03.12.2012 Aufrufe

Wärmeaufbringung und -verteilung in Graz

Wärmeaufbringung und -verteilung in Graz

Wärmeaufbringung und -verteilung in Graz

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

<strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong> <strong>und</strong><br />

Wärme<strong>verteilung</strong> <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

Fernwärmetage 2011, <strong>Graz</strong><br />

Dipl. WI. (FH) Peter Schlemmer, 17. März 2011


Agenda<br />

<strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong>:<br />

•Überblick über das Gesamt-System<br />

•Betriebskraftwerke am Standort Mellach / Werndorf<br />

•<strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong> <strong>und</strong> E<strong>in</strong>speisepunkte <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

Wärme<strong>verteilung</strong> <strong>in</strong> <strong>Graz</strong>:<br />

•Überblick über die Fernwärmeleitungen<br />

•Zahlen / Daten / Fakten<br />

•Kriterien für e<strong>in</strong>e sichere <strong>und</strong> effiziente Wärme<strong>verteilung</strong><br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer


Anlagen von Energie <strong>Graz</strong>/Verb<strong>und</strong>/E-Steiermark<br />

FW - Leitung<br />

Mellach - <strong>Graz</strong><br />

FHKW <strong>Graz</strong><br />

FHKW Thondorf<br />

FHKW Mellach<br />

Neudorf / Werndorf 2<br />

GDK Mellach<br />

Pumpstation<br />

Puntigam<br />

FHKW Thondorf<br />

(CMST)<br />

FHKW <strong>Graz</strong><br />

FHKW Mellach<br />

Neudorf /<br />

Werndorf 2<br />

GDK Mellach


<strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong> <strong>und</strong> E<strong>in</strong>speisung <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

Solar WW Andritz<br />

Marienhütte<br />

FHKW <strong>Graz</strong><br />

Solar AEVG<br />

THAL<br />

MANTSCHA<br />

GRATKORN<br />

GÖSTING<br />

WETZELSDORF<br />

WEBLING<br />

EGGENBERG<br />

GRAZ STADT<br />

ST.VEIT ANDRITZ<br />

Neue We<strong>in</strong>zödl<br />

Brücke<br />

KH Waagner Biro<br />

Kalvarien<br />

Brücke<br />

LEND<br />

Marienhütte<br />

STRASSGANG<br />

SEIERSBERG<br />

STATTEGG<br />

Kepler<br />

Brücke<br />

GEIDORF<br />

INNERE<br />

STADT<br />

Haupt<br />

Brücke<br />

Tegetthof<br />

Brücke<br />

Radetzky<br />

Brücke<br />

Augarten<br />

Brücke<br />

FHKW<br />

Puchstraße<br />

B.v. Suttner<br />

Brücke<br />

Friedens<br />

Brücke<br />

Pumpstation<br />

Puntigam<br />

PUNTIGAM<br />

GRAZ STADT<br />

WEINITZEN<br />

WEINITZEN<br />

WENISBUCH<br />

ST.LEONHARD<br />

ST.PETER<br />

Solaranlage<br />

Schwarzeneggerstation<br />

LIEBENAU<br />

Puntigammer<br />

Brücke<br />

ENGELSDORF<br />

MUR-<br />

FELD NEUDORF<br />

GRAZ STADT<br />

THONDORF<br />

MARIATROST<br />

Werndorf Mellach<br />

WALTENDORF<br />

GRAZ STADT<br />

MESSENDORF<br />

Puchwerk<br />

THONDORF<br />

NIEDERSCHÖCKL<br />

RAGNITZ<br />

GRAZ STADT<br />

FÖLLING<br />

STIFTING<br />

MESSENDORF<br />

Solar Liebenau<br />

Pumpstation Puntigam<br />

FHKW<br />

Thondorf (CMST)


