frida kahlo! GOED

Milou van der Veen
PHO 1B
3041118

Self-portrait with Thorn Necklace and Hummingbird
Frida Kahlo is de maakster van het schilderij Self-portrait with Thorn Necklace and
Hummingbird, gemaakt in 1940. Frida Kahlo was een Mexicaanse kunstenares uit begin
twintigste eeuw (1907-1954). Anno 2021 is er internationaal nog steeds veel aandacht voor de
kunst van Kahlo. Kahlo staat vooral bekend door haar sprekende zelfportretten. Thorn
Necklace and Hummingbird is een van haar bekendste portretten waar verhalen achter zitten
die je op het eerste gezicht niet ziet. Ook ik was niet bekend met de symboliek die word
verteld aan de hand van bijvoorbeeld dieren en kleuren. De donkere kant die een rode draad
vormt in al haar kunstwerken zijn nu beter te begrijpen en maken de werken nog sterker.
Op zesjarige leeftijd krijgt Kahlo een kinderverlamming, een infectieziekte die wordt
veroorzaakt door het poliovirus, waardoor haar been en voet blijvend zijn misvormd. Op 18
jarige leeftijd krijgt Frida Kahlo een ongeluk met een tram. Een stalen leuning is via haar zij
uit haar vagina gegaan. Veel delen van haar lichaam waren gebroken of verbrijzeld, hierdoor
moest ze maandenlang in bed blijven. Ze besloot om te gaan schilderen. Haar moeder liet
spiegels aan haar ziekbed vastmaken zodat Kahlo zichzelf kon schilderen. Doordat ze haar
bekken brak, kon ze geen voldragen kinderen baren. Ze heeft waarschijnlijk twee keer een
pijnlijke miskraam gehad.
Kahlo heeft geschilderd met olieverf op een ondergrond van masoniete borden;
masoniet is een hardboard gemaakt van stoom gekookte en onder druk gevormde houtvezels.
Hierdoor krijg je een harde plaat die goed gebruikt kan worden als ondergrond voor een
schilderij. Het schilderij is 40 bij 70 cm groot. Andere schilderijen van Frida Kahlo zijn rond
hetzelfde formaat als dit werk. Frida Kahlo heeft 143 schilderijen gemaakt, waarvan 55
zelfportretten.
Van het schilderij, Thorn Necklace and Hummingbird, is 1 exemplaar gemaakt. De
kunst van Kahlo wordt tegenwoordig ook gebruikt voor drukwerk op sokken, tassen, en
andere vormen van artikelen die verkocht kunnen worden. Het schilderij is momenteel in het
Harry Ransom Center. Het Harry Ransom Center is een archief, bibliotheek en museum aan
de universiteit van Texas in Austin.

Wat zien we?
Frida Kahlo staat centraal in het kader en kijkt langs de toeschouwer heen. Ze heeft
opgestoken haar met een tulband waar twee vlinderspelden op zijn gespeld. Van haar kleding
is alleen een wit T-shirt te zien, dit zou ook een gewaad kunnen zijn. Om haar nek hangen
takken van doorns die meerdere keren om haar nek wikkelen. Als bedel hangt er een dode
kolibrie met gespreide vleugels. Achter haar rechterschouder zit een zwart aapje met een witte
borst te spelen met de doornketting. Achter haar linkerschouder staat een zwarte kat. Zijn blik
is tussen de nek van Kahlo en de kijker gericht. Boven de tulband vliegen rechts en links een
libelle, met als hoofd een bloem. Op de achtergrond zijn grote bladeren met nog een strookje
blauwe lucht aan de bovenkant.
Als ik voor het eerst naar het schilderij kijk, zie ik de ogen van Frida. Door het standpunt kijk
je Frida recht in haar ogen aan. Ze is afwezig, haar blik is niet gericht naar de kijker maar
glijd langs je heen. Een wazigheid die me moeilijk lijkt om overbrengen door de
materiaalkeuze. Met verf kun je veel overbrengen, vertalen van de werkelijkheid naar doek.
Niet alles is mogelijk met verf, het kan er bijvoorbeeld onrealistisch uitzien. Met olieverf kun
je voor een lange tijd nog details veranderen. Iets eraan toevoegen, maar vooral iets weghalen
wat niet goed is. De keuze hoe je de verf op het doek gebruikt heeft invloed in wat het naar de
kijker uitstraalt.
Het is voor mij duidelijk een vrouw, maar ze heeft mannelijke eigenschappen. Ze heeft
gezichtshaar; volle wenkbrauwen, bakkebaarden en haargroei onder haar neus. Dit is iets wat
de schilderijen van Frida Kahlo in mijn opinie ook zo herkenbaar maken. Het is niet het
perfecte plaatje van de vrouw, maar ze laat zien hoe ze er echt uit zag. Frida ziet er verzorgd
uit. Ze heeft een midden scheiding, strak opgestoken haar met vlechten die overgaan in een
tulband. Een haarstijl die in veel schilderijen terugkomt. Op de paarse tulband staan in
spiegelbeeld twee vlinders die eruitzien alsof ze elk moment kunnen wegvliegen. Rechts- en
linksboven van de tulband vliegen twee libellen met hun hoofd gericht naar de vlinders. Het
zijn delicate insecten, dit is te zien aan de dunne, fragiele vleugels. Het lijken twee afgesneden
bloemen die vleugels hebben gekregen. Dit is het enige onrealistische element van het
schilderij.
Het aapje achter haar rechterschouder is zwart en heeft een witte borst. De ogen
hebben geen pupil, ze zijn zwart en staren gevoelloos naar zijn twee handen die aan de
doorntakken zitten. Door het spelen met de takken worden de punten van de doorns in de huid
van Kahlo gedrukt. Er ontstaan druppels bloed die langs haar hals naar beneden vloeien.

