23.05.2014 Aufrufe

Programme für Lehrkräfte und Schüler am CERN - Abteilung für ...

Programme für Lehrkräfte und Schüler am CERN - Abteilung für ...

Programme für Lehrkräfte und Schüler am CERN - Abteilung für ...

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

European Organization for Nuclear Research<br />

Über 50 Jahre Gr<strong>und</strong>lagenforschung<br />

<strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> für Lehrer <strong>und</strong> Schüler<br />

<strong>am</strong> <strong>CERN</strong><br />

… das Labor … die <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> … Ideen zur modernen Physik im Unterricht …<br />

Dr. Sascha Marc Schmeling<br />

<strong>CERN</strong> PH


Überblick<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<strong>CERN</strong> – Organisation, Teilchenphysik, Forschung<br />

<strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> für Lehrer <strong>und</strong> Schüler<br />

• <strong>CERN</strong> Besuchsprogr<strong>am</strong>m<br />

• Lehrerfortbildungen<br />

• Schülerprogr<strong>am</strong>me<br />

Inhalte<br />

• Teilchenphysik<br />

• Beschleuniger <strong>und</strong> Experimente<br />

• Labore <strong>und</strong> Workshops<br />

Resourcen<br />

Ausblick<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 2


<strong>CERN</strong>


Geschichte<br />

1949<br />

Erste Ansätze ziviler Forschung<br />

im Bereich der Nukleartechnik<br />

1952<br />

Gründung des<br />

Conseil Européen pour la<br />

Recherche Nucléaire<br />

unter der Obhut der UNESCO<br />

Oktober 1952<br />

Standortauswahl für Genf<br />

1. Juli 1953<br />

Unterzeichnung der <strong>CERN</strong><br />

Charta<br />

29. September 1954<br />

Abschluß des<br />

Ratifikationsprozesses in den<br />

ursprünglichen zwölf<br />

Mitgliedsstaaten<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 4


<strong>CERN</strong> – Das Laboratorium


Menschen bei <strong>CERN</strong> – Januar 2012<br />

Angestellte<br />

<br />

Staff<br />

• 2420<br />

Fellows<br />

• 487<br />

Abgeordnete<br />

Wissenschaftler<br />

• 61<br />

Projektpersonal<br />

• 161<br />

Studenten<br />

• 134<br />

Doktoranden<br />

• 148<br />

Sonstige<br />

• 805<br />

Firmen<br />

• 3818<br />

User<br />

• 10685<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 7


Beschleuniger bei <strong>CERN</strong>


Weitere Aktivitäten <strong>am</strong> <strong>CERN</strong><br />

… eine kleine Auswahl …


<strong>CERN</strong> Neutrinos zum Gran Sasso<br />

700 m 100 m 1000m 67 m<br />

p + C (Wechselwirkungen) p + , K + (Zerfall) m + + n m


<strong>CERN</strong> bis zum Gran Sasso :<br />

732 km in einer Tiefe bis zu 11.4 km


Antimaterie


S. Myers QUB March 11, 2009<br />

Tom’s Angels and<br />

demons


Anwendung von Antimaterie - Tumorbekämpfung<br />

ACE Experiment bei <strong>CERN</strong><br />

QuickTime and a TIFF (LZW) decompressor are needed to see this picture.<br />

QuickTime and a TIFF (LZW) decompressor are needed to see this picture.<br />

*) Antiproton Cell Experiment


PROGRAMME AM <strong>CERN</strong><br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 17


<strong>CERN</strong> Besuchsprogr<strong>am</strong>me<br />

<br />

<br />

<br />

Der <strong>CERN</strong> Visits Service<br />

organisiert halbtägige<br />

Besuchsprogr<strong>am</strong>me für die<br />

allgemeine Öffentlichkeit.<br />

Diese <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> werden<br />

auch von Schulen<br />

wahrgenommen.<br />

90000<br />

80000<br />

70000<br />

60000<br />

50000<br />

40000<br />

30000<br />

Für Alumni unserer<br />

20000<br />

<strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> ermöglichen 10000<br />

wir besondere Besuche. 0<br />

2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014<br />

D<br />

Total<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 18


Schülerpraktika 2008-11 <strong>und</strong> Besuchsprogr<strong>am</strong>me<br />