Betriebskraftwerke der VTP am Standort Mellach/Werndorf<br />

Inbetriebsetzung<br />

El-Leistung<br />

Brennstoff<br />

Wärmeleistung<br />

Wirkungsgrad, net<br />

GDK-Mellach<br />

WGM<br />

2011<br />

832 MW el. netto<br />

Erdgas<br />

150.000 Nm³/h<br />

2 x 200 MW therm.<br />

41,9 % el.<br />

FHKW-Mellach<br />

WML<br />

1986<br />

225 MW el. netto<br />

Ste<strong>in</strong>kohle<br />

74 to/h<br />

230 MW therm.<br />

40 % elektrisch<br />

Neudorf-Werndorf 2<br />

WNW2<br />

1975<br />

152 MW el. netto<br />

Heizöl schwer / Gas<br />

35 to/h / 38.000 Nm³/h<br />

200 MW therm.<br />

40 / 40,5 % elektrisch<br />

Quelle VTP Verb<strong>und</strong>


Fernheizkraftwerke der E-Steiermark <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

Inbetriebsetzung<br />

El-Leistung<br />

Brennstoff<br />

Wärmeleistung<br />

Wärmespeicher<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

FHKW <strong>Graz</strong><br />

1963 / 1993<br />

56 MW el. netto<br />

Erdgas oder<br />

Heizöl extra leicht<br />

300 MW therm.<br />

2.150 m³ / 100 MWh<br />

FHKW Thondorf<br />

1996<br />

25 MW el. netto<br />

Erdgas<br />

35 MW therm.<br />

Quelle E-Steiermark


Thermosolare Großanlagen <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

Inbetriebsetzung<br />

Kollektorfläche<br />

Thermische<br />

Leistung<br />

Solarertrag<br />

WW - Andritz<br />

2009<br />

3.855 m²<br />

2.000 kW<br />

1.600 MWh/a<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

AEVG<br />

2008<br />

4.960 m²<br />

2.500 kW<br />

2.100 MWh/a<br />

Stadion Liebenau<br />

2002<br />

1.407 m²<br />

750 kW<br />

590 MWh/a


Abwärmenutzung Stahl- u. Walzwerk Marienhütte<br />

1992 / 1993:<br />

Errichtung Auskopplung Stoßofen<br />

2001:<br />

Erweiterung Auskopplung EAF-Kreis 1<br />

2003:<br />

Erweiterung Auskopplung EAF-Kreis 2<br />

2006:<br />

Neubau Stoßofen<br />

2010:<br />

E<strong>in</strong>bau Pufferspeicher<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer


Wärmeauskopplung Marienhütte<br />

Neu mit Wärmespeicher -<br />

Jahresbezug<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• 67m³ Pufferspeicher<br />

