Register - Die Kunstdenkmäler des Kantons Luzern ... - Reticulum Artis
Register - Die Kunstdenkmäler des Kantons Luzern ... - Reticulum Artis
Register - Die Kunstdenkmäler des Kantons Luzern ... - Reticulum Artis
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
I<br />
D I E K U N S T DE N K MÄL E R<br />
D E S<br />
K A N T O N S L U Z E R N<br />
NEUE AUSGABE BAND II<br />
DAS AMT LUZERN<br />
DIE LANDGEMEINDEN<br />
VON<br />
BARBARA HENNIG UND ANDRÉ MEYER<br />
GESELLSCHAFT FÜR SCHWEIZERISCHE KUNSTGESCHICHTE GSK, BERN<br />
2009
REGISTER<br />
Das <strong>Register</strong> führt alle Orts- und Personennamen sowie ausgewählte Sachbegriffe auf.<br />
Abkürzungen: Anm. = Anmerkung. – Darst. = Darstellung. –<br />
Patr. = Patrozinium – * nach Seitenzahl = Abbildung, Abbildungslegende<br />
a Soto, Jakob, Chorherr 213<br />
Aalto, Alvar (1898–1976), finnischer Architekt 551<br />
Äbi, Joseph 290<br />
Abraham, Darst. 116<br />
Abt von Kappel 43, 104<br />
Äby, Dominik 237<br />
Achatius, hl., Patr. 233<br />
Ächerli, Erwin, Architekt, Reiden 577 (Anm. 62)<br />
Achermann – Alfred 148 – Jo, Künstler 489 – Josef, Pfarrer 130 –<br />
Michael, Waldbruder, Bildhauer 314 – Moritz 501 – Pfarrer 466<br />
Acklin, Andreas, Glasermeister 269<br />
Adam, Eugen 528<br />
Adelheid, Äbtissin 104<br />
Adler-Stüdeli, Hermann, Marmorist 293<br />
Adligenswil. Allgemein 21, 23 – Archäologie 26 – Geschichte 25<br />
– Dorfplatz 27 – Erschliessung 25 – Lage 23 – Name 25 –<br />
Pfarrei 26, 28 – Siedlungsentwicklung 26 – Wappen 42<br />
Adligenswil. Bauten – Alte Post 37 – Dalenbach 38 – Dottenberg<br />
Kaplanei 39 – Dottenberg Speicher 39 – Dottenberg Waschhütte/Käserei<br />
39 – Dottenberg Wohnhaus 38 – Gasthaus<br />
Rössli 36 – Gempi 42 – Jugendzentrum 37 – Kindergarten 37<br />
– Meiersmatt 28 – Mühle 37 – Pfarrhaus 27, 28 – Pfarrhaus<br />
(abgegangen) 27*, 27 – Pfrund- und Sigristenhaus 37, 37* –<br />
Schulhaus 37 – Sigristenhaus 27 – Speicher 37 – Weierhaus 28<br />
– Weiherhof 27<br />
Adligenswil. Höfe und Weiler – Dalenbach, Talebach 38 – Dottenberg<br />
38, 39 – Kehlhof, Chälhof 42, 42* – Niederdorf 37 –<br />
Obermösli 41, 42 – Unter-Fluderhof 38<br />
Adligenswil. Kapellen – St. Jost, Dottenberg 39, 40–41* – Altäre 40<br />
– Ausstattung 39, 40 – Geschichte 39 – Glocken 41 – Kanzel 40<br />
– Kirchenschatz 41 – Lage 39<br />
Adligenswil. Örtlichkeiten – Dottenberg 23*, 25, 38, 41<br />
Adligenswil. Pfarrkirche St. Martin 28–29*, 28, 490, 490* – Altäre<br />
31–32*, 32 – Baugeschichte 28 – Beichtstühle 34 – Chorgestühl<br />
34 – Deckengemälde 32 – Geschichte 28 – Glocken 36<br />
– Kanzel 33*, 33 – Kirchenschatz 34, 34–36* – Lage 31 –<br />
Orgel 33 – Stuckaturen 33*, 33 – Turm 32<br />
Aebi – Albert 297 – Anton 297 – (Bau-?)Meister 29<br />
Aebi & Cie. 297<br />
Aeby, Joseph, Baumeister 427<br />
Aegerten-Christen, Elisabeth 172<br />
Aegerter, Jakob 157, 171, 173<br />
Afra, hl., Patr. 234<br />
Agatha, hl. 290 – Darst. 40, 46, 49, 50, 89, 142, 212, 282, 317, 434,<br />
525, 526, 536, 558 (Anm. 26, 42), 578 (Anm. 74) – Patr. 532,<br />
558 (Anm. 23), 578 (Anm. 74)<br />
Agnes, hl. 604 (Anm. 79) – Darst. 256, 526, 532 – Patr. 234, 237,<br />
558 (Anm. 24)<br />
Alber, Georg, Altarbauer 136<br />
Alberswil, St. Blasius Kapelle 392<br />
Albert – J., Maler 194<br />
Albert-Leopold III. (1901–1983), König von Belgien 188<br />
629<br />
Albrecht von Österreich, Herzog 97<br />
Albrecht, Kaiser 544<br />
Alix von Burgund 421<br />
Allegorien 98, 140, 166, 288*, 564 (Anm. 182)<br />
Aloisius, hl., Darst. 170, 317, 433, 434, 457<br />
Alphons, hl., Patr. 587 (Anm. 169)<br />
Altarbauer siehe Alber, Birchler, Blum, Brägger, Bürli, Eigenmann,<br />
Fluder, Heer, Moosbrugger, Müller, Rast, Stuflesser;<br />
siehe auch Bildhauer<br />
Altarkreuz siehe Goldschmiedekunst<br />
Altdorf, Lusserhaus 74<br />
Am Rein, Anna 261<br />
Am Rhyn – August (1880–1953), <strong>Luzern</strong>er Architekt 72, 76, 97,<br />
178, 237, 378, 389, 497, 612 (Anm. 207) – Beat 347 – Familie<br />
328, 519, 614 (Anm. 70) – Jakob 318 – Johanna 261 – Josef<br />
290, 326, 343, 344, 346 – Jost 326 – Katharina 256 – Ludwig<br />
520, 524 – Maria Jacobea 347 – Maria Ursula 524 – Walter,<br />
Hauptmann 117, 520 – Wappen 256, 257, 262, 331, 339, 340,<br />
446, 526<br />
Amberg – Bernard, Maler 299 – Johann, Maler 437, 444, 446 –<br />
Johann, Dekan 588 (Anm. 206)<br />
Amboise (F), Schlosskapelle St. Hubert 364<br />
Ambrosius, hl., Patr. 532, 604 (Anm. 96)<br />
Ambühl, Josef, Bischof 86, 181, 213, 260<br />
Amlehn – Konrad, Vergolder 444 – Franz Sales (1867–1931), Surseer<br />
Bildhauer 489, 491<br />
Ammann – Josef Kaspar, Küssnachter Hafnermeister 133, 568<br />
(Anm. 33) – Otto 507<br />
Ammann und Baumann Architekten, <strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Ammann-Stebler, Adolf + Lis, Architekten 448, 484, 484*, 487<br />
Amrein – Elisabeth 344 – Jakob, Müller 320, 591 (Anm. 118) –<br />
Johann 447 – Josef 317, 569 (Anm. 105)<br />
Amrein-Sigrist, Josef 394<br />
Amrhyn – Carl Anton (1660–1714), Oberst 382 – Josef, Hauptmann<br />
183 – Sybilla Johanna Barbara 382 – Walter 183<br />
Amstutz, Leodegar, Maler, Bildhauer 109, 110<br />
An der Allmend – Familie 222 – Jodoc 268 – Sr. Scholastika M. 109,<br />
118, 566 (Anm. 297) – Wappen 331<br />
Anderhub, J. 82<br />
Andermatt, Leonz, Pfarrer 607 (Anm. 16)<br />
Andreas, hl., Darst. 317<br />
Andreoletti, Fratelli 300, 588 (Anm. 197)<br />
Angerhofer, Jerg, Schreinermeister 326, 342<br />
Anna selbdritt 90, 92, 94, 95*, 114, 141, 150, 211, 241, 282, 306,<br />
307, 379, 380, 413, 432, 604 (Anm. 90)<br />
Anna selbzweit 281, 306, 391<br />
Anna, hl. – Darst. 94, 250, 252, 261, 339, 391, 413, 447, 534 –<br />
Patr. 84, 85, 109, 148, 306, 310, 388, 531, 569 (Anm. 72), 586<br />
(Anm. 60), 592 (Anm. 181), 604 (Anm. 96)<br />
Annen-Vögeli, Familie 62<br />
Annoni, Franco (1924–1992), Bildhauer 281<br />
Antependium 50, 118, 120*, 210, 238, 246, 256, 263, 290, 332,<br />
336, 341, 362, 432, 433, 437, 455, 583 (Anm. 312)<br />
Antonius, Abt/Eremit, hl. – Darst. 90, 93, 150, 242, 260, 298, 391,<br />
409, 432, 437, 456, 586 (Anm. 95) – Patr. 84, 532, 586 (Anm.<br />
60), 592 (Anm. 181), 603 (Anm. 48)
630 REGISTER<br />
Antonius von Padua, hl. 255 – Darst. 62, 170, 210, 211, 254, 255,<br />
295, 376, 378, 392, 425, 535, 583 (Anm. 336) – Patr. 237, 326,<br />
587 (Anm. 169)<br />
Antonius, hl. – Darst. 67, 68, 92, 100, 213, 307, 409, 534, 536, 602<br />
(Anm. 81) – Patr. 46, 148, 234, 452, 388, 488<br />
Apollinaris, hl., Patr. 558 (Anm. 24)<br />
Apollonia, hl. 290 – Darst. 89, 90, 413, 526 – Patr. 558 (Anm. 24),<br />
592 (Anm. 181)<br />
Appenzell 118<br />
Arbon, Schlösschen Hahnberg 110<br />
Architekten siehe Baumeister, Architekten, Werkmeister<br />
Aregger, Kaspar 227<br />
Arent, Jakob 204<br />
Aresi, Paolo, Geistlicher 258<br />
Ariger – Bläsi 277 – Hans, Maler 278 – Maria 277<br />
Arnet – G. 328 – J. Baumeister 424 – Johann, Baumeister 277 –<br />
Johann, Zimmermeister 55, 435 – Josef, Baumeister 477 –<br />
<strong>Kantons</strong>schulinspektor 307 – L. 439 – Zimmermeister 413, 561<br />
(Anm. 41) 561<br />
Arnold – Johann Baptist 434 – Josef 398 – Paul, Architekt 162, 489<br />
Arnold von Rothenburg, Vogt 272<br />
Arnold-Möri, Max 285<br />
Arp, Hans (1886–1966), Künstler 513, 613<br />
Artusi, J., Maler 48<br />
Astrid, Königin von Belgien (1905– 1935) 188<br />
Atha 571 (Anm. 8), 576 (Anm. 2)<br />
Auf der Mauer, Josef, Maler 297<br />
Augsburg (D) – Goldschmiede 34, 232, 588 (Anm. 194) – Marken<br />
35, 257, 262, 316, 376, 381, 392, 393, 434<br />
Augustin von Einsiedeln, Abt 116<br />
Augustinus, hl. – Darst. 33, 588 (Anm. 195) – Patr. 532<br />
Baar, Spinnerei Lorze 576 (Anm. 234)<br />
Bächler – Joseph 415 – Metzger 317<br />
Bächler & Cie. 101<br />
Bachmann – H. 552 – Sr. Maria Ludovica, Malerin 108 – Melchior<br />
285<br />
Bächtiger, August, Maler 90, 278, 428, 429, 430*<br />
Baden 118<br />
Baeler, Charles 370<br />
Baer – J. G. Uhrenmacher, Sumiswald 279, 312 – Johann Heinrich,<br />
Glockengiesser 389, 393<br />
Bahngesellschaft – Nord-Ost 80 – Ost-West 79<br />
Baldegg, Institut 588 (Anm. 185)<br />
Bal<strong>des</strong>chi, Federico, Nuntius 290<br />
Balez, Joseph Christoph, Orgelbauer 109, 311, 326, 326*, 335,<br />
348, 590 (Anm. 76)<br />
Ballering, Hieronymus 108<br />
Bälliger, Melk, Zimmermann 344<br />
Balmer – Alois, Maler 161, 572 (Anm. 81, 92) – Josef (1828–<br />
1918), Maler 161, 211, 406, 408, 409*, 572 (Anm. 84, 85, 92) –<br />
Kaspar 97<br />
Balthasar – Anna 261 – Anna Maria Eustachia, Küsterin 109 –<br />
Felix, Spitalherr 452, 586 (Anm. 57) – Jörg Kleinrat 261, 598<br />
(Anm. 224) – Melchior 261, 346*, 347, 583 (Anm. 317) –<br />
Niklaus 67, 183, 347 – Oskar, <strong>Luzern</strong>er <strong>Kantons</strong>baumeister<br />
566 (Anm. 334) – Plazidus, Maler 194, 575 (Anm. 200) – Wappen<br />
457, 536<br />
Balthasar von Konstanz, Weihbischof 148<br />
Bandinelli, Baccio, italienischer Bildhauer (1493–1560) 250<br />
Bäniger, Hans 343<br />
Bär, Heinrich, Glockengiesser 328, 340<br />
Barbara, hl. – Darst. 49, 67, 68, 110, 150, 166, 167, 169, 170, 171,<br />
211, 213, 229*, 230, 315, 377, 391, 393, 394, 408, 413, 430,<br />
447, 449, 451, 526, 534 – Patr. 84, 148, 159, 160, 234, 323, 378,<br />
388, 488, 586 (Anm. 60), 592 (Anm. 181)<br />
Bargetzi-Borer, Steinhauerfirma 96<br />
Barocci, Federico (um 1535–1612), italienischer Maler 262<br />
Barth, Alfons, Architekt 375, 598 (Anm. 218) 598<br />
Bartholomäus, hl. – Darst. 40, 242, 432 – Patr. 592 (Anm. 181),<br />
603 (Anm. 48)<br />
Basel – Marienkirche 294 – öffentliche Kunstsammlung 567<br />
(Anm. 352)<br />
Bauernfeind, Gustav (1848–1904), deutscher Maler 358*, 397<br />
Baumann – Jakob 385 – Josef, Schlosser 328<br />
Baumeister, Architekten, Werkmeister siehe Aalto, Aebi, Aeby,<br />
Am Rhyn, Ammann und Baumann, Ammann-Stebler, Arnet,<br />
Arnold, Barth, Baumeler, Baur, Bay, Becker, Behles, Benz,<br />
Berger, Bluntschli, Bossert, Bosshard, Botta, Boyer, Brantschen,<br />
Bringolf, Bründler-Herzog, Brütsch, Bucher, Bucher &<br />
Lehmann, Bürgin, Burri, Cattani, Conti, Dahinden, Dreyer,<br />
Durrer, Eggstein, Ellgass, Elmiger & Zgraggen, Elmiger &<br />
Pfisterer, Ernst, Eyenberger, Fatio, Fehr, Felder, Fietz & Leuthold,<br />
Fischer, Fischlin, For[t]mann, Förderer, Frick, Froelich,<br />
Fuchs, Füeg, Füeg + Henry, Furger, Furrer, Gärtner, Gasser,<br />
Gassner, Gattiker, Gaudy, Gigon, Gisel, Gmür, Gmür und<br />
Wildli, Griot, Gros, Gull, Guyer, Haas, Hafner, Hagmann,<br />
Haller, Hammer, Hanauer, Händle, Haupt, Heilbronner, Helber,<br />
Henry, Herkommer, Herzog, Higi, Hodel, Hodler, Holbein,<br />
Huber-Avigni, Hunziker, Imfeld, Indermühle, Isenmann,<br />
Jäger, Käppeli, Kaufmann, Keller, Klapproth, Klingelfuss,<br />
Knopflin, Koch, Koller, Kramer, Krebs, Küchler-Bareth, Kuen,<br />
Kühn, Kündig & Oetiker, Labhart, Ladner, Laeuger, Landtwing,<br />
Le Corbusier, Lehner, Leimbacher, Lengacher und<br />
Emmenegger, Leonardo, Lisibach, Luchsinger, Lüscher, Lustenberger,<br />
Mackintosh, Marozeau, Marques, Marques und<br />
Zurkirchen, Mattmann + Liechti, Meili, Meili-Wapf, Metzger,<br />
Meyer, Meyer und Gerster, Meyerhofer, Meyer-Winkler,<br />
Michel, Möri, Möri & Krebs, Moser, Mossdorf, Mugglin, Müller,<br />
Naef/Naeff, Näf, Nager-Naef, Natter, Oberrauch, Obrist,<br />
Ohmer, Omlin, Pâris, Pellet, Pfleghard, Pfyffer von Wyher,<br />
Plüss, Purtschert, Räber, Rasser, Real, Reber, Rey, Ribary,<br />
Ritter, Rüegg, Ruopp, Rüssli, Sansboeuf, Schaad, Schäfer,<br />
Schärli, Schindler, Schlup, Schmid, Schmid-Bisang, Schmidli,<br />
Schnebli, Schnider, Schnyder, Schönenberger, Schumacher,<br />
Schürmann, Schütz, Segesser, Segesser-Crivelli, Senn, Sifrig,<br />
Singer, Sperisen, Spettig, Stehlin, Steiger, Steiner, Stillhard,<br />
Studer, Stutz, Stutz-Rüssli, Suter, Tami, Theiler, Thomkins,<br />
Tièche, Troxler, Trucco, Tscharner-Wahl, Tubacher, Vadi,<br />
Vallaster, Van der Rohe, von Arx, Waltzer & Fehr, Waltzer,<br />
Wandeler, Weber, Wehrmüller, Weibel, Weideli, Wey, Wicker,<br />
Widmer, Willimann, Wright, Zaugg, Zeier, Zeyer, Ziegler,<br />
Zgraggen, Zumbühl, Zwicky, Zwyer<br />
Baumeler, Guido, Architekt 158<br />
Baumli & Cie. 270<br />
Baur – Hermann (1894–1980), Basler Architekt 282, 375 – Walter,<br />
Architekt 312<br />
Bay – Ambrogio 319 – Carlo, Baumeister 588 (Anm. 206)<br />
Bayern (D), Wieskirche, 298*, 589 (Anm. 237)<br />
Beat, hl., Darst. 150, 409, 526<br />
Beck, Max 76, 122, 194<br />
Becker, Karl, Architekt, Hochdorf 37<br />
Beeler, Joseph (1761–1818?), Kaplan 442<br />
Beginen 308, 590 (Anm. 43)<br />
Behles, Wolfgang, Architekt 218<br />
Beinhaus 46, 50, 84, 85, 86, 106, 162, 163, 206, 208, 211, 212,<br />
278, 279*, 310, 311, 313, 314*, 388, 389, 393, 406, 413, 424,<br />
427, 429, 434, 435*, 443, 466, 520, 532, 533, 553, 554, 558<br />
(Anm. 30), 572 (Anm. 88)<br />
Bell – August (1814–1870), Krienser Fabrikant 43, 57, 200, 203,<br />
216, 229, 441, 578 (Anm. 114) – Firma 207, 320, 577 (Anm. 46)<br />
– Gebrüder 57 – Maschinenfabrik 203, 592 (Anm. 163) –<br />
Theodor (1840–1933), Krienser Industrieller 43, 104, 216,<br />
220 – Unternehmerfamilie 57
Bell & Cie. 104<br />
Belli(n)ger, Kaspar, Maler 161, 166<br />
Benedikt XIV., Papst 311<br />
Benedikt, hl. – Darst. 118, 410, 435, 494 – Patr. 108, 532<br />
Benediktinerkloster St. Leodegar siehe <strong>Luzern</strong>, Stift St. Leodegar<br />
Benignus, hl., Patr. 532<br />
Benz – Albert (1846–1926), Maler, Restaurator 362, 454 – Albert,<br />
<strong>Luzern</strong>er Architekt 227, 495<br />
Benziger, Firma 306<br />
Benziger u. Cie., Adelrich, Kirchenkunst 295<br />
Berchtold von Eschenbach 287<br />
Berchtold von Murbach, Abt 103<br />
Berger – Anton, Architekt 614 (Anm. 53) – Arnold (1882–1956),<br />
Architekt 393, 495*, 496 – Gedeon, Architekt 132, 143, 516,<br />
519, 524, 554<br />
Berger-Nesme, Goldschmied 316<br />
Bern – Dominikanerkloster 108 – Lan<strong>des</strong>ausstellung 530<br />
Bernhard von Meggen 349<br />
Bernhard, hl. – Darst. 109, 118, 120, 140 – Patr. 108, 110, 587<br />
(Anm. 169)<br />
Bernhardin von Siena, hl., Darst. 254<br />
Beromünster – Chorherrenstift 116, 465 – Marken 310, 447, 457<br />
– Mooskapelle 593 (Anm. 231) – St. Michaelsamt 117<br />
Beton brut 158, 551<br />
Beuret, Joseph, Maler 295<br />
Beusch, Familie 187<br />
Beutler, Athanasius, P. 108<br />
Bichius, Vincenz, Nuntius 427<br />
Bieri, Josef 37<br />
Bildhauer, Bildschnitzer siehe Amlehn, Amstutz, Annoni, Arp,<br />
Bandinelli, Benziger u. Cie., Blättler, Brem, Bucheli, Buholzer,<br />
Costa, Dub, Etlin, Felder, Fluder, Förderer, Furrer, Gassmann,<br />
Geisler, Häfliger, Hartmann, Heini, Heinzmann, Hermann,<br />
Hug, Hutter, Imfeld, Keller, Kreiliger, Kuster, Läderbreiter,<br />
Lienhard, Lorenzetti, Martiner, Mattioli, Meier, Montelupo,<br />
Peyer & Wipplinger, Petel, Probstatt, Räber, Refeck, Ritz, Roos,<br />
Rösli, Roth, Schäfer(le), Schürmann, Selm, Seyfer, Siegwart,<br />
Strässle, Thoma, Tüfel, Ulmi, Vetter, von Ah, Wickart, Wider,<br />
Zürcher, Zurfluh, Zurkirchen; siehe auch Altarbauer<br />
Bildnis siehe Porträt<br />
Bildstock 41, 79, 182, 324, 343, 351, 487, 543, 575 (Anm. 183),<br />
594 (Anm. 283)<br />
Binzegger, E. 62<br />
Bircher – Hans Leopold, Hauptmann 261 – Wappen 340<br />
Birchler – Linus (1893–1967), Kunsthistoriker 207, 208, 312, 609<br />
(Anm. 72) – Meinrad, Altarbauer 405, 408, 409, 410, 601<br />
(Anm. 58) – Niklaus, Maler 602 (Anm. 80)<br />
Birrer, Familienwappen 35<br />
Bissling, Johann Christoph, Leutpriester 427<br />
Bitterli, <strong>Die</strong>ter, Philologe 232, 584 (Anm. 348)<br />
Blatten (Malters). Allgemein – Geschichte, Name, Lage, Erschliessung<br />
323 – Wappen und Siegel 347<br />
Blatten (Malters). Bauten – Althus 344 – Brücke 340* – Getrei<strong>des</strong>peicher<br />
343 – Güllenhaus 347 – Kaplanei 340*, 344, 344–<br />
345* – Sigristenhaus 343 – Wasch- und Dörrhaus 344 – Wegheiligtum<br />
343 – Wirtshaus Krone 343<br />
Blatten (Malters). Wallfahrtskirche St. Jost 324* – Altäre 331, 332,<br />
332*, 335, 342* – Beichtkirche 324*, 340, 342* – Beschreibung<br />
328 – Bilderzyklus 330*, 338, 339* – Deckengemälde 328*,<br />
333, 334* – Empore 330*, 331 – Figuren und Reliefs 339, 341*<br />
– Geschichte / Baugeschichte 323 – Glocken 340 – Kanzel<br />
333, 335*, 342* – Kirchenschatz 340 – Orgel 335 – Pflegschaft<br />
328 – Sakristei 339 – Seitenkapellen 335, 336–337* – Stuckdekorationen<br />
331 – Tabernakel 332 – Würdigung 343<br />
Blatter, Johannes, Weihbischof 278<br />
Blättler – Josef 560 (Anm. 40) – P. Rudolf, Maler 294, 297, 588<br />
(Anm. 205) – Rudolf, Bildhauer 312<br />
REGISTER 631<br />
Blum, M.&J., Altarbauer 489<br />
Bluntschli, Friedrich (1842–1930), Zürcher Architekt 527<br />
Bochsler, Kuvertfabrik 78<br />
Bochumer Verein für Gusstahlfabrikation BVG 296, 588 (Anm.199)<br />
Bodenmann, Werner, Holzbauer 552<br />
Bodmer 117 – Anna Margerita, von 97<br />
Böhler, Julius Wilhelm 356<br />
Bolliger & Cie, J. Zürcher Ingenieurbüro 568 (Anm. 6)<br />
Bolliger, Zimmermeister 269<br />
Bolzern – Balthasar 206 – Jost 136 – Malerin 328<br />
Bon – Josef Anton (1854–1915), Hotelier 501, 503 – Primus,<br />
Hotelier 487<br />
Bonaventura, hl., Darst. 254, 493<br />
Bonifatius, hl., Darst. 410<br />
Born, Hans <strong>Die</strong>trich 543<br />
Borner, Hans Martin, Goldschmied 326, 342<br />
Borromeo, Federico, Nuntius 306<br />
Bösch, Paul, Künstler 530<br />
Bösch-Hodel, Josef 285<br />
Bosert 299<br />
Bösiger 48<br />
Bossard, Goldschmied 168<br />
Bossart, Posserth 290 – Franz Josef, Orgelbauer 428 – Johannes,<br />
Zimmermeister 53<br />
Bossert – Beat, Baumeister 310 – Sebastian, Steinwerkmeister<br />
108, 112<br />
Bosshard, Architekt 278<br />
Bosshard-Kaufmann, Familie 62<br />
Botta, Mario, Architekt 518, 549<br />
Boucherat, Nikolaus, Abt 116<br />
Bourbaki-Armee 110<br />
Boyer – August, Architekt 102, 102*, 375, 437*, 438, 470, 563<br />
(Anm. 160) – Markus, Architekt 448<br />
Brägger, Franz Josef, Lachner Altarbauer 604 (Anm. 85)<br />
Bramberg, Jacob 42, 232<br />
Brandenberg – Anton (1719–1791), Zuger Glockengiesser 150 –<br />
Fidel (1729–1808), Zuger Goldschmied 494 – Johannes<br />
(1661–1729), Zuger Maler 89, 128, 421*, 427, 432, 434, 435*,<br />
439 – Karl Franz, Pfarrer 411 – Taphid, Glockengiesser 526 –<br />
Wappen 411<br />
Brandstetter, Josef Leopold (1831–1924), <strong>Luzern</strong>er Gelehrter 111<br />
Brandt – Adolf, Regierungsrat 353 – Elisabeth Alice 353 –<br />
Gustav (1847–1918), Kaufmann 527<br />
Brantschen, Ernest (1922–1944), Architekt 375<br />
Braun – Adolph (1812–1877), französischer Fotograf 349*, 397,<br />
507, 551* – Gottfried 499<br />
Brem, Rolf, Bildhauer 95, 376<br />
Bremgarten AG 118<br />
Brendli, Brändli, Hans, Schreinermeister 106<br />
Brennwald, Balthasar, Weihbischof 233, 310, 324, 488, 590<br />
(Anm. 66)<br />
Brettspiel 118<br />
Bringolf, Arnold (1851–1946), Architekt 528, 554, 615 (Anm. 151)<br />
Brown, Boveri & Cie. 104<br />
Brucker, August (1862–1937), Industrieller 98, 100, 564 (Anm.<br />
190) Bruckmann & Söhne, Goldschmiede, Heilbronn 486<br />
Bruderschaften – Agatha 46, 50 – Älpler 572 (Anm. 67) – Barbara<br />
405, 466 – Frauenbruderschaft 257 – Fünfwunden 427 – Guter<br />
Hirte 115*, 452, 458 – Guttod 28, 405, 454*, 466, 556 (Anm. 43)<br />
– Herz Jesu 170, 603 (Anm. 59) – Jesus, Maria, Josef 234 –<br />
Katharina 572 (Anm. 67) – Maria zum guten Rat 28 – Rosenkranz<br />
28, 29, 32, 46, 109, 160, 310, 316, 405, 466, 493, 535*,<br />
556 (Anm. 41), 569 (Anm. 73, 96), 572 (Anm. 67), 590 (Anm.<br />
72) – Sebastian 310, 405, 466, 569 (Anm. 81) – Seelen 590<br />
(Anm. 77) – Skapulier 28, 405, 572 (Anm. 67) – St. Jakobs 572<br />
(Anm. 67) – St. Niklaus 536, 536* – Unserer Lieben Frauen 29<br />
– Wendelin 135
632 REGISTER<br />
Brun – Baugeschäft 62 – Melchior 288<br />
Bründler – Felix, Schreiner 568 (Anm. 15) – H. Schreinerei 86 –<br />
Jost, Zimmermeister 267 – Schreiner 47<br />
Bründler, Caspar, Spengler 30<br />
Bründler-Herzog, Josef, Architekt 70<br />
Brünigbahn 155, 157, 177<br />
Brunnen 33, 57, 93, 93*, 108, 112, 120, 132, 142, 147, 149, 150,<br />
198, 200, 216, 270, 317, 344, 413, 424, 487, 495, 512, 545,<br />
546*, 564 (Anm. 171), 592 (Anm. 167)<br />
Brunnenkesselchen 456*<br />
Brunner – Bernhard 69 – Emil, Fotograf 439 – Familie 69, 560<br />
(Anm. 37) – Heinrich 69 – Jakob, Orgelbauer 85 – Josef 69,<br />
70, 494 – Michael 68, 69, 70 – Peter, Lehrer 122<br />
Brünnler, Kaspar, Kaplan 120<br />
Bruno von Köln, hl., Darst. 255, 583 (Anm. 348)<br />
Bruno, hl., Darst. 298<br />
Brütsch, Hanns Anton (1916–1997), Zuger Architekt 375, 470,<br />
616 (Anm. 193)<br />
Bucheli – Alois 158, 216 – Carl, Goldschmied 263, 340 – Josef<br />
317 – Josef, Bildhauer 283 – Jost, Maler 309<br />
Bucheli & Keller 218<br />
Bucher – Benedikt, Schreinermeister 236, 237 – Candid 402 –<br />
Franz Jakob 458 – Hafnermeister 277, 413 – Jacob, Maurer<br />
277 – Jakob, Hafnermeister 345, 345*, 346 – Jakob, <strong>Luzern</strong>er<br />
Baumeister 605 (Anm. 28) – Johann, Architekt 312, 321, 322,<br />
