterministisches Signal, vorhersehbar<br />
stochastisches Signal, Zufallssignal,<br />
unvorhersehbar<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 22
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
periodisch<br />
Erfüllt folgende Bedingung:<br />
p<br />
<br />
x t x t T<br />
p<br />
0<br />
periodisches Signal<br />
nicht periodisches Signal<br />
kausal<br />
Ist auf der negativen Zeitachse Null:<br />
xt für t 0<br />
xcs<br />
t<br />
<br />
0 für t 0<br />
kausales Signal<br />
nicht kausales Signal<br />
gerade <strong>und</strong><br />
ungerade<br />
Gerades Signal (spiegelsymmetrisch bezüglich der y-Achse):<br />
x t x t<br />
e<br />
<br />
e<br />
Ungerades Signal (punktsymmetrisch bezüglich des Ursprungs):<br />
x t x t<br />
o<br />
<br />
o<br />
gerades Signal (even)<br />
ungerades Signal (odd)<br />
Zerlegung in gerades <strong>und</strong> ungerades Teilsignal:<br />
<br />
xt<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
x t x t x t x t<br />
<br />
2 2 2 2<br />
x t<br />
x t<br />
e<br />
o<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 23
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8 Faltung<br />
1.8.1 Faltprodukt<br />
: Faltungsoperator<br />
f t : erste Funktion im Zeitbereich<br />
<br />
<br />
g t : zweite Funktion im Zeitbereich<br />
: Integrationsvariable s<br />
t : Zeit s<br />
Definition<br />
Kommutativität<br />
<br />
<br />
<br />
f t g t f g t d<br />
<br />
f t g t g t<br />
f t<br />
1.8.2 Faltung bei der Laplace Transformation<br />
1.8.2.1 Definition<br />
xt <br />
ht <br />
yt xt<br />
ht<br />
Xs <br />
Hs<br />
<br />
Y s X s<br />
H s<br />
Hs : Übertragungsfunktion Y X -1 Frequenzbereich<br />
Xs : Eingangssignal X s<br />
Ys : Ausgangssignal Y s<br />
ht : Impulsantwort Y X -1 s -1 Zeitbereich<br />
xt : Eingangssignal X<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
. Integrationsvariable s Andere<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzbereich<br />
Zeitbereich<br />
<br />
H s<br />
<br />
<br />
Y s<br />
<br />
X s<br />
<br />
<br />
<br />
Y s X sH s xtht <br />
x ht d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1 t h<br />
t <br />
y t X s H s x x h t d<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 24
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.2.2 Vorgehen<br />
Schritte<br />
Schritt Vorgehen<br />
1 Ersetze die Zeitvariable t von h(t) <strong>und</strong> x(t) durch die Integrationsvariable τ<br />
2 Falte h(τ) um die y-Achse um das gespiegelte Signal h(-τ) zu erhalten<br />
Verschiebe h(-τ) um t<br />
3<br />
1 nach rechts:<br />
Dies ergibt h(t 1 – τ)<br />
Multipliziere x(τ) mit h(t<br />
4<br />
1 – τ):<br />
Dies ergibt x(τ) ∙ h(t 1 – τ)<br />
Integriere die Funktion x(τ) ∙ h(t<br />
5<br />
1 – τ) über die ganze τ-Achse:<br />
Dies ergibt den Wert y(t 1 ) als Flächeninhalt des schraffierten Bereichs<br />
Führe die Schritte 1 bis 5 für alle Punkte auf der Zeitachse t aus:<br />
6<br />
Dies ergibt die Faltung y(t) = x(t) * h(t)<br />
Faltungsprozess<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 25
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Eingangssignal x(t)<br />
Impulsantwort h(t)<br />
1.8.2.3 Faltung zweier Rechteckimpulse<br />
<br />
1<br />
1 für t <br />
t<br />
<br />
rect<br />
2<br />
<br />
1 <br />
1<br />
0 für t<br />
<br />
2<br />
<br />
1<br />
1 für t <br />
t<br />
<br />
rect<br />
2<br />
<br />
1 <br />
1<br />
0 für t<br />
<br />
2<br />
gerade Funktion, h(t) = h(-t)<br />
Schritt 1<br />
Eingangssignal<br />
Impulsantwort<br />
Schritt 2<br />
Schritt 3, 4 5 <strong>und</strong> 6<br />
Fall 1: t < -1, keine Überlappung von x(τ) <strong>und</strong> h(t – τ):<br />
h(t – τ)<br />
h(t – τ) <strong>und</strong> x(τ) sowie y(t)<br />
<br />
01 0<br />
y t x h t d d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Fall 2: -1 ≤ t < 0, grösser werdende Überlappung von x(τ) <strong>und</strong> h(t – τ):<br />
h(t – τ)<br />
h(t – τ) <strong>und</strong> x(τ) sowie y(t)<br />
<br />
<br />
t0.5<br />
<br />
y t x h t d 11d<br />
1t<br />
<br />
0.5<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 26
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Fall 3: t = 0 Überlappung von x(τ) <strong>und</strong> h(t – τ) am grössten:<br />
h(t – τ)<br />
h(t – τ) <strong>und</strong> x(τ) sowie y(t)<br />
<br />
<br />
y t x h t d 11d<br />
1<br />
<br />
0.5<br />
<br />
0.5<br />
Fall 4: 0 ≤ t < 1, kleiner werdende Überlappung von x(τ) <strong>und</strong> h(t – τ):<br />
h(t – τ)<br />
h(t – τ) <strong>und</strong> x(τ) sowie y(t)<br />
<br />
<br />
y t x h t d 11d<br />
1<br />
t<br />
<br />
0.5<br />
<br />
t0.5<br />
Fall 5: 1 ≤ t, keine Überlappung von x(τ) <strong>und</strong> h(t – τ):<br />
h(t – τ)<br />
h(t – τ) <strong>und</strong> x(τ) sowie y(t)<br />
<br />
01 0<br />
y t x h t d d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 27
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.2.4 Impulsantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung<br />
Hs : Übertragungsfunktion Y X -1 Frequenzbereich<br />
Xs : Eingangssignal X s<br />
Ys : Ausgangssignal Y s<br />
xt : Eingangssignal X<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
t<br />
: Dirac Funktion s -1<br />
K :<br />
Verstärkungskonstante<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
t : Zeit s<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
H s<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
Eingangssignal<br />
<br />
X s<br />
<br />
xt<br />
<br />
t 1<br />
Ausgangssignal<br />
K K<br />
Y s X s H s 1 T s 1 T s 1<br />
t<br />
1 1 <br />
T<br />
y t X s H s e<br />
<br />
<br />
K<br />
<br />
T s<br />
1<br />
K<br />
T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 28
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.2.5 Schrittantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung<br />
Hs : Übertragungsfunktion Y X -1 Frequenzbereich<br />
Xs : Eingangssignal X s<br />
Ys : Ausgangssignal Y s<br />
xt : Eingangssignal X<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
Ht :<br />
K :<br />
Heaviside Funktion<br />
Verstärkungskonstante<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
t : Zeit s<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
<br />
H s<br />
X<br />
s<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
xt<br />
Ht 1<br />
<br />
s<br />
1 K<br />
Y s X s H s<br />
<br />
s T s<br />
1<br />
1<br />
t<br />
K<br />
1 1 <br />
<br />
T<br />
<br />
y t X s H s K 1<br />
e <br />
s T s<br />
1 <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 29
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.3 Faltung bei der Fouriertransformation<br />
1.8.3.1 Definition<br />
xt <br />
ht <br />
yt xt<br />
ht<br />
X<br />
f <br />
H<br />
f <br />
Y f X f <br />
H f <br />
,<br />
<br />
,<br />
<br />
Y j ,<br />
Y f : Ausgangssignal Y s<br />
ht : Impulsantwort Y X -1 s -1 Zeitbereich<br />
H j H f : Frequenzgang Y X -1<br />
X j X f : Eingangssignal X s Frequenzbereich<br />
xt : Eingangssignal X<br />
Andere<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
f : Frequenz Hz<br />
. Integrationsvariable s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Kreisfrequenz ω<br />
Frequenz f<br />
Kreisfrequenz ω<br />
H<br />
H<br />
<br />
<br />
Y<br />
j<br />
<br />
X<br />
f<br />
<br />
Y<br />
<br />
X<br />
<br />
<br />
f<br />
<br />
<br />
f<br />
<br />
<br />
j<br />
<br />
<br />
j<br />
<br />
<br />
<br />
Y j X j H j xtht <br />
x ht<br />
d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1 x t h <br />
y t X j H j t x h t d<br />
<br />
<br />
<br />
Frequenz f<br />
<br />
<br />
<br />
Y f X f H f xtht <br />
x ht d<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1 x t h<br />
<br />
y t X f H f t x h t d<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 30
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
Beispiel mit<br />
X(f) = U in (f) <strong>und</strong><br />
Y(f) = U out (f)<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 31
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.3.2 Impulsantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung<br />
1.8.3.2.1 Impulsantwort mit Kreisfrequenz ω<br />
H<br />
j <br />
X<br />
j <br />
Y<br />
j <br />
xt : Eingangssignal X<br />
: Eingangssignal X s Frequenzbereich<br />
: Frequenzgang Y X -1<br />
: Ausgangssignal Y s<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
t<br />
: Dirac Funktion s -1<br />
K :<br />
Verstärkungskonstante<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
Andere<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
. Integrationsvariable s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
<br />
H s<br />
H<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
K<br />
sj<br />
T j 1<br />
j Hs<br />
xt<br />
1<br />
X j t<br />
K K<br />
Y j X j H j 1 <br />
T j 1 T j 1<br />
1 1 K K<br />
yt X j H j H t e<br />
T j <br />
1<br />
T<br />
t<br />
<br />
T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 32
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.3.2.2 Impulsantwort mit Frequenz f<br />
<br />
<br />
<br />
xt : Eingangssignal X<br />
X f : Eingangssignal X s Frequenzbereich<br />
H f : Frequenzgang Y X -1<br />
Y f : Ausgangssignal Y s<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
t<br />
: Dirac Funktion s -1<br />
K : Verstärkungskonstante<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
f : Frequenz Hz<br />
. Integrationsvariable s<br />
t : Zeit s<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
Andere<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
<br />
H s<br />
H<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
f Hs s j2<br />
f<br />
T j 2 f 1<br />
K<br />
xt<br />
<br />
1<br />
X f t<br />
K<br />
K<br />
Y f X f H f 1 <br />
T j 2<br />
f 1 T j 2<br />
f 1<br />
1 1<br />
K K<br />
yt X f H f <br />
H t e<br />
T j 2<br />
f 1<br />
T<br />
t<br />
<br />
T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 33
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.3.3 Schrittantwort eines Tiefpasses 1. Ordnung<br />
1.8.3.3.1 Schrittantwort mit Kreisfrequenz ω<br />
H<br />
j <br />
X<br />
j <br />
Y<br />
j <br />
xt : Eingangssignal X<br />
: Eingangssignal X s Frequenzbereich<br />
: Frequenzgang Y X -1<br />
: Ausgangssignal Y s<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
Ht :<br />
K :<br />
Heaviside Funktion<br />
Verstärkungskonstante<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
Andere<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
. Integrationsvariable s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
<br />
H s<br />
H<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
K<br />
sj<br />
T j 1<br />
j Hs<br />
1<br />
j <br />
xt<br />
<br />
X j H t<br />
1 K<br />
Y j X j H j <br />
j <br />
T<br />
j<br />
1<br />
t<br />
1 1 1<br />
K<br />
<br />
<br />
<br />
T<br />
<br />
y t X j H j <br />
1<br />
j <br />
T j 1<br />
H t K e <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 34
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Gr<strong>und</strong>lagen Editiert: 21.02.2011<br />
1.8.3.3.2 Schrittantwort mit Frequenz f<br />
<br />
<br />
<br />
xt : Eingangssignal X<br />
X f : Eingangssignal X s Frequenzbereich<br />
H f : Frequenzgang Y X -1<br />
Y f : Ausgangssignal Y s<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
Ht :<br />
Heaviside Funktion<br />
K : Verstärkungskonstante<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
f : Frequenz Hz<br />
. Integrationsvariable s<br />
t : Zeit s<br />
Zeitbereich<br />
Konstanten<br />
Andere<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal, Impulsantwort<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
<br />
H s<br />
H<br />
X<br />
K<br />
<br />
T s 1<br />
f Hs s j2<br />
f<br />
T j 2 f 1<br />
f xt H t 2<br />
f <br />
K<br />
1<br />
j 2<br />
f<br />
1<br />
K<br />
Y f X f H f <br />
2<br />
f <br />
j 2<br />
f T<br />
j 2<br />
f 1<br />
<br />
1 1<br />
1<br />
K <br />
yt X f H f <br />
<br />
2<br />
f <br />
<br />
j 2<br />
f<br />
T j 2<br />
f 1<br />
<br />
yt<br />
H t<br />
K 1e<br />
<br />
t<br />
<br />
T<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 35
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
2 Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen<br />
2.1 thermisches Rauschen<br />
U<br />
r eff<br />
: effektive Leerlaufrauschspannung V<br />
I<br />
r eff<br />
: effektiver Kurzschlussrauschstrom A<br />
Widerstand<br />
Leistung über dem Widerstand<br />
P<br />
Kurzschluss<br />
:<br />
bei Kurzschluss der Quelle<br />
W<br />
P<br />
verfügbar<br />
:<br />
maximale Leistung die von der Quelle bei<br />
Leistungsanpassung abgegeben werden kann<br />
W<br />
T : Temperatur K<br />
B : Bandbreite Hz<br />
Energie der spektralen<br />
N<br />
0<br />
:<br />
Rauschleistungsdichte des AWGN<br />
J = W Hz -1 = W s<br />
N<br />
0,dBW<br />
:<br />
Energie der spektralen<br />
Rauschleistungsdichte des AWGN<br />
dBW Hz -1<br />
Umgebung<br />
N<br />
0,dBm<br />
:<br />
Energie der spektralen<br />
Rauschleistungsdichte des AWGN<br />
dBm Hz -1<br />
k : Boltzmannkonstante 1.3806504· 10 -23 J K -1 Andere<br />
Ersatzschema<br />
Spannungsquelle<br />
Stromquelle<br />
Ur eff<br />
4 k T B R<br />
I<br />
r eff<br />
4kT<br />
B<br />
R<br />
Kurzschluss<br />
Leistungsanpassung<br />
PKurzschluss<br />
Pverfügbar<br />
4 k T B<br />
k T B<br />
Energie der Rauschleistungsdichte<br />
N0<br />
k T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 36
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
Raumtemperatur<br />
N0 k 290 K 4<br />
10 WHz<br />
21 -1<br />
N0, dB<br />
204 dBWHz<br />
-1<br />
N0, dBm<br />
174 dBmHz<br />
-1<br />
Pverfügbar<br />
21 -1<br />
410 WHz <br />
B<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 37
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
2.2 äquivalenter Rauschwiderstand, ENR<br />
R<br />
eq<br />
: äquivalenter Rauschwiderstand Ω<br />
2<br />
r<br />
<br />
<br />
u t : zeitlich gemitteltes Rauschspannungsquadrat V 2<br />
i t : zeitlich gemitteltes Rauschstromquadrat A 2<br />
2<br />
r<br />
T : Raumtemperatur 290 K<br />
0<br />
B : Bandbreite Hz<br />
k : Boltzmannkonstante 1.3806504· 10 -23 J K -1<br />
Spannung<br />
Strom<br />
Leistungen<br />
R<br />
R<br />
eq<br />
eq<br />
t<br />
2<br />
ur<br />
4 k T B<br />
2<br />
r<br />
0<br />
4 k T0<br />
B<br />
<br />
i<br />
t<br />
2.3 Signal-Rausch-Verhältnis, SNR<br />
SNR : Signal-Rausch-Verhältnis<br />
Signal-Rausch-Verhältnis<br />
SNR : Signal-Rausch-Verhältnis dB<br />
s<br />
dB<br />
P : Leistung W<br />
U : Spannung V<br />
s<br />
s<br />
I : Strom A<br />
P : Leistung W<br />
r<br />
U : Spannung V<br />
r<br />
r<br />
I : Strom A<br />
Ps<br />
SNR P<br />
r<br />
Signal<br />
Rauschsignal<br />
SNR<br />
dB<br />
P<br />
<br />
s<br />
10dB<br />
log <br />
Pr<br />
<br />
Spannungen<br />
U<br />
SNR U<br />
2<br />
s<br />
2<br />
r<br />
SNR<br />
dB<br />
U<br />
<br />
s<br />
20dB<br />
log <br />
Ur<br />
<br />
Ströme<br />
I<br />
SNR I<br />
2<br />
s<br />
2<br />
r<br />
SNR<br />
dB<br />
I<br />
<br />
s<br />
20dB<br />
log <br />
Ir<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 38
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
2.4 Rauschzahl, Rauschfaktor<br />
2.4.1 Definition<br />
F : Rauschzahl<br />
F : Rauschzahl dB<br />
dB<br />
SNR :<br />
s,<br />
in<br />
in<br />
Signal-Rausch-Verhältnis am Eingang<br />
P : Eingangssignal W<br />
P<br />
r,<br />
in<br />
: Eingangsrauschsignal W<br />
SNR<br />
out<br />
: Signal-Rausch-Verhältnis am Ausgang<br />
P : Ausgangssignal W<br />
s,<br />
out<br />
P<br />
r,<br />
out<br />
: Ausgangsrauschsignal W<br />
Rauschzahl<br />
Eingang<br />
Ausgang<br />
Rauschzahl<br />
SNR<br />
F SNR<br />
in<br />
out<br />
F <br />
P<br />
P<br />
P<br />
s,<br />
in<br />
r,<br />
in<br />
s,<br />
out<br />
P<br />
r,<br />
out<br />
F 10dB log F <br />
dB<br />
Werte<br />
idealer Fall F 1<br />
realer Fall F 1<br />
2.4.2 Rauschzahl, Rauschfaktor bei Kettenschaltung von Zweitoren<br />
F<br />
tot<br />
:<br />
F :<br />
i<br />
V<br />
pi<br />
:<br />
n :<br />
Gesamtrauschzahl<br />
Rauschzahl eines Zweitors<br />
Leistungsverstärkung eines Zweitors<br />
Anzahl Zweitore<br />
F<br />
tot<br />
F 1 F 1 F 1<br />
F 1<br />
2 3<br />
4<br />
n<br />
F1<br />
... <br />
Vp 1<br />
Vp 1<br />
Vp2 Vp 1<br />
Vp2 Vp3 Vp 1<br />
Vp2 Vp3 ...<br />
Vn<br />
1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 39
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
2.5 Rauschen bei Zweitoren<br />
P<br />
s1<br />
: Eingangssignalleistung W<br />
P : Ausgangssignalleistung W<br />
s2<br />
P : äussere Rauschleistung am Eingang W<br />
ra1<br />
P : äussere Rauschleistung am Ausgang W<br />
ra2<br />
innere Rauschleistung des<br />
P<br />
ri1<br />
:<br />
Verstärkers am Eingang<br />
W<br />
innere Rauschleistung des<br />
P<br />
ri2<br />
:<br />
Verstärkers am Ausgang<br />
W<br />
R : Innenwiderstand der Quelle Ω<br />
R : Eingangswiderstand des Verstärkers Ω<br />
e<br />
V :<br />
p<br />
Leistungsverstärkung des Zweitors<br />
F : Rauschzahl<br />
T : Raumtemperatur 290 K<br />
0<br />
T : äquivalente Rauschtemperatur K<br />
e<br />
B : Bandbreite Hz<br />
k : Boltzmannkonstante 1.3806504· 10 -23 J K -1<br />
Leistungen<br />
Widerstände<br />
Andere<br />
thermisches Rauschen<br />
Messschaltung<br />
Messbedingungen<br />
thermisches Rauschen am Eingang:<br />
P k T B<br />
ra1 0<br />
Leistungsanpassung am Eingang:<br />
R<br />
R e<br />
Leistungen<br />
P V P<br />
s2 p s1<br />
<br />
P P V P P V P P<br />
ra2 ri2 p ra1 ri1 p ra1 ri2<br />
<br />
SNR am Eingang<br />
SNR<br />
in<br />
P<br />
<br />
P<br />
s1<br />
ra1<br />
SNR am Ausgang<br />
SNR<br />
SNR<br />
out<br />
out<br />
<br />
P<br />
Ps<br />
2<br />
P<br />
ra2 ri2<br />
Vp<br />
Ps<br />
1<br />
<br />
V P P<br />
p ra1 ri2<br />
äquivalente<br />
Rauschtemperatur<br />
T<br />
e<br />
P<br />
ri1<br />
<br />
k B<br />
2<br />
T<br />
e<br />
Pri<br />
<br />
V k B<br />
p<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 40
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Verzerrungen <strong>und</strong> Störungen Editiert: 21.02.2011<br />
Rauschzahl<br />
Pri2<br />
F 1<br />
V P<br />
p<br />
ra1<br />
T<br />
F <br />
T<br />
1<br />
e<br />
0<br />
2.6 Rauschen bei idealen Verstärkern<br />
P<br />
r,<br />
in<br />
: Eingangsrauschsignal W<br />
P : Ausgangsrauschsignal W<br />
r,<br />
out<br />
V<br />
p<br />
:<br />
Leistungsverstärkung des Verstärkers<br />
Summationspunkt<br />
am Eingang<br />
+<br />
V<br />
p<br />
P<br />
r,<br />
in<br />
P<br />
r,<br />
in<br />
P<br />
<br />
V<br />
r,<br />
out<br />
p<br />
Summationspunkt<br />
am Ausgang<br />
V<br />
p<br />
+<br />
P P V<br />
r, out r,<br />
in p<br />
P<br />
r,<br />
out<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 41
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3 Zweitore<br />
3.1 Parameter<br />
U<br />
1<br />
: Eingangsspannung V<br />
U : Ausgangsspannung V<br />
1<br />
2<br />
I : Eingangstrom A<br />
I : Ausgangsstrom A<br />
2<br />
3.1.1 z-Parameter, Impedanz-Parameter<br />
Z : Impedanzmatrix<br />
z : Eingangsimpedanz Ω<br />
11<br />
z : Rückwärts-Übertragungsimpedanz Ω<br />
12<br />
z : Vorwärts-Übertragungsimpedanz Ω<br />
21<br />
z : Ausgangsimpedanz Ω<br />
22<br />
Matrix<br />
z<br />
Z <br />
z<br />
z<br />
11 12<br />
z<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
U<br />
U <br />
z z <br />
U<br />
<br />
<br />
U <br />
1 1<br />
11 12 <br />
1 I1 I<br />
I<br />
2<br />
20 I10 I<br />
1<br />
<br />
2 U2 U I<br />
2 2 <br />
z21 z22<br />
<br />
I1 I <br />
I<br />
2<br />
20 I10<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 42
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.1.2 y-Parameter, Admittanz-Parameter<br />
Y : Admittanzmatrix<br />
y : Eingangsadmittanz S<br />
11<br />
y : Rückwärts-Übertragungsadmittanz S<br />
12<br />
y : Vorwärts-Übertragungsadmittanz S<br />
21<br />
y : Ausgangsadmittanz S<br />
22<br />
Matrix<br />
y<br />
Y <br />
y<br />
y<br />
11 12<br />
y<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
I1 I <br />
1<br />
y11 y12<br />
<br />
I<br />
1 U1 U<br />
U<br />
2<br />
20 U10 U1<br />
<br />
<br />
I I I U<br />
<br />
2 2 2<br />
2<br />
<br />
y21 y22<br />
<br />
U1 U <br />
U<br />
2<br />
20 U10<br />
<br />
3.1.3 h-Parameter, Hybrid-Parameter<br />
<br />
H : Hybridmatrix<br />
h : Eingangsimpedanz Ω<br />
11<br />
h :<br />
12<br />
h :<br />
21<br />
22<br />
Spannungsrückwirkung<br />
Stromverstärkung<br />
h : Ausgangsadmittanz S<br />
Matrix<br />
h<br />
H <br />
h<br />
h<br />
11 12<br />
h<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
U1 U <br />
1<br />
h11 <br />
I h12<br />
<br />
U <br />
U<br />
1 2<br />
1 U2 0 I1<br />
0 I 1 <br />
<br />
I I I U<br />
<br />
2 2 2<br />
2<br />
<br />
h21 h22<br />
<br />
I1 U <br />
U<br />
2<br />
2 0 I1<br />
0<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 43
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.1.4 a-Parameter, Ketten-Parameter<br />
A :<br />
a :<br />
11<br />
12<br />
Kettenmatrix<br />
Spannungsdämpfung<br />
a : Übertragungsimpedanz Ω<br />
a : Übertragungsadmittanz S<br />
21<br />
a : Stromdämpfung<br />
22<br />
Matrix<br />
a<br />
A <br />
a<br />
a<br />
11 12<br />
a<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
U1 U<br />
<br />
1<br />
a11 a12<br />
<br />
U<br />
U2 I2<br />