De takken wikkelen zich om de hals van Kahlo heen. Ze hangen als een extra laag kleding
van haar nek tot haar schouders. Met een ijzeren draad hangt er een dode kolibrie aan zijn
snavel vast aan de takken. De vleugels zijn gespreid en komen overeen met de wenkbrauwen
op het gezicht. Achter haar linkerschouder staat een zwarte kat met lichte ogen. Zijn rug staat
gekromd, dit laat zien dat hij bereid is om zichzelf te verdedigen.
Op de achtergrond is een wand met groene bladeren. Ze zijn allemaal groen behalve
een die links achter Frida staat, deze is geel. Geel bij planten is een teken dat het afsterft en
geen voeding meer opneemt. De bladeren zijn ontzettend groot en zorgen voor een
claustrofobisch gevoel. De bladeren liggen in lagen over elkaar. Ze lijken op tropische
bladeren.
Kahlo staat centraal in het midden. Door de strakke blik en de rechte houding heeft het beeld
iets weg van een pasfoto met daaromheen details en verhalen over haar leven. Door de
centraal compositie van Kahlo, is ze de hoofdpersoon van het schilderij. In de fotografie zou
het een typisch portret zijn. Het licht komt egaal op haar huid en zorgt voor lichte schaduw op
plekken zoals: onder het wenkbrauw bot, in de oren, bij haar neus en onder haar kin. In de
kleding is duidelijk contrast te zien in de plooien van de oksel.
Het symmetrische aspect is duidelijk te zien door het werken in tweetallen; de libellen,
de vlinders, de wenkbrauwen, de oren, de dieren achter haar schouder en een vogel waarvan
de twee vleugels ook even zijn. Het enige wat niet gespiegeld is, is het gele blad achter haar
hoofd. Het gezicht heeft bijna iets onrealistisch doordat het zo symmetrisch is.
Vormen herhalen zich en versterken elkaar hierdoor. De ronding van de hals in haar
kleding is evenwijdig aan de takken die ook in een ronde beweging om haar nek gaan. Deze
gaat nog een keer door in de ronding van haar kin.

