një vit me pavarësinë e shumëpritur një vit me ... - Albsuisse

Shkurt 2009 / nr. 012 / www.albsuisse.ch / GRATIS ZEITSCHRIFT 

Sa para investon 

diaspora në Kosovë 

3 

Ein schwieriger Weg 

und spannende Fragen 

9 

Koncerti që tregoi 

anën tjetër të shpirtit 

shqiptar 20 

albsuisse wird finanziell 

unterstützt von: 

Fachstelle für 

Integration, GR 

NJË VIT ME PAVARËSINË 

E SHUMËPRITUR 

Sa shumë u gëzuam para një viti, sa shumë urime këmbyem mes 

veti, sa krenarë që ishim për Pavarësinë e shumë pritur. 

Po sot, pas një viti të pavarur, me çka mund ta matim dallimin me 

gjendjen e para një ose më shumë vitesh? 

Në Kosovë 

PAVARËSIA ende nuk ka mundësi ta zgjidh çështjen e energjisë 

elektrike, të ujit dhe ta zbus papunësinë. Që të tre këta faktorë, 

jetik për një shtet dhe shoqëri, ende janë apoteozë përditshmërie 

në mediat dhe në mendjen e njerëzve në Kosovë. Mjerimi dhe 

varfëria në Kosovë është absurdi më i madh në shekullin 21, në 

shekullin e softuerëve dhe të mikro-teknologjisë. Ende numërimi 

në vend është gjimnastika e vetme e politikës në Kosovë. 

Në diasporë 

Ne që po jetojmë dhe punojmë në diasporë, ne ende na rrah 

damari i atdheut më shumë se ai i zemrave tona. Ende jemi pjesa 

më e zjarrtë e atdheut. Vetëm brenda festave të dhjetorit 2008, 

ne i dërguam në Kosovë rreth 100 milionë euro (lexo në faqen 3). 

Por, as ne nuk po e ndjejmë se vërtetë kemi shtet që na përkrah. 

Ne ende trajtohemi në Kosovë si çdo i huaj tjetër. Ende paguajmë 

doganat më të lartat në Evropë. Ende nuk ka ligj, në të cilin do të 

shkruante: “kosovarët që punojnë dhe jetojnë në diasporë e që 

sjellin mallra për qëllime investimi në Kosovë, paguajnë vetëm 3% 

vlerë doganore”. Shifra prej 3%, është simbolikë jo e rastësishme 

dhe pushtetarëve në Kosovë duhet t’ua prek ndërgjegjen... 

Bashkëkombas, ndoshta ka ardhur koha që të kërkojmë nga Parlamenti 

i Kosovës pak ma zëshëm ligjin për diasporën 

shqiptare. Ne jemi pjesë e ligjshme e vendit tonë dhe duam 

që përvjetorët e ardhshëm Kosova t’i festojë me rezultate konkrete 

e jo në varfëri të skajshme. Ashtu siç e ndihmuam luftën, ashtu 

mund ta ndihmojmë edhe ndërtimin e Republikës së Kosovës, 

por për këtë tani na duhen ligje që nuk na diskriminojnë por që 

na përkrahin dhe motivojnë. Obligimet tona ndaj Kosovës ende 

nuk kanë përfunduar. Ato tani kanë vetëm formë tjetër. 

Gëzuar një vjetorin e Pavarësisë! 

Pal Shtufi

albsuisse 

impressum 

Herausgeber 

VEREIN ALBSUISSE 

redaktion 

Chefredaktor Avni Jashanica 

Stv. Bedri Krasniqi 

Stv. Pal Shtufi 

Jeton Morina 

Selvete Thaqi 

Tone Berisha 

Mërgime Kelmendi 

Leo Dietrich 

eMail: redaktion@albsuisse.ch 

koMMunikationsberater 

Ueli Glausen 

albsuisse 

Ohmstrasse 14 

8050 Zürich 

Tel. 044 310 38 10 

Natel: 076 265 40 43 

info@albsuisse.ch 

Marketing 

Premtim Sermaxhaj 

Tel. 044 310 38 10 

Natel: 079 426 71 52 

eMail: marketing@albsuisse.ch 

Infoblatt albsuisse 

Abonimi fAlAs për ata që ende nuk e kanë albsuisse 

në shtëpinë e tyre - me sms: 076 265 40 43 

Që ta keni në shtëpi albsuisse, plotësojeni adresën dhe na e dërgoni me postë, me SMS ose përmes 

eMailit: redaktion@albsuisse.ch • Gjithçka është falas. Ju duhet vetëm ta lexoni. 

MBIEMRI 

EMRI 

DITËLINDJA 

ADRESA 

PLZ 

TEL./MOB. 

E-MAIL 

QyTETI 

Adresa e redaksisë: albsuisse, Ohmstrasse 14, 8050 Zürich 

AlbSUISSE IST dIE IN AlbANIScHER UNd dEUTScHER SPRAcHE 

MoNATlIcH ERScHEINENdE ZEITScHRIFT 

Der Herausgeber von albsuisse ist der Verein, ALBSUISSE mit dem Sitz in Zürich. 

albsuisse ist eine Non-Profit Zeitschrift und wird von Bundesamt für Migration BFM, Integrationsförderung 

des Kantons Zürich, Integration Basel, Fachstelle Integration Basel- 

Landschaft und Fachstelle Integration im Kanton Graubünden finanziell unterstützt. 

albsuisse erscheint vierfarbig und wird in 25.000 Exemplaren gedruckt. 

Zweck und Ziel 

albsuisse vermittelt Informationen und berichtet über Gesundheitsanliegen, soziale und 

erzieherische Fragen, mit dem Ziel die Integration der Albanischsprechende MigrantInnen 

aus dem Balkan in der Schweiz, zu unterstätzen. 

Informationen 

Schule und Ausbildung, Berufswahl und Berufsperspektiven, Infos über Erziehung 

und das pädagogische Schulsystem, Rollendefinition in der Familie, Jugend und Gewalt, 

Geschlechtsspezifisches Rollenverhalten, Sensibilisierung in der Prävention, Infos über 

Sucht, AIDS und weitere Bereiche der Gesundheitsförderung. 

Priorität der albsuisse ist die enge Zusammenarbeit mit allen Institutionen, die sich mit 

der Migration und Integration auseinandersetzen und direkt mit Migrantlnnen aus dem 

geografischen Raum Balkan kommunizieren wollen. 

distribution 

albsuisse wird in der ganze Schweiz gratis per Post in 7000 Abonnenten (Familien) 

verschickt. Sowie auch an alle Kultur- Sportvereine und verschiedene Institutionen 

gratis verteilt. 

INFoRMATË 

Daljen e albsuisse për vitin 2009 e financojnë kantonet ZH, BS, BL, GR dhe Enti 

Federal i Migracionit (BFM). Natyrisht, ky financim është më shumë se përkrahje 

financiare, ky është një shpërblim dhe njohje ndaj misionit albsuisse. Detyrë 

e jona mbetet përkushtimi i mëtejmë në rrugën tonë drejt informimit korrekt në 

fushën e edukimit, arsimimit, shkencës dhe integrimit. Të gjithë ata që mendojnë 

se e gjejnë veten në këtë mision, i kanë dyert e hapura për bashkëpunim. 

*Në numrin paraprak është përvjedhur një gabim teknik në botimin e kësaj 

faqeje. Ju kërkojmë ndjesë bashkëpunëtorëve që janë harruar si dhe atyre që u 

janë përmendur emrat pa qenë fare bashkëpunëtorë. 

Zef ahmeti, edona imeri, blerim shabani, albert ramaj, Luljeta emini, kujtim shabani, 

kujtim aliu, besa Coli, skender Hajdari, Faton topalli, arben gecaj, Xhemajl 

ahmeti, rexhep rifati, elna bisha. 

ose me sms: 076 265 40 43

:: shkurt / februar 2009 :: 

Pal Shtufi 

Kur u afrua dhjetori i vitit 2008, mendova se nuk do të ketë shumë 

fluturime për Kosovë sepse shumë shqiptarë po i shmangen udhëtimeve 

në dimër për shumë arsye: çmimet e biletave shumë të 

larta, shpenzimet në Kosovë gjithashtu të larta, mungesa e energjisë 

elektrike si dhe mungesa e ngrohjes. Por, kur më 31 dhjetor dëgjova 

në TV se aeroporti i Prishtinës informoi se deri më tash kanë ateruar 

mbi 93 mijë njerëz, thash me vete, ky numër kaq i madh i njerëzve 

nuk është vetëm lajm. Ky numër është faktor ekonomik i Kosovës. 

TA bËJMË PAK RENdITJEN E SHPENZIMEVE 

PËR KËTA 93 MIJË NJERËZ gJATË KËTIJ PUSHIMI 

Një biletë kthyese ka kushtuar rreth 500.- euro dhe kur këtë e 

shumëzojmë me 93’000 del se ende pa u nisur për vendlindje ne 

i kemi shpenzuar mbi 46 milionë euro. Nga kjo shifër, aeroportit të 

Prishtinës i takojnë gati 4 milionë euro (40.- € taksa për çdo person) 

ndërsa agjencive të udhëtimit rreth 10 milionë euro. Pjesa tjetër nuk 

hynë fare në Kosovë sepse me ato paguhen kompanitë e fluturimeve 

si SWISS, LUFTHANSA etj. 

Një pjesë e vizitorëve, ta zëmë rreth 15 mijë (11%), kanë paguar 

nga një taksi për të shkuar nga aeroporti në shtëpi. Çmimi më i ultë 

i një taksisti ka qenë 30.- euro dhe kur këtë e shumëzojmë me 15 

mijë, atëherë del se ne kemi paguar vetëm për taksi rreth 450.000- 

euro. Këtyre 93 mijë njerëzve u bashkëngjiten edhe rreth 30 mijë të 

tjerë që kanë udhëtuar me makina (nuk kam raport zyrtar për hyrjet 

me makina, prandaj më lejohet të kalkuloj me shifrën më të logjikshme 

prej 30 mijë udhëtarëve me rreth 10 mijë makina). Prandaj 

nga këtu e tutje ne do llogarisim se gjatë këtyre pushimeve, nga diaspora 

ishin rreth 123 mijë njerëz që kaluar rreth 14 ditë në Kosovë. 

Minimumi i shpenzimeve ditore për një person nga diaspora është 

rreth 30.-euro në ditë e që do të thotë rreth 420.- euro në 14 ditë. 

Kur kjo shumëzohet me 123 mijë atëherë kemi shifrën prej rreth 51 

milionë euro të shpenzuara në Kosovë brenda 14 ditësh. 

Këta 123 mijë persona kanë familje dhe të afërt në Kosovë. Mesatarisht, 

një person do ta ketë ndihmuar familjen ose të afërmin me 

një shumë prej 290.- euro e kur shumëzohet me 123 mijë del se 

përkrahja e drejtpërdrejtë financiare kap shifrën prej rreth 35 milionë 

euro gjatë këtyre pushimeve. 

Përfundimisht po del se diaspora shqiptare u “shkarkua” kësaj here 

në Kosovë me rreth 100 milionë euro. Nuk ka rëndësi se në cilën 

formë kanë hy këto para në Kosovë, ato janë aty dhe të shpërndara 

pikërisht në pikat e lartshënuara. Dhe, paramendoni, kjo shifër prej 

afër 100 milionësh ka hyrë vetëm brenda dhjetorit e që konsiderohet 

si sezon i dorës së dytë në krahasim me atë të korrikut. E 

pushimet verore që zgjasin mbi një muaj dhe që udhëtojnë rrej 250 

hulumtim 

shIfra Dhe fakte 

SA PARA INVESToN dIASPoRA NË KoSoVË 

Pushimet dimrore në Kosovë, dhjetor 2008 

shpenzimet me aeroplan 

emërtimet njësia në € nr. i pasaxherëve shpenzime në ks 

nr. i pasaxherëve 93.000 

çmimi i biletave € 500 x 93.000 persona 

profiti i aeroportit € 40 x 93.000 persona 3720000 

profiti i agjensive 11000000 

profiti i taksistëve në pr € 30 x 15.000 persona 450000 

shpenzimet për 14 ditë € 420 x 93.000 persona 39060000 

përkrahja financ.për kokë € 290 x 93.000 persona 26970000 

total me aeroplan 81200000 

shpenzimet me makina 

shpenzime në ks 

numri i makinave 10.000 

numri i udhëtarëve 30.000 

shpenzimet për 14 ditë 420 x 30'000 12600000 

përkrahja financ.për kokë 290 x 30'000 8700000 

total me makina 21300000 

githsej € 102'500'000.- 

mijë kosovarë? E 10 muajt e tjerë të vitit? E investuesit e vegjël që 

për çdo ditë dërgojnë nga një kamion mallrash të ndryshëm? Këto 

të hyra (sigurisht që kalojnë shifrën e 600 milionë euro) vjetore nuk 

i gjënë në statistikën e shtetit sepse një pjesë e madhe as që mund 

të dokumentohet. Për ne është me rëndësi fakti se këto para hyjnë 

nga diaspora shqiptare. 

A Po I NdIHMoJMË KoSoVËS KËSHTU? 

Natyrisht se po. Mirëpo kjo është forma më e dobët e mundshme. 

Sa do që të ndihmojmë kështu, kjo para nuk është e koordinuar. Ky 

është vetëm “çmimi i mallit dhe i ndjenjave” që kemi për vendin 

tonë dhe pothuajse shumë pak ka rezultat nga këto 100 milionë 

euro. 

Ne jemi diasporë shumë e fuqishme dhe potenciali ynë ekonomik 

është sa i një shteti në Ballkan. Nëse ky konstatim ju duket i tepruar, 

merrni një kalkulator të madh dhe llogaritni sa shqiptarë ka Zvicra, 

Gjermania, Italia, Austria, Franca, Kroacia, Sllovenia, Belgjika, 

shtetet Skandinave, Anglia dhe SHBA. Llogaritni se mbi 700 mijë 

shqiptarë marrin paga të rregullta mujore në këto shtete. Nëse kësaj 

i shtojmë edhe biznesin e madh dhe të vogël të shqiptarëve në 

mërgim, atëherë qarkullimi mujor i shqiptarëve në botë është më i 

madh se buxheti i ndonjë shteti ballkanik. Unë mendoj se këto janë 

fakte që po lëshojnë zë për të gjithë ne. Këto fakte nuk po i lëvizin 

dot njerëzit e pushtetit dhe të politikës në Kosovë. E nëse kjo është 

kështu, atëherë ne duhet të punojmë për ndërgjegjësimin e klasës 

sonë politike, qoftë në pozitë qoftë në opozitë. Diaspora shqiptare e 

ka kohën që të organizojë ekspertët e vet dhe të dalim para qeverisë 

dhe Parlamentin me një program dhe koncept të zhvillimit të biznesit 

në formë të avancuar. Koha për ndryshim ka ardhur. 

Sqarim: 

* Nga të gjithë këta njerëz, natyrisht se një pjesë janë fëmijë dhe 

kalkulimi shpërndahet edhe në fëmijët. 

Por, në këtë kalkulim nuk është përfshirë numri i atyre që shpenzojnë 

nga 4-5 euro brenda 14 ditësh si dhe numri i atyre që 

përkrahin familjet me nga 3-4 mijë euro si dhe ata të cilët dërgojnë 

makina, mallra, etj. Nuk është llogaritur sigurimi plus i çdo 

makine që hynë në Kosovë si dhe doganat me 26 përqindëshin 

fantastik. Pra është llogaritur një mesatare e ndarë proporcionalisht 

me këta 123 mijë njerëz dhe e vështruar në shpenzimet e 

thjeshta dhe të domosdoshme. 

3

4 

identitet 

Tone Berisha 

Këtë emër nuk ja vumë ne vetës, kështu 

na quajnë kur jemi në Kosovë, ,,Shaca”, 

që donë të thotë, thesar. Në të vërtetë 

nuk na quajnë kështu pse duan të na 

quajnë thesar, por na quajnë kështu për 

të na identifikuar si diçka ndryshe nga 

ata. Nuk i dihet, ndoshta edhe na vlerësojnë 

si thesar, por vetëm për aq sa ju 

duhemi... 

Këtu na quajnë ,,ausländer”, që donë të 

thotë të huaj, që nuk i përkasim këtij vendi. 

E si të ndjehemi ne, pa identitet?! Kur 

Kosova ishte e robëruar, rënkuam bashkë 

me te. Pikërisht kjo arsye na detyroi 

të bëhemi ,,ausländeret” e perëndimit. 

Kush nga reprezaljet e robëruesit e kush 

për të fituar kafshatën për familjen e vet, 

e besa edhe të tjerë, u detyruam, thjeshtë 

u detyruam, siç u detyruan bashkëkombësit 

tanë të ,,bashkëjetojnë”, mbijetojnë 

me robëruesin. 