1 <br />
I 2 0<br />
U2<br />
0<br />
U2<br />
<br />
<br />
<br />
I I<br />
I<br />
I<br />
<br />
1 1 1<br />
2<br />
<br />
a21 a22<br />
<br />
U2 I <br />
I<br />
2<br />
2 0<br />
U2<br />
0<br />
<br />
<br />
3.1.5 k-Parameter, p-Parameter, c-Parameter, g-Parameter inverse Hybrid-<br />
Parameter<br />
K, P, C,<br />
G : inverse Hybridmatrix<br />
k : Eingangsadmittanz S<br />
11<br />
k : Stromrückwirkung<br />
12<br />
k : Spannungsverstärkung<br />
21<br />
k : Ausgangsimpedanz Ω<br />
22<br />
Matrix<br />
k<br />
K <br />
k<br />
k<br />
11 12<br />
k<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
I1 I <br />
1<br />
k11 k12<br />
<br />
I<br />
1 U1 I<br />
I<br />
2<br />
2 0<br />
U1<br />
0<br />
U1<br />
<br />
<br />
<br />
U2 U<br />
I<br />
2<br />
U2<br />
2<br />
k21 k<br />
<br />
<br />
<br />
22<br />
<br />
U1 I <br />
I<br />
2<br />
<br />
2 0<br />
U1<br />
0<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 44
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.1.6 b-Parameter, inverse Ketten-Parameter<br />
B : inverse Kettenmatrix<br />
Matrix<br />
b<br />
B <br />
b<br />
b<br />
11 12<br />
b<br />
21 22<br />
<br />
<br />
<br />
Matrixschreibweise<br />
Übersicht<br />
U2 U<br />
<br />
2<br />
b11 b12<br />
<br />
U<br />
U1 I1<br />
2 <br />
I1<br />
0<br />
U1<br />
0<br />
U1<br />
<br />
<br />
<br />
I I<br />
I<br />
I<br />
<br />
2 2 2<br />
1<br />
<br />
b21 b22<br />
<br />
U1 I <br />
I<br />
1<br />
1 0<br />
U1<br />
0<br />
<br />
3.1.7 Umrechnungen<br />
Z<br />
Y<br />
A<br />
H<br />
K, P,<br />
C,G<br />
z<br />
z<br />
z<br />
det Z<br />
z<br />
det Z<br />
z<br />
z<br />
<br />
Z Y A H K, P, C, G<br />
z<br />
11 12<br />
z<br />
21 22<br />
z<br />
det Z<br />
z<br />
det Z<br />
22 12<br />
11<br />
1<br />
z<br />
21 11<br />
det Z<br />
z<br />
21 21<br />
z<br />
z<br />
22<br />
21 21<br />
det Z<br />
z<br />
z<br />
z<br />
1<br />
z<br />
z<br />
z<br />
12<br />
22 22<br />
21<br />
z<br />
z<br />
1<br />
z<br />
y<br />
detY<br />
y<br />
detY<br />
y<br />
detY<br />
y<br />
detY<br />
22 12<br />
y<br />
y<br />
y<br />
y<br />
21 11<br />
y<br />
11 12<br />
y<br />
21 22<br />
22<br />
detY<br />
y<br />
1<br />
y<br />
y<br />
y<br />
1<br />
y<br />
21 21<br />
y<br />
y<br />
11<br />
a<br />
a<br />
11<br />
1<br />
a<br />
a<br />
a<br />
22<br />
det A<br />
a<br />
21 21<br />
a<br />
a<br />
22<br />
21 21<br />
det<br />
A<br />
a<br />
12 12<br />
1<br />
a<br />
21 21<br />
y12<br />
a12<br />
11 11<br />
21<br />
detY<br />
y<br />
22 22<br />
11 11<br />
z12<br />
detY<br />
y12<br />
11 11<br />
21<br />
z<br />
det Z<br />
z<br />
11 11<br />
y<br />
y<br />
y<br />
y<br />
22 22<br />
21<br />
y<br />
1<br />
y<br />
22 22<br />
a<br />
a<br />
11<br />
12 12<br />
a<br />
a<br />
a<br />
a<br />
11 12<br />
a<br />
21 22<br />
det A<br />
a<br />
22 22<br />
1<br />
a<br />
a<br />
a<br />
21<br />
1<br />
a<br />
a<br />
a<br />
21<br />
22 22<br />
det<br />
A<br />
a<br />
11 11<br />
a<br />
a<br />
12<br />
11 11<br />
det H<br />
h<br />
h<br />
h<br />
1<br />
h<br />
h<br />
h<br />
12<br />
22 22<br />
21<br />
h<br />
h<br />
1<br />
h<br />
1<br />
k<br />
k<br />
k<br />
12<br />
11 11<br />
21<br />
k<br />
k<br />
det K<br />
k<br />
22 22<br />
11 11<br />
h12<br />
det K k12<br />
11 11<br />
21<br />
h<br />
det H<br />
h<br />
11 11<br />
det<br />
H<br />
h<br />
h<br />
h<br />
11<br />
21 21<br />
22<br />
h<br />
h<br />
1<br />
h<br />
21 21<br />
h<br />
h<br />
h<br />
det H<br />
h<br />
det H<br />
h<br />
11 12<br />
h<br />
21 22<br />
h<br />
det H<br />
h<br />
det H<br />
22 12<br />
21 11<br />
k<br />
k<br />
k<br />
1<br />
k<br />
k<br />
k<br />
22 22<br />
21<br />
k<br />
1<br />
k<br />
22 22<br />
22<br />
21 21<br />
11<br />
k<br />
k<br />
det K<br />
k<br />
21 21<br />
k<br />
det K<br />
k<br />
det K<br />
k<br />
det K<br />
k<br />
det K<br />
22 12<br />
21 11<br />
k<br />
k<br />
k<br />
11 12<br />
k<br />
21 22<br />
Zusammenhänge<br />
Y Z<br />
1<br />
K H<br />
B<br />
A<br />
1<br />
1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 45
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.1.8 Parameter von Bauelementen<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
<br />
Z Z<br />
Z 1 0 1<br />
1<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
1 1<br />
<br />
Z<br />
Z<br />
1 0<br />
1 Z<br />
Z<br />
0 1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
Y Y<br />
1 1<br />
Y Y<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
0 1 Y 1<br />
1 0<br />
1 Y 1 0 Y 1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
jC<br />
jC<br />
1<br />
jC<br />
0 1<br />
1<br />
jC<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
1<br />
jC<br />
jC<br />
1 0<br />
0 1<br />
1<br />
jC<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
jC<br />
jC<br />
1 1<br />
jC<br />
jC<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
0 1<br />
1 jC<br />
jC<br />
1<br />
1 0<br />
1 0<br />
jC<br />
1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
<br />
<br />
1 1<br />
jL jL<br />
1 1<br />
jL jL<br />
jL<br />
1<br />
1 0<br />
0 1<br />
1<br />
1 jL<br />
jL<br />
0 1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1<br />
jL<br />
jL<br />
0 1 1<br />
jL<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
1<br />
jL<br />
jL<br />
1 0<br />
1<br />
jL<br />
1 0<br />
1<br />
jL<br />
1<br />
3.1.9 Parameter von Schaltungen<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
2 2<br />
1<br />
LC LC1<br />
jL<br />
jL<br />
jL jL<br />
2<br />
1 0 1<br />
1<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
1<br />
LC<br />
2 2<br />
jC<br />
LC1 1<br />
LC<br />
jL jL<br />
1 0 1<br />
2<br />
1<br />
LC 0 1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
jC<br />
jC<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
jC<br />
jC<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
0 1<br />
1<br />
jC<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
1<br />
1 0<br />
1 0<br />
jC<br />
2<br />
1<br />
jC<br />
2<br />
1<br />
LC<br />
1<br />
LC<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 46
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
1<br />
<br />
2 2<br />
Z1 Z Z<br />
1 1<br />
1<br />
1 2<br />
Z2 Z<br />
1 Z Z<br />
1<br />
2 1 Z1 Z1Z<br />
Z<br />
2<br />
2<br />
Z Z Z<br />
<br />
1 Z2<br />
Z1<br />
Z2<br />
<br />
Z1 Z2 Z1 Z<br />
Z<br />
2 Z2<br />
1<br />
Z2 Z1Z2<br />
1<br />
1<br />
Z1 Z2 Z1 Z<br />
Z<br />
2<br />
2<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
Z Z<br />
<br />
1<br />
1<br />
1 1<br />
Z Z Z<br />
1 1 2<br />
Z1Z2<br />
1<br />
Z1Z2 Z2<br />
<br />
1 1<br />
Z2 Z2<br />
Z1Z2 Z1<br />
1<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1<br />
<br />
Z1<br />
1<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
1<br />
Z<br />
2<br />
Z<br />
2<br />
1 Z1<br />
Z2<br />
Z1 Z1<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
1 1<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1Z2 1<br />
0 1 1<br />
Z<br />
Z<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
1 1<br />
1 0 1 Z Z<br />
0 1<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
1 2<br />
1 2<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
2 2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
2 2<br />
<br />
Z <br />
1 Z2 Z1 Z2<br />
<br />
Z Z <br />
Z Z <br />
1 1 1 1 1 1<br />
2 2<br />
1 1 1 1 1 1<br />
2 1 2 2 1 2<br />
2Z1Z2 Z1 Z2<br />
2 Z1Z2<br />
Z1 Z2 2Z1Z2<br />
<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
<br />
Z1Z2<br />
2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1 Z2 2Z1Z2<br />
2 Z1<br />
Z2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
Z Z Z<br />
1 2 2<br />
Z Z Z<br />
2 2 3<br />
Z2Z3 Z2<br />
P Z2<br />
1 Z2<br />
Z1Z2<br />
P<br />
<br />
P P Z2 Z3 Z2 Z<br />
<br />
3 Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z2 Z2<br />
<br />
Z2 Z1 Z2<br />
P P<br />
<br />
Z2<br />
1<br />
Z2 Z3 Z2 Z3<br />
Z2<br />
P<br />
1 Z2Z3<br />
Z1 Z2 Z1 Z2<br />
Z2 Z2<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
LZ 1 ZZ Z<br />
1 3<br />
1Z2<br />
1 Z1Z2 Z1<br />
Z3<br />
<br />
M<br />
Z<br />
M<br />
M<br />
Z1Z3 KZ3<br />
M M<br />
Z1Z2 Z2<br />
<br />
1 Z2Z3<br />
Z2 Z2Z3<br />
<br />
K<br />
Z1<br />
K<br />
K<br />
LZ1<br />
<br />
L<br />
2Z3<br />
Z3<br />
M Z3 Z2Z3<br />
M Z1<br />
Z2<br />
KZ3<br />
L L Z1Z3 Z1<br />
Z<br />
2<br />
Z Y H K, P, C, G A<br />
R<br />
N<br />
Q<br />
N<br />
Q<br />
N<br />
S<br />
N<br />
<br />
L 1 Z2<br />
1<br />
P Z4 P Z4<br />
<br />
Z2<br />
1 K 1<br />
P Z4 P Z4<br />
PZ 4 Q N Q R PZ 4<br />
<br />
S S R R Q Q<br />
Q N Q PZ 4<br />
<br />
N S<br />
S S R R Q Q<br />
Abkürzungen<br />
K Z Z<br />
1 2<br />
L Z Z<br />
2 3<br />
M Z Z Z<br />
1 2 3<br />
N Z Z Z<br />
1 3 4<br />
P Z Z Z Z Z Z<br />
1 2 1 3 2 3<br />
Q Z Z Z Z Z Z Z Z P Z Z<br />
1 2 1 3 2 3 2 4 2 4<br />
R Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Q Z Z<br />
1 2 1 3 2 3 2 4 1 4 1 4<br />
S Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Q Z Z<br />
1 2 1 3 2 3 2 4 3 4 3 4<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 47
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.2 Zusammenschaltungen<br />
Z<br />
i<br />
:<br />
Y :<br />
i<br />
H :<br />
i<br />
i<br />
A :<br />
Ki, Pi , Ci , G<br />
i<br />
:<br />
B :<br />
i<br />
Impedanzmatrix<br />
Admittanzmatrix<br />
Hybridmatrix<br />
Kettenmatrix<br />
inverse Hybridmatrix<br />
inverse Kettenmatrix<br />
Reihenschaltung<br />
Z Z Z<br />
ges<br />
1 2<br />
Parallelschaltung<br />
Y Y Y<br />
ges<br />
1 2<br />
Reihen-<br />
Parallelschaltung<br />
H H H<br />
ges<br />
1 2<br />
Parallel-<br />
Reihenschaltung<br />
P P P<br />
ges<br />
1 2<br />
H H H<br />
1 1 1<br />
ges 1 2<br />
Kettenschaltung<br />
A A A<br />
ges<br />
1 2<br />
A A A<br />
1 1 1<br />
ges 2 1<br />
B B B<br />
ges<br />
2 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 48
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
3.3 Betriebsverhalten<br />
Z<br />
G<br />
: Innenimpedanz des Generators Ω<br />
Z : Lastimpedanz Ω<br />
L<br />
Z : Eingangsimpedanz des Zweitors Ω<br />
IN<br />
Z : Ausgangsimpedanz des Zweitors Ω<br />
OUT<br />
Y : Innenadmittanz des Generators S<br />
G<br />
Y : Lastadmittanz S<br />
L<br />
Y : Eingangsadmittanz des Zweitors S<br />
IN<br />
Y : Ausgangsadmittanz des Zweitors S<br />
OUT<br />
U : Generatorspannung V<br />
G<br />
U : Eingangsspannung des Zweitors V<br />
1<br />
U : Eingangsspannung des Zweitors V<br />
1<br />
2<br />
I : Eingangstrom A<br />
I Ausgangstrom A<br />
2<br />
P : Leistung die aufgenommen wird W<br />
1<br />
P : Leistung die abgegeben wird W<br />
2<br />
V :<br />
u<br />
V :<br />
i<br />
V :<br />
p<br />
Spannungsverstärkung<br />
Stromverstärkung<br />
Leistungsverstärkung<br />
V<br />
B<br />
: Betriebsspannungsverstärkung<br />
V : Betriebsleistungsverstärkung<br />
T<br />
R : Widerstand, Wirkwiderstand, Resistanz Ω<br />
i<br />
X : Reaktanz, Blindwiderstand Ω<br />
i<br />
G : Leitwert, Wirkleitwert, Konduktanz S<br />
i<br />
B : Suszeptanz, Blindleitwert S<br />
i<br />
Impedanzen, Scheinwiderstände<br />
Admittanzen, Scheinleitwerte<br />
Spannungen<br />
Ströme des Zweitors<br />
Leistungen des Zweitors<br />
Verstärkungen<br />
Andere<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 49
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
Eingangsimpedanz<br />
3.3.1 Berechnung<br />
Z<br />
IN<br />
U<br />
<br />
I<br />
1<br />
1<br />
Ausgangsimpedanz<br />
Z<br />
OUT<br />
U<br />
<br />
I<br />
2<br />
2<br />
Stromverstärkung<br />
V<br />
V<br />
V<br />
V<br />
u<br />
i<br />
p<br />
B<br />
U<br />
<br />
U<br />
I<br />
<br />
I<br />
2<br />
1<br />
P2<br />
<br />
P<br />
<br />
1<br />
2<br />
1<br />
U2<br />
U /2<br />
G<br />
Spannungsverstärkung<br />
Leistungsverstärkung<br />
Betriebsspannungsverstärkung<br />
Betriebsleistungsverstärkung<br />
V<br />
T<br />
P2 P2<br />
2 G<br />
V<br />
2 B<br />
<br />
P1max<br />
UG<br />
G<br />
4<br />
R<br />
G<br />
L<br />
G<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 50
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Zweitore Editiert: 21.02.2011<br />
Abkürzungen<br />
3.3.2 Berechnung mit Parametern<br />
Z R j X Y G j B<br />
G G G G G G<br />
Z R j X Y G j B<br />
L L L L L L<br />
Z R j X Y G j B<br />
IN IN IN IN IN IN<br />
Z R j X Y G j B<br />
OUT OUT OUT OUT OUT OUT<br />
Z IN , Z OUT , V u , V i<br />
Z IN<br />
Z OUT<br />
V u<br />
V i<br />
z<br />
z<br />
11<br />
22<br />
Z Y A H K, P ,C, G<br />
z12 z21<br />
y22<br />
Y<br />
L<br />
a11 ZL<br />
a12<br />
h12 h21<br />
k22<br />
ZL<br />
<br />
h11<br />
<br />
z Z detY y Y<br />
a Z a<br />
h Y det K k Z<br />
z<br />
<br />
z<br />
22 L<br />
z<br />
Z<br />
12 21<br />
11 G<br />
z21<br />
ZL<br />
det Z z Z<br />
11<br />
z12<br />
z Z<br />
22 L<br />
L<br />
11<br />
y11<br />
YG<br />
detY y Y<br />
y<br />
y<br />
22<br />
L<br />
G<br />
21 L 22<br />
a12 a22<br />
Z<br />
a a Z<br />
11 21<br />
Z<br />
21<br />
L<br />
22<br />
Y<br />
L<br />
a11 ZL<br />
a12<br />
y Y<br />
detY y Y<br />
1<br />
21 L<br />
<br />
11<br />
<br />
L<br />
a21 ZL<br />
a22<br />
G<br />
G<br />
22 L<br />
h11<br />
ZG<br />
det H h Z<br />
22<br />
h21<br />
det H h Y<br />
h<br />
11<br />
21<br />
1h22<br />
ZL<br />
G<br />
L<br />
k<br />
22<br />
k<br />
<br />
k<br />
k<br />
k<br />
21<br />
22<br />
11<br />
k<br />
Y<br />
12 21<br />
11 G<br />
ZL<br />
Z<br />
11<br />
L<br />
k21<br />
det K k Z<br />
L<br />
L<br />
V p<br />
V<br />
V<br />
V<br />
V<br />
V<br />
p<br />
p<br />
p<br />
p<br />
p<br />
<br />
<br />
<br />
2<br />
z21<br />
RL<br />
2<br />
22<br />
<br />
L<br />
<br />
IN<br />
z Z R<br />
2<br />
y21<br />
GL<br />
2<br />
y22<br />
Y L<br />
GIN<br />
22 21<br />
2<br />
21<br />
h R<br />
<br />
1 h Z R<br />
22<br />
R<br />
L<br />
2<br />
L<br />
2<br />
21<br />
L<br />
2<br />
L<br />
a a Z R<br />
11<br />
IN<br />
L<br />
2<br />
L<br />
IN<br />
k R<br />
<br />
det K k Z R<br />
IN<br />
V B<br />
V<br />
V<br />
V<br />
V<br />
V<br />
B<br />
B<br />
B<br />
B<br />
B<br />
<br />
<br />
2 z21<br />
ZL<br />
z Z z Z z z<br />
<br />
11 G 22 L 12 21<br />
2<br />
y21<br />
YG<br />
y Y y Y y y<br />
<br />
11 G 22 L 12 21<br />
2<br />
Z<br />
L<br />
<br />
a Z a a Z a Z<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
11 L 12 21 L 22 G<br />
2<br />
h21<br />
h Z h Y h h<br />
11 G 22 L 12 21<br />
2<br />
k21<br />
Y G<br />
Z<br />
L<br />
k Y k Z k k<br />
11 G 22 L 12 21<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 51
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4 Filter<br />
4.1 Gr<strong>und</strong>lagen<br />
4.1.1 Polstellen, Nullstellen <strong>und</strong> Stabilität<br />
Hs : Übertragungsfunktion System<br />
Zs : Zählerpolynom<br />
z<br />
i<br />
:<br />
m :<br />
Ns :<br />
Nullstellen des Zählerpolynoms<br />
Ordnung des Zählerpolynoms<br />
charakteristisches Polynom, Nennerpolynom<br />
p<br />
i<br />
: Nullstellen des Nennerpolynoms<br />
n : Ordnung des Nennerpolynoms<br />
, , cd , : Konstanten<br />
a : Koeffizienten<br />
i<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Zähler<br />
Nenner<br />
Andere<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
<br />
H s<br />
<br />
<br />
Z s<br />
<br />
N s<br />
Die Polstellen p i (p = σ + j ∙ ω) sind die Nullstellen des Nennerpolynoms N(s):<br />
N s s p s p s p<br />
<br />
1 2<br />
...<br />
n<br />
<br />
H p<br />
i <br />
<br />
charakteristische<br />
Gleichung<br />
Nullstellen<br />
Ns 0<br />
Die Nullstellen z i (z = σ + j ∙ ω) sind die Nullstellen des Zählerpolynoms Z(s):<br />
Z s s z s z s z<br />
<br />
1 2<br />
...<br />
m<br />
Hzi<br />
0<br />
komplexe Ebene<br />
p1,<br />
p<br />
4: reelle Polstellen<br />
p ,<br />
2 3<br />
1 2<br />
p : komplex konjugierte Polstellen<br />
z , z : reelle Nullstellen<br />
z ,<br />
3 4<br />
z : komplex konjugierte Nullstellen<br />
Stabilität<br />
Ein System ist stabil, wenn alle Polstellen im linken Teil der komplexen Ebene liegen:<br />
Re p 0<br />
<br />
i<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 52
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Sonderformen aus<br />
der Mathematik<br />
Form Bedingungen Stabilitätsbedingung, hinreichend<br />
Hs<br />
<br />
1<br />
s <br />
α reell 0<br />
<br />
H s<br />
<br />
H s<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
n<br />
s<br />
<br />
<br />
c s <br />
d <br />
2 2<br />
s <br />
<br />
<br />
α reell, n >1 0<br />
α <strong>und</strong> ω reell 0<br />
Sonderformen<br />
aus der<br />
Regelungstechnik<br />
Form<br />
1<br />
s a s ... a s a<br />
<br />
n<br />
n 1<br />
H s<br />
n1 1 0<br />
Stabilitätsbedingung, nicht hinreichend<br />
a 0<br />
i<br />
Kürzen von<br />
Polstellen<br />
<br />
<br />
Form<br />
<br />
H s<br />
1<br />
a <br />
s a<br />
0 0<br />
<br />
2<br />
H s<br />
0<br />
1<br />
s a s a<br />
1 0<br />
1<br />
s a s a s a<br />
<br />
3 2<br />
H s<br />
2 1 0<br />
1<br />
s a s a s a s a<br />
<br />
4 3 2<br />
H s<br />
<br />
n<br />
n 1<br />
H s<br />
3 2 1 0<br />
1<br />
s a s ... a s a<br />
n1 1 0<br />
Stabilitätsbedingung, hinreichend<br />
a 0<br />
a<br />
1<br />
0<br />
0<br />
a1 a2 a0 0<br />
Polstellen mit negativem Realteil dürfen gekürzt werden.<br />
Polstellen mit positivem Realteil dürfen nicht gekürzt werden.<br />
a a a a a a<br />
2 2<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
3<br />
<br />
1<br />
<br />
3<br />
<br />
0<br />
0<br />
Routh-Hurwitz Stabilitätsbedingung<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 53
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion<br />
Das System ist stabil, da a0 1 0.<br />
<br />
H s<br />
1<br />
s 1<br />
stabil?<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
H s <br />
s<br />
Das System ist stabil, da a1 2 0 <strong>und</strong> a0 1 0.<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion <br />
2<br />
1<br />
2 s1<br />
stabil?<br />
1<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion Hs <br />
3 2<br />
s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
Das System ist stabil, da a1 a2 a0 2 4 1 0 .<br />
1<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion Hs <br />
4 3 2<br />
s 8 s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
2 2 2 2<br />
Das System ist nicht stabil, da a1 a2 a3 a1 a3 a0 2 48 2 8 1 4 0 .<br />
H s<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion <br />
4<br />
Das System ist nicht stabil, da a4 0 .<br />
1<br />
<br />
5 3 2<br />
s 0<br />
s 8 s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
► Beispiel<br />
s 2<br />
s 1<br />
1<br />
s 2<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
Das System mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
H s<br />
<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
ist stabil.<br />
► Beispiel<br />
s 2<br />
s 1<br />
1<br />
s 2<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
Das System mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
H s<br />
<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
ist nicht stabil.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 54
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.1.2 Frequenzverhalten<br />
dB <br />
dB <br />
<br />
g <br />
Hs :<br />
H<br />
j <br />
D : Dämpfungsverlauf dB<br />
A : Verstärkungsverlauf, Amplitudengang dB<br />
: Phasenverlauf, Phasengang rad<br />
t : Gruppenlaufzeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Frequenzgang<br />
s j <br />
H j H s<br />
<br />
Dämpfungsverlauf<br />
DdB<br />
1 <br />
<br />
20dB<br />
log<br />
H<br />
j<br />
<br />
<br />
<br />
Verstärkungsverlauf<br />
AdB<br />
20dB log H j <br />
<br />
Phasenverlauf<br />
arg H j<br />
<br />
<br />
Gruppenlaufzeit<br />
t<br />
g<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
<br />
d<br />
<br />
verwendete Übertragunsfunktion<br />
1 1<br />
H s H j <br />
<br />
s1 j<br />
1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 55
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.1.3 Frequenznormierung<br />
S : auf ω r normierte komplexe Kreisfrequenz<br />
: auf ω r normierte Kreisfrequenz<br />
s : zu normierende komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
: zu normierende Frequenz rad s -1<br />
, : Referenzkreisfrequenz rad s -1<br />
r<br />
s<br />
S <br />
<br />
r<br />
D<br />
<br />
<br />
<br />
r<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 56
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.1.4 Filterspezifikationen<br />
f , f : Durchlassgrenzfrequenz Hz<br />
pb<br />
pb ,<br />
D<br />
A A : maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
max<br />
B , B : Bandbreite des Durchlassbereichs Hz<br />
pb<br />
D<br />
f , f : Sperrgrenzfrequenz Hz<br />
sb<br />
sb ,<br />
S<br />
A A : minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
min<br />
B , B : Bandbreite des Sperrbereichs Hz<br />
sp<br />
S<br />
Durchlassbereich<br />
Sperrbereich<br />
Tiefpass<br />
1: Welligkeit<br />
A<br />
2:<br />
max<br />
3: A<br />
min<br />
4: f D<br />
5: f<br />
S<br />
6: Verstärkung<br />
Hochpass<br />
1: Welligkeit<br />
A<br />
2:<br />
max<br />
3: A<br />
min<br />
4: f D<br />
5: f<br />
S<br />
6: Verstärkung<br />
Bandpass<br />
1: Welligkeit<br />
A<br />
2:<br />
max<br />
3: A<br />
min<br />
4: B<br />
D<br />
5: B<br />
S<br />
6: Mittenfrequenz,<br />
Referenzfrequenz<br />
7: Verstärkung<br />
Bandsperre<br />
