Fotonica - Instituut voor Permanente Vorming - Universiteit Gent

W E T E N S C H A P P E NFotonicaEen postacademische opleiding over licht en zijn toepassingenModule 1: Basisbegrippen van fotonica22 en 29 april, 6,13 en 20 mei 2003Module 2: Materiaalbewerking met lasers27 mei 2003Module 3: Optische instrumentatie,meettechniek en sensoren3 juni 2003Module 4: Toepassingen inde informatietechnologie10 juni 2003INSTITUUT VOORPERMANENTEVORMINGWetenschappelijke coördinatieProf. dr. ir. Roel BaetsUniversiteit Gent, Faculteit Toegepaste Wetenschappen,Vakgroep Informatietechnologie,Onderzoeksgroep FotonicaMét BasishandboekFotonica (3500 blz)In samenwerking met:Wij aanvaarden deopleidingscheques vanhet Vlaams GewestFA C U LT EIT TO E G E PA S T E&ToegepasteFaculteitLandbouwkundigeWetenschappenBiologischeDit programma laat toe een getuigschrift van de Universiteit Gent te verwerven.

Het Instituut voor Permanente VormingHet Instituut voor Permanente Vorming (IVPV) vande Universiteit Gent berust op een continu samenwerkingsverbandtussen de universiteit en de bedrijfswereld.De hoeksteen van de vormingsprogramma’s isde overdracht van basiskennis en bedrijfspraktischeknowhow, teneinde de deelnemers in staat te stellentechnologische vernieuwingen in hun omgeving toete passen.Prof. dr. ir. Luc Boullart Dr. ir. Erik DejongheDirecteurVoorzitter StuurgroepVormende waardeNa deze lessenreeks zal de cursist zich een beeldkunnen vormen van het brede domein van de fotonica.Hij/zij zal inzicht hebben in de fundamentelebasisbegrippen en zal in staat zijn om met de veletermen en grootheden in de fotonica om te gaan.Hij/zij zal een productspecificatie kunnen interpreterenen zal gevoel krijgen voor de trade-offs die zich inelk systeem voordoen. De belangrijkste recente evolutiesin de diverse toepassingsgebieden van fotonicazullen aan bod komen en geïllustreerd worden aan dehand van demonstraties van hedendaagse technologieën,toestellen en CAD-tools. Dankzij de cursuszullen de deelnemers automatisch een netwerk vancontacten opbouwen in het gebied van de fotonica.Waarom deze opleiding?De term Fotonica (photonics) geraakt ingeburgerd als verzamelnaam voor debasisdiscipline die zich bezighoudt met licht en zijn veelvuldige toepassingen.In de laatste decennia is er een explosie van toepassingen ontstaan in de informatietechnologie,de meettechniek en de materiaalbewerking met lasers. Defotonica-industrie profileert zich meer en meer als een aparte sector.Op opleidingsniveau was fotonica in het verleden vaak een klein onderdeel inbasisvakken natuurkunde en in opleidingen elektrotechniek. Internationaalzien we nu evenwel dat fotonica meer en meer de kern wordt van een aparteopleiding, veelal op het niveau van Master of Science.Deze cursus heeft als doel om aan personen die in hun job te maken krijgenmet fotonica een brede basiskennis over het vakgebied aan te bieden. In eeneerste module van vijf lesdagen worden de belangrijkste basisbegrippen rondfotonica behandeld. De deelnemer zal in module 1 enerzijds inzicht krijgenin de fundamentele mechanismen en anderzijds leren omgaan met specificatiesvan producten en met eenvoudige ontwerpen. In de volgende drie modulesvan telkens één dag worden de belangrijkste evoluties die zich in dit snelevoluerend vakgebied hebben voorgedaan in de laatste 10 jaar behandeld.Deze modules worden gestructureerd per toepassingsgebied, met name materiaalbewerkingmet lasers, optische meettechniek en informatietechnologie.Aan elk van deze toepassingsmodules wordt een bezoek aan een laboratoriumgekoppeld.DoelpubliekDe opleiding richt zich tot iedereen die in debedrijfswereld, de wetenschappelijke instellingen, deoverheid of het onderwijs geconfronteerd wordt metfotonica en zijn/haar kennis in dit gebied wil uitbouwen.De opleiding is toegankelijk voor elke belangstellendedie door zijn/haar opleiding (bv. ingenieur, licentiaat...)of beroepservaring een algemene technischeof wetenschappelijke achtergrond heeft.Het programma is modulair opgebouwd, zodat hetgevolgd kan worden zowel door personen metweinig basiskennis in fotonica als door personen diehun kennis in dit gebied verder willen ontwikkelen.Getuigschrift van Postacademische Opleiding van deUniversiteit GentDit programma is een onderdeel van de postacademische opleidingen van deUniversiteit Gent. De aanwezigheid tijdens de sessies en de evaluatie aan heteinde van de opleiding bepalen de facto of de deelnemer slaagt. In concretozal elke deelnemer die module 1 en minstens 1 van de daarop volgendemodules bijwoont en hierover succesvol een project uitwerkt, een getuigschriftvan postacademische opleiding van de Universiteit Gent ontvangen.Studiegetuigschriften zijn een persoonlijke verdienste: deelnemers die eengetuigschrift ambiëren kunnen zich niet laten vervangen, de andere wel.