U detyruam, çka nuk u detyruam, por 

vendin tonë nuk e qitem kurrë në harresë. 

Kush kishte një pasaportë dhe nuk 

ishte i ndjekur politikisht, vazhdoj të vijë 

në Kosovë, që të heq mall, që të ia miklojë 

Kosovës plagët. Kishte edhe nga ata 

që për vite të tëra nuk patën mundësinë 

Më shumë se 350 kurse të 

ndryshme të Gjermanishtes 

në Cyrih. Na vizitoni! 

stadt-zuerich.ch/deutschkurse 

as ta shohin Kosovën, kishte edhe nga 

ata që vdiqën me mallin e pa shuar për 

Kosovën. 

Por që të gjithë rënkuam për Kosovën 

tonë. Ndamë nga ato grimca që fituam 

me fshesë e lopatë, për Kosovën tonë, pa 

kërkuar kurrë llogari. Bëmë aq sa ditëm 

dhe sa mundëm. 

Me ankth të madh përjetuam luftën në 

Kosovë. Ndihmuam sa mundem e sa 

ditëm duke mos e harruar thënien ,,Mos 

pyet çfarë bën atdheu për ty, por çfarë 

bën ti për atdheun”. 

Integrationsförderung der Stadt Zürich 

Bäckerstrasse 7, 8004 Zürich 

Telefon 044 412 37 37 

www.stadt-zuerich.ch/integration 


IronIa që Dhemb 

SHAcAT E gURbETIT–THESAR TË lENË PAS doRE! 

Pas luftës heroike të ushtrisë dhe popullit 

tonë, vërshuam drejtë atdheut të 

djegur e të sakatosur. Por jo të gjithë e 

patëm këtë mundësi. Ata që nuk i patën 

ato të mallkuara pasaporta, edhe pse më 

nuk ishin ,,armiqtë” e popullit, nuk patën 

mundësi as pas aq shumë vitesh ta shohin 

atdheun. 

Kaluan sa vite nga lufta, Kosova jonë 

edhe më tej dergjej në mjerim, veç së 

tani pa kërbaç. Populli nuk protestoi, as 

brenda as jashtë sajë. Me durim të madh 

pritem pavarësinë. U gëzuam, festuam, 

gati kaluam në ekstazë. Pritem shumë 

nga pavarësia, shumë, por jo tepër. Pritem 

të kemi një përfaqësi tonën në vendet 

ku jemi ne, ne ,,shacat”. Tash u bë 

një vit e ne ende nuk kemi ambasadë. 

Nuk po kanë para, po dëgjohen arsyetimet. 

Paramendoni, nuk kanë para për 

ata, për „shacat” pra, të cilët i sjellin mbi 

600 milionë euro Kosovës brenda një viti. 

Kjo është më shumë se ironike, kjo është 

madje edhe tragji-komike. Nuk di se a 

mendon dikush në Kosovë se kjo është 

edhe fyerje dhe nënçmim për ne që kurrë 

nuk u ndalem së punuari për Kosovën 

dhe prosperitetin e saj. Ne, megjithatë 

kemi identitet, por vërtetë ndjehemi të 

lënë pas dore. 

MË SHUMË SE 350 KURSE TË NdRySHME 

TË gJERMANISHTES NË cyRIH 

na vizitoni! 

në qytetin e Cyrihut kemi një larmi 

të kurseve të gjermanishtes: 

kurse në të gjitha grupet e çmimeve, 

kurse hyrëse fillestare në 

afërsinë tuaj, kurse bashkë me 

shërbimin për mbikëqyrje të fëmijëve, 

kurse, të cilët zhvillohen 

paradite, pasdite, të shtunave apo 

në mbrëmje etj. të gjitha kurset 

mund t´i gjeni në databanken e re 

për stimulimin e integrimit të qy- 

tetit të Cyrihut. Me ndihmën e një 

maske kompjuterike për kërkim, ju 

shumë lehtë dhe shpejtë mund të 

gjeni kursin e përshtatshëm për ju 

të gjermanishtes. 

në kuadër të këshillimit për kursin 

e gjermanishtes ju ofrojmë mbështetjen 

personale, pa pagesë, pas 

paraqitjes me telefon, mund të ju 

ofrojmë edhe termine të caktuara. 

Zyrat tona janë afro 50 metra larg 

stacionit të tramvajit stauffacher. 

këshillimi për kursin e gjermanishtes (pa paraqitje paraprake) të martën 

nga ora 13.00 – 14.00 dhe nga ora 17.00 – 18.00. 

Welcome desk të hënën dhe të premten nga ora 13.30 – 16.00. 

integrationsförderung der stadt Zürich, bäckerstrasse 7, 8004 Zürich, 

telefon 044 412 37 37 - www.stadt-zuerich.ch/deutschkurse

6 

erziehung 

Die Veranstaltung wurde von Herrn Urs Ziegler 

(Koordinationstelle) perfekt organisiert, und 

wurde in eine Phänomenale art von Maya Mulle 

(Geschäftsführerin SBE) geleitet und moderiert. 

Für die Zusammenarbeit für die Kampagne“ 

Stark durch Erziehung“ würden -Nella Brambilla, 

Kt. Tessin, Verena Schiegg, Kt. Appenzell 

Innerrhoden, Paul Burgener, Kt. Wallis, Kathie 

Wiederkehr, Kt. Zürich, Monika Ceppi, Schule 

und Elternhaus Wallis, Esther Elsener, Fachstelle 

Kinder und Familien Aargau, Pierre yves 

Perrin, Amt für Sozialversicherung, Urs Ziegler, 

Kampagnenkoordinator, Maya Mulle Geschäfteführerin 

SBE Mit einer „Stark durch Erziehung“- 

Tasche, Schöggeli der Kampagne und einer Urkunde 

werden gewürdigt. 

Es wurden Vorträge über die Erfahrungen mit 

der Kampagne gehalten aus verschiedenen 

Kantonen: 

Paul Burgener berichtet über den Ablauf der 

Kampagne aus dem Kanton Wallis: 

Fortunata Brambilla berichtet über den Stand 

der Kampagne im Kanton Tessin 

Verena Schiegg berichtet über die Kampagnenarbeit 

im Kanton Appenzell Innerrhoden. 

Madeleine Lüdi berichtet über ihre Erfahrungen 

im Kanton Basel Stadt. 

Markus Schwager berichtet über das St. Gallen- 

Forum. 

WIE KöNNEN ElTERN MIT 

MIgRATIoNSHINTERgRUNd 

ERREIcHT WERdEN? 

bedri Krasniqi (Jugend-Schulsozialarbeiter 

und Präsident der Verein Albsuisse) referierte 

zu der Frage: Wie können Eltern mit Migrationshintergrund 

erreicht werden? 

Die Grundfrage lautet in diesem Zusammenhang: 

Was sind westliche Werte? 

Bzw. welche Werte haben Migrant/innen? 

Wichtig ist, die kulturellen Unterschiede zu beleuchten. 

Nach Verena Tobler Verena jeder Gesellschaft 

hat Kernaufgaben. Dazu gehören: 

- Produktivität und Kooperation 

- Verteilung und Solidarität 

- ordnung und Sicherheit 

- Erziehung und Ausbildung* 

In den modernen Gesellschaftsformen spielen 

Erwerbsarbeit, Berufsrollen und die Individualität 

eine wichtige Rolle und wirken sich auf den 

Erziehungsstil aus. 

In einer traditionellen Gesellschaft wirken etwas 

andere Kräfte: 

Die Generationenrollenverteilung – die Grosseltern 

erziehen mit und helfen der jungen Familie, 

da der Staat nicht stark engagiert ist. 

Die Geschlechterrollenverteilung 

Die Verwandschafft rollen verteilung – es wird 

gegenseitige Hilfe für die Erfüllung der Kernaufgaben 

geleistet. 

Die kollektive Erziehung - auf das Individuum 

wird kein grosser Wert gelegt, ein Mensch wird 

im Interesse des Kollektivs, der Familie erzogen 

und gefördert. 

In der traditionellen Gesellschaft hat die Schule 

zusätzlich auch Erziehungsaufgaben im Gegensatz 

zu der modernen Gesellschaft, wo der 

Schwerpunkt der Schule in der Bildungsaufgabe 

liegt. Die Eltern mit Migrationshintergrund, 

die sich hier befinden, sind grösstenteils Eltern, 

die selber in einer traditionellen Gesellschaft 

aufgewachsen sind. 

Es ist wichtig zu erkennen, dass diese Eltern: 

eine heterogene Gruppe sind – div. Länder, sogar 

regionale Unterschiede aus Konfliktregionen 

stammen – es ist allgemein wenig im Bewusstsein, 

dass erlebte Konflikte sehr stark beeinflussen, 

Saisonierstatus, einen eher tiefen Bildungsstand 

haben einem eher tiefen sozialen Stand 

angehören – durch ihr Bildungsniveau erhalten 

sie auch schlechte Wohnmöglichkeiten, sie haben 

viele Kinder etc. 

Und trotzdem: auch Eltern mit Migrationshintergrund 

wollen, dass es ihren Kindern gut geht 

und dass sie in der Schule erfolgreich sind! 

Projektbeispiele: 

gemeinschaftszentrum Telli 

Die Treffen fanden immer sonntags statt (sonntags 

kann man nicht einkaufen und manchmal 

ist es da ja auch langweilig…). Präsentiert 

wurden „Acht Sachen, die Erziehung stark 

machen“, immer zwei pro Veranstaltung. Die 

zweisprachigen Einladungen wurden von der 

Quartierschule verteilt und auch in Briefkästen 

mit albanischen Namen geworfen. Es war ein 

Kinderhütedienst organisiert und der Ort des 

Treffens war ein Gemeinschaftszentrum, wo sowieso 

regelmässig ausgetauscht wird. 

Es kamen jedes Mal ca. 15 bis 20 Eltern, je zur 

Hälfte Frauen und Männer. Es wurden im Verlauf 

auch andere Themen angesprochen und 

der Austausch war konstruktiv. 

Präsentation der Kampagne 

in einer Schule. 

Obwohl es eine Pflichtveranstaltung war, waren 

sehr viele Eltern zufrieden, weil sie alle Beteiligten 

der Schule kennen lernen konnten. Und so 

auch die Schulregeln, die Rechte und Pflichten 

in Schule in ihrer Sprache verstehen konnten. 

Primarschule burgmatt, laufenburg 

Veranstaltung zum Thema „Stark für die Schule 

und das Leben“ 

Die Veranstaltung fand in Italienisch, Tamilisch, 

Deutsch, Türkisch und Albanisch statt. Nach 

dem allgemeinen Teil wurden drei Themenbereiche, 

Zuhören können, Grenzen setzen, Mut 

machen, in den jeweiligen Sprachgruppen diskutiert. 

Zum Schluss die Highlights zusammen 

getragen. Die Erkenntnis dieses gut organisierten 

Anlasses war, dass sehr viele Punkte für alle 

Sprachgruppen gleichermassen gelten. 


VERNETZUNgSTAgUNg dER KAMPAgNE 

„STARK dURcH ERZIEHUNg“ 

Schweizerischer bund für Elternbildung 

(SbE) organisierte am 27. Januar 2009 

in bern fünften Informations- und Vernetzungstagung 

der Kampagne „Stark durch 

Erziehung“. 

WESTlIcHE WERTE UNd WERTE VoN 

MIgRANT/INNEN? 

B. Krasniqi meint 

Die acht Grundsätze der Kampagne „Stark 

durch Erziehung“ sind kulturunabhängig! Es 

sind Normen, die auch in traditionellen Gesellschaften 

ihre Gültigkeit haben. 

Es sollte möglichst früh mit der Kampagne begonnen 

werden, spätestens im Kindergarten. 

AM ScHlUSS FANd AUSTAUScH 

STATT AUSTAUScH 

In Gruppen wird diskutiert und ausgetauscht 

zum Thema. 

Wie können wir unsere westlichen Erziehungswerte 

kommunizieren, so dass Eltern anderer 

Kulturen damit umgehen können? 

Zusammenfassung: Wichtig ist die Formulierung. 

Es sollte häufiger über sozial benachteiligte Eltern 

und nicht über Migranten gesprochen werden. 

Alle vier Erziehungsmethoden gelten in allen 

Kulturen dieser Welt; sie sind überall vorhanden. 

Der Wert des Kindes ist das wichtigste. Es 

geht um die Frage wie man das Kind beim Aufwachsen 

unterstützen kann. 

Es braucht Expertengruppen, die die Kulturen 

vertreten können. Es könnte dies gut ausgebildete 

Migranten der jeweiligen Kultur sein. 

Wir müssen Vertrauen schaffen in unsere Institutionen. 

Dadurch, dass man auf die Menschen zu geht, 

mit den Menschen an öffentlichen Orten über 

Erziehung spricht, sie auch Zuhause besucht, 

können sie sich daraufhin auch auf Angebote 

einlassen. Siehe auch: 

www.educationfamiliale.ch 

Die Investition in Fachleute ist wichtig, da die 

Sprache der Migranten relevant ist. Bisher reicht 

die Sprache einfach oft nicht aus. 

Oft braucht es andere Arbeitsweisen z.B. in der 

Art von FemmesTische oder Familienbar. Siehe 

auch www.femmestische.ch und 

www.familienbar.ch 

Die Schlüsselpersonen der Kulturen müssen 

identifiziert werden, da sie den Zugang zur Kultur 

schaffen können. 

Die Schlüsselperson der Eltern kann auch bereits 

in der Mütter- und Väterberatung gefunden 

werden. 

Es wäre wünschenswert, wenn bereits in der 

Schwangerschaft die Kontakte geknüpft würden, 

so können die Eltern mit Erziehungsthemen 

später auch im Kindergarten und in der Schule 

begleitet werden. Kulturvereine sind Ansprech- 

Partner (je nach Aktivität) z.B. Albanischer 

Lehrerverband, Zweisprachige Publikationen 

können für Informationen zur Erziehung auch 

eingesetzt werden: Zeitschrift Albsuisse (albanisch-deutsch) 

Merhaba (türkisch-deutsch) 

aj


integration 

gRUNdSäTZE UNd ZIElE dER 

ScHWEIZERIScHEN INTEgRATIoNSPolITIK 

Im Verständnis des Bundes wird die Integration 

in eine strukturelle, eine kulturelle 

und soziale und eine politische 

Komponente unterteilt. Die strukturelle 

Integration umfasst Zugang und Teilhabe 

von Ausländerinnen und Ausländer am 

Arbeitsmarkt, im Bildungsbereich und im 

Gesundheitssystem. Die kulturelle und 

soziale Integration spielt sich im Bereich 

des Zusammenlebens ab. Es bedingt die 

Auseinandersetzung der Zugewanderten 

mit Werten und Regeln der Mehrheitsgesellschaft 

und persönliche Kontakte 

in diversen Kontexten zu Personen der 

Mehrheitsgesellschaft. Unter politischer 

Integration wird die Teilhabe an politischen 

Entscheidungsprozessen verstanden. 

Nebst der Einbürgerung ist darunter 

auch das Engagement in Interessenvertretungen 

und - wie in diversen Gemeinden 

üblich - in Ausländerbeiräten zu fassen. 

Das neue Bundesgesetz über die Ausländerinnen 

und Ausländer (AuG), welches 

per 1. Januar 2008 in Kraft getreten ist, 

legt nun erstmals auf Bundesstufe die 

Grundsätze einer gesamtschweizerischen 

Integrationspolitik fest. In Art. 4 des AuG 

steht: 

* Ziel der Integration ist das Zusammenleben 

der einheimischen und ausländischen 

Wohnbevölkerung auf der Grundlage 

der Werte der Bundesverfassung und 

gegenseitiger Achtung und Toleranz. 

* Die Integration soll längerfristig und 

rechtmässig anwesenden Ausländerinnen 

und Ausländern ermöglichen, am wirtschaftlichen, 

sozialen und kulturellen Le- 

ben teilzuhaben. 

* Die Integration setzt sowohl den entsprechenden 

Willen der Ausländerinnen 

und Ausländer als auch die Offenheit der 

schweizerischen Bevölkerung voraus. 

* Es ist erforderlich, dass sich Ausländerinnen 

und Ausländer mit den 

INTEgRATIoN 

Der Bundesrat bezeichnet eine gelungene 

Integration der Ausländerinnen 

und Ausländer als Voraussetzung einer 

erfolgreichen Migrationspolitik. Wer 

dauerhaft in der Schweiz lebt, soll so 

gut wie möglich hier integriert sein. Integration 

bedeutet nichts anderes als die 

Herstellung von Chancengleichheit und 

Partizipation: Ausländerinnen und Ausländer, 

welche sich rechtmässig und 

dauerhaft in der Schweiz befinden, sollen 

einen chancengleichen Zugang zum 

wirtschaftlichen, gesellschaftlichen und 

sozialen Leben in der Schweiz erhalten. 