1: Welligkeit<br />
A<br />
2:<br />
max<br />
3: A<br />
min<br />
4: B<br />
D<br />
5: B<br />
S<br />
6: Mittenfrequenz,<br />
Referenzfrequenz<br />
7: Verstärkung<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 57
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.2 Butterworth Tiefpass<br />
4.2.1 Verhalten<br />
Dämpfungsverlauf<br />
Phasenverlauf<br />
Gruppenlaufzeit<br />
Anwendung<br />
asymptotische<br />
Steilheit<br />
konstant im Durchlassbereich<br />
geringfügige Amplitudenanhebung im Bereich der Grenzfrequenz<br />
keine Welligkeit (ebenes Dämpfungsverhalten)<br />
leichte Nichtlinearität<br />
relativ frequenzabhängig<br />
Übertragung von schmalbandigen <strong>Signale</strong>n mit<br />
unterschiedlichen Frequenzen, zwischen denen<br />
keine Amplitudenänderungen auftreten dürfen<br />
- n ∙ 20 dB pro Dekade<br />
- n ∙ 6 dB pro Oktave<br />
4.2.2 Berechnung<br />
n : Ordnung des Filters<br />
: 3dB Grenzkreisfrequenz rad s -1<br />
3dB<br />
TP <br />
H S : normierte Übertragungsfunktion<br />
i : Filterstufe<br />
A : Verstärkung bei ω = 0<br />
0<br />
a , b :<br />
Filter<br />
Übertragungsfunktion<br />
:<br />
i i<br />
Koeffizienten aus der Tabelle<br />
S : normierte komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
<br />
D<br />
Durchlassgrenzkreisfrequenz rad s -1<br />
A<br />
max<br />
: maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
: Sperrgrenzkreisfrequenz rad s -1 Filterspezifikationen<br />
S<br />
A : minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
min<br />
Übertragungsfunktion<br />
H<br />
TP<br />
S<br />
<br />
<br />
i<br />
0<br />
1 a S b S<br />
i<br />
A<br />
i<br />
2<br />
<br />
Filterordnung<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
log<br />
10<br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
S<br />
2log <br />
D<br />
<br />
3dB<br />
Grenzkreisfrequenz<br />
<br />
3dB<br />
<br />
<br />
D<br />
1<br />
2n<br />
0.1Amax<br />
10 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 58
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.3 Tschebyscheff Tiefpass<br />
4.3.1 Verhalten<br />
Dämpfungsverlauf<br />
Phasenverlauf<br />
Gruppenlaufzeit<br />
asymptotische<br />
Steilheit<br />
starkes Überschwingen im Bereich der Grenzfrequenz<br />
stark abfallendes Dämpfungsverhalten<br />
stark nichtlinear<br />
stark frequenzabhängig<br />
- n ∙ 20 dB pro Dekade<br />
- n ∙ 6 dB pro Oktave<br />
4.3.2 Berechnung<br />
n : Ordnung des Filters<br />
<br />
3dB<br />
: 3dB Grenzkreisfrequenz rad s -1<br />
e : Rippelfaktor<br />
HTP<br />
S : normierte Übertragungsfunktion<br />
i : Filterstufe<br />
A : Verstärkung bei ω = 0<br />
0<br />
a , b :<br />
Filter<br />
Übertragungsfunktion<br />
:<br />
i i<br />
Koeffizienten aus der Tabelle<br />
S : normierte komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
<br />
D<br />
Durchlassgrenzkreisfrequenz rad s -1<br />
A<br />
max<br />
: maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
: Sperrgrenzkreisfrequenz rad s -1 Filterspezifikationen<br />
S<br />
A : minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
min<br />
Übertragungsfunktion<br />
H<br />
TP<br />
S<br />
<br />
<br />
i<br />
0<br />
1 a S b S<br />
i<br />
A<br />
i<br />
2<br />
<br />
Filterordnung<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
arcosh<br />
0.1<br />
A<br />
<br />
max<br />
10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
S<br />
arcosh<br />
<br />
D<br />
<br />
Rippelfaktor<br />
e <br />
0.1<br />
Amax<br />
10 1<br />
3dB<br />
Grenzkreisfrequenz<br />
<br />
3dB<br />
1 1<br />
D<br />
cosh<br />
arcosh<br />
<br />
n<br />
e<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 59
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.4 Bessel Tiefpass<br />
4.4.1 Verhalten<br />
Dämpfungsverlauf<br />
Phasenverlauf<br />
Gruppenlaufzeit<br />
Anwendung<br />
flache Flankensteilheit<br />
linear<br />
konstant<br />
verzerrungsfreie Übertragung breitbandiger<br />
<strong>Signale</strong> wie Rechtecksignale oder Pulse<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 60
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.5 Frequenztransformation<br />
4.5.1 Tiefpass zu Tiefpass<br />
4.5.1.1 Frequenznormierung<br />
S : auf ω D normierte komplexe Kreisfrequenz<br />
: auf ω D normierte Kreisfrequenz<br />
s : zu normierende komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
: zu normierende Frequenz rad s -1<br />
: Durchlassgrenzkreisfrequenz rad s -1<br />
D<br />
s<br />
S <br />
<br />
D<br />
<br />
<br />
<br />
D<br />
► Beispiel<br />
Filterspezifikationen<br />
Übertragungsfunktion von Tiefpass mit einer Durchlassgrenzkreisfrequenz von 1 rad s -1 :<br />
HTP<br />
S <br />
2<br />
S<br />
1<br />
1.414 S1<br />
Übertragungsfunktion von Tiefpass mit einer Durchlassgrenzkreisfrequenz von 1000 rad s -1 :<br />
6<br />
s s 10<br />
HTP<br />
H <br />
2 6<br />
D<br />
1000 s 1414 s10<br />
4.5.1.2 Beispiel mit Butterworth<br />
<br />
D<br />
1<br />
10<br />
max<br />
3<br />
1<br />
min<br />
<br />
50s A 40dB<br />
S<br />
s A dB<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.140<br />
<br />
log<br />
log<br />
1 <br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
0.13<br />
<br />
10 1 10 1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.86<br />
50 <br />
S<br />
2 log<br />
2<br />
log <br />
<br />
10<br />
D <br />
<br />
HTP<br />
S<br />
<br />
s s<br />
S <br />
10<br />
D<br />
1<br />
2<br />
S S 1 S<br />
1<br />
H<br />
TP<br />
s 1000<br />
<br />
10 10 100 10<br />
2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 61
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.1.3 Beispiel mit Butterworth <strong>und</strong> ω 3dB<br />
<br />
D<br />
<br />
S<br />
1<br />
10<br />
max<br />
0.5<br />
1<br />
50<br />
min<br />
20<br />
s A dB<br />
s A dB<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
3dB<br />
Grenzkreisfrequenz<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.120<br />
<br />
log<br />
log<br />
1 <br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
0.10.5<br />
<br />
10 1 10 1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.08<br />
50 <br />
S<br />
2 log<br />
2log <br />
<br />
10<br />
D <br />
<br />
HTP<br />
<br />
3dB<br />
S<br />
<br />
1<br />
2<br />
S S 1 S<br />
1<br />
1 1<br />
D<br />
10 14.19<br />
2n<br />
0.1 Amax<br />
6 0.10.5<br />
10 1<br />
10 1<br />
s s<br />
S <br />
3dB<br />
14.19<br />
H<br />
TP<br />
s 2857.24<br />
<br />
14.19 14.19 201.356 14.19<br />
2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 62
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.1.4 Beispiel mit Tschebyscheff<br />
<br />
D<br />
<br />
S<br />
1<br />
10<br />
max<br />
0.5<br />
1<br />
50<br />
min<br />
40<br />
s A dB<br />
s A dB<br />
A max ist die maximale Welligkeit im Durchlassbereich<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.140<br />
<br />
arcosh<br />
arcosh<br />
1 <br />
0.1<br />
A<br />
max<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.77<br />
50 <br />
S<br />
arcosh arcosh <br />
<br />
10<br />
D <br />
<br />
H<br />
H<br />
TP<br />
TP<br />
S<br />
S<br />
<br />
<br />
s s<br />
S <br />
10<br />
D<br />
2<br />
0.8753 S 0.5484 S 1 1.5963 S 1<br />
2<br />
S 0.6265 S 1.142 S<br />
0.6265<br />
1<br />
0.7157<br />
H<br />
TP<br />
s 715.7<br />
<br />
10 6.265 114.2 6.265<br />
2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 63
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.1.5 Beispiel mit Tschebyscheff <strong>und</strong> ω 3dB<br />
<br />
D<br />
<br />
S<br />
1<br />
10<br />
max<br />
0.5<br />
1<br />
50<br />
min<br />
40<br />
s A dB<br />
s A dB<br />
A max ist die maximale Welligkeit im Durchlassbereich<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.140<br />
<br />
arcosh<br />
arcosh<br />
1 <br />
0.1<br />
A<br />
max<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.77<br />
50 <br />
S<br />
arcosh arcosh <br />
<br />
10<br />
D <br />
<br />
H<br />
H<br />
TP<br />
TP<br />
S<br />
S<br />
<br />
<br />
2<br />
1.1931 S 0.6402 S 1 1.8636 S 1<br />
2<br />
S 0.5366 S 0.8382 S<br />
0.5366<br />
1<br />
0.4498<br />
Rippelfaktor<br />
e <br />
0.1<br />
Amax<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1 0.3493<br />
3dB<br />
Grenzkreisfrequenz<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
<br />
3dB<br />
1 1 1 1 <br />
D<br />
cosh arcosh 10 cosh arcosh <br />
11.67<br />
n e 3 0.3493 <br />
s s<br />
S <br />
3dB<br />
11.67<br />
H<br />
TP<br />
s 715.7<br />
<br />
11.67 6.265 114.2 6.265<br />
2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 64
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.5.2 Hochpass zu Tiefpass<br />
4.5.2.1 Frequenznormierung<br />
S : auf ω D normierte komplexe Kreisfrequenz<br />
: auf ω D normierte Kreisfrequenz<br />
s : zu normierende komplexe Kreisfrequenz s -1<br />
: zu normierende Frequenz s -1<br />
: Durchlassgrenzkreisfrequenz s -1<br />
D<br />
s<br />
S <br />
<br />
D<br />
<br />
<br />
<br />
D<br />
► Beispiel<br />
Übertragungsfunktion von Hochpass mit einer Durchlassgrenzkreisfrequenz von 1 rad s -1 :<br />
2<br />
S<br />
HHP<br />
S<br />
<br />
2<br />
S 1.414 S 1<br />
Übertragungsfunktion von Hochpass mit einer Durchlassgrenzkreisfrequenz von 1000 rad s -1 :<br />
2<br />
s s s<br />
HHP<br />
H <br />
2 6<br />
D<br />
1000 s 1414 s10<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 65
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.5.2.2 Berechnung<br />
<br />
S<br />
:<br />
HP<br />
normierte Sperrgrenzkreisfrequenz vom Hochpass<br />
<br />
S<br />
:<br />
TP<br />
normierte Sperrgrenzkreisfrequenz vom Tiefpass<br />
S : normierte komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
normierte Kreisfrequenzen<br />
<br />
D<br />
: Durchlassgrenzkreisfrequenz von Hochpass rad s -1<br />
A<br />
max<br />
: maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
Filterspezifikationen<br />
: Sperrgrenzkreisfrequenz von Hochpass rad s -1<br />
S<br />
A<br />
min<br />
: minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
n : Ordnung des Filters<br />
HHP<br />
S : normierte Übertragungsfunktion vom Hochpass<br />
HTP<br />
S : normierte Übertragungsfunktion vom Tiefpass<br />
Filter<br />
Frequenznormierung<br />
Filterordnung<br />
Butterworth<br />
Filterordnung<br />
Tschebyscheff<br />
Frequenztransformation<br />
Übertragungsfunktionen<br />
► Beispiel<br />
1 S<br />
S<br />
<br />
HP<br />
<br />
STP<br />
D<br />
1 D<br />
S<br />
<br />
TP<br />
<br />
SHP<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
log<br />
10<br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
1<br />
n <br />
<br />
2log<br />
<br />
<br />
S<br />
STP<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
arcosh<br />
0.1<br />
A<br />
<br />
max<br />
10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
arcosh <br />
<br />
<br />
STP<br />
1<br />
<br />
H<br />
HP S HTP<br />
<br />
S<br />
<br />
Übertragungsfunktion für Tiefpass:<br />
1<br />
HTP<br />
S <br />
2<br />
S 1.414 S1<br />
<br />
Übertragungsfunktion für Hochpass:<br />
HP<br />
<br />
H S H<br />
TP<br />
1<br />
<br />
<br />
<br />
2<br />
S<br />
1.414 1<br />
2<br />
S S S<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 66
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
Frequenznormierung<br />
Frequenztransformation<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
4.5.2.3 Beispiel mit Butterworth<br />
<br />
D<br />
1<br />
50<br />
max<br />
3<br />
1<br />
min<br />
<br />
10s A 40dB<br />
S<br />
s A dB<br />
1 S<br />
10<br />
S<br />
0.2<br />
HP<br />
50<br />
STP<br />
1 D<br />
50<br />
S<br />
<br />
TP<br />
5<br />
10<br />
SHP<br />
D<br />
S<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.140<br />
<br />
log<br />
log<br />
1 <br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
0.13<br />
<br />
10 1 10 1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.86<br />
2log<br />
HTP<br />
HP<br />
S<br />
<br />
<br />
H S H<br />
s s<br />
S <br />
50<br />
D<br />
<br />
2log 5<br />
S<br />
<br />
TP<br />
1<br />
2<br />
S S 1 S<br />
1<br />
TP<br />
3<br />
1<br />
S<br />
<br />
S S S S<br />
2<br />
1 1<br />
H<br />
HP<br />
3<br />
s s<br />
<br />
50 50 2500 50<br />
2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 67
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
Frequenznormierung<br />
Frequenztransformation<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
4.5.3 Beispiel mit Tschebyscheff<br />
<br />
D<br />
<br />
S<br />
1<br />
50<br />
max<br />
0.5<br />
1<br />
10<br />
min<br />
40<br />
s A dB<br />
s A dB<br />
1 S<br />
10<br />
S<br />
0.2<br />
HP<br />
50<br />
STP<br />
1 D<br />
50<br />
S<br />
<br />
TP<br />
5<br />
10<br />
SHP<br />
D<br />
S<br />
<br />
arcosh 5<br />
S<br />
<br />
A max ist die maximale Welligkeit im Durchlassbereich<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.140<br />
<br />
arcosh<br />
arcosh<br />
1 <br />
0.1<br />
A<br />
max<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
2.77<br />
arcosh<br />
H<br />
H<br />
TP<br />
TP<br />
HP<br />
S<br />
S<br />
<br />
<br />
<br />
H S H<br />
s s<br />
S <br />
50<br />
D<br />
TP<br />
2<br />
0.8753 S 0.5484 S 1 1.5963 S 1<br />
2<br />
S 0.6265 S 1.142 S<br />
0.6265<br />
TP<br />
1<br />
0.7157<br />
3<br />
1<br />
<br />
S<br />
<br />
S S S S<br />
2<br />
0.5483 0.8753 1.596<br />
H<br />
HP<br />
3<br />
s s<br />
<br />
50 27.42 2188 79.81<br />
2 2<br />
s s s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 68
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.5.4 Bandpass zu Tiefpass<br />
4.5.4.1 Berechnung<br />
, : normierte Durchlassgrenzkreisfrequenzen<br />
B1 B2<br />
, : normierte Sperrgrenzkreisfrequenzen<br />
S1 S2<br />
: normierte Sperrgrenzkreisfrequenz vom Tiefpass<br />
S TP<br />
S : normierte komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
,<br />
normierte Kreisfrequenzen<br />
: s -1 B<br />
<br />
1 B2<br />
Durchlassgrenzkreisfrequenzen rad<br />
A<br />
max<br />
: maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
Filterspezifikationen<br />
, : Sperrgrenzkreisfrequenzen rad s -1<br />
S1 S2<br />
A : minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
min<br />
<br />
r<br />
: Mittenkreisfrequenz, Referenzkreisfrequenz rad s -1<br />
n : Ordnung des Filters<br />
B : Bandbreite des Durchlassbereichs<br />
BP <br />
H S : normierte Übertragungsfunktion vom Bandpass<br />
HTP<br />
S : normierte Übertragungsfunktion vom Tiefpass<br />
Filter<br />
Mittenkreisfrequenz<br />
<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
<br />
<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
<br />
<br />
S2 S1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
<br />
B2 <br />
B1<br />
Filterordnung<br />
Butterworth<br />
Filterordnung<br />
Tschebyscheff<br />
Frequenztransformation<br />
Übertragungsfunktionen<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
log<br />
10<br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
1<br />
n <br />
<br />
2log<br />
<br />
<br />
STP<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
arcosh<br />
0.1<br />
A<br />
<br />
max<br />
10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
arcosh <br />
<br />
<br />
STP<br />
2<br />
S<br />
1<br />
H<br />
BP S HTP<br />
<br />
B<br />
S <br />
<br />
B2 B1<br />
B <br />
<br />
<br />
r<br />
B2 B1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 69
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.4.2 Beispiel mit Butterworth<br />
30s 40s A 3dB<br />
1 1<br />
B1 B2<br />
1 1<br />
S<br />
<br />
1 S2<br />
max<br />
12s 100 A 20dB<br />
min<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
30 40 12100 34.64<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
30 40<br />
0.8661 1.155<br />
34.64 34.64<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
12 100<br />
0.3464 2.887<br />
34.64 34.64<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
Frequenztransformation<br />
S<br />
2.887 0.3464<br />
2 S <br />
1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
8.794<br />
1.155 0.8661<br />
B2 B1<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.120<br />
<br />
log<br />
log<br />
1 <br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
0.13<br />
<br />
10 1 10 1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
1.06<br />
2log<br />
HTP<br />
S <br />
2<br />
S<br />
<br />
2log 8.794<br />
S<br />
<br />
TP<br />
1<br />
1.414 S1<br />
B2 B1 B <br />
0.2887<br />
<br />
r<br />
2 2<br />
S 1 S 1<br />
<br />
BP <br />
TP<br />
<br />
TP<br />
H S H H <br />
B S<br />
0.2887 S<br />
<br />
H<br />
BP<br />
S<br />
<br />
0.08346 S<br />
2 2<br />
S 0.2251 S 1.228 S 0.1834 S 0.815<br />
2<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
s s<br />
S <br />
34.64<br />
r<br />
H<br />
BP<br />
2<br />
s 100<br />
s<br />
<br />
34.64 7.793 1473 6.349 997.7<br />
2 2<br />
s s s s <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 70
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.4.3 Beispiel mit Tschebyscheff<br />
30s 40s A 0.5dB<br />
1 1<br />
B1 B2<br />
1 1<br />
S<br />
<br />
1 S2<br />
max<br />
12s 100 A 20dB<br />
A max ist die maximale Welligkeit im Durchlassbereich<br />
min<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
30 40 12100 34.64<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
30 40<br />
0.8661 1.155<br />
34.64 34.64<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
12 100<br />
0.3464 2.887<br />
34.64 34.64<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
Frequenztransformation<br />
S<br />
2.887 0.3464<br />
2 S <br />
1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
8.794<br />
1.155 0.8661<br />
B2 B1<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.120<br />
<br />
arcosh<br />
arcosh<br />
1 <br />
0.1<br />
A<br />
max<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
1.41<br />
arcosh<br />
H<br />
H<br />
TP<br />
TP<br />
S<br />
S<br />
<br />
<br />
arcosh 8.794<br />
S<br />
<br />
TP<br />
2<br />
0.6596 S 0.9403 S 1<br />
<br />
S<br />
2<br />
1<br />
1.516<br />
1.426 S 1.516<br />
B2 B1 B <br />
0.2887<br />
<br />
r<br />
2 2<br />
S 1 S 1<br />
<br />
BP <br />
TP<br />
<br />
TP<br />
H S H H <br />
B S<br />
0.2887 S<br />
<br />
H<br />
BP<br />
S<br />
<br />
0.1265<br />
S<br />
2 2<br />
S 0.2356 S 1.338 S 0.1762 S 0.7481<br />
2<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
s s<br />
S <br />
34.64<br />
r<br />
H<br />
BP<br />
2<br />
s 151.6 S<br />
<br />
34.64 8.156 1604 6.101 897.6<br />
2 2<br />
S S S S <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 71
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.5.5 Bandsperre zu Tiefpass<br />
4.5.5.1 Berechnung<br />
, : normierte Durchlassgrenzkreisfrequenzen<br />
B1 B2<br />
, : normierte Sperrgrenzkreisfrequenzen<br />
S1 S2<br />
: normierte Sperrgrenzkreisfrequenz vom Tiefpass<br />
S TP<br />
S : normierte komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
,<br />
normierte Kreisfrequenzen<br />
: s -1 B<br />
<br />
1 B2<br />
Durchlassgrenzkreisfrequenzen rad<br />
A<br />
max<br />
: maximale Dämpfung im Durchlassbereich dB<br />
Filterspezifikationen<br />
, : Sperrgrenzkreisfrequenzen rad s -1<br />
S1 S2<br />
A : minimale Dämpfung im Sperrbereich dB<br />
min<br />
<br />
r<br />
: Mittenkreisfrequenz, Referenzkreisfrequenz rad s -1<br />
n : Ordnung des Filters<br />
B : Bandbreite des Sperrbereichs<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
HBS<br />
S :<br />
von der Bandsperre<br />
TP <br />
H S : normierte Übertragungsfunktion vom Tiefpass<br />
Filter<br />
Mittenkreisfrequenz<br />
<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
<br />
<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
<br />
<br />
B2 B1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
<br />
S2 <br />
S1<br />
Filterordnung<br />
Butterworth<br />
Filterordnung<br />
Tschebyscheff<br />
Frequenztransformation<br />
Übertragungsfunktionen<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
log<br />
10<br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
1<br />
n <br />
<br />
2log<br />
<br />
<br />
STP<br />
0.1<br />
Amin<br />
10 1<br />
<br />
arcosh<br />
0.1<br />
A<br />
<br />
max<br />
10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
arcosh <br />
<br />
<br />
STP<br />
B<br />
S <br />
H<br />
BS S HTP<br />
2 <br />
S<br />
1<br />
<br />
S2 S1<br />
B <br />
<br />
<br />
r<br />
S2 S1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 72
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.5.2 Beispiel mit Butterworth<br />
12s 100s A 3dB<br />
1 1<br />
B1 B2<br />
1 1<br />
S<br />
<br />
1 S2<br />
max<br />
30s 40s A 20dB<br />
min<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
12100 30 40 34.64<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
12 100<br />
0.3464 2.887<br />
34.64 34.64<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
30 40<br />
0.8661 1.155<br />
34.64 34.64<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
Frequenztransformation<br />
B<br />
2.887 0.3464<br />
2 B <br />
1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
8.794<br />
1.155 0.8661<br />
S2 S1<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.120<br />
<br />
log<br />
log<br />
1 <br />
0.1<br />
A <br />
max<br />
0.13<br />
<br />
10 1 10 1<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
1.06<br />
2log<br />
HTP<br />
S <br />
2<br />
S<br />