Module 1: BasisbegrippenDag 1: Basisbegrippen van optische golfpropagatieDinsdag 22 april 2003 in de RUG, prof. Roel Baets (RUG)Op deze eerste dag wordt de basis gelegd van lichtpropagatie indiverse structuren, een basis nodig voor alle volgende lesdagen. Detheoretische begrippen worden enerzijds kwalitatief en anderzijdsaan de hand van eenvoudige formules aangebracht. We beginnenmet propagatie van lichtgolven in vrije ruimte en bespreken debegrippen vlakke golven, polarisatie, de straalbenadering enz.Aansluitend komen de weerkaatsing en breking aan interfaces aanbod. Vervolgens wordt ingegaan op interferentieverschijnselen dieaan de basis liggen van vele meetprincipes. In een volgende sessiewordt gesproken over diffractie van lichtbundels in de vrije ruimte(Gaussische bundels) en diffractie aan roosters. We eindigen metlichtpropagatie in golfgeleiders en glasvezels waarbij de discretisatievan licht in geleide modi aan bod komt. Een aantal fenomenenworden geïllustreerd aan de hand van CAD-tools.Dag 2: Optische materialen en lenssystemenDinsdag 29 april 2003 in de VUB, prof. Hugo Thienpont (VUB)Op deze dag wordt het ontwerp van optische systemen behandeld.Eerst worden de belangrijkste eigenschappen besproken vanisotrope en anisotrope optische materialen: brekingsindex, dispersie,absorptie en dubbelbreking. Vervolgens zal de werking vaneenvoudige lenzen en lenssystemen bestudeerd worden aan de handvan de paraxiale benadering. Ook professioneel lensontwerp,gebaseerd op niet-paraxiale ray-tracing technieken, zal wordentoegelicht. De nadruk zal hierbij vooral gelegd worden op de evaluatievan de performanties van optische systemen met behulp vanoptische criteria zoals MTF, Strehl ratio, ... en de berekening vanaberraties. Om deze begrippen te verduidelijken en te illustrerenzal gebruik gemaakt worden van ‘hands-on’ met een sequentieelray-tracing programma.Dag 3: Visiesystemen: fotometrie, colorimetrie, verlichtingen beeldsystemenDinsdag 6 mei 2003 in de RUG, prof. Patrick De Visschere enprof. Kristiaan Neyts (RUG)Deze dag draait helemaal rond visie. We beginnen met de verwarrendeset grootheden en eenheden gebruikt in de fotometrie(lumen, candela, nit en lux). Daarna bespreken we kleurcoördinatensystemen.Dan komt verlichting aan bod met enerzijds eenvoudigeverlichtingberekeningen en anderzijds de voornaamste lamptypes.Tenslotte wordt een systeemgeoriënteerde beschrijving vanbeeldsystemen gegeven (beeldopname, beeldschermen en projectoren)en wordt kort ingegaan op de voornaamste technologieën.Dag 4: LasersDinsdag 13 mei 2003 in de VUB, prof. Erik Stijns (VUB)De cursusdag over lasers begint met een bondige herhaling van defysische principes waarop laseractie gebaseerd is, met de bedoelingde specifieke eigenschappen van laserlicht te begrijpen. Vervolgensbeschrijven we de laserresonatoren, en leiden daaruit de eigenschappenaf van (al dan niet Gaussische) laserbundels. Er wordt ookuitgelegd hoe laserbundels zich transformeren in een optischstelsel, en hoe reële laserbundels er uitzien (M 2 -criterium). Ookcoherentie in ruimte en tijd komen aan bod. Daarna volgt een overzichtvan verschillende soorten gas- en vaste-stof lasers, en deverschillende werkingsregimes (continu of gepulst). We eindigenmet een bespreking van de mogelijke gevaren bij het gebruik vanlasers, en de veiligheidsnormen. Deze sessie wordt aangevuld meteen laboratoriumbezoek waarin