Integration präsentiert sich als ein gegenseitiger 

Prozess, an dem sowohl die 

schweizerische als auch die ausländische 

Bevölkerung beteiligt sind. Integration 

setzt zunächst die Offenheit der 

Schweizer Bevölkerung und ein Klima 

der Anerkennung voraus. Von den Zugewanderten 

wird verlangt, dass sie sich 

um ihre Integration bemühen und unse- 

gesellschaftlichen Verhältnissen und 

Lebensbedingungen in der Schweiz auseinandersetzen 

und insbesondere eine 

Landessprache erlernen. 

Neben dem Grundsatzartikel hat der Gesetzgeber 

der Integration im Bundesgesetz 

über die Ausländerinnen und Ausländer 

(AuG) ein ganzes Kapitel gewidmet (8. 

Kapitel, Artikel 53 bis 58). 

Das Kapitel enthält die Grundsätze und 

Ziele der schweizerischen Integrationspolitik 

sowie die für die Durchsetzung 

der Integrationsförderung erforderlichen 

Instrumente. Die komplett revidierte Verordnung 

über die Integration von Ausländerinnen 

und Ausländern (VIntA) vom 

24. Oktober 2007 präzisiert in 30 Artikeln 

die gesetzlichen Grundlagen. Schliesslich 

finden sich auch in den Weisungen 

ausführliche Erläuterungen zur Praxis der 

Integrationspolitik. Das Asylgesetz enthält 

Bestimmungen zu Finanzierungsfragen 

betreffend der Integration von Personen 

aus dem Asylbereich (Flüchtlinge und 

vorläufig Aufgenommene). 

re Regeln und Gesetze einhalten. Ziel ist 

schliesslich das friedliche Zusammenleben 

aller auf der Grundlage der Werte 

der Bundesverfassung und der gegenseitigen 

Achtung und Toleranz. 

Die Integration der Ausländerinnen und 

Ausländer kann dann als gelungen bezeichnet 

werden, wenn sie in den verschiedenen 

Integrationsbereichen vergleichbare 

statistische Werte aufweisen 

wie Schweizerinnen und Schweizer, die 

sich insbesondere im Hinblick auf das 

Alter, das Geschlecht, die gesellschaftliche 

und wirtschaftliche Lage, die Familiensituation 

sowie die berufliche Ausbildung 

in ähnlichen Lebenssituationen 

befinden. Die Integration der ausländischen 

Bevölkerung in der Schweiz kann 

im Vergleich mit anderen Staaten und 

im Hinblick auf die relativ hohe Zahl von 

Ausländerinnen und Ausländern bislang 

als gut bezeichnet werden. 

www.bfm.admin.ch 

7

8 

integration 

TRIPARTITER PRoZESS dER 

INTEgRATIoNSPolITIK 

Die Tripartite Agglomerationskonferenz 

(TAK) – die politische Plattform von 

Bund, Kantonen, Städten und Gemeinden 

– beauftragte im Oktober 2008 eine 

Projektleitung bestehend aus der Konferenz 

der Kantonsregierungen, dem Bundesamt 

für Migration und der Städteinitiative 

Sozialpolitik bis Ende Juni 2009 

einen Bericht mit Empfehlungen zu erarbeiten. 

Die fachliche Begleitung gewährleistet 

eine Expertengruppe, die sich aus Vertretungen 

des Bundes, der Kantone, 

der Städte und Gemeinden, der Sozialpartner, 

der Migrationsbevölkerung und 

weiterer zivilgesellschaftlicher Kreise zusammensetzt. 

Zur Konsultation breiter 

Kreise werden vier regionale Hearings 

in Bern (11. Februar 2009), Winterthur 

(27. Februar 2009), Luzern (27. März 

2009) und Lausanne (31. März 2009) 

durchgeführt. 

Ziel der breit lancierten Diskussion ist 

die Beantwortung der Frage, ob die gegenwärtigen 

Grundsätze der schweizerischen 

Integrationspolitik in die richtige 

Richtung weisen und den integrationspolitischen 

Herausforderungen gerecht 

werden. 

Weiter interessiert, ob die auf allen staatlichen 

Ebenen zur Verfügung stehenden 

integrationspolitischen Instrumente 

(Rechtsgrundlagen, Leitbilder, Ressourcen, 

Strukturen etc.) ausreichen. Zudem 

soll geklärt werden, inwieweit der 

Staat eine fördernde Rolle einnehmen 

soll und wie die Zuständigkeiten und die 

aufgabenteilung zwischen Bund, Kantonen 

und Gemeinden verteilt sind. 

„Die Anwesenheit von Ausländerinnen 

und Ausländern ist zu einem grundlegenden 

Bestandteil unserer Gesellschaft 

geworden“, führte der Präsident der TAK, 

Staatsrat Jean-Clauce Mermoud (VD), 

zu Beginn der Pressekonferenz ein. Die 

Ausländerintegration sei eine kulturelle, 

gesellschaftliche und wirtschaftliche Herausforderung, 

deren erfolgreiche Bewältigung 

entscheidend für die Zukunft 

des Wirtschaftsstandorts Schweiz und 

für den gesellschaftlichen Zusammenhalt 

des Landes sei. 

Um dieser Herausforderung gerecht zu 

werden, erachte die TAK eine enge Zusammenarbeit 

der staatlichen Ebenen 

sowie eine breite politische und gesellschaftliche 

Debatte als erforderlich. 

Bundesrätin Eveline Widmer-Schlumpf 

zeigte auf, dass der Bund ein spezielles 

Interesse daran hat, dass sich breite 

Kreise in den Prozess einbringen. Die 

eidgenössischen Räte haben den Bundesrat 

damit beauftragt, bis Ende 2009 

einen Bericht zur Motion Schiesser vorzulegen. 

Diese fordert, dass die Schaffung eines 

Rahmengesetzes Integration geprüft 

wird. Der Bundesrat möchte seinen Bericht 

nicht alleine auf Erfahrungen und 

Einschätzungen basieren, die auf Bundesebene 

gemacht werden, sondern 


Um der Herausforderung der Integration als Querschnittaufgabe gerecht zu werden, haben bund, Kantone 

und gemeinden im Rahmen der Tripartiten Agglomerationskonferenz (TAK) eine breite politische diskussion 

zur Frage „Welche Integrationspolitik und -förderung brauchen wir?“ lanciert. bundesrätin Eveline Widmer- 

Schlumpf sowie Vertreter der Kantone und der Städte betonten anlässlich einer Pressekonferenz in bern das 

gemeinsame Interesse an einer kohärenten Integrationspolitik. 

Eveline Widmer-Schlumpf 

allen staatlichen Ebenen und weiteren 

relevanten Akteuren Gelegenheit bieten, 

ihre Ideen und Vorstellungen bereits in 

der Prüfungsphase einzubringen. 

„Die Ergebnisse des TAK-Prozesses bilden 

somit eine wichtige Grundlage für 

den Prüfungsbericht des Bundesrats“, 

hielt Bundesrätin Widmer-Schlumpf 

fest. 

Das grosse Interesse an der gemeinsamen 

Weiterentwicklung der Integrationspolitik 

teilten auch die Kantone. Philippe 

Perrenoud, Gesundheits- und Sozialdirektor 

des Kantons Bern wies darauf 

hin, dass die Kantone eine zentrale Rolle 

einnehmen. Viele für die Integration 

zentrale Bereiche wie z.B. Schulbildung, 

Gesundheit, Fürsorge, 

Kultur, Religion und Sicherheit in ihre 

Zuständigkeiten fallen. Zudem tragen 

die Kantone bei der Umsetzung der Bundespolitik 

eine grosse Verantwortung. 

Aufgrund der regionalen Unterschiede 

ist es wichtig, dass die Kantone die Koordination 

mit Bund und Gemeinden und 

den interkantonalen Informations- und 

Erfahrungsaustausch pflegen. Gleichzeitig 

sollen sie eine eigene, situativ 

angepasste Integrationspolitik gestalten 

können. 

Als Vertreter der Städte betonte Ruedi 

Meier, Sozialdirektor der Stadt Luzern, 

dass die partnerschaftliche Zusammenarbeit 

in der Integrationspolitik zwischen 

Bund, Kantonen und Gemeinden sowie 

privaten Akteuren auch für die Gemeinden 

von grosser Bedeutung sei: 

„Die Städte und Gemeinden sind am 

nächsten bei den Menschen, ihren Problemen 

und ihren Anliegen.“ Er äusserte 

die Hoffnung, dass der von der TAK 

eingeschlagene tripartite Weg nicht nur 

in der politischen Debatte, sondern auch 

im integrationspolitischen Alltag Niederschlag 

finde. 

aj


EIN ScHWIERIgER WEg 

UNd SPANNENdE FRAgEN 

lic. phil. luljeta Emini ist doktorandin an der Universität Zürich, Klinische 

Psychologie und Psychotherapie. Ihr Werdegang war jedoch alles andere 

als gewöhnlich. 

Leo Dietrich 

Was für Auswirkungen hat vorgeburtlicher 

Stress auf die Entwicklung eines Kindes? 

Wie können Jugendliche mit Stress umgehen 

und etwas für Ihren Selbstwert machen? 

Was zeichnet eine kognitive Verhaltenstherapie 

aus? Was ist Verhaltensmedizin? Wir 

haben eine junge Frau mit kosovarischen 

Wurzeln getroffen, welche sich diese und 

viele andere ähnliche Fragen stellt, und sie 

auch beantworten kann. Doch wie kam es 

dazu, und welche Hindernisse galt es zu 

überwinden? 

Die 32-jährige Luljeta Emini aus Bäch (Kanton 

Schwyz) verbrachte ihre Kindheit in einem 

Dorf im Kosovo. Als sie 1977 einjährig 

war, liess sich ihr Vater als Saisonier in der 

Schweiz nieder. Einige Jahre später zogen 

ihre Mutter und ihr jüngerer Bruder nach. 

Sie und ihre Schwester blieben bei den 

Grosseltern, ihrem Onkel und ihrer Tante 

zurück, um dort die Schule und Ausbildung 

abzuschliessen. Aber es sollte alles anders 

kommen als geplant. Um 1990 begannen 

die Unruhen in ihrer Heimat. Der Vater entschied 

seine Töchter in die Schweiz zu holen, 

weil ihre Ausbildung im Kosovo nicht 

mehr gesichert war. «Der Abschied von 

Verwandten, Freunden und der Heimat fiel 

mir sehr schwer, weil das alles ein Teil von 

meinem Leben war und ist.» Damals war die 

heutige Psychologie-Doktorandin 14 Jahre 

alt und besuchte die Oberstufe. 

Heute ist sie an der Universität Zürich, in der 

Abteilung Klinische Psychologie und Psychotherapie 

als Assistentin angestellt. Sie 

arbeitet in der Forschung, macht eine Weiterbildung 

in Verhaltenstherapie und Verhaltensmedizin, 

betreut psychotherapeutisch 

Patientinnen und Patienten und schreibt an 

ihrer Doktorarbeit zum Thema: „Vorgeburtlicher 

Stress und dessen Auswirkungen auf 

die psychobiosoziale Entwicklung des Kindes“. 

« Die Wissenschaft fasziniert mich, 

und deshalb kann ich es mir gut vorstellen 

auch in diesem Bereich weiterhin tätig zu 

bleiben. Ich könnte mir gut eine Kombination 

zwischen Wissenschaft und Praxis für 

meinen zukünftigen beruflichen Weg vorstellen. 

Aber zuerst will ich meine Doktorarbeit 

abschliessen. Wenn alles gut geht, wird sich 

dieser Traum bis Ende Jahr erfüllen.» 

Der Weg bis zum jetzigen Punkt in ihrer Karriere 

hat sich als sehr schwierig herausgestellt. 

«Als ich hier in Volketswil bei Zürich 

ankam, war alles neu für mich. Ich war gerne 

in der wunderschönen Natur, sie erinnerte 

mich an meine Kindheit im ländlichen 

Dorf, wo ich geboren wurde.» Ein älteres 

Ehepaar in ihrem Wohnblock empfing das 

kosovarische Mädchen herzlich. Durch diese 

Kontakte lernte sie schnell erste Brocken 

Deutsch. Dank der Einsprache ihres Vaters 

bei der Schulbehörde, konnte sie statt in eine 

Integrationsklasse, direkt in die Realschule 

der Oberstufe einsteigen. Doch der Schein 

trügt. «Es war eine harte Zeit. Ich konnte nur 

spärlich Deutsch sprechen, wusste nicht wie 

mit den Mitschülern Kontakt knüpfen und 

hatte den Kulturschock noch nicht richtig 

verdaut.» Anfangs wurde sie von den Klassenkameraden 

akzeptiert. Dieser Zustand 

änderte sich jedoch rasch, als die Immigrantin 

die besten Französischnoten der Klasse 

erhielt. Von da an wurde sie zur Aussenseiterin 

und litt sehr darunter. Und den Traum 

jemals zu studieren hatte sie zu diesem Zeitpunkt 

aufgegeben, und einfach gehofft eine 

Lehrstelle zu finden. 

Diese Zeit des „Horrors“ ging zum Glück 

auch einmal vorbei. 1992 konnte Luljeta 

Emini eine Lehre als zahnmedizinische Praxisassistentin 

beginnen. Mit dem Lehrmeister 

traf die Lehrtochter eine Vereinbarung, dass 

er jeden ihrer Aussprachefehler korrigieren 

durfte. Das half ihr sehr und schlussendlich 

konnte sie akzentfrei Schweizerdeutsch 

sprechen. Nach zwei Jahren schloss sie 

die Ausbildung erfolgreich ab und arbeitete 

weiterhin auf dem Beruf. Während den 

kommenden sechs Jahren erlangte die Praxisassistentin 

auf dem Korrespondenzweg 

die eidgenössische Matura. «Viel Freizeit 

gab es nicht, denn nebst dem Lernen hatte 

ich schliesslich eine Vollzeitanstellung um 

das Studium zu finanzieren. Ich fühlte mich 

erlöst, als ich 2001 endlich das Diplom in 

der Hand hielt.» Zu diesem Zeitpunkt war 

die Absolventin 25 Jahre alt. 

Nach diesem Glückserlebnis immatrikulierte 

sie sich sofort für das Psychologie-Studium 

in Zürich. Eigentlich wollte sie Zahnärztin 

werden. Die nötige Praxiserfahrung besass 

sie ja bereits aus jahrelanger Arbeit als zahnmedizinische 

Assistentin. Aus verschiedenen, 

auch intuitiven, Gründen fühlte sie sich 

porträt 

plötzlich mehr zur Psychologie hingezogen 

und bereute diese Entscheidung keineswegs. 

«Während den Vorlesungen merkte 

ich, dass ich genau am richtigen Ort war und 

fühlte mich sehr wohl.» Aber auch in diesem 

Fall musste die Studentin hart nebenbei 

arbeiten, um das Studium finanzieren zu 

können. Fünf Jahre vergingen und dann ein 

Déjà-vu: Sie hielt wieder einmal mehr ein Diplom 

in den Händen, den Masterabschluss 

in Psychologie. 

Die junge Frau ist erst seit Dezember 2008 

im Besitz der Schweizer Staatsbürgerschaft. 

«Es war ein langer Weg mit vielen bürokratischen 

Hürden. Aber nun bin ich sehr froh, 

dass es nach 17 Jahren in der Schweiz endlich 

geklappt hat. «Wie das Kosovarische 

ist auch das Schweizerische zu einem Teil 

von mir geworden. Darum bin ich auch sehr 

glücklich über meine Einbürgerung als Höhepunkt 

meines Integrationsprozesses in 

der Schweiz.». 

Wenn man sie fragt, welche Ratschläge sie 

jungen Menschen mit ähnlichem Migrationshintergrund 

geben kann, antwortet sie: 

«Der Weg ist sehr individuell und hängt von 

vielen Faktoren ab (Migrationsgrund, Familie, 

Umfeld, Bildung, Persönlichkeit, usw.). 

Genug Unterstützung durch einen Mentor, 

beispielsweise einen Lehrer, an den verschiedenen 

Stationen des Lebens kann die 

berufliche und soziale Integration positiv beeinflussen. 

Auch an Zuversicht, Durchhaltevermögen 

und persönlichem Engagement sollte es 

nicht fehlen. Man darf nie aufgeben, sondern 

muss sich immer wieder von neuem 

aufraffen, auch wenn es einem manchmal 

als (fast) unmöglich erscheint. Ich denke, 

dass die Schweiz über ein sehr gutes Bildungssystem 

verfügt, und das Erreichen 

von beruflichen Zielen so realisiert werden 

kann. Wichtig ist zu wissen wohin der Weg 

führen soll und ihn zu gehen – ausgerüstet 

mit viel Wille, Energie, Unterstützung, Zuversicht 

und den starken Glauben, dass man es 

schaffen wird.» 