<br />
2log 8.794<br />
S<br />
<br />
TP<br />
1<br />
1.414 S1<br />
S2 S1 B <br />
0.2887<br />
<br />
r<br />
B S<br />
0.2887 S<br />
<br />
H<br />
BS S HTP H<br />
2 <br />
TP 2 <br />
S 1 S 1<br />
<br />
H<br />
BS<br />
S<br />
<br />
2 2<br />
S<br />
1 S<br />
1<br />
2 2<br />
S 0.2251 S 1.228 S 0.1834 S 0.815<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
s s<br />
S <br />
34.64<br />
H<br />
BS<br />
r<br />
2 2<br />
s<br />
1200 s<br />
1200<br />
2 2<br />
s s s s <br />
s <br />
<br />
34.64 6.349 997.7 7.793 1473<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 73
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
Filterspezifikationen<br />
4.5.5.3 Beispiel mit Tschebyscheff<br />
12s 100s A 0.5dB<br />
1 1<br />
B1 B2<br />
1 1<br />
S<br />
<br />
1 S2<br />
max<br />
30s 40s A 20dB<br />
A max ist die maximale Welligkeit im Durchlassbereich<br />
min<br />
Frequenznormierung<br />
<br />
12100 30 40 34.64<br />
r B1 B2 S1 S2<br />
12 100<br />
0.3464 2.887<br />
34.64 34.64<br />
B1 B2<br />
B1 B2<br />
r<br />
r<br />
30 40<br />
0.8661 1.155<br />
34.64 34.64<br />
S1 S2<br />
S1 S2<br />
r<br />
r<br />
Frequenztransformation<br />
B<br />
2.887 0.3464<br />
2 B <br />
1<br />
S<br />
<br />
TP<br />
8.794<br />
1.155 0.8661<br />
S2 S1<br />
Filterordnung<br />
normierte Übertragungsfunktion<br />
Frequenzrücktransformation<br />
10 0.1<br />
Amin<br />
1 10 0.120<br />
<br />
arcosh<br />
arcosh<br />
1 <br />
0.1<br />
A<br />
max<br />
0.10.5<br />
10 1 10 1<br />
<br />
n <br />
<br />
<br />
<br />
1.41<br />
arcosh<br />
H<br />
H<br />
TP<br />
TP<br />
S<br />
S<br />
<br />
<br />
arcosh 8.794<br />
S<br />
<br />
TP<br />
2<br />
0.6596 S 0.9403 S 1<br />
<br />
S<br />
2<br />
1<br />
1.516<br />
1.426 S 1.516<br />
S2 S1 B <br />
0.2887<br />
<br />
r<br />
B S<br />
0.2887 S<br />
<br />
H<br />
BS S HTP H<br />
2 <br />
TP 2 <br />
S 1 S 1<br />
<br />
H<br />
BS<br />
S<br />
<br />
2 2<br />
S<br />
1 S<br />
1<br />
2 2<br />
S 0.1488 S 1.211 S 0.1229 S 0.8261<br />
entnormierte Übertragungsfunktion<br />
s s<br />
S <br />
34.64<br />
H<br />
BS<br />
r<br />
2 2<br />
s<br />
1200 s<br />
1200<br />
2 2<br />
s s s s <br />
s <br />
<br />
34.64 5.15 1453 4.253 991.1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 74
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.6 aktive Filter<br />
4.6.1 aktiver Tiefpass 1. Ordnung<br />
<br />
H s :<br />
Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Koeffizient<br />
: Koeffizient s -1<br />
p<br />
R<br />
i<br />
: Widerstand Ω<br />
C : Kondensator F<br />
Übertragungsfunktion<br />
Bauelemente<br />
<br />
H s<br />
K p<br />
<br />
s <br />
C ist frei wählbar.<br />
p<br />
1<br />
R1<br />
<br />
KC<br />
p<br />
1<br />
R2<br />
<br />
C <br />
p<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 75
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.6.2 aktiver Tiefpass 2. Ordnung<br />
<br />
H s :<br />
Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Koeffizient<br />
: Koeffizient s -1<br />
p<br />
<br />
p<br />
: Koeffizient s -1<br />
: Verstärkung<br />
R<br />
i<br />
: Widerstand Ω<br />
C : Kondensator F<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
2<br />
p<br />
2 2<br />
2<br />
p<br />
p<br />
<br />
H s K s s<br />
Zusammenhänge<br />
p<br />
1<br />
R C<br />
<br />
3<br />
2<br />
p<br />
<br />
<br />
RC<br />
R2<br />
K R R<br />
<br />
1 2<br />
R<br />
R<br />
4<br />
1 3<br />
3<br />
2<br />
<br />
p<br />
p<br />
Bauelemente<br />
C ist frei wählbar.<br />
R R<br />
1<br />
1 2<br />
R R<br />
1<br />
R<br />
2 C <br />
p<br />
R<br />
1<br />
R<br />
<br />
<br />
K<br />
R1<br />
R<br />
R2<br />
<br />
R R<br />
1<br />
2<br />
<br />
R3<br />
R<br />
1<br />
R<br />
R<br />
4<br />
2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 76
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.6.3 aktiver Hochpass 2. Ordnung<br />
<br />
H s :<br />
Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Koeffizient<br />
: Koeffizient s -1<br />
p<br />
<br />
p<br />
: Koeffizient s -1<br />
R<br />
i<br />
: Widerstand Ω<br />
C : Kondensator F<br />
i<br />
Übertragungsfunktion<br />
2<br />
s<br />
H s<br />
K s s <br />
2 2<br />
2<br />
p<br />
<br />
p<br />
Bauelemente<br />
C<br />
K C<br />
1 2<br />
R<br />
R<br />
<br />
2 2<br />
p<br />
<br />
1 2<br />
p<br />
<br />
2<br />
p<br />
C C C<br />
1 2 3<br />
1<br />
R C C<br />
2 2 3<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 77
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.6.4 aktiver Bandpass 2. Ordnung<br />
<br />
H s :<br />
Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Koeffizient<br />
: Koeffizient s -1<br />
p<br />
<br />
p<br />
: Koeffizient s -1<br />
R<br />
i<br />
: Widerstand Ω<br />
C : Kondensator F<br />
Übertragungsfunktion<br />
s 2<br />
H s K s s 2<br />
p<br />
<br />
2 2<br />
p<br />
<br />
p<br />
Bauelemente<br />
1<br />
R1<br />
K C<br />
2<br />
p<br />
1<br />
R2<br />
<br />
C<br />
R<br />
p<br />
p<br />
<br />
3 C <br />
2 2<br />
2<br />
p<br />
K<br />
p<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 78
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.6.5 aktive Bandsperre 2. Ordnung<br />
<br />
H s :<br />
Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Koeffizient<br />
: Koeffizient s -1<br />
p<br />
<br />
p<br />
: Koeffizient s -1<br />
R : Widerstand Ω<br />
C : Kondensator F<br />
Übertragungsfunktion<br />
Zusammenhänge<br />
s <br />
H s K s s<br />
<br />
<br />
p<br />
K 2<br />
<br />
<br />
p<br />
2 2<br />
p<br />
2 2<br />
2<br />
p<br />
p<br />
R R<br />
K <br />
R<br />
1 2<br />
1<br />
Bauelemente<br />
1<br />
RC p<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 79
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.7 passive Filter<br />
4.7.1 passiver Tiefpass 1. Ordnung<br />
Schaltung<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Gruppenlaufzeit<br />
Hs :<br />
H<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
j Frequenzgang<br />
U s,<br />
V : Ausgangsspannung V<br />
out<br />
o<br />
Uin<br />
s : Eingangsspannung V<br />
<br />
: Phasengang rad<br />
g<br />
<br />
<br />
t : Gruppenlaufzeit s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
: Grenzkreisfrequenz rad s -1<br />
3dB<br />
R : Widerstand Ω<br />
1<br />
C : Kondensator F<br />
1<br />
Messgrössen<br />
Bauelemente<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
<br />
H s<br />
1<br />
U s sC<br />
<br />
<br />
out<br />
1<br />
<br />
U 1<br />
in<br />
s<br />
R<br />
1 s R1 C1<br />
1<br />
<br />
s C1<br />
1<br />
H j H s<br />
sj<br />
1 j R C<br />
1<br />
1 1<br />
Amplitudengang<br />
H<br />
<br />
j<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
R C 2<br />
1 <br />
1 1<br />
Phasengang<br />
Gruppenlaufzeit<br />
arg H j arctan<br />
R1<br />
C1<br />
<br />
t<br />
g<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
R1<br />
C1<br />
<br />
<br />
d<br />
1 R C<br />
<br />
1 1<br />
<br />
2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 80
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
3dB<br />
<br />
3dB<br />
1<br />
<br />
R C<br />
1 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 81
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
4.7.2 passiver Hochpass 1. Ordnung<br />
Schaltung<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Gruppenlaufzeit<br />
Hs :<br />
H<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
j Frequenzgang<br />
U s,<br />
V : Ausgangsspannung V<br />
out<br />
o<br />
Uin<br />
s : Eingangsspannung V<br />
<br />
: Phasengang rad<br />
g<br />
<br />
<br />
t : Gruppenlaufzeit s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
: Grenzkreisfrequenz rad s -1<br />
3dB<br />
R : Widerstand Ω<br />
1<br />
C : Kondensator F<br />
1<br />
Messgrössen<br />
Bauelemente<br />
Übertragungsfunktion<br />
Frequenzgang<br />
<br />
H s<br />
<br />
<br />
Uout<br />
s R1 s R1 C1<br />
<br />
U 1<br />
in<br />
s<br />
R<br />
1 s R C<br />
1<br />
<br />
s C<br />
j R1 C1<br />
H j <br />
H s <br />
sj<br />
1 j R C<br />
1<br />
1 1<br />
1 1<br />
Amplitudengang<br />
H<br />
<br />
j<br />
<br />
<br />
R C<br />
<br />
1 1<br />
1 R C<br />
1 1<br />
<br />
2<br />
Phasengang<br />
Gruppenlaufzeit<br />
3dB<br />
<br />
<br />
2<br />
t<br />
g<br />
<br />
arg H j arctan R1<br />
C1<br />
<br />
<br />
<br />
d<br />
R1<br />
C1<br />
<br />
<br />
d<br />
1 R C<br />
3dB<br />
1<br />
<br />
R C<br />
1 1<br />
<br />
1 1<br />
<br />
2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 82
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Filter Editiert: 21.02.2011<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 83
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5 Leitungstheorie<br />
5.1 Leitungswellenimpedanz<br />
Leerlauf<br />
Kurzschluss<br />
Z<br />
W<br />
: Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
Z : Impedanz der Leitung in Leerlauf Ω<br />
L<br />
Z : Impedanz der Leitung beim Kurzschluss Ω<br />
K<br />
ZW ZL ZK<br />
5.2 Leitungsbeläge, Leitungsparameter<br />
Ω m -1<br />
5.2.1 Beläge<br />
R ' : Widerstandsbelag<br />
R : Widerstand Ω Widerstand<br />
dR : Widerstandselement Ω<br />
G ' : Ableitungsbelag S m -1<br />
G : Leitwert S Leitwert<br />
dG : Leitwertelement S<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1<br />
C : Kapazität F Kapazität<br />
dC : Kapazitätselement F<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
L : Induktivität H Induktivität<br />
dL : Induktivitätselement H<br />
a : Länge der Leitung m<br />
dx : Leiterelement m<br />
Abmessungen<br />
Widerstandsbelag<br />
Ableitungsbelag<br />
Kapazitätsbelag<br />
Induktivitätsbelag<br />
Er beschreibt den ohmschen Widerstand einer elektrischen Leitung bezogen auf ihre Länge.<br />
R<br />
R'<br />
<br />
a<br />
Er beschreibt die Verluste durch unvollständige Isolation pro Länge.<br />
G<br />
G ' <br />
a<br />
Er ist die Kapazität einer Leitung pro Länge dieser Leitung.<br />
C<br />
C ' <br />
a<br />
Er stellt den Induktivitätswert pro Länge dar.<br />
L<br />
L'<br />
<br />
a<br />
Ersatzschaltbild von<br />
einem Leiterelement<br />
dR dG dC dL<br />
R'<br />
G ' C ' L'<br />
<br />
dx dx dx dx<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 84
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.2.2 Leitungswellenimpedanz<br />
Z , Z : Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
W<br />
W<br />
: Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
R ' : Widerstandsbelag Ω m -1<br />
G ' : Ableitungsbelag S m -1<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1 Beläge<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
allgemein<br />
Z<br />
W<br />
<br />
R'<br />
j <br />
L'<br />
G'<br />
j <br />
C<br />
'<br />
Gleichstrom<br />
Z<br />
W<br />
<br />
R'<br />
G '<br />
niedrige Frequenzen<br />
Z<br />
W<br />
<br />
R'<br />
j<br />
C'<br />
hohe Frequenzen<br />
Z<br />
W<br />
<br />
L'<br />
C '<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 85
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.2.3 Ausbreitungsgeschwindigkeit, Phasengeschwindigkeit<br />
: elektrische Feldkonstante des Vakuums 8.85419 ∙ 10 -12 F m -1<br />
v<br />
p<br />
:<br />
Ausbreitungsgeschwindigkeit,<br />
m s -1<br />
Phasengeschwindigkeit<br />
c : Lichtgeschwindigkeit 299792458 m s -1<br />
Geschwindigkeiten<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
Beläge<br />
<br />
0<br />
<br />
r<br />
: elektrische Feldkonstante des Dielektrikums<br />
: magnetische Feldkonstante des Vakuums 4 ∙ π ∙ 10 -7 H m -1 Materialkonstanten<br />
0<br />
:<br />
r<br />
magnetische Feldkonstante des Materials<br />
in einem Material<br />
v p<br />
v<br />
p<br />
<br />
<br />
1<br />
L'<br />
C'<br />
1<br />
<br />
0 r 0<br />
r<br />
v<br />
p<br />
<br />
c<br />
<br />
r<br />
r<br />
im Vakuum<br />
vp<br />
c<br />
1<br />
<br />
0 0<br />
5.2.4 Koaxialkabel<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1 Beläge<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
R : innerer Radius m<br />
i<br />
R : Radius der Dielektrikagrenze m<br />
Abmessungen<br />
m<br />
<br />
0<br />
: elektrische Feldkonstante des Vakuums 8.85419 ∙ 10 -12 F m -1<br />
<br />
r<br />
: elektrische Feldkonstante des Dielektrikums<br />
Materialkonstanten<br />
: magnetische Feldkonstante des Vakuums 4 ∙ π ∙ 10 -7 H m -1<br />
0<br />
:<br />
r<br />
magnetische Feldkonstante des Materials<br />
Kapazitätsbelag<br />
2 <br />
0<br />
<br />
r<br />
C ' <br />
R<br />
<br />
a<br />
ln <br />
Ri<br />
<br />
hohe Frequenz<br />
Induktivitätsbelag<br />
L'<br />
R<br />
<br />
<br />
0 r a<br />
ln<br />
<br />
2 Ri<br />
hohe Frequenz<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 86
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.2.5 Paralleldrahtleitung, Zweidrahtleitung mit gegensinniger Bestromung<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1 Beläge<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
a : Abstand der Leiter m<br />
Abmessungen<br />
r : Radius der Leiter m<br />
<br />
0<br />
: elektrische Feldkonstante des Vakuums 8.85419 ∙ 10 -12 F m -1<br />
<br />
r<br />
: elektrische Feldkonstante des Dielektrikums<br />
Materialkonstanten<br />
: magnetische Feldkonstante des Vakuums 4 ∙ π ∙ 10 -7 H m -1<br />
0<br />
:<br />
r<br />
magnetische Feldkonstante des Materials<br />
Kapazitätsbelag<br />
C ' <br />
<br />
<br />
a a 4<br />
r<br />
ln<br />
<br />
<br />
2<br />
r<br />
0<br />
r<br />
2 2<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
0<br />
<br />
r<br />
C ' <br />
a<br />
<br />
ln <br />
r <br />
a<br />
r<br />
Induktivitätsbelag<br />
L'<br />
r a<br />
r<br />
r <br />
0<br />
ln<br />
<br />
L'<br />
a<br />
<br />
r<br />
<br />
0 r<br />
ln<br />
<br />
a<br />
r<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 87
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.3 Schaltvorgänge<br />
5.3.1 Anfangswerte <strong>und</strong> Endwerte<br />
u1<br />
t : Eingangsspannung V<br />
u2<br />
t : Ausgangsspannung V<br />
i1<br />
t : Eingangsstrom A<br />
i2<br />
t : Ausgangsstrom A<br />
U<br />
0<br />
: Spannung V<br />
R : Innenwiderstand Ω<br />
1<br />
Z : Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
W<br />
R<br />
2<br />
: Lastwiderstand Ω<br />
t : Zeit s<br />
zeitabhängige Grössen<br />
Generator<br />
Andere<br />
Spannung<br />
u Z<br />
t U R Z<br />
W<br />
1<br />
0 <br />
0<br />
1<br />
<br />
W<br />
Spannungsteiler mit R 1 <strong>und</strong> Z W<br />
<br />
<br />
u2 t 0 0<br />
Welle noch nicht am Ausgang angekommen<br />
Strom<br />
2<br />
<br />
u t u t U 1 2 0<br />
R 1<br />
R 2<br />
i t 0<br />
U<br />
<br />
R Z<br />
1 <br />
0<br />
1<br />
W<br />
R<br />
Spannungsteiler mit R 1 <strong>und</strong> R 2<br />
ohmsches Gesetz mit R 1 <strong>und</strong> Z W<br />
<br />
<br />
i t Welle noch nicht am Ausgang angekommen<br />
2<br />
0<br />
0<br />
<br />
i t i t<br />
1 2<br />
U<br />
R R<br />
1 2<br />
ohmsches Gesetz mit R 1 <strong>und</strong> R 2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 88
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.3.2 Reflexionsfaktor<br />
r<br />
u1<br />
: Spannungsreflexionsfaktor am Leitungsanfang<br />
r : Spannungsreflexionsfaktor am Leitungsende<br />
u2<br />
r :<br />
i1<br />
i2<br />
Stromreflexionsfaktor am Leitungsanfang<br />
r : Stromreflexionsfaktor am Leitungsende<br />
R : Innenwiderstand des Generators Ω<br />
1<br />
R : Lastwiderstand Ω<br />
2<br />
Z : Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
W<br />
u : hinlaufende Spannungswelle am Eingang V<br />
h1<br />
u : rücklaufende Spannungswelle am Eingang V<br />
r1<br />
i : hinlaufende Stromwelle am Eingang A<br />
h1<br />
i : rücklaufende Stromwelle am Eingang A<br />
r1<br />
u : hinlaufende Spannungswelle am Ausgang V<br />
h2<br />
u<br />
r 2<br />
: rücklaufende Spannungswelle am Ausgang V<br />
i : hinlaufende Stromwelle am Ausgang A<br />
h2<br />
i : rücklaufende Stromwelle am Ausgang A<br />
r 2<br />
Faktoren<br />
Widerstände<br />
Leitungsanfang<br />
Leitungsende<br />
Eigenschaften<br />
Leitungsanfang<br />
r 1 r 1 r 1 r 1<br />
r<br />
u1 u2 i1 i2<br />
u1<br />
ur1<br />
R1<br />
Z<br />
<br />
u R Z<br />
h1 1<br />
W<br />
W<br />
r<br />
i1<br />
ir1<br />
ZW<br />
R<br />
<br />
i R Z<br />
h1 1<br />
1<br />
W<br />
Leitungsende<br />
r<br />
u2<br />
ur2<br />
R2<br />
Z<br />
<br />
u R Z<br />
h2 2<br />
W<br />
W<br />
r<br />
i2<br />
ir<br />
2<br />
ZW<br />
R<br />
<br />
i R Z<br />
h2 2<br />
2<br />
W<br />
Anpassung, R 2 = Z W<br />
r<br />
u<br />
0 r 0<br />
u2 i2<br />
0 i 0<br />
r2 r2<br />
keine Reflexion<br />
Leerlauf, R 2 = ∞<br />
r<br />
1 r 1<br />
u2 i2<br />
u u i i<br />
r 2 h2 r 2 h2<br />
Spannung verdoppelt sich<br />
Kurzschluss, R 2 = 0<br />
r<br />
1 r 1<br />
u2 i2<br />
u u i i<br />
r 2 h2 r 2 h2<br />
Strom verdoppelt sich<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 89
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.3.3 Reflexion an einer Stossstelle<br />
R<br />
W1<br />
R<br />
W 2<br />
r<br />
u12<br />
: Spannungsreflexionsfaktor<br />
r : Stromreflexionsfaktor<br />
i12<br />
t : Spannungstransmissionsfaktor<br />
u12<br />
t : Stromtransmissionsfaktor<br />
i12<br />
t : Leistungstransmissionsfaktor<br />
p12<br />
R<br />
W1<br />
: Wellenwiderstand der Zuführungsleitung Ω<br />
R : Wellenwiderstand der Wegführungsleitung Ω<br />
W 2<br />
u : hinlaufende Spannungswelle V<br />
v1<br />
u : rücklaufende Spannungswelle V<br />
r1<br />
i : hinlaufende Stromwelle A<br />
v1<br />
i : rücklaufende Stromwelle A<br />
r1<br />
u : weglaufende Spannungswelle V<br />
v2<br />
i : weglaufende Stromwelle A<br />
v2<br />
Faktoren<br />
Leitungen<br />
links von der Stossstelle<br />
rechts von der Stossstelle<br />
Spannung <strong>und</strong><br />
Strom mit<br />
R W2 = 3 ∙ R W1<br />
Spannung (kein Phasensprung)<br />
Strom (Phasensprung)<br />
Zusammenhänge<br />
R<br />
W1<br />
u<br />
<br />
i<br />
u<br />
i<br />
v1 r1<br />
v1 r1<br />
R<br />
W 2<br />
u<br />
<br />
i<br />
v2<br />
v2<br />
Reflexionsfaktor<br />
u u u<br />
v2 v1 r1<br />
i i i<br />
v2 v1 r1<br />
r<br />
u<br />
u u R R<br />
r1<br />
v2 v1 W 2 W1<br />
u12<br />
<br />
uv 1<br />
uv 1<br />
RW 2<br />
RW<br />
1<br />
r<br />
i<br />
i i R R<br />
r1<br />
v2 v1 W1 W 2<br />
i12<br />
<br />
iv 1<br />
iv 1<br />
RW 2<br />
RW<br />
1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 90
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
Transmissionsfaktor<br />
t<br />
u u u 2R<br />
1<br />
r<br />
v2 v1 r1 W 2<br />
u12 u12<br />
uv 1<br />
uv 1<br />
RW 2<br />
RW<br />
1<br />
t<br />
i i i 2R<br />
1<br />
r<br />
v2 v1 r1 W1<br />
i12 i12<br />
iv 1<br />
iv 1<br />
RW 2<br />
RW<br />
1<br />
u i<br />
t t t 1 r 1<br />
r<br />
v2 v2<br />
2 2<br />
p12 u12 i12 u12 i12<br />
uv<br />
1iv1<br />
5.3.4 Phasensprung<br />
5.3.4.1 Spannungswellen<br />
Spannungswelle<br />
Z<br />
W1<br />
ZW2 ZW1<br />
Z<br />
W1<br />
Z<br />
Z<br />
W2 W1<br />
Z<br />
W1<br />
: Wellenimpedanz der Zuführungsleitung Ω<br />
Z : Wellenimpedanz der Wegführungsleitung Ω<br />
W 2<br />
r : Spannungsreflexionsfaktor<br />
u12<br />
Beschreibung<br />
Erklärung<br />
Kriterium<br />
► Beispiel ohne<br />
Phasensprung<br />
Beim Übergang in eine Leitung mit einer kleineren Wellenimpedanz erfährt die rücklaufende<br />
Spannungswelle einen Phasensprung um π (180° / Vorzeichenwechsel).<br />
Die Spannung über einer kleinen Wellenimpedanz ist kleiner als die Spannung über einer grossen<br />
Wellenimpedanz. Bei einem Phasensprung ist die Wellenimpedanz der Wegführungsleitung also nicht in<br />
der Lage die komplette hinlaufende Spannungswelle aufzunehmen.<br />
Z<br />
Z Übergang in besser leitendes Material<br />
W1 W2<br />
Aufbau mit Z W1 = 50 Ω <strong>und</strong> Z W2 = 100 Ω:<br />
50 Ω 100 Ω<br />
r<br />
Z<br />
Z 100 50<br />
1<br />
100 50 3<br />
W2 W1<br />
u12<br />
<br />
ZW2 ZW1<br />
<br />
kein Phasensprung weil positiv<br />
► Beispiel mit<br />
Phasensprung<br />
Aufbau mit Z W1 = 100 Ω <strong>und</strong> Z W2 = 50 Ω:<br />
100 Ω 50 Ω<br />
r<br />
Z<br />
Z 50 100<br />
1<br />
50 100 3<br />
W2 W1<br />
u12<br />
<br />
ZW2 ZW1<br />
<br />
Phasensprung weil negativ<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 91
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.3.4.2 Stromwellen<br />
Stromwelle<br />
Z<br />
W1<br />
Z<br />
Z<br />
W2 W1<br />
Z<br />
W1<br />
Z<br />
Z<br />
W2 W1<br />
Z<br />
W1<br />
: Wellenimpedanz der Zuführungsleitung Ω<br />
Z : Wellenimpedanz der Wegführungsleitung Ω<br />
W 2<br />
r : Stromreflexionsfaktor<br />
i12<br />
Beschreibung<br />
Erklärung<br />
Kriterium<br />
► Beispiel ohne<br />
Phasensprung<br />
Beim Übergang in eine Leitung mit einer grösseren Wellenimpedanz erfährt die rücklaufende<br />
Stromwelle einen Phasensprung um π (180° / Vorzeichenwechsel).<br />
Der Strom durch eine grosse Wellenimpedanz ist kleiner als der Strom durch eine kleine<br />
Wellenimpedanz. Bei einem Phasensprung ist die Wellenimpedanz der Wegführungsleitung also nicht in<br />
der Lage die komplette hinlaufende Stromwelle aufzunehmen.<br />
Z<br />
Z Übergang in schlechter leitendes Material<br />
W1 W2<br />
Aufbau mit Z W1 = 100 Ω <strong>und</strong> Z W2 = 50 Ω:<br />
100 Ω 50 Ω<br />
r<br />
Z<br />
Z 100 50<br />
1<br />
50 100 3<br />
W1 W2<br />
i12<br />
<br />
ZW2 ZW1<br />
<br />
kein Phasensprung weil positiv<br />