406, 591 – Johann, Maler 409, 601 (Anm. 62) – Josef, Hafner<br />
95 – Josef, Maler, Vergolder, Emmen 47 – Niklaus, Baumeister<br />
538 – Robert 190<br />
Bucher & Lehmann, Architekten 158<br />
Bucher-Röthlin, J. 190<br />
Buchrain siehe auch Perlen<br />
Buchrain. Allgemein 21 – Archäologie 43, 44 – Autobahnanschluss<br />
45 – Dokumentation 63 – Erschliessung 44 – Geschichte<br />
43 – Kirchgemeinde, ev.-ref. 46 – Lage 43 – Name 43<br />
– Pfarrei 43, 46 – Siedlungsentwicklung 45 – Wappen 63<br />
Buchrain. Alte Pfarrkirche St. Agatha und St. Jakobus 46 – Altäre<br />
48, 49 – Baugeschichte 46 – Beinhaus 50 – Glocken 50<br />
Buchrain. Bauten – Bachofen 55 – Dorfhalde 55 – Gasthof<br />
Adler 55 – Greterhof 54, 55 – Hauptstrasse 19–21 54 – Kirchweg<br />
2 54 – Kolbenhüsli 55 – Kosthaus 54 – Laubacherhof 46<br />
– Pfarrhaus 52<br />
Buchrain. Höfe und Weiler – Altweg 43, 44<br />
Buchrain. Neue Pfarrkirche St. Agatha 52 – Glocken 52<br />
Buchrain. Örtlichkeiten – Hundsrücken 43, 45, 57 – Schachen<br />
43, 45<br />
Buck, Franziskus 151<br />
Bufalini, Johannes Octavius, Nuntius 566 (Anm. 313)<br />
Buffet 38, 52, 65, 68, 70, 74, 76, 95, 96, 106, 125, 193, 225, 225*,<br />
228, 266, 267, 270, 285, 339, 344, 345*, 346, 347, 356, 387,<br />
394, 395, 396, 416, 417, 418, 418* 419, 436, 449*, 450, 479,<br />
499, 499*, 506, 543, 561 (Anm. 60)<br />
Bühlmann – Adam 343 – Josef 87, 317 – Peter 589 (Anm. 21), 591<br />
(Anm. 138), 592 (Anm. 144, 167)<br />
Buholzer – Alois 173, 229, 317 – Dominik 161 – Familie 158 –<br />
Felix 228 – Friedrich 218 – Hans, Bildhauer 182 – Jakob 180,<br />
574 (Anm. 177) – Maurer 277 – Sebastian 193 – Thomas,<br />
Generalvikar 317<br />
Buholzer u. Aegerter, Ziegelfabrik 157<br />
Bunge, Julius Carl 385<br />
Bünter, Johann, Schlosser 487<br />
Buntz, Peter, Steinmetz 532, 534<br />
Buochs, Pfarrkirche 616 (Anm. 221)<br />
Buosiger, Xaver, Schreiner 290<br />
Buosinger – Franz Xaver, Stuckateur 46, 326, 327, 330, 331 –<br />
Jakob, Maler 526, 558 (Anm. 42) – Joseph Joachim, Stuckateur<br />
331<br />
Burch, Meinrad, Goldschmied 296<br />
Burckhard, hl., Darst 565 (Anm. 275)<br />
Burger, Johann Karl, Goldschmied 316<br />
Bürgi, Johannes Leodegar, Pfarrer 168<br />
Bürgin – Friedrich, Baumeister 487, 489, 496, 507 – W. M. 507<br />
Bürgisser, Mariana 95<br />
Burkhard von Meersburg 158<br />
Burkhard von Tubenflug, Weihbischof 46<br />
Bürli, Josef Maria, Altarbauer 444<br />
Büron, Schulhaus Burg 384<br />
Burri – Familie 458 – Jukund, Wirt 447 – Melchior 228 – Oskar<br />
(1913–1985), Architekt 605 (Anm. 18) – Peter 348 – Werner,<br />
Architekt 308, 444, 447, 448<br />
Buss, Schreiner 260<br />
Bussmann, Franz Xaver, Pfarrer 278<br />
Bütler – Anton, Maler 30, 74, 122, 309, 311, 315, 377, 493, 493*,<br />
494 – Niklaus, Maler 377<br />
Bylin, Elsbeth 520<br />
Cäcilia, hl., Darst. 32, 120, 166, 281, 526<br />
Callot, Jacques, Radierer 338<br />
Camenzind – Jost Anton, Schreiner 532 – Marzell 500<br />
Caprara, Johann Baptist, Nuntius 389<br />
Caraffa, Karl, Nuntius 108, 261<br />
Carlen & Abbey 586 (Anm. 72)<br />
Carlen, Georg, Kunsthistoriker 583 (Anm. 326), 584 (Anm. 372),<br />
588 (Anm. 194, 195), 594 (Anm. 276)<br />
Carracci, Annibale (1560–1609), Maler 494<br />
Casati, Alfons 118<br />
Castania, Anna Maria von 261; siehe auch Kastanien, von<br />
Castelli – Gian Antonio, Stuckateur 240, 240* – Pietro, Stuckateur<br />
240<br />
Cattani, Arnold (1846–1921), Architekt 319, 592 (Anm. 154)<br />
Centralbahn, Schweizerische 277<br />
Cham 399 – ev.-ref. Kirche 530<br />
Chiappori, Baptist, Bauunternehmer 239<br />
Chiesa, Pietro (1876–1959), Tessiner Maler 61–63<br />
Chorbogenkreuz 96, 141, 166, 169, 381, 410, 567 (Anm. 363)<br />
Chorherrenstift siehe <strong>Luzern</strong>. Stift St. Leodegar<br />
Chriemhilt 571 (Anm. 8), 576 (Anm. 2)<br />
Christen – Hans, Talammann 378 – Mario, Restaurator 575<br />
(Anm. 201)<br />
Christina, hl., Darst. 268<br />
Christoph von Wettingen, Abt 116<br />
Christophorus, hl. – Darst. 36, 380, 393, 438, 547 – Patr. 278, 558<br />
(Anm. 24), 586 (Anm. 60), 592 (Anm. 181)<br />
Christus, Darst. 35, 36, 114, 135, 141, 210, 214, 260, 294, 309, 316,<br />
333, 339, 397, 446, 472, 487, 491, 494, 530, 547, 588 (Anm.<br />
181), 604 (Anm. 90) – Abendmahl 117 – Abschied von Maria<br />
261 – Abschied von Maria und Martha 116 – Anbetung 118 –<br />
Anbetung der Eucharistie 171 – Anbetung der Heiligen Drei<br />
Könige 90, 116, 168, 261, 362, 391, 392* – Anbetung der Hirten<br />
33, 166, 261 – Auferstehung 118, 536* – Auferweckung<br />
<strong>des</strong> Lazarus 116, 282 – Auszug der Apostel 118 – Bekehrung<br />
<strong>des</strong> Zachäus 116 – Bergpredigt 591 (Anm. 92) – Beschneidung<br />
116, 261, 566 (Anm. 327) – Beweinung 295 – Christus<br />
am Kreuz 94, 142, 180, 254, 264, 317, 341, 364, 377, 434, 435,<br />
448, 493, 535, 536, 544, 586 (Anm. 95), 587 (Anm. 148, 169) –<br />
Christus erscheint den Jüngern 118 – Christus in Vorhölle 118<br />
– Christus und die Ehebrecherin 116 – Christus und die<br />
Samariterin 33 – Christus und die Samariterin 116 – Christus<br />
vor dem hohen Rat 117 – Christus vor den Pharisäern 472 –<br />
Christus vor Hannas, Hero<strong>des</strong>, Kaiphas, Pilatus 117 – Darbringung<br />
im Tempel 261 – Darstellung im Tempel 116 – der<br />
Zwölfjährige im Tempel 116, 261, 567 (Anm. 352) – Dornenkrönung<br />
35, 117, 411 – drei Marien am Grab 118 – Einsetzung<br />
Altarsakrament 117 – Einzug in Jerusalem 117 – Erscheinung<br />
vor Thomas 118, 534 – Fahrt in den Limbus 115 – Fall unter
dem Kreuz 117 – Fusswaschung 117 – Gang nach Emmaus<br />
118 – Geburt 116, 141, 364*, 408, 472, 493, 532, 534 – Gefangennahme<br />
117 – Geisselung 35, 117, 261, 298*, 411 – Gleichnis<br />
vom Sämann 33 – Grablegung 118, 262, 266, 336, 411,<br />
567 (Anm. 352) – Heilung <strong>des</strong> Gichtbrüchigen 116 – Himmelfahrt<br />
35, 49, 118 – Hochzeit zu Kana 116 – Kreuzabnahme<br />
117, 169, 388, 391, 408, 409*, 457, 558 (Anm. 51), 602 (Anm.<br />
80) – Kreuzaufrichtung 117 – Kreuzigung 35, 52, 61, 62, 93,<br />
117, 118, 141, 166, 171, 211, 212, 225, 254, 262, 264, 282, 315,<br />
316, 325, 374, 381, 391, 392, 393, 411, 425*, 434, 446, 472, 567<br />
(Anm. 352), 602 (Anm. 80) – Kreuztragung 35, 117, 261, 340,<br />
411 – Letztes Abendmahl 138, 165, 411, 434, 534, 591 (Anm.<br />
92) – Longinus 117 – Noli me tangere 118, 261 – Ölberg 32,<br />
35, 117, 408, 411, 427, 432 – Pfingsten 115, 118, 261 – Salbung<br />
durch Maria Magdalena 116 – Taufe 116, 166, 282, 296,<br />
315, 410, 434 – Tempelreinigung 166 – Tod <strong>des</strong> Gekreuzigten<br />
117 – Übergabe Hirtenamt 591 (Anm. 92) – Verhöhnung 117<br />
– Verklärung 91*, 116, 493* – Verspottung am Kreuz 117 – Versuchung<br />
116, 567 (Anm. 352) – Vertreibung aus dem Tempel<br />
165, 167*, 572 (Anm. 81) – Weihnachten 168, 171 – wunderbarer<br />
Fischfang 472<br />
Christus, Darstellungstypen – Auferstehung 33, 89, 96, 115, 141,<br />
166, 170, 244, 266, 282, 290, 326, 408, 472, 493, 536, 558<br />
(Anm. 45), 567 (Anm. 352) – Christkind, Jesuskind 33, 34, 36,<br />
41, 48, 49, 52, 67, 68, 70, 76, 92, 93, 97, 113, 121, 140, 142,<br />
150, 166, 167, 168, 170, 178, 180, 182, 211, 212, 241, 241*, 242,<br />
250, 254, 255, 256, 263, 281, 282, 292, 293, 316, 317, 333, 376,<br />
380, 381, 392, 413, 425, 432, 434, 435, 437, 438, 450, 454, 457,<br />
487, 493, 494, 495, 526, 535, 536, 544, 546, 547, 552, 584<br />
(Anm. 392), 586 (Anm. 95), 588 (Anm. 194), 604 (Anm. 90) –<br />
Ecce Homo 100, 117, 544, 567 (Anm. 352) – Geisselsäule 298,<br />
589 (Anm. 237) – Guter Hirte 106, 114, 315, 408, 452, 455, 534<br />
– Herz Jesu 65, 114, 169, 170, 362, 395, 405, 408, 543 – 604<br />
(Anm. 59), 611 (Anm. 97) – Lamm Gottes 212, 263, 408, 412,<br />
472, 525, 525*, 526 – Pelikanmotiv 118, 254, 257, 332, 408,<br />
472 – 593 (Anm. 238) – Verklärung 90, 264, 493 – Weltenrichter<br />
245<br />
Christus, Patr. 233<br />
Cîteaux (F) – Prior von 104 – Wappen 118, 339<br />
Claus – Caspar, Pfarrer 53 – Melchior Nicolai, Pfarrer 309<br />
Cleve, Joos van, niederländischer Maler 374<br />
Cloos – Anna 388 – Christoffel J. 367 – Christoph 117, 388 –<br />
Familie 367, 372 – Heinrich 260, 261 – Jacob Christoph 395 –<br />
Johann Christoph 367, 369, 375, 378 – Karl Hieronymus,<br />
Oberst 71 – Niklaus 117, 234, 580 (Anm. 213 ) – Wappen 331<br />
Collalto, Emanuel von 356<br />
Colonial & Continental Church Society 353<br />
Conrad von Heidegg, Ritter 97, 564 (Anm. 175)<br />
Constantia, hl. 378, 380, 380*<br />
Conti, L. Architekt 215<br />
Cor(r)aggioni – M.D. 183 – Rudolf 586 (Anm. 95)<br />
Corot, Camille (1796–1875), französischer Maler 361<br />
Cosmas, hl. Patr. 378<br />
Costa, Heitor Silva (1873–1947), brasilianischer Bildhauer 397<br />
Cranach d. Ä., Lucas (1472–1553), deutscher Maler und Grafiker<br />
250, 374<br />
Cuenat, Jean-Pierre, Abt 261<br />
Cuonradt, Peter, Bruder 154<br />
Cuprian – Georg 344 – Martin, Steinmetz 326<br />
Cuprio – Hans 306 – Jörg, Maurermeister 306, 448<br />
Cysat – Johann Leopold (1601–1663), <strong>Luzern</strong>er Grossrat 132,<br />
154*, 182, 183, 194, 286, 347, 482, 506, 512, 553, 575 (Anm.<br />
184) – Ludwig († 1659) 347 – Renward (1545 – 1614), <strong>Luzern</strong>er<br />
Stadtschreiber 21*, 117, 143, 194, 226, 231, 440, 452, 543,<br />
545, 572 (Anm. 66), 589 (Anm. 5)<br />
Czudnochowsky, Karl (1900–1977), deutscher Glockengiesser<br />
376<br />
REGISTER 633<br />
d’Aujourd’hui & Vogler 507<br />
Dägerlen, ev.-ref. Kirche 96<br />
Dahinden – Alois 521 – Familie 521 – Hans (Kaspar) 526, 536 –<br />
Johann Jakob 520 – Johann Ulrich 532 – Josef Anton, Kaplan<br />
613 (Anm. 16) – Justus, Architekt 512, 549, 551<br />
Damian, hl., Patr. 378<br />
Dangel, Othmar, Goldschmied 108, 109, 118, 122<br />
Danioth 547<br />
Danner, (Johann) Jean (1868–1939), Kunstmaler, Glasmaler 85,<br />
237, 294, 297, 389, 449, 454, 563 (Anm. 111)<br />
Danner u. Schmitt, Maler 86<br />
Danner u. Renggli 296, 307<br />
Danzer – G. 397 – Gottlieb 553<br />
Darbach-Gaeng, Familie 62<br />
David, Jacques Louis (1748–1825), französischer Maler 374<br />
David, König 90, 434 – Darst. 116<br />
Deckenbilder, Deckengemälde, Deckenmalerei 48, 90, 136, 138,<br />
165, 211, 231, 237, 250, 280, 326, 327, 333, 374, 391, 392*,<br />
406, 408, 428, 452, 455*, 457,493*, 521, 521*, 529, 534, 541,<br />
544, 572 (Anm. 81, 92), 591 (Anm. 92), 604 (Anm. 73)<br />
Degen – Familie 579 (Anm. 136) – Franz 217 – Friedrich (1848–<br />
1913), Nationalrat 216 – Martin, Bleicher 174, 579 (Anm. 138)<br />
– Xaver 579 (Anm. 138)<br />
Dekorationsmalereien 30, 71, 74, 121, 121*, 204, 320, 362, 374, 521*<br />
Demenga – Glaser 85 – Jeremias, Glaser 237, 291, 560 (Anm. 23)<br />
Deplaz, J., Goldschmied 293, 295<br />
Deschwanden – Melchior Paul von, Stanser Maler (1811–1881)<br />
40, 41*, 47, 49, 68, 113, 376, 377, 389, 406, 408, 409, 409*,<br />
444, 446, 447*, 468, 471, 534, 558 (Anm. 36), 616 (Anm. 206)<br />
– Theodor (1826–1861), Stanser Maler 547, 547*<br />
Descœudres, Georges, Archäologe 572 (Anm. 58)<br />
Deutsches Reich, Marken 486<br />
Dicht, Ferdinand, Maurermeister 428<br />
<strong>Die</strong>lsdorf 519<br />
<strong>Die</strong>rikon siehe auch Götzental<br />
<strong>Die</strong>rikon. Allgemein 21 – Erschliessung 65 – Geschichte 64 –<br />
Lage 64 – Sandsteinabbau 64 – Siedlungsentwicklung 65 –<br />
Wappen 76<br />
<strong>Die</strong>rikon. Bauten – Dorfheim 65 – Dörfli 1 68 – Dörfli 11 und 13<br />
67 – Dörfli 2 69 – Dörfli 3 69 – Dörfli 5 68 – Mühle, Bäckerei,<br />
Wohnhaus 69 – Post 70 – Schmiede 65 – Wirtshaus zur Sonne<br />
68, 70<br />
<strong>Die</strong>rikon. Dreifaltigkeitskirche 70<br />
<strong>Die</strong>rikon. Kapellen – Dreifaltigkeits- und St. Jakobskapelle (säkularisiert)<br />
67 – Altäre 67 – Baugeschichte 67 – Beschreibung<br />
67 – Glocken 68 – Feldhofweg-Kapelle 65<br />
<strong>Die</strong>rikon. Örtlichkeiten – Dottenberg 64, 65<br />
<strong>Die</strong>trich-Schenk, H. 522<br />
<strong>Die</strong>tterlin, Johann, Maler 235*, 262, 270<br />
Dikenmann, Rudolf (1832–1888), Maler 506, 507, 553<br />
Dinkel, Josef 294<br />
Diobald, hl. Darst. 84–86, 92, 92*, 260, 562 (Anm. 68)<br />
Diringen, Diringer, Ludwig 347, 557 (Anm. 87)<br />
Disler, Jakob 228<br />
Dizi, Jakob 236<br />
Dolder, Franz 540<br />
Dominikus, hl., Darst. 32, 89, 114, 140, 166, 210, 316, 380, 391,<br />
408, 409*, 432, 437, 493, 526<br />
Dommann, Hans 278<br />
Doppleschwand, Pfarrkirche St. Nikolaus 67<br />
Dörig, Niklaus, Steinhauer 228, 270<br />
Dormann – Familie 574 (Anm. 181) – Philipp 237<br />
Dornach, Pfarrkirche St. Mauritius 282<br />
Dorothea, hl. – Darst. 526 – Patr. 160, 323, 532, 586 (Anm. 60),<br />
592 (Anm. 181), 603 (Anm. 48)<br />
Drei Könige, hl. – Darst. 506 – Patr. 90, 168, 178, 323, 362, 452,<br />
531, 558 (Anm. 24), 592 (Anm. 181)
634 REGISTER<br />
Dreifaltigkeit, hl. 326, 584 (Anm. 365) – Darst. 32, 67, 89, 93, 380,<br />
446, 447, 457, 493, 526, 534, 557 (Anm. 128) – Patr. 84, 85,<br />
108, 160, 234, 237, 278, 531<br />
Dresden, Gartenstadt Hellerau 599 (Anm. 275)<br />
Dreyer, Otto (1897–1972), <strong>Luzern</strong>er Architekt 112, 220, 278, 279,<br />
278, 281*, 282, 352, 375, 434, 549, 560 (Anm. 139), 566 (Anm.<br />
336), 577 (Anm. 61), 598 (Anm. 200)<br />
Dub – Hans, Bildhauer 107 – Jakob, Schlosser 327, 345 –<br />
Michael Xaver, Chorherr 97 – Michael, Schlosser 85 –<br />
Schlosser 237<br />
Düblin, J., Glasmaler 296<br />
Dula, Franz (1814–1892), Lehrer, Direktor 110, 120<br />
Dulliker – Ulrich 347 – Wappen 257, 262<br />
Dumeisen – Glockengiesser 388 – Heinrich (1653–1723), Goldschmied<br />
92<br />
Dumont, Clément, Abt 261<br />
Dunker / Née 239*, 270<br />
Dürer, Albrecht (1471–1528), deutscher Maler 115<br />
Dürig, Jakob Bernhard, Klosterammann 101<br />
Düring – Josef 316 – Josef Leodegar (1673–1746), Pfarrer 591<br />
(Anm. 111) – Wappen 316<br />
Dürler – Familie 560 (Anm. 53) – Georg Ludwig, Kustos 108 –<br />
Heinrich 177 – Johann Franz, Chorherr 108 – Johann Franz,<br />
Propst 532 – Johann Josef 76 – Johann Rudolf 71, 560 (Anm.<br />
53) – Johannes 84, 108 – Maria Cäcilia Basilissa, Äbtissin 109<br />
– Maria Elisabeth 71, 72 – Niklaus 560 (Anm. 54) – Verena 562<br />
(Anm. 80) – Wappen 76<br />
Dürmüller, Otto, Restaurator 572 (Anm. 92)<br />
Durrer – Hans (1877–1933), Architekt 488 – Robert (1867–1934),<br />
Nidwaldner Staatsarchivar 237, 238, 524 – Otto, Architekt 267<br />
Durrig, Peter 168<br />
Eberhard – Johannes, Magister 135 – Bischof 104, 105, 310<br />
Eberle 308 – W.F., Hotelier 385<br />
Ebersecken, Zisterzienserinnenkloster 104, 567 (Anm. 345)<br />
Ebikon siehe auch Rathausen<br />
Ebikon 77, 77* Allgemein 21 – Archäologie 77 – Bruderklausenbrunnen<br />
87 – Erschliessung 79 – Geschichte 77 – Gymnasium<br />
St. Klemens 81 – Lage 77 – Siedlungsentwicklung 80, 80– 81*<br />
– Wappen 87, 121<br />
Ebikon. Bauten – Bahnhof 94 – Fährehaus 78* – Gasthof Löwen<br />
81, 82* – Kaplanei und Pfarrhaus 93, 93* – Kornspeicher 82<br />
– Mühle 96 – Pfarrhaus 84 – Sagenhof 95 – Schindler, Aufzüge-<br />
und Elektromotorenfabrik 102, 102* – Schule 82 – Sedel,<br />
ehemalige Strafanstalt 100, 101* – Sigristen- und Schulhaus<br />
83, 83* – Spritzenhaus 82, 83* – Wirtschaft zur Sonne 94 –<br />
Wydenhof 95, 95*<br />
Ebikon. Ev.-ref. Jakobuskirche 81<br />
Ebikon. Höfe und Weiler – Hünenberg 97, 97–99* – Schlössli<br />
Unter-Rütihof 97 – Seehof 101<br />
Ebikon. Kapellen – Hünenberg 99 – Marienkapelle 81 – St. Anna<br />
Kapelle 94* – Altar 94 – Baugeschichte 94 – Gemäldezyklus 94<br />
– Wegkapelle Sedel 97<br />
Ebikon. Kirchenzentrum Höfli 96 – Glocke 96 – Kirchenschatz 96<br />
Ebikon. Lour<strong>des</strong>grotte 96 – Glocke 96<br />
Ebikon. Örtlichkeiten – Hundsrücken 77, 78<br />
Ebikon. Pfarrkirche Unserer Lieben Frau – Altäre 88, 89* – Baugeschichte<br />
84 – Beinhaus 84*, 88 – Beschreibung 86 – Deckengemälde<br />
90, 91* – Diobaldsgrab 84, 92 – Glocken 93 –<br />
Kirchenschatz 92<br />
Ebikon. Sigismundkreuz 96<br />
Eckart, Guilielmus 347<br />
Effner, Carl von (1831–1884), Oberhofgärtner 516, 516*<br />
Egerkingen, Pfarrkirche 534<br />
Egger, Anthoni 520<br />
Eggermann, Josef 148<br />
Eggmann, Melchior, Maler 206<br />
Eggstein – Franz, Architekt 312 – Gebrüder 312 – Hans, Architekt,<br />
<strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Egidius, hl., Patr. 592 (Anm. 181)<br />
Egli – Alois 522 – Anton 122<br />
Eglin siehe auch Schwegler<br />
Eglin – Gebrüder, Lithografen 194, 231, 398, 488, 506, 575<br />
(Anm. 199) – Karl Martin, Lithograf 311*, 397, 398, 506 – Ludwig<br />
288, 289<br />
Egloff, Anton, Künstler 376<br />
Ehrenbold, Beat 533<br />
Ehrler, Edi, Archivar 587 (Anm. 148)<br />
Eicher, Josef, Kaplan 481<br />
Eichmann – Otto Eduard 384 – Wendula 384<br />
Eichmüller, Johann, Stiftspropst, Wappen 262<br />
Eigenmann, Josef, Altarbauer 112, 278, 378<br />
Eigensatz, Josef 217<br />
Eigenthal (Schwarzenberg). Allgemein 440, 441 – Siedlungsentwicklung<br />
443<br />
Eigenthal (Schwarzenberg). Bauten – Kaplanei 457 – Käsespeicher<br />
Fuchsbühl 458 – Kurhaus 457*<br />
Eigenthal (Schwarzenberg). Marienkapelle 452–456* – Altäre<br />
454 – Beschreibung 454 – Geschichte 452 – Glocken 457 –<br />
Kirchenschatz 457<br />
Einholzer, Johann Rudolf, Goldschmied 52, 92, 96, 150, 296<br />
Einsiedeln – Chorgestühl 583 (Anm. 304) – Gnadenbild 282 –<br />
Gnadenkapelle 573 (Anm. 94) – Kloster, Beichtkirche 340 –<br />
Marken 410<br />
Elftausend Jungfrauen 105, 108 – Patr. 592 (Anm. 181)<br />
Eligius, hl. – Darst. 150, 456 – Patr. 148, 323, 558 (Anm. 24), 569<br />
(Anm. 72)<br />
Elisabeth von Thüringen, hl., Darst. 526<br />
Elisabeth, hl. – Darst. 241, 281, 339 – Patr. 234<br />
Ellgass, Martin, Baumeister 136<br />
Elmiger, Johann, Zimmermeister 402<br />
Elmiger & Zgraggen, Baugeschäft 30, 85, 85* 101, 102, 122, 328,<br />
372, 373, 374*, 398<br />
Elmiger & Pfisterer, Baugeschäft 345<br />
Eltschinger, Goldschmied 214<br />
Emberger, Peter, Propst 107<br />
Embleme 232, 238, 244, 250, 257, 258, 264, 341, 347, 407, 581<br />
(Anm. 244), 583 (Anm. 340), 595 (Anm. 318)<br />
Emerentia, hl., Darst. 90<br />
Emmen 21 – Papierfabrik 276 – Pfarrhof 566 (Anm. 298)<br />
Emmenbrücke, Armenanstalt 564 (Anm. 205)<br />
Emmenecker, Charles 376<br />
Emmenegger – Franz, Maler 407, 487 – Oskar, Restaurator 572<br />
(Anm. 92) – Siegfried, Pfarrer 449<br />
Endemann 392<br />
Engelberg – Kloster 78, 287, 357, 367, 399, 420, 461, 466, 608<br />
(Anm. 32), 604 (Anm. 59) – Klosterschreinerei 575 (Anm. 228)<br />
Engler, H., Fotograf 506<br />
Ennethorw (Horw). Allgemein – Nationalstrasse 180 – Siedlungsentwicklung<br />
180<br />
Ennethorw (Horw). Bauten – Altsagen 180 – Bodenmatt 180 –<br />
Dörfli 180 – Hobacher 180 – <strong>Kantons</strong>strasse 151 180 – Saal 180<br />
– Spier 180 – Zentralschweizerisches Technikum 180<br />
Entlebuch 117<br />
Entlin, Michel, Zinngiesser 310, 310*<br />
Ephrussi, Jules, Bankier 384<br />
Ernst, Christoph, Baumeister 53, 63<br />
Eschenbach 44 – Kloster 110, (569 Anm. 96)<br />
Escholzmatt, Pfarrkirche 578 (Anm. 98)<br />
Etlin, Bildhauer 569 (Anm. 85)<br />
Ettiswil 37 – Armenanstalt 564 (Anm. 205)<br />
Eusebius, hl. 108<br />
Eustachius, hl., Patr. 233<br />
Eva, Darst. 116
Evangelisten – Darst. 35, 88, 166, 167, 210, 211, 212, 213, 258,<br />
263, 282, 410, 412, 432, 433, 472, 611 (Anm. 97) – Symbole<br />
166, 168, 169, 212, 408, 412<br />
Ewiglichtampel, Ampel siehe Goldschmiedekunst<br />
Exuperantius, hl., Patr. 388<br />
Eyenberg, Hans, Müller 96<br />
Eyenberger, Hans, Architekt 219, 219*, 228<br />
Fabritius, Barent (1624–1673), Maler 361<br />
Falcini, Balthasar, Unternehmer 185<br />
Fallenter, Franz (ca. 1550–1612), <strong>Luzern</strong>er Glasmaler 115, 119*,<br />
567 (Anm. 352), 584 (Anm. 380)<br />
Farner, Alfred 398, 507<br />
Fassadenmalerei 438*<br />
Fässler, Doris, Kunsthistorikerin 359<br />
Fatio, Edmond, Architekt 592 (Anm. 170)<br />
Fattlin, Melchior, Weihbischof 378<br />
Faulstich, Friedrich 540<br />
Feer – Christoph Leopold, 524 – Familie 519, 614 (Anm. 71) –<br />
Ludwig 232, 266<br />
Fegefeuer 50, 246, 526<br />
Fehlman, Anna 70<br />
Fehr – Gottfried (1861–1924), Baumeister 524 – Xaver 194, 571<br />
(Anm. 24)<br />
Felber, Familie 376<br />
Felder – Architekt 383 – Friedrich (1865–1942), Architekt 291,<br />
394, 398, 531 – Hans, Architekt 135 – Johann Baptist 216 –<br />
Peter, Kunsthistoriker 70, 89, 94, 136, 140, 232, 242, 282, 432,<br />
598, 558 (Anm. 43), 563 (Anm. 115, 127, 128), 586 (Anm.<br />
100), 589 (Anm. 239), 591 (Anm. 112)<br />
Felder & Cie., J. 217<br />
Felix und Regula, hl., Patr. 388<br />
Felix, hl. 136, 141, 231, 244 – Darst. 142, 246, 249*, 262, 583<br />
(Anm. 346)<br />
Fellmann 122 – Josef, Regierungsrat 104<br />
Ferrari, Gebr. 137<br />
Feuchtmayer, Joseph Anton (1696–1770), Bildschnitzer 584<br />
(Anm. 387)<br />
Feuerstein, Anton, Stuckateur, Arlesheim 311, 314, 591 (Anm. 84)<br />
Feurer, Clemens, Kaplan 262<br />
Fietz & Leuthold, Bauunternehmung 104<br />