<br />

Internatsschule Schloß<br />

Hansenberg<br />

<br />

Schülerbesuchsprogr<strong>am</strong>me<br />

• Netzwerk Teilchenwelt<br />

• Bisherige <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong><br />

13.-26. April 2008<br />

• 13 Teilnehmer,<br />

11 verschiedene Plätze<br />

<br />

Workshops<br />

• Vorlesungen<br />

• Masterclasses<br />

• Workshops<br />

19. April-2. Mai 2009<br />

• 8 Teilnehmer,<br />

8 verschiedene Plätze<br />

<br />

Praktikumswochen<br />

• Schülerforschungsarbeiten<br />

11.-24. April 2010<br />

• 12 Teilnehmer,<br />

10 verschiedene Plätze<br />

9.-20. Mai 2011<br />

• 12 Teilnehmer,<br />

8 verschiedene Plätze<br />

15.-28. April 2012<br />

• 12 Teilnehmer,<br />

8 verschiedene Plätze<br />

• viele verschiedene Schulen<br />

<br />

mehrtägige <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong><br />

• ausgedehnte Visits<br />

• Masterclasses<br />

• Workshops<br />

• im Rahmen des Machbaren sind<br />

auch weitere <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong><br />

möglich<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 19


Lehrerfortbildungsprogr<strong>am</strong>me <strong>am</strong> <strong>CERN</strong><br />

<br />

<br />

<br />

<br />

High-School-Teachers’ <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong><br />

• internationales Progr<strong>am</strong>m seit 1998 (3 Wochen im Sommer)<br />

National Teachers’ <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong>s<br />

• nationale <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong> in Landessprache seit 2007 (1 Woche)<br />

Einige Spin-Offs organisiert von bzw. mit Teilnehmern der<br />

langjährigen <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong>.<br />

Starkes <strong>und</strong> umfangreiches Netzwerk von Alumni in aller Welt<br />

<strong>und</strong> verstärkt nun auch in Deutschland<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 20


GTP –Deutschsprachige Lehrerfortbildungen<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Sonntag Abend – Freitag Mittag<br />

Vorlesungen<br />

• <strong>CERN</strong> Einführung<br />

• Teilchenphysik<br />

• Teilchendetektoren<br />

• Teilchenbeschleuniger<br />

• Antimaterie<br />

• Kosmologie<br />

• Anwendungen IT/Medizin<br />

• Nationale Ressourcen<br />

• Curriculum<br />

umfangreiches Besuchsprogr<strong>am</strong>m<br />

Praktika<br />

• Schulversuche zur Teilchenphysik – Teachers‘ Lab<br />

• Bau von Nebelk<strong>am</strong>mern<br />

• neu: Teilchenphysik-Masterclasses<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 21


Teilnehmer an deutschsprachigen <strong>Progr<strong>am</strong>me</strong>n<br />

140<br />

120<br />

100<br />

80<br />

60<br />

HST<br />

PhT<br />

GTP<br />

ATP<br />

40<br />

20<br />

0<br />

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 22


Netzwerk Teilchenwelt<br />

<br />

<br />

Deutschlandweite<br />

Bildungs-Initiative<br />

ab 2010<br />

Angekündigt von<br />

BM Schavan bei<br />

Eröffnung der<br />

Ausstellung<br />

„Weltmaschine“<br />

M. Kobel, TU Dresden, S. Schmeling, <strong>CERN</strong>, T. Trefzger, Uni Würzburg, M. Walter, DESY Zeuthen<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 24


Betreuung von Ex<strong>am</strong>enskandidaten<br />

<br />

Staatsex<strong>am</strong>ensarbeiten<br />

• z.B. Julian Merkert, Karlsruhe, 2008<br />

• “Project Physicsteaching”<br />

dokumentierte multimediale Vorstellung von <strong>CERN</strong> <strong>und</strong> LHC<br />

umfangsreiches Material gestaltet<br />

Konsolidierung der Lehrer-Ressourcen bei <strong>CERN</strong><br />

<br />

Dissertationen – Gentner-Progr<strong>am</strong>m<br />

• 2 Doktoranden derzeit <strong>am</strong> <strong>CERN</strong><br />

„Masterclasses <strong>und</strong> der LHC“<br />

„Cosmic Experimente im Unterricht“<br />

• mehrere Vorschläge in der Ideen- <strong>und</strong> Planungsphase<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 25