► Beispiel mit<br />
Phasensprung<br />
Aufbau mit Z W1 = 50 Ω <strong>und</strong> Z W2 = 100 Ω:<br />
50 Ω 100 Ω<br />
r<br />
Z<br />
Z 50 100<br />
1<br />
100 50 3<br />
W1 W2<br />
i12<br />
<br />
ZW2 ZW1<br />
<br />
Phasensprung weil negativ<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 92
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.4 eingeschwungene Leitung<br />
5.4.1 Ausbreitungskoeffizient<br />
: Dämpfungskoeffizient, Dämpfungsbelag Np m -1<br />
<br />
dB<br />
: Dämpfungskoeffizient, Dämpfungsbelag dB m -1<br />
Koeffizienten<br />
: Ausbreitungskoeffizient, Fortpflanzungskonstante m -1<br />
: Phasenkoeffizient, Phasenbelag rad m -1<br />
<br />
grad<br />
: Phasenkoeffizient, Phasenbelag ° m -1<br />
R ' : Widerstandsbelag Ω m -1<br />
G ' : Ableitungsbelag S m -1<br />
C ' : Kapazitätsbelag F m -1 Beläge<br />
L ' : Induktivitätsbelag H m -1<br />
: Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
Ausbreitungskoeffizient<br />
Dämpfungskoeffizient<br />
j <br />
R' j L' G' j C ' <br />
<br />
<br />
<br />
ln 10<br />
dB<br />
20 Np<br />
<br />
1<br />
2 2 2 2 2 2 2<br />
R' L' G' C ' R' G' <br />
L' C '<br />
2<br />
Phasenkoeffizient<br />
grad<br />
2 rad<br />
<br />
360<br />
1<br />
2 2 2 2 2 2 2<br />
R' L' G' C ' R' G' L' C '<br />
2<br />
5.4.2 Leitungswellenimpedanz<br />
Z<br />
W<br />
: Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
x : Abstand vom Leitungsanfang m<br />
Uh<br />
x : hinlaufende Spannungswelle V<br />
Ih<br />
x : hinlaufende Stromwelle A<br />
U x : rücklaufende Spannungswelle V<br />
r<br />
r<br />
<br />
I x : rücklaufende Stromwelle A<br />
Andere<br />
hinlaufend<br />
rücklaufend<br />
hinlaufende Wellen<br />
rücklaufende Wellen<br />
Z<br />
Z<br />
W<br />
W<br />
U<br />
<br />
I<br />
h<br />
h<br />
U<br />
<br />
I<br />
x<br />
x<br />
r<br />
r<br />
x<br />
x<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 93
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
5.4.3 Spannungen <strong>und</strong> Ströme<br />
Ux : Spannung V<br />
Uh<br />
x : Spannung der hinlaufenden Welle V<br />
Ur<br />
x : Spannung der rücklaufenden Welle V<br />
I x : Strom A<br />
Ih<br />
x : Strom der hinlaufenden Welle A<br />
I x : Strom der rücklaufenden Welle A<br />
r<br />
U<br />
h1<br />
: Spannung der hinlaufenden Welle V<br />
U : Spannung der rücklaufenden Welle V<br />
r1<br />
U : Spannung V<br />
1<br />
1<br />
I : Strom A<br />
U : Spannung V<br />
2<br />
2<br />
I : Strom A<br />
Z : Lastimpedanz am Leitungsende Ω<br />
2<br />
Z : Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
W<br />
Z<br />
IN<br />
: Eingangsimpedanz der Leitung Ω<br />
x : Abstand vom Leitungsanfang m<br />
l : Länge der Leitung m<br />
beliebige Position x<br />
Leitungsanfang<br />
Leitungsende<br />
Leitung<br />
Abmessungen<br />
beliebige Position<br />
h<br />
h1<br />
U x U e <br />
x<br />
r<br />
r1<br />
U x U e <br />
h1<br />
x<br />
1 <br />
x<br />
I<br />
h<br />
x U e<br />
Z<br />
W<br />
1 x<br />
r1<br />
I<br />
r<br />
x U e<br />
Z<br />
W<br />
x<br />
h1 r1<br />
U x U e U e<br />
x<br />
1 x x<br />
<br />
<br />
h1 <br />
r1<br />
<br />
I x U e U e<br />
Z<br />
W<br />
Leitungsende<br />
U U e U e<br />
l<br />
2 h1 r1<br />
l<br />
1 l l<br />
2<br />
<br />
h1 <br />
r1<br />
ZW<br />
I U e U e<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 94
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
Leitungsanfang<br />
U U U<br />
1 h1 r1<br />
I I I<br />
1 h1 r1<br />
1<br />
I U U<br />
<br />
1 h1 r1<br />
ZW<br />
1<br />
Uh<br />
1<br />
U1 I<br />
1<br />
Z<br />
2<br />
1<br />
Ur1 U1 I<br />
1<br />
Z<br />
2<br />
<br />
W<br />
W<br />
<br />
<br />
U<br />
U<br />
U Z<br />
<br />
<br />
2 Z<br />
1<br />
h1 1<br />
U Z<br />
<br />
<br />
2 Z<br />
1<br />
r1 1<br />
W<br />
IN<br />
W<br />
IN<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
I<br />
I<br />
1<br />
1<br />
U<br />
<br />
Z<br />
1<br />
IN<br />
U<br />
<br />
Z<br />
1<br />
IN<br />
1 l<br />
Uh<br />
1<br />
e U2<br />
I<br />
2<br />
Z<br />
2<br />
1 l<br />
Ur1 e <br />
U2<br />
I<br />
2<br />
Z<br />
2<br />
W<br />
W<br />
<br />
<br />
U<br />
U<br />
2<br />
Z<br />
W<br />
<br />
<br />
<br />
Z2<br />
<br />
2 l<br />
h1<br />
e<br />
1<br />
I<br />
2<br />
U<br />
<br />
Z<br />
2<br />
2<br />
U<br />
U<br />
2<br />
<br />
Z <br />
W<br />
<br />
Z2<br />
<br />
2 l<br />
r1<br />
e<br />
1<br />
5.4.4 Eingangsimpedanz<br />
I<br />
2<br />
U<br />
<br />
Z<br />
Z<br />
IN<br />
: Eingangsimpedanz der Leitung Ω<br />
Z : Wellenimpedanz der Leitung Ω<br />
W<br />
Z : Lastimpedanz am Leitungsende Ω<br />
2<br />
:<br />
Ausbreitungskoeffizient,<br />
Fortpflanzungskonstante<br />
l : Länge der Leitung m<br />
2<br />
2<br />
m -1<br />
Impedanzen<br />
Andere<br />
Z<br />
IN<br />
Z<br />
W<br />
2<br />
<br />
<br />
<br />
Z2<br />
ZW<br />
tanh l<br />
<br />
Z tanh l Z<br />
W<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 95
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Leitungstheorie Editiert: 21.02.2011<br />
angepasste <strong>Systeme</strong><br />
5.4.5 Stehwellenverhältnis, VSWR, SWR<br />
nicht angepasste<br />
<strong>Systeme</strong><br />
Stehwellenverhältnis,<br />
VSWR,<br />
SWR : Voltage Standing Wave Ratio,<br />
Standing Wave Ratio<br />
r : Spannungsreflexionsfaktor am Leitungsende<br />
u2<br />
A Rückflussdämpfung, return loss dB<br />
r,<br />
dB<br />
U<br />
max<br />
: Maximalspannung V<br />
U : Minimalspannung V<br />
min<br />
Andere<br />
Stehwellen<br />
VSWR<br />
U<br />
VSWR U<br />
max<br />
min<br />
1<br />
r<br />
VSWR <br />
1 r<br />
u2<br />
u2<br />
Rückflussdämpfung<br />
A<br />
r,<br />
dB<br />
1 <br />
20dB<br />
log<br />
<br />
r <br />
u2<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 96
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6 Regelungstechnik<br />
6.1 Differentialgleichungen<br />
6.1.1 Spannung <strong>und</strong> Strom<br />
R : Widerstand Ω<br />
G : Leitwert S<br />
C : Kapazität F<br />
L : Induktivität H<br />
ut : Spannung im Zeitbereich V<br />
<br />
Us : Spannung im Frequenzbereich V s<br />
it : Strom im Zeitbereich A<br />
Is : Strom im Frequenzbereich A s<br />
q : Ladung C<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Widerstand<br />
1<br />
u t R i t i t<br />
G<br />
1<br />
i t u t G u t<br />
R<br />
<br />
<br />
1<br />
U s R I s I s<br />
G<br />
1<br />
I s U s G U s<br />
R<br />
<br />
<br />
Kapazität<br />
1 q<br />
ut<br />
<br />
C C<br />
d<br />
it<br />
C ut<br />
dt<br />
itdt<br />
U s I s<br />
<br />
I s<br />
1 1 q<br />
<br />
C s C<br />
C s U s<br />
<br />
Induktivität<br />
d<br />
ut<br />
L it<br />
dt<br />
1<br />
it<br />
u tdt<br />
L<br />
<br />
<br />
U s<br />
<br />
I s<br />
<br />
L s I s<br />
1 1<br />
U s<br />
L s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 97
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.2 Reihenschaltungen<br />
6.1.2.1 Widerstand <strong>und</strong> Kapazität in Reihenschaltung<br />
ut : Eingangsspannung V<br />
Us : Eingangsspannung V s<br />
uR<br />
t : Spannung über dem Widerstand V<br />
u t : Spannung über der Kapazität V<br />
C<br />
R : Widerstand Ω<br />
C : Kapazität F<br />
it : Strom A<br />
Is : Strom A s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Spannungen<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
Frequenzbereich<br />
<br />
u t u t u t<br />
R<br />
1<br />
ut R it itdt<br />
C<br />
<br />
C<br />
u t uRt uCt<br />
<br />
U s R I s 1 1 I s<br />
C s<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
sC<br />
s R C 1<br />
I s<br />
U s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 98
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.2.2 Widerstand <strong>und</strong> Induktivität in Reihenschaltung<br />
ut : Eingangsspannung V<br />
Us : Eingangsspannung V s<br />
uR<br />
t : Spannung über dem Widerstand V<br />
uL<br />
t : Spannung über der Induktivität V<br />
R : Widerstand Ω<br />
L : Induktivität H<br />
it : Strom A<br />
<br />
Is : Strom A s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Spannungen<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
<br />
u t u t u t<br />
R<br />
L<br />
' <br />
u t R i t L i t<br />
Frequenzbereich<br />
u t uRt uLt<br />
<br />
U s R I s L s I s<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
I s 1<br />
<br />
U s L s R<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 99
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.2.3 Widerstand, Kapazität <strong>und</strong> Induktivität in Reihenschaltung<br />
ut : Eingangsspannung V<br />
Us : Eingangsspannung V s<br />
uR<br />
t : Spannung über dem Widerstand V<br />
u t : Spannung über der Kapazität V<br />
C<br />
uL<br />
t : Spannung über der Induktivität V<br />
R : Widerstand Ω<br />
C : Kapazität F<br />
L : Induktivität H<br />
it : Strom A<br />
<br />
Is : Strom A s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Spannungen<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
Frequenzbereich<br />
<br />
u t u t u t u t<br />
R L C<br />
1<br />
ut R it L i'<br />
t itdt<br />
C<br />
<br />
u t uR t uL t uC<br />
t<br />
U s R I s L s I s 1 1 I s<br />
C s<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
2<br />
<br />
I s sC<br />
<br />
U s s C L s C R 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 100
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.3 Parallelschaltungen<br />
6.1.3.1 Widerstand <strong>und</strong> Kapazität in Parallelschaltung<br />
it : Eingangsstrom A<br />
Is : Eingangsstrom A s<br />
iR<br />
t : Strom durch den Widerstand A<br />
i t : Strom durch die Kapazität A<br />
C<br />
R : Widerstand Ω<br />
C : Kapazität F<br />
ut : Spannung V<br />
Us : Spannung V s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Ströme<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
Frequenzbereich<br />
<br />
i t i t i t<br />
R<br />
1<br />
i t u t C u t<br />
R<br />
' <br />
C<br />
i t iRt iC t<br />
I s 1 U s C s U s<br />
R<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
R<br />
s C R 1<br />
U s<br />
I s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 101
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.3.2 Widerstand <strong>und</strong> Induktivität in Parallelschaltung<br />
it : Eingangsstrom A<br />
Is : Eingangsstrom A s<br />
iR<br />
t : Strom durch den Widerstand A<br />
iL<br />
t : Strom durch die Induktivität A<br />
R : Widerstand Ω<br />
L : Induktivität H<br />
ut : Spannung V<br />
<br />
Us : Spannung V s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Ströme<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
Frequenzbereich<br />
<br />
i t i t i t<br />
R<br />
1 1<br />
it ut utdt<br />
R<br />
L<br />
L<br />
i t iRt iLt<br />
<br />
I s 1 U s 1 1 U s<br />
R L s<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
U s s L R<br />
<br />
I s s L R<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 102
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.1.3.3 Widerstand, Kapazität <strong>und</strong> Induktivität in Parallelschaltung<br />
it : Eingangsstrom A<br />
Is : Eingangsstrom A s<br />
iR<br />
t : Strom durch den Widerstand A<br />
i t : Strom durch die Kapazität A<br />
C<br />
iL<br />
t : Strom durch die Induktivität A<br />
R : Widerstand Ω<br />
C : Kapazität F<br />
L : Induktivität H<br />
ut : Spannung V<br />
<br />
Us : Spannung V s<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Ströme<br />
Bauteile<br />
Andere<br />
Zeitbereich<br />
Frequenzbereich<br />
<br />
i t i t i t i t<br />
R L C<br />
1 1<br />
i t u t u t dt C u t<br />
R L<br />
<br />
' <br />
i t iR t iL t iC<br />
t<br />
I s 1 U s 1 1 U s C s U s<br />
R L s<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
2<br />
<br />
U s s L R<br />
<br />
I s s C L R s L R<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 103
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2 Übertragungsfunktion<br />
6.2.1 Polstellen, Impulsantwort <strong>und</strong> Schrittantwort<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
y t : Impulsantwort im Zeitbereich<br />
imp <br />
ystep<br />
t : Schrittantwort im Zeitbereich<br />
p<br />
i<br />
: Polstelle rad s -1<br />
Impulsantwort<br />
imp<br />
<br />
1<br />
<br />
<br />
y t G s<br />
Schrittantwort<br />
y<br />
step<br />
t<br />
<br />
<br />
1<br />
G s <br />
<br />
<br />
<br />
s<br />
<br />
<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 2<br />
p1 2<br />
yimp<br />
t<br />
e<br />
2 t<br />
step<br />
2<br />
0.5 0.5<br />
y t e t<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
p1 1<br />
imp<br />
<br />
y t e <br />
t<br />
step<br />
1<br />
y t e t<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 104
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s<br />
p1 0<br />
yimp<br />
t 1<br />
ystep<br />
t<br />
t<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
1<br />
s<br />
p 0 p 0<br />
1 2<br />
yimp<br />
t<br />
t<br />
ystep<br />
t<br />
2<br />
t<br />
<br />
2<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
p1 1<br />
imp<br />
<br />
t<br />
y t e<br />
step<br />
t<br />
1<br />
y t e<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 105
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 2<br />
p1 2<br />
imp<br />
2<br />
<br />
y t e t<br />
y<br />
step<br />
2t<br />
t e<br />
0.5 0.5<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
4s5<br />
p 2<br />
i p 2<br />
i<br />
y<br />
1 2<br />
t<br />
sin<br />
<br />
e<br />
t<br />
imp 2t<br />
y<br />
step<br />
t<br />
t<br />
t<br />
cos 2sin<br />
0.2<br />
2t<br />
2t<br />
5e<br />
5e<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s2<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
y<br />
1 2<br />
t<br />
sint<br />
<br />
e<br />
imp t<br />
t<br />
t<br />
y cos sin<br />
t step<br />
0.5<br />
t<br />
t<br />
2e<br />
2e<br />
<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 106
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
2<br />
G s<br />
1<br />
s 1<br />
p i p i<br />
1 2<br />
<br />
<br />
y t sin t<br />
imp<br />
<br />
<br />
y t 1<br />
cos t<br />
step<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s2<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
y<br />
1 2<br />
imp<br />
t<br />
sint<br />
<br />
t<br />
e <br />
y<br />
<br />
t<br />
t<br />
cos sin<br />
0.5<br />
t<br />
t<br />
2e<br />
2e<br />
t step<br />
<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
4s5<br />
p 2 i p 2<br />
i<br />
y<br />
1 2<br />
imp<br />
t<br />
sin<br />
<br />
e<br />
t<br />
2 t<br />
y<br />
step<br />
t<br />
t<br />
t<br />
cos 2sin<br />
0.2<br />
2t<br />
2t<br />
5e<br />
5e<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 107
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s1<br />
p 1 p 1<br />
1 2<br />
yimp<br />
y<br />
step<br />
t<br />
t<br />
t<br />
<br />
t<br />
e<br />
t 1<br />
1<br />
t t<br />
e<br />
e<br />
<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s2<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
y<br />
1 2<br />
t<br />
sint<br />
<br />
e<br />
imp t<br />
t<br />
t<br />
y cos sin<br />
t step<br />
0.5<br />
t<br />
t<br />
2e<br />
2e<br />
<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 108
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s5<br />
p 1 2i p 1 2<br />
i<br />
y<br />
y<br />
1 2<br />
t<br />
<br />
sin 2t<br />
<br />
2e<br />
imp t<br />
step<br />
t<br />
<br />
t t<br />
cos 2 sin 2<br />
0.2<br />
t<br />
t<br />
5e<br />
10 e<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 109
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.2 Bedeutung von Polstellen<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar<br />
reelle Polstelle<br />
Gs :<br />
Übertragungsfunktion<br />
yimp<br />
t : Impulsantwort im Zeitbereich Y<br />
System<br />
ystep<br />
t : Schrittantwort im Zeitbereich Y<br />
: Kreisfrequenz der Schwingung rad s -1<br />
p : Polstelle rad s -1 Pole<br />
a : Konstante der einhüllenden Kurve, Enveloppe rad s -1<br />
*<br />
p : komplex konjugierte Polstelle rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Impulsantwort<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar<br />
1<br />
Gs<br />
<br />
*<br />
s p s p<br />
<br />
G s<br />
imp<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
s a j s a j <br />
1<br />
<br />
<br />
y t G s<br />
reelle Polstelle<br />
<br />
G s<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s p<br />
1<br />
<br />
s a<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar reelle Polstelle<br />
1 at <br />
a<br />
y t e sin<br />
t y t e t<br />
imp<br />
<br />
<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar, a < 0 reelle Polstelle, a < 0<br />
imp<br />
Schrittantwort<br />
y<br />
step<br />
t<br />
<br />
<br />
1<br />
G s <br />
<br />
<br />
<br />
s<br />
<br />
<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar<br />
1 a sin<br />
t cos<br />
te<br />
ystep<br />
t<br />
<br />
a<br />
2 2 a<br />
2 2 <br />
<br />
<br />
at <br />
reelle Polstelle<br />
y<br />
step<br />
1<br />
a<br />
at <br />
t e<br />
1<br />
Schrittantwort<br />
mit a < 0<br />
komplex konjugiertes Polstellenpaar<br />
ystep<br />
1<br />
<br />
t <br />
2 2<br />
a<br />
reelle Polstelle<br />
ystep<br />
<br />
1<br />
t <br />
<br />
a<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 110
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.3 Bodediagramm<br />
6.2.3.1 Definition<br />
Gs :<br />
G<br />
j <br />
dB <br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
: Frequenzgang<br />
A : Amplitudengang dB<br />
: Phasengang rad<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Konstante, positiv<br />
T : Konstante, positiv rad -1 s<br />
Frequenzgang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 2<br />
Gs s j <br />
G j<br />
AdB<br />
20dB log G j <br />
<br />
<br />
arg G j<br />
<br />
<br />
6.2.3.2 Darstellung im Raum <strong>und</strong> auf der imaginären Achse<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
z : Nullstelle rad s -1<br />
i<br />
p : Polstelle rad s -1<br />
i<br />
p1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
p1 1<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 111
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
s 0.1<br />
p1 0.1<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
4s5<br />
p 2<br />
i p 2<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
1<br />
2s2<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
2<br />
<br />
G s<br />
s<br />
<br />
1<br />
0.2s1.01<br />
p 0.1 i p 0.1<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 112
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
s 1<br />
2s2<br />
z 1<br />
1<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
s<br />
2s2<br />
z 0<br />
1<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<br />
2<br />
G s<br />
s<br />
s 1<br />
2s2<br />
z 1<br />
1<br />
p 1<br />
i p 1<br />
i<br />
1 2<br />
20 ∙ log(|G(s)|) 20 ∙ log(|G(j ∙ ω)|)<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 113
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.3.3 gr<strong>und</strong>legende Übertragungsfunktionen<br />
Gs :<br />
<br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
G j : Frequenzgang<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
K : Konstante, positiv<br />
T : Konstante, positiv rad -1 s<br />
Gs<br />
K<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Gs<br />
K<br />
Amplitudengang konstant bei 20 ∙ log(|K|)<br />
Phasengang konstant bei 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
konstant bei 20 ∙ log(|-K|)<br />
konstant bei π<br />
Gs<br />
s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T<br />
Phasengang konstant bei π/2<br />
Gs<br />
s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T<br />
Phasengang konstant bei -π/2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 114
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang -20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T<br />
Phasengang konstant bei -π/2<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang -20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T<br />
Phasengang konstant bei π/2<br />
G s<br />
1<br />
s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann +20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1/T<br />
G s<br />
1<br />
s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann +20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = 1/T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 115
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Gs<br />
K s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Gs<br />
K s T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Knick bei ω = K/T, dann +20 dB pro Dekade<br />
von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = K/T<br />
Phasengang<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Knick bei ω = K/T, dann +20 dB pro Dekade<br />
von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = K/T<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = 1/T<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1/T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 116
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
K<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = 1/T<br />
<br />
G s<br />
K<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1/T, dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1/T<br />
<br />
G s<br />