Filliger, Wolfgang, Maler 47, 85<br />
Fischbacher-Labhardt, Paul und Gertrud 372<br />
Fischer – Alois, Maurer 290 – Henry Berchtold von 358 – Joseph,<br />
Maler 323 – Vinzenz Karl 260 – Vinzenz (1890–1959), Architekt<br />
86, 98, 98*, 122, 181, 221, 237, 238, 270, 278, 307 – Xaver,<br />
Maurer 294<br />
Fischlin, Ludigari, Baumeister 532<br />
Flaubert, Gustave (1821–1880), Romancier 513<br />
Fleckenstein – Bernhard 347 – Familie 183, 187, 378, 521, 575<br />
(Anm. 194) – Heinrich, Schultheiss 117 – Jost 347, 575 (Anm.<br />
194) – Karl 347 – Niklaus 347 – Wappen 74, 211, 262, 263, 316,<br />
340<br />
Fleckenstein, Familie von 136<br />
Fleischlin – Jakob Laurenz, Pfarrer 52 – Johann Heinrich, Pfarrer<br />
310 – Johann Jakob, Maler 50, 558 (Anm. 51) – Johannes<br />
Heinrich 347 – Wappen 494<br />
Flims, Hotel Waldhaus 529<br />
Flückiger-Seiler, Roland, Architekt 618 (Anm. 317)<br />
Fluder – Bildhauer 237 – Familie 38 – Johannes 41 – Josef und<br />
Ehefrau 29, 38, 38*, 39 – Jost 39, 237, 545 – Urs, Altarbauer<br />
327, 341, 342*<br />
Flüeler – Anton, Künstler 281 – P. Bernhard 48, 49<br />
Flühli, Kurhaus 503<br />
For[t]mann, Hans, Baumeister 288<br />
Forbrich, Josef 527<br />
Förderer, Walter Maria (1928–2006), Architekt, Bildhauer 377<br />
REGISTER 635<br />
Forer, Renward, Maler 241<br />
Forster, Jakob Ignatius, Pfarrer 43<br />
Fötzer, Jost, Hafnermeister 345<br />
Fourier, Charles 203<br />
Franc père et fils & Martelin 286<br />
Frankfurt, Frauenfriedenskirche 282<br />
Frankreich, Marken 241, 247, 316<br />
Franz von Assisi, hl., Darst. 210, 212, 241, 241*, 247, 253, 254, 332<br />
Franz Xaver, hl., Darst. 36, 262, 298, 378, 379, 380, 381, 494<br />
Franziskus, hl. 212, 247, 254, 255, 578 (Anm. 99) – Darst. 114,<br />
254, 264, 380, 583 (Anm. 336), 584 (Anm. 348) – Patr. 587<br />
(Anm. 169)<br />
Freiburg i. Üe., Loretokapelle 234, Stadt 118<br />
Frener, Jakob 347<br />
Frey – August, Künstler 278, 280 – C. 128 – Johann 175 – Johann<br />
Jakob, Kupferstecher 328*, 333 – Orgelbauer 30 – Verena,<br />
Äbtissin 108, 339<br />
Frey-Baumann, Jakob Heinrich (1874–1961), Industrieller 358,<br />
365<br />
Frick, Kurt, Architekt 599 (Anm. 275)<br />
Fridli, Schreiner 324<br />
Fridolin, hl. – Darst. 433, 526 – 558 Patr. (Anm. 24)<br />
Friebel-Sahli, Hermann, Fotograf 356*<br />
Friedenweiler (D), Kloster 104, 106, 107<br />
Froelich, Albert (1876–1953), Architekt 372, 373, 374, 398<br />
Froelicher, Martino, Historiker 582 (Anm. 272, 277), 606 (Anm. 95)<br />
Fründ, Gallus 204<br />
Frundt, Lorenz, Brunnenmeister 270<br />
Fuchs – Hubert, Musiker 591 (Anm. 96, 108) – Johann Georg 454<br />
– Josef 317, 444, 447 – Josef Anton, Goldschmied 410, 602<br />
(Anm. 86) – Jost, Baumeister 283 – M. 458 – Melchior, Sigrist<br />
444 – Peter 317<br />
Fuchs-Willi, Josef 317<br />
Füeg, Franz, Architekt 375, 375*, 377, 377*<br />
Füeg + Henry, Architekten 398<br />
Fugel, Gebhard (1863–1939), deutscher Maler, Zeichner 49<br />
Furger, Paul Alfons, Architekt 161<br />
Furrer – Architekt 86 – Fridolin, Schreiner 343 – Josef, Bildhauer<br />
237, 425, 454, 583 (Anm. 312, 313) – Walter, Bildhauer 298<br />
Füssli, Johann Heinrich (1741–1825), Maler 143<br />
Füssli & Co. 507<br />
Gabriel, Erzengel, Darst. 252, 333, 526<br />
Gadola & Cie. 217<br />
Galliker, Peter, Pfarrer 472<br />
Gallus, hl. – Darst. 210, 211, 212, 213, 230, 376, 377, 381, 389,<br />
391, 393, 526 – Patr. 206<br />
Gander, Paul 520<br />
Gärtner, Josef, Architekt, <strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Gasser – Familie 369 – Josef, Architekt 275, 275*<br />
Gassmann – Johann Leonz, Bildschnitzer 428, 430, 430*, 432,<br />
433 – Josef, Goldschmied 35, 36, 52, 340, 377, 594 (Anm. 269)<br />
Gassner – Josef, Architekt, <strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160) – Paul, Architekt,<br />
<strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Gassner, Architekt 158<br />
Gattiker, Willy, Architekt 102, 102*<br />
Gaudy – Adolf (1872–1956), Architekt 48, 63, 86, 87, 86–87*, 93,<br />
122, 207, 294, 312, 428, 429, 558 (Anm. 40), 560 (Anm. 139),<br />
562 (Anm. 100), 578 (Anm. 80) – und Söhne, Architekten 278<br />
Gauhl, Emil, Schreiner 161, 166, 532<br />
Gebhard III., Bischof 206<br />
Gebistorf, Heinrich 100<br />
Gehr, Ferdinand (1896–1996), Künstler 63<br />
Geilinger, Hans (Johann) Jakob (1642–nach 1702), Glasmaler<br />
260, 267<br />
Geisenhof (Geisshofer) – Johannes (1764–1810), Maler 138, 139*,<br />
563 (Anm. 117) – Josef (*1772), deutscher Stuckateur 136, 138
636 REGISTER<br />
Geishüsler, Glaser 106, 120<br />
Geisler, Niklaus (1585–um 1663), Bildschnitzer 140, 149, 170,<br />
212, 266, 316, 432*, 433, 570 (Anm. 26, 27, 30)<br />
Gelfingen, Schloss Heidegg 74<br />
Genua (I), Kirche S. Domenico 241<br />
Georg, hl. – Darst. 105, 114, 118, 536, 543, 582 (Anm. 301) – Patr.<br />
84, 108, 110, 378, 558 (Anm. 24)<br />
Germann. hl., Patr. 604 (Anm. 96)<br />
Gersau, Pfarrkirche 491, 573 (Anm. 94), 616 (Anm. 215)<br />
Gerster, Emil, Glasmaler 530<br />
Gesetzestafeln, Darst. 33, 410, 535<br />
Gessner, Konrad 226<br />
Giger, Hans 375<br />
Gigon, Annette, Architektin 192<br />
Gilardoni, Joseph 187<br />
Gilgen-Keller, Wappen 296<br />
Gilli, Niklaus, Ammann 483, 487<br />
Gilomen, Hans-Jörg, Historiker 594 (Anm. 276)<br />
Gimmi, Wilhelm (1886–1965), Künstler 513<br />
Giorgioli, Francesco (1655–1725), Tessiner Maler 326, 331*, 333,<br />
335<br />
Gisel, Ernst, Architekt 551, 552, 552*<br />
Gisikon. Allgemein 21 – Erschliessung 124 – Geschichte 123 –<br />
Siedlungsentwicklung 124, 126–127* – Wappen 128 – Zoll<br />
123, 124<br />
Gisikon. Bauten – obere Mühle 128 – Sagenmatt 128 – Sägerei<br />
128 – untere Mühle 128 – Zollstation 123–124*, 125<br />
Glarus 118<br />
Glasgemälde 28, 68, 100, 110, 114, 115, 116, 120, 206, 237, 238,<br />
260, 260*, 261, 281, 296, 307, 316, 339, 345, 346, 346*, 347,<br />
353, 364*, 434, 457, 526, 535, 543, 547, 552, 562, 566 (Anm.<br />
218, 220), 578 (Anm. 70), 604 (Anm. 92)<br />
Glasmaler siehe Danner, Düblin, Fallenter, Geilinger, Gerster,<br />
Göschel, Hermann, Hinter, Hughes, Kerry, Klotz, Lindtmayer,<br />
Markgraf, Müller, Murer, Renggli, Renggli und Balmer, Röttinger,<br />
Schlachter, Schwegler, Segesser, Süess-Naegeli, Truninger,<br />
Vonderweid, Wägmann, Wanner, Wehrli, Weiss<br />
Glattfelder, Hans, Schreiner 324, 339<br />
Glinz, Theo (1890–1962), Maler 487<br />
Glocke 29, 30, 34, 39, 41, 47, 48,50, 52, 60, 62, 67, 70, 84, 85, 87,<br />
93, 97, 99, 107, 108, 142, 161, 207, 215, 237, 242, 278, 282,<br />
290, 291, 296, 298, 309, 310, 311, 317, 322, 324, 326, 328, 374,<br />
376, 378, 388, 389, 405, 407, 435, 438, 444, 447, 452, 457, 466,<br />
468, 470, 486, 489, 494, 506, 520, 526, 530, 532, 536, 537, 543,<br />
544, 547, 558 (Anm. 30), 557 (Anm. 117), 563 (Anm. 167), 574<br />
(Anm. 181), 578 (Anm. 103), 586 (Anm. 95), 587 (Anm. 169),<br />
593 (Anm. 195), 599 (Anm. 305), 606 (Anm. 105)<br />
Glockengiesser siehe Baer, Bär, Brandenberg, Czudnochowsky,<br />
Dumeisen, Grassmayr, Kaiser, Keiser, Keller, Keyser, Kuenz,<br />
Kuhn, Meyer, Muchenberger/Muckenberger, Ritz, Rodt, Roosenbächler,<br />
Rüetschi, Rüttimann, Schiffmann, Schwarz, Sutermeister,<br />
Villiger, Weitnauer<br />
Glockenkanne 310*<br />
Glöcklein siehe Glocke<br />
Glöckner, Vergolder 238<br />
Gloggner, Beat Ludwig, Zinngiesser 309, 310, 310* – Franz, Zinngiesser<br />
290<br />
Gloggner-Salzmann, Albert 356<br />
Glutz, Elisabeth 262<br />
Gmelin, Guillaume F., Radierer 398<br />
Gmür – Gallus, Architekt 375 – Otti, Architekt 65<br />
Gmür und Wildli, Architekten 563 (Anm. 160)<br />
Goetz, Emil (1869–1958), Fotograf, <strong>Luzern</strong> 40*, 42, 129*, 143,<br />
188–189*, 398, 440*, 439, 458, 479, 505*, 507, 508*, 539*, 541*,<br />
553, 575 (Anm. 224)<br />
Goldau 513<br />
Göldlin – Renward, Domkustos Basel 116<br />
Göldlin von Tiefenau – Alois Christoph Johann Baptist 395 –<br />
Familie 187, 350, 372, 378 – Heinrich Ludwig 378 – Johann<br />
Thüring von 378, 521, 597 (Anm. 174) – Wappen 381<br />
Goldschmiede siehe Augsburg (D), Berger-Nesme, Borner, Bossard,<br />
Brandenberg, Bruckmann, Bucheli, Burch, Burger,<br />
Dangel, Deplaz, Dumeisen, Einholzer, Eltschinger, Fuchs,<br />
Gassmann, Grill, Hartmann, Hermann, Huber, Keiser,<br />
Knopfli, Krämer, Krauer, Krumholz, Krumper, Landtwing,<br />
Lang, Lantzrein, Leuthold, Maulich, Meier, Mittnacht, Müller,<br />
Muoser, Neier, Obersteg, Ohnsorg, Probstatt, Ruckli, Schindler,<br />
Schlee, Schoap, Schumacher, Seethaler, Spitzli, Staffelbach,<br />
Stippelday, Stockmann, Studer, Süffer (Siffer), Thüring,<br />
Trachsler, Treyer, Villard et Fabre, Weibel, Wengi, Wetzstein,<br />
Wickart<br />
Goldschmiedekunst – Äbtissinnenstab 118 – Altarkreuz 35, 41,<br />
89, 168, 169, 170, 215, 543, 547 – Ampel 35, 181, 257, 290,<br />
340, 413, 472, 616 (Anm. 215 ) – Hostienbüchse 92*, 118, 472<br />
– Hostiencustodia 92, 167, 214 – Hostienschale 296, 377 –<br />
Kännchen 35, 169, 213, 263, 296, 340, 381, 392, 412, 457, 486,<br />
494, 536 – Kelch 35, 41, 52, 61, 92, 96, 141, 150, 168, 169, 178,<br />
213, 214*, 262, 296, 316, 340, 377, 381, 392, 393, 411, 411*,<br />
434, 447, 472, 494, 557 (Anm. 87), 566 (Anm. 295), 570 (Anm.<br />
113), 578 (Anm.100) – Kerzenstock 35, 214, 257, 413, 472 –<br />
Krankensalbungsgarnitur 169 – Monstranz 34, 35, 52, 92, 108,<br />
109, 118, 141, 167, 212, 212*, 262, 263, 316, 376, 392, 410,<br />
434, 457, 472, 536, 566 (Anm. 289), 578 (Anm. 97, 98, 99), 584<br />
(Anm. 390, 392), 604 (Anm. 94), 609 (Anm. 77), 616 (Anm.<br />
217) – Ölgefäss 92 – Patene 52, 92, 168, 178, 316, 377, 381,<br />
392 – Platten 169, 213, 263, 296, 316, 340, 381, 392, 412, 494,<br />
536, 591 (Anm. 111) – Rauchfass 35, 169, 263, 296, 316, 340,<br />
392, 412, 472, 557 (Anm. 88), 600 (Anm. 338) – Salbungsgefäss<br />
169, 376, 393 – Schiffchen 35, 169, 263, 296, 316, 340,<br />
341*, 393, 412, 472, 557 (Anm. 88), 600 (Anm. 338) – Taufgarnitur<br />
169 – Vortragekreuz 35, 62, 92, 96, 141, 167, 212, 213,<br />
213*, 263, 376, 381, 392, 412, 412*, 472 – Wettersegenkreuz<br />
296 – Ziborium 35, 169, 213, 234, 263, 296, 316, 340, 392, 410,<br />
411, 447, 472, 536, 594 (Anm. 269)<br />
Goll – Friedrich, Orgelbauer 114, 161, 278, 328, 389, 391, 532 –<br />
Karl, Orgelbauer 86 – Orgelbauer 85, 166, 175, 207, 211, 238,<br />
260, 335, 406, 428, 468, 486, 494, 578 (Anm. 93)<br />
Goll & Cie., Orgelbauer 294, 312, 444, 530<br />
Gormund, Wallfahrtskapelle 332, 588 (Anm. 185)<br />
Göschel, Oswald, Glasmaler 28, 344, 586 (Anm. 62), 594 (Anm.<br />
299)<br />
Gössi, Anton, Historiker 288, 589 (Anm. 11)<br />
Gottesgebärerin, Patr. 524<br />
Gottfried von Habsburg 349<br />
Gottfried von Hünenberg 97, 144, 564 (Anm. 175)<br />
Gotthardbahn 385*<br />
Götti und Fries 204<br />
Gottvater 49, 94, 114, 167, 240, 242, 245, 256, 263, 292, 333, 410,<br />
455, 456, 544, 604 (Anm. 76)<br />
Götzental (<strong>Die</strong>rikon) 71 – Kapelle Unserer Lieben Frau 76<br />
Götzental (<strong>Die</strong>rikon). Landsitz Schlössli – Beschreibung 72 –<br />
Gemälde 74 – Geschichte/Baugeschichte 71 – Stuben 73 –<br />
Würdigung 74<br />
Grada, Raffaele de (1885–1957), Maler 361<br />
Graf – Caspar (1847–1916), Pfarrer 616 (Anm. 202) – Walter,<br />
Orgelbauer 86, 281, 376, 407, 410, 494, 535<br />
Grassmayr, Gebrüder, Voralberger Glockengiesser 605 (Anm. 39)<br />
Grebel – Josue 520 – Jost 488, 495<br />
Greber, Josef Bonaventura, Eremit 154<br />
Gregor XIII., Papst 452<br />
Gregor, hl. – Darst. 410 – Patr. 532<br />
Greppen. Allgemein 21, 129* – Erschliessung 131 – Geschichte<br />
129 – Pfarrei 130 – Siedlungsentwicklung 130–131*, 132 –<br />
Wappen 143
Greppen. Bauten – Altbächtelhaus 132 – Gändlihaus 133, 133* –<br />
Getreidemühle 142 – Hotel Rigi 134 – Kapellmatt 135 – Käserei<br />
134 – Lohrihaus 142 – Lohrihof 132 – Murmatt 143 –<br />
Neubächtelhaus 134 – Oberhaus 134 – Pfarrhaus 142 – Sägerei<br />
143 – Schützenhaus 143 – Schulhaus 133, 134*, 135 – Seehof<br />
143 – Untermühle 142 – Waschhaus 134 – Wirtshaus<br />
St. Wendelin 132, 133*<br />
Greppen. Pfarrkirche St. Wendelin – Altäre 137*,140, 140* –<br />
Archäologie 135, 135* – Baugeschichte 135 – Beschreibung<br />
136*, 137 – Deckengemälde 138, 139* – Glocken 142 – Kanzel<br />
141 – Orgel 141 – Würdigung 140<br />
Greter – Alois, Wirt 134 – B., Schreinermeister 559 (Anm. 80) –<br />
Baptist 217, 218 – F.X. 62 – Gilli 142 – Hans 55, 536 – Hans<br />
Jörg 132 – Jakob 130, 568 (Anm. 24) – Josef 133, 142 – Kaspar<br />
55, 143 – Oswald 132 – Peter, Wirt 134 – Wappen 141<br />
Griessl, Stuckateure 602 (Anm. 76)<br />
Grill, Anton, Goldschmied 257<br />
Griot, Carl, Architekt 217, 521, 522*<br />
Grisigen, Familie von 183<br />
Grissach, von 117 – Balthasar 117, 118 – Friedrich Graf 117<br />
Gros, Jacques (1858–1922), Zürcher Architekt 190, 529, 531,<br />
554, 576 (Anm. 234)<br />
Grossteil, Kirche 68<br />
Grunder, Justus 415<br />
Gründler, Josef L., Vergolder 588 (Anm. 184)<br />
Grünenfelder, Josef, Kunsthistoriker 138, 434, 563 (Anm. 116),<br />
561 (Anm. 62, 64), 563 (Anm. 117), 591 (Anm. 106)<br />
Grüter, Johann 136<br />
Grütter, Josef Alois, Uhrenmacher 328<br />
Guarnieri, Christel, Kuratorin 567 (Anm. 357)<br />
Guercino (Giovanni Francesco Barbieri) (1591–1666), Maler 494<br />
Güder, Johannes, Pfarrer 404<br />
Guggenbühl, Leonti, Schmied 85<br />
Gulden, Johannes, Vikar 531<br />
Gull, Gustav (1858–1942), Zürcher Architekt, Stadtbaumeister 383<br />
Gutersohn, Ulrich, Maler 297<br />
Gutwein 268<br />
Guyer, Lux (1894–1955), Zürcher Architektin 357, 516*, 518 –<br />
Mike, Architekt 192<br />
Haab, J., Müller 103<br />
Haartmann – Carl Franz Gabriel von 372 – Gourly von 372<br />
Haas – Anna 168 – Benedict, Baumeister 270 – Caspar Josef 382<br />
– Gebrüder 579 (Anm. 171) – Heinrich 476 – Ignaz 574<br />
(Anm. 174) – Jakob 474, 574 (Anm. 177) – Josef 229 – Josef,<br />
Baumeister 268 – Josef, Hafner 266, 269 – Kaspar 267, 269,<br />
465, 609 (Anm. 81) – Kaspar, Baumeister 206 – Leonhard,<br />
Bischof 161, 169, 180, 294, 588 (Anm. 206) – Lienhart, Zimmermeister<br />
53 – Ludwig, Dachdecker 85 – Melchior 266, 464,<br />
476 – Wappen 169<br />
Habsburg, Habsburger, habsburgisch 21, 25, 43, 64, 78, 123, 125,<br />
129, 144, 153, 158, 196, 197, 226, 272, 284, 302, 349, 350, 367,<br />
369, 370, 378, 399, 400, 420, 421, 441, 461, 465, 509, 515), 555<br />
(Anm. 9, 26), 570 (Anm. 4), 576 (Anm. 5), 607 (Anm. 12), 613<br />
(Anm. 44) – Wappen 366, 451, 451*<br />
Haffner, Peter, Hafner 120<br />
Hafner siehe Bucher, Haas, Haffner, Hafner, Höehn, Hofer,<br />
Höpflin, Knüsel, Kronenberg, Küchler, Müller, Petermann,<br />
Röthelin, Rüttimann, Schell, Schurtenberger, Suter, Sutter<br />
Häfliger – J., Maler 543 – Josef, Bildhauer 406, 601 (Anm. 60) –<br />
Niklaus, Bildhauer, Reiden 590 (Anm. 84) – Uhrenmacher 374<br />
Hafner – Jacob, Hafner 266 – Leo, Architekt 375<br />
Hagmann, Stefan, Zeichner 230<br />
Haller – Fritz, Architekt 598 (Anm.218) – Thade, Architekt 311, 348<br />
Halter – Hans 237, 290 – Niklaus, Maurermeister 324, 343<br />
Hammer – Albert 317 – Johann, Baumeister 308 – Joseph, Schlosser<br />
345<br />
REGISTER 637<br />
Hanauer, Wilhelm (1854–1930), Architekt 86, 122, 207, 291, 293,<br />
294, 295*, 296, 300, 375, 428, 293, 296, 578 (Anm. 80), 588<br />
(Anm. 206), 598 (Anm. 200)<br />
Händle, Gebrüder, Baumeister 30, 488, 490, 590 (Anm. 83), 605<br />
(Anm. 28)<br />
Hans von Mettenwyl, Ritter 97<br />
Hänseler, Jakob 415<br />
Häring, Emil 500<br />
Hartmann – Franz Ludwig (1657–1708), Goldschmied 108, 118,<br />
326, 340, 341*, 536 – Jost II. (1592–1673), Goldschmied 213,<br />
214*, 241 – Jost, Goldschmied 92, 340, 377, 582 – Jost, Münzmeister<br />
233 – Kaspar, Künstler 278 – Maria Jacobea 347 –<br />
Martin Bernhard 174 – Michael (1640–um 1695), Bildhauer<br />
89, 89*, 90, 108, 242, 242*, 282, 326, 331, 332*, 333, 333*, 339,<br />
340, 594 (Anm. 270)<br />
Hartmann von Baldegg 144<br />
Hartmann von Obernau 579 (Anm. 163)<br />
Hartmeyer, Ulrich, Zimmermeister 107<br />
Hasle, Pfarrkirche 584 (Anm. 399)<br />
Haslemann, Xaver 404<br />
Haslimann – Jacob, Orgelbauer 326 – Moritz 415, 475 – Xaver<br />
415<br />
Haupt, Pius, Architekt 71, 267<br />
Haupt-Schenkel ARGE 53<br />
Hauser, Armin Orgelbauer 30 – Orgelbaufirma, Kleindöttingen 33<br />
Hauser-Döpfner, Emilie 183<br />
Hausheer, Johann 604 (Anm. 92)<br />
Hauterive FR, Zisterzienserkloster 261, 421<br />
Hautten, David 553<br />
Hecht, Xaver (1757–1835), Maler, Willisau 161, 165, 166, 167*,<br />
290, 293, 295, 572 (Anm. 84, 85, 92)<br />
Heer – Familie 575 (Anm. 185) – Markus 576 (Anm. 234) –<br />
Sebastian, Horwer Altarbauer, Vergolder 67, 389, 468, 609<br />
(Anm. 65)<br />
Heer-Müller, Johann 188<br />
Heggli – Anton 151 – Isidor 151 – Jakob 401 – Kaspar 68, 151<br />
Hegi – Franz 397, 553, 597 (Anm. 137)<br />
Hegli, Elisabeth 436<br />
Heilbronner, Karl, Architekt 527, 528*, 554<br />
Heilige Eucharistie 408<br />
Heilige Familie 234, 242 – Darst. 98, 260, 264, 364, 438, 526, 564<br />
(Anm. 182) – Patr. 592 (Anm. 181)<br />
Heilige Sippe 252, 339, 380 – Darst. 582 (Anm. 303)<br />
Heiliger Wandel 242, 260 – Darst. 242*, 261, 582 (Anm. 303), 583<br />
(Anm. 304)<br />
Heiliges Haus 250, 252, 262, 264*, 581 (Anm. 225, 229, 241)<br />
Heiliggeisttaube, Darst. 35, 242, 243, 255, 257, 260, 263, 315,<br />
333, 335, 336, 391, 429, 438, 454<br />
Heiliggrab 206, 311, 338<br />
Heiligkreuz – Darst. 234, 335*, 544 – Patr. 159, 160, 310, 326<br />
Heilratt, Jakob, Stuckateur 452<br />
Heimatstil 37, 57, 59, 62, 63, 125, 133, 158, 173, 182, 189, 190,<br />
204, 215, 218, 219, 221, 228, 278, 283, 289, 322, 371, 372, 375,<br />
384, 387, 401, 448, 496*, 497, 523*, 524, 528, 530, 531, 538<br />
Heimgart, Peter 193<br />
Heine, Marie Amélie (1839–1905) 358, 397<br />
Heini – Jost 397 – Roland, Bildhauer 162<br />
Heinrich, hl. – Darst. 211 – Patr. 488, 532, 558 (Anm. 24), 586<br />
(Anm. 60)<br />
Heinrich von Konstanz, Bischof 159<br />
Heinserlin 117<br />
Heinzmann – Familie 357 – Hans, Bildhauer 278 – Johann<br />
Georg, Bildhauer 282<br />
Heinzmann von Hunwil 367, 399, 479<br />
Heiss, Gottlieb 268<br />
Helber, Gustav (1880–1943), Architekt 505*; siehe auch Theiler &<br />
Helber
638 REGISTER<br />
Helbig, Walter (1878–1968), Künstler 513, 613 (Anm. 27)<br />
Helena, hl. – Darst. 49, 229*, 230, 241, 333, 335*, 526, 544 – Patr.<br />
592 (Anm. 181)<br />
Helfenstein – Wappen 73<br />
Hellg, Caspar, Lehrer 303, 589 (Anm. 11)<br />
Helmlin – Anna 524 – Rochus, Schultheiss 118 – Wappen 526<br />
Henel, Johann 211<br />
Henggeler-Frey 576 (Anm. 234)<br />
Henry, Jacques, Architekt 375<br />
Henseler – Familie 475 – Heinrich 475 – Josef 474, 475 – Kaspar<br />
464 – Martin 465 – Marty 477<br />
Herger, Alois 612 (Anm. 145)<br />
Hergiswald (Kriens). Bauten – Brücke 238, 239* – Brunnen 270<br />
– Kaplanei 266, 267* – Sigristenhaus 270 – Waschhaus 268 –<br />
Wirtshaus 268, 268–270*<br />
Hergiswald (Kriens). Wallfahrtskirche Unserer Lieben Frau –<br />
Abgewandertes Kulturgut 263 – Antoniuskapelle 238, 254*,<br />
255 – Beschreibung 247 – Bethäuschen 232 – Deckenbilder<br />
257, 258* – Felixkapelle 234, 237, 244, 245* – Gemälde 262 –<br />
Glasgemälde 260, 261 – Glocken 263 – Grabmal 260, 262 –<br />
Hochaltar 250, 252* – Höhle / erste Kapelle 239 – Kanzel 258,<br />
258* – Kreuzigungsgruppe 254 – Kultgeräte 262, 263* – Lage<br />
/ Erschliessung 238 – Loretokapelle 234, 237, 242, 243*, 256<br />
– Name 238 – Orgelempore 250 – Orgelprospekt 260 – Portalbauten<br />
253 – Reliquienschrein 247 – Sakramentskapelle<br />
232*, 233, 236*, 239, 255*, 256, 256* – Sakristei 242 – Seitenaltäre<br />
240, 241* – Triptychon 241 – Wissenschaftsgeschichte<br />
231 – Würdigung 264<br />
Herkommer, Hans, Architekt 282<br />
Hermann – Goldschmied 212 – Heinrich, Glasmaler 278 – Jost<br />
Franz (1629–1700), Bildhauer 569 (Anm. 97) – Kaspar, Maler<br />
165, 166, 378, 578 (Anm. 94) – Martin (1597–1660), Bildhauer<br />
569 (Anm. 97) – Niklaus (1605–um 1680), Bildschnitzer<br />
136, 140, 266<br />
Hermann, Claudia, Kunsthistorikerin 607 (Anm. 129)<br />
Herrliberger siehe auch Schellenberg<br />
Herrliberger, David (1697–1777), Zürcher Kupferstecher, Verleger<br />
194, 223, 579 (Anm. 152)<br />
Herrmann, Heinrich 320<br />
Hertenstein – Barbara von 261 – Familie 519, 521 – Franz Alois<br />
von 616 (Anm. 217) – Wappen 450<br />
Herzog – Ferdinand, Schreinermeister 297 – Franz Alfred,<br />
Propst 279 – Ignaz, Baumeister 53 – Katharina 555 (Anm. 28)<br />
Hess – Josef 76, 109, 122, 398 – Josef, Schreiner, Alpnach 568<br />
(Anm. 15) – Jost 300<br />
Heuseli, Caspar 532<br />
Heyl, Cornelius von, Konservator 567 (Anm. 351)<br />
Hieronymus, hl. – Darst. 491, 494, 494* – Patr. 488, 532<br />
Higi, Anton, Architekt 278<br />
Hildbrand, Johann 157<br />
Himmelricher, Fidel, Dachdecker 290<br />
Hindemann und Sohn, Lithografen 194<br />
Hindemann, J., Lithograf 163, 230<br />
Hinder, N., Fotograf 479<br />
Hinkelbalz 350<br />
Hinter, Albert, Glasmaler 526 – Albert, Maler 524<br />
Hobbema, Meindert, Maler 361<br />
Hochdorf 43, 64, 117, 276, Pfarrhaus 360<br />