• weitere Steigerung<br />

Wärmeauskoppung<br />

um 50% auf 60 GWh<br />

Herausforderung:<br />

• diskont<strong>in</strong>uierlicher<br />

Wärmeanfall aus<br />

Stahlprozess<br />

• möglichst konstante<br />

Wärmeauskopplung<br />

<strong>in</strong> das Fernwärmenetz


Entwicklung der Abwärmenutzung<br />

70000<br />

60000<br />

50000<br />

40000<br />

30000<br />

20000<br />

10000<br />

0<br />

1993<br />

1995<br />

Abwärmenutzung Marienhütte [MWh]<br />

1997<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

Stoßofen +EAF 1 +EAF 2<br />

1999<br />

2001<br />

2003<br />

2005<br />

2007<br />

2009<br />

+Puffer<br />

Speicher<br />

2011


THAL<br />

MANTSCHA<br />

GRATKORN<br />

GÖSTING<br />

WETZELSDORF<br />

WEBLING<br />

EGGENBERG<br />

GRAZ STADT<br />

ST.VEIT ANDRITZ<br />

KH Waagner Biro<br />

Marienhütte<br />

STRASSGANG<br />

SEIERSBERG<br />

STATTEGG<br />

Wärme<strong>verteilung</strong> <strong>Graz</strong><br />

Neue We<strong>in</strong>zödl<br />

Brücke<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

Kalvarien<br />

Brücke<br />

LEND<br />

Kepler<br />

Brücke<br />

Radetzky<br />

Brücke<br />

FHKW<br />

Puchstraße<br />

GEIDORF<br />

INNERE<br />

STADT<br />

Haupt<br />

Brücke<br />

Tegetthof<br />

Brücke<br />

Augarten<br />

Brücke<br />

B.v. Suttner<br />

Brücke<br />

Friedens<br />

Brücke<br />

Pumpstation<br />

Puntigam<br />

PUNTIGAM<br />

GRAZ STADT<br />

WEINITZEN<br />

WEINITZEN<br />

WENISBUCH<br />

ST.LEONHARD<br />

ST.PETER<br />

Solaranlage<br />

Schwarzeneggerstation<br />

LIEBENAU<br />

Puntigammer<br />

Brücke<br />

ENGELSDORF<br />

MUR-<br />

FELD NEUDORF<br />

GRAZ STADT<br />

THONDORF<br />

MARIATROST<br />

WALTENDORF<br />

GRAZ STADT<br />

MESSENDORF<br />

Puchwerk<br />

THONDORF<br />

NIEDERSCHÖCKL<br />

RAGNITZ<br />

GRAZ STADT<br />

FÖLLING<br />

Transportleitung<br />

Mellach - <strong>Graz</strong><br />

STIFTING<br />

DN 650/650 bzw. 550/550<br />

Hauptleitungen vom<br />

FHKW ausgehend:<br />

„Mitte“ DN 600/600<br />

„Ost“ DN 500/500/175<br />

„West“ DN 450/450<br />

„Nord“ DN 350/300/150<br />

MESSENDORF<br />

Hauptleitung von der<br />

Pumpstation ausgehend:<br />

„Süd/Ost“ DN 500/500


Wärme<strong>verteilung</strong> <strong>Graz</strong><br />

400.000<br />

350.000<br />

300.000<br />

250.000<br />

200.000<br />

150.000<br />

100.000<br />

50.000<br />

0<br />

Jan<br />

2009<br />

Feb<br />

2009<br />

120,0<br />

100,0<br />

80,0<br />

60,0<br />

40,0<br />

20,0<br />

Mrz<br />

2009<br />

0,0<br />

Jan<br />

-20,02009<br />

<strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong> Fernwärmenetz <strong>Graz</strong><br />

"Kalenderjahr 2009"<br />

Apr<br />

2009<br />

Feb<br />

2009<br />

Mai<br />

2009<br />

Mrz<br />

2009<br />

Jun<br />

2009<br />

Jul<br />

2009<br />

Aug<br />

2009<br />

P-St G&W P-MH P-Solar<br />

Apr<br />

2009<br />

Sep<br />

2009<br />

Okt<br />

2009<br />

Vorlauf FHKW Puchstraße<br />

"Kalenderjahr 2009"<br />

Mai<br />

2009<br />

Jun<br />

2009<br />

Jul<br />

2009<br />

Aug<br />

2009<br />

VLT-FHKW AT<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

Nov<br />

2009<br />

Sep<br />

2009<br />

Dez<br />

2009<br />

Okt<br />

2009<br />

Nov<br />

2009<br />

Dez<br />

2009<br />

• ganzjährigen Betrieb<br />

• gleitende VL-Temperatur<br />

• Sommer 75°C<br />

• W<strong>in</strong>ter bis 120°C<br />

• Druckregelung im FHKW<br />

• Referenzdruck LKH <strong>Graz</strong><br />

• 1,8 kW / lfm Trasse<br />

• 2.800 kWh / lfm Trasse<br />

• 15.400 m³ Wasser<strong>in</strong>halt


Bauweisen im <strong>Graz</strong>er Fernwärmenetz<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

Bauweisen km Trasse %<br />

VI - Leitungen 244.174 78,3%<br />

Kanalbauweise 39.010 12,5%<br />

Kellerleitungen 20.549 6,6%<br />

Schachtleitungen 6.320 2,0%<br />

Sonstige Ltg. 1.985 0,6%<br />

Summe 312.038 100,0%


Kriterien für e<strong>in</strong>e effiziente Wärme<strong>verteilung</strong><br />

• Kernkompetenz im eigenen Unternehmen<br />

• Projektentwicklung / Potentialerhebung<br />

• Netzplanung / Berechnung / Simulation<br />

• Detailplanung / Ausschreibung<br />

• Bauausführung / Qualitätsmanagement<br />

• moderne Betriebsführung<br />

• zeitgemäße Netzüberwachung<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer


Erfahrung <strong>und</strong> Kernkompetenz<br />

Planung Ausbau Betrieb Instandhaltung<br />

Wärmeerzeugung<br />

Rohrnetz<br />

Übergabestationen<br />

K<strong>und</strong>enanlagen<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer


Ermittlung des Wärmepotentials / Vorplanung<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• Akquisition<br />

• Datenerhebung<br />

• Projektentwicklung<br />

• Potentialberechnungen<br />

• Grafische Aufbereitung<br />

des Potentials <strong>und</strong><br />

örtliche Zuordnung<br />

• Abstimmung mit<br />

anderen Energiesparten<br />

• Ausarbeitung <strong>und</strong><br />

Festlegung der FW-<br />

Ausbaugebiete<br />

6 von 40


Hydraulisches Rohrnetzprogramm „TERMIS“<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• Aktuell Release -<br />

Wechsel<br />

• Neu: Termis -<br />

Operation<br />

• Implementierung<br />

des gesamten<br />

Netzes bis Herbst<br />

2011<br />

• Abgleich mit<br />

Betriebsdaten<br />

• Simulation<br />

zukünftiger<br />

Netzentwicklung<br />

6 von 40


Detailplanung - Fernwärmeanlagen<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• Planung /<br />

Ausschreibung von<br />

Fernwärme –<br />

Anlagen<br />

• Netzberechnungen<br />

• Netzplanungen<br />

• Schachtbauwerke<br />

• Übergabestationen<br />

• Hausanlagen<br />

6 von 40


Qualitätskontrolle z.B. über Thermografie<br />

AR01: 35,4°C<br />

SP01: 12,6°C<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

35,0°C<br />

5,0°C<br />

6 von 40


Moderne Betriebsführung / Leitsystem<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• permanente<br />

Überwachung /<br />

Dokumentation FW-<br />

Betriebes<br />

• Fernwirkung<br />

Wärmeauskopplung MH<br />

• Fernwirkung der<br />

Hauptabsperrungen<br />

• E<strong>in</strong>b<strong>in</strong>dung des<br />

Bereitschaftsdienstes<br />

• 1 Zentrale<br />

• 3 abgesetzte AP<br />

• 1 mobilen AP<br />

• 11 Übertragungsl<strong>in</strong>ien<br />

• 70 Unterstationen<br />

6 von 40


Permanente Leckwarnüberwachung<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

• Dezentrale<br />

Datenerfassung bei<br />

35 Unterstationen mit<br />

GSM Übertragung<br />

• Zentrale<br />

Datensicherung<br />

(Web-Server)<br />

• Datenzugriff <strong>und</strong><br />

Parametrierung über<br />

Internet<br />

• 150 km permanent.<br />

überwachte<br />

FW-Trasse


Resümee<br />

• Gute Voraussetzungen für den ambitionierten FW - Ausbau<br />

• Besonders belasteten Luftsanierungsgebiet nach IGL<br />

• Unterstützung seitens Stadt <strong>und</strong> Land<br />

• <strong>Wärmeaufbr<strong>in</strong>gung</strong>, Leitungsstruktur <strong>in</strong> <strong>Graz</strong><br />

• Dichtes Wärmepotential im <strong>in</strong>nerstädtischen Bereich<br />

• Kernkompetenz im Unternehmen<br />

• Entscheidenden Punkte für e<strong>in</strong>e erfolgreiche Umsetzung<br />

• effizientes Fernwärme - Gesamtsystem<br />

• Fördermaßnahmen für „Netzausbau“ <strong>und</strong> für „K<strong>und</strong>en“<br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer


Kontakt Fernwärme <strong>Graz</strong><br />

Dipl. WI (FH) Peter Schlemmer<br />

Energie <strong>Graz</strong> GmbH & Co KG<br />

Schönaugürtel 65, 8010 <strong>Graz</strong><br />

Tel.: +43-316-8057-542<br />

Fax.: +43-316-8057-556<br />

Mobil.: +43-0664-104 69 84<br />

Mail: p.schlemmer@energie-graz.at

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!