9

10 

kolumne 

Ueli Glausen 

gerade im heute, im lichte des 

Krieges im Nahen osten, empfiehlt 

sich das „nachlesen“ der gedanken 

und gründe welche dunant zur 

gründung des Roten Kreuz bewogen 

haben. 

Die Schlacht von Solferino: - Eine so ergreifende 

Erinnerung verlöscht nicht so 

leicht, um so mehr, als die Folgen dieses 

Tages noch heute in verschiedenen 

europäischen Staaten zu spüren sind. 

An jenem denkwürdigen 24.Juni standen 

sich mehr als dreihunderttausend 

Menschen gegenüber. Die Schlachtlinie 

hatte eine Ausdehnung von fünf Meilen, 

und es wurde fünfzehn Stunden lang 

gekämpft... Um jeden Hügel, jede Erhebung, 

jeden Felsvorsprung wird hartnäckig 

gekämpft. 

Die Erde wird buchstäblich mit Blut getränkt. 

Und die Ebene ist übersät mit 

unkenntlichen Resten von Menschen 

... Zu Tausenden fallen Menschen, verstümmelt, 

zerfetzt, durchlöchert von 

Kugeln oder tödlich getroffen durch Geschosse 

aller Art... Die Sonne des 25. 

uni beleuchtet eines der schrecklichsten 

Schauspiele, die sich erdenken lassen. 

Das Schlachtfeld ist allerorten bedeckt 

mit Leichen von Menschen und 

Pferden . 

Was für Todeskämpfe, was für leidvolle 

Szenen spielen sich in diesen Tagen 

des 25., 26. und 27. Juni ab. Die Wunden 

sind durch Hitze und Staub, durch 

Mangel an Wasser und Pflege entzündet 

und so werden die Schmerzen immer 

stärker.» 

Die Schlacht von Solferino wird für den 

HENRy dUNANT – 

AKTUEllER dEN JE… 

jungen Genfer Kaufmann zum Schlüsselerlebnis. 

Jean-Henry Dunant wächst 

in einer wohltätigen, fromm-calvinistischen 

Familie auf, die stark von der 

«Erweckungsbewegung» geprägt war. 

Schon früh lernt er die apokalyptischkosmische 

Weltschau des Genfer Erweckungstheologen 

Louis Gaussen kennen. 

1852 gründet Dunant den «Christlichen 

Verein junger Männer» (CVJM) in Genf 

und 1855 den CVJM Weltbund, die aus 

den ebenfalls von ihm ins Leben gerufenen 

«Almosenverein» und «Donnerstagvereinigung». 

hervorgehen. Mit verschiedenen 

Palästina-Vereinen nimmt 

er die Ideen Theodor Herzls eines unabhängigen 

jüdischen Staates auf, und mit 

dem «Grünen Kreuz» sorgt er sich um 

das Los geschlagener Frauen. Am 24. 

Juni 1859 wird er Zeuge der Schlacht 

von Solferino. 1862 veröffentlicht er 

„Eine Erinnerung an Solferino.“ 1863 

wird das Rote Kreuz gegründet und 

1864 das erste Genfer Abkommen, die 

Konvention, die Linderung des Loses der 

im Felddienste verwundeten Militärpersonen 

betreffend. Dunant widmet sich 

so intensiv den humanitären Belangen, 

dass er seine Geschäfte vernachlässigt. 

1867 erleidet sein algerisches Mühlengeschäft 

Konkurs. «Betrügerischer 

Konkurs» stellt das Genfer Zivilgericht 

fest, und er verliert seine Stellung als 

Sekretär des Roten Kreuzes. Nun zieht 

er zwanzig Jahre einsam durch Europa, 

bettelnd, ständig auf der Flucht. «Ich 

habe zu denen gehört, die ihre Kleider 

mit Tinte aufschwärzen und ihrem 

Hemdkragen mit Kreide nachhelfen, die 

einen abgetragenen, schäbigen, zu weit 

gewordenen Hut mit Papier ausfüttern 

und deren Schuhe das Wasser durchlassen», 

oder «Drei Monate Gefängnis für 

Landstreicherei» oder «So viele Prüfungen 

sind nicht vergebens, sie bereiten 

uns auf das Reich Gottes vor», schreibt 

er. Aber weiterhin ist er unermüdlich für 

seine Ideale und Projekte tätig. Er setzt 

sich für den Schutz der Seekriegsopfer, 

der Kriegsgefangenen und der Zivilbe- 


völkerung und für ein internationales 

Schiedsgericht ein. Er kämpft gegen 

Sklaverei, Vivisektion und für Esperanto. 

Er gründet eine «Universal-Bibliothek» 

mit Meisterwerken aller Sprachen, mehrere 

«Palästina-Gesellschaften» für die 

Rückkehr der Juden nach Israel, ein 

jüdischer Staat als Teil eines Weltkaiserreichs 

unter Napoleon III., und den 

«Weltbund für Ordnung und Bildung» 

zur Förderung des politischen und sozialen 

Friedens. 

Was ist aus den Ideen Dunants geworden? 

Aus dem Kampf gegen Epidemien 

und für den Schutz der Kinder entsteht 

OMS (Organisation mondiale sanitaire) 

und UNICEF, für die Rechte der Frau 

und das Mitbestimmungsrecht der Arbeiter 

das BIT (Bureau international du 

Travail), aus CVJM und Ökumenegedanken 

der Conseil oecuménique, aus 

dem Kampf gegen Sklaverei und für die 

Menschenrechte Amnesty International, 

aus den nationalen Gesellschaften 

und dem Einsatz bei Naturkatastrophen 

die «Ligue des Croix-Rouges», aus der 

Forderung nach dem internationalen 

Schiedsgericht und dem Internationalen 

Gerichtshof die Société des Nations, 

die UNO und CIJ (Cour international 

de Justice), aus dem «Grünen Kreuz» 

und dem Einsatz für die Emanzipation 

der Frau die «Ligue des Femmes pour 

la Paix», aus der Universal-Bibliothek 

die UNESCO, aus der Entwicklung der 

Landwirtschaft in der Dritten Welt und 

dem Ruf nach der Besiedlung Palästinas 

die FAO (Food and Agriculture Organisation) 

und die CNUCED und aus 

den diplomatischen Konventionen und 

dem Kampf für die humanitären Rechte 

das CICR (Comité international de la 

Croix Rouge). 

Es war sein permanenter Glaube an das 

Gute, über die Schaffung internationaler 

Organisationen den Weltfrieden zu 

sichern. 

1901 erhält er den ersten Friedensnobelpreis. 

Einsam stirbt er am 30. Oktober 

1910./ ug/Quelle: Wissen.de


REcHTE UNd PFlIcHTEN 

dER ElTERN AN dEN ScHUlEN 

Der Regierungsrat beantragt dem Grossen 

Rat eine Schulgesetzänderung zur Neuregelung 

der Rechte und Pflichten der Erziehungsberechtigten 

gegenüber Schule 

und Kindern. In der heutigen Rechtsordnung 

ist die im Leitbild für die Schulen 

des Kantons Basel-Stadt geforderte Balance 

zwischen Rechten und Pflichten 

nicht gegeben. 

Das Schulgesetz nennt verschiedene Elternrechte, 

aber einzig die Pflicht, die 

Kinder zum regelmässigen Schulbesuch 

anzuhalten. Mithilfe von Gesetzesanpassungen 

sollen neu verschiedene Pflichten 

der Eltern erfasst werden, die den Schulerfolg 

der Kinder und Jugendlichen fördern 

sowie die Mitwirkungsrechte der Eltern 

für alle Stufen der Volksschule einheitlich 

regeln. Der Regeierungsrat hat einen entsprechen 

Ratschlag an den Grossen Rat 

weitergeleitet. 

Eltern und Schule kooperieren in 

bildung und Erziehung 

Die Zusammenarbeit zwischen Eltern und 

Schule wird neu im Schulgesetz verankert. 

Dialog und Kooperation sind die wichtigsten 

Grundsätze für das Verhältnis zwischen 

Schule und Erziehungsberechtigten. 

bildungs- und 

Erziehungsvereinbarung 

Die Schulleitungen erhalten die Kompetenz, 

mit den Erziehungsberechtigten und 

den Schülerinnen und Schülern Vereinbarungen 

zur Erreichung gemeinsamer 

Bildungs- und Erziehungsziele zu schliessen. 

gegenseitige Informationspflicht 

Die Erziehungsberechtigten haben den 

Anspruch, über die schulische Entwicklung 

ihrer Kinder informiert zu werden. 

Umgekehrt sollen auch die Erziehungsberechtigten 

die Schule von sich aus über 

wichtige Belange, die für den Schulalltag 

von Bedeutung sind informieren. 

gute lernbedingungen 

Schule und Erziehungsberechtigte sorgen 

dafür, dass die Schülerinnen und Schüler 

unter geeigneten Bedingungen lernen 

können. Damit soll deutlich werden, dass 

der Bildungserfolg auch von günstigen 

Lernbedingungen abhängt. 

Eltern, die ihren Kindern zu Hause keinen 

Arbeitsplatz zur Verfügung stellen können, 

sorgen für alternative Lösungen im Kreise 

der Verwandten und Bekannten oder nutzen 

die Angebote der Schule (Förderzentren, 

Aufgabenhorte, Tagesstrukturen). 

erziehung 

Recht auf beratung 

Die bisherigen Elternrechte werden um 

das Recht auf Beratung in Fragen des 

Lernens und der Schullaufbahn erweitert. 

Regelmässiger Unterrichtsbesuch 

Die Eltern sorgen dafür, dass ihre Kinder 

den Unterricht nicht nur regelmässig, sondern 

auch ausgeruht besuchen können. 

Sie dürfen ihre Kinder nicht wissentlich 

von der Schule fernbleiben lassen und 

sind verpflichtet, an Elternveranstaltungen 

und Gesprächen teilzunehmen, die 

von einer Lehrperson oder von der Schulleitung 

angeordnet werden. Ausserdem 

halten sie ihre Kinder zum Einhalten der 

Regeln und Weisungen der Schule an. 

bussen 

Erziehungsberechtigte, die ihre Pflichten 

wiederholt verletzen, können auf Antrag 

der Schulleitung mit einer Ordnungsbusse 

bis 1000 Franken belegt werden. In 

den vom Kanton geführten Schulen entscheidet 

die Departementsvorsteherin 

bzw. der Departementsvorsteher, in den 

von den Gemeinden geführten Schulen 

die zuständige Stelle der Gemeinden. 

Elternmitwirkung: 

Elterndelegierte, Elternräte 

Die Elternmitwirkung wird verbindlicher, 

für die gesamte Volksschule einheitlich 

und in neuer Begrifflichkeit in einem eigenen 

Paragraphen des Schulgesetzes 

verankert. In jeder Klasse werden zwei 

Elterndelegierte gewählt, welche die Kontakte 

unter den Eltern fördern, die Elterninitiativen 

in der Klasse koordinieren und 

als Ansprechpersonen für die Lehrpersonen 

zur Verfügung stehen. 

Die Elterndelegierten einer Schule bilden 

den Elternrat. 

Mit der Verpflichtung, einen Elternrat zu 

bilden, ist dieser gegenüber der heutigen 

Regelung aufgewertet. Der Elternrat wählt 

in den vom Kanton geführten Schulen die 

Elternvertretungen im Schulrat, ist Ansprechpartner 

für die Schulleitung und 

kann sich mit allen anderen Schulhausthemen 

befassen, welche die Eltern- und 

Schülerschaft betreffen.Es ist vorgesehen, 

die neu gefassten Bestimmungen per 

Schuljahr 2009/10 in Kraft zu setzen. 

aj 

11

12 

migration 

dEUTScH IN dER SPIElgRUPPE 

der Kanton basel-landschaft setzt auf die sprachliche Frühförderung. 

Kinder aus Familien mit Migrationshintergrund 

sprechen zu Hause mehrheitlich 

ihre Herkunftssprache, was zu einem nicht 

unerheblichen Defizit der Deutschkenntnisse 

führen kann, wenn sie den Kindergarten 

besuchen. Es ist wissenschaftlich 

nachgewiesen, dass je früher ein Kind 

mit einer fremden Sprache –auch auf 

spielerische Art und Weise –in Berührung 

kommt, um so einfacher wird diese erlernt 

und aufgenommen. Diese „frühe Förderung“ 

der deutschen Sprachkompetenz 

bei Kindern mit Migrationshintergrund 

Das Bundesamt für Migration führte zur 

Anwendung von Integrationsvereinbarungen 

bei den kantonalen Integrationsdelegierten 

eine Umfrage durch.Das neue 

Ausländergesetz AuG gibt den kantonalen 

Migrationsbehördendie Möglichkeit, die 

Erteilung oder Verlängerung einer Aufenthaltsbewilligung 

an die Bedingung zu 

knüpfen, dass der oder die Ausländer/in einen 

Sprach-oder Integrationskurs besucht. 

Diese Verpflichtung kann in einer Integrationsvereinbarung 

festgehalten werden. 

Ein Jahr nach Einführung der Möglichkeit 

von Integrationsvereinbarungen lässt sich 

Folgendes zusammenfassen:Drei Kantone 

GL, SG und SH schliessen seit 2008 systematisch, 

d.h. mit bestimmten Zielgruppen 

(z.B. Drittstaatsangehörige, die im Familiennachzug 

neu in die Schweiz einreisen 

oder bereits ansässige Jahresaufenthalter 

mit offensichtlichen Integrationsdefiziten) 

vor Kindergarteneintritt ermöglicht ihnen 

einerseits einen besseren Schuleinstieg, 

berücksichtigt andererseits aber auch die 

Möglichkeit auf diese Weise Kompetenzen 

auf den Weg zu geben, die für ihre weitere 

Entwicklung wichtig sind. Die Fachstelle 

Integration des Kantons welche sehr eng 

mit dem Ausländerdienst Baselland (ald) 

zusammenarbeitet, hat sich zum Ziel gesetzt, 

diefrühe sprachliche Förderung zu 

etablieren und stetig auszubauen. Mit seiner 

langjährigen Erfahrung vermittelt der 

ald zu diesem Zweck Sprachpädagogin- 

Integrationsvereinbarungen ab. In vier 

Kantonen BE, NE, TG und UR wurde dieses 

Instrument in Einzelfällen angewendet. 

Die Kantone BL, BS, SO, ZH und neu auch 

der Kanton AG wenden Integrationsvereinbarungen 

im Rahmen eines Pilotprojekts 

an, daswissenschaftlich begleitet und 

ausgewertet wird.15 Kantone planen eine 

systematische Anwendung ab 2009. Dazu 

wurden und werden kantonale gesetzliche 

Grundlagen geschaffen und Konzepte entwickelt. 

Viele Kantone stützen sich bei der 

Umsetzung weitgehend auf die Empfehlungen 

des BFM, wobei die möglichen Integrationsmassnahmen 

teilweise über den 

in Artikel 54 AuG genannten Besuch eines 

Sprach-und Integrationskurses hinausgehen 

(bspw. auch der Besuch von Elternabenden, 

Budgetberatungsstellen, Einreichung 

von Unterlagen oder die Teilnahme 

an einem Kurs zur Gewaltprävention kön- 


nen in Spielgruppen um die Leiterinnen 

zu entlasten und zu beraten. Die Nachfrage 

der Spielgruppenleiterinnen auf dieses 

Angebot war überraschend positiv. Bereits 

im Oktober 2008 konnten zwei Spielgruppen 

der Gemeinde Pratteln berücksichtigt 

werden und ab Januar 2009 werden acht 

Sprachpädagoginnen in sieben Gemeinden 

bei dreizehn Spielgruppen im Einsatz 

stehen. Nicht aus den Augen verlieren 

darf man aber auch die oftmals vorhandenen 

sprachlichen Defizite der Eltern. Es 

gelingt oft auf diesem Weg mit ihnen ins 

Gespräch zu kommen und auch für sie ein 

optimales Angebot zur Verbesserung ihrer 

Deutschkenntnisse zu finden; ganz unter 

dem Motto: Fördern und Fordern. 

www.bl.ch/ www.auslaenderdienstbl.ch 

KANToNE SAMMElN ERSTE ERFAHRUNgEN 

MIT INTEgRATIoNSVEREINbARUNgEN 

nen dort eine Integrationsmassnahmen 

darstellen).Den Abschluss von Integrationsvereinbarungen 

veranlasst jeweils das 

Migrationsamt. In vielen Fällen wird mit 

anderen kantonalen und kommunalen 

Behörden zusammengearbeitet (z.B. Beratungsstellen,KompetenzzentrenIntegration, 

Polizei etc.).Sechs Kantone (FR, JU, 

GE, NE, ZG, wahrscheinlich auch VD) setzen 

Artikel 54 AuG nicht oder noch nicht 

um. Zum Teil werden die Ergebnisse desPilotprojekts 

der vier Nordwestschweizer 

Kantone abgewartet, bevor über eine Anwendung 

entschieden wird. Als Alternativen 

zu Integrationsvereinbarungenwerden 

Begrüssungsgespräche und -veranstaltungen 

genannt, an welchen neu zuziehende 

Ausländerinnen und Ausländer mit Informationen 

über den jeweiligen Wohnort 

und die Schweiz sowie mit nützlichen Adressen 

versorgt werden. aj


AUFbAU EINES NATIoNAlEN 

TElEFoN dolMETScHERdIENSTES 

Ein Ziel der Bundesstrategie „Migration und Gesundheit 2008-2013“besteht darin, 

das interkulturelle Übersetzen im Gesundheitsbereich zu fördern.Für das gesundheitliche 

Handeln ist es entscheidend, zu verstehen und verstanden zu werden. 