Hochstrasser – Josef, Uhrenmacher 389 – Xaver, Schmied 85<br />
Hochstrasser-Buholzer, Marie 84<br />
Hodel – Albert 48, 86 – E. 547 – Friedrich, Architekt 81, 203 –<br />
Jost Rudolf, Maler 327, 341 – Schreiner 237<br />
Hodel-Schwarz, Johann, Schreinermeister 428<br />
Hodler, Ferdinand (1853–1918), Maler 63<br />
Höehn, Georg Christoph, Hafner 506<br />
Hofer – Anton 177 – Familie 370 – Leonz, Hafner 520 – Sebastian<br />
376<br />
Hofer-Grandjean, Edouard (1810–1890), Fabrikant 358, 360, 365<br />
Hofmann – Ulrich 547 – Alois 543 – Hans 540 – Johann 541 –<br />
Johann Melchior (1711–1787) 544 – Josef 535 – Jost 527 –<br />
Martin 543<br />
Hofstetter – Melchior 150 – Pfarrer 375<br />
Hogenberg, Franz, Graveur 573 (Anm. 144)<br />
Hohenzollern-Sigmaringen, Marie-Louise von 188<br />
Hohler, Franz, Schriftsteller 285<br />
Holbein, Hans (um 1497–1543), deutscher Maler 115<br />
Holdenmeyer, Nikolaus, Propst 116<br />
Hölle 50, 246<br />
Holzmann – Alice 560 (Anm. 143), 560 (Anm. 148), 558 (Anm. 18)<br />
– Anna 55 – Franz, Lehrer 401 – Jakob, Glaser 85 – Johann<br />
Michael 55<br />
Holzschnitt 425*<br />
Homberger, Bauer 37<br />
Hommel, Adolf Friedrich (1830–1904) 494<br />
Honau. Allgemein 21 – Erschliessung 144 – Geschichte 144 –<br />
Lage 144 – Siedlungsentwicklung 145, 145–146* – Wappen 151<br />
Honau. Bauten – Gasthaus Hirschen 147, 147* – Haus mit Ökonomiegebäude<br />
151 – Herrgottsmatte 150 – Krämerhaus 151 –<br />
Lindenmatt / Trottenhof 151 – Neuhaus 147 – Schwendlen 151<br />
– Spritzenhäuschen 150<br />
Honau. Kapelle St. Eligius 148* – Altäre 149, 149* – Beschreibung<br />
148 – Geschichte 148 – Glocken 150<br />
Honauer, Sebastian, Zimmermeister 343<br />
Honegger, Firma, Orgelbauer 470<br />
Hopf, M. J. 595 (Anm. 41)<br />
Höpflin, Ludwig, Hafner 344<br />
Horat, Heinz, Kunsthistoriker 232, 613 (Anm. 49)<br />
Hörsch, Waltraud, Historikerin 106, 604 (Anm. 92)<br />
Horw siehe auch Ennethorw, Winkel<br />
Horw 117. Allgemein 21, 152*, 159* – Archäologie 153 – Bauernhäuser<br />
192 – Dorfplatz 156 – Einsiedeleien 154 – Erschliessung<br />
154 – Geschichte 153 – Lage / Topografie 152 – Pfarrei<br />
158 – Protestantismus 573 (Anm. 141) – Siedlungsentwicklung<br />
156, 156–157* – Wappen 169, 178, 194 – Wohnsiedlungen 158<br />
Horw. Bauten – Aegerterhof 173 – Althaus 175 – Brunnmatt 175<br />
– Dorfhaus 171, 171* – Felmis 193 – Frohsinn 175 – Gasthaus<br />
Waldegg 173 – Gasthaus zum Pilatus 158 – Grämlis 193 –<br />
Hinterberg 194 – Hofmatt 158 – Im Eigen 175 – <strong>Kantons</strong>strasse<br />
106 172 – Krämer- oder Hafnerhaus 173 – Merkur 171<br />
– Oberdorni 193, 193* – Papiermühle 173, 174* – Post 172 –<br />
Pfarrhaus 171 – Rosenheim 173 – Schiltmatt 156, 171 –<br />
Schmiede 173 – Schönbühl 172 – Schulhaus 172, 173, 173* –<br />
Schulhaus Hofmatt 158 – Schützengarten 173 – Sonnhügel<br />
175, 175* – St. Georgen 175 – Stutz 192 – Unterspissen 193 –<br />
Wegscheide 173 – Zumhof / Ried 173<br />
Horw. Ev.-ref. Kirche 175<br />
Horw. Herrschaftssitze und Villen – Burg Grisigen 183 – Einleitung<br />
182, 183* – Landhaus Büel 190 – Landsitz Kastanienbaum<br />
186*, 187 – Landsitz St. Niklausen 187, 187–188* – Villa<br />
Annemarie 192 – Villa Belvoir 190 – Villa Fiora 189, 189* –<br />
Villa Haslihorn 188, 188* – Villa Krämerstein 185, 185* – Villa<br />
Kreuzfluh 190, 191, 191* – Villa Solina 190 – Villa Stutz 183,<br />
184, 184–185*<br />
Horw. Kapellen – Filialkirche hl. Bruder Klaus 180 – Kapelle im<br />
Längacher 181, 181* – Kapelle bei Villa Fiora 190 – Kapelle bei<br />
Villa Stutz 185<br />
Horw. Örtlichkeiten – Kreuzfluh 182 – Seewen 182 – St. Niklausen<br />
182<br />
Horw. Pfarrkirche St. Katharina 160* – Altäre 166 – Archäologie<br />
162 – Baugeschichte 159 – Beinhaus 162 – Beschreibung 162,<br />
162–164* – Chorgestühl 166 – Geschichte 158 – Kanzel 166 –<br />
Kirchenschatz 167, 168–170* – Orgel 166 – Stuckaturen 165 –<br />
Taufstein 166<br />
Hospental, Heinrich von 46, 50
Hospitaler, Anton, Maler 136<br />
Hostienbüchse, -custodia, -schale siehe Goldschmiedekunst<br />
Hubacher & Co. 231<br />
Huber – Alois 415, 416 – Basil 417 – Caspar, Stecher 506, 507 –<br />
Familie 416 – Gebrüder 416 – Hans, Komponist 487 – Johann<br />
228 – Josef 416 – Josef Anton Pius Mauriz, Leutpriester 425 –<br />
Karl 401 – Kaspar 417 – Konrad, Schreiner 85 – Melchior 219,<br />
413 – Oberschreiber 312<br />
Huber, Jakob, Goldschmied 35, 93, 140, 141, 584 (Anm. 392)<br />
Huber-Avigni, Josef (1904–1960), Architekt 558 (Anm. 18)<br />
Hug – Anton, Krienser Baumeister 206, 605 (Anm. 28) – Johann<br />
Jakob 183 – Josef 217, 229 – Klara 410 – Ludwig 217, 229 –<br />
Martin, Schreinermeister 206<br />
Hughes, H. Glasmaler 353<br />
Hügli, Karl 173<br />
Humel, Josef, Gipser 391<br />
Hund von Wenkheim, Barbara, Äbtissin 116<br />
Hunen, Margaretha von, Wappen 74<br />
Hünenberg, Kirche St. Wolfgang 135<br />
Hunkeler, Martin, Maler 558 (Anm. 44)<br />
Hunwil, Familie von 287, 350<br />
Hunziker, Werner, Architekt 352<br />
Hürlimann – Ignaz, Schreinermeister 106 – Jakob 417 – Melchior,<br />
Wirt 414<br />
Hürrli, Baptist 417<br />
Hurter – Stuckateur 444 – Vergolder 85 – Xaver, Schreinermeister<br />
110<br />
Huser, Glaser 106<br />
Hüsler, Dachdecker 406<br />
Hutter, Orlando, Bildhauer 295<br />
Huuser – Jost, Maurermeister 532 – Martin, Maurermeister 532<br />
Huwiler – Jakob, Maler 425, 433 – Maler 444<br />
Ida, hl. – Darst. 306, 307 – Patr. 306<br />
Ignatius von Loyola, hl. – Darst. 262, 381<br />
Ignatius, Meister 107<br />
Imfeld – Hugo, Bildhauer 181 – Willy, Architekt 413<br />
Immler, Gerhard, Staatsarchivar 613 (Anm. 47)<br />
Indermühle, Karl (1877–1933), Berner Architekt 57, 383, 530<br />
Ineichen – Bernard, Zimmermeister 82, 562 (Anm. 47) – Ulrich,<br />
Zimmermeister 100, 102, 111, 559 (Anm. 94) – Zimmermeister<br />
53, 63<br />
Ineichen & Cie., 283<br />
Ingenbohl, Pfarrkirche 616 (Anm. 215)<br />
Ingenieure siehe Bolliger, Isaak, Kästli, Mohr, Näff, Oberli, Riggenbach,<br />
Schröter, Schwytzer von Buonas, Suter, Weiss, Ziegler-de<br />
Loeur, Zschokke<br />
Isaak, Raimund, Ingenieur 104<br />
Isenbrandt, Adriaen (um 1490–1551), niederländischer Maler<br />
374<br />
Isenmann, Antoni, Steinwerkmeister 107<br />
Iten – Else 97 – Emil, Kupferschmied 97<br />
Ittingen, Kartause 580 (Anm. 204) – Wappen 262<br />
Jacottet, Jean, Lithograf 544*, 553<br />
Jadhav, Viswas Balkrisna 356<br />
Jäger, Thomas, Architekt 135<br />
Jakob, Bischof von Basel 116<br />
Jakob, hl. – Darst. 282, 558 (Anm. 23) – Patr. 46, 237, 388, 488,<br />
533, 569 (Anm. 72)<br />
Jakobus d. Ä., hl. – Darst. 40, 49, 50, 67, 68, 170, 178, 241, 536 –<br />
Patr. 278, 586 (Anm. 60), 592 (Anm. 181)<br />
Jakobus d. J., hl. – Darst. 68 – Patr. 234, 586 (Anm. 60)<br />
Jakob von Muri, Abt 116<br />
Jauch – Johann Josef, Orgelbauer 312, 389<br />
Jeger – Fridli, Schreinermeister 310, 339<br />
Jelmini, Camillo, Maler 52<br />
REGISTER 639<br />
Jesus siehe Christus<br />
Joachim, hl. – Darst. 90, 94, 252, 261, 339, 381, 447 – Patr. 148<br />
Jodokus von Muri, Abt 116<br />
Johann (von) Stans 153<br />
Johann Theobald von Rheinau, Abt 116<br />
Johann von Hallwil 287<br />
Johannes der Täufer, hl. – Darst. 36, 50, 110, 118, 140, 166, 241,<br />
245, 253, 262, 434, 444, 446, 534, 535, 536, 586 (Anm. 95) –<br />
Patr. 234, 388, 452, 531, 558 (Anm. 24), 586 (Anm. 60), 592<br />
(Anm. 181)<br />
Johannes Evangelist, hl. – Darst. 61, 68, 89, 135, 141, 150, 166,<br />
211, 254, 256, 282, 295, 337, 364, 381, 392, 432, 434, 454, 487,<br />
493, 526, 566 (Anm. 327), 586 (Anm. 95), 610 (Anm. 55), –<br />
Patr. 104, 105, 136, 234, 378, 437, 558 (Anm. 24), 603 (Anm.<br />
48), 592 (Anm. 181)<br />
Johannes Nepomuk, hl. – Darst. 380, 430, 434, 434* – Patr. 288<br />
Johannes von Blatten, Weihbischof 46, 159, 427<br />
Johannes von Bramberg, Schultheiss 42, 555 (Anm. 3)<br />
Johannes, hl. – Darst. 376, 377, 532 – Patr. 148, 488, 532<br />
Joler, Barholomä 545<br />
Josef von Arimathaia 336<br />
Josef, hl. – Darst. 49, 61, 62, 90, 93, 100, 108, 114, 142, 150, 170,<br />
171, 211, 214, 242, 243, 252, 264*, 281, 317, 333, 336, 339,<br />
341, 364, 376, 377, 381, 393, 434, 447, 453*, 457, 495, 534,<br />
535, 547, 558 (Anm. 42), 583 (Anm. 304, 331), 587 (Anm. 169),<br />
606 (Anm. 46), 603 (Anm. 51) – Patr. 326, 444<br />
Jossel-de Krudy, Julius 217<br />
Jost von Meggen 382<br />
Jost, Jodok, hl. 323 – Darst. 40, 41, 67, 170, 241, 282, 309, 324,<br />
325, 326, 328, 331, 332*, 333, 338, 339*, 340, 341*, 343, 346*,<br />
347, 455, 595 (Anm. 318) – Patr. 233, 234, 323, 326, 488, 532,<br />
592 (Anm. 181)<br />
Jucundus, hl. 315<br />
Judas, Darst. 117<br />
Jukundus, hl. 310 – Patr. 310<br />
Jüngstes Gericht 33, 115, 118, 162, 244, 245*, 246, 282, 410<br />
Justinger, Heinrich, Pfarrer 558 (Anm. 23)<br />
Justus, hl. 616 (Anm. 180) – Darst. 536 – Patr. 532<br />
Kachelofen, Ofen 54, 55, 67, 69, 70, 74, 133, 186, 193, 194, 228,<br />
268, 344, 345*, 346, 361*, 365, 371, 383, 394, 413, 416, 417,<br />
419, 425, 436, 476, 477, 478, 479, 496, 506, 520, 521, 529, 530*<br />
543, 603 (Anm. 149)<br />
Kaiser – Alois 608 (Anm. 37) – Heinrich, Maler 47, 49 – Johann<br />
Martin, Pfarrer 412 – Karl Georg, Maler 93 – Ludwig, Glockengiesser<br />
326<br />
Kalcher, Jakob, Glaser 103, 106, 120<br />
Kälin, A., Glasmaler 353<br />
Kanitz, Gräfinnen von 384<br />
Kännchen, Messkännchen siehe Goldschmiedekunst<br />
Kappel, Pfarrkirche 588 (Anm. 185)<br />
Käppeli – Hans, <strong>Luzern</strong>er Architekt 549, 563 (Anm. 160), 566<br />
(Anm. 336) – Johann 475<br />
Käppelin, Sebastian, Uhrenmacher 326<br />
Kapuziner, Wappen 255<br />
Karl Borromäus, hl. 598 (Anm. 177) – Darst. 140, 150, 166, 211,<br />
241, 241*, 254, 282, 326, 332, 381, 430, 456, 526 – Patr. 108<br />
Karl I. (1877–1922), Kaiser von Österreich-Ungarn 519<br />
Karl V. (1643–1690), Herzog von Lothringen 566 (Anm. 291)<br />
Karlsruhe, staatliche Kunsthalle 567 (Anm. 352)<br />
Kartäuser, Wappen 242<br />
Käs, Peter zu 232<br />
Kasel siehe Liturgische Gewänder<br />
Kastanien, Anna Maria von 346*, 347; siehe auch Castania, von<br />
Kästli, O. & E., Berner Ingenieurbüro 568 (Anm. 6)<br />
Katharina von Alexandrien, hl. – Darst. 49, 67, 150, 162, 166,<br />
167, 169, 170, 171, 241, 242, 256, 408, 430, 433, 434, 447, 449,
640 REGISTER<br />
451, 525, 603 (Anm. 51) – Patr. 46, 326, 388, 488, 532, 573<br />
(Anm. 93), 586 (Anm. 60)<br />
Katharina von Siena, hl. – Darst. 32, 89, 114, 140, 210, 316, 380,<br />
391, 432, 434, 437, 493<br />
Katharina, hl. – Darst. 437 – Patr. 160, 237, 569 (Anm. 72)<br />
Kaufmann – Balz 578 (Anm. 106) – Bernhard 414 – Emil, Architekt<br />
55 – Familie 171 – Heinrich 193, 382 – Herbert, Architekt<br />
30 – Kaspar 161 – Klemens, Zeichner 163, 194 – Leonhard<br />
414 – Leonz 414 – Peter 185, 193 – Sebastian, Schreinermeister<br />
237 – Vitus Jakob, Lehrer 574 (Anm. 157)<br />
Kaufmann-Heer, Georg 175<br />
Kayser, J.M., Pfarrer 410<br />
Keiser – Anton, Glockengiesser 388, 393 – Beat Konrad<br />
(1665–1729), Goldschmied 570 (Anm. 113) – J.M. Protonator<br />
413 – Josef 475 – Karl Josef (1702–1765), Maler 425 – Karl<br />
Martin (1659–1725), Goldschmied 412, 413 – Kaspar 478 –<br />
Ludwig (1654–1732), Glockengiesser 378, 381, 520 – Orgelbauer<br />
328 – Pankraz 237<br />
Keller – Alois, Maler 311, 314*, 315 – Baugeschäft (Kellerhof)<br />
112, 188, 189, 190, 237 – Beat, Geologe 568 (Anm. 1), 610<br />
(Anm. 1), 612 (Anm. 1), 613 (Anm. 38) – Carlos, Fabrikant 186<br />
– Familienwappen 241 – Franziska, Äbtissin 108 – Fritz 595<br />
(Anm. 41) – Gebrüder, Baumeister 278, 575 (Anm. 224) –<br />
Glockengiesserei 291 – H., Zeichner 230 – Jakob II, Glockengiesser<br />
142 – Jakob, Zürcher Glockengiesser 237, 468, 605<br />
(Anm. 39) – Jörg, Bildschnitzer († 1522) 607 (Anm. 118) –<br />
Joseph, Maler 391 – Robert 501 – Wilhelm (1823–1888), Baumeister<br />
30, 37, 39, 53, 67, 84, 110, 137, 291, 312, 389, 405–<br />
406*, 406, 408, 413, 419, 428, 443, 444, 468, 470, 471, 479,<br />
532, 533, 533*, 556 (Anm. 75), 602 (Anm. 79), 609 (Anm. 62,<br />
63, 74)<br />
Kellerhof, Kellerherr, Keller 46, 198, 200, 318, 576 (Anm. 5), 577<br />
(Anm. 30), 613 (Anm. 7)<br />
Kellner, Heinrich von 222<br />
Kerry, Glasmaler 353<br />
Kerz, Michael 228<br />
Kerzenstangen 170, 211, 212, 214*, 340, 340*<br />
Kerzenstöcke siehe Goldschmiedekunst<br />
Keyser – Franz Anton, Glockengiesser 290<br />
Kieffer, Fintan, Abt 261<br />
Kiene 30 – Johann Franz Anton, Orgelbauer 311 – Johann Nepomuk<br />
(1812–1902), Langenargen Orgelbauer 30, 312, 605<br />
(Anm. 38) – Martin, Orgelbauer 30, 33<br />
Kilchmann, Wendel 237<br />
Kirch, Bartholomaeus, Zinngiesser 310<br />
Kirchenväter, Darst. 166, 244, 263, 339, 493<br />
Klapproth, Hermann, Architekt 428<br />
Klara, hl., Darst. 114<br />
Klingelfuss, Ernst, Gartenarchitekt 372, 398<br />
Klinger, Josef, Uhrenmacher 206, 578 (Anm. 71)<br />
Klingler – Familienwappen 228 – Heinrich, Maurer 267 – Uhrenmacher<br />
237<br />
Kloster im Hof siehe <strong>Luzern</strong>. Stift St. Leodegar<br />
Kloster St. Leodegar siehe <strong>Luzern</strong>. Stift St. Leodegar<br />
Klosterarbeit 268<br />
Klotz, Glasmaler 562 (Anm. 99)<br />
Kluser, Léon 612 (Anm. 145)<br />
Knab – Jodok, Jost, Propst 148, 178, 310, 448, 570 (Anm. 30) –<br />
Wappen 150, 451, 451* – Sebastian, Maler 107, 427<br />
Knapp, Ulrich, Kunsthistoriker 584 (Anm. 387)<br />
Kneubühler, Johann 219<br />
Knopfli, Hans Jost, Goldschmied 150<br />
Knopflin – Franz 410*, Jost, Zuger Architekt 602 (Anm. 84) –<br />
Knopflin, Franz, Zuger Baumeister 405, 410, 602 (Anm. 84) –<br />
Joseph 361<br />
Knörr, Friedrich Kasimir (1808–1882), Bankier 519<br />
Knüsel – Familienwappen 410, 412 – Heinrich 417 – Jakob 414,<br />
415, 417 – Josef 415, 417 – Jost 414, 415 – Kaspar 415 – Martin,<br />
Hafnermeister 103, 107, 344 – Melchior 382, 417 – Rudolf<br />
402, 414, 415 – Schreiner 468 – Werner 415<br />
Knüsel-Theiler 417<br />
Koch – Candid 414 – Rudolf, Architekt, Ebikon 563 (Anm. 160)<br />
Kocher, P. 128, 151<br />
Kochlin, Jost 520<br />
Köchlin-Stiftung 238<br />
Köhler – Carl Gottlieb (1840–1907), Fabrikant 527, 528 – Carl<br />
Gustav 615 (Anm. 156)<br />
Koller – Alois 403 – Andreas 402 – Anton 401, 402 – Familie 418<br />
– Franz 415 – Johann 414 – Josef 414, 416, 417 – Jost 403 –<br />
Karl 414, 417 – Karl, Architekt 487, 503, 504*, 507 – Kaspar 41<br />
– Magdalena 416 – Matthias 403 – Melchior 417 – Oswald 401,<br />
403, 414 – Peter 399 – Wappen 414, 418<br />
Kolros, Stefan 96<br />
Königsfelden, Kloster 567 (Anm. 352)<br />
Konrad, hl. – Darst. 393, 526, 583 (Anm. 348) – Patr. 237<br />
Konstanz, Domstift 116<br />
Konzil von Trient 106<br />
Kopp – A., Zeichner 398 – Josef, Geometer 122<br />
Kost – Anton 148 – Bernard 148 – Oswald 147 – Wendelin, Regierungsrat<br />
54<br />
Kramer – Carl, Architekt 158, 218 – Heinrich, Maler 427 – P.,<br />
Architekt 470<br />
Krämer – Christoph, Goldschmied 340 – Hartmann 323<br />
Kramis, Otto 63<br />
Kränzlin, Friedrich 68<br />
Krauer – Friedrich, Dichter 216 – Hans Georg, Goldschmied 168<br />
– Hans Wilhelm (1661–1718), Goldschmied 52, 108, 168 263,<br />
340 – Johann Georg, Goldschmied 52, 263 – Johannes Peter,<br />
Pfarrer 536 – P. Leodegar 537, 543<br />
Kraus, C.,Theaterdirektor 385<br />
Krebs Karl-Friedrich (1880–1945), <strong>Luzern</strong>er Architekt 352, 522<br />
Kreiliger, Bildhauer 425<br />
Kretz, Glasermeister 237<br />
Kretz und Stalder, Fabrik 350<br />
Kretz & Cie. 382<br />
Kretz-Bucher, Anna 221<br />
Kreuz, hl. siehe Heiligkreuz<br />
Kreuzweg, Kreuzwegstationen 33, 34, 41, 49, 61, 70, 90, 110,<br />
114, 141, 161, 166, 181, 211, 260, 281, 295, 306, 311, 316, 328,<br />
376, 377, 380, 388, 392, 433, 438, 446, 457, 466, 472, 494, 535,<br />
543, 545, 547, 558 (Anm. 46), 566 (Anm. 313), 578 (Anm. 94),<br />
593 (Anm. 214), 602 (Anm. 74), 604 (Anm. 86), 608 (Anm. 55),<br />
616 (Anm. 212)<br />
Kreyenbühl, Urs, Kaplan 311<br />
Kriens siehe auch Hergiswald, Obernau und Sonnenberg<br />
Kriens. Allgemein 21 – Archäologie 198 – Burgen / Burgstellen<br />
197 – Dorfplatz 195*, 200* – Erschliessung 196 – Geschichte<br />
196 – gewerbliche / industrielle Entwicklung 203 – Lage 195<br />
– Pfarrei 198 – Schappespinnerei 203 – Siedlungsentwicklung<br />
198, 203, 203* – Wappen 230 – Wasserversorgung 197<br />
Kriens. Bauten – Alt- und Neubreithaus 217 – Amtsgericht 221<br />
Aurora 217 – Bachmättli 217 – Chalet Mon Repos 219 – Deneten<br />
229 – Dorfschulhaus 218 – Ebersrüti 229, 229* – Elisabethenheim<br />
/ Belvedere 217 – Fenkernstrasse 13 204 – Gallusstrasse<br />
6–8 217 – Gasthaus Linde 195* – Gemeindehaus<br />
215, 216* – Greterhaus 217 – Grossfeld 218, 218* – Güterbahnhof<br />
215 – Heinrich-Walther-Haus 216 – Hohle Gasse 4<br />
215 – Höllhof 229 – Horwerstrasse 1a 217 – Hotel Central 221<br />
– Houloch 230 – Kanzlei 217 – Käppeliallmend 219 – Klösterli<br />
220 – Kreuzbäckerei 204 – Krienserhalle 218 – Kupferhammer<br />
217 – <strong>Luzern</strong>erstrasse 1 204 – <strong>Luzern</strong>erstrasse 24/<br />
24a 216, 217* – <strong>Luzern</strong>erstrasse 27 216 – <strong>Luzern</strong>erstrasse 29<br />
216 – <strong>Luzern</strong>erstrasse 32 216 – <strong>Luzern</strong>erstrasse 37/39 217 –<br />
Mattenhof 229 – Meisterhäuser 220 – Museum im Bellpark
216, 216* – Obermettlen 220 – Oberpfisterei 204 – Pan Gas<br />
218 – Paulusheim 221 – Personenbahnhof 216 – Pfarrhaus<br />
215, 215* – Pfrundhaus 204 – Pilatusblick 215 – Pilatusstrasse<br />
10 219 – Post 204* – Restaurant Minverva 219 – Rösslimatt<br />
219 – Sagen-Haus 219 – Saleshaus 204 – Sandmätteli 229 –<br />
Scala 215 – Schachen 219 – Schulhaus Kirchbühl 204, 205* –<br />
Siechenhaus 219 – Sonnenbergbahn 221 – St. Niklausengasse<br />
6 u. 12 219 – Stalden 229, 239 – Steinbruchhof 228 – Sternwarte<br />
217 – Talacker 220 – Toggeliloch 204 – Unterblattig 228<br />
– Untermettlen 229 – Untersidhalde 230 – Vier Jahreszeiten<br />
218 – Villa Konkordia 216 – Villa La Salle 220, 220* – Wiggenhof<br />
228 – Wydenhof 220 – Zeughaus 219 – Zumhofstrasse<br />
4 219<br />
Kriens. Ev.-ref. Kirche 218<br />
Kriens. Kirchen/Kapellen – Bruder-Klausen-Kirche 220 – Ebersrüti<br />
230 – Altarflügel 230 – Statuen 230 – oberer Schachen 230<br />
Kriens. Pfarrkirche St. Gallus und Othmar 205–207* – Altäre 210,<br />
210–211* – Baugeschichte 206 – Geschichte 205 – Glocken<br />
215 – Kanzel 211 – Kirchenschatz 212–215, 211–214* – Lage<br />
207 – Orgel 211 – Pfarrei 205 – Vorgängerbauten 208<br />
Kriens. Schloss Schauensee 222–223* – Baugeschichte 222 –<br />
Beschreibung 223 – Geschichte 221 – Kapelle 225, 225* –<br />
Glocke 225 – Pächterhaus 226 – Pförtnerhaus 225<br />
Kriens–<strong>Luzern</strong>-Bahn 215<br />
Kronenberg, Robert, Hafner 425<br />
Kronenberger – Ignaz, Pfarrer 408 – Ludwig 290<br />
Krugel, H. 167<br />
Krull, Johann 204<br />
Krumholz, Kaspar, Goldschmied 324<br />
Krumper, Hans, Goldschmied 257<br />
Krus – Johann 84, 92 – Nikolaus 117 – Wappen 92<br />
Krüsi, Adam, Schlosser 324, 326<br />
Krütlin, Josef Balthasar (1770–1804), Pfarrer 512, 514, 616 (Anm.<br />
202)<br />
Kruzifix 39, 41, 50, 67, 96, 108, 118, 150, 167, 168, 169, 171, 181,<br />
234, 282, 295, 340, 362, 381, 393, 412, 434, 437, 438, 487, 494,<br />
496, 506, 547, 567 (Anm. 363), 586 (Anm. 95), 610 (Anm. 55)<br />
Kübele, A. 547<br />
Küchler – Hafner 296, 589 (Anm. 217) – Martin Leonz, Hafnermeister<br />
74<br />
Küchler-Achermann, Simon 541<br />
Küchler-Bareth, G., Architekt 540<br />
Kuen, Johann Georg, Architekt 340<br />
Kuenz, Johann Heinrich, Glockengiesser 547<br />
Kuhn – Daniel, Glockengiesser 536, 537, 558 (Anm. 48), 586<br />
(Anm. 95) – H. 63 – Johann Nepomuk, Orgelbauer 141 –<br />
Orgelbauer 96, 281 – Theodor, Orgelbauer 141<br />
Kühn, Friedrich (1856–1914), Mannheimer Architekt 501, 611<br />
(Anm. 109)<br />
Kümmernis, hl., Darst. 525*, 526<br />
Kündig – Kaspar, Hauptmann 117 – Maria Elisabeth 347 – Wappen<br />
316<br />
Kündig & Oetiker, Architekten, Zürich 568 (Anm. 6)<br />
Küng, Alois 495, 612 (Anm. 145)<br />
Kunigunde, hl. – Darst. 599 (Anm. 306) – Patr. 388, 558 (Anm. 24)<br />
Künstler siehe Achermann, Bösch, Egloff, Flüeler, Frey, Gehr,<br />
Gimmi, Hartmann, Helbig, Lüthy, Meyerlist, Schwegler,<br />
Schweri, Sigrist, Städelin, Steck, Wyrsch; siehe auch Bildhauer,<br />
Maler<br />
Künzli, Ignaz 172, 173<br />
Kunz-Waser, Susanna 285<br />
Küssnacht – Kirchenpatrone 410 – Pfarrkirche 30, 465<br />
Kuster, Bildhauer 569 (Anm. 85)<br />
Küttel 135 – Anton, Wappen 535 – Blasius 498, 499 – Josef 521 –<br />
Xaver 506<br />
La Neuveville, ev.-ref. Kirche 296<br />
REGISTER 641<br />
La Salle – Eduard 220 – Firma 220, 284 – Isaac 220 – Philipp-<br />
August 220<br />
Labhart, G., Baumeister 322<br />
Lachapelle AG 219<br />
Lachat, Eugenius, Weihbischof 444, 468<br />
Läderbreiter, Franz, Bildhauer 109, 566 (Anm. 298)<br />
Ladner, Eduard, Architekt 375<br />
Laeuger, Max (1864–1952), Künstler, Architekt 613 (Anm. 50)<br />
Lalne, Ludwig von 118<br />
Landistil 84, 112, 505*, 506, 612 (Anm. 205)<br />
Landtwing – Alexander, Zuger Goldschmied 604 (Anm. 94) –<br />