Ausgewählte<br />

INHALTE<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 26


Das Standardmodell<br />

… ist …<br />

<br />

<br />

<br />

… eine experimentell gut<br />

bestätigte Beschreibung<br />

unserer Welt auf der<br />

Ebene der<br />

Elementarteilchen<br />

… eine<br />

Zus<strong>am</strong>menfassung Alles<br />

Wissens um die Natur<br />

der kleinsten Teilchen<br />

… sehr präzise, sogar so<br />

weit, daß zukünftige<br />

Entdeckungen recht<br />

präzise vorhergesagt<br />

werden können<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 28


Kinetische<br />

Gastheorie<br />

Boltzmann<br />

Maxwell<br />

Elektromagnetismus<br />

Newton<br />

Teilchen<br />

Felder<br />

Universum<br />

Technologien<br />

1895<br />

1905<br />

1975<br />

1900<br />

1910<br />

1920<br />

1930<br />

1940<br />

1950<br />

1960<br />

1970<br />

1980<br />

1990<br />

2000<br />

e - Atom<br />

Kern<br />

p +<br />

μ -<br />

τ -<br />

νe<br />

νμ<br />

τ -<br />

ντ<br />

ν Masse<br />

e +<br />

p -<br />

n<br />

Teilchenzoo<br />

u<br />

π<br />

d s<br />

Brownsche<br />

Bewegung<br />

Spezielle<br />

Relativität<br />

c<br />

STANDARD MODEL<br />

b<br />

t<br />

Elektromagnetismus<br />

Quantenmechanik<br />

Welle-Teilchen Dualismus<br />

Spin/Fermion-Boson<br />

Antimaterie<br />

QED<br />

GUT<br />

SUSY<br />

Higgs<br />

Photon<br />

Superstrings<br />

Fermi<br />

Theorie<br />

Schwache<br />

WW<br />

P, C, CP<br />

Verletzung<br />

W Bosons<br />

W<br />

EW Vereinigung<br />

QCD<br />

Farbladung<br />

Z<br />

3 Teilchenf<strong>am</strong>ilien<br />

Starke<br />

WW<br />

Yukawa<br />

π Austausch<br />

g<br />

Radioaktivität<br />

Höhenstrahlung<br />

Galaxien;<br />

Ausdehnung des<br />

Universums<br />

Dunkle Materie<br />

Allgemeine<br />

Relativität<br />

Kernfusion<br />

Kosmische<br />

Hintergr<strong>und</strong>strahlung<br />

Dunkle Energie<br />

Big Bang<br />

Nukleosynthese<br />

Inflation<br />

Inhomogenität der<br />

Hintergr<strong>und</strong>strahlung(C<br />

OBE, WMAP)<br />

Detektor<br />

Geiger<br />

Wolken<br />

Blasenk<strong>am</strong>mer<br />

Vieldrahtk<strong>am</strong>mer<br />

Prozessrechner<br />

Moderne<br />

Detektoren<br />

Beschleuniger<br />

Zyklotron<br />

Synchrotron<br />

e + e - Ring<br />

Strahlkühlung<br />

p + p - Ring<br />

WWW<br />

GRID<br />

2010


Elektroschwache WW<br />

1973<br />

Entdeckung “neutraler Ströme” <strong>am</strong> <strong>CERN</strong> (1973)<br />

ν<br />

ν<br />

Z o<br />

Neutral current<br />

e<br />

e<br />

• Neutrino Strahl auf Blasenk<strong>am</strong>mer gerichtet<br />

• Ein Elektron mit hoher Energie erscheint aus dem ‘Nichts’


Elektroschwache WW<br />

1983<br />

Entdeckung der W <strong>und</strong> Z Bosonen <strong>am</strong> <strong>CERN</strong> (1983)<br />

W Ereignis im UA-1 Detektor<br />

Carlo Rubbia, Simon van der Meer


Elektroschwache Wechselwirkung<br />

“Universalität” : Leptonen <strong>und</strong> Quarks<br />

Müon-Zerfall:<br />

μ<br />

νμ<br />

μ νμ + e + νe<br />

νe<br />

w -<br />

e<br />

Neutron-Zerfall:<br />

n p + e + νe<br />

d<br />

u<br />

d u + e + νe<br />

νe<br />

w -<br />

e


Beschleuniger bei <strong>CERN</strong>


Strahlenergie<br />

25 ns<br />

Strahlenergie = Protonenenergie Anzahl der Wolken Anzahl der Protonen pro Wolke<br />