Während bei heiklen Kommunikationssituationen eine persönlich anwesende 

Fachkraft nötig ist, hat sich Telefondolmetschen in vielen Fällen als kostengünstige 

und effektive Ergänzung erwiesen. 

Das Bundesamt für Gesundheit plant daher den Aufbau eines nationalen Telefondolmetscherdienstes 

für den Gesundheitsbereich. Zu diesem Zweck ist durch 

das Büro BASS und PricewaterhouseCoopers bereits ein Konzeptentwurf erarbeitet 

worden. Eine öffentliche Ausschreibung zur Vergabe des Projekts Telefondolmetscherdienst 

wird voraussichtlich im Sommer 2009 durchgeführt. 

„MIRËdITA“, 

INFo-dVd FüR 

AlbANIScH- 

SPRAcHIgE 

Gedruckte Informationen haben 

manchmal nicht die erhoffte Wirkung. 

Thunerinnen und Thuner sind damit 

nur schwer zu erreichen. Die Fachstelle 

Integration und die Fachstelle 

Kinder und Jugend haben darum eine 

Informations-DVD produziert.Die vorerst 

für die Albanischsprachigen konzipierte 

Scheibe enthält Informationen 

über Schule, Kindergarten, Jugendarbeit, 

Integrationsangebote undFreizeitmöglichkeiten. 

Die Informationen sind 

in den Sprachen Berndeutsch und Albanisch 

gehalten. Ziel ist es, mittels einer 

einfach aber gut gemachten, charmanten 

und trotzdem relativ günstigen 

DVD die Aufmerksamkeit von Eltern 

zu wecken. Die gut 20-minütige Produktion 

lässt neben Fachpersonen wie 

Schulleiterinnen und Schularzt auch 

Kinder zu Wort kommen. Sie erzählen 

auf Albanisch über ihr Leben in Schule 

und Freizeit. Auf unterhaltsame Weise 

werden so neben lockeren Interviews 

und touristischen Stadtimpressionen 

auch ernsthafte Themen angesprochen 

und wichtige Informationen weiter 

gegeben.Die DVD wurde anlässlich 

des Jahresfestes der albanischen Gemeinschaft 

vom 30. November 2008 

vorgestellt und den Anwesenden gratis 

verteilt. 

MäRcHEN AUS 

AllER HERREN 

läNdER 

Die Kantonale Kommission für Ausländerintegration 

und Rassismusbekämpfung 

hat ein Projekt für Kinder von vier 

bis acht Jahren lanciert. Es geht dabei 

darum, den Schülerinnen und Schülern 

der Kinderschule, der Übergangsschule 

und der Grundstufe der Primarschule 

vom 16. Februar bis 6. März 2009 

mithilfe eines „Kamishibais“Märchen 

und Legenden aus Ländern mit fremder 

Sprache und Kultur vorzustellen. 

Die neunzehn Geschichten aus neunzehn 

Ländern wurden alle von Migrantenfamilienoder 

-gruppendargeboten. 

Die Migrantinnen und Migranten wählten 

die Erzählungen aus, übersetzten 

sie (Französisch–Originalsprache), 

veranschaulichten die Geschichten 

und lasen sie in den Schulklassen in 

der jeweiligen Originalsprache vor. 

Sämtliche Geschichten werden in einer 

Sammlung veröffentlicht. Nach 

der Vorführung in den Klassen werden 

die Kamishibaisin den Mediathekenvon 

Pruntrutund Neuenburg zur Verfügung 

stehen. Die Migrantinnen und 

Migranten erhalten so die Gelegenheit, 

ihreKultur und ihre Muttersprache bekannt 

zu machen. Durch diese spielerische 

Vorgehensweise werden auch 

das Interesse und die Neugier der Kinder 

geweckt, und sie lernen, andere zu 

akzeptieren. 

info 

TREFFEN dER 

INTEgRATIoNS- 

MINISTER dER 

EURoPäIScHEN 

UNIoN IN VIcHy 

Am 3. und 4. November 2008 fand im 

französischen Vichy das dritte Treffen 

der Integrationsminister der Europäischen 

Union statt. 

Die Schweiz –obwohl nicht Mitglied 

der EU –war ebenfalls dazu eingeladen 

und wurde durch Eduard Gnesa, 

Direktor des Bundesamts für Migration, 

vertreten.Die französische Regierung, 

welche zum Treffen lud, hatte 

Migration und Integration zuvor zu 

Schwerpunkten ihrer Ratspräsidentschaft 

erklärt. 

Eröffnet wurde die Konferenz vom 

französischen Minister für Immigration 

und Integration Brice Hortefeux. Inhaltlich 

stand der fachliche Austausch 

zu denThemen Integrationsmöglichkeiten, 

Zugang zu Beschäftigung und 

Vielfalt im Bereich der Beschäftigung, 

Integration von Frauen, Interkultureller 

Dialog und Koordinierung der Integrationspolitik 

der Mitgliedstaaten im Vordergrund. 

Die 27 Integrationsministerinnen und 

-minister einigten sich auf eine Reihe 

von Absichtserklärungen, welche Fortschritte 

in der Integration sowie eine 

Entwicklung der gemeinsamen Agenda 

der Integrationspolitik in Europa ermöglichen 

sollen. 

Die Ergebnisse von Vichy finden Eingang 

in die Arbeiten an dem von der 

französischen Präsidentschaft vorgelegten 

Entwurf des europäischen Pakts 

zu Einwanderung und Asyl. Frankreich 

knüpfte mit dieser Konferenz 

an den Treffen von Groningen (NL) 

2004und Potsdam (D) 2007 sowie an 

den Überlegungen der Europäischen 

Kommission und des Netzwerks nationaler 

Kontaktstellen zur Integration an, 

an dem Experten aller Mitgliedstaaten 

mitgewirkt hatten. 

Deklaration, verabschiedet durch die 

Vertreter der EU-Mitgliedstaaten. 

13

14 

migration 

WER HAT dIESEN SATZ 

NocH NIE gEHöRT? 

Jeton Morina 

„Wenn es bloss die Ausländer nicht gäbe, 

würde es und besser gehen.“ Diesen 

Satz höre ich leider ab und zu von meiner 

Nachbarin. Zuletzt und auch sehr zu 

meiner Überraschung am zweiten Weihnachtsball 

eines Vereins für Jugendkultur. 

Frau *Looser, meine Nachbarin, ist über 

achtzig Jahre alt und pensioniert. Für 

ihr Alter aber noch sehr fit und jung geblieben. 

Ich treffe sie manchmal an der 

Bushaltestelle. Sie spricht nur selten mit 

mir. Meistens wenn sie vom Marktplatz 

kommt oder wenn Abstimmungen vor 

der Türe stehen. 

Das letzte Mal traf ich sie auf dem Marktplatz 

während meine Parteikollegen und 

ich Flugblätter verteilten. Sie stand visà-vis 

von uns und verteilte auch Flyer. 

Dann kam sie plötzlich zu uns und war 

total aufgeregt. Sie schrie uns an: „Es 

isch e verdammti Frächheit was ihr da 

mached, und wie ihr zu dene stönd wo 

mis Vaterland kaputt möched, zu dene 

usländer!“ 

Ich versuchte Ruhe zu bewahren und 

entgegnete ihr ganz freundlich mit einem 

grossen Lächeln: „Liebe Frau Looser, ich 

weiss Sie haben eine andere Meinung 

über Ausländer als ich. Diese dürfen sie 

selbstverständlich auch frei äussern, aber 

bitte nicht in diesem Ton. So diskutiere 

ich garantiert nicht mit Ihnen.“ Sie war 

total überrascht von meiner Reaktion, 

denn sie wusste ja, dass ich Albaner bin 

und nie ein Geheimnis daraus gemacht 

habe. Ihr Weltbild war völlig durcheinander 

geraten. 

Nach einer kurzen Verschnaufpause 

folgte doch noch eine Diskussion mit ihr. 

Für sie war der Fall klar. Wenn wir in der 

Schweiz keine Ausländer hätten, hätten 

wir weniger Probleme. Für mich hingegen 

ist es eine Tatsache, dass ausländische 

Jugendliche strafffälliger als Schweizer 

Jugendliche sind. Dennoch stehen wir 

nicht vor einem Ausländerproblem, wie 

es uns die Medien und verschiedene politische 

Parteien weis machen wollen. 

Meiner Meinung nach, haben wir es mit 

einem sozialen und gesellschaftlichen 

Problem zu tun. Kinder von Migranten 

haben es nun mal schwerer sich anzupassen, 

weil sie meist aus Familien kommen, 

die am Rande des Existenzminimums 

leben und deren Eltern nicht gut 

gebildet sind. Stellen Sie sich vor es gibt 

Kinder und Jugendliche, welche zwar Eltern 

haben, aber immer alleine zuhause 

sind. Es gibt Familien in denen der Vater 

und die Mutter nebst ihrer normalen Arbeit 

noch einen Nebenjob erledigen müssen, 

damit sie irgendwie über die Runden 

kommen. Dadurch haben die Eltern 

weniger Kontrolle über ihre Kinder. Dies 

ist ein weiterer Grund für Jugendkriminalität. 

Das war das soziale Problem. Das 

gesellschaftliche Problem ist, dass wir 

heutzutage in einer Konsumgesellschaft 

leben. Vom Fernsehen wird vorgemacht 

wie man zu leben hat. Da Kinder von Migranten 

oft nur über wenig Sackgeld verfügen 

aber trotzdem mit anderen Kindern 

was Kleider und sonstige Statussymbole 

betrifft mithalten wollen, kommen sie auf 

schlechte Gedanken und können kriminelle 

Handlungen begehen. 

Beispielsweise Ladendiebstahl oder Erpressung. 

Stellen Sie sich vor ein Schweizer 

sei einer ähnlichen Situation, wie würde 

er handeln? Genau gleich. Nach einer 

halben Stunde sagte meine Nachbarin zu 

mir: „Ja Sie sind wirklich überzeugend, 

aber ich will Sie ganz frech fragen: Wie 

stehen denn Sie zur Schweiz?“ 

Ohne lang zu überlegen antwortete ich: 

„Ich bin Albaner und die Schweiz ist 

mein Zuhause.“ Die Frau war ganz stolz 

auf mich, dass ich so geantwortet habe. 

Mir war jedoch klar, dass wenn ich sie 

am nächsten Morgen an der Bushaltestelle 

treffen würde, sie wahrscheinlich 

ihre Meinung nicht geändert hätte. Denn 

mit solchen Menschen kann man nur 

reden und versuchen möglichst gut zu 

argumentieren. 

Ein Gewinner ist meines Erachtens, derjenige 

der schon über Lösungen nachdenkt 

und handelt. Während andere 

endlos über ein Problem diskutieren und 

nur schwarz sehen. 

*Name der Redaktion bekannt und geändert. 


NIcHT 

ScHoN 

WIEdER! 

Jedes Jahr erkranken in der 

Schweiz rund 300‘000 Menschen 

am grippevirus. 

Man möchte arbeiten, doch irgendwie 

kann man sich nicht richtig konzentrieren. 

Ein schleichendes Druckgefühl 

breitet sich im Kopf aus und man 

fröstelt. Das sind typische Symptome 

für eine sich anbahnende saisonale 

Grippe, in der Fachsprache Influenza 

genannt. Sie tritt jedes Jahr zwischen 

November und April auf. 

Niemand ist immun gegen das Virus. 

Vor allem Personen ab 65 Jahren und 

Menschen mit chronischen Krankheiten 

sind gefährdet. Bei diesen 

Risikogruppen kann eine Grippe zu 

schweren Erkrankungen und Komplikationen 

führen. 

An den Folgen sterben in der Schweiz 

jährlich 400 bis 1‘000 Personen. Wen 

das Virus einmal erwischt hat, ist dann 

meistens 7-14 Tage ausser Gefecht. 

die typischen Symptome sind: 

Fieber, Husten, Muskel- und Gelenkschmerzen. 

Ein Wunderrezept zur 

schnelleren Genesung gibt bis jetzt 

noch es nicht. 

Also lieber einen Tag länger im Bett 

verbringen als einen Rückfall erleiden. 

Die Influenzaviren ändern ständig ihre 

Gestalt. Wer trotzdem etwas dagegen 

tun möchte, kann sich impfen lassen. 

Die World Health Organisation WHO 

gibt jeweils im Februar eine Empfehlung 

für die Impfstoffzusammensetzung 

ab. Sie bezieht sich dabei auf 

diverse Studien und Auswertungen 

von Virenstämmen. 

Zwischen Mitte Oktober und Mitte November 

ist dann der ideale Zeitpunkt 

gekommen, um sich impfen zu lassen. 

Eine Immunität ist jedoch nicht 

hundertprozentig garantiert, weil eine 

genaue Prognose zur kommenden Virengestalt 

schwierig ist. 

Quelle: Bundesamt für Gesundheit BAG 

Leo Dietrich


Kennt Ihr den 

Satz: „Erzählen 

wir das lieber 

nicht - sonst 

wird geredet....“ 

Von Mergime Kelmendi 

Es fängt bei der Kurzsichtigkeit an und 

das Ende hat kein Ende. Das Schweigen 

über eine Krankheit. Eine Behinderung, 

eine Krankheit, ein Minus oder Defizit, 

man kann es nennen wie man will, 

aber sobald etwas mit einem 

Menschen nicht so ganz der 

Norm entspricht, wird es tot 

geschwiegen oder versucht 

es zu vertuschen. Und in unserem 

Land sowieso! 

Woher ich das weiss? Na, zum 

einen ist da mal mein Umfeld 

von dem ich so was immer 

wieder höre. Wie auch meine 

Tante. Eine gute Freundin von 

ihr hat einen Sohn. Er ist nun 

glaube ich etwa sechs Jahre 

alt. Der kleine Engel ist Autist. 

Und sehr lange wurde es tot 

geschwiegen und der Junge 

mehr oder weniger nicht 

in der Öffentlichkeit gezeigt! 

Bis die Eltern sich mit der 

Krankheit Ihres Kindes auseinander 

gesetzt haben, sich 

informiert haben, im Internet 

recherchierten. Und nun? Er 

geht auf eine spezielle Schule. 

Und wer nun sagt:“ ja, 

aber der kann das weil er in 

Europa ist, täuscht sich gewaltig! 

Die Familie lebt in Kosova 

und die Schule ist nur 

insofern speziell, als, dass es 

eine ganz normale Grundschule ist und 

es einen Betreuer gibt der sich mit dem 

Jungen immer dann beschäftigt, wenn 

es Ihm zuviel wird oder es Themen sind 

die er nicht begreift! Und wenn ich meine 

Tante zitieren darf: „ Seit man sich mit 

seiner Krankheit aktiv auseinander setzt 

und sich informiert und redet, geht es der 

ganzen Familie viel besser und vor allem 

der Kleine macht grosse Fortschritte. 

Nun ja, ihr könnt jetzt alle sagen, das 

ist eine gehörte Geschichte darum noch 

eine wahre Begebenheit. Doch im Jahre 

2001 erlitt ich eine Hirnblutung, ich bin 

fast dran gestorben, aber da Unkraut 

nicht vergeht, habe ich überlebt und 

wurde am Kopf in einer sehr langen und 

schwierigen Operation behandelt. 

Nun nach der OP begannen mir die Haare 

auszufallen und ich entschied mich 

mir die Haare zu rasieren! Ich wollte 

schon immer mal eine Glatze haben und 

so kam es nun dazu. 

Auf der Linken Seite meines kahlen Kopf- 

es schmückte mich nun eine etwa 20 cm 

grosse und wirklich hässliche Narbe und 

da es grade Winter war, trug ich oft Hüte 

oder Kopftücher. 

Zu der Zeit besuchte ich auch meine 

Gross-Cousinnen in Deutschland, da ich 

nach dem Ganzen etwas Ruhe und Abstand 

brauchte. 