Johann Kaspar, Baumeister 405, 410<br />
Lang – Beatrix, Historikerin 559 (Anm. 111) – Franz Thaddäus,<br />
Goldschmied 262 – Franz, Bader 318 – Gottfried, Goldschmied<br />
257 – Josef, Pfarrer 577 (Anm. 61)<br />
Langenegger, Jakob, Pfarrer 546<br />
Lantzrein, Marx († 1701), Goldschmied 340<br />
Laurenz, Laurentius, hl. – Darst. 49, 50, 526, 547 – Patr. 46, 532<br />
Lavabo 169, 225, 324, 395<br />
Le Corbusier (Charles-Edouard Jeanneret) (1887–1965), Architekt<br />
158<br />
Lehner, Josef, Architekt 181<br />
Lehnÿ, Leonz, Schreiner 110, 122<br />
Leimbacher, Friedrich, Baumeister 29, 30<br />
Lengacher und Emmenegger, Architekten 158<br />
Lentzinger, Bernhart, Waldbruder 154, 571 (Anm. 21)<br />
Leo XIII., Papst 588 (Anm. 206)<br />
Leodegar, hl. – Darst. 181, 260, 262, 410 – Patr. 388<br />
Leonardo da Vinci (1452–1519), Maler, Architekt, Ingenieur 166,<br />
434, 588 (Anm. 195)<br />
Leonhard von Limoges, hl. – Darst. 582 (Anm. 301)<br />
Leonhard, hl. – Darst. 526 – Patr. 558 (Anm. 24)<br />
Leontius, hl., Darst. 410<br />
Leopold III. (1901–1983), König von Belgien 188<br />
Leopold von Baden, Wilhelm Josef, Weihbischof 85<br />
Lerch, Josef, Vergolder 137<br />
Leu – B. 398 – Christof, Orgelbauer 326, 335<br />
Leupi, Albert 172<br />
Leuthold – Bruno, Goldschmied 181 – Max, Goldschmied 181<br />
Leuw, Gabriel, Propst 310<br />
Liebenau – Theodor von (1840–1914), Staatsarchivar <strong>Luzern</strong> 563<br />
(Anm. 163)<br />
Liechtsteiner, Jost 173<br />
Lienhard, Robert, Bildhauer 52<br />
Lindenmann, Seppi, Maler 299<br />
Lindtmayer, Daniel (1552–ca. 1606). Schaffhauser Glasmaler,<br />
Scheibenreisser 115, 567 (Anm. 352), 584 (Anm. 378)<br />
Lischer, Franz 415<br />
Lisibach – Jakob, Baumeister 237 – Karl 586 (Anm. 69)<br />
Lithografen siehe Stecher<br />
Littau siehe auch Reussbühl<br />
Littau. Allgemein 21, 271* – Archäologie 271 – Erschliessung 273<br />
– Geschichte 271 – Lage 271 – Pfarrei 272 – Schule 273 –<br />
Siedlungsentwicklung 275, 275* – Wappen / Siegel 300<br />
Littau. Bauten – Bahnhof 283 – Bahnhofstrasse 3 283 – Benneneggweg<br />
1 277 – Burg Thorenberg 285 – Elektrizitätswerk Thorenberg<br />
284, 284* – Fanghöfli 275, 275* – Friedhof 278, 279*<br />
– Gasshofstrasse 13 277 – Gasshofstrasse 5 277 – Grubenstrasse<br />
7/9 283 – Neuhäuslein 277 – Praxis Schnyder 275 – Restaurant<br />
Hammer 589 (Anm. 8) – Restaurant Ochsen 283 – röm.kath.<br />
Pfarramt 277 – Rosenberg 283 – Schule Kirchenfeld 283<br />
– Speicher Gopigen 299 – Speicher Ruopigen 299, 299*<br />
Littau. Kapellen – Rötelbach 298 – Ruopigen 298 – Schwand 298<br />
– Spitz 298 – Stechenrain 298, 298*<br />
Littau. Kreuze – Fluhmühle 299, 299* – Winterbühl 299<br />
Littau. Pfarrkirche St. Theodul 280–281* – abgewandertes Kulturgut<br />
282 – Baugeschichte 278 – Beschreibung 279 – Chor
642 REGISTER<br />
280 – Figuren 282 – Glasgemälde 281 – Glocken 282 – Orgel<br />
281 – Würdigung 282 – Liturgische Gewänder – Kasel 35, 36,<br />
41, 263, 340, 472, 594 (Anm. 267)<br />
Locher, J. H. 553<br />
Locher & Cie., 63<br />
Loepfe, Dominik, Abt 52<br />
Loire (F), Schloss Chambord 361<br />
Lorenz, Rudolf, Theaterdirektor 516<br />
Lorenzetti, Pietro, Bildhauer 583 (Anm. 324)<br />
Loreto (I), Santa Casa 234, 242, 252<br />
Lory / Burgdorfer 194<br />
Lottenbach, Josef Anton 401<br />
Lottenbacher, Joseph 526<br />
Luchsinger, Christoph, Architekt 613 (Anm. 43)<br />
Ludwig der Deutsche, ostfränkischer König 399<br />
Ludwig II., König von Bayern 516, 516*, 519, 554, 613 (Anm. 47)<br />
Ludwig IX., hl., König von Frankreich, 241, 242, 247, 582 (Anm.<br />
301)<br />
Ludwig von Helmsdorf 520<br />
Ludwig XIV., König von Frankreich 234, 247<br />
Ludwig, Eberhard, Herzog 175<br />
Ludwig, hl. – Darst. 50 – Patr. 234<br />
Lungern, Holzbau AG 518<br />
Lüscher, Lauber, Gmür, Architekten 384<br />
Lustenberger – Hans, Archivar, 598 (Anm. 177, 209, 236), 597<br />
(Anm. 106) – Heinrich 285 – Josef, Architekt 86, 563 (Anm.<br />
160) – Peter 416 – Werner 565 (Anm. 222)<br />
Lustenberger/Baumgartner/Baetscher Architekten 28<br />
Luther, Darst. 530<br />
Luthiger, Jakob 414<br />
Lüthy – Oscar (1882–1945), Künstler 513<br />
Lütolf, Johann, Gipsermeister 237, 290<br />
<strong>Luzern</strong> – Allgemein 30 – Ämterscheibe 397 – Chorhof 54, 607<br />
(Anm. 129) – ehemaliges Franziskanerkloster 578 (Anm. 99) –<br />
Franziskanerkirche 240, 266, 331, 493, 616 (Anm. 216) – Heiliggeistspital<br />
456*, 458 – Heiliggeist-Spitalkirche 206, 427,<br />
578 (Anm. 90) – Heiliggeistspital, Wappen 606 (Anm. 105) –<br />
Herrenhaus Eichhof 592 (Anm. 154) – Hofkirche 78, 94, 140,<br />
149, 166, 213, 237, 240, 266, 331, 445, 456, 594, 570 (Anm.<br />
27), 569 (Anm. 69), 596 (Anm. 73), 607 (Anm. 112) – Hotel<br />
Montana 524, 551 – Hotel National 174, 541, 617 (Anm. 264)<br />
– Hotel Seeburg 529 – Jesuitenkirche 118, 292, 331, 578<br />
(Anm. 74), 588 (Anm. 195) – Kapellbrücke 106, 122, 597<br />
(Anm. 156) – Kapuzinerkloster Wesemlin 106, 588 (Anm. 180)<br />
– Kirche St. Karl 63, 282 – Kirche St. Paul 63 – Kloster<br />
St. Anna im Bruch 106, 111, 113, 114*, 115, 116, 584 (Anm.<br />
370) – Kunstgewerbeschule 358 – Marianischer Saal 588<br />
(Anm. 194), 593 (Anm. 229) – Marken 35, 36, 41, 52, 92, 96,<br />
118, 141, 150, 168, 169, 212, 213, 214, 262, 263, 296, 310, 310*,<br />
316, 340, 376, 377, 392, 393, 411, 434, 456*, 457, 472, 494, 536<br />
– Museggmauer 461 – Papiermühle Obergrund 573 (Anm.<br />
132) – Reussfähre 563 (Anm. 167) – Schützenfest, eidgenössisches<br />
531 – Schwesternhaus am Graben 565 (Anm. 271) –<br />
Siedlung Friedberg 322 – Siedlung Geissenstein 322 – Spreuerbrücke<br />
258 – St.-Jakobs-Spital 273 – St. Peterskapelle 278,<br />
444 – Stadt 78, 118, 261 – Stift St. Leodegar 21, 25, 28, 37, 38,<br />
44, 84, 116, 153, 158, 196, 198, 205, 261, 273, 300, 350, 441,<br />
461, 557 (Anm. 100), 576 (Anm. 2), 577 (Anm. 55) – Ursulinenkirche<br />
209 – Ursulinenkloster 85 – Villa Wilhelmina,<br />
Reckenbühlstrasse 592 (Anm. 154) – Wappen 366, 379, 410 –<br />
Ziegelhütte 574 – Zur Gilgen Haus 360<br />
<strong>Luzern</strong>er Namenbuch, Forschungsstelle 557 (Anm. 2), 560<br />
(Anm. 8), 591 (Anm. 122), 603 (Anm. 2)<br />
Lyra 48<br />
Mackintosh, Charles Rennie (1868–1928), Architekt 505<br />
Mäder, Jacob, Uhrenmacher 389, 428<br />
Madonna siehe Maria, hl.<br />
Maestrini, Pietro 47<br />
Magdalena von Meggen 272<br />
Mahler – Alois 97 – Alphons 220 – Glasermeister 237, 257 – Josef<br />
220 – Jost 183 – Kaspar 220 – Klaus 220 – Maria Margareta 97<br />
– Steinhauer 413<br />
Maier, Johann Melchior, Kaplan 303<br />
Maler, Zeichner siehe Albert, Amberg, Amstutz, Ariger, Arp,<br />
Artusi, Auf der Mauer, Bächtiger, Balmer, Balthasar, Barocci,<br />
Bauernfeind, Belli(n)ger, Benz, Birchler, Blättler, Bolzern,<br />
Brandenberg, Bucheli, Bucher, Buosinger, Bütler, Carracci,<br />
Chiesa, Cleve, Corot, Cranach, Danner, David, Deschwanden,<br />
<strong>Die</strong>tterlin, Dikenmann, Dürer, Eggmann, Emmenegger,<br />
Fabritius, Filliger, Fischer, Forer, Fugel, Füssli, Geisenhof,<br />
Giorgioli, Glinz, Grada, Guercino, Gutersohn, Häfliger,<br />
Hecht, Hermann, Hobbema, Hodel, Hospitaler, Hunkeler,<br />
Huwiler, Isenbrandt, Jelmini, Kaiser, Keiser, Keller, Kopp,<br />
Kramer, Laeuger, Leonardo, Lindenmann, Maratti, Marzohl,<br />
Meglinger, Menteler, Messmer, Meyer, Meyer-am-Rhyn, Montenacht,<br />
Moos, Muos, Niederberger, Niedermann, Obersteg,<br />
Raffael, Rahn, Rasmann, Raufft, Reinhardt, Reinhart, Reni,<br />
Reutlinger, Robert, Ronca, Rohn, Roos, Rottensteiner,<br />
Rubens, Rütimann, Rüttimann, Schilling, Schindler, Schiterberg,<br />
Schlatter, Schlegel, Schmid, Schmidiger, Schulthess,<br />
Schürmann, Schwegler, Seghers, Sidler, Sigfried, Spitzweg,<br />
Stauder, Stocker, Stöckli, Storer, Strommayer, Strozzi, Suter,<br />
Tobler, Traub Federer, Troxler, Ulmer, Velázquez, Wägmann,<br />
Wanner, Wyrsch, Wysshaupt, Zemp, Zünd, Zürcher<br />
Malters siehe auch Blatten<br />
Malters. Allgemein 21 – Erschliessung 303 – Geschichte 301 –<br />
Kropfgasse 303* – Lage 301 – Siedlungsentwicklung 304, 304*<br />
Malters. Bauten – Absalonenhüsli 301* – Altmosthaus 318 – Badhaus<br />
318 – Bahnhof 319 – Bündtmättli 308 – Daheim 321,<br />
321* – Dorfbrunnenhaus 303*, 317 – Dorfmühle 317 – Gasthaus<br />
Klösterli 308, 308*, 301* – hintere Pfisterei 307 – hintere<br />
Schmiede 307 – Hotel Kreuz 318, 318–319* – Hug AG 322 –<br />
Kaplanei 317 – Kropfgasse 4 317 – Kropfgasshaus 317 –<br />
<strong>Luzern</strong>strasse 106 318 – Mühlenkomplex Steiners Söhne<br />
321* – Muoshof 318 – Neumühle 320, 321* – Pfarrhaus 309,<br />
309* – Schulhaus 303* – Schulhaus Bündtmättli 307, 307* –<br />
Sigristenhaus 308 – Spielplatzhaus 317 – Stadlerhaus 301*,<br />
Tanzlaubenhaus 318 – unter Mettlen 319 – Villa All’Aria 319,<br />
319* 321* – vordere Pfisterei 317 – vordere Schmiede 308 –<br />
Waschhaus 303*, 317<br />
Malters. Ev.-ref. Kirche 322<br />
Malters. Kapellen – Ennigen 323 – St. Ida-Kapelle 306, 306* –<br />
Baugeschichte 306 – Beschreibung 306 – Tscholi- oder Wendelinskapelle<br />
307<br />
Malters. Pfarrkirche St. Martin – Altäre 314*, 315 – Baugeschichte<br />
310, 311* – Beinhaus 314* – Beschreibung 312 – Deckenbilder<br />
315 – Glocken 316 – Grundriss 312 – Kirchenschatz<br />
316 – Orgel 316<br />
Mangen (Mang, Magnus), hl., Patr. 452<br />
Mannhardt, Johann, Turmuhrenfabrik 294<br />
Mantzet, Hans von 302<br />
Maratti, Carlo (1625–1713), römischer Maler 290, 291*, 293,<br />
293*, 295, 588 (Anm. 194, 195)<br />
Margareta, hl. – Darst. 268 – Patr. 159, 488, 558 (Anm. 24), 592<br />
(Anm. 181)<br />
Maria Magdalena, hl. – Darst. 67, 229*, 230, 268, 295, 332, 377,<br />
381, 391, 392, 393, 434, 494, 495, 536, 544, (Anm. 90) 604 –<br />
Patr. 159, 234, 237, 389, 488, 532, 592 (Anm. 181)<br />
Maria, hl. 253, 256, 281 – Darst. 32, 33, 34, 35, 36, 48, 50, 52, 61,<br />
62, 67, 68, 70, 76, 84, 85, 87, 89, 90, 92, 94, 96, 97, 100, 108,<br />
109, 113, 114, 121, 121*, 135, 140, 142, 150, 164, 166, 167, 168,<br />
169, 170, 178, 180, 182, 210, 211, 212, 214, 234, 241, 241*,<br />
242, 243, 245, 250, 252, 253, 254, 256, 257, 262, 280, 281, 282,
291, 293, 298, 308, 315–317, 323, 331, 333, 336, 339, 341, 376,<br />
381, 392, 393, 394, 410, 412, 413, 417, 433–435, 437, 444,<br />
447, 449, 454, 457, 487, 493, 494, 506, 520, 526, 535, 536,<br />
544–547, 552, 563 (Anm. 109), 565 (Anm. 270), 566 (Anm.<br />
327), 569 (Anm. 85), 582 (Anm. 304), 583 (Anm. 304), 584<br />
(Anm. 392, 399), 586 (Anm. 95), 588 (Anm. 181, 194), 603<br />
(Anm. 51), 607 (Anm. 129), 610 (Anm. 55), 615 (Anm. 120),<br />
616 (Anm. 206) – Patr. 46, 85, 104, 105, 108, 109 136, 148,<br />
159, 160, 178, 181, 233, 234, 237, 278, 310, 323, 326, 378, 388,<br />
452, 453*, 488, 531, 558 (Anm. 24), 578 (Anm. 74), 586 (Anm.<br />
60), 587 (Anm. 169), 592 (Anm. 181), 603 (Anm. 48)<br />
Maria, hl. Darstellungstypen – Garten 263 – Grablegung 118 –<br />
Herz Mariä 611 (Anm. 97) – Himmelskönigin 76, 255, 295,<br />
430, 432, 434, 446, 450, 450* – Immaculata 150, 244, 252 –<br />
Krönung 67, 89, 115, 118, 241, 282, 299, 534 – Maria erscheint<br />
Philipp Neri 293, 293* – Maria im Rosenhag 487 – Maria Mitleiden<br />
351 – Pietà 40, 50, 90, 99, 100*, 108, 150, 181, 211, 261,<br />
262, 282, 290, 291, 295, 331, 332, 333*, 341, 394, 409, 438,<br />
494, 526, 541, 566 (Anm. 291), 589 (Anm. 211), 594 (Anm.<br />
275) – Patrona Lucernae 232* – Rosenkranzmadonna 32, 90,<br />
93, 114, 136, 140, 170, 282, 294, 316, 380, 391, 408, 409*, 427,<br />
432, 493 – Rosenkranzverleihung 89 – Schlangentreterin 282<br />
– Schmerzhafte Mutter/Sieben Schmerzen Mariä/Mater Dolorosa<br />
181, 437, 543, 544 – Schutzmantelmadonna 181<br />
Maria, hl. Gnadenbild, Darst. – Maria Einsiedeln 108, 282, 306,<br />
583 (Anm. 305) – Maria immerwährende Hilfe 452 – Maria<br />
Loreto 108, 243 – Maria Lour<strong>des</strong> 62, 170, 307, 413, 562 (Anm.<br />
109) – Maria Schnee 457, 561 (Anm. 34) – Maria vom Siege<br />
292, 299, 588 (Anm. 194) – Mariahilf 250, 449, (Anm. 194) 588,<br />
583 (Anm. 322) – Mutter vom geneigten Haupt 268 – Passauer<br />
Mariahilf 97 – Unsere Liebe Frau im Ried 105 – vom guten Rat<br />
141, 141* – von Scherpenheuvel 262<br />
Maria, hl. Marienleben, Darst. – Flucht nach Ägypten 61, 116,<br />
290, 293, 293*, 295, 309, 588 (Anm. 180, 195) – Geburt 90,<br />
250, 260*, 261, 264*, 583 (Anm. 324) – Heimsuchung 90, 116,<br />
261 – Himmelfahrt 32, 89, 90, 166, 238, 241, 257, 266, 406,<br />
409, 532, 534, 603 (Anm. 51) – Mariä Tempelgang 252 –<br />
Tod/End 90, 115, 118, 261, 567 (Anm. 352), 566 (Anm. 327),<br />
603 (Anm. 51), 616 (Anm. 206) – Verkündigung/Englischer<br />
Gruss 32, 49, 61, 89, 92*, 115, 116, 119*, 135, 168, 170, 236,<br />
240, 240*, 250, 254, 262, 263, 266, 280, 307, 327, 333, 364,<br />
364*, 381, 408, 427, 444, 489, 526, 534, 544, 552, 567 (Anm.<br />
352), 570 (Anm. 25), 581 (Anm. 237), 591 (Anm. 92) – Vermählung<br />
261, 266, 336<br />
Mariahilfkapelle 97<br />
Maria-Rickenbach, Pfarrkirche 266<br />
Mariazell, Wallfahrtskirche 266<br />
Marienembleme 256; siehe auch Embleme<br />
Markgraf, Eckhart, Glasmaler 115<br />
Markus, hl., Patr. 558 (Anm. 24), 592 (Anm. 181)<br />
Marmett, Luudy, Kupferschmied 106<br />
Marozeau, Pierre Georges, Architekt 358<br />
Marques AG, Architekten 42, 63, 76, 122, 128, 143, 151, 194, 231,<br />
300, 348, 398, 419, 439, 458, 479, 507, 554<br />
Marques und Zurkirchen, Architekten 135<br />
Martin, hl. 290 – Darst. 34, 35, 36, 150, 309, 312, 314, 316, 392,<br />
410, 425, 432, 432*, 433, 434, 446, 447, 603 (Anm. 51) – Patr.<br />
160, 310, 378, 427, 465, 466, 488, 532<br />
Martin, Johannes 232<br />
Martina, hl. 432<br />
Martiner, Franz, Bildhauer 293<br />
Martini, Martin, Graveur (1565/66–vor 1610) 121, 397, 552<br />
Marty, Ziegler 107<br />
Marzohl / Eglin 575 (Anm. 214)<br />
Marzohl, Johann Baptist (1792–1863), Zeichner 103*, 122, 194<br />
Mathis – Jost 147, 151 – von Obernau 579 (Anm. 163)<br />
Matter, Johann 204<br />
REGISTER 643<br />
Matthias, hl., Patr. 592 (Anm. 181)<br />
Mattioli, Silvio, Bildhauer 552<br />
Mattmann – Bartli 68 – Familie 38 – Gebrüder 174 – Johann 69,<br />
70, 229 – Josef 28, 229 – Kaspar 219 – Melchior 42 – Peter 219<br />
Mattmann + Liechti, Architekten 306, 589 (Anm. 28)<br />
Maugwyler, Lorenz, Pfarrer 162<br />
Maulich, Johann Christoph, Goldschmied 381<br />
Mauritius, hl. – Darst. 93, 119*, 169, 181, 234, 237, 247, 257, 262,<br />
278, 281, 282, 410, 434, 452, 526, 532, 583 (Anm. 316) – Patr.<br />
84, 388<br />
Maximus, hl., Darst. 526<br />
Mayr von Baldegg – Carl 367, 369 – Familie 367<br />
McNab, Jessie, Kuratorin 567 (Anm. 357)<br />
Mechtunda, hl., Patr. 388<br />
Medardus, hl., Patr. 558 (Anm. 24)<br />
Meggen. Allgemein 21 – Archäologie 349 – Erschliessung 350 –<br />
Geschichte 349 – Pfarrei 350 – Schule 350 – Siedlungsentwicklung<br />
352, 354–355* – Wappen 397 – Wirtschaft / Zoll 350<br />
Meggen. Bauten – Bauernhaus Altspiessen 395 – Bauernhaus<br />
Altstad 369 – Bauernhaus Bözmatt 394 – Bauernhaus Hinter-<br />
Tschädigen 395 – Bauernhaus Letten 394 – Bauernhaus Neuspissen<br />
396, 396* – Bootshaus Meggenhorn 365, 365* –<br />
Eiholz 382 – englischer Friedhof 353 – Gasthaus Kreuz 387,<br />
387–388* – Grünegg 385 – Hotel Schönau 356 – Kaplanei<br />
374*, 394 – Kreuztrotte 388 – Mühle 382 – Pension Gottlieben<br />
394 – Pfrundspeicher 394 – Rippertschwand 356, 356* –<br />
Schulhaus 382, 383, 383* – Seestrasse 14/16 370 – Seestrasse<br />
18 371 – Siten 356 – Stations-/Aufnahmegebäude 385, 385* –<br />
Strandbad 371 – Trotte Schwerzi 381 – Weinkellerei 384<br />
Meggen. Christusfigur Meggenhorn 397<br />
Meggen. Insel Altstad 369<br />
Meggen. Kapellen – Friedhofskapelle 353, 353* – Beschreibung<br />
353 – Glasgemälde 353 – St. Charles Hall 372–373* – Beschreibung<br />
374 – St. Niklaus 365–367* – Baugeschichte 365<br />
– Beschreibung 366 – Meggenhorn 362–364* – Beschreibung<br />
361 – Glasfenster 364 – Glocke 364 – Orgel 362 – Unsere<br />
Liebe Frau auf der Platte 349*, 378 Leg, 379–381* – Altar<br />
380 – Beschreibung 379 – Geschichte 378 – Glocken 381 –<br />
Kapellenschatz 381 – übrige Ausstattung 381 – Wandmalereien<br />
380, 381*<br />
Meggen. Pfarrkirche St. Magdalena und St. Gallus 389–393* –<br />
Altäre 391, 391* – Beinhaus 393 – Beschreibung 390 – Deckengemälde<br />
391, 392* – Geschichte 388 – Glocken 393 –<br />
Kirchenschatz 392 – Orgel 391 – übrige Ausstattung 392<br />
Meggen. Pfarrkirche St. Pius – 375* – Ausstattung 376 – Beschreibung<br />
376 – Geschichte 375 – Glocken 376 – Glockenturm<br />
376 – Kulturgut 376 – Pfarrhaus / Pfarreizentrum 376 –<br />
Würdigung 377<br />
Meggen. Schloss Meggenhorn 357–360* – Badezimmer 360* –<br />
Baugeschichte 357 – Beschreibung 359 – Gartenanlage 361 –<br />
Kunstgegenstände 361 – Ofen 361* – Pächterhaus 364 – Speicher<br />
365 – Votivfigur, 397, 397*<br />
Meggen. Schloss Neuhabsburg 371* – Beschreibung 370 – Geschichte<br />
370<br />
Meggen. Villen – Altstad 366, 368* – Aurora 384 – Heckenried<br />
384 – Rosario 384 – Schönwil 388 – Seewarte 385, 386–387*<br />
– St. Charles Hall 372<br />
Meggen. Wegkreuz Böschenacher 397<br />
Meglinger, Kaspar (1595–nach 1667), <strong>Luzern</strong>er Maler 236, 257,<br />
258, 264, 581 (Anm. 244), 583 (Anm. 306), 594 (Anm. 252)<br />
Meier – Goldschmied 472 – Hans Ulrich, Zimmermeister 344 –<br />
Jakob, Maler 324 – Jakob, Zimmermeister 290, 312 – Josef<br />
150, 328 – Karl, Pfarrer 396 – Konrad Anton 401 – Marken<br />
169 – R., Schreiner 407 – Robert 151 – Toni, Bildschnitzer 407<br />
Meierhans-Kaiser, Familie 472<br />
Meierhof 25, 28, 43, 153, 196, 198, 205, 302, 399, 461, 465, 576<br />
(Anm. 5), 607 (Anm. 12)
644 REGISTER<br />
Meierskappel. Allgemein 21, Erschliessung 400 – Geschichte 399<br />
– Lage 399 – Siedlungsentwicklung 401, 402–403* – Wappen<br />
410, 419<br />
Meierskappel. Bauten – Amrinhof 417, 417* – Brennhaus / Speicher<br />
417 – <strong>Die</strong>tisberg 415, 415* – Dorfstrasse 11 414 – Dorfstrasse<br />
7 414 – Gasthaus 402 – Hellmühle 417 – im Dörfli 413<br />
– Käppelihof 416, 416* – Klausen 415 – Krämerhaus 402 –<br />
Kreuzboden 401 – Paulishof 416, 416* – Pfarrhaus 413 –<br />
Schulhaus 401 – Schützenhaus 414 – Sigristenhaus 403 –<br />
Speck 414<br />
Meierskappel. Höfe und Weiler 414 – Hinterspichten 418*, 419 –<br />
Vorderspichten 418<br />
Meierskappel. Pfarrkirche Mariä Himmelfahrt 404–407* – Altäre<br />
408, 409* – Baugeschichte 405 – Beschreibung 407 – Bruderschaften<br />
405 – Decken- und Wandgemälde 408 – Friedhof<br />
413 – Geschichte 404 – Kabinettscheibe 410* – Kanzel 409 –<br />
Kirchenschatz 410, 411–412* – Lour<strong>des</strong>kapelle 413 – Orgel<br />
410 – Wappenscheiben 410<br />
Meili, Armin (1892–1981), Architekt 312, 321, 321*, 352, 358, 425,<br />
591 (Anm. 96), 592 (Anm. 167), 595 (Anm. 41)<br />
Meili-Wapf, Heinrich (1860–1827), Architekt 190, 321, 322, 352,<br />
384, 385, 385*, 398, 447, 458, 549, 554, 595 (Anm. 41), 599<br />
(Anm. 284), 618 (Anm. 319, 329)<br />
Mélant – Aline 98 – Charles, Musiker 98<br />
Mendrisio, Giesserei 562 (Anm. 108)<br />
Menger, Siegisfrid 206<br />
Menteler – Franz Josef, Maler 141 – Franz Thaddäus II. (1751–<br />
1794), Maler 89, 89*<br />
Menzingen – Institutskapelle 141 – Pfarrkirche St. Johannes 570<br />
(Anm. 113)<br />
Menznau, Pfarrkirche 584 (Anm. 399)<br />
Merian, Mathäus 333<br />
Merian-Iselin – Familie 367, 368 – 367, 369, 375<br />
Merlischachen 188<br />
Messmer – Josef Anton 90, 91*, 391, 392* – Jost Anton, Maler 389<br />
Mettenwyl – Hans von, Hauptmann 117 – Johannes von 222,<br />
223, 225 – Moritz von 222<br />
Metz, Katharina 410, 410*<br />
Metzger, Fritz (1898–1973), Zürcher Architekt 282, 375, 616<br />
(Anm. 193)<br />
Metzler & Söhne, Orgelbauer 316<br />
Meyer – A., Kunsthändler 600 (Anm. 331) – A.L. & F. Gebrüder 62<br />
– Anna Maria 347 – Anthony, Steinmetz 106, 113, 114, 566<br />
(Anm. 339) – Balz 219 – F. Lehrer 63 – Familie 38, 41 – Franz<br />
289, 427 – Fridli, Maler 324, 325, 326, 592 (Anm. 194) – Friedrich,<br />
Maler 336, 339 – Gebrüder 228 – Heinrich 237 –<br />
J., Architekt 389 – Jacob, 128, 306, 326, 336 – James, Bankier<br />
110 – Johann Jakob (1787–1858), Maler 553, 618 (Anm. 310);<br />
siehe auch Jacob – Johann Ludwig, Junker 187 – Johann,<br />
Architekt 53, 55, 82, 100, 348, 444, 489, 563 (Anm. 163), 593<br />
(Anm. 217) – Johann-Heinrich, Radierer 398 – Leodegar, Glockengiesser<br />
324 – Lorenz 347 – Ludwig 185, 234, 263 – Maler<br />
236 – Rudolf 285 – Wappen 260, 536 – Wilhelm 261, 237 –<br />
Xaver 358<br />
Meyer und Gerster, Architekten 278<br />
Meyer von Baldegg – Josef Ludwig 185 – Laurenz, Statthalter 261<br />
– Lorenz, Wappen 262<br />
Meyer von Schauensee – Dorothea 358 – Familie 222, 519 –<br />
Franz Bernhard 226, 520 – Franz Josef Leonz 222 – Franz<br />
Leonz 579 (Anm. 153) – Franz Leonz, Ratsherr 223 – Ludwig<br />
(1583–1663) 357 – Niklaus 284 – Placidus (1631–1693), Hauptmann<br />
290 – Wappen 36, 141, 211<br />
Meyer-am-Rhyn – Jost, Maler 163, 194<br />
Meyer-Balthasar, Allianzwappen 457<br />