Protonenenergie: 7 TeV<br />

bei höchster Intensität:<br />

Anzahl der Wolken pro Richtung: 2808<br />

Anzahl der Protonen je Wolke: 1.05 10 11<br />

Strahlenergie (pro Richtung): 346 MJoule<br />

08.06.2012


Gespeicherte Energie in den Magneten<br />

E Dipol = 0.5 L Dipol I 2 Dipol<br />

gespeicherte Energie in einem Dipol: 7.6 MJ<br />

Ges<strong>am</strong>t für alle 1232 Dipole im LHC: 9.4 GJ<br />

Nimitz Klasse Flugzeugträger (90000 t)<br />

bei Reisegeschwindigkeit von 20 kn<br />

Energie = ½ mv 2 ~ 10GJ<br />

08.06.2012


Teilchen – Teilchen<br />

• Streuung<br />

Interaktionen<br />

• Annihilation<br />

• <strong>und</strong> die Produktion neuer Teilchen<br />

• All Ereignisse entstehen durch<br />

– Colliding Be<strong>am</strong> Experiments<br />

– Fixed Target Experiments


Detektionskonzepte<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 38


CMS: Kaverne <strong>und</strong> Gebäude<br />

SCX<br />

SDX<br />

SX5<br />

Infrastruktur:<br />

z.B. PCs, Auslesemodule<br />

4 stöckig<br />

USC<br />

UXC<br />

Experiment Kaverne


Alle 25 ns<br />

DAQ akzektiert<br />

Level-1 Rate of 100kHz<br />

CMS Trigger and DAQ<br />

40 MHz<br />

COLLISION RATE<br />

100 kHz<br />

LEVEL-1 TRIGGER<br />

Detectors<br />

Charge Time Pattern<br />

Energy<br />

Tracks<br />

16 Million channels<br />

3 Gigacell buffers<br />

1 Megabyte EVENT DATA<br />

1 Terabit/s<br />

(50000 DATA CHANNELS)<br />

200 Gigabyte BUFFERS<br />

500 Readout memories<br />

HLT (High Level Trigger)<br />

entworfen für ca. 100Hz<br />

500 Gigabit/s<br />

- Unterdrückung Faktor 1000<br />

~2000 CPUs<br />

Gigabit/s SERVICE LAN<br />

Networks<br />

Computing services<br />

EVENT BUILDER. A large switching<br />

network (512+512 ports) with a total throughput of<br />

approximately 500 Gbit/s forms the interconnection<br />

between the sources (Readout Dual Port Memory)<br />

and the destinations (switch to Farm Interface). The<br />

Event Manager collects the status and request of<br />

event filters and distributes event building commands<br />

(read/clear) to RDPMs<br />

5 TeraIPS<br />

EVENT FILTER. It consists of a set of high<br />

performance commercial processors organized into many<br />

farms convenient for on-line and off-line applications.<br />

The farm architecture is such that a single CPU<br />

processes one event<br />

Petabyte ARCHIVE


CMS Ereignis


Kosmologie des 21. Jahrh<strong>und</strong>erts<br />

Was ist dunkle Materie?<br />

- Strukturbildung !<br />

- Galaxien, Galaxienhaufen, Gravitationslinsen?<br />

Was ist dunkle Energie?<br />

- Verbindung mit Vakuumenergie (Higgs?)<br />

- Expansion des Universums?<br />

- Kosmologische Konstante?


RESOURCEN<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 43


Webresourcen Allgemein<br />

<br />

Alle Ergebnisse des HST-Progr<strong>am</strong>ms:<br />

• Teachers.cern.ch<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 44


Deutschsprachiges Unterrichtsmaterial<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 45


Unterrichtsreihen<br />

Kosmische Höhenstrahlung<br />

Zwei Beispiele für vollständige<br />

Unterrichtsreihen<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 46


AUSBLICK<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 47


Geplante Aktivitäten<br />

<br />

<br />

<br />

<strong>CERN</strong> Schülerlabor<br />

• ~ 200 m²<br />

• mit verschiedenen Experimenten zur modernen Physik<br />

• für r<strong>und</strong> 30 Schülerinnen <strong>und</strong> Schüler ausgelegt<br />

• halbtägiges Progr<strong>am</strong>m zur Ergänzung der Besuchsprogr<strong>am</strong>me<br />

Weiterentwicklung der Lehrerfortbildungsprogr<strong>am</strong>me<br />

• inhaltlich<br />

• Einführung einer Alumni-Betreuung<br />

Didaktik<br />

• offene Doktorandenstellen zu<br />

Moderner Physik in deutschen Curricula<br />

„Physikunterricht 2.0“<br />

08.06.2012 Sascha Schmeling • <strong>CERN</strong> 48


Fragen ?<br />

?

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!