So nun gingen wir drei Mädels also auch 

aus und bei dem ganzen Getümmel wurde 

mir richtig warm. Ich erlaubte mir also 

soziales 

WENN dAS ScHWEIgEN übER 

dIE KRANKHEIT-KRANK MAcHT... 

mein Tuch vom Kopf zu nehmen und 

meine Cousine blickte mich entsetzt an! 

„Gime, zieh das doch bitte wieder an, es 

schauen schon alle Leute und das sieht 

richtig heftig aus!“ 

Ich glaubte nicht richtig zu hören! 

Hallo…? Die Leute? 

Ich war froh überlebt zu haben - was 

kümmern mich da die Leute? 

Da ich mit der OP und allen Folgeerscheinungen 

für mich sehr locker umgehe, 

merke ich sehr oft, dass Menschen 

- und vor allem jene aus unserem Land, 

bei meinem Anblick und nach 

meinen Schilöderungen sehr 

schockiert sind! 

Warum? Eine Krankheit die ich 

selber nicht beeinflussen kann 

und welche einfach kommt, 

einfach Schicksal ist, dafür 

muss ich mich schämen und 

die Sache totschweigen? 

Warum denn? 

Ist es denn mein Problem? Nein, 

es ist nicht meines, - sondern 

das meines Umfeldes, welches 

sich ein Problem machte - wo 

gar keines war. 

Mein schönstes Erlebnis mit 

meiner Narbe hatte ich als kurze 

Zeit später ein Arbeitskollege 

zu mir kam und sagte: 

„ Sag mal Meggie, da gehen so 

Gerüchte von Krebs, Hirntumor 

rum, was hast du eigentlich genau 

an deinem Kopf?“ 

Diesem Menschen hätte ich 

umarmen können. Wir verschwenden 

zuviel Zeit damit 

Dinge zu verheimlichen und tot 

zu schweigen. Familien leiden 

und machen sich krank weil 

sie nicht damit klar kommen, 

was die Menschen reden könnten. Wenn 

jeder vor seiner Haustür kehren würde, 

wäre dies so oder so besser. 

Ich glaube, man sollte die Energie die 

man verschwendet um eine Krankheit in 

der Familie geheim zu halten, lieber damit 

verbringen, der betroffenen Person 

Halt zu geben und für sie da zu sein! 

Aber was weiss ich denn schon, - ich bin 

doch eh eine Person die was am Hirn 

hatte und dazu noch Brillenträgerin. 

15

16 

reportage 

Es ist kurz nach 18 Uhr und es war eiskalt 

draußen. Ich fuhr wie immer mit den 

öffentlichen Verkehrsvermitteln nach 

Hause. Der Bus hielt an, für mich hiess 

es Endstation. Ich stieg aus und fing an 

zu rennen, damit ich nicht lange frieren 

musste. Da kam plötzlich ein junger 

Mann auf mich zugelaufen und lächelte 

mich an. Zuerst dachte ich mir nichts 

dabei, und als er näher kam und mich 

auch noch begrüsste, fragte ich mich, 

wer er den sei. Er merkte, dass ich ihn 

nicht erkannte und zog deshalb seine 

Mütze aus. Jetzt fiel es mir wieder ein, 

es war *Mike. Ich habe ihn während der 

Fussball-WM 2006 kennengelernt. Er 

war derjenige der mir eine traurige Geschichte 

erzählt hatte. 

Für die Fussball-WM hatten ein paar Kollegen 

und ich einen gemütlichen Abend 

mit Grossleinwand, Grill usw. organisiert. 

Der Match fing an, als plötzlich ein sehr 

magerer und ca. 1.90m grosser Mann 

da stand. Zuerst dachte ich mir: „Nein 

bitte nicht, nicht so einer.“ Er hiess Mike 

und fiel ganz klar auf. Nebst der Glatze, 

Kampfstiefel und Bomberjacke mitten im 

Sommer, hatte er auch Tattoos auf dem 

Hinterkopf und am Oberarm mit der Aufschrift 

“Skinhead”. Für uns handelte es 

sich dabei ganz klar um einen Neonazi. 

Wir beschlossen nichts zu machen. Nach 

der ersten Halbzeit ging ich dann doch 

zu ihm rüber und fing ein Gespräch an. 

Er machte einen ruhigen Eindruck und 

ihm war auch klar, dass unsere Gruppe 

politisch eher links orientiert war. Für ihn 

war das aber kein Problem. Der Match 

ging zu Ende. Wir tranken verschiedene 

Getränke und assen die feinen Bratwürste. 

Anschliessend gingen wir ohne 

Zwischenfälle nach Hause. 

Da die Fussball-WM einen Monat dauerte 

und wir jeden Tag dasselbe veranstalteten, 

wurde der Neue zu unserem 

Stammgast. Ich diskutierte immer häufiger 

mit ihm. Eines Tages fragte ich ihn, 

ob er ein Neonazi sei. Er bejahte. Dass 

er sich geändert hatte, lag jedoch nicht 

an uns, sondern an seiner langen Vorgeschichte. 

Ich beschloss zu fragen was 

ihn dazu gebracht hatte in dieser Szene 

zu verkehren. 

Er wuchs unter schwierigen familiären 

Bedingungen auf. Sein Vater war Alkoholiker, 

der ihn und seine Mutter oft 

schlug. Als Mike dreizehn Jahre alt war, 

verliess der Vater die Familie. Die Mutter 

wurde Sozialhilfeempfängerin. Für den 

Jungen häuften sich die Probleme, auch 

in der Schule. 

Als er später zudem keine Lehrstelle 

fand, wollte er das Ganze beenden. Er 

schluckte eine grosse Menge Tabletten. 

Doch auch dieses Vorhaben scheiterte 

und er wachte nach 14 Tagen Koma wieder 

auf. Er sehnte sich nach Schutz und 

Geborgenheit. Die fand er auch, doch 

nicht dort wo es sich alle wünschen würden. 

Er kam in die Neonazi-Szene. Am 

Anfang gefiel es ihm, zwei Fliegen auf 

einen Klatsch. Erstens hatte er Freunde 

mit ähnlichen Vorgeschichten gefunden, 

und zweitens konnte er seinen Aggressionen 

freien Lauf lassen indem er andere 

Leute verprügelte. 

Doch mit der Zeit bekam er starke Zweifel 

am Ganzen. Er hatte sich nämlich 

nicht das gleiche Leben wie sein Vater 

gewünscht: Ein Schläger der auf Schwä- 


IN dER ScHWEIZ gEHT ES JEdEM gUT, 

odER ETWA docH NIcHT? 

chere losgeht. Also bemühte er sich um 

eine Lehrstelle und fand schliesslich 

auch eine als Gärtner. Dadurch, dass 

er während der Lehre mit Ausländern 

zusammen war, änderte sich seine Meinung 

über Migranten. Er beschloss aus 

der Szene auszusteigen. Der Aussteiger 

hat nun ein geregeltes Leben. Letztes 

Jahr schloss er erfolgreich die Meisterprüfung 

ab und darf nun Lehrlinge 

ausbilden. Unter den Auszubildenden 

befindet sich auch ein Albaner. Wenn 

man den Ex-Neonazi über seine damalige 

aktive Zeit fragt, antwortet er, dass 

er keine andere Wahl hatte. „Ich musste 

es tun.“ Ich höre immer wieder Politiker 

sagen, den Sozialhilfeempfänger in der 

Schweiz gehe es gut. Doch nach dieser 

Geschichte wurde mir klar, dass es 

in seinem Fall nicht so war. Die Familie 

musste nicht hungern, auch an Geld 

fehlte ihr es nicht, sondern an Schutz 

und Geborgenheit. Was in meinen Augen 

Mike auszeichnet, ist sein grosser 

Mut und die starke Persönlichkeit. Er 

hatte Mut nein zur Gewalt zu sagen. 

Deshalb: Respekt! 

*Name der Redaktion bekannt und geändert. 

Jeton Morina


ISMAIl KAdARE 

Ismail Kadare ist ein albanischer Schriftsteller. Er lebt in Tirana. Als erster 

Autor wurde er 2005 mit dem neu geschaffenen Man booker International 

Prize geehrt. 

JUgENd 

Ismail Kadare wurde 1936 im südalbanischen 

Gjirokastra geboren: Als Sohn eines 

bescheidenen Gerichtsboten, doch mit einem 

gebildeten und wohlhabenden Großvater 

mütterlicherseits. Über Kadares Kindheit 

und die Stadt, in der er sie verlebte, schreibt 

er in seinem Roman „Chronik in Stein“. 

Als in Albanien das kommunistische Nachkriegsregime 

errichtet wurde, war Kadare 

acht Jahre alt; er ist in dieses Regime, das 

er erlebt und mit dem er sich auseinandergesetzt 

hat, hineingewachsen. Nach Talentproben 

schon im Schüleralter studierte er 

in der albanischen Hauptstadt Tirana und 

dann für kurze Zeit Literaturwissenschaften 

am Maxim-Gorki-Literaturinstitut in Moskau. 

lITERARIScHER RUHM 

In den 1960er-Jahren war Kadare vor allem 

als Lyriker populär, während er heute diesem 

Genre angesichts eines Überangebots 

mittelmäßiger Poeten im Osten und des 

geringen Interesses an Gedichten im Westen 

eher skeptisch gegenübersteht. Seinen 

eigentlichen literarischen Durchbruch hatte 

Kadare 1964 mit dem berühmt gewordenen 

und mehrfach (unter anderem mit Michel 

Piccoli und Marcello Mastroianni) verfilmten 

Roman „Der General der toten Armee“. Zahlreiche 

weitere Romane folgten, die schnell 

auch im Ausland Beachtung fanden. Wenn 

er auch systembedingt in seinem Schaffen 

zahlreichen Einschränkungen und Zensurmaßnahmen 

unterworfen war, machte ihn 

sein Ruhm im Ausland für das Regime bis 

zu einem bestimmten Grad unantastbar, da 

es seine Reputation für sich nutzen wollte. 

Im Oktober 1990 suchte und fand Kadare 

mit seiner Familie aus Protest gegen die 

Verschleppung der Demokratisierung durch 

den Übergangsmachthaber Ramiz Alia in 

Frankreich, wo er sich zuvor mehrmals aufgehalten 

hatte, politisches Asyl. 1999 kehrte 

er in seine Heimat zurück. Jetzt lebt er in 

Tirana, hat aber auch noch eine Wohnung 

in Paris. 

2006 veröffentlichte Kadare einen Aufsatz 

über die kulturelle Identität der Albaner 

(Identiteti evropian i shqiptarëve/Die europäische 

Identität der Albaner) der in der albanischen 

Öffentlichkeit große Aufmerksamkeit 

erregte. Kadare vertrat die Auffassung, 

die Albaner seien eine westliche Nation, deren 

geistig-kulturelle Basis das Christentum 

sei; den Islam charakterisierte der konfessionslose 

Schriftsteller als eine den Albanern 

während der osmanischen Herrschaft aufgedrängte 

Religion mit überwiegend negativen 

Folgen für sie. Der bekannte Autor und 

Literaturwissenschaftler Rexhep Qosja aus 

dem Kosovo widersprach dieser Auffassung 

vehement. 

KRITIK 

Vor der Wende in Albanien zu Beginn der 

1990er-Jahre feierte die Literaturkritik seine 

Werke fast überschwänglich als große, die 

stupiden Regeln des sozialistischen Realismus 

links liegengelassende Literatur. Danach 

schlug das Urteil um, und teilweise die 

gleichen Kritiker, die ihn eben noch hoch 

gelobt hatten, werfen ihm seiner Nähe zum 

kultur 

WERKE 

• Die Brücke mit den drei Bögen („Ura me tri harqe“). 

Fischer, Frankfurt/M 2005, 

• Chronik in Stein („Kronikë në gurë“). Dtv, München 

1999, 

• Doruntinas Heimkehr („Kush e solli Doruntinën?“). 

Dtv, München 1990, 

• Die Akte H. („Dosja H“). Tirana 1990. 

• Die Festung („Kështjella“). Dtv, München 1999, 

• Der General der toten Armee („Gjenerali i ushtrisë 

së vdekur“). Fischer, Frankfurt/M. 2006, 

• Der große Winter („Dimri i madh“). Dtv, München 

1989, 

• Konzert am Ende des Winters („Koncert në fund 

të dimrit“). Dtv, München 1995, 

• Der Nachfolger („Pasardhësi“). Ammann-Verlag, 

Zürich 2006, 

• Nata me hënë („Nacht mit Mond“). Onufri, Tirana 

2004, 

• November einer Hauptstadt („Nëntori i një kryeqyteti“). 

Neuer Malik-Verlag, Kiel 1991, 

• Der Palast der Träume („Pallati i ëndërrave“). 

Fischer, Frankfurt/M. 2005, 

• La Pyramide („Die Pyramide“). Librairie générale 

française, Paris 1995, 

• Der Schandkasten („Pashallëqet e mëdha“). Dtv, 

München 1996, 

• Die Schleierkarawane („Sjellësi i fatkeqësisë - 

Islamo nox“). Dtv, München 1994, 

• Tri këngë zie për Kosovën („Drei Trauerlieder für 

Kosova“). Onufri, Tirana 1999, 

• Das verflixte Jahr („Viti i mbrapsht“). Ammann- 

Verlag, Zürich 2005, 

• Der zerrissene April („Prilli i thyer“). Fischer, 

Frankfurt/M. 2005, 

• Spiritus („Spiritus“). Ammann-Verlag, Zürich 

2007, 

• Der Raub des königlichen Schlafs: Kleine Romane 

und Erzählungen. Ammann-Verlag, Zürich 

2008. 

stalinistischen Regime vor, was bis zu dem 

Wort von der „Hoxha-Kadare-Diktatur“ ging. 

Dabei mag eine gewisse Enttäuschung darüber 

mitgeschwungen haben, dass Ismail 

Kadare sein internationales Ansehen nicht 

gegen das Regime verwandt hatte. Als Mitglied 

der Partei der Arbeit und Parlamentsabgeordneter 

(1970-1982) war er ein Teil 

des Systems. Andererseits äußerte er mehr 

Kritik als sich das sonst jemand in Albanien 

erlauben konnte, geschützt durch seine 

internationale Bekanntheit und vermutlich 

auch von Enver Hoxha selber. 

„Der Albaner Ismail Kadare schreibt Romane, 

die süchtig machen. Lesefutter, das zugleich 

sublime Kunst ist.“Die Welt 

Ismail Kadare wird oft Nationalismus vorgeworfen. 

Mit einem seiner Kritiker setzt 

sich Kadare in einem langen Interview mit 

Alain Bosquet, das in Frankreich als Buch 

erschienen ist, auseinander. Dieser Kritiker 

hatte geschrieben: „Wenn es um seine Nation 

geht, ist Kadare so blind wie Homer.“ bk 

17

18 

edukim 

Shkollimi obligator fillon me kopshtin 

e fëmijëve (foshnjore). Në kopsht vijnë 

fëmijët të cilët para datës 1 maj tashmë 

kanë mbushur katër vjet. Kopshti i fëmijëve 

zgjat dy vjet. Numri maksimal i 

fëmijëve në klasë është 20. Viti shkollor 

fi llon në Gusht, ndërsa formularët për 

paraqitje prindërit i marrin në Janar përmes 

postës. Pastaj pason shkolla fi llore 

e cila zgjat katër vjet. Numri maksimal i 

nxënësve në një klasë është 25. 

Pas shkollës fillore fëmijët përcjellin 

shkollën orientuese OS. Shkolla orientuese 

zgjatë tre vjet. Numri maksimal 

i nxënësve në një klasë është 25. Në 

shkollën orientuese mbahet mësimi me 

lëndë veç e veç. Lëndët mësimore si p.sh. 

gjuha gjermane, gjuha frënge ose matematika 

mbahen nga mësimdhënës gjegjës 

të këtyre lëndëve. Gjuha angleze fillon 

nga klasa e tretë e shkollës orientuese. 