Wat betekent het?
Van sommige takken zijn stukjes gebroken. Kahlo heeft een zwak voor dingen die zijn
gebroken; gebroken harten, gebroken aderen, gebroken tafels. Dit is op meerdere schilderijen
terug te zien. Kahlo refereert ook naar zichzelf als gebroken. Dit is letterlijk zo door alle
operaties die ze heeft gehad maar ook mentaal is ze gebroken. In 1954 is ze overleden,
waarschijnlijk heeft ze zelfmoord gepleegd. Ze heeft nog 35 operaties gehad na haar ongeluk
op haar achttiende. Haar rechterbeen is tot aan haar knie, een jaar voor overlijden,
geamputeerd. Ze werd als het ware aan elkaar gehouden door operaties, maar ook haar
gezondheid ging achteruit. En toch is ze blijven schilderen. De emoties, ervaringen en
boosheid die dan ontstaan hebben een uitlaatklep nodig. Zo leven is anders niet vol te houden.
In de Mexicaanse volkstraditie werden dode kolibries gebruikt als gelukbrengers. In de
Azteek mythologie staat de kolibrie voor reïncarnatie. De kolibrie die aan de nek van Kahlo
hangt heeft niet meer zijn kleurrijke uitbundige kleuren maar is donker en grijs. Kahlo groeide
op in Mexico. De Mexicaanse Revolutie, die plaatsvond vanaf 1910, is van grote betekenis
voor de geschiedenis van Mexico geweest, maar ook voor de identiteitsvorming van Kahlo.
Veel symbolen zijn geïnspireerd door de Mexicaanse cultuur. Dit is ook duidelijk terug te zien
in de kleding die Kahlo droeg. Grote jurken, mooie stiksels en uitgesproken kleuren.
De witte kleur van haar kleding kan staan voor, puurheid, onschuld, zuiverheid, licht,
perfectie en maagdelijkheid. In de kleurenpsychologie is wit de kleur van een nieuw begin.
Het is een leeg doek wachtende om op geschreven te worden. Het zou kunnen dat Kahlo
zichzelf als de onschuldige ziet in de scheiding met haar ex man Diego Rivera, ondanks dat
zij diegene was die een affaire had met Nickolas Muray. Muray is de koper van het schilderij.
Hij deed dit om Kahlo financieel te helpen. Rivera en Kahlo hadden een wisselende relatie
met veel ruzie. Ze hadden beide affaires met andere mensen en behandelden elkaar niet altijd
even goed. Omdat het schilderij net na de scheiding, met Rivera, gemaakt is zou wit kunnen
staan voor de hoop die ze heeft om een met een schone lei verder te leven. Dit is natuurlijk
niet realistisch omdat haar lichamelijke handicap altijd een rol zal blijven spelen.
De twee vlinders in de tulband kunnen staan voor een transformatie. De letterlijke
transformatie van rups, cocon, tot vlinder is het ultieme symbool in onze natuur voor
transformatie. De vlinder is een symbool die in allerlei culturen over de gehele wereld is terug
te vinden. Zo geloofden de Azteken dat een vlinder een dierbare overledene was, die hen
kwam vertellen over de gelukzaligheid van het eeuwige leven. Ook in China staat het

symbool voor onsterfelijkheid. In Japan zijn het alleen de witte vlinders die de ziel van een
overledene symboliseren. In de Griekse mythologie is er een verhaal over Psyche en Eros
(Cupido); de twee gevleugelde geliefden. De vlinder is dus een symbool wat al voor een lange
tijd op meerdere plekken over de hele wereld een betekenis heeft. De vlinders van Kahlo
staan voor een nieuw leven, betere tijden en een vorm van wedergeboorte in de vorm van
transformatie.
Het aapje wat met de takken speelt zou over haar man Diego Rivera kunnen gaan. Kahlo heeft
gezegd dat er twee zware ongelukken in haar leven zijn geweest, een daarvan is het ongeluk
en het andere was haar man. Dit is een duidelijke omschrijving van de relatie die ze met hem
heeft gehad. Hij heeft haar geïnspireerd en geholpen om door te gaan met kunst, maar was
geen liefdevolle man tegenover Frida. In het tweede huwelijk, werd in een huwelijkscontract
besloten dat Kahlo geen seksuele omgang meer hoefde te hebben met haar man. Diego Rivera
en Frida Kahlo hadden een relatie, maar hadden beide affaires met andere mensen. Kahlo
zowel met mannen als vrouwen. Rivera was jaloers als het ging om mannen en met vrouwen
had hij geen probleem.
Het zwarte aapje was een cadeau van Rivera. Zo zou Kahlo kunnen verwijzen naar hoe
haar man haar pijn heeft bezorgd. Door het spelen met de takken worden de doorns nog
harder in haar nek geduwd. Het is niet opzettelijk wat het aapje doet, maar zorgt wel voor het
bloeden van zijn baasje.
De krans van doorns verwijst naar de krans die Jezus Christus werd omgedaan na de geseling
in opdracht van Pontius Pilatus. Het staat voor de pijn en het lijden die Jezus toen ook is
ondergaan.