verschillende lasers gedemonstreerdworden.Dag 5: Opto-elektronische componentenDinsdag 20 mei 2003 in de RUG, prof. Roel Baets (RUG) enprof. Paul Heremans (IMEC en KUL)In deze laatste lesdag van module 1 behandelen we vooreerstactieve opto-elektronische componenten voor conversie van elektrischesignalen in optische signalen. We beginnen met een kortebehandeling van de eigenschappen van halfgeleiders. Vervolgenskomen de basiscomponenten aan bod: de LED, de fotodiode, dezonnecel en de laserdiode. Deze laatste component wordt uitvoerigerbeschreven gezien zijn veelvuldig gebruik in talrijke toepassingen.Gezien hun toenemend belang wordt ook een sessie besteedaan organische opto-elektronische componenten, zoals OLEDsen polymeerzonnecellen. We ronden af met een behandeling vanlichtmodulatie en lichtschakelfuncties d.m.v. elektro-optische enacousto-optische materialen.Module 2: Materiaalbewerking met lasersDinsdag 27 mei 2003 in VITO, MolDoordat lasers in staat zijn een grote energie op een klein oppervlakte concentreren, kunnen ze materialen doen smelten, verdampen,sublimeren en ablateren. Dit gebeurt bovendien contactloos,want de energie wordt toegevoegd onder de vorm van licht, hetgeenaanleiding geeft tot een zeer zuivere, niet gecontamineerde processing.Deze lesdag zal besteed worden aan materiaalbewerking methoogvermogenlasers voor industriële toepassingen. Achtereenvolgenskomen aan bod:Sessie 1 Hoogvermogenlasers en –laseroptiek, dr. Peter Muys (VDM)Sessie 2 Laserablatie en toepassingen, ir. Kris Naessens (RUG)Sessie 3 Laserlassen, -cladden en –snijden, dr. Jan Gedopt (VITO)Sessie 4 Rondleiding en demonstratie in het LasercentrumVlaanderen (VITO)

Module 3: Optische instrumentatie,meettechniek en sensorenDinsdag 3 juni 2003 in de VUBTijdens deze module worden de principes van verschillende optischebasismeetinstrumenten besproken. Microscopen, interferometers,bundelprofilometers, spectroscopen, polarimeters en spectroscopischeellipsometers komen aan bod. Naast de fysische meetprincipesworden ook de karakteristieken van elk meetinstrument aangehaalden de toepassingen toegelicht. Ook praktische beschouwingen bij deontwikkeling van optische instrumentatie vanuit een industrieelstandpunt worden ingeleid. In een tweede deel van deze modulewordt uitgelegd hoe fysische grootheden (bv. temperatuur, druk,rek, ..) kunnen worden opgemeten met behulp van optischesensoren. In deze sessie worden micro-optische sensoren en optischevezelsensoren meer in detail besproken en geïllustreerd.Sessie 1 Microscopen en interferometers, dr. Heidi Ottevaere (VUB)Sessie 2 Spectroscopen, prof. Erik Stijns (VUB)Sessie 3 Ontwikkeling van optische instrumenten vanuit eenindustrieel standpunt, ir. Philippe Chevalier (OIP)Sessie 4 Optische sensoren en meettechnieken, prof. FrancisBerghmans (SCK*CEN en VUB)Bij elk van deze sessies is er aansluitend een korte demonstratie inde vakgroep Toegepaste Natuurkunde en Fotonica (VUB)Module 4: Toepassingen inde informatietechnologieDinsdag 10 juni 2003 in de RUGTijdens deze laatste module komen de toepassingen van fotonica inde informatietechnologie aan bod. We beginnen met de glasvezelcommunicatieen geven een overzicht van de voornaamste principesen methodes voor het transport van grote informatiedebieten overgrote afstand. Vervolgens gaan we in op het snel toenemendegebruik van optische communicatie voor data-verbindingen overkorte