Meyer-Fluder – Barbara 39 – Josef 38, 39<br />
Meyer-Göldlin, Franz 289, 587 (Anm. 121)<br />
Meyerhans, Konrad 512<br />
Meyerhofer – 519* – Albert (1845–1903), Architekt 519, 522, 554,<br />
614 (Anm. 97)<br />
Meyerlist, Rudolf, Künstler 277<br />
Meyer-Rahn, Hans, Stadtrat 449<br />
Meyer-Winkler, Hans, Architekt 379, 398<br />
Michael, Erzengel 553 – Darst. 119*, 212, 214*, 244, 252, 264*,<br />
281, 282, 333, 412, 413, 455, 526, 545, 547, 606 (Anm. 46), 605<br />
(Anm. 125) – Patr. 84, 162, 278, 452, 532, 545, 558 (Anm. 24)<br />
Michel – Hotelierfamilie 501 – Johann, Baumeister 310 – Josef<br />
403<br />
Minoletti, Albino 217<br />
Missionskreuz 47, 291, 437, 438, 444, 466, 606 (Anm. 42)<br />
Mittnacht, Friedrich Conrad, Goldschmied 262<br />
Moderner Bund 513<br />
Mohr – Beat Joseph 382 – Ernst Rudolf 1821–1885), Ingenieur<br />
24*, 25, 42, 76, 143, 351, 400, 460, 481, 507, 554 – Familie 382<br />
– Joseph Carl Benedict 382 – Joseph Coelestin 382 – Jost 143,<br />
270, 304, 348, 568 (Anm. 12)<br />
Molitor, Johannes 316<br />
Montelupo, Raffaello da, Bildhauer 252<br />
Montenacht, Ludi, Fassmaler 85<br />
Moor, Rudolf, Kleinrat 261<br />
Moos – Jakobea 290 – Johann Kaspar (1774–1835), Maler 30, 32,<br />
33, 74, 161, 166, 572 (Anm. 74)<br />
Moosbrugger – Johann Josef (1771–1841), Stuckateur, Altarbauer<br />
30, 32, 33, 47, 137, 140, 161, 165, 166, 311, 314*, 315, 405,<br />
406, 409, 428, 429, 430, 569 (Anm. 88), 573 (Anm. 94, 95), 591<br />
(Anm. 106), 601 (Anm. 59, 61), 604 (Anm. 66), 572 (Anm. 73)<br />
– Josef (1811–1879), Stuckateur, Altarbauer 591 (Anm. 106)<br />
Möri, Alfred (1880–1936), <strong>Luzern</strong>er Architekt 285, 352, 522, 614<br />
(Anm. 102)<br />
Möri &Krebs, Architekten 283, 323, 384, 356, 357, 425, 518, 523,<br />
523*, 524, 538, 539*, 554, 592 (Anm. 171)<br />
Morisi, Jos. 278<br />
Moser – Alois, Architekt 375 – Franz, Steinhauer 85 – Friedrich<br />
382 – Josef, Pfarrer 495 – Karl, Architekt 591 (Anm. 96)<br />
Mossdorf – Carl (1901–1969), Architekt 102, 102*, 216, 218, 375,<br />
398 – Gustav (1831–1907), Architekt, Stadtbaumeister 385*,<br />
587 (Anm. 154)<br />
Muchenberger/Muckenberger, Pius, Glockengiesser 47, 558<br />
(Anm. 48)<br />
Muggli, Familie 370<br />
Mugglin, Eugen, Architekt 221<br />
Muheim, Josef 568 (Anm. 52)<br />
Mühlebach, Maria 317<br />
Mülibach, Hans, Weibel 319<br />
Müller 554 – Adam 136, 569 (Anm. 76) – Architekt 63 – Bernhard<br />
II., Abt zu St. Gallen 116 – Emil 63 – Familie 575 (Anm.<br />
204) – Franz August, Altarbauer 293 – Georg Sigismund,<br />
Weihbischof 237, 326, 405 – Gottfried 522, 554 – Hans (1863–<br />
1932), <strong>Kantons</strong>baumeister 59, 111, 112, 113, 122 – Heinrich<br />
343, 345 – J. 101, 102, 328, 507, 552 – Johann, Leutpriester<br />
116 – Johann, Pfarrer 278 – Johann, Zinngiesser 377 – Josef<br />
217 – Josef Maria (1742–1828), Oberstleutnant 358 – Josef,<br />
Architekt 497, 498 – Justus Bläsi, Hafner 98, 564 (Anm. 181),<br />
585 (Anm. 438) – Ludwig, Gipser 345 – Ludwig, Maurermeister<br />
327 – Sr. M. Caritas 535 – Marzell, Stuckateur 47, 49, 52,<br />
136, 141, 493, 532, 534, 535, 616 (Anm. 190) – Meinrad,<br />
Schreinermeister 326, 335, 335*, 342 – Melchior Maria, Goldschmied<br />
141 – Michael II., Glasmaler 115 – Moritz, Schreiner<br />
266 – Niklaus, Vergolder 326 – Professor 161, 166 – Sebastian,<br />
Leutpriester 116 – Sophie 358 – Steinhauer 413 – Thaddäus<br />
(1763–1826), Baumeister 538 – Thaddäus, <strong>Luzern</strong>er<br />
Stadtpfarrer 394 – Vinzenz 309<br />
Müller-Brand, Maria Josefa 358<br />
München (D), Marken 257<br />
Muos, Kaspar Wolfgang, Maler 90
Muoser, Samuel, Goldschmied 263, 316<br />
Muotathal, ehemalige Klosterkirche 567 (Anm. 363)<br />
Murbach (F), Abt 25, 272 – Kloster 28, 44, 205, 302, 349, 350,<br />
441, 607 (Anm. 12)<br />
Murbach, Murbacher, murbachisch 21, 25, 43, 205, 441, 461, 465,<br />
479<br />
Murbach-<strong>Luzern</strong>, Kloster 43, 153, 466, 557 (Anm. 134)<br />
Murer – Josias (1564–1630), Zürcher Glasmaler 567 (Anm. 352)<br />
– Heinrich, Kartäuser 231 – Jos (1530–1580), Zürcher Glasmaler<br />
567 (Anm. 352) – Mathias 465 – Christof, Scheibenreisser<br />
115<br />
Muri, Kloster 349, 410, 465<br />
Muri – Caspar 215 – 578 (Anm. 106) – Jakob, Uhrenmacher 470<br />
Mutach – Caspar, Schreinermeister 326, 327, 342, 345 – Gebrüder,<br />
Schreinermeister 311 – Iucund, Schreinermeister 237<br />
Muttergottes siehe Maria, hl. Darst.<br />
Naef/Naeff – Ed. Architekt 269, 270 – L. 62<br />
Näf, Joachim, Architekt 52<br />
Näff, Adolf, Ingenieur 497<br />
Nager, Wappen 262<br />
Nager-Naef, Theodor Franz, Architekt 57<br />
Natter, Jakob, Architekt 491<br />
Neher, Johann Georg, Industrieller 284<br />
Neier, Goldschmied 34<br />
Nerici, Bartolomeo 268<br />
Neuenkirch – Zisterzienserinnenkloster 104, 567 (Anm. 345) –<br />
Schloss Wartensee 360<br />
Neues Bauen 62, 215, 218, 220, 228, 496, 516, 518<br />
neuromanisch 207, 208, 294, 295*, 487, 520, 534, 535<br />
Niderer, Melchior 506<br />
Nidwalden, Marken 457<br />
Niederberger, Alois, Maler 161, 166<br />
Niedermann, Karl Alfred, Maler 358*, 397<br />
Nifler, Barbara 344<br />
Nigg – Balthasar, Lithograf 268* – Balz, Schreiner 532 – Martin<br />
286<br />
Niklaus von Flüe, hl. 118, 264, 547 – Darst. 36, 62, 140, 166, 210,<br />
255, 257, 281, 282, 315, 381, 412, 437, 446, 456, 580 (Anm.<br />
217), 583 (Anm. 348) – Patr. 181<br />
Niklaus von Hertenstein 515<br />
Niklaus, hl. 281 – Darst. 89, 178, 182, 281, 282, 315, 316, 317,<br />
365, 366, 376, 391, 434, 451, 536*, 537, 611 (Anm. 97) – Patr.<br />
104, 105, 278, 310, 378, 388, 532, 592 (Anm. 181)<br />
Nikodemus, hl. 337<br />
Nothelfer 68, 114, 388, 434, 435*, 532, 604 (Anm. 96)<br />
Notker I. von Littau 300<br />
Nottwil, Kirche 30<br />
Nussbaumer, Arnold 614 (Anm. 56)<br />
Oberhänsli, Chorherr 557 (Anm. 86)<br />
Oberli, S., Ingenieur 568 (Anm. 6)<br />
Obernau (Kriens). Bauten – Bauernhaus Hammerschmiede 227<br />
– Feldhöfli 227 – Geissenrain 228 – Nagelschmiede 228 –<br />
Schulhaus 227 – Sensenschmiede 228 – Stalden 227 – Stampfeli<br />
228 – Waldmatt 227<br />
Obernau (Kriens). Burg / Burgstelle 226, 227* – Beschreibung<br />
226 – Geschichte 226 – Lage 226<br />
Oberrauch, Anina, Architektin 552, 553*, 554<br />
Obersteg – Franz Joseph, Goldschmied 494 – Martin, Maler 433<br />
Obertüfer, Ulrich 326<br />
Oberwil, Kapelle St. Karl Borromäus 292<br />
Obrist – Fidel, Baumeister 311, 311–312*, 314, 348, 443 – Franz<br />
Josef, Schreiner 294<br />
Obwalden 118<br />
Odermatt, Wendel, Restaurator 593 (Anm. 235)<br />
Oertels, Dr., Sammler, München 580 (Anm. 196)<br />
REGISTER 645<br />
Ofen siehe Kachelofen<br />
Ofenbauer siehe Hafner<br />
Ohmer, J., Architekt 538<br />
Ohnsorg, Hans Georg (1654–1725), Goldschmied 536<br />
Omlin, Robert, Architekt 518<br />
Onuphrius, hl. 393 – Darst. 351, 376, 377, 381, 389, 393 – Patr.<br />
234, 388<br />
Orgelbau, Orgelbauer siehe Balez, Bossart, Brunner, Frey, Goll,<br />
Graf, Haslimann, Hauser, Honegger, Jauch, Keiser, Kiene,<br />
Kuhn, Leu, Metzler, Ott, Pürro, Rigert, Rikenmann, Rinkenbach,<br />
Schef(f)old, Späth, Walpen, Weidner, Welte, Willimann,<br />
Wyl, Zimmermann<br />
Orgelbau AG Willisau 48, 162, 428<br />
Ortelius, Abraham, Kartograf, Antwerpen 573 (Anm. 144)<br />
Österreich, Herrschaft, Amt von 25, 28, 43, 129, 205, 370, 399<br />
Österreich, Herzöge von 288<br />
Ostertag, Glaser 327, 345<br />
Oswald, hl., Patr. 466, 592 (Anm. 181)<br />
Oswald, König, hl., Patr. 531<br />
Othmar, hl. – Darst. 210, 212, 213 – Patr. 206, 532, 558 (Anm. 24)<br />
Ott & Cie. 63<br />
Ott, Johann A., Orgelbauer 468, 609 (Anm. 67)<br />
Ottilia, hl. – Darst. 526 – Patr. 532, 592 (Anm. 181)<br />
Otto von Konstanz, Bischof 404<br />
Palladiomotiv 342<br />
Pallottiner 81<br />
Pantaleon, hl., Patr. 160<br />
Papierfabrik siehe Perlen und Emmen<br />
Paravicini, Ottavio, Nuntius 104, 278<br />
Paris (F) – Musée du Louvre 567 (Anm. 352) – Académie Julian<br />
513<br />
Pâris, Pierre-Adrien, Architekt 369<br />
Paschalis II., Papst 509<br />
Passau (D), Mariahilf 583 (Anm. 322)<br />
Paulus, hl. – Darst. 90, 93, 140, 230, 245, 279, 282, 312, 314, 323,<br />
410, 427, 447, 611 (Anm. 97) – Patr. 159, 378, 488, 532, 592<br />
(Anm. 181)<br />
Pellet, L., Architekt 283<br />
Perlen, Papierfabrik 43, 45, 57, 58, 59, 60, 420, 421, 423<br />
Perlen (Buchrain) Pfarrkirche St. Josef 43, 60 – Baugeschichte 60<br />
– Glocken 62 – Kirchenschatz 62 – Würdigung 62<br />
Perlen (Buchrain). Bauten – Haslirain 57 – Reihenwohnhäuser<br />
und Wirtschaft 58 – Schule 59<br />
Perlen (Root) 43 – Industrie 420<br />
Perlen (Root). Bauten – Wohlfahrtshaus 63<br />
Perlen, Allgemein 21, 559 (Anm. 110) – Geschichte 43 – Industrie<br />
420, 421 – Pfarrei 421 – Wappen 63 – Siedlungsentwicklung 45<br />
Petel, Jörg (1601/02–1634), Bildschnitzer 260<br />
Peter, Otto, Architekt 424<br />
Peter von Gundoldingen 564 (Anm. 175)<br />
Peter von Stoffeln 287<br />
Peter, Dachdecker 107, 120<br />
Petermann 435 – Anna Maria 434 – Anton 435 – Balthasar 414 –<br />
Familienwappen 427 – Felix 434 – Franz Antoni, Zinngiesser<br />
457, 607 (Anm. 123) – Gebrüder, Hafner 604 (Anm. 102) –<br />
Johann 424 – Joseph Leodegar, Zinngiesser 310, 457, 607<br />
(Anm. 123) – Kaspar 436 – Nikodemus, Sigrist 425 – Seckelmeister<br />
427 – Wendel, Propst 116<br />
Petit, E., Kanonikus 372<br />
Petronella, hl., Patr. 592 (Anm. 181)<br />
Petrus, hl. – Darst. 35, 49, 90, 93, 140, 213, 230, 245, 279, 282,<br />
312, 314, 323, 410, 427, 447, 491, 526, 532, 534, 535, 536, 581<br />
(Anm. 241), 611 (Anm. 97) – Patr. 104, 105, 159, 378, 488, 592<br />
(Anm. 181)<br />
Peyer im Hof, Propst 427, 604 (Anm. 77)<br />
Peyer & Wipplinger 181
646 REGISTER<br />
Pfäfers, Kloster 509<br />
Pfau – Abraham, Hafner 361 – David, Hafner 361, 361*<br />
Pfeifer, Otto, Fotograf 458, 479<br />
Pfenniger siehe Schmidli/Pfenninger<br />
Pfister – Gebrüder, Architekten 383*, 384, 398 – Josef 110<br />
Pfleghard – Otto Wilhelm (1869–1958), Architekt 352, 358<br />
Pfluger 117<br />
Pflum, Alexander 78<br />
Pfrunder, Alois 134<br />
Pfyffer 117, 348 – Alfons 97 – Anna 261, 347 – Balthasar 347 –<br />
Barbara 347 – Christoph, Wappen 262 – Eduard, Schultheiss<br />
444 – Elisabeth 347 – Familie 521 – Glasermeister 328 – Heinrich<br />
117, 593 (Anm. 232) – Jost 106, 117, 285, 339, 347, 514*,<br />
554, 560 (Anm. 47), 565 (Anm. 256), 593 (Anm. 232) – Kasimir<br />
586 (Anm. 57) – Kaspar 212, 290 Kaspar 578 (Anm. 97) – Leodegar<br />
117, 261 – Lorenz 97 – Ludwig 117, 572 (Anm. 66) –<br />
Maria Emerentia (1753–1773) 593 (Anm. 232) – Maria Theresia<br />
(1759–1836) 593 (Anm. 232) – Oberst 120 – Paul 111 – Rudolf<br />
117, 584 (Anm. 380) – W. 507 – Wappen 76, 121, 243, 339<br />
Pfyffer von Althishofen – Hans Ludwig 117 – Alois J. 378 – Conrad,<br />
Kommandant 290 – Friedrich 484, 503 – Johann Ludwig<br />
234, 260, 262 – Maria Barbara, Wappen 99, 240*, 254, 451<br />
Pfyffer von Wyher – Anna Maria 71 – Anna Maria Cäcilia, Äbtissin<br />
108, 120, Wappen 121* – Jost 71 – Louis (1783–1845),<br />
Architekt 172, 172* 269, 270, 313, 348, 350, 587 (Anm. 110,<br />
141), 591 (Anm. 84) – Ludwig, Oberst 311 – Maria Basilissa,<br />
Äbtissin 114 – Maria Cäcilia, Äbtissin 118 – Wappen 118, 240*,<br />
254, 451*<br />
Pfyffer / Am Rhyn, Allianzwappen 331, 328*, 593 (Anm. 232)<br />
Pfyffer / Cloos / an der Allmend, Allianzwappen 331, 593 (Anm.<br />
232)<br />
Pfyffer-Knörr, Niklaus 457, 458<br />
Pfyl-Dahinden, Wappen 547<br />
Pfyster, Martin, Schmied 269<br />
Philipp Neri, hl. 290 – Darst. 290, 293, 294, 295, 297, 588 (Anm.<br />
195) – Patr. 291<br />
Philipp von Flandern 188, 575 (Anm. 225)<br />
Philippus, hl., Patr. 569 (Anm. 72)<br />
Piazza, Nuntius 378<br />
Picinelli, Filippo, Geistlicher 258<br />
Pilatus, Pontius 117, 458<br />
Pius X., Papst, hl. – Darst. 281 – Patr. 375<br />
Placidus, hl. 108 – Darst. 410<br />
Plauen, Huberta Reuss von 384<br />
Plüss, Louis, Architekt 551, 552*<br />
Portmann – Johann 562 (Anm. 90), 563 (Anm. 139) – Joseph 344<br />
Porträt 38, 62, 74, 216, 425, 557 (Anm. 111), 596 (Anm. 73)<br />
Pratt & Sons London 213<br />
Priscilla, hl. 604 (Anm. 79)<br />
Probstatt – Hans Jakob, Goldschmied 434 – Leodegar, Bildhauer<br />
290 – Niklaus, Goldschmied 262 – Nikolaus 173, 573<br />
(Anm. 132)<br />
Prozessionsfahnen 170, 171<br />
Prozessionsfigur 34, 50, 70, 90, 92, 142, 170, 315, 316, 376, 413,<br />
432*, 433, 434, 434*, 493, 494*, 535, 584 (Anm. 399), 598<br />
(Anm. 211)<br />
Prozessionskreuz 376, 472<br />
Pudinsky, I. 62<br />
Pugin, August Welby Northmore 192<br />
Pur/Bur, Konrad, Schreinermeister 106<br />
Pürro, Heinrich, Orgelbauer 433<br />
Purtschert – Baumeister 534 – Niklaus, Baumeister 617 (Anm. 293)<br />
Purtschert-Singer-Schema 31, 313, 445, 491<br />
Räber – Dachdecker 85 – Hans Ulrich (um 1605–um 1664),<br />
<strong>Luzern</strong>er Bildhauer 141, 142*, 170, 231, 234, 236, 237, 243,<br />
244, 245*, 250*, 253, 253–255*, 255, 256, 256*, 262, 264, 264*,<br />
266, 282, 309, 326, 336, 336–338*, 338, 340, 340*, 493, 494*,<br />
535, 536, 536*, 584 (Anm. 399), 594 (Anm. 245) – Jost 96 –<br />
Moritz, Architekt 112, 328, 348, 448, 554<br />
Rachmaninow, Sergei, Komponist 513, 516, 518<br />
Rader, Matthäus 338<br />
Radierer siehe Stecher<br />
Raffael (Raffael da Urbino, Rafaello Santi) (1483–1520), Maler 494<br />
Rahn, Johann Rudolf (1841–1912), Kunsthistoriker, Zeichner<br />
110, 122, 553<br />
Ranzi & Oberli 312<br />
Raphael, Erzengel – Darst.253, 333, 526<br />
Rapperswil, Marken 92<br />
Rasmann, Johann Andreas, Schweinfurter Maler 136, 236, 242,<br />
448, 569 (Anm. 75), 583 (Anm. 306)<br />
Rasser, Max, Architekt 598 (Anm. 218)<br />
Rast – Albert, Vergolder, Altarbauer 237, 238, 291, 312, 444, 445,<br />
447*, 494 – Moritz, 349*<br />
Rathausen (Ebikon) Allgemein 44, 78 – Siegel 121 – Wappen 339<br />
Rathausen (Ebikon) – Amtshaus 120* – Baugeschichte 119 –<br />
Beschreibung 120<br />
Rathausen (Ebikon). Bauten – Klostermühle, Elektrizitätswerk<br />
103, 103*<br />
Rathausen (Ebikon). Ehemalige Zisterzienserinnenabtei 105* –<br />
Baugeschichte 104, 107, 111 – Baugeschichte und Beschreibung<br />
105, 112 – Beschreibung Klosterkirche 105 – Beschreibung<br />
Konvent 104 – Brand 111 – Friedhofkapelle 112 – Glasgemälde<br />
114, 116 – Klosterschatz 118 – Konventanlage 112 –<br />
Kreuzgang 113, 113* – Lehrerseminar 110<br />
Rathausen (Ebikon). Ehemalige Zisterzienserinnenabtei – Kirche<br />
113 – Altäre 113, 114*<br />
Rätz, Sebastian, Schmied 107<br />
Ratzenhofer, Nikolaus, Klosterammann 117, 452, 456<br />
Rauchfass, Weihrauchfass siehe Goldschmiedekunst<br />
Raufft – Hans Heinrich, Glaser 324, 345, 595 (Anm. 317) – Melchior,<br />
Maler 427<br />
Raynal, Guillaume Thomas François, Abt 369<br />
Real, Walter (1879–1958), Architekt 592 (Anm. 170)<br />
Reber – Josef, Schreiner 85 – Kaspar 84 – Paul, Architekt 294,<br />
486, 486*<br />
Rebsamen, Niklaus 151<br />
Reding, August, Fürstabt 108<br />
Refeck, Michel von, Bildhauer 324<br />
Regula, hl. 342; siehe auch Felix<br />
Reinart, Balz 220<br />
Reinecke, Fritz 547<br />
Reinert, Kaspar 173<br />
Reinhard – Hans, Weibel 187 – Josef, Pfarrer 573 (Anm. 100)<br />
Reinhardt, Johann Kaspar, Maler 108<br />
Reinhart, Josef, Maler 74, 425, 558 (Anm. 42)<br />
Reinle, Adolf (1920–2006), Kunsthistoriker 232, 264*, 468, 609<br />
(Anm. 92)<br />
Reliquien, Reliquiare 34, 41, 108, 118, 135, 136, 141, 142, 170,<br />
212, 214, 232, 234, 237, 247, 256*, 257, 263, 268, 281, 282,<br />
290, 310, 316, 316*, 326, 342, 378, 409, 410, 425, 472, 565<br />
(Anm. 278), 573 (Anm. 104), 578 (Anm. 99), 581 (Anm. 223),<br />
584 (Anm. 391), 593 (Anm. 202), 594 (Anm. 277), 599 (Anm.<br />
306), 604 (Anm. 79)<br />
Renggli, Eduard, <strong>Luzern</strong>er Glasmaler 30, 48, 86, 92, 100, 102,<br />
237, 281, 282, 322, 379, 449, 470, 471, 547, 565 (Anm. 222),<br />
611 (Anm. 126)<br />
Renggli und Balmer, Glasmaler 562 (Anm. 99)<br />
Reni, Guido (1575–1642), Maler 406<br />
Rennaz, Temple 592 (Anm. 170)<br />
Reuss 43, 57, 58, 77, 78, 79, 101, 103, 104, 114, 123, 124, 128,<br />
144, 271, 273, 276, 276*, 277, 288, 294, 420, 421, 421*<br />
Reussbühl (Littau). Allgemein 273, 276* – Erschliessung 273 –<br />
Pfarrei 273 – Siedlungsentwicklung 276, 286–287*
Reussbühl (Littau). Bauten – Bad Rothen 285*, 286 – CKW 289<br />
– Schulhaus 290 – Sigristenhaus 296 – Emmenbrücke 287,<br />
288* – Fluhmühle 297, 297* – Kramishüsli 288 – Pfarrhaus 296<br />
– Rothenstrasse 29 286 – Schappespinnerei 289* – Täschmattstrasse<br />
1 289 – Zollhaus 288<br />
Reussbühl (Littau). Kapellen – St. Philipp Neri 290, 290–291* –<br />
abgewandertes Kulturgut 293 – Baugeschichte 290 – Beschreibung<br />
291 – Seitenaltargemälde 293*<br />
Reussbühl (Littau). Pfarrkirche St. Philipp Neri 295* – Altäre 295<br />
– Baugeschichte 293 – Beschreibung 294 – Figuren 295 –<br />
Glocken 296 – Kirchenschatz 296 – Lage 294 – Taufkapelle<br />
295<br />
Reutlinger, Jakob, Heinrich, Zeichner 506, 553, 611 (Anm. 84)<br />
Rey – Franz Josef, Baumeister, Muri 30, 47, 428, 556 (Anm. 68) –<br />
Lorenz 326 – Paul, Schlosser 109 – Sebastian 136<br />
Rheinau, Klosterkirche 335<br />
Ribari, Josef, Schreinermeister 137<br />
Ribary – Max, Architekt 81, 352 – Werner, Architekt 352, 448<br />
Richard, Wilhelm, Propst 116<br />
Richenberger, Jost Martin 308<br />
Rickenbach, M., Stadtpfarrer 85<br />
Riedemann – Marie Harriet von 372 – Tonio von 372<br />
Riedweg – Firma 407 – Walter, Maler 48<br />
Riedweg und Söhne 602 (Anm. 76)<br />
Riester, Georgius, Generalvikar 130<br />
Rietmann, K. 300<br />
Rigert – Alois 476, 477 – Gersauer Orgelbauer 616 (Anm. 187) –<br />
Kaspar 532 – Klemens 476 – Oswald 465 – Sigrist 477<br />
Riggenbach, Niklaus (1817–1899), Ingenieur 497<br />
Rigi-Kaltbad (Weggis) – Allgemein 22 – Kapuziner 518 – Quellwasser<br />
548* – Siedlungsentwicklung 518 – Tourismus 512<br />
Rigi-Kaltbad (Weggis). Bauten – Chänzeli 551, 551* – Ferienhäuser<br />
518, 553* – Ferienhaus Gisel 552 – Gasthaus 548* –<br />
Grand Hotel Rigi 549* – Hostellerie Rigi-Kaltbad 548 – Hotel<br />
Alpina 518 – Hotel Bellevue 518 – Hotel Bergsonne 518 –<br />
Hotel Edelweiss 518 – Sunneblock 552, 553* – Typenhaus<br />
518<br />
Rigi-Kaltbad (Weggis). Ev.-ref. Bergkirche 551, 552*<br />
Rigi-Kaltbad (Weggis). Kapellen – Heiligkreuzkapelle 544*, 545*<br />
– Altar 544 – Baugeschichte 543 – St. Michael-Kapelle 544,<br />
546–547* – Altar 546 – Beschreibung 545 – Eremitenhaus 545<br />
– Geschichte 545 – Glocken 547<br />
Rigi-Klösterli, Kapelle St. Maria zum Schnee 545<br />
Rigling, Ludwig 177<br />
Rikenmann, Gebrüder, Orgelbauer, Elsass 566 (Anm. 314)<br />
Rinkenbach, Valentin, Orgelbauer 110<br />
Rio de Janeiro, Corcovado 397<br />
Ripoll, Thomas 566 (Anm. 305)<br />
Risch – Pfarrkirche 534, 602 (Anm. 86) – altes Schloss 74<br />
Ritter, Josef, Baumeister 238, 239*, 288<br />
Ritz – Bildhauer 210 – Robert – Jules, Glockengiesser 207, 215<br />
Robert, Theophil, Maler 63<br />
Rochus, hl. – Darst. 256, 435, 456, 526 – Patr. 233, 234, 237, 569<br />
(Anm. 72)<br />
Rodt – Anton, Schreinermeister 326, 342 – Jacob, Schreinermeister<br />
326, 342 – Jakob, Glockengiesser 586 (Anm. 95)<br />
Roggwiller, Jacob Ludwig, Kaplan 586 (Anm. 95)<br />
Rohn, Roland (1905–1971), Architekt 102, 102*<br />
Rölli – Hans 297 – Johannes, 586 (Anm. 95) – Karl 296<br />
Rom (I) – Maria Maggiore, S. 561 (Anm. 34) – Vatikanische Museen<br />
118<br />
Ron 45, 80, 422, 436<br />
Ronca, Leodegar, Maler 141<br />
Rontal 25, 43, 45, 64, 65, 77, 79, 421<br />
Roos – Johann Melchior (1659–1731), Maler 361 – Josef, Dorfpoet<br />
128 – Walter, Architekt 98<br />
Roosenbächler, Leonhard, Glockengiesser 466, 608 (Anm. 53)<br />
REGISTER 647<br />
Root. Allgemein 21, 30, 421* – Erschliessung 421 – Geschichte<br />
420 – Lage 420 – Pfarrei 43 – Siedlungsentwicklung 422, 422–<br />
423* – Wappen 439<br />
Root. Bauten – Bahnhof 437 – beim Brunnen 435 – Gasthaus<br />
Rössli 435, 436* – Gemeindehaus 427 – Gunzenhaus 435 –<br />
Kaplanei 424, 435 – Klosterhof 435 – Kornwäsche 435 –<br />
Mühle 436 – Neuwil 427 – Pfarrhof 424, 424* – Schmiede 437<br />
– Schulhaus St. Martin 425, 426* – Sigristpfrund 425 – Spritzenhaus<br />
435 – Wil / Speicher 427 – Zehntscheune 425<br />
Root. Kapellen – Morgenrotkapelle 437 – St. Beat 437 – St. Michael<br />
437 – St. Niklausenkapelle 437<br />
Root. Michaelskreuz – Kapelle St. Michael 437, 437* – Speicher<br />
Werderhof 438, 438*<br />
Root. Örtlichkeiten – Michaelskreuz 421, 422, 423, 424, 439<br />
Root. Pfarrkirche St. Martin 428–434* – Altäre 421*, 430, 430* –<br />
Altarschrein 433 – Baugeschichte 427 – Beinhaus 428*, 434,<br />
435* – Beschreibung 429 – Glasgemälde 434 – Glocken 434<br />
– Kanzel 433 – Kredenzen 432*, 433 – Sakramentshäuschen<br />
433, 433*<br />
Rosenkranzgeheimnisse 166, 210, 432<br />
Rosenschildt, Heinrich 232<br />
Rösli, Robert, Bildhauer 294, 312, 328<br />
Roth, Kaspar (1612–1676), Bildhauer 50, 70, 92, 94, 140, 149,<br />
236, 432, 432*, 583 (Anm. 317), 588 (Anm. 194)<br />
Röthelin – Casimir, Hafner 53 – Christoph, Hafner 53<br />