sT <br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T, Knick bei ω = 1/T, dann 0 dB pro Dekade<br />
Phasengang von π/2 auf 0 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1/T<br />
<br />
G s<br />
sT <br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/T, Knick bei ω = 1/T, dann 0 dB pro Dekade<br />
Phasengang von π/2 auf π über zwei Dekaden, 3∙π/4 bei ω = 1/T<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 117
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
<br />
G s<br />
s<br />
K<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/K, Knick bei ω = 1/T, dann 0 dB pro Dekade<br />
Phasengang von π/2 auf 0 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1/T<br />
<br />
G s<br />
s<br />
K<br />
<br />
1 sT <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang +20 dB pro Dekade, 0 dB bei ω = 1/K, Knick bei ω = 1/T, dann 0 dB pro Dekade<br />
Phasengang von π/2 auf π über zwei Dekaden, 3∙π/4 bei ω = 1/T<br />
6.2.3.4 asymptotische Annäherungen<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
1<br />
0.1<br />
G s<br />
s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1 rad s -1 , dann +20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1 rad s -1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 118
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
G s<br />
10 0.1<br />
s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1 rad s -1 , dann +20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf π/2 über zwei Dekaden, π/4 bei ω = 1 rad s -1<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
1 s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1 rad s -1 , dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = 1 rad s -1<br />
10<br />
Gs<br />
<br />
1 s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang Knick bei ω = 1 rad s -1 , dann -20 dB pro Dekade<br />
Phasengang von 0 auf -π/2 über zwei Dekaden, -π/4 bei ω = 1 rad s -1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 119
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.3.5 Übertragungsfunktionen zerlegen<br />
Gi<br />
s :<br />
<br />
Gi<br />
<br />
<br />
j <br />
dB <br />
<br />
Übertragungsfunktion<br />
: Frequenzgang<br />
A : Amplitudengang dB<br />
: Phasengang rad<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Vorgehen<br />
Das Produkt zweier Übertragungsfunktion ist eine Addition im Amplitudengang:<br />
1 2 1 2 <br />
<br />
A 20dB log G j G j 20dB log G j 20dB log<br />
G j <br />
dB<br />
Das Produkt zweier Übertragungsfunktion ist eine Addition im Phasengang:<br />
arg G1 j G2 j arg G1 j arg G2<br />
j <br />
<br />
► Beispiel<br />
G s<br />
<br />
s<br />
Bodediagramm für <br />
2<br />
1<br />
110 s1000<br />
:<br />
G(s) zerlegen:<br />
1 1 1 1 1 1 1<br />
Gs<br />
<br />
s 110 s 1000 s 10 s 100 10 s 1 100 s 1<br />
2 1 1<br />
10 100<br />
1 1 1<br />
Gs<br />
G1 s G2 s G3<br />
s<br />
1000 s1 s1<br />
G s<br />
1<br />
1 1<br />
10 100<br />
G s<br />
G s<br />
2 3<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 120
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 121
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G(s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G(s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 122
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.4 Gr<strong>und</strong>elemente<br />
6.2.4.1 Basisblock<br />
Xs<br />
<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Gi<br />
s :<br />
Gs<br />
<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
Übertragungsfunktion<br />
Ys<br />
<br />
Gr<strong>und</strong>beziehung<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
Y s<br />
<br />
X s<br />
Vertauschung<br />
zweier Blöcke<br />
Xs<br />
<br />
G1<br />
s G2<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Xs<br />
<br />
G2<br />
s G1<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
<br />
<br />
Y s G s G s X s G s G s X s<br />
1 2 2 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 123
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.4.2 Summationspunkt<br />
X1 s<br />
<br />
<br />
+<br />
<br />
<br />
<br />
X s X s<br />
1 2<br />
Ys<br />
<br />
X2<br />
s<br />
<br />
Xi<br />
s : Eingangssignal<br />
Ys :<br />
Gs :<br />
Eingangssignal<br />
Übertragungsfunktion<br />
Verlegung eines<br />
Blocks vor einen<br />
Summationspunkt<br />
X1 s<br />
<br />
+<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
X2<br />
s<br />
X1 s<br />
<br />
Gs<br />
<br />
+<br />
Ys<br />
<br />
X2<br />
s<br />
Gs<br />
<br />
1 <br />
2 1 <br />
2 <br />
Y s G s X s X s G s X s G s X s<br />
Verlegung eines<br />
Blocks hinter einen<br />
Summationspunkt<br />
X1 s<br />
<br />
Gs<br />
<br />
+<br />
Ys<br />
<br />
X2<br />
s<br />
X1 s<br />
<br />
+<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
X2<br />
s<br />
1<br />
Gs<br />
1 <br />
Y s Gs X1 s X<br />
2 s Gs <br />
X1 s<br />
X<br />
2 s<br />
Gs<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 124
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.4.3 Abzweigpunkt, Verzweigungsstelle<br />
Xs<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Gs :<br />
Eingangssignal<br />
Eingangssignal<br />
Übertragungsfunktion<br />
Verlegung eines<br />
Blocks vor einen<br />
Abzweigpunkt<br />
Xs<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
1<br />
Gs<br />
Xs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Verlegung eines<br />
Blocks hinter eine<br />
Verzweigungsstelle<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 125
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.5 Gr<strong>und</strong>schaltungen<br />
6.2.5.1 Reihenschaltung<br />
Xs<br />
<br />
G1<br />
s G2<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
Xs<br />
<br />
<br />
<br />
G s G s<br />
1 2<br />
Ys<br />
<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Gi<br />
s :<br />
Eingangssignal<br />
Eingangssignal<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
2 1 <br />
1 2 <br />
<br />
Y s G s G s X s G s G s X s<br />
6.2.5.2 Parallelschaltung<br />
G1<br />
s<br />
<br />
Xs<br />
<br />
G2<br />
s<br />
<br />
+<br />
Ys<br />
<br />
Xs<br />
<br />
<br />
<br />
G s G s<br />
1 2<br />
Ys<br />
<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Gi<br />
s :<br />
Eingangssignal<br />
Eingangssignal<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
1 <br />
2 1 <br />
2 <br />
<br />
Y s G s X s G s X s G s G s X s<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 126
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.5.3 negative Rückkopplung, Gegenkopplung<br />
Xs<br />
<br />
<br />
+<br />
<br />
X2<br />
s<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
X1 s<br />
<br />
Fs<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
1<br />
G s<br />
<br />
F s<br />
Ys<br />
<br />
Gs :<br />
Fs :<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Übertragungsfunktion des Regelkreises<br />
Übertragungsfunktion der Rückkopplung<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
Gleichungen<br />
<br />
2 <br />
1 <br />
<br />
Y s G s X s<br />
X s F s Y s<br />
X s X s X s<br />
2 1<br />
2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
X s X s F s Y s<br />
Y s G s X s F s Y s<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Y s<br />
<br />
X s 1 G s F s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 127
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.5.4 positive Rückkopplung, Mitkopplung<br />
Xs<br />
<br />
<br />
+<br />
<br />
X2<br />
s<br />
Gs<br />
<br />
Ys<br />
<br />
X1 s<br />
<br />
Fs<br />
<br />
Xs<br />
<br />
Gs<br />
<br />
1<br />
G s<br />
<br />
F s<br />
Ys<br />
<br />
Gs :<br />
Fs :<br />
Xs :<br />
Ys :<br />
Übertragungsfunktion des Regelkreises<br />
Übertragungsfunktion der Rückkopplung<br />
Eingangssignal<br />
Ausgangssignal<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
Gleichungen<br />
<br />
2 <br />
1 <br />
<br />
Y s G s X s<br />
X s F s Y s<br />
X s X s X s<br />
2 1<br />
2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
X s X s F s Y s<br />
Y s G s X s F s Y s<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Y s<br />
<br />
X s 1 G s F s<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 128
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.2.6 Differentialgleichungen <strong>und</strong> Blockschaltbild<br />
Us<br />
<br />
<br />
Us : Eingangssignal U s<br />
Ys : Ausgangssignal Y s<br />
G s : Übertragungsfunktion Y U -1 Frequenzbereich<br />
a , b :<br />
i<br />
n :<br />
m :<br />
i<br />
<br />
G s<br />
Koeffizienten<br />
<br />
<br />
Y s<br />
<br />
U s<br />
Ordnung des Nennerpolynoms<br />
Ordnung des Zählerpolynoms<br />
ut : Eingangssignal U<br />
Ys<br />
<br />
Zeitbereich<br />
yt : Ausgangssignal Y<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
Y s b s ... b s b<br />
<br />
n<br />
U s s a s a s a<br />
m<br />
m<br />
1 0<br />
n1<br />
n1 ...<br />
1 0<br />
n n 1<br />
m<br />
<br />
n1 ... <br />
1<br />
<br />
0 m ...<br />
<br />
1<br />
<br />
0 <br />
Y s s a s a s a U s b s b s b<br />
Differentialgleichung<br />
normale Darstellung<br />
n n1<br />
m<br />
d d d d d<br />
n 1<br />
...<br />
1 1 0 m<br />
...<br />
n n<br />
m<br />
1 0<br />
<br />
y t a y t a y t a y t b u t b u t b u t<br />
dt dt dt dt dt<br />
Us<br />
<br />
b<br />
0<br />
b 1<br />
bm<br />
1<br />
b<br />
m<br />
+<br />
<br />
1<br />
s<br />
+<br />
1<br />
s<br />
+<br />
1<br />
s<br />
+<br />
1<br />
s<br />
Ys<br />
<br />
an<br />
1<br />
2<br />
an<br />
<br />
a<br />
1<br />
a<br />
0<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 129
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
alternative<br />
Darstellung<br />
6.3 Stabilität<br />
6.3.1 Stabilität am geschlossenen Regelkreis<br />
Gs : Übertragungsfunktion System<br />
Zs : Zählerpolynom<br />
z<br />
i<br />
:<br />
m :<br />
Ns :<br />
Nullstellen des Zählerpolynoms<br />
Ordnung des Zählerpolynoms<br />
charakteristisches Polynom, Nennerpolynom<br />
p<br />
i<br />
: Nullstellen des Nennerpolynoms<br />
n : Ordnung des Nennerpolynoms<br />
, , cd , : Konstanten<br />
a : Koeffizienten<br />
i<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Zähler<br />
Nenner<br />
Andere<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
Z s<br />
<br />
N s<br />
Die Polstellen p i (p = σ + j ∙ ω) sind die Nullstellen des Nennerpolynoms N(s):<br />
N s s p s p s p<br />
<br />
1 2<br />
...<br />
n<br />
<br />
G p<br />
i <br />
<br />
charakteristische<br />
Gleichung<br />
Nullstellen<br />
Ns 0<br />
Die Nullstellen z i (z = σ + j ∙ ω) sind die Nullstellen des Zählerpolynoms Z(s):<br />
Z s s z s z s z<br />
<br />
1 2<br />
...<br />
m<br />
Gzi<br />
0<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 130
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
komplexe Ebene<br />
p1,<br />
p<br />
4: reelle Polstellen<br />
p ,<br />
2 3<br />
1 2<br />
p : komplex konjugierte Polstellen<br />
z , z : reelle Nullstellen<br />
z ,<br />
3 4<br />
z : komplex konjugierte Nullstellen<br />
Stabilität<br />
Sonderformen aus<br />
der Mathematik<br />
Ein System ist stabil, wenn alle Polstellen im linken Teil der komplexen Ebene liegen:<br />
Re p 0<br />
<br />
i<br />
<br />
Form Bedingungen Stabilitätsbedingung, hinreichend<br />
Gs<br />
<br />
1<br />
s <br />
α reell 0<br />
<br />
G s<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
n<br />
s<br />
<br />
<br />
c s <br />
d <br />
2 2<br />
s <br />
<br />
<br />
α reell, n >1 0<br />
α <strong>und</strong> ω reell 0<br />
Sonderformen<br />
aus der<br />
Regelungstechnik<br />
Form<br />
1<br />
s a s ... a s a<br />
<br />
n<br />
n 1<br />
G s<br />
n1 1 0<br />
Stabilitätsbedingung, nicht hinreichend<br />
a 0<br />
i<br />
Kürzen von<br />
Polstellen<br />
<br />
<br />
Form<br />
<br />
G s<br />
Stabilitätsbedingung, hinreichend<br />
1<br />
a <br />
s a<br />
0 0<br />
<br />
2<br />
G s<br />
0<br />
1<br />
s a s a<br />
1 0<br />
1<br />
s a s a s a<br />
<br />
3 2<br />
G s<br />
2 1 0<br />
1<br />
s a s a s a s a<br />
<br />
4 3 2<br />
G s<br />
<br />
n<br />
n 1<br />
G s<br />
3 2 1 0<br />
1<br />
s a s ... a s a<br />
n1 1 0<br />
a 0<br />
a<br />
1<br />
0<br />
0<br />
a1 a2 a0 0<br />
Polstellen mit negativem Realteil dürfen gekürzt werden.<br />
Polstellen mit positivem Realteil dürfen nicht gekürzt werden.<br />
a a a a a a<br />
2 2<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
3<br />
<br />
1<br />
<br />
3<br />
<br />
0<br />
0<br />
Routh-Hurwitz Stabilitätsbedingung<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 131
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion<br />
Das System ist stabil, da a0 1 0.<br />
<br />
G s<br />
1<br />
s 1<br />
stabil?<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
► Beispiel<br />
G s <br />
s<br />
Das System ist stabil, da a1 2 0 <strong>und</strong> a0 1 0.<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion <br />
2<br />
1<br />
2 s1<br />
stabil?<br />
1<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion Gs <br />
3 2<br />
s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
Das System ist stabil, da a1 a2 a0 2 4 1 0 .<br />
1<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion Gs <br />
4 3 2<br />
s 8 s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
2 2 2 2<br />
Das System ist nicht stabil, da a1 a2 a3 a1 a3 a0 2 48 2 8 1 4 0 .<br />
G s<br />
Ist das System mit der Übertragungsfunktion <br />
4<br />
Das System ist nicht stabil, da a4 0 .<br />
1<br />
<br />
5 3 2<br />
s 0<br />
s 8 s 4 s 2 s 1<br />
stabil?<br />
► Beispiel<br />
s 2<br />
s 1<br />
1<br />
s 2<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
Das System mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
ist stabil.<br />
► Beispiel<br />
s 2<br />
s 1<br />
1<br />
s 2<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
Das System mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
<br />
s<br />
2<br />
s1 s<br />
2<br />
ist nicht stabil.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 132
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.3.2 Stabilität am offenen Regelkreis<br />
6.3.2.1 Stabilitätskriterium von Nyquist<br />
<br />
Rs <br />
+<br />
<br />
GR<br />
s<br />
<br />
GS<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
YM<br />
s<br />
GM<br />
s<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Gs :<br />
R <br />
<br />
Übertragungsfunktion des<br />
geschlossenen Regelkreises<br />
G s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
M <br />
Rs .<br />
G s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
Ys :<br />
<br />
M<br />
Führungsgrösse, Sollwert<br />
Regelgrösse, Istwert<br />
Y s : Ausgangssignal bei offenem Regelkreis<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
: Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Hinweis<br />
offener Regelkreis<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Nyquistdiagramm<br />
Stabilität<br />
Gilt nur bei Regelkreisen mit Gegenkopplung, negativer Rückkopplung.<br />
Y<br />
M<br />
s<br />
<br />
R s<br />
<br />
G s<br />
<br />
G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
<br />
R <br />
S <br />
<br />
Y s G s G s<br />
<br />
R s 1 G s G s G s<br />
R S M<br />
x-Achse: ReGR j GS j GM<br />
j <br />
y-Achse: ImG R j G S j G M j <br />
Ein geschlossener Regelkreis ist stabil, wenn die Ortskurve des offenen Regelkreises G R (s) ∙ G S (s) ∙<br />
G M (s) im Nyquistdiagramm den Punkt (-1, 0) nicht umschliesst.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 133
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
offener Regelkreis<br />
Nyquistdiagramm<br />
<br />
G s G s G s <br />
R S M<br />
10<br />
1 s1 0.5 s1 0.01<br />
s<br />
► Beispiel<br />
Der geschlossene Regelkreis ist stabil.<br />
offener Regelkreis<br />
Nyquistdiagramm<br />
<br />
G s G s G s <br />
R S M<br />
500<br />
1 s1 0.5 s1 0.01<br />
s<br />
Der geschlossene Regelkreis ist nicht stabil.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 134
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.3.2.2 Stabilitätskriterium im Bodediagramm<br />
<br />
Rs <br />
+<br />
<br />
GR<br />
s<br />
<br />
GS<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
YM<br />
s<br />
GM<br />
s<br />
<br />
Gs<br />
<br />
Gs :<br />
R <br />
<br />
Übertragungsfunktion des<br />
geschlossenen Regelkreises<br />
G s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
M <br />
Rs .<br />
G s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
Ys :<br />
<br />
M<br />
Führungsgrösse, Sollwert<br />
Regelgrösse, Istwert<br />
Y s : Ausgangssignal bei offenem Regelkreis<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
: Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Hinweis<br />
offener Regelkreis<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Bodediagramm<br />
Stabilität<br />
Gilt nur bei Regelkreisen mit Gegenkopplung, negativer Rückkopplung.<br />
Y<br />
' s<br />
<br />
R s<br />
<br />
G s<br />
<br />
G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
<br />
R <br />
S <br />
<br />
Y s G s G s<br />
<br />
R s 1 G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
Amplitudengang: 20dB log GR j GS j GM<br />
j <br />
Phasengang: argGR j GS j GM<br />
j <br />
Ein geschlossener Regelkreis ist stabil, wenn der offene Regelkreis G R (s) ∙ G S (s) ∙ G M (s) im<br />
Bodediagramm bei einer Phasendrehung von -180° (-π) kleiner als 1 (0 dB) ist.<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 135
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
offener Regelkreis<br />
Bodediagramm<br />
<br />
G s G s G s <br />
R S M<br />
10<br />
1 s1 0.5 s1 0.01<br />
s<br />
► Beispiel<br />
Das System ist stabil.<br />
offener Regelkreis<br />
Bodediagramm<br />
<br />
G s G s G s <br />
R S M<br />
5000<br />
1 s1 0.5 s1 0.01<br />
s<br />
Das System ist nicht stabil.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 136
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.3.2.3 Amplitudenreserve <strong>und</strong> Phasenreserve<br />
1 <br />
20dB<br />
log<br />
: ar<br />
<br />
Amplitudenreserve dB<br />
<br />
r<br />
: Phasenreserve rad<br />
Kreisfrequenz für eine Verstärkung von 1 (0 dB),<br />
<br />
D<br />
:<br />
Durchtrittsfrequenz<br />
rad s -1<br />
<br />
: Kreisfrequenz für eine Phasenverschiebung von -180° (-π) rad s -1<br />
180<br />
Hinweise<br />
Gilt nur bei Regelkreisen mit Gegenkopplung, negativer Rückkopplung.<br />
Es ist der Frequenzgang der offenen Regelkreises zu verwenden.<br />
Nyquistdiagramm<br />
Name Beschreibung Bedingung<br />
Amplitudenreserve<br />
reziproker Abstand zwischen Ursprung<br />
<strong>und</strong> Schnittpunkt mit der realen Achse<br />
Phasenverschiebung = -180° (-π)<br />
Phasenreserve<br />
Winkel beim Schnittpunkt mit dem Verstärkung des offenen<br />
Einheitskreis<br />
Regelkreises = 1 (0 dB)<br />
Bodediagramm<br />
Name Beschreibung Bedingung<br />
Amplitudenreserve<br />
reziproker Abstand zur<br />
„1 (0 dB) Grenze“<br />
Phasenverschiebung = -180° (-π)<br />
Phasenreserve<br />
Winkel zur<br />
Verstärkung des offenen<br />
„-180° (-π) Grenze“ Regelkreises = 1 (0 dB)<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 137
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4 Regler<br />
6.4.1 Reglerübersicht<br />
6.4.1.1 Schrittantwort<br />
P- <strong>und</strong> PD-Regler<br />
I-, PI <strong>und</strong> PID-Regler<br />
I-Regler<br />
P- <strong>und</strong> PI Regler<br />
PD- <strong>und</strong> PID-Regler<br />
Aufbau<br />
P- <strong>und</strong> PD-Regler weisen wegen dem fehlenden I-Anteil eine bleibende Regelabweichung auf.<br />
I-, PI <strong>und</strong> PID-Regler weisen wegen dem I-Anteil keine bleibende Regelabweichung auf.<br />
I-Regler sind langsame Regler.<br />
P- <strong>und</strong> PI Regler sind mittelschnelle Regler.<br />
PD- <strong>und</strong> PID Regler sind wegen dem D-Anteil die schnellsten Regler.<br />
6.4.1.2 Störverhalten<br />
Werte<br />
Zeitverlauf<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 138
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.2 P-Regler<br />
et <br />
<br />
G s K<br />
R<br />
P<br />
ut <br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K :<br />
P<br />
Verstärkung<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
Zeitbereich<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Bodediagramm<br />
R<br />
<br />
G s K<br />
keine<br />
keine<br />
<br />
P<br />
P<br />
<br />
u t K e t<br />
dB<br />
20 log P <br />
A dB K<br />
0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K P = 10<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 139
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Impulsantwort mit K P = 10 Schrittantwort mit K P = 10<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 140
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.3 I-Regler<br />
et <br />
G<br />
R<br />
s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
I<br />
ut <br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
T , T : Nachstellzeit rad -1 s<br />
I<br />
I<br />
N<br />
K : Verstärkung rad s -1<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
G<br />
R<br />
s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
I<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K<br />
<br />
s<br />
I<br />
K<br />
I<br />
1<br />
<br />
T<br />
I<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
Zeitbereich<br />
p1 0<br />
keine<br />
<br />
u t<br />
1 t<br />
<br />
T<br />
I<br />
0<br />
<br />
e t dt<br />