afstand via glasvezel of polymeervezel of draadloos. Ook optischeinterconnectie binnenin elektronische systemen komt aan bod.Vervolgens worden de methodes voor miniaturisatie en integratie inde fotonica behandeld: we spreken over fotonische IC’s, MEMS, …Tenslotte ronden we ook deze module af met demonstraties in hetlaboratorium.Sessie 1 Optische vezelcommunicatie, prof. Geert Morthier (RUG)Sessie 2 Optische datacommunicatie en optische interconnectie,dr. Ronny Bockstaele (RUG en Phocon)Sessie 3 Fotonische IC’s en MEMS, dr. Dries Van Thourhout (RUG)Sessie 4 Rondleiding en demonstraties in de vakgroep INTEC (RUG)DEELNEMINGSFORMULIERGelieve bij voorkeur minstens 10 dagen voor de aanvang van deeerste les die u wenst te volgen in te schrijven zodat de boekentijdig besteld kunnen worden.Naam:Voornaam:Functie:Onderneming:Adres:Telefoon:E-mail:Sector:Aantal personeelsleden:Privé-adres:Fax:Ik schrijf in voor de opleiding FotonicaModule 1: Basisbegrippen (inclusief Handbook of Optics)Module 2: Materiaalbewerking met lasersModule 3: Optische instrumentatie, meettechniek en sensorenModule 4: Toepassingen in de informatietechnologieModules 1 t.e.m. 4Ik wens het ‘Handbook of Optics’ te bestellen (alleen voorpersonen die module 1 niet volgen)Ik wens het Getuigschrift van de Universiteit Gent te behalenIk betaal € . . . . . d.m.v. opleidingschequesIk wens blijvend geïnformeerd te worden over de vormingsprogramma’svan het IVPVFacturatie-adresNaam:Adres:BTW nr.:Datum:Handtekening:✁Deze gegevens blijven strikt binnen het IVPV en zullen wordengebruikt om u op de hoogte te houden van latere programma’s vanpermanente en postacademische vorming.Alle deelnemers van module 1 ontvangen het ‘Handbook of Optics’,van de Optical Society of America. Deelnemers van module 2, 3 en/of4 kunnen dit boek optioneel aankopen bij inschrijving aan de prijsvan € 220. Dit handboek bevat alle 3500 pagina’s van de volumesI en II van het ‘Handbook of Optics’. Om u een idee te geven vande inhoud van dit boek verwijzen we naar de website:www.ivpv.rug.ac.be/fotonica

De lesgeversDe lesgevers hebben jarenlange ervaring als specialist enlesgever in de behandelde onderwerpen. Dit staat garantvoor een kwaliteitsvolle opleiding.CursuscoördinatorProf. Roel Baets,gewoon hoogleraarVakgroep Informatietechnologie,Onderzoeksgroep Fotonica, RUGLesgevers module 1:Prof. Roel Baets, Vakgroep Informatietechnologie, RUGProf. Patrick De Visschere, Vakgroep Electronica en9052 Gent - ZwijnaardeTechnologiepark 913T.a.v. Els Van LierdeInstituut voor Permanente VormingUniversiteit GentInformatiesystemen, RUGProf. Paul Heremans, IMEC en KULProf. Kristiaan Neyts, Vakgroep Electronica enInformatiesystemen, RUGProf. Erik Stijns, Vakgroep Toegepaste Natuurkunde enFotonica,VUBProf. Hugo Thienpont, Vakgroep Toegepaste Natuurkunde enFotonica, VUBLesgevers modules 2, 3 en 4:Prof. Francis Berghmans, SCK*CEN en VUBDr. Ronny Bockstaele, Vakgroep Informatietechnologie, RUG enPhoconIr. Philippe Chevalier, OIPDr. Jan Gedopt, VITOProf. Geert Morthier, Vakgroep Informatietechnologie, RUGDr. Peter Muys, VDMIr. Kris Naessens, Vakgroep Informatietechnologie, RUGDr. Heidi Ottevaere, Vakgroep Toegepaste Natuurkunde enals briefFrankerenFotonica, VUBProf. Erik Stijns, Vakgroep Toegepaste Natuurkunde en Fotonica,VUBDr. Dries Van Thourhout, Vakgroep Informatietechnologie, RUG✁