Rothenburg 43, 64, 78, 117, 153, 196, 197, 272, 273, 441 – Pfarrkirche<br />
181<br />
Rothenburg, Freiherren von 153, 196<br />
Rotsee 45, 77, 78, 79, 80, 97, 98, 99, 100, 101 – Fähre 79, 102<br />
Rottensteiner, Josef, Zeichner 230<br />
Röttinger, Johann Jakob, Glasmaler 468<br />
Rottweil (D) 118<br />
Rubens, Peter Paul (1577–1640), flämischer Maler 564 (Anm. 173)<br />
Ruckli – Friedrich 289 – Louis, Goldschmied 92, 96, 411<br />
Ruckstuhl, Xaver, Bruder 207<br />
Rüderscher – Christoph, Steinmetz 358 – Jacob, Steinmetz 358<br />
Rudolf IV. von Österreich, Herzog 399, 461, 465<br />
Rudolf von Habsburg, König 25, 144, 158, 302, 349, 350, 357,<br />
367, 369, 370<br />
Rudolf von Hertenstein 144<br />
Rudolf von Schauensee, Ritter 104, 108, 221, 222, 576 (Anm. 19),<br />
579 (Anm. 143) – Wappen 221<br />
Rüegg – Ad., Architekt 203, 215 – Walter 348<br />
Rüetschi – Glockengiesserei Aarau 41, 48, 52, 62, 70, 85, 93, 96,<br />
161, 282, 296, 311, 312, 316, 317, 406, 407, 434, 444, 447, 457,<br />
470, 486, 494, 495, 530, 558 (Anm. 48, 61), 586 (Anm. 79), 602<br />
(Anm. 77), 606 (Anm. 48) – Jakob, Glockengiesser, Aarau 30.<br />
36, 317, 340, 557 (Anm. 89) – Josef, Orgelbauer 85 – Sebastian,<br />
Glockengiesser, Aarau 340<br />
Ruopp, Jeorp, Architekt 136, 569 (Anm. 68)<br />
Rupert, Genuin, Steinmetz 266, 326<br />
Rüplin, Berent 237<br />
Rupp – Familie 395 – Kaspar 395<br />
Rusconi, Familie 356<br />
Rüssli, Walter, Architekt 96, 203, 309<br />
Ruswil 117, Dorfschulhaus 384<br />
Rütimann – Jakob, Dachdecker 206 – Niklaus, Maler 236, 237,<br />
256, 257*, 583 (Anm. 306)<br />
Rütli 369<br />
Rutschmann von Hallwil 399, 461<br />
Rütter, Joseph, Inwil 47<br />
Rüttger 506<br />
Rüttimann – Balli, Hafner 266 – Georg Ludwig Ignaz 425 –<br />
Georg Vinzenz 71 – Johann Jodoc 71, 72 – Josephine 72 –<br />
Jost, Glockengiesser 74, 393, 466 – Leodegar, Maler 532 –<br />
Louis 74 – Theresia 74 – Vinzenz 72, 74 – Wappen 76<br />
Rys, Friedli 142
648 REGISTER<br />
Sachseln, Pfarrkirche 567 (Anm. 363)<br />
Sacro Monte 232, 236, 338, 583 (Anm. 339)<br />
Sadeler 268 – Johann 338 – Raphael, Kupferstecher 338<br />
Sager – Augustin, Zimmermeister 37 – Emma 474 – Franz 237 –<br />
Kaspar 475 – Peter, Zimmermeister 387, 387*, 398, 477<br />
Saint-Josse-sur-Mer (F) 323<br />
Salebacher – Moritz, Steinmetz 84, 92, 136, 178, 234, 260, 326,<br />
344, 569 (Anm. 69)<br />
Saler, Anna Maria 240, 240*<br />
Sales, Franz von, Bischof 254<br />
Salvishaus AG 289<br />
Salzmann – Josef, Anton, Bischof 30, 161 – Mathys, Stuckateur<br />
326<br />
Sanbœuf (Sansbœuf), Joseph, Architekt 370<br />
Santa Fe, New Mexico, Governor’s Palace 564 (Anm. 194)<br />
Sarnen-Kellner, Wappen 579 (Anm. 144) – Kloster 110<br />
Schwendi, Andachtsbild 558 (Anm. 57)<br />
Schaad, Walter (1902–1990), Architekt 352<br />
Schachen/Werthenstein, Herz-Jesu-Kapelle 288<br />
Schäfer, Emil, Architekt 530<br />
Schäfer(le), Friedrich, Bildhauer 288<br />
Schaffhauser – F., Dekan 61 – Franz Josef, Pfarrer 317<br />
Schaffhuser, Mathilde 559 (Anm. 101)<br />
Schaller – Marti, Leutpriester 556 (Anm. 86) – Ueli und Balz, Zimmerleute<br />
326<br />
Schappe, Firma 203, 220, 577 (Anm. 47)<br />
Schär, Gallus Niklaus, Bildhauer 67<br />
Schärer – Franz Josef 231 – Josef 200, 388 – Ludwig 327, 345<br />
Scharf – Christian, Stuckateur 110, 566 (Anm. 310) – Gebrüder,<br />
Stuckateure 109, 110<br />
Schärli – Gebr. Architekten, <strong>Luzern</strong> 42, 112 – Otto, <strong>Luzern</strong>er<br />
Architekt 30, 37, 175, 563 (Anm. 160) – R., Architekt 112<br />
Schawalder, Walter 565 (Anm. 235)<br />
Schef(f)old, Orgelbauer 312, 444<br />
Schell, Michael, Hafner 413<br />
Schellenberg / Herrliberger 184*, 194, 222*, 230, 357*, 397<br />
Schellenberg, Johann Ulrich (1709–1795), Radierer 122, 553<br />
Schenkel, Fredi, Architekt 267<br />
Scherer – Alois 382 – Caspar 382 – Familie 382, 394 – Familienarchiv<br />
599 (Anm. 293) – Gebrüder 394 – J. 576 (Anm. 17) –<br />
Johann 197* – Josef 219, 231, 350, 382 – Jost, Kaplan 231<br />
– Kaspar, Lehrer 350 – Leonz, Maurermeister 382 – Ludwig<br />
578 (Anm. 106) – Peter 387 – Robert 595 (Anm. 41) – Ulrich,<br />
Lehrer 350 – Xaver 478<br />
Scherer-Haas – Familie 382 – Josef, Gemeindeammann 382<br />
Scherer-Steiner, J. 375<br />
Scherer-Weber, Heinrich 397<br />
Scherer-Zingg, Alois 384<br />
Scherrer – Franz Josef 270, 458 – Jörg 476 – Jost 447 – Jost/Josef 69<br />
Schertzmann – Jost 419<br />
Scheuchzer / Trachsler, Stecher 194, 571 (Anm. 24)<br />
Schiffchen, Weihrauchschiffchen siehe Goldschmiedekunst<br />
Schiffmann – Balz 237 – Franz Xaver, Leutpriester 586 (Anm. 95)<br />
– Jost Anton, Glockengiesser 532 – Rudolf 78<br />
Schilliger – Anton 543 – Jost 543 – Kaetan 132<br />
Schilling – <strong>Die</strong>bold, Chronist 285, 530*, 533, 553 – Sebastian,<br />
Maler 280, 326, 328*, 333, 430<br />
Schindler – Anton 555 (Anm. 28) – Bernard Xaver 316 – Familienwappen<br />
316 – Johannes, Maler 290 – Joseph, Baumeister<br />
532, 533 – Jost Leonz, Pfarrer 558 (Anm. 42) – Leonz, Pfarrer<br />
558 (Anm. 60) – Wilhelm, Goldschmied 392 – Schindler, Wilhelm,<br />
Goldschmied 35, 290<br />
Schiner, Peter 357<br />
Schiterberg, Anton, Maler 324, 343<br />
Schlachter, Hans, Glasmaler 115<br />
Schlatt, Josef 98<br />
Schlatter, Salomon (1858–1922), Zeichner 553<br />
Schlee – Ferdinand, Goldschmied 434, 447 – Hans, Goldschmied<br />
263<br />
Schleenrit, Sigmund, Radierer 236, 237, 245*, 250, 252*, 270, 581<br />
(Anm. 236)<br />
Schlegel – Anton, Maler 114, 290 – Heinrich, Maler 114<br />
Schlosser, Johannes, Leutpriester 278<br />
Schlumpf – Familie 438 – Mathias 414<br />
Schlup, Max, Architekt 598 (Anm. 218)<br />
Schmid – Architekt 85 – Augustin (1770–1837), Zeichner 30, 55,<br />
63, 77*, 121, 397, 556 (Anm. 64), 597 (Anm. 137) – Balz 128 –<br />
Christen 128 – David Alois, Zeichner 301*, 348, 553, 548*, 587<br />
(Anm. 144) – Felix, Partner AG, Architekten 489 – Franz Carli,<br />
Pfarrer 388, 394 – Fridolin, Maler, Root 47, 70 – Friedrich,<br />
Maler 438 – Hans 474 – Hermann 285 – Johann 151 – Josef,<br />
Pfarrer 142 – Matthias, Architekt 238 – Peter II., Abt 116 –<br />
Theodor 285 – Vinzenz 114<br />
Schmid-Bisang, Anton, Architekt, <strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Schmidiger, Alfred, Maler 238, 277, 454<br />
Schmidli – Caspar 532 – Walter, Architekt 448<br />
Schmidli/Pfenniger, Wappen 35<br />
Schmidli-Küttel, Emma 35<br />
Schmidlin, Johann, Pfarrer 568 (Anm. 14)<br />
Schmidt – Balthasar 114 – Werner, Dachdecker 532<br />
Schnebli, Dolf (1928–2009), Architekt 273<br />
Schneider – Hans Caspar, Glasermeister 317 – J. 419<br />
Schneller, Josef 114<br />
Schnider – Catharina 261 – Christen 388 – Hans, Baumeister 306<br />
– Jacob, Lehrer 303 – Josef 219 – Jost, Uhrenmacher 161 –<br />
Kaspar 237 – Peter 193<br />
Schnieper – Josef Wolfgang 173 – Peter 217<br />
Schnyder 275 – Blasius, Pfarrer 317 – Familie 579 (Anm. 143) –<br />
Gebrüder, Schlosser 407 – Heinrich 108, 221, 579 (Anm. 143) –<br />
Heinrich II. 104 – Josef 204 – Melchior, Grossrat 216 – Othmar<br />
(1849–1928), <strong>Luzern</strong>er Architekt 96, 110, 133, 204, 204*, 356,<br />
383, 566 (Anm. 334), 577 (Anm. 50) – Peter 79, 104, 108 –<br />
Wappen 105, 169<br />
Schoap, Johann Jakob († 1766), Goldschmied 35<br />
Schobinger, Xaver 125,*, 128<br />
Schönau, Johann Franz von, Bischof 260*, 261<br />
Schönenberger, Architekt 158<br />
Schönstatt-Kapelle, Horw 81<br />
Schönstatt-Kapelle, Koblenz 81<br />
Schriber – Erasmus 317 – Heinrich 228<br />
Schröter, Walter, Ingenieur 312, 444<br />
Schüchy – Jakob 402 – Johann 402<br />
Schulthess – Emil, Zeichner 230 – Fr. 439<br />
Schumacher – Beat Joseph (1695–1738), Goldschmied 296 –<br />
Beat, Kleinrat 261 – Charlotte Anna 260 – Elisabeth 261<br />
– Goldschmied 290 – H. 458 – Heinrich Walter, Architekt<br />
133, 143, 448, 606 (Anm. 63) – Josef Xaver Leonz Franz<br />
358 – Joseph 296, 356 – Ludwig, Wendel 141 – Wappen 263,<br />
331<br />
Schüpfer, Jakob 317<br />
Schüpfheim, Pfarrkirche 573 (Anm. 94. 104)<br />
Schürch, Hans, <strong>Kantons</strong>baumeister 101, 101*, 278<br />
Schürmann – A. 270 – Alois, Lehrer 43 – Anton, Stadtschreiber<br />
451* – Baumeister 539 – Hans 277, 617 (Anm. 280) – Hans,<br />
Bildhauer 170 – Johann Kaspar, Maler, Vergolder 532, 534 –<br />
Joseph, Gipsermeister 237 – Kaspar 268, 535*<br />
Schurtenberger – Gebhard, Hafner 268, 345 – Jakob, Hafner 266,<br />
268 – Ludwig, Hafner 345<br />
Schuster/Küfer 151<br />
Schütz – Franz 532 – Josef, Architekt 375<br />
Schutzengel 93, 526<br />
Schwaller – Familie 583 (Anm. 342) – Familienwappen 255 – Johann<br />
583 (Anm. 342)<br />
Schwander, Jost, Dachdecker 85
Schwarz Moritz, Glockengiesser 84, 93, 290 – Moritz, Kupferschmied<br />
106<br />
Schwarzenbach, Jules 143, 554<br />
Schwarzenberg siehe auch Eigenthal<br />
Schwarzenberg. Allgemein 21 – Geschichte 441 – Lage 440 –<br />
Siedlungsentwicklung 442, 442–443* – Wappen 458<br />
Schwarzenberg. Bauten – Dorfstrasse 5 447 – Gasthaus Kreuz<br />
447, 448* – Gasthaus Rössli 440*, 448 – Kreuzscheune 447,<br />
448* – Pfarrhaus 447 – Schulhaus 448 – Sigristenhaus 443<br />
Schwarzenberg. Höfe und Weiler – Scharmoos – Allgemein 449 –<br />
Bauernhaus 449, 449* – Getrei<strong>des</strong>peicher 451, 450* – Kapelle<br />
siehe Schwarzenberg. Kapellen – Käsespeicher 450*, 451<br />
Schwarzenberg. Kapellen – Bemmern 440*, 448 – Beschreibung<br />
449 – Holderchäppeli 451, 451* – in der Schlucht 448 – Scharmoos<br />
450, 450*<br />
Schwarzenberg. Örtlichkeiten – Bemmern 440* – Gass / Lehn 451<br />
Schwarzenberg. Pfarrkirche St. Wendelin 444–447* – Altäre 445,<br />
447* – Beschreibung 445 – Geschichte 443 – Glocken 447<br />
Schwarzenberger – Anton 416 – Candid 414 – Johann 28 – Josef<br />
37, 415 – Xaver, Schreinermeister 568 (Anm. 15)<br />
Schwarzwald (D), Kloster St. Blasien 153<br />
Schwegler – Franz, Schreinermeister 428 – J., Lithograf 458 –<br />
Jakob (1793–1866), Maler 174*, 122, 311*, 397, 398, 493, 553,<br />
596 (Anm. 78) – Josef, Künstler 277, 282 – Joseph, Glasmaler<br />
296 – Xaver (1832–1902), Maler 128, 143, 237, 250, 361, 398<br />
Schwegler / Eglin 194, 230<br />
Schwegler & Söhne 231<br />
Schweisstuch der Veronika 337, 544<br />
Schweizer Holzstil 95, 189, 218, 219, 283, 356, 373, 388, 437,<br />
488*, 496, 497, 499, 500*, 502, 518, 522, 531, 551<br />
Schweizerische Lan<strong>des</strong>ausstellung 57, 553*<br />
Schwendimann – Jakob, Leutpriester 94 – X. 50<br />
Schweri, Albin, Künstler 86, 92<br />
Schwerzmann 86, Johann, Wagnermeister 93<br />
Schwingruber – Alois, Lehrer 273, 283 – Johann, Lehrer 273, 283<br />
– Josef 318<br />
Schwytzer von Buonas – Familie 378, 560 (Anm. 56) – Franz 560<br />
(Anm. 53) – Franz Xaver 398 Franz Albert 72 – Franz Xaver,<br />
Ingenieur 358, 365 – Jakob Franz 74, 449 – Johann Martin 378<br />
– Maria Elisabeth 84, 92 – Niklaus, Kleinrat 261 – Wappen<br />
73,76, 92, 296, 381, 450 – Xaver Emil 74<br />
Schwyz 118, Herrenhaus Sagenmatt 596 (Anm. 98)<br />
Schwyzer, Franz Albert, Oberförster 575 (Anm. 225)<br />
Schyner, Magdalena, Verweserin 114<br />
Sebastian, hl. 290 – Darst. 34, 85, 90, 93, 255, 279, 282, 293, 298,<br />
310, 316, 376, 409, 432, 456, 526, 537, 583 (Anm. 346), 602<br />
(Anm. 81) – Patr. 237, 278, 388, 532, 569 (Anm. 72), 586<br />
(Anm. 60)<br />
Seeberger 444 – Anton 317 – Eusebius 320 – Marie 317<br />
Seethaler, Josef Anton, Goldschmied 392<br />
Segesser – Baugeschäft 133 – Carl, Glasmaler 489 – Eduard 286<br />
– F., bischöflicher Kommissar 294 – Franz 588 (Anm. 206) –<br />
Franz Ulrich 237 – Heinrich 261, 266, 286 – Heinrich Viktor<br />
von, Architekt 362* – Heinrich von, Architekt 161, 398 – Josef<br />
183 – Josef Plazid (1803–1878), Architekt 109*, 110, 122, 278,<br />
286, 398, 439, 618 (Anm. 326) – Joseph Franz Lorenz, von<br />
548, 582 (Anm. 274) – Maria Jacobea 261, 346*, 347 – O.L.<br />
270 – Paul, Architekt 303, 307, 307*, 348 – Philipp von 560<br />
(Anm. 53) – P. Philipp 564 (Anm. 194) – Ulrich Franz Josef<br />
256, 260 – Wappen 256, 260, 450<br />
Segesser von Brunegg – Jost Heinrich Ranutius 97 – Ulrich<br />
Franz Josef 564 (Anm. 194) – Wappen 99 – Xaver 547<br />
Segesser-Crivelli, Heinrich Victor von (1843–1900), Architekt<br />
100, 188, 206, 208, 210, 291, 300, 358<br />
Segesser-Faaden, Xaver von 548, 549, 618 (Anm. 327)<br />
Segesser-Glattis, Franz Xaver, Hotelier 286<br />
Seghers, Gerard (1591–1651), Maler 250, 252*, 262<br />
REGISTER 649<br />
Selm, Bildschnitzer 444<br />
Semmler, Wilhelm 518<br />
Senn, Otto (1902–1993), Architekt 375<br />
Sennhauser, Hans Rudolf, Mittelalterarchäologe 105<br />
Seraphina, hl. 108<br />
Serragli, Silvio, Gelehrter 242<br />
Seydel-Messmer, Daniel 228<br />
Seyfer, Hans, Bildhauer 298<br />
Sgraffito 61, 204, 280, 319, 320, 328, 408, 592 (Anm. 154), 593<br />
(Anm. 224)<br />
Sidler – B. 439 – Balz 36 – Jakob, Müller 37 – Josef, Maler 291 –<br />
Maler 85 – Sigrist 37<br />
Siegwart – Hans, Bierbrauer 605 (Anm. 13) – Hugo, Bildhauer 216<br />
Siena (I), Ospedale S. Maria della Scala 583 (Anm. 324)<br />
Siferig, K. 55<br />
Sifrig, Leonz, Baumeister 474<br />
Sigerist, Magdalena 415<br />
Sigfried, J., Zeichner 174*, 194<br />
Sigismund, Georg, Suffragan 71<br />
Sigismund, König 96, 563 (Anm. 163)<br />
Sigmund, Jörg, Suffragan 67<br />
Sigrist – Alois 387 – Elisabetha 414 – Familie 356, 385, 392, 394<br />
– Franz 600 (Anm. 338) – Hans 180, 378, 395 – 574 (Anm. 177)<br />
– Hans Caspar 388 – Josef 356, 388 – Jost 387, 388 – Kurt,<br />
Künstler 238 – Pfarrer 172 – Ulrich 375, 387 – Xaver 151<br />
Sigrist-Haas – Alois 375 – Johann 597 (Anm. 144)<br />
Sigrist-Hofer, Johann 356<br />
Sigrist-Huser, Felix 375<br />
Sils-Maria – Hotel Edelweiss 615 (Anm. 145) – Hotel Waldhaus<br />
612 (Anm. 193)<br />
Simmen 237, Klaus 217<br />
Singer – Baumeister 237, 534, 604 (Anm. 64) – Jakob (1718–<br />
1788), Baumeister 31, 86, 98, 109, 296, 328, 344, 345, 388,<br />
389*, 390, 393, 532, 533, 545, 566 (Anm. 307) – Johann Anton<br />
(1721–1795), Baumeister 109, 136, 566 (Anm. 307) – Josef<br />
(1760–1828), Baumeister 85, 86, 90*, 125, 161, 163, 194, 572<br />
(Anm. 69)<br />
Sirgenstein, Franz Johann von, Weihbischof 427<br />
Société anonyme de Filatures <strong>des</strong> Schappe Lyon 289<br />
Solothurn 117, 118, 261 – Jesuitenkirche 209 – Kapuzinerkirche<br />
250, 262, 581 (Anm. 224) – Loretokapelle 234 – Marken 169<br />
– Stadt 234 – Stift St. Ursus 261<br />
Sonderbundskrieg 53, 110, 123, 123*, 587 (Anm. 121)<br />
Sonnenberg 117 – Alfons von 234, 237, 290, 581 (Anm. 235, 253)<br />
– Anna Maria von 236 – Cäcilia 261, 347 – Catharina 347 –<br />
Christoffel 520 – Conrad von 581 (Anm. 235) – Franz von<br />
234, 247, 253 – Franz von 583 (Anm. 335) – Hans Kaspar von<br />
288 – Jakob von 185 – Jakob, Schultheiss 118 – Prior von 244<br />
– Wappen 241, 244, 250<br />
Sonnenberg (Kriens). Bauten – Eggenhof 228 – Kinderheim 228<br />
– Mühlerain 228 – Perseveranza 228 – Schulhaus Gabeldingen<br />
228 – Vorder-Sienen 228 – Waldheim 228 – Weinhalde 4<br />
228 – Weinhalde 5 228<br />
Sophie, hl., Darst. 229*, 230<br />
Spanbilder 268<br />
Späth, Gebr., Orgelbauer 141<br />
Speicher, Korn- und Käsespeicher siehe Adligenswil, Blatten,<br />
Ebikon, Eigenthal, Littau, Meggen, Meierskappel, Root,<br />
Schwarzenberg<br />
Sperisen, Otto, Architekt 470<br />
Spettig, Walter, Architekten 279<br />
Spicker, Kilian 524<br />
Spiess, Theodor, Bierbrauer 605 (Anm. 13)<br />
Spiess-Portmann, Ad. 50<br />
Spitzli, Jost, Goldschmied 326, 392, 494<br />
Spitzweg, Carl (1808–1885), deutscher Maler 374<br />
Spoleto, Gentilis von, Bischof 488
650 REGISTER<br />
St. Gallen, Kapuzinerinnenkloster Notkersegg 563 (Anm. 117)<br />
St. Moritz – Grand Hotel 612 (Anm. 193) – Suvrettahaus 612<br />
(Anm. 193)<br />
St. Gallen, Stiftskirche 87<br />
St. Leodegar siehe <strong>Luzern</strong>, Stift St. Leodegar<br />
St. Urban, Abtei 104<br />
Städelin – Christoph, Bildschnitzer 532, 535* – Joachim, Bildschnitzer<br />
532, 535* – Joseph, Bildschnitzer 532, 535*<br />
Stadler – Josef, Glasermeister 269 – Moritz, Zimmermeister 324<br />
Staffelbach, Hans Peter (1657–1737), Surseer Goldschmied 35, 536<br />
Stahel, Jost, Schreinermeister 234<br />
Stajessi 86<br />
Stalder 135 – Alois 487, 500 – Familie 396 – Gebrüder 395 – Jacob<br />
499 – Johann B. 290 – Johann, Pfarrer 588 (Anm. 206) –<br />
Josef, Wirt 524 – Joseph 396 – Ludwig 395, 541 – Maria Barbara<br />
382 – Melchior, Zimmermeister 345 – Paul 372 – Roman,<br />
Zimmermeister 449 – Rudolf 387 – Ulrich 537 – Wappen 141,<br />
396 – Xaver 541<br />
Stans – <strong>Kantons</strong>spital 557 (Anm. 117) – Pfarrkirche St. Peter und<br />
Paul 594 (Anm. 246) – Untere Turmatt 76<br />
Stauder – Franz Carl, Maler 391 – Jacob Carl (1694–1756), Maler<br />
309, 333, 335*, 391, 452, 455*, 457, 588 (Anm. 194)<br />
Stecher, Radierer, Lithografen siehe Callot, Eglin, Frey, Gmelin,<br />
Hagmann, Herrliberger, Hindemann, Hogenberg, Jacottet,<br />
Martini, Merian, Meyer, Ortelius, Sadeler, Schellenberg,<br />
Scheuchzer/Trachsel, Schleenrit, Schwegler, Zimmermann<br />
Steck, Leo, Künstler 278<br />
Stefan, hl., Patr. 160, 532<br />
Steffen, Johann, Steinhauer 95<br />
Stehlin, Johann Jacob d. J. (1826–1894), Architekt 367, 368*, 398<br />
Steiger, Josef, Architekt 389, 398<br />
Steiner – Carl 218 – Familie 320, 321* – Ferdinand (1868–1931),<br />
Nationalrat, Unternehmer 319 – Firma 322 – Hans-Christian,<br />
Kunsthistoriker 590 (Anm. 30) – Josef 317 – Josef, Architekt<br />
86, 137, 407, 413, 419, 616 (Anm. 193)<br />
Steinlin, Schlosser 86<br />
Stiftung Pro Hergiswald 267<br />
Stillhard, H., Architekt 538<br />
Stillleben 50<br />
Stippelday, Caspar Xaver, Goldschmied 35, 316<br />
Stirnimann – Inspektor 389 – Thomas 69<br />
Stocker – Hans 547 – Hans, Maler 63 – Johann Friedrich 262 –<br />
Lorenz 175<br />
Stocker-Steiner, Annemarie 319<br />
Stöckli, Xaver, Maler, Vergolder 237, 295, 524<br />
Stöckli AG, Restaurierungsatelier Stans 561 (Anm. 65), 563<br />
(Anm. 117), 575 (Anm. 228)<br />
Stockmann – Arnold, Goldschmied 296, 377, 392, 493<br />
Stofer – Anton 449 – Familie 449<br />
Storer, Christoph, Maler 581 (Anm. 240)<br />
Strässle – J., Kirchenkunst 376, 377, 381 – Wilhelm 522<br />
Streng, Franziskus von, Bischof 61, 181, 279, 375, 438, 470<br />
Strindberg, August, Dichter 513<br />
Strommayer, Fritz, Maler 293<br />
Strozzi, Bernardo, Maler 241<br />
Strübi, Johann Georg, Pfarrer 604 (Anm. 94)<br />
Stubenbuffet siehe Buffet<br />
Stübi, Heini, Müller 69<br />
Stuckateure siehe Buosinger, Castelli, Feuerstein, Geisenhof,<br />
Griessl, Heilratt, Hurter, Moosbrugger, Müller, Salzmann,<br />
Scharf, Weidmann, Zotz<br />
Studer – Bernhard Anton (1694–1771), <strong>Luzern</strong>er Goldschmied<br />
36, 41, 141, 214, 263, 290, 316, 340, 392, 393, 578 (Anm. 101)<br />
– Bernhard Leodegar (1730–1803), Goldschmied 263, 290,<br />
376, 377, 392 – Bladi 273, 286 – Elisabeth 241 – Ernst, Architekt<br />
52 – Gottfried, Architekt 52<br />
Studhalter – Anton 172 – Blasius 180, 574 (Anm. 172) – Familie<br />
193 – Hans Jakob 177 – Jakob, Glaser 47 – Josef 161, 171, 193<br />
– Klaus 181 – Peter 114, 177 – Vergolder 237<br />
Stuflesser, Ferdinand, Altarbauer 294<br />
Stürmle, P. Viktor 86<br />
Stuttgart (D), Elisabethkirche 49<br />
Stutz – David 215 – E., Vikar 62 – Joseph, Baumeister 268 –<br />
N. 348 – Niklaus, Zimmermeister 162<br />
Stutz-Rüssli, Baumeister 207<br />
Süess – Anton 319 – Emil, Zimmermeister 323 – Jost 323<br />
Süess-Naegeli, H. R., Glasmaler 493, 535<br />
Süffer (Siffer), Johann Alois, Goldschmied 376, 392, 393, 434<br />
Sündenfall, Darst. 116<br />
Sürlin, Bernhard, Ritter 272<br />
Sursee 117 – Marken 35, 340<br />
Suter – Clemens 543 – Hafner 371 – Hans Jörg, Schreiner 449 –<br />
Hans Jost, Hafnermeister 543 – Hermann, Architekt 501 –<br />
Ingenieur 137 – Johann Caspar 543, 544 – Johannes, Maler<br />
290 – Justus, Hafner 543 – Kaspar 616 (Anm. 214) – Leonz,<br />
Uhrenmacher 47, 328, 444<br />
Sutermeister – Friedrich 382 – Gebrüder, Glockengiesser 454,<br />
457, 558 (Anm. 48), 586 (Anm. 95) – Hans 579 (Anm. 138) –<br />
Heinrich, Glockengiesser 215, 536, 537 – Heinrich, Goldschmied<br />
494 – Konrad, Glockengiesser 536, 537 – Samuel,<br />
Glockengiesser 215, 494<br />
Sutter – Hans Heinrich, Grossrat 520 – Hans, Schmied 106 – Jost,<br />
Hafner 383 – Leonz, Uhrenmacher 311<br />
Synnberg 348, 458, 506<br />
Tabernakel 49, 89, 107, 114, 136, 150, 210, 234, 255, 256*, 257,<br />
281, 293, 315, 376, 380, 391, 406, 409, 428, 432, 446, 489, 493,<br />
611 (Anm. 105)<br />
Tami, Rino (1908–1994), Architekt 375<br />
Tanzlaube 119, 318, 435, 483, 487, 567 (Anm. 367)<br />
Tapete 54, 99, 204, 320, 361, 564 (Anm. 194)<br />
Thalmann, Maria 173<br />
Theiler – Arnold 42 – Gottlieb 487 – Hans (1875–1942), Architekt<br />
303, 505*<br />
Theiler & Helber, Architekten 60, 62, 63, 303, 384, 387, 425, 426*,<br />
436, 439, 444, 487, 506, (Anm. 326) 600, 614 (Anm. 52)<br />
Theodor Bell & Cie., Maschinenfabrik 203<br />