Gjithashtu në klasën e tretë fi llon ndarja 

e mësimit në nivele. Varësisht nga suksesi 

mësimor në lëndët gjuhë gjermane, 

gjuhë frënge dhe matematikë, nxënësit 

ndahen në dy nivele mësimore, në nivelin 

me njohuri themelore (Grundniveau) 

dhe në nivelin me njohuri më të larta 

(Erweiterungsniveau). Kopshti i fëmijëve, 

shkolla fi llore si dhe shkolla orientuese 

gjenden në lagjen ku fëmija jeton. Në 

shkollën fillore dhe atë orientuese organizohen 

biseda me prindër mbi suksesin e 

fëmijës. Mësuesja apo mësuesi kujdestar 

bisedon me prindërit një herë në vit mbi 

suksesin e fëmijës. Prindërit për këtë 

bisedë kanë mundësinë të kërkojnë një 

përkthyes. Kjo vlen edhe për mbrëmjet e 

prindërve që organizohen çdo vit. Për fëmijët 

e kopshtit, shkollës fi llore dhe asaj 

orientuese përpos mësimit të rregullt ka 

edhe struktura të ndryshme ditore. Me 

pagesën e një pjesë të shpenzimeve nga 

prindërit, fëmijët e tyre mund të jenë nën 

përcjellje dhe kujdesie intensive në këto 

struktura ditore: shkolla ditore (Tagesschule), 

dreka (Tagestisch), kopshti ditor 

(Tagesheim) dhe përkujdesje ditore në 

një familje (Tagesfamilie). Pas përfundimit 

të shkollës orientuese dhe varësisht 

nga suksesi i treguar, për nxënëset dhe 

nxënësit ekzistojnë tre mundësi për shkollimin 

vijues: A-Zug dhe E-Zug të WBS-it 

(WBS - shkollë për arsim të mëtejshëm) 

dhe gjimnazi. Shkolla për arsim të mëtejshëm 

(WBS) zgjatë dy vjet. Në Azug 


SI FUNKSIoNoJNË SHKollAT 

NË KANToNIN E QyTETIT TË bAZElIT? 

WBS orientohen të rinjtë me sukses më 

të dobët ndërsa në E-Zug ata me sukses 

më të mirë. Në A-Zug numri maksimal i 

nxënësve në një klasë është 16, ndërsa 

në E-Zug është 22 nxënës. Me kryerjen e 

shkollës (WBS) përfundon shkollimi i obligueshëm 

njëmbëdhjetëvjeçar. Në vazhdim 

te rinjtë mund të përcjellin një arsim 

vijues profesional (Berufslehre), i cili 

mund të zgjatë dy, tre ose katër vjet. Matura 

e arsimit profesional (Berufsmatur) 

që mund të përcjellët paralelisht me arsimin 

profesional ose pas vitit të tretë ose 

të katërt të tij, hap rrugët për një studim 

te mëtejshëm. Të rinjtë gjithashtu mund 

të vijojnë shkollimin në shkolla tjera si 

p.sh: në shkollat e mesme profesionale 

apo në shkollat e mesme tregtare (me 

mundësi të kryerjes së maturës në profesion), 

apo përcjellja e vitit të 12 shkollor 

oferta urëlidhëse (Brückenangebot). 

Për të rinjtë me sukses shumë të mirë 

qëndron mundësia që pas WBS përmes 

një klase kalimtare njëvjeçare rrugët për 

gjimnaz t’i kanë të hapura. Gjimnazi zgjat 

pesë vjet dhe përfundon me maturë. 

Pas gjimnazit të rinjtë mund të studiojnë 

në një universitet. Fëmijët dhe të rinjtë 

me aftësi të kufizuara duhet të zhvillojnë 

mësimin mundësisht në klasë të rregullta 

ku do të jenë nën përcjelljen dhe 

përkujdesjen e pedagogëve kurues. Një 

ofertë e gjerë qëndron gjithashtu edhe 

në shkollat shtetërore dhe në shkollat e 

veçanta private. 

Informata të hollësishme për shkollat e 

qytetit të Bazelit mund t’i merrni në organizimet 

informative të prindërve. Shkollat 

ftojnë prindërit çdo vit për mbrëmje informative. 

Këto mbrëmje iu dedikohen prindërve 

të fëmijëve të cilët në verë do të 

vizitojnë kopshtin e fëmijëve apo ndonjë 

shkollë tjetër. 

Në këto mbrëmje informative ka edhe informata 

në gjuhën shqipe. Informata tjera 

mbi shkollat e qytetit të Bazelit mund 

t’i gjeni në broshurën «Die Schulen von 

Basel-Stadt» e cila është në gjuhën gjermane. 

Këtë mund ta gjeni në çdo shkollë 

apo në departamentin e edukimit. 

aj


SHTËPIA PËR STREHIM TË FSHEHTË 

(„ScHlUPFHUUS“)? 

Shtëpia për strehim të fshehtë është një insitucion 

në qytetin e Cyrihut, që përndryshe 

është e hapur natë e ditë për të gjithë të rinjtë 

dhe të rejat e moshës 13 deri në 18 vjeçare. 

Në shtëpinë e strehimit dëgjoheni, këshilloheni 

dhe ju ofrohet strehim banimi. Krahas 

kësaj, ekziston telefoni për kujdestari, këshillimorja 

si dhe grupi për banim në raste krize. 

Këtu mund të drejtohen,fëmijët dhe të rinjtë 

nëse kanë probleme personale. 

Shtëpia për strehim të fshehtë është themeluar 

në vitin 1980, edhe atë në formën e një 

shoqate private, dhe është neutrale në aspektin 

politik dhe fetar. Qyteti i Cyrihut, kantoni 

si dhe qeveria e ndihmojnë shtëpinë e 

strehimit, me anë të subvencioneve. Prej vitit 

1993, ky institucion është i njohur në Kantonin 

e Cyrihut edhe si Këshillimore për ndihmë 

te viktimave. 

Kolegjiumi që janë te punësuar në Shtëpinë 

për strehim të fshehtë, është një përzierje 

e pesonave me prejardhe interkulturore. Të 

gjitha tetë gratë dhe tre meshkujt janë me 

pregaditje profesionale nga lamia socialopedadogjike, 

psikologjike apo si punëtorë/e 

social, dhe njiherit kanë mjaft përvojë pune 

me fëmijët dhe të rinjtë/rejat. 

Kush drejtohet në Shtëpinë 

për strehim të fshehtë? 

Fëmijët dhe të rinjtë/rejat, të cilët drejtohen 

për ndihmë, në të shumtën e rasteve kanë 

probleme gati të ngjajshme. Pamvarësisht 

prej prejardhjes së tyre, të gjithë të rinjtë/rejat 

kanë gati po të njejtat probleme në fazën 

e procesit të ndarjes/ mëvetsimit, të njejtat 

dëshira, apo aspirata në që ndonjëherë sjellin 

konflikte dhe mosmarrëveshje me prindërit. 

Ato për shembull, kërkojnë më tepër liri 

individuale në përditshmëri, kërkojnë të kenë 

më tepër të drejtë në marrjen e vendimeve 

kur ka të bënë me individin e tyre personal 

apo në sferën familjare, kërkojnë më shumë 

liri mendimi për marrjene e vendimeve të 

ardhmëris së tyre etj. Prindërit nga ana tjetër 

mundohen që vlerat dhe traditat e veta t’ua 

përcjellin edhe fëmijëve të tyre. 

Shpesh prindërit kanë frigë se vajza apo djali 

i tyre „do të zvicranizohet“ apo do të bie nën 

ndikimin dhe influencën negative të rrethit. 

Krejta këto sjellin deri në mosmarrëveshje, 

ndonjëherë edhe deri tek ushtrimi i dhunës, 

e këto rrethana ndonjëherë e sjellin tërë familjen 

deri në një krizë permanente dhe 

të padurushme. Tek të rinjtë/rejat mund të 

sjellë deri në probleme në shkollë, në vendin 

e punës, apo vështirësi në raportet me 

të tjerët, humbje të perspektivës dhe deri 

në mvarshmërinë prej narkotikëve. Sa më 

shumë të jetë thelluar kriza, aq më vështirë 

është që të gjendet zgjidhje apo rrugëdalje 

prej situatës në kuadër të familjes. 

Me ndihmën e personave profesional, ekzistonë 

mundësia, që të gjindet zgjidhje e problemit 

për të rinjtë/rejat apo për familjen e tyre. 

Ne punëtoret dhe punëtorët e shtëpisë së 

strehimit të fshehtë, punën tonë e kuptojmë 

si ushtrim dhe ofrim të ndihmës në rastin kur 

fëmijët apo të rinjtë/rejat kanë probleme. Por, 

në punën tonë është njiherit me rëndësi , që 

t’i kuptojmë edhe prindërit e tyre, kulturën, 

kërkesat apo brengat e tyre, ashtu që njiherit 

bashkarisht të mundohemi të gjejmë zgjidhje 

realiste, të arsyeshme dhe të shëndosha për 

fëmijën e tyre. 

Çka ofron Shtëpia 

për strehim të fshehtë? 

Telefoni i kujdesit/ Telefoni i ndihmës 147 

për fëmijë dhe të rinjë/të reja Fëmijët dhe të 

rinjtë/rejat, kanë mundësi që në çdo kohë të 

thirrin në numrin e Telefonit të kujdesit në 

shtëpinë e strehimit apo nën numrin 147, 

telefonin për ndihmë. Thirrësi/thirrësja, nëse 

dëshironë mund të mbesi edhe anonim/e. 

Nëpërmjet telefonit bëhet sqarimi i problemit 

që e mundon fëmijën apo të riun/ të renë. 

Ndoshta doni thjesht vetëm të bisedoni me 

dikushin që do t’ju dëgjonë apo ndoshta keni 

edhe ndonjë problem dhe kërkoni ndihmë 

konkrete. 

Këshillimorja 

Sa, i përket këshillimit, fëmijët dhe të rinjtë/ 

reja si dhe prindërit e tyre apo personat e 

afërm mund të drejtohen pa paralajmërim 

në shtëpinë e strehimit. Këshillimi mund të 

jetë i njihershëm apo edhe i disahershëm. 

Kjo ndihmë apo bisedë këshillimi ofrohet 

në situatat kurrasti nuk mund të sqarohet 

nëpërmjet telefonit, apo në rastet kur janë të 

involvuar disa persona dhe të gjithë ato duhet 

prezentim 

të inkorporohen në bisedën e këshillimit që 

ofrohet. Këshilltari/ja ofron bisedë këshillimi 

të veçantë për personin në fjalë apo këshillim 

për tërë familjen. Nëse ai/ajo e sheh të 

nevojshme merrë kontakt edhe Këshillimoret 

e specializuara për problemin e specifike apo 

me institucionet tjera (p.sh. Sekretariatin për 

të rinj/reja), apo dhe ofron ndihmë në problemet 

akute, p.sh. ndihmë në kërkimin e një 

vendi të punës, sqarimin e situatës së banimit 

etj. 

grupi i banimit 

Grupi i banimit në shtëpinë e strehimit, ofron 

banim për 8 të rinj/reja, të moshës 13 deri në 

18 vjeçare, por kjo është vetëm një mundësi 

e përkohshme banimi deri në 3 muaj. Një 

banim i përkohshëm në shtëpinë strehimit, 

do të ishte adekuate në rastet kur të rinjtë/ 

rejat nuk mund të kuptohen më aspak me 

prindërit apo kujdestarin e tyre, dhe si pasojë 

këto mosmarrëveshje sjellin deri tek një ngarkesë 

e madhe psiqike apo deri tek ushtrimi i 

dhunës fizike. Bisedat e rregullta në veçanti 

me individin apo edhe bisaedat familjare janë 

pjesë e kujdesit që ofrohet, pra krahas këshillimit 

të rregullt dhe përkujdesjes. Qëllimi i 

banimit në shtëpinë e strehimit është që, në 

ndërkohë të zbutet ngarkesa që e ka kapluar 

të riun/renë si dhe të relaksohet ambienti 

ku ai/ajo jetonë, dhe njiherit që të menjanohet 

eskalimi i konfliktit apo të zbutet situata 

akute e krizës. Në ndërkohë bisedohet mbi 

marrëdhëniet e tij/saj me personat tjerë të familjes, 

dhe bashkarisht kërkohen mundësitë 

e zgjidhjes së problemit/eve. 

Ne i pranojmë në shtëpinë e banimit, të rinjtë/rejat 

të cilët drejtohen me vetë vullnetin e 

vetë në shtëpinë e banimit të fshehtë. Ata/ato 

në kohën kur janë duke banuar aty, duhet që 

t’u përmbahen dhe t’ë respektojë rregulloren 

tonë shtëpiake, dhe të jenë të motivuar që të 

konfrontohen me situatën e tyre jetësore. 

Si e gjejnë të rinjtë/e të rejat 

Shtëpinë e strehimi të fshehtë? 

Shtëpia për strehim të fshehtë, është si 

tek shkollat ashtu edhe tek institucionet e 

shumta në tërë kantonin veç e njohur. Bashkëpunëtorët/et 

tona e prezentojnë institucionin 

tonë nëpër shkolla të ndryshme, japin 

intervista nëpër gazeta, radio apo televizion. 

Të rinjtë/rejat dëgjojnë për institucionin tonë 

edhe prej moshatarëve të tyre, prej mësueseve/mësuesve 

apo prej përgjegjësit të tyre 

në vendin ku janë duke bërë zejen. Shtëpia 

e strehimit të fshehtë, duhet kuptuar si institucion 

preventiv. Bashkëpunëtorët/et tënë 

mundohen që bashkë me të riun/të renë të 

gjejnë zgjidhje të problemeve dhe perspektivave 

për jetën e mëtejme të tyre. 

www.schlupfhuus.ch 

19

20 

art 

KoNcERTI QË TREgoI ANËN TJETËR 

TË SHPIRTIT SHQIPTAR 

Pal Shtufi 

Ishte një paralajmërim jo aq i bujshëm 

se me datë 6 shkurt 2009, në St. Gallen 

do të organizohet një koncert i operës 

dhe baletit. 

Për fat të mirë, ata që e duan këtë art, ata 

edhe e dëgjuan lajmin. Ishte kënaqësi e 

vërtetë të merrje pjesë në një koncert të 

shqiptarëve ku shumica e shikuesve ishin 

zviceranë. 

TONHALLE ishte një sallë e bukur. 

Ndriçimi ishte gjithashtu i bukur. Dhe, 

sapo filluan të dilnin në skenë artistët, 

ajo sallë u bë edhe më madhështore. 

Filloj me Balerinin Enkel Zhuti («Cardas»), 

i cili defiloj si një zog që nuk prek 

tokën fare. Pastaj, ishte pianistja Edlira 

Dedja e cila gjatë gjithë kohës, bashkë 

me asistenten e saj, Dania Bytyqi e 

mbajtën të gjallë atmosferën e këtij koncerti 

mjaft të avancuar. 

Në vazhdim koncerti u pasurua dhe 

mori gjallëri kur në skenë doli Saimir Pirgu 

(tenor), i cili u prit me duartrokitje të 

gjata nga spektatorët. 

Gjithashtu, atmosferë klasike dhe shumë 

të kënaqshme krijuan edhe Enkelejda 

Shkoza (mezzo-sopran), Frano Lufi 

(Bass), Mariana Leka (sopran) dhe Gëzim 

Myshketa (bariton) 

U ekzekutan shumë këngë por ne po 

përmendim ca prej tyre: 

«Moj e bukura Moré», Valët e Drinit 

plak», «Stride la vampa» (G.Verdi), 

«Non più andrai, farfallone amoroso» 

(W.A.Mozart), «Dance des ciganes», «La 

Traviata», (G.Verdi), Duett o Rosina – Figaro 

(G.Rossini), Duett o Mimi – Rudolf 

(G.Puccini), Cavatine de Don Basilio, 

etj. 

Publiku ishte vërtetë ai që është pritur. 

Shqiptarët kishin ardhur nga të gjitha 

anët e Zvicrës dhe të veshur vërtetë 

elegant dhe të shoqëruar nga familjet e 

tyre. Natyrisht, nuk kishte fëmijë. I gjithë 

koncerti është përshkuar nga qetësia e 

absolute e publikut. Artistët këndonin pa 

mikrofon dhe kjo ishte edhe një kënaqësi 

kur dëgjoje zërin origjinal dhe pa “zbukurime” 

elektronike. 

Ky koncert ishte humanitar dhe enkas i 

bërë për fëmijët e pambrojtur në Shqipëri. 

Drejtoresh e artit dhe maestro e koncertit 

– Edlira Dedja. 

Edlira Dedja 

Piano 


Enkelejda 

Shkoza, 

mezzo-sopran


Enkel Zhuti, 

Balet 

Mariana Leka, 

Sopran 

Frano Lufi, 

Bass 

Dania Bytyqi, 

Piano 

Saimir Pirgu, 

Tenor 

Gëzim 

Myshketa, 

Baryton 

art 

21

22 

letërsi 

Tiranë-Napoli, 2007 

Këto ditë, pas një periudhe të gjatë qysh 

kur ishte mbaruar e dorëzuar në shtyp, 

u botua në Napoli Atlasi dialektologjik i 

gjuhës shqipe (ADGJSH), vepër madhore 

e gjuhësisë shqiptare, emërtesë e Akademisë 

së Shkencave, hartuar nga një grup 

specialistësh të dialektologjisë, punonjës të 

Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, fryt 

i një pune të mundimshme e shumëvjeçare, 

në të cilën, për herë të parë në historinë 

e albanologjisë, dialektet e shqipes 

paraqiten sipas metodës së gjeografisë 

gjuhësore, në dy vëllime me harta dialektologjike. 