<br />
t<br />
<br />
I<br />
<br />
0<br />
<br />
u t K e t dt<br />
K<br />
I<br />
1<br />
<br />
T<br />
I<br />
Amplitudengang<br />
A<br />
dB<br />
1 <br />
<br />
20dB<br />
log <br />
<br />
TI<br />
<br />
<br />
A<br />
dB<br />
K<br />
<br />
<br />
<br />
I<br />
20dB<br />
log<br />
K<br />
I<br />
1<br />
<br />
T<br />
I<br />
Phasengang<br />
<br />
<br />
2<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 141
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
T I = 1<br />
Impulsantwort mit T I = 1 Schrittantwort mit T I = 1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 142
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.4 D-Regler<br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
6.4.4.1 theoretischer D-Regler<br />
et <br />
<br />
G s s T<br />
R<br />
D<br />
ut <br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
T , T : Vorhaltzeit rad -1 s<br />
D<br />
D<br />
V<br />
K : Differenzierbeiwert rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
Zeitbereich<br />
R<br />
<br />
G s s T<br />
keine<br />
z1 0<br />
D<br />
d<br />
ut<br />
TD<br />
e t<br />
dt<br />
<br />
d<br />
ut<br />
K e t<br />
dt<br />
<br />
<br />
D<br />
KD TD<br />
Amplitudengang<br />
dB<br />
20 log<br />
<br />
<br />
A dB T<br />
D<br />
dB<br />
20 log<br />
<br />
<br />
A dB K<br />
D<br />
Phasengang<br />
Bodediagramm<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 143
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
T D = 1<br />
Problem mit<br />
theoretischem<br />
D-Regler<br />
(mit T D = 1 rad -1 s)<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird fast unbeschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
e t sin 0.01 t<br />
u t 10.01 cos 0.01<br />
t<br />
<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
u t 11cos 1<br />
t<br />
sin1 t<br />
<br />
e t<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
6<br />
6 6<br />
sin 10<br />
t<br />
ut 110 cos10<br />
t<br />
e t<br />
Impulsantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
Schrittantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 144
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.4.2 praktischer D-Regler<br />
et <br />
G<br />
R<br />
s<br />
sT <br />
D<br />
sT 1<br />
ut <br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
Zeitbereich<br />
G<br />
R<br />
s<br />
1<br />
p1<br />
<br />
T<br />
z1 0<br />
sT <br />
D<br />
T<br />
sT <br />
D<br />
1<br />
d d<br />
u t T u t TD<br />
e t<br />
dt dt<br />
<br />
T<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
A<br />
dB<br />
T<br />
<br />
<br />
T<br />
1<br />
<br />
D<br />
20dB<br />
log<br />
2 2<br />
<br />
2<br />
arctan <br />
T <br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 145
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt<br />
sT <br />
D<br />
1<br />
GRs<br />
s T G1 sG2<br />
s<br />
s T<br />
1 s T<br />
1<br />
D<br />
G s<br />
1<br />
G s<br />
2<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
T D = 1, T = 0.1 T D = 1, T = 0.01<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 146
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit T D = 1 rad -1 s<br />
<strong>und</strong> T = 0.01 rad -1 s)<br />
s<br />
1<br />
GR<br />
s<br />
s G1 s<br />
G2<br />
s<br />
0.01 s1 0.01 s1<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
G2<br />
s<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 147
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
kein Problem mit<br />
praktischem<br />
D-Regler<br />
(mit T D = 1 rad -1 s<br />
<strong>und</strong> T = 0.01 rad -1 s)<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird beschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
e t sin 0.01<br />
t<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
sin1<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
6<br />
sin 10<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 148
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.5 PI-Regler<br />
et <br />
K<br />
P<br />
+<br />
ut <br />
K<br />
P<br />
sT<br />
I<br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TI,<br />
T<br />
N<br />
: Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
K 1 <br />
P<br />
KP s TI 1<br />
s TI<br />
1<br />
GR s<br />
KP KP 1 KP<br />
<br />
s TI s TI TI s s TI<br />
p1 0<br />
1<br />
z1<br />
<br />
T<br />
I<br />
Zeitbereich<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K<br />
u t K e t e t dt<br />
t<br />
<br />
P<br />
<br />
T<br />
<br />
I 0<br />
P<br />
<br />
K 2 2<br />
<br />
P<br />
AdB<br />
20dB log<br />
TI<br />
1<br />
<br />
TI<br />
<br />
1 <br />
arctan<br />
<br />
<br />
T I <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 149
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt<br />
KP s TI 1<br />
KP<br />
1<br />
GRs<br />
<br />
s TI<br />
1<br />
G1 s G2 s G3<br />
s<br />
T s T s<br />
I<br />
I<br />
G s<br />
1<br />
G s<br />
2<br />
G s<br />
3<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
T I = 1 T I = 0.1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 150
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit K P = 10<br />
<strong>und</strong> T I = 1 rad -1 s)<br />
10 s<br />
1<br />
10 1<br />
GR<br />
s<br />
<br />
s 1<br />
G1 s G2 s G3<br />
s<br />
1 s 1 s<br />
G2<br />
s<br />
G s<br />
G s<br />
1 3<br />
<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 151
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 152
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.6 PD-Regler<br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
6.4.6.1 theoretischer PD-Regler<br />
et <br />
K<br />
P<br />
+<br />
ut <br />
K T s<br />
P<br />
D<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Polstellen<br />
Nullstellen<br />
Zeitbereich<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
1<br />
G s K K T s K s T<br />
R P P D P D<br />
keine<br />
1<br />
z1<br />
<br />
T<br />
D<br />
d<br />
u t KP e t KP TD<br />
e t<br />
dt<br />
<br />
2 2<br />
20 log 1<br />
A dB K T<br />
dB P D<br />
arctan<br />
<br />
T <br />
<br />
D<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 153
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt<br />
<br />
R P D P D<br />
G1<br />
s<br />
G s<br />
<br />
2<br />
<br />
<br />
G s K s T 1 K s T 1<br />
G s G s<br />
1 2<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K P = 10, T D = 1 K P = 10, T D = 0.1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 154
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit K P = 10<br />
<strong>und</strong> T D = 1 rad -1 s)<br />
<br />
G s<br />
1<br />
<br />
G s<br />
2<br />
<br />
<br />
1 2<br />
<br />
G s 10 s 1 10 s 1<br />
G s G s<br />
R<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 155
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Problem mit<br />
theoretischem<br />
D-Regler<br />
(mit K P = 10<br />
<strong>und</strong> T D = 1 rad -1 s)<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird fast unbeschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
e t sin 0.01 t<br />
u t 10sin 0.01 t 101 0.01 cos 0.01<br />
t<br />
<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
u t 10sin 1t 10 11cos 1<br />
t<br />
sin1 t<br />
<br />
e t<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
6<br />
sin 10<br />
t<br />
ut 10sin 10 6 t 10 110 6 cos 10<br />
6 t<br />
e t<br />
Impulsantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
Schrittantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 156
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.6.2 praktischer PD-Regler<br />
et <br />
K P<br />
sT <br />
1<br />
+<br />
ut <br />
KP<br />
TD<br />
s<br />
sT 1<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
sT <br />
D<br />
1<br />
GRs<br />
KP<br />
sT 1<br />
TD<br />
T<br />
Polstellen<br />
1<br />
p1<br />
<br />
T<br />
Nullstellen<br />
1<br />
z1<br />
<br />
T<br />
D<br />
Zeitbereich<br />
d<br />
d<br />
u t T u t KP e t KP TD<br />
e t<br />
dt<br />
dt<br />
<br />
Amplitudengang<br />
<br />
AdB<br />
<br />
20dB log<br />
KP<br />
<br />
<br />
<br />
T<br />
2 2<br />
D<br />
T<br />
2 2<br />
1<br />
<br />
1<br />
<br />
<br />
Phasengang<br />
T TD<br />
<br />
arctan<br />
2 <br />
<br />
TTD<br />
1<br />
<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 157
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt<br />
sT 1 1<br />
G s<br />
K K s T 1<br />
G1 s G2 s G3<br />
s<br />
1 s T<br />
1<br />
D<br />
R P P D<br />
s T<br />
G1<br />
s<br />
G s<br />
2<br />
G s<br />
3<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K P = 10, T D = 1, T = 0.1 K P = 10, T D = 1, T = 0.01<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 158
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit K P = 10,<br />
T D = 1 rad -1 s<br />
<strong>und</strong> T = 0.01 rad -1 s)<br />
s 1 1<br />
GR<br />
s<br />
10 10 s 1<br />
G1 s G2 s G3<br />
s<br />
0.01 s1 0.01 s1<br />
G s<br />
1<br />
G s<br />
2<br />
G s<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
3<br />
<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 159
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
kein Problem mit<br />
theoretischem<br />
D-Regler<br />
(mit K P = 10,<br />
T D = 1 rad -1 s<br />
<strong>und</strong> T = 0.01 rad -1 s)<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird beschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
e t sin 0.01<br />
t<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
sin1<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
6<br />
sin 10<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 160
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.7 PID-Regler<br />
DIN<br />
vereinfacht<br />
6.4.7.1 theoretischer PID-Regler<br />
K<br />
P<br />
et <br />
K<br />
P<br />
sT<br />
I<br />
+<br />
ut <br />
K T s<br />
P<br />
D<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Zeitbereich<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
2<br />
K 1 <br />
P<br />
KP s TI TD s TI<br />
1<br />
GR s<br />
KP KP TD s KP 1 s TD<br />
<br />
s TI s TI TI<br />
s<br />
t<br />
K<br />
d<br />
u t K e t e t dt K T e t<br />
dt<br />
P<br />
<br />
P P D<br />
TI<br />
0<br />
K 4 2 2 2 2 2<br />
<br />
P<br />
AdB 20dB log<br />
TI TD 2 TI TD TI<br />
1<br />
<br />
TI<br />
<br />
2<br />
<br />
TI TD<br />
1<br />
arctan <br />
TI<br />
<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 161
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt für T I >> T D<br />
G<br />
R<br />
s<br />
2<br />
KP s TI TD s TI<br />
1<br />
<br />
T s<br />
I<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K P = 10, T I = 1, T D = 0.1 K P = 10, T I = 1, T D = 0.01<br />
Bodediagramm,<br />
exakt für T D >> T I<br />
G<br />
R<br />
s<br />
2<br />
KP s TI TD s TI<br />
1<br />
<br />
T s<br />
I<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit K P = 10,<br />
T I = 1 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T D = 0.01 rad -1 s)<br />
G s<br />
1<br />
G s<br />
G s<br />
2 3<br />
G s<br />
4<br />
s<br />
s<br />
<br />
2<br />
10 0.01 s s1 10 0.01 1.01 98.99<br />
GR<br />
s<br />
<br />
1 s 1<br />
s<br />
1<br />
GR<br />
s<br />
0.1 s 1.01<br />
s 98.99<br />
G1 s G2 s G3 s G4<br />
s<br />
s<br />
<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 162
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 4 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 163
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Problem mit<br />
theoretischem<br />
D-Regler<br />
(mit K P = 10,<br />
T I = 1 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T D = 0.01 rad -1 s)<br />
Tieffrequentes Rauschen am Eingang wird fast unbeschränkt verstärkt:<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird fast unbeschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
et sin 0.01 t<br />
ut <br />
10 sin 0.01 t 10 100 cos 0.01<br />
t<br />
10 0.01 0.01 cos 0.01 t<br />
<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
sin1 t<br />
ut <br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
10sin 1t<br />
10 1 cos 1t<br />
<br />
10 0.01 1 cos 1 t<br />
<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
6<br />
sin 10<br />
t<br />
e t<br />
ut <br />
<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
<br />
6 6 6<br />
t t<br />
6 6<br />
t<br />
10 sin 10 10 10 cos 10 <br />
10 0.0110 cos 10 <br />
<br />
Impulsantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
Schrittantwort<br />
<strong>und</strong>ef.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 164
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.4.7.2 praktischer PID-Regler<br />
K P<br />
sT <br />
1<br />
et <br />
s T<br />
s T<br />
1<br />
I<br />
K<br />
P<br />
+<br />
ut <br />
KP<br />
TD<br />
s<br />
sT 1<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion<br />
<br />
A : Amplitudengang dB<br />
dB<br />
<br />
et : Eingangssignal X<br />
: Phasengang rad<br />
ut : Ausgangssignal X<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T 1 1 K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s s T T s T s<br />
2 2<br />
P I D I P I D I<br />
2<br />
I<br />
1<br />
I<br />
<br />
T<br />
T<br />
I<br />
D<br />
T<br />
T<br />
Zeitbereich<br />
t<br />
d<br />
K<br />
d<br />
u t T u t K e t e t dt K T e t<br />
dt T<br />
<br />
dt<br />
P<br />
<br />
P P D<br />
I 0<br />
Amplitudengang<br />
A<br />
dB<br />
K<br />
<br />
20dB<br />
log<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T T 2 T T T<br />
1<br />
<br />
<br />
4 2 2 2 2 2<br />
P<br />
I D I D I<br />
TI<br />
2 2<br />
T<br />
1<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 165
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
exakt für T I >> T D<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
K P = 10, T I = 1, T D = 0.1, T = 0.01 K P = 10, T I = 1, T D = 0.01, T = 0.001<br />
Bodediagramm,<br />
exakt für T D >> T I<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 166
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Bodediagramm,<br />
angenähert<br />
(mit K P = 10,<br />
T I = 1 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T D = 0.01 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T = 0.0001 rad -1 s)<br />
G<br />
R<br />
s<br />
G s<br />
1<br />
G s<br />
G s<br />
2 3<br />
s<br />
s<br />
<br />
<br />
0.01 1.01 98.99<br />
<br />
2<br />
10 0.01 s s1 10<br />
2<br />
1 0.0001 s s 1 0.0001 s s 10000<br />
1 1<br />
GR<br />
s 1000s 1.01 s<br />
98.99<br />
<br />
s s10000<br />
1 1<br />
GR<br />
s<br />
0.1 s 1.01<br />
s 98.99<br />
G1 s G2 s G3 s G4 s G5<br />
s<br />
s 0.0001s1<br />
G s<br />
G s<br />
4 5<br />
<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 167
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 4 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 5 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G R (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 168
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
kein Problem mit<br />
theoretischem<br />
D-Regler<br />
(mit K P = 10,<br />
T I = 1 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T D = 0.01 rad -1 s <strong>und</strong><br />
T = 0.0001 rad -1 s)<br />
Tieffrequentes Rauschen am Eingang wird fast unbeschränkt verstärkt:<br />
Hochfrequentes Rauschen am Eingang wird beschränkt verstärkt:<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
e t sin 0.01<br />
t<br />
<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
sin1<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Eingangs(rausch)signal<br />
6<br />
sin 10<br />
t<br />
e t<br />
Ausgangs(rausch)signal<br />
Impulsantwort<br />
Schrittantwort<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 169
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Basisblock<br />
6.5 Todzeitglied<br />
xt <br />
sT<br />
e t<br />
yt <br />
Strukturbild<br />
T <br />
dB <br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion<br />
A : Amplitudengang dB<br />
: Phasengang rad<br />
T<br />
t<br />
: Todzeit, Zeitverzögerung s<br />
xt : Eingangssignal X<br />
<br />
yt : Ausgangssignal X<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Zeitbereich<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
T<br />
<br />
G s e <br />
sTt<br />
0 für t<br />
Tt<br />
yt xt Tt HT t xt T <br />
t<br />
t<br />
H t Tt<br />
<br />
xt Tt<br />
für t Tt<br />
AdB<br />
0<br />
dB<br />
<br />
Tt<br />
<br />
Bodediagramm<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 170
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
Impulsantwort des Systems mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
e<br />
sT t<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
:<br />
<br />
1<br />
yimp<br />
t G s<br />
<br />
<br />
e H t<br />
e H <br />
<br />
e<br />
t<br />
Ti<br />
t<br />
T <br />
tTi<br />
Tt<br />
i t Ti<br />
0 für<br />
für<br />
t<br />
Tt<br />
t T<br />
t<br />
T t = 0 T t > 0<br />
xt <br />
sT<br />
e t<br />
1<br />
s 1<br />
yt <br />
► Beispiel<br />
Schrittantwort des Systems mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
e<br />
sT t<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
:<br />
y<br />
step<br />
t<br />
<br />
1<br />
t T <br />
G s 0 für<br />
i<br />
tT<br />
<br />
<br />
i<br />
1 e HT<br />
t<br />
1<br />
e H t<br />
T <br />
t<br />
<br />
i<br />
tTi<br />
s<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
e für<br />
t<br />
Tt<br />
t T<br />
t<br />
T t = 0 T t > 0<br />
xt <br />
sT<br />
e t<br />
1<br />
s 1<br />
yt <br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 171
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
Differentialgleichung des Systems mit der Übertragungsfunktion<br />
xt <br />
sT<br />
e t<br />
ut <br />
1<br />
s 1<br />
yt <br />
<br />
G s<br />
e<br />
sT t<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
:<br />
1<br />
<br />
s 1<br />
1 <br />
1 <br />
Y s<br />
U s<br />
Y s s U s<br />
Y s s X s e<br />
<br />
1<br />
sT<br />
t<br />
0 für<br />
d t<br />
y t y t x t T<br />
t H<br />
T <br />
t<br />
t x t T<br />
t<br />
H t T<br />
t<br />
<br />
dt<br />
xt T für t T<br />
<br />
<br />
t<br />
t T<br />
t<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 172
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6 klassischer Reglerentwurf<br />
6.6.1 Regleraufbau<br />
6.6.1.1 Basisblöcke<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
S <br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
GM<br />
s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
Übertragungsfunktionen<br />
Regler<br />
GR<br />
s<br />
<br />
Regelstrecke<br />
GS<br />
s<br />
<br />
Messeinrichtung<br />
GM<br />
s<br />
<br />
6.6.1.2 offener Regelkreis<br />
<br />
R s +<br />
<br />
<br />
Es<br />
<br />
Us<br />
<br />
GR<br />
s <br />
GS<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
0<br />
YM<br />
s<br />
GM<br />
s<br />
<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
M <br />
Rs .<br />
G s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
Ys :<br />
<br />
M<br />
Führungsgrösse, Sollwert<br />
Regelgrösse, Istwert<br />
Y s : Messgrösse<br />
Es :<br />
Us :<br />
Fehler, Regelabweichung<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
Eingangssignal ohne Störgrösse<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
Y<br />
M<br />
s<br />
<br />
R s<br />
<br />
G s G s G s<br />
R S M<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 173
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.1.3 geschlossener Regelkreis ohne Störgrösse<br />
<br />
R s +<br />
<br />
<br />
Es<br />
<br />
Us<br />
<br />
GR<br />
s <br />
GS<br />
s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
YM<br />
s<br />
<br />
GM<br />
s<br />
<br />
Gs :<br />
R <br />
<br />
Übertragungsfunktion des<br />
geschlossenen Regelkreises<br />
G s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
M <br />
Rs .<br />
G s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
Ys :<br />
<br />
M<br />
Führungsgrösse, Sollwert<br />
Regelgrösse, Istwert<br />
Y s : Messgrösse<br />
Es :<br />
Us :<br />
Fehler, Regelabweichung<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
Eingangssignal ohne Störgrösse<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
Gleichungen<br />
<br />
S <br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
Y s G s U s<br />
U s G s E s<br />
Y s G s Y s<br />
M<br />
E s R s Y s<br />
M<br />
<br />
M <br />
<br />
<br />
S <br />
R <br />
<br />
<br />
S <br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
E s R s G s Y s<br />
Y s G s G s E s<br />
Y s G s G s R s G s Y s<br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
<br />
R <br />
<br />
M S <br />
<br />
U s G s R s Y s<br />
U s G s R s G s Y s<br />
U s G s R s G s G s U s<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<br />
G s<br />
<br />
<br />
R <br />
S <br />
<br />
Y s G s G s<br />
<br />
R s 1 G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
<br />
R <br />
<br />
U s G s<br />
<br />
R s 1 G s G s G s<br />
R S M<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 174
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.1.4 geschlossener Regelkreis mit Störgrösse<br />
Es<br />
<br />
Us<br />
Xs<br />
<br />
Rs <br />
+ G s <br />
+ G s<br />
<br />
Ys<br />
<br />
<br />
R<br />
<br />
Zs<br />
<br />
<br />
S<br />
YM<br />
s<br />
<br />
GM<br />
s<br />
<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
M <br />
Rs .<br />
G s : Übertragungsfunktion der Messeinrichtung<br />
Ys :<br />
<br />
M<br />
Führungsgrösse, Sollwert<br />