Praktische inlichtingenHet programma is modulair opgebouwd. Elke module kan apartworden gevolgd.De lessen worden gegeven op dinsdag van 9.00 tot 12.30 envan 13.30 tot 17.00u. ’s Morgens en ’s namiddags zijn ertelkens 2 sessies van 1,5u gescheiden door een koffiepauze.’s Middags is een gemeenschappelijke lunch voorzien.De locatie van de lessen is als volgt:• Module 1 (dag 1, 3 en 5): RUG, Instituut voor PermanenteVorming, Campus Toegepaste Wetenschappen, GebouwMagnel, Technologiepark 904, 9052 Zwijnaarde.• Module 1 (dag 2 en 4): VUB, Vakgroep ToegepasteNatuurkunde & Fotonica, Gebouw F, Pleinlaan 2, 1050 Brussel• Module 2: VITO, Boeretang 200, 2400 Mol• Module 3: VUB, Vakgroep Toegepaste Natuurkunde enFotonica, Pleinlaan 2, 1050 Brussel• Module 4: RUG, Instituut voor Permanente Vorming,Campus Toegepaste Wetenschappen, Gebouw Magnel,Technologiepark 904, 9052 Zwijnaarde+ demonstraties in de vakgroep Informatietechnologie,Sint-Pietersnieuwstraat 41, 9000 GentDeelnemingsprijsDe deelnemingsprijs omvat het lesgeld, syllabus, het leerboek‘Handbook Of Optics’ (vol. I en II) voor de deelnemers vanmodule 1, gebruik van de leslokalen, oefeningen, frisdranken,koffie en lunch.Betaling geschiedt na ontvangst van de factuur. Alle facturenzijn contant betaalbaar dertig dagen na dagtekening.Inschrijving is mogelijk per module of voor de volledige cursus.Alle vermelde bedragen zijn vrij van BTW.Module 1 (‘Handbook Of Optics’ inbegrepen): € 1720Module 2: € 300Module 3: € 300Module 4: € 300‘Handbook Of Optics’ (optioneel): € 220Modules 1 t.e.m. 4 (volledig): € 2140AnnuleringAnnulering is mogelijk onder de volgende voorwaarden:• gelieve steeds schriftelijk te bevestigen (per brief of fax)• bij annulering van de inschrijving 10 dagen of meer vóór deaanvang van het programma is een vergoeding verschuldigdvan 25% van de deelnemingsprijs• bij annulering minder dan 10 dagen vóór de aanvang van hetprogramma is de volledige deelnemingsprijs verschuldigd.InlichtingenInschrijving en bijkomende inlichtingen krijgt u op hetsecretariaat van het Instituut voor Permanente Vorming –Faculteit Toegepaste Wetenschappen en FaculteitLandbouwkundige en Toegepaste Biologische Wetenschappen:Els Van LierdeTechnologiepark 9139052 Zwijnaarde.Tel: +32 9 264 55 82Fax: +32 9 264 56 05E-mail: ivpv@rug.ac.behttp://www.ivpv.rug.ac.be/fotonicaDaar de RUG erkend is als opleidingsverstrekker in het kadervan de opleidingscheques van het Vlaams Gewest, kan uwbedrijf besparen op de deelnemingsprijs van deze opleiding.Voor meer informatie en bestelling van uw opleidingschequeszie www.vlaanderen.be/opleidingschequesIndien u deze folder meerdere malen mocht ontvangen,dan verzoeken wij u vriendelijk deze aan uw collega’s tebezorgen en ons dit te melden via e-mail. Gelieve hierbijde op de omslag vermelde referentiecode op te geven.Indien minstens één deelnemer van een bedrijf inschrijft voorde volledige cursus (modules 1 t.e.m. 4), wordt voor alle bijkomendegelijktijdige inschrijvingen van hetzelfde bedrijf eenkorting van 20 % verleend. Facturatie geschiedt dan d.m.v. eengezamenlijke factuur.Inschrijving gebeurt door terugzending van het aangehechtdeelnemingsformulier of via de website.Deze opleiding op maat van uw bedrijf?Deze opleiding kan ook aan uw bedrijfsnoden wordenaangepast en bij u in het bedrijf aan een grotere groepmedewerkers worden aangeboden. Contacteer ons vrijblijvendzodat wij kunnen nagaan hoe wij de opleidingnaar uw wensen kunnen modelleren.