Frida Kahlo als feminist
Kahlo wordt nog steeds gezien als een symbool voor het feminisme. Haar doorlopende
wenkbrauw en het weigeren om lichaams- en gezichtshaar te scheren zijn hier voorbeelden
van. Ze heeft op een familieportret een pak aangetrokken in tegenstelling tot haar zussen die
een jurk droegen. Ze was niet bang om over onderwerpen als; miskraam, abortus,
borstvoeding en geboorte te praten en zelfs op doek te zetten.
“I used to think I was the strangest person in the world but then I thought there are so many
people in the world, there must be someone just like me who feels bizarre and flawed in the
same ways I do. I would imagine her, and imagine that she must be out there thinking of me,
too. Well, I hope that if you are out there and read this and know that, yes, it’s true I’m here,
and I’m just as strange as you.”
Hoorde Frida Kahlo wel te leven in de tijd waarin ze leefde? Was ze de wereld niet een stap
voor? De dingen die zij al als normaal zag, waren totaal niet geaccepteerd in de rest van de
wereld. Zelfs vandaag de dag ontstaan er problemen met de seksuele geaardheid die mensen
hebben. Het stereotype man -vrouw is veranderd maar niet opgelost. Kahlo was openlijk
biseksueel, rookte, dronk sterke alcohol en was niet bang om hier voor uit te komen. Ze was
gebroken maar ontzettend sterk. Een vraag die je kunt stellen is of Frida dit zelf wel doorhad,
ze wist dat ze speciaal was, maar of ze zichzelf ook als feminist zag?
Ze was een vrouwelijk kunstenares in een tijd waarin de kunstwereld vooral uit mannen
bestond. Beïnvloede dit de manier waarop Kahlo’s kunst werd ontvangen? Eerst werd ze
alleen erkend als de vrouw van Diego Rivera. In 1939 werd ze uitgenodigd door Andre
Breton om in Parijs haar werk te exposeren. Breton is de stichter van de surrealistische
beweging in de kunst. Door anderen werd Kahlo’s stijl gezien als surrealisme, zelf was ze het
hier niet mee eens. Ze schilderde geen dromen of fantasieën, maar haar werkelijkheid.
Wassily Kandinksy en Pablo Picasso waren kunstenaren die om waren en het werk van Kahlo
konden waarderen. Het Louvre kocht een zelfportret en het tijdschrift Vogue plaatste haar
hand (met juwelen) op de omslag.
Heeft Frida Kahlo iets willen bereiken met haar kunst of was het vooral een manier om met
het leven om te gaan. Was het doordat ze zo gebroken was dat het bijzonder en anders was
wat ze maakte of zou met een ander levensverhaal ook deze impact hebben gehad?

Verbeelden van levenservaringen
Het onderwerp van dit schilderij gaat over de levenservaringen van Frida Kahlo. Het zijn
ingrijpende momenten geweest die het leven van Kahlo hebben beïnvloed. Haar lichamelijke
toestand zorgde voor een andere soort kunst dan als ze gezond zou zijn. De terugkomende
thema’s en symbolieken zijn wat haar schilderstijl zo bijzonder maakt.
Haar uitspraken leggen op een poëtische manier uit hoe zij het leven heeft meegemaakt. Veel
gaat over hoe ze naar de wereld kijkt. Deze blik is een harde realiteit maar was toen al nodig
en zou nu nog steeds van toepassing zijn. Grotendeels is het negatief met een donker randje.
Het is begrijpelijk dat er zulke donkere gedachtes zijn ontstaan aangezien ze, fysiek en
mentaal, een zwaar leven heeft gehad. Het uitten van deze gedachtes via schilderen heeft haar
waarschijnlijk geholpen om niet op te geven en vermaak te hebben tot de dag dat haar lichaam
het letterlijk zou begeven. Hier volgen een paar van haar uitspraken, inmiddels bekende
citaten:
“I hope the exit is joyful, And I hope never to return.”
“Can verbs be made up? I’ll tell you one. I heaven you, so my wings will open wide to love
you boundlessly. I am not sick. I am broken. But I am happy to be alive as long as I can
paint.”
“Nothing is absolute. Everything changes, everything moves, everything revolves, everything
flies and goes away.”

Frida Kahlo is een bekend persoon als er wordt gesproken over; feminisme, anders zijn door
haar doorlopende wenkbrauwen en het tragische leven wat voor de kunst zorgde die ze
maakte. Ik vraag me af hoe mensen haar zien, welke van deze drie onderwerpen ervoor heeft
gezorgd dat ze bekend zijn met haar als kunstenares. Ik hoorde haar naam weleens vallen en
was bekend met haar schilderijen door de herkenbaar aanwezige wenkbrauwen. Verder was
het hele ongeluk en de impact die deze vrouw heeft gehad zowel nu als toen me niet bekend.
Het onderwerp pijn en lijden is tijdloos en zal nooit weggaan. Iedereen heeft er mee te
maken en zal in de betekenis en symboliek een vorm van eigen pijn herkennen. Voor de een is
het de schilderstijl die ze bijzonder vinden, voor anderen de kracht dat het geen dromen waren
die op doek werden gezet, maar echte gevoelens zoals Kahlo deze ervaarde.
Dit verhaal, de kunst, de symboliek, er zou meer over verteld moeten worden. Ze was
een vernieuwende kunstenaar met een leven vol verhalen en is op veel vlakken een speciaal
en belangrijk iemand geweest voor de tijd waar we nu in leven.