Regelgrösse, Istwert<br />
Y s : Messgrösse<br />
Es :<br />
Us :<br />
Zs :<br />
Xs :<br />
Fehler, Regelabweichung<br />
Eingangssignal ohne Störgrösse<br />
Störgrösse<br />
Übertragungsfunktionen<br />
<strong>Signale</strong><br />
Eingangssignal mit Störgrösse<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1 Andere<br />
Gleichungen<br />
<br />
S <br />
<br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
Y s G s X s<br />
X s U s Z s<br />
U s G s E s<br />
Y s G s Y s<br />
M<br />
E s R s Y s<br />
M<br />
<br />
M <br />
<br />
S <br />
<br />
<br />
S <br />
R <br />
<br />
S <br />
R <br />
M <br />
E s R s G s Y s<br />
Y s G s U s Z s<br />
Y s G s G s E s Z s<br />
<br />
Y s G s G s R s G s Y s Z s<br />
<br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
R <br />
<br />
M <br />
<br />
<br />
R <br />
<br />
M S <br />
<br />
U s G s R s Y s<br />
U s G s R s G s Y s<br />
U s G s R s G s G s U s<br />
Zs 0<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 175
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Resultate<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
GR s GS s GS<br />
s<br />
Y s<br />
Rs<br />
Z s<br />
1 G s G s G s 1 G s G s G s<br />
R S M R S M<br />
<br />
<br />
R <br />
Zs 0<br />
1 <br />
U s G s<br />
R s G s G s G s<br />
R S M<br />
Führungsverhalten<br />
Störverhalten<br />
<br />
Y s<br />
<br />
Y s<br />
R <br />
S <br />
<br />
G s G s<br />
<br />
1 G s G s G s<br />
R S M<br />
GS<br />
s<br />
<br />
<br />
1 G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
R s<br />
<br />
Z s<br />
Zs 0<br />
Rs 0<br />
Führungsübertragungsfunktion<br />
Störübertragungsfunktion<br />
<br />
R <br />
S <br />
Zs 0<br />
1 <br />
Y s G s G s<br />
R s G s G s G s<br />
R S M<br />
<br />
S <br />
Rs 0<br />
1 <br />
Y s G s<br />
Z s G s G s G s<br />
R S M<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 176
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.2 Entwurfsregeln am offenen Regelkreis<br />
6.6.2.1 Entwurfsregel 1 <strong>und</strong> 2, Amplitudenreserve <strong>und</strong> Phasenreserve<br />
A<br />
R<br />
: Amplitudenreserve dB<br />
<br />
R<br />
: Phasenreserve °<br />
Kreisfrequenz für eine Verstärkung von 1 (0 dB),<br />
<br />
D<br />
:<br />
Durchtrittsfrequenz<br />
rad s -1<br />
: Kreisfrequenz für eine Phasenverschiebung von -180° (-π) rad s -1<br />
R<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
Die Amplitudenreserve<br />
A<br />
R<br />
des offenen Regelkreises sollte grösser als 10 dB sein.<br />
Die Phasenreserve <br />
R<br />
des offenen Regelkreises sollte grösser als 60° bis 90° (je nach Regelkreis)<br />
sein damit keine Überschwingungen bei der Schrittantwort des geschlossenen Regelkreises<br />
vorkommen.<br />
Die Phasenreserve <br />
R<br />
des offenen Regelkreises sollte bei 45° sein, damit Überschwingungen von<br />
maximal 20% bei der Schrittantwort des geschlossenen Regelkreises vorkommen.<br />
6.6.2.2 Entwurfsregel 3, Nulldurchgang<br />
Regel<br />
Der Amplitudengang des offenen Regelkreises sollte mit einer Steigung von -20 dB pro Dekade durch<br />
den ±6 dB Bereich verlaufen.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 177
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.2.3 Entwurfsregel 4, Steigung<br />
schlecht<br />
gut<br />
Regel<br />
Regel<br />
Der Amplitudengang des offenen Regelkreises sollte so lange wie möglich eine Steigung von -20 dB<br />
pro Dekade aufweisen.<br />
6.6.3 Entwurfsregeln am geschlossenen Regelkreis<br />
6.6.3.1 Bandbreite <strong>und</strong> Anstiegszeit, Unschärferelation<br />
T<br />
A<br />
: Anstiegszeit der Schrittantwort s<br />
: 3dB Grenzkreisfrequenz rad s -1<br />
3dB<br />
Das Produkt der Anstiegszeit der Schrittantwort <strong>und</strong> der 3dB Grenzkreisfrequenz ist bei allen <strong>Systeme</strong>n<br />
annähernd gleich:<br />
► Beispiel<br />
TA<br />
3dB<br />
2.2 rad<br />
System erster Ordnung mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
10<br />
s 10<br />
.<br />
Amplitudengang<br />
Schrittantwort<br />
Folgendes kann dem Amplitudengang <strong>und</strong> der Schrittantwort entnommen werden:<br />
1<br />
3dB<br />
9.98 rad s<br />
y 0.0105 s 0.1<br />
y<br />
T<br />
step<br />
step<br />
A<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
0.23 s 0.9<br />
0.23 s 0.0105 s 0.22 s<br />
Nun kann die Regel überprüft werden:<br />
T<br />
A<br />
<br />
<br />
1<br />
3dB<br />
0.22 s 9.98 rad s 2.2 rad<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 178
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
► Beispiel<br />
System erster Ordnung mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
10 10<br />
<br />
s10 s10<br />
.<br />
Amplitudengang<br />
Schrittantwort<br />
Folgendes kann dem Amplitudengang <strong>und</strong> der Schrittantwort entnommen werden:<br />
1<br />
3dB<br />
6.42 rad s<br />
y 0.0532 s 0.1<br />
y<br />
T<br />
step<br />
step<br />
A<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
0.389 s 0.9<br />
0.389 s 0.0532 s 0.336 s<br />
Nun kann die Regel überprüft werden:<br />
T<br />
A<br />
<br />
<br />
1<br />
3dB<br />
0.336 s 6.42 rad s 2.2 rad<br />
► Beispiel<br />
System erster Ordnung mit der Übertragungsfunktion<br />
<br />
G s<br />
10 10 10<br />
<br />
s10 s10 s10<br />
.<br />
Amplitudengang<br />
Schrittantwort<br />
Folgendes kann dem Amplitudengang <strong>und</strong> der Schrittantwort entnommen werden:<br />
3dB<br />
5.09 rad s<br />
y 0.11 s 0.1<br />
y<br />
T<br />
step<br />
step<br />
A<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
0.532 s 0.9<br />
0.532 s 0.11 s 0.422 s<br />
Nun kann die Regel überprüft werden:<br />
T<br />
A<br />
<br />
<br />
1<br />
3dB<br />
0.422 s 5.09 rad s 2.2 rad<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 179
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4 Regelstrecken des Typs A<br />
6.6.4.1 Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
K : Polkonstanten rad -1 s<br />
i<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Typenbeschreibung<br />
Normal<br />
Zerlegt<br />
Bodediagramm<br />
Regelstrecken des Typs A haben bei tiefen Kreisfrequenzen einen dominierenden P-Anteil.<br />
GS<br />
G<br />
S<br />
S<br />
s<br />
s<br />
<br />
K s 1 K s 1 K s 1 0.1 s 1 0.01 s 1 0.001 s 1<br />
1 2 3<br />
1 1<br />
<br />
1 1 1 1<br />
<br />
0.1 s 1 0.01 s 1 0.001 s 1 0.1 s 1 0.01 s 1 0.001 s 1<br />
<br />
<br />
<br />
G s G s G s G s<br />
1 2 3<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
G s G s G s<br />
1 2 3<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 180
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 181
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G S (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G S (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 182
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.2 Regler mit 20% Überschwingen<br />
6.6.4.2.1 P-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K :<br />
P<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
R<br />
<br />
G s K<br />
P<br />
Bestimmung von K P<br />
<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s 14<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 183
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
y step (t∞) = 0.933 y step (t∞) = 0.0667<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
u step (t∞) = 0.933<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 184
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.2.2 I-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
T , T : Nachstellzeit rad -1 s<br />
I<br />
I<br />
N<br />
K : Verstärkung rad s -1<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
G<br />
R<br />
s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
I<br />
Bestimmung von T I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s<br />
1<br />
<br />
0.1<br />
s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 185
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
y step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 186
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.2.3 PI-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TI,<br />
T<br />
N<br />
: Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
K 1 <br />
P<br />
KP s TI<br />
1<br />
GR s<br />
KP KP<br />
1 <br />
s TI s TI TI<br />
s <br />
Bestimmung von<br />
K P <strong>und</strong> T I<br />
<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die Nullstelle des PI-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
11 0.1s<br />
1<br />
<br />
0.1 s <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 187
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 188
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.2.4 praktischer PID-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Bestimmung von<br />
K P , T I , T D <strong>und</strong> T<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die erste (dominante) Nullstelle des PID-Reglers die erste (dominante)<br />
Polstelle der Regelstrecke kompensiert.<br />
T D wird so gewählt, dass die zweite Nullstelle des PID-Reglers die zweite Polstelle der Regelstrecke<br />
kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = T D / 10.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
50<br />
<br />
0.1 0. 001s<br />
Amplitudengang<br />
2<br />
0.1 0.01 s 0.1 s1<br />
2<br />
s<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 189
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 190
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.2.5 Übersicht<br />
Regler<br />
stationärer<br />
Fehler<br />
3dB Grenzkreisfrequenz ω 3dB Anregelzeit (90%) Ausregelzeit (110%)<br />
P-Regler ja 162 rad s -1 18 ms 36 ms<br />
I-Regler nein 13 rad s -1 214 ms 492 ms<br />
PI-Regler nein 141 rad s -1 20 ms 47 ms<br />
praktischer<br />
PID-Regler<br />
nein 747 rad s -1 4.1 ms 8.9 ms<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 191
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.3 Regler ohne Überschwingen<br />
6.6.4.3.1 P-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K :<br />
P<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
R<br />
<br />
G s K<br />
P<br />
Bestimmung von K P<br />
<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 60° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s 8<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 192
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
y step (t∞) = 0.889 y step (t∞) = 0.111<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
u step (t∞) = 0.889<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 193
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.3.2 I-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
T , T : Nachstellzeit rad -1 s<br />
I<br />
I<br />
N<br />
K : Verstärkung rad s -1<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
G<br />
R<br />
s<br />
1<br />
<br />
sT <br />
I<br />
Bestimmung von T I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 70° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s<br />
1<br />
<br />
0.3<br />
s<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 194
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 195
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.3.3 PI-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TI,<br />
T<br />
N<br />
: Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
K 1 <br />
P<br />
KP s TI<br />
1<br />
GR s<br />
KP KP<br />
1 <br />
s TI s TI TI<br />
s <br />
Bestimmung von<br />
K P <strong>und</strong> T I<br />
<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die Nullstelle des PI-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 70° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
3 0.1s<br />
1<br />
<br />
0.1 s <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 196
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 197
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.3.4 praktischer PID-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Bestimmung von<br />
K P , T I , T D <strong>und</strong> T<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die erste (dominante) Nullstelle des PID-Reglers die erste (dominante)<br />
Polstelle der Regelstrecke kompensiert.<br />
T D wird so gewählt, dass die zweite Nullstelle des PID-Reglers die zweite Polstelle der Regelstrecke<br />
kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = T D / 10.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 70° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
20<br />
<br />
0.1 0. 001s<br />
Amplitudengang<br />
2<br />
0.1 0.01 s 0.1 s1<br />
2<br />
s<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 198
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 1<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 199
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.4.3.5 Übersicht<br />
Regler stationärer Fehler Durchtrittsfrequenz ω D Anregelzeit (90%) Ausregelzeit (110%)<br />
P-Regler ja 107 rad s -1 28 ms 28 ms<br />
I-Regler nein 4.8 rad s -1 550 ms 550 ms<br />
PI-Regler nein 41 rad s -1 62 ms 62 ms<br />
praktischer<br />
PID-Regler<br />
nein 296 rad s -1 9.3 ms 9.3 ms<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 200
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5 Regelstrecken des Typs B<br />
6.6.5.1 Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
S<br />
<br />
G s : Übertragungsfunktion der Regelstrecke<br />
K : Polkonstanten rad -1 s<br />
i<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
Typenbeschreibung<br />
Normal<br />
Zerlegt<br />
Bodediagramm<br />
Regelstrecken des Typs B haben bei tiefen Kreisfrequenzen einen dominierenden I-Anteil.<br />
GS<br />
G<br />
S<br />
S<br />
s<br />
s<br />
1 1<br />
<br />
<br />
s K s K s s s s <br />
1 1 0.01 1 0.001 1<br />
1 2<br />
1 1 1 1<br />
<br />
s 0.01 s 1 0.001 s 1 s 0.01 s 1 0.001 s 1<br />
<br />
<br />
<br />
G s G s G s G s<br />
1 2 3<br />
G s G s G s<br />
1 2 3<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 1 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 201
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 2 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G 3 (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 202
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Exakter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G S (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Angenäherter Amplituden- <strong>und</strong> Phasengang für G S (s):<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 203
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.2 Regler mit 20% Überschwingen<br />
6.6.5.2.1 P-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K :<br />
P<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
R<br />
<br />
G s K<br />
P<br />
Bestimmung von K P<br />
<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s 100<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 204
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0.01<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 205
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.2.2 PI-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TI,<br />
T<br />
N<br />
: Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
K 1 <br />
P<br />
KP s TI<br />
1<br />
GR s<br />
KP KP<br />
1 <br />
s TI s TI TI<br />
s <br />
Bestimmung von<br />
K P <strong>und</strong> T I<br />
<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die Phasenreserve maximal wird.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve maximal wird.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
50 0.05 s<br />
1<br />
<br />
0.05 s <br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 206
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 207
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.2.3 praktischer PD-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
sT <br />
D<br />
1<br />
GRs<br />
KP<br />
sT 1<br />
TD<br />
T<br />
Bestimmung von<br />
K P , T <strong>und</strong> T D<br />
TD wird so gewählt, dass die Nullstelle des PD-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = TD / 10.<br />
KP wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
s 0.011<br />
450<br />
<br />
s 0. 0011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 208
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 1/450<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 209
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.2.4 praktischer PID-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Bestimmung von<br />
K P , T I , T D <strong>und</strong> T<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die erste (dominante) Nullstelle des PID-Reglers bei weit tieferen<br />
Kreisfrequenzen auftritt als die erste (dominante) Polstelle der Regelstrecke.<br />
T D wird so gewählt, dass die zweite Nullstelle des PID-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = T D / 10.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
<br />
Amplitudengang<br />
2<br />
450<br />
10.01 s 1 s1<br />
<br />
1 0.001s<br />
2<br />
s<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 210
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 211
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.2.5 Übersicht<br />
Regler stationärer Fehler Durchtrittsfrequenz ω D Anregelzeit (90%) Ausregelzeit (110%)<br />
P-Regler ja 131 rad s -1 21 ms 49 ms<br />
PI-Regler nein 85 rad s -1 29 ms 100 ms<br />
praktischer<br />
PD-Regler<br />
ja 698 rad s -1 4.4 ms 9.5 ms<br />
praktischer<br />
PID-Regler<br />
nein 698 rad s -1 4.4 ms 9.5 ms<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 212
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.3 Regler ohne Überschwingen<br />
6.6.5.3.1 P-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K :<br />
P<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
R<br />
<br />
G s K<br />
P<br />
Bestimmung von K P<br />
<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 70° beträgt.<br />
Regler<br />
GR<br />
s 35<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 213
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 1/35<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<br />
6.6.5.3.2 PI-Regler<br />
Nicht möglich, da PI-Regler unter „Regler mit 20% Überschwingen“ schon vollständig optimiert.<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 214
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.3.3 praktischer PD-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
sT <br />
D<br />
1<br />
GRs<br />
KP<br />
sT 1<br />
TD<br />
T<br />
Bestimmung von<br />
K P , T <strong>und</strong> T D<br />
TD wird so gewählt, dass die Nullstelle des PD-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = TD / 10.<br />
KP wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 70° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
s 0.011<br />
180<br />
s 0. 0011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 215
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 1/180<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 216
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.3.4 praktischer PID-Regler<br />
GR<br />
s : Übertragungsfunktion des Reglers<br />
Gs :<br />
K<br />
P<br />
:<br />
Übertragungsfunktion des geschlossenen Regelkreises<br />
Verstärkung des P-Reglers<br />
T , T : Nachstellzeit des I-Reglers rad -1 s<br />
I<br />
N<br />
TD,<br />
T<br />
V<br />
: Vorhaltzeit des D-Reglers rad -1 s<br />
T : Zeitkonstante rad -1 s<br />
: Kreisfrequenz rad s -1<br />
s : komplexe Kreisfrequenz rad s -1<br />
t : Zeit s<br />
Übertragungsfunktion<br />
Bestimmung von<br />
K P , T I , T D <strong>und</strong> T<br />
G<br />
R<br />
s<br />
K s T T s T<br />
1<br />
<br />
T s T s<br />
2<br />
P I D I<br />
<br />
2<br />
I<br />
<br />
T I wird so gewählt, dass die erste (dominante) Nullstelle des PID-Reglers bei weit tieferen<br />
Kreisfrequenzen auftritt als die erste (dominante) Polstelle der Regelstrecke.<br />
T D wird so gewählt, dass die zweite Nullstelle des PID-Reglers die erste (dominante) Polstelle der<br />
Regelstrecke kompensiert.<br />
T wird so gewählt, dass die Überhöhung des D-Anteils 20 dB ist. Also T = T D / 10.<br />
K P wird so gewählt, dass die Phasenreserve ca. 45° beträgt.<br />
Regler<br />
G<br />
R<br />
s<br />
<br />
Amplitudengang<br />
2<br />
180<br />
10.01 s 1 s1<br />
<br />
1 0.001s<br />
2<br />
s<br />
Phasengang<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
offener Regelkreis<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 217
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
Amplitudenreserve<br />
Phasenreserve<br />
geschlossener<br />
Regelkreis<br />
Führungsverhalten<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
Störverhalten<br />
bei X(s) = 0 <strong>und</strong> Z(s) = 1/s<br />
Eingangssignal<br />
bei X(s) =1/s <strong>und</strong> Z(s) = 0<br />
y step (t∞) = 1 y step (t∞) = 0<br />
u step (t∞) = 0<br />
Amplitudengang<br />
Phasengang<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 218
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> - Regelungstechnik Editiert: 21.02.2011<br />
6.6.5.3.5 Übersicht<br />
Regler stationärer Fehler Durchtrittsfrequenz ω D Anregelzeit (90%) Ausregelzeit (110%)<br />
P-Regler ja 50 rad s -1 52 ms 52 ms<br />
praktischer<br />
PD-Regler<br />
ja 271 rad s -1 10 ms 10 ms<br />
praktischer<br />
PID-Regler<br />
nein 271 rad s -1 10 ms 10 ms<br />
<strong>FH</strong> <strong>Formelsammlung</strong> 5 <strong>Signale</strong> <strong>und</strong> <strong>Systeme</strong>.doc 219