Theodul, Theodor, hl. 278, 282, 310 – Darst. 33, 34, 36, 93, 281,<br />
282, 315, 526, 536, 586 (Anm. 95) – Patr. 104, 159, 278, 310, 532<br />
Theresia von Avila, hl. – Darst. 525<br />
Thoma, Johann, Bildhauer 407, 413<br />
Thomas, hl. – Darst. 150, 268, 315, 547 – Patr. 558 (Anm. 24)<br />
Thomkins, John, Architekt 175, 486<br />
Thun, Hotel Bellevue 529<br />
Thürig, Josef, Glaser 290<br />
Thüring – Caspar 120 – Fridolin, Pfarrer 537, 538<br />
Thüring von Ramstein, Dompropst 480<br />
Thüring, Sebastian, Goldschmied 326, 342<br />
Thyrnau (D), Zisterzienserinnenabtei St. Josef 110, 118<br />
Tièche, Paul Adolph (1838–1912), Architekt 94, 437<br />
Tiele-Winckler, Baronin von 384<br />
Tobler – M. Maler 374 – Mathilde, Kunsthistorikerin 560 (Anm.<br />
24), 582 (Anm. 301)<br />
Toneatti, Giovanni 104, 219<br />
Torre, Giovanni della, Bischof 116, 310<br />
Traber – Caspar, Zinngiesser 456*, 457 – Meinrad, Dachdecker<br />
324 – Ulrich, Steinmetz 324<br />
Trachsler, Franz Remigi, Goldschmied 457; siehe auch Scheuchzer/Trachsler<br />
Träger, Hans, Schmied 324<br />
Traub Federer, Josef, Maler 137<br />
Treyer, Goldschmied 236<br />
Triengen, Pfarrkirche St. Laurentius 31, 86, 588 (Anm. 180)<br />
Trimbach, christkatholische Kirche 592 (Anm. 170)
Triner – Franz Xaver, Maler 553 – Heinrich 397<br />
Trinität siehe Dreifaltigkeit<br />
Trinkler, J. P. 604 (Anm. 92)<br />
Tritt von Wilderen – Johann Anton, Weihbischof 108, 234, 524<br />
Troller – Carl 297 – Gottfried 297 – Gottlieb, Firma 284<br />
Trompe-l’Œil 67, 121, 564 (Anm. 192)<br />
Trottmann, Melchior, Schlosser 345<br />
Troxler – Georg, Innerschweizer Maler 161, 312, 315, 407, 408,<br />
572 (Anm. 85), 602 (Anm. 76), 604 (Anm. 76) – Georges<br />
(1867–1941), Innerschweizer Maler 32, 121, 294, 489, 494 –<br />
Heinrich, Steinmetz 345 – Jost, Maler 67, 406, 408, 444, 532,<br />
534, 535 – Kandid 151 – Klaus, Baumeister 466 – Ludwig,<br />
Pfarrer 472 – Nikolaus, Maurermeister 414<br />
Trucco, Anton, Architekt 273, 278, 297<br />
Truninger, Max, Glasmaler 552<br />
Truttmann, Josef Klemenz 291<br />
Tschann, Josef, Wirt 55<br />
Tscharner und Durrer 507<br />
Tscharner-Wahl, Johann Anton (1880–1955), Architekt 488, 531,<br />
554<br />
Tscholi 307<br />
Tubacher – Johann, Baumeister 537 – Josef 532<br />
Tubenflug, Burkhard, Weihbischof 531<br />
Tüfel, Hans Wilhelm (1631–1695), Bildschnitzer 258, 258*, 266,<br />
578 (Anm. 89, 92), 588 (Anm. 193)<br />
Twain, Mark, Schriftsteller 513<br />
Udligenswil. Allgemein 21 – Geschichte 461 – Lage / Erschliessung<br />
459 – Siedlungsentwicklung 461 – Wappen 479<br />
Udligenswil. Bauten – am Dorfplatz 476 – Breiteichli 475 –<br />
Bühlmatt 478 – Eyholtern 475 – Guli 465 – Haglihof 476 –<br />
Käserei 477 – Kellermatt 477 – Krähmattli 464 – Krämerhaus<br />
475 – Mattenmai 475 – Neuhaus 464 – Oberhofsacher 474 –<br />
Pfarrhaus 474 – Restaurant Frohsinn 463 – Schlössli 476 –<br />
Schul- und Sigristenhaus 477 – Schürmatt 476 – Unterhofmatt<br />
464 – Unter-Hubmatt 464 – Wirtshaus Engel 474 – Zollhaus<br />
479 – Zweiermatt / Althaus 465<br />
Udligenswil. Höfe und Weiler – Grotzenhof 476 – Krähmatt 479<br />
– Ober Artbach 479 – Unter-Artbach 479 – Weidhof 478<br />
Udligenswil. Pfarrkirche St. Oswald – Baugeschichte 466 – Beschreibung<br />
470 – Bruderschaften 466 – Geschichte 465 – Kirchenschatz<br />
472<br />
Uely, Balthasar, Zimmermeister 234, 236, 270, 344, 581 (Anm. 237)<br />
Ulmer, Georg, Maler 74<br />
Ulmi, Gottlieb, Bildhauer 112, 279, 282, 376, 470, 472<br />
Ulpius, Johann Antonius, Nuntius 84<br />
Ulrich – Josef, Gipser 237 – Klemenz 414<br />
Ulrich von Einsiedeln, Abt 116<br />
Ulrich von Obernau 576 (Anm. 19)<br />
Ulrich von St. Urban, Abt 116<br />
Ulrich, hl. 281 – Darst. 526 – Patr. 558 (Anm. 24)<br />
Ulrich-Räber, Familie 414<br />
Uncini, Alessandra, Konservatorin 567 (Anm. 360)<br />
Unterägeri – Kirche 567 (Anm. 363), 569 (Anm. 93)<br />
Unterwalden 118 – Marken 494<br />
Urban, Hans Georg, Steinmetz 290<br />
Urban, hl. – Darst. 433, 434, 604 (Anm.82) – Patr. 46, 603 (Anm.48)<br />
Uri 118<br />
Urs und Viktor, hl. – Darst. 454<br />
Urs, hl. 234, 257 – Darst. 169, 247, 253, 583 (Anm. 316)<br />
Ursula, hl. 268, 425 – Darst. 105, 110, 526, 532 – Patr. 108, 159<br />
Ursulinen 268, 342, 481, 495<br />
Usteri, Johann Martin, Dichter, Maler, Zeichner 618 (Anm. 330)<br />
Vadi, Tibère, Architekt 598 (Anm. 218)<br />
Valens, Pfarrkirche St. Philipp und St. Jakob 279, 282<br />
Valentin, hl., Patr. 532<br />
REGISTER 651<br />
Vallaster, Adolf, Architekt 352<br />
Van der Rohe, Ludwig Mies (1886–1969), Architekt 376, 377,<br />
527, 527*<br />
Vanitas 50<br />
Vatikan, Cappella Matilda 566 (Anm. 290)<br />
Velázquez, <strong>Die</strong>go (1599–1660), Maler 89<br />
Venantius, hl. 108, 109 – Patr. 110, 118<br />
Ventury, Christof, Schlosser 107<br />
Verena, hl. – Darst. 110, 433, 456, 525, 532, 541, 542*, 543 – Patr.<br />
46, 108, 592 (Anm. 181)<br />
Veronika, hl., Schweisstuch 337, 544<br />
Vesperbild siehe Maria, hl. Darstellungstypen, Pietà<br />
Vetter – H. 507 – Josef, Bildhauer 161, 397, 397*, 428<br />
Vevey, Grand Hôtel 617 (Anm. 264)<br />
Vézelise (F), Kloster 110<br />
Vier Letzte Dinge 50, 67, 264, 558 (Anm. 53)<br />
Vierwaldstättersee 152, 198, 349, 496<br />
Vierzehn Nothelfer 68, 114, 388, 434, 435*, 532, 604 (Anm. 96)<br />
Vigier 117<br />
Viktor, hl. 234, 257 – Darst. 169, 247, 253, 583 (Anm. 316)<br />
Viktoria, Königin 513<br />
Villard et Fabre, Goldschmiede 316<br />
Villiger – Balthasar 110 – Balthasar, Uhrenmacher 444 – Balz,<br />
Glockengiesser 328, 340 – Franz 389 – Jakob, Maler 38, 38*, 39<br />
– Johann, Maler 33<br />
Vischer-Simonin, Ada und Adolf 188<br />
Vittrici, Alexander 566 (Anm. 278)<br />
Vitznau. Allgemein 21, 22 – Erschliessung 481 – Felssturz 484* –<br />
Geschichte 480 – Lage 480 – Pfarrei 480 – Rigibahn 483, 487,<br />
488, 497– 498*, 499, – Schnurtobelbrücke 497 – Siedlungsentwicklung<br />
482, 482–483* – Wappen 506<br />
Vitznau. Bauten – Altdorfsäge 503 – Erika 500 – Friedhof 487 –<br />
Grosserlen 499 – Hintergufferi 499 – Hobbyhotel Terrasse<br />
495*, 496 – Höfli 499 – Hofstettli 498, 499* – Hotel Alpenrose<br />
501 – Hotel Rigi 498 – Hotel Vitznauerhof 501, 501–502* –<br />
Hotel Waldheim 500 – Hotel zum Kreuz 488, 488* – Kapellmatt<br />
495 – Kaplanei 495, 498* – Kleinerlen 499 – Krämerhaus<br />
495 – Krummstücki 487 – Mühle 487, 488 – Obkirchen 499 –<br />
Park Hotel Vitznau 503, 504* – Pension Flora 499 – Pension<br />
Liebheim 501 – Pension Neuheim 499 – Pfisterhaus 487 –<br />
Post 495 – Rigiheim 500 – Sägerei 487 – Schiffstation 496, 496*<br />
– Schlössli 499 – Schulhaus 486, 487 – SMUV-Ferienheim<br />
505*, 506 – Stationsgebäude 497 – Strandbad 484* – Tanzlaube<br />
487 – Trautheim 500 – Unteraltdorf 505 – Unterstegli 487<br />
– Villa Braun 499, 500*<br />
Vitznau. Ev.-ref. Kirche 486, 486* – Glocken 486 – Kirchenschatz<br />
486<br />
Vitznau. Örtlichkeiten – Altdorf 484* – Eselberg 506 – Schibern /<br />
Mittlerbürglen 506 – Unteraltdorf 505 – Widibach 503 – Wissifluh<br />
482, 610 (Anm. 23)<br />
Vitznau. Pfarrkirche St. Hieronymus 489–494* – Altäre 493 –<br />
Baugeschichte 488 – Beschreibung 490 – Glocken 494 – Kirchenschatz<br />
494 – Orgel 494<br />
Voehringer-Osterbaan 547<br />
Vogel – Andreas, Dekan 449 – Josef 414 – Ludwig, Zeichner 223*<br />
Vogt – Emil (1863–1936), <strong>Luzern</strong>er Architekt 201, 203, 204, 205*,<br />
215, 216, 216*, 220, 221*, 228, 319, 352, 357, 385, 386–387*,<br />
387, 496, 496*, 516*, 592 (Anm. 154), 577 (Anm. 39) – Heinrich,<br />
Propst 300, 557 (Anm. 134)<br />
Vogt-Dessaules, Fanny Adele 518<br />
Vogt-Schild, Gottlieb (1879–1964), Verleger 552<br />
von Ah, Hans-Peter, Bildhauer 279, 281<br />
von Arx, Arnold (1879–1967), Architekt 592 (Anm. 170)<br />
Von Moos 302, 512 – Eduard 103 – Franz Xaver 289 – Gebrüder<br />
382 – Ludwig 188, 575 (Anm. 225) – Peter 144 – Wappen 262<br />
von Wyl – Familie 233 – Hans 580 (Anm. 213) – Jacob 232, 233,<br />
266, 580 (Anm. 213) – Jakob, Maler 241, 543 – Johann 234,
652 REGISTER<br />
266, 581 (Anm. 222) – Ludwig 234 – Mangoldt 580 (Anm. 213)<br />
– Niklaus 580 (Anm. 213) – P. Ludwig 233, 234, 236, 258, 264,<br />
580 (Anm. 220), 581 (Anm. 223, 224, 229, 232, 233), 583<br />
(Anm. 333, 342, 346) – Wappen 241, 257<br />
Vonderweid, Glasmaler 562 (Anm. 99)<br />
Vonwil – Anton 286 – Xaver 286<br />
Vos, Marten de 338<br />
Votiv- 40, 236, 238, 239, 243, 307, 323, 339, 340*, 378*, 379, 380,<br />
397*, 398, 448, 452, 456*, 457, 458, 482, 484*, 490, 506, 536,<br />
536*, 543, 547, 581 (Anm. 241), 594 (Anm. 276)<br />
Wagenbach – Baschi 236 – Heinrich 268 – Michael, Schlosser<br />
266, 268<br />
Wagenmann, Familienwappen 35<br />
Wägmann – Hans Heinrich (1557 – vor 1628), <strong>Luzern</strong>er Maler<br />
21*, 106, 115, 135, 143, 182, 185, 187, 194, 226, 231, 452, 565<br />
(Anm. 169), 583 (Anm. 306), 589 (Anm. 5), 597 (Anm. 156) –<br />
Jacob, Glasmaler 115, 236, 260, 260*, 584 (Anm. 369) –<br />
Johann Viktor 326 – Johann (Hans Heinrich?), Maler 236, 244,<br />
245*, 615 (Anm. 118)<br />
Wagner – Johannes, Kartäuser 232, 234, 237, 257, 260, 262*, 264<br />
– Richard, Denkmalpfleger 112, 595 (Anm. 312) – Richard,<br />
Komponist 613 (Anm. 47) – Seraphim 287<br />
Waldis – Alois, Zimmermeister 527 – Hans Jacob 499 – Josef,<br />
Schreiner 109, 501, 532, 536, 538 – Justus Karl 548 – Kaspar 498<br />
Waldisbühl/Waldispühl – Alois 148 – Georg 532 – Johann 151 –<br />
Klaus 220 – Melchior 151<br />
Walker, Ulrich, Vogt 288<br />
Waller, Xaver 192<br />
Wallier, Johann Victor 240, 240*<br />
Walpen, Silvester, Orgelbauer 312, 604 (Anm. 65)<br />
Walpurga, hl., Darst. 282<br />
Walter, Matthias, Kunsthistoriker 560 (Anm. 42), 563 (Anm. 129),<br />
570 (Anm. 117), 586 (Anm. 95), 591 (Anm. 114), 594 (Anm.<br />
272), 600 (Anm. 339), 610 (Anm. 45), 604 (Anm. 95), 611<br />
(Anm. 112), 615 (Anm. 160), 616 (Anm. 219)<br />
Walter von Hochdorf 153<br />
Walter von Langnau 399<br />
Walter von Malters 576 (Anm. 6)<br />
Walter von Tottikon 399<br />
Walther von Gisikon 567 (Anm. 1)<br />
Walther-Felder, Hedwig 216<br />
Waltwil 44<br />
Waltzer & Fehr, Architekten 554<br />
Waltzer, Alois (1864–1903), Baumeister 524<br />
Wamester, Vit 532<br />
Wandbild siehe Wandmalereien<br />
Wandeler, Max, Architekt, <strong>Luzern</strong> 563 (Anm. 160)<br />
Wandmalereien, Wandfresken, Wandgemälde 48, 50, 61, 63,<br />
104, 111, 166, 192, 204, 244, 256, 277, 291, 308, 320, 339,<br />
339*, 356, 366, 378, 380, 381*, 408, 487, 502, 521, 521*, 524,<br />
525, 525*, 526, 543, 558 (Anm. 41), 566 (Anm. 327), 610<br />
(Anm. 55), 611 (Anm. 126)<br />
Wanner, August, Maler 90, 281<br />
Wanner, Glasmaler 562 (Anm. 99)<br />
Wappen 35, 42, 50, 52, 73, 74, 76, 87, 92, 94, 96, 99, 114, 118,<br />
120, 121, 125, 141, 150, 151, 168, 169, 178, 185, 211, 213, 236,<br />
241, 242, 244, 255, 256, 257, 260, 262, 263, 278, 296, 300, 309,<br />
316, 328, 340, 346, 347, 361, 366, 370, 373, 377, 381, 392, 397,<br />
410, 411, 413, 414, 418, 419, 427, 434, 436, 439, 451, 457, 458,<br />
479, 506, 526, 532, 535, 536, 547, 552, 555 (Anm. 28)<br />
Wartis Johann, Kaplan 136, 141, 142, 569 (Anm. 59)<br />
Waser, Erika, Sprachwissenschaftlerin 557 (Anm. 2), 560 (Anm.<br />
45), 585 (Anm. 2), 589 (Anm. 4), 595 (Anm. 2), 612 (Anm. 2)<br />
Wasserbecken siehe Lavabo<br />
Weber – A. 300, 348, 439, 507 – Catharina 347 – Emil, Architekt<br />
407 – J. 507 – Johannes 398 – Josef, Architekt 486, 487, 495<br />
Wedlinger, Vikar 545<br />
Weggis siehe auch Rigi-Kaltbad<br />
Weggis. Allgemein 21, 22 – Ämterscheibe 552 – Dampfschiffstation<br />
515* – Erdschlipf 508, 514*, 515, 537, 540, 542*, 554, 616<br />
(Anm. 224) – Erschliessung 513 – Geschichte 508 – Hertenstein<br />
516 – Lage 508 – Pfarrei 512 – Quaianlage 515* – Schule<br />
512 – Siedlungsentwicklung 510–511*, 514 – Siegel 552 – Tourismus<br />
512 – Uferlinie 514 – Wappen 536*, 552 – Wirtschaft 512<br />
Weggis. Bauten – Brünnihof 520, 520* – Bühlhof 543 – Chalet<br />
Antique 543 – Coop-Ferienheim 516*, 518 – Forbrich 526*, 527<br />
– Gemeindehaus 527 – Hotel Albana 528, 528* 530* – Hotel<br />
Alpenblick 518 – Hotel Beau-Rivage 540, 541* – Hotel Central<br />
527, 528* – Hotel Gotthard 541 – Hotel National 524 –<br />
Hotel Paradies 513 – Hotel Post 515*, 531 – Hotel Rigi 524 –<br />
Hotel Rössli 526 – Hotel Schweizerhof 538, 539* – Hotel Seehof<br />
Du Lac 539, 539* – Hotel Viktoria 538 – Junkerhaus 521<br />
– Kaplanei 537* – Parkhotel Weggis 522, 523* – Pension Bühlegg<br />
513 – Pfarrhaus 538 – Schlosshotel Hertenstein 518, 519*<br />
– Schulhaus 538 – Sigristenhaus 537 – Strandbad 521, 522* –<br />
Trottenhof 520, 521* – Villa Pradella 516 – Villa Senar 518 –<br />
Villa Waldfried 516<br />
Weggis. Kapellen – Allerheiligenkapelle 524–525* – Altar 526 –<br />
Baugeschichte 524 – Beschreibung 524 – Glocken 526 – Badkapelle<br />
Lützelau 543 – Eggisbühl 519 – Glocke 520 – Verenakapelle<br />
541, 542* – Wegkapelle 65, 79, 97, 291, 343, 351, 378, 437<br />
Weggis. Örtlichkeiten – Lützelau 514, 612 (Anm. 1) – Oberdorf<br />
537–541* – Zinnen 513<br />
Weggis. Pfarrkirche Himmelskönigin Maria 530* 533–536* –<br />
Altar 534, 535* – Baugeschichte 531 – Beinhaus 533 – Beschreibung<br />
533 – Glocken 536 – Kanzel 535 – Orgel 535 –<br />
Turm 532, 534 – übrige Ausstattung 535 – Votivschiff 536*<br />
Weggis. Ev.-ref. Kirche 530 – Glocken 530<br />
Wegkreuz 96, 299, 390, 397, 416, 421, 564 (Anm. 171)<br />
Wehrli – Karl, Glasmaler 388, 434, 532 – Onofrio, Müller 297<br />
Wehrmüller – Christoph, Baumeister 308 – Martin, Baumeister 447<br />
Weibel 135 – F. 122 – Johann Leontius, Kaplan 350 – Johann,<br />
Architekt 490*, 507 – Josef, Baumeister 53, 161, 444, 444–<br />
445*, 445, 489 – Michel, Goldschmied 262<br />
Weideli, Herrmann, Architekt 102, 102*<br />
Weidmann, Carl, Stuckateur 113, 237, 454<br />
Weidner, David Jakob, Orgelbauer 108<br />
Weingartner – Anton (1786–1871), <strong>Luzern</strong>er Strasseninspektor 24*,<br />
25, 27, 42, 79, 145, 145*, 151, 273, 303, 323, 348, 351, 400, 400*,<br />
419, 460, 479, 513, 555 (Anm. 29), 557 (Anm. 92), 561 (Anm.<br />
29), 585 (Anm.7) – Anton, Pfarrer 161 – Caspar, Maler 47 – Fridolin<br />
36 – Kaspar 476 – Seraphin Xaver, Maler 319 – Wappen 36<br />
Weiss – Hr. 122 – Ignaz, Maler 532 – Ingenieur 439 – Max, Glasmaler<br />
547 – Moritz, Glasmaler 237<br />
Weitnauer, Hans Heinrich, Glockengiesser 506<br />
Welte und Söhne, M., deutsche Orgelbauer 362<br />
Weltgericht siehe Jüngstes Gericht<br />
Wendelin, Xaver 536<br />
Wendelin, hl. 136 – Darst. 49, 68, 90, 97, 114, 135, 138, 140, 141,<br />
142, 142*, 150, 256, 281, 282, 298, 308, 444, 446, 456, 526,<br />
534, 546, 547, 558 (Anm. 42), 611 (Anm. 97), 617 (Anm. 305)<br />
– Patr. 136, 237, 444, 452, 545<br />
Wendelinsverehrung 135<br />
Wengi, Albert, Goldschmied 92<br />
Werkmeister siehe Baumeister<br />
Werner von Tatenberg 38<br />
Werthenstein, Wallfahrtskirche 446<br />
West Yorkshire (GB), Wragby Church St. Michael and Our Lady<br />
604 (Anm. 92)<br />
Wetzel / Hegi 194<br />
Wetzstein, Johann Martin, Goldschmied 411<br />
Wey – Albert 296 – Gabriel, Architekt 207, 389, 524, 554 –<br />
Johann Melchior, Pfarrer 67 – Josef, Architekt 207, 389, 524,
532, 545, 554, 617 (Anm. 300) – Schlosser 291<br />
Wiberta, hl., Patr. 388<br />
Wickart – Johann Baptist (1635–1705), Zuger Bildhauer 413, 427<br />
– Johann Michael 604 (Anm. 92) – Niklaus, Goldschmied 150<br />
Wicker, Karl, Architekt 389, 398<br />
Wider, Albert, Bildhauer 87, 93*<br />
Widmer – Cäcilia 361 – Damian, Architekt 148 – J. E. 63, 439 –<br />
Jakob 85, 95, 97, 116 – Josef, Kaplan 136<br />
Widmer, Sammlung Willisau 558 (Anm. 57)<br />
Wigert, Zimmermeister 133<br />
Willimann – Fidel 47 – Josef, Orgelbauer 161, 206, 211, 578<br />
(Anm. 76), 604 (Anm. 63) – Lorenz, Baumeister 605 (Anm. 28)<br />
Willimann & Cie. 217<br />
Willimann-Pfenninger 230<br />
Willisau 117 – Heiligblutkapelle 282 – Pfarrkirche 166, 588<br />
(Anm. 180) – Rathaus (Anm.) 593<br />
Wimann, Peter, Pfarrer 160<br />
Winkel (Horw). Allgemein 176* – Siedlungsentwicklung 175<br />
Winkel (Horw). Bauten – Dormenhaus 177, 177* – Hinterrank<br />
177 – Rank 177 – Seelaube 178 – Seestrasse 1/3 178 – Seestrasse<br />
5 178 – Vorderrank 177 – Waldheim 177 – Winkelstrasse<br />
25–31 177 – Zollhaus 177<br />
Winkel (Horw). Dreikönigskapelle 178–179* – Beschreibung<br />
178 – Geschichte 178 – Glocke 178 – Kirchenschatz 178<br />
Winn, John 604 (Anm. 92)<br />
Wirtz – Hans Jakob, Zinngiesser 347 – Laurentz 580 (Anm. 213)<br />
Wismer – Andreas 403 – Josef 151, 403<br />
Wiss, Johannes 237<br />
Wissing – Hans 116 – Jakob 377<br />
Wissing-Betternel 261<br />
Wissing-Pfyffer 117<br />
Witerada 571 (Anm. 8)<br />
Wobmann – Joseph 344 – Wolf – Carl Moritz (1863–1927) 528,<br />
615 (Anm. 145) – Karl 528, 529<br />
Wolfenschiessen – Höchhaus 76 – Kloster 567 (Anm. 352) 567<br />
Wolfgang, hl. – Darst. 89 – Patr. 558 (Anm. 24), 569 (Anm. 72)<br />
Wolhusen, Pfarrkirche 109<br />
Wöllhaf, Wilhelm 498, 499<br />
Woronine, Paul 356<br />
Wright, Frank L. (1867–1959), Architekt 275, 275*<br />
Wuhrer, Balthasar, Weihbischof 84, 107, 452, 545<br />
Wüst, Jakob 204<br />
Wütschert, L. 62<br />
Wyl, Johann Anton Ignaz, Orgelbauer 109<br />
Wyrsch – Charles, Künstler 376 – Johann Melchior (1732–1798),<br />
Maler 98, 100, 211, 564 (Anm. 193)<br />
Wyss – Bernhard 317 – Niklaus, Glaser 345, 595 (Anm. 317)<br />
Wysshaupt, Hans Jakob, Maler 309, 324, 326, 338, 340, 584<br />
(Anm. 382)<br />
Zahnradbahn 484, 497, 513<br />
Zanini – Anton, Maurermeister 406 – Hieronimus, Maurermeister<br />
406<br />
Zastrow, Baronin von 372<br />
Zaugg, Hans, Architekt 598 (Anm. 218)<br />
Zehnder, Catharina 347<br />
Zehntausend Märtyrer 160, 378 – Patr. 532, 592 (Anm. 181)<br />
Zeichner siehe Maler<br />
Zeier, Otto (1898–1960), Architekt 207, 208, 216, 578 (Anm. 81),<br />
617 (Anm. 246)<br />
Zelger – Caspar, Pfarrer 466, 474 – Jakob Joseph (1812–1885),<br />
Maler 74, 361, 596 (Anm. 91)<br />
Zeltmeister, Rudolf, Kaplan 404<br />
Zemp – Adolf, Maler 68, 100 – Josef, Kaplan 231, 256 – Josef,<br />
Professor 231, 343 – Josef, Schreinermeister 269 – Joseph<br />
Jacob, Maler 339, 340* – Robert 286, 294 – Schreiner 86 –<br />
Wappen 256<br />
REGISTER 653<br />
Zeugdruck 425*<br />
Zeyer, Albert F. (1895–1972), Architekt 527, 527* – O. 203<br />
Zgraggen – Ambros, Baumeister 217 – E. 63<br />
Ziegler 85 – Architekt 158<br />
Ziegler-de Lœur, Johann Jakob, Ingenieur 370<br />
Zihlmann – Melchior 532 – Simon, Pfarrer 449<br />
Ziithüsli 68, 69<br />
Zimmermann – Alois 488, 548 – Andreas 512, 531, 538 – Baptist<br />
540, 548 – Bartholomeus 532 – Caspar 483 – Caspar, Orgelbauer<br />
328 – Familie 465, 499 – Franz Jakob, Pfarrer 109 –<br />
Gebrüder 487, 503, 505 – Georg 559 (Anm. 132) – Gilg 499 –<br />
H. 68 – Hans 487 – Hans Melchior 499 – Hans, Müller 96 –<br />
Hauptmann 582 (Anm. 289) – Jakob Josef 539 – Johann 233,<br />
241 – Josef 68, 499 – Josef Alois, Pfarrer 488 – Josef Alois,<br />
Pfarrer 611 (Anm. 80) – Josef, Steinhauer 85 – Joseph (1815–<br />
1851), Lithograf 553, 618 (Anm. 316) – Jost 505 – Justus<br />
Xaver 545 – Kaspar 85, 532 – Kaspar, Orgelbauer 30, 47, 312<br />
– Leodegar 532 – Melchior, Wirt 539 – Rudolf 505 – Schreiner<br />
489 – Sebastian 532 – Thadeus 83 – Wappen 506<br />
Zimmermann-Winiger 538<br />
Zingg, Joseph 389<br />
Zingg-Stocker, Gottlieb 394<br />
Zinn 169, 215, 309, 339, 347, 377, 395, 419, 457<br />
Zinngiesser siehe Entlin, Gloggner, Müller, Petermann, Traber,<br />
Wirz<br />
Zirker, Heinrich, Weihbischof 323<br />
Zisterzienser, Wappen 121*, 262<br />
Ziswiler, Josef 102<br />
Zobrist, R. 385<br />
Zobrist-Huez u. Baumann 398<br />
Zofingen, Mauritius-Stift 421<br />
Zotz und Griessl, Stuckateure 86, 407<br />
Zschokke, Oliver, Ingenieur 497<br />
Zuber, Tapetenfabrik Rixheim (F) 564 (Anm. 194)<br />
Zug – Liebfrauenkapelle 573 (Anm. 94) – Marken 141, 150, 410,<br />
411, 412, 494, 536 – Museum in der Burg 604 (Anm. 92) –<br />
Stadt 118 – St. Oswaldskirche 135<br />
Zumbühl – Carl Ludwig 289 – Jakob, Architekt 278<br />
Zünd, Robert, Maler 122, 361<br />
zur Gilgen 444 – Heinrich 564 (Anm. 176) – Joseph Anton Ignatz<br />
588 (Anm. 186) – Kaspar Leonz 97 – Melchior 97, 117 – Wappen<br />
339<br />
Zur Matten 117<br />
Zur Mühle, Familie 488<br />
Zürcher – Hans (1880–1958), Maler 48, 84, 161, 165, 166, 204,<br />
237, 238, 248, 558 (Anm. 41) – Max, Architekt 352<br />
Zurfluh, Josef, Bildhauer 181<br />
Zürich – Fraumünster 350, 370, 399, 404, 418 – Grandhotel Dolder<br />
529, 576 (Anm. 234) – Grossmünsterpropstei 404 – Lan<strong>des</strong>ausstellung<br />
552 – Schweizerisches Lan<strong>des</strong>museum 118,<br />
567 (Anm. 352) – Villa Bleuler 527 – Wasserkirche 135<br />
Zurkirchen – Josef 285 – Josef, Bildhauer 164, 166, 295<br />
Zurlauben – Plazidus, Abt 410, 602 (Anm. 83) – Fidel 230<br />
Zurmühle – Balthasar 540 – Melchior (Anm.180) 616 – Wappen 532<br />
Züsli-Müller, Familie 52<br />
Zwicky, Fritz, Architekt 102, 102*<br />
Zwingli, Ulrich (1484–1531), Reformator, Darst. 530<br />
Zwyer, Lorenz, Baumeister 288