Atlasi, vëllimi i parë i të cilit 

sapo ka dalë në qarkullim dhe së afërmi 

del edhe vëllimi i dytë, është realizuar nga 

emra të njohur të gjuhësisë shqiptare, 

si: prof. dr. Jorgji Gjinari (drejtues), prof. 

dr.bahri beci, prof. dr. gjovalin shkurtaj 

dhe prof. dr.Xheladin gosturani, të cilët jo 

vetëm plotësuan një mangësi të dukshme 

të Albanologjisë sonë, por edhe e rreshtuan 

shqipen në radhën e atyre gjuhëve që 

prej kohësh kishin hartuar vepra të tilla. 

Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe (shkurt: 

ADGJSH) shënon kurorëzimin e 

punës e të përpjekjeve shumëvjeçare 

në terren, për të mbledhur materialin sipas 

pyetësorit përkatës, dhe në zyrë e në 

kartotekën e dialekteve të shqipes, pastaj 

edhe në hartat për paraqitjen e dukurive 

të dielekteve të shqipes sipas metodës së 

gjeografisë gjuhësore ose me anën e atlasit 

dialektologjik. Atlasi është, pa dyshim, 

një nga veprat më madhore të gjuhësisë 

shqiptare deri më tani, që radhitet për nga 

rëndësia krahas „Fjalorit“ dhe „Gramatikës 

së gjuhës së sotme shqipe“. Kjo vepër 

është kurorëzim i zbatimit për herë të parë 

të gjeografisë gjuhësore në studimin e dialekteve 

të shqipes dhe paraqet në mënyrë 

të plotë e më të saktë dukuritë dialektore 

të gjuhës sonë me shtrirjen e tyre në krejt 

truallin shqiptar e në diasporën historike 

më të vjetër arbëreshe. Mbi këtë bazë, sigurisht, 

do të zgjerohen e do të thellohen 

më tej njohuritë për dialektet e shqipes 

dhe do të bëhet e mundur të nxirren përfundime 

më të përditësuara për gjendjen e 

sotme të dialekteve tona e për historinë e 

tyre, duke u bërë mbështetje e gjithanshme 

për studime më të thelluara në këtë 

fushë. 

Veprat e mëdha gjuhësore, sidomos fjalorët 

shpjegues, gramatikat akademike normative 

dhe atlaset kërkojnë punë në grup dhe 

kohë të gjatë realizimi. Atlasi ynë, duke 

qenë se kërkonte edhe shumë eksplorime 

në teren, që nga Vermoshi në Konispol, 

brenda hapësirave të Republikës, po edhe 

në trojet kompakte ballkanike të shqipes 

e në diasporat historike, ka zgjatur rreth 

njëzet vjet qysh nga ideimi e hartimi i parimeve 

teorike dhe i pyetësorëve përkatës, 

duke u aktivizuar në atë punë kryesisht 

katërshja e bashkautorëve të lartpërmendur. 

(Për disa anketime dhe ndonjë proces 

tjetër, por jo gjatë gjithë kohës, kanë bashkëpunuar 

edhe studiuesit prof. dr.Menella 

Totoni e prof. as.dr.Anastas Dodi). 

Vepra ka përfunduar qysh në vitin 1989, 

por u vonua në shtyp për arsye se botimi 

i saj kërkonte cilësi të lartë tipografike dhe 

kjo u përballua me ndihmën bujare të Universitetit 

Oriental të Napolit e sidomos falë 

kujdesit të prof. italo Costante Fortino. 

Idetë dhe projektet e para për një 

atlas gjuhësor të shqipes 

Hartimi i një vepre të tillë madhore për një 

gjuhë, si synim, për gjuhësinë tonë, i takon 

kohës së para Luftës së Dytë Botërore. 

Për herë të parë çështjen e realizimit të 

një atlasi gjuhësor të shqipes e pat shtruar 

dijetari italian Mateo Bartoli, i cili, krahas 

punës së vet për „Atlasin gjuhësor italian“, 

pati projektuar edhe hartimin e një „Atlasi 

gjuhësor shqiptar“ për të cilin ai jepte 

informime edhe në „Bolletino dell‘ Atlante 

linguistico italiano“, Udine, 1933. Sipas 

një shkrimi të Atë Benedikt Demës, kritik 

dhe linguist, asokohe, „Ministria e Arsimit 

e Italisë i dha ndihmat e para financiare 

Mateo Bartolit për të filluar punën për këtë 

Atlas“ dhe ai, më 1943, hyri në lidhje me 

studiuesin shqiptar Eqrem Çabej, atëherë 

në fillimet e karrierës së tij si gjuhëtar, por 

me një përgatitje të mirë dhe premtuese si 

ish-nxënës i Paul Kreçmerit (Kretshmer), 

të cilin e caktoi si anketues e realizues të 

veprës dhe i dha këshillat e ideimin e nevojshëm 

si dhe mbështetjen e tij për fillimin 

e punëve përgatitore. E. Çabej punoi 

për një kohë të gjatë në Laboratorin 

e „Atlasit gjuhësor italian“ duke hartuar 

atje pyetësorin e „Atlasit gjuhësor shqiptar“ 

bashkë me Ugo Pelisin. Gjithashtu, 

për këtë vepër, Çabej u konsultua atëherë 

edhe me Sever Popin, dialektolog i shquar 

rumun, i cili shënon se „i ofroi atij përvojën 

e vet dhe ndikoi të fuste në pyetësor një 


Gjuha shqIpe 

VEPËR MAdHoRE E gJUHËSISË SHQIPTARE: 

ATlASI dIAlEKTologJIK I gJUHËS SHQIPE 

numër pyetjesh që ekzistonin në pyetësorin 

e atlasit rumun“, por që nuk i kishte 

pyetësori i ALI-së. 

Mjerisht, kjo nismë kaq interesante e dijetarit 

dhe gjuhëtarit më të madh shqiptar 

mbeti e parealizuar, së pari, për shkak 

të ndryshimeve politike në Shqipëri gjatë 

Luftës së Dytë Botërore e pas saj. 

Atlasi dialektologjik 

i gjuhës shqipe (AdgJSH) 

Përgatitja paraprake për adgJsH-në 

ADGJSH-ja u parapri nga një punë e gjatë 

për hetimin dhe studimin e përgjithshëm 

të dialekteve të shqipes me anën e ekspeditave 

në terren nga dialektologë specialistë 

të sektorit të Gramatikës e të dialektologjisë 

pranë Institutit të Gjuhësisë e 

të Letërsisë. Mbas një pune të madhe për 

skedimin e materialeve të mbledhura në 

pikat e banuara të krahinave të ndryshme 

më përfaqësuese të të folmeve të shqipes, 

mbi bazën e materialeve të grumbulluara 

e të shkencorizuara në një qendër të 

përbashkët, u themeluan edhe kartoteka 

kombëtare të dialekteve të shqipes, pastaj 

edhe Fonoteka e dialekteve e të folmeve 

të shqipes, të cilat do të pasuroheshin më 

tej në mënyrë të pandërprerë edhe nga 

anketimet e bëra nga bashkëpunëtorë të 

jashtëm, kryesisht mësues të dalluar të 

gjuhës shqipe të rretheve, të dhënë pas 

studimeve dialektologjike. Kartoteka dhe 

fonoteka e dialekteve të shqipes, sigurisht, 

kanë shërbyer edhe si mbështetje për hartimin 

e kritereve dhe teknike dhe pyetësorit 

të ADGJSH-së. 

Për ADGJSH-në, duke qenë se ai do të 

hartohej nga anketues specialistë, u mendua 

që të punonin të gjithë të mësipërmit, 

si një grup specialistësh të formuar si dialektologë, 

nën drejtimin e Jorgji Gjinarit. 

Në fillim u hartuan Parimet teorike dhe 

kriteret e përgjithshme në të cilat do të 

mbështetej gjithë puna për atlasin. Pasi u 

diskutuan në sektorin e Gramatikës dhe 

të dialektologjisë, parimet dhe kriteret e 

atlasit u pasuruan më tej sipas vërejtjeve 

dhe këshillimeve të vlefshme të një numri 

gjuhëtarësh të IGJL-së ku merrnin pjesë 

edhe Eqrem Çabej, Mahir Domi, Spiro Floqi 

etj,. të cilët, nga ana e vet, kishin përvojë 

të gjatë e ndihmesa të vyera në lëmin e 

dialektologjisë. 

Parimet teorike të ADGJSH-së, duke qenë 

se ajo ishte një vepër madhore e gjuhësisë 

shqiptare, emërtesë e Akademisë së


Shkencave, u diskutuan dhe u miratuan 

edhe në këshillin shkencor të Institutit të 

Gjuhësisë e të Letërsisë si dhe në komisionin 

e shkencave shoqërore të Akademisë. 

Pas kësaj filloi puna për hartimin e pyetësorit 

përkatës dhe të anketimeve në terren 

e proceset e tjera. 

Pyetësori i ADGJSH-së u hartua nga një 

grup i përbërë nga tre veta: J. Gjinari, 

Gj.Shkurtaj, Xh. Gosturani. Ky pyetësor 

përbëhet nga 405 pyetje të sferave të 

ndryshme të gjuhës, shumë prej të cilave 

kanë edhe nënpyetje, sipas çështjeve e 

nënçështjeve që kërkohej të anketoheshin 

në terren. 

Në përputhje me parimet teorike e kriteret 

e përgjithshme të Atlasit, sipas të cilave 

anketimi do të bëhej nga vetë specialistët 

që kishin hartuar parimet e pyetësorin 

dhe që do të kryenin edhe shkencorizimin 

e materialeve të anketave e hartimin 

e ADGJSH-së, krahas pyetësorit-bazë të 

formuluar sipas çështjeve, u hartua edhe 

një variant i terrenit, në të cilin pyetjet u 

formuluan ashtu siç do t‘u drejtoheshin informatorëve. 

Rrjeti i pikave të AdgJSH-së 

Atlasi ynë synon të pasqyrojë të gjitha të 

folmet e gjuhës shqipe, sepse ai është 

atlas kombëtar. Për këtë, rrjeti i pikave 

përfshin 175 vendbanime, nga të cilat 85 

në Republikën e Shqipërisë, 66 në trevat 

shqiptare jashtë saj: në Kosovë, në Mal të 

Zi, në Maqedoni, në anët e Peshterit, të 

Jabllanicës dhe të Preshevës e Bujanovcit, 

5 pika në Çamëri (Greqi); 19 pika në 

diasporën arbëreshe të Italisë Greqisë dhe 

të Zarës (Dalmaci). Për pikat e ADGJSHsë 

në Kosovë, në Mal të Zi e në Maqedoni 

ishte parashikuar që të bashkëpunohej 

edhe me disa nga dialektologët e njohur të 

Institutit Albanologjik e të Universitetit të 

Prishtinës dhe, deri në fund të vitit 1980, 

u bënë edhe disa anketa të përbashkëta 

në një numër të folmesh të Kosovës e të 

Malit të Zi. Porse, për shkak të ngjarjeve 

tragjike të pranverës së vitit 1981 e të situatave 

gjithnjë e më të rënda të Kosovës, 

marrëdhëniet midis institucioneve shkencore 

të Republikës së Shqipërisë dhe atyre 

të Kosovës e të Maqedonisë u ndërprenë 

krejtësisht, marrëveshjet e nënshkruara 

mbetën vetëm në letër, prandaj edhe anketimet 

për ADGJSH-në në shumë nga 

pikat e caktuara në Kosovë, Mal të Zi dhe 

Maqedoni, nuk qe e mundur të bëheshin 

në vend. Megjithatë, grupi i punës për 

ADGJSH-në, në pamundësi për të vajtur 

në pikat e caktuara për anketim, për 

të mos e lënë veprën të papërfunduar, u 

detyrua të kërkonte informatorë të ardhur 

në Shqipëri nga ato vise që parashikoheshin 

në rrjetin e pikave. Kështu, një pjesë e 

mirë e pikave të parashikuara u plotësuan 

me anketime të bëra në ngulimet kosovare 

të fushave bregdetare, që nga Mamurrasi 

deri në Fier e Vlorë, po edhe në Elbasan e 

gjetkë. Kjo mënyrë pune shtrënguese, natyrisht, 

nuk është aspak e dëshirueshme 

e, për më tepër, nuk përputhet me kriteret 

e përgjithshme teorike të ADGJSH-së, por 

u pranua nga e keqja. 

Për arsye të konjunkturave politike e të 

tjera, sidomos ekonomike, edhe anketimet 

në diasporën arbëreshe nuk u kryen sipas 

parashikimit të bërë në rrjetin e pikave të 

ADGJSH-së. 

Anketimet në terren për të gjitha pikat e 

ADGJSH-së u bënë nga dialektologë specialistë, 

që kishin marrë pjesë edhe në 

proceset e tjera të përgatitjes së kësaj vepre: 

në hartimin e parimeve teorike dhe të 

kritereve të përgjithshme si dhe të Pyetësorit. 

Anketimi për ADGJSH-në u bë kryesisht në 

grupe dyshe, duke e organizuar punën në 

mënyrë të tillë që, gjatë anketës, të mbanin 

shënime të dy dialektologët, pastaj, 

në fund, të shqyrtonin gjithë materialin 

e të bënin edhe verifikime e plotësimet e 

nevojshme. Në disa raste u veprua edhe 

ndryshe: njëri shkruante, kurse tjetri ndiqte 

incizimin në magnetofon dhe ndërhynte 

në ato raste që shikonte se kishte ndonjë 

problem që duhej shqyrtuar e verifikuar 

më mirë. 

Nga fundi i anketimit, për të shpejtuar procesin 

e realizimit të veprës, po edhe meqë 

tashmë ishte fituar një përvojë disavjeçare 

në këto anketime, u bënë anketa vetëm 

nga një dialektolog, gjithmonë anëtar i 

grupit të punës, zakonisht i shoqëruar nga 

ndonjë nga bashkëpunëtorët e jashtëm 

nga vendi ku kryhej anketa, natyrisht, pa 

qenë ai i përfshirë në anketim, por thjesht 

si ospitues apo si ndihmës për incizimin 

në magnetofon. 

Gjithashtu, pas mbarimit të gjithë anketimit, 

u bënë edhe disa anketa verifikuese e 

plotësuese, sidomos për disa nga dukuritë 

që, gjatë skedimit dhe hartografimit, ishte 

parë se kishin ndonjë mangësi apo luhatje 

të dyshimtë. 

të gjitha anketat për adgJsH-në janë regjistruar 

edhe në magnetofon. Bobinat e 

regjistruara si dhe blloqet e shënimeve të 

anketave për Atlasin ruhen në kartotekën 

e fonotekën e sektorit të gramatikës e të 

dialektologjisë pranë Institutit të Gjuhësisë 

e të Letërsisë. 

Për pjesën brenda Republikës së 

Shqipërisë, përveç 85 pikave të anketuara 

nga dialektologët specialistë, anëtarë 

të grupit të ADGJSH-së, u bënë edhe një 

numër anketash të ndërmjetme, me një 

pyetësor vetëm për leksikun, por më të 

gjerë se ai i përdorur në pikat e Atlasit. 

letërsi 

Hartat e AdgJSH-së 

I gjithë trualli i shqipes që përfshin AD- 

GJSH-ja paraqitet në harta me shkallë 1: 

1.600.000. Brenda kësaj harte zënë vend 

arealet e vijueshme të të folmeve të Republikës 

së Shqipërisë dhe ato të trevave 

shqiptare në Republikën e Kosovës, në 

Mal të Zi, në Maqedoni e në Serbinë Jugore 

(Peshteri, Presheva) dhe të folmet e 

Çamërisë, në Greqi, të ndara me shenja të 

kufijve shtetërorë. Në skajet e hartës janë 

vendosur hapësirat e diasporës arbëreshe 

të Greqisë e të Italisë dhe të Dalmacisë, 

sigurisht me një shkallë tjetër, më të madhe. 

Në fillim, ADGJSH-ja ka disa harta jogjuhësore: 

harta fizike, harta administrative, 

harta historike, harta etnografike, harta me 

emrat e katundeve ose qyteteve ku janë 

bërë anketimet dhe rreth 700 harta gjuhësore. 

Hartat e Atlasit janë dy llojesh: harta sqaruese 

dhe harta josqaruese dmth. harta ku 

shënohet fjala pranë numrit të pikës së anketuar 

dhe harta ku nuk vihen fjalët a format, 

por simbole të llojeve të ndryshme. 

Pas hartave analitike ka edhe harta përgjithësuese. 

Në shumë harta leksikore dhe në disa harta 

morfologjike dallimet gramatikore dhe 

dallimet fonetike që nuk janë objekt i tyre, 

pasqyrohen në një tregues në shpinën e 

hartës paraprirëse. 

Në tregues, sipas një renditjeje të shkallëzuar, 

pasqyrohen variantet e ndryshme 

gramatikore, fjalëformuese e fonetike për 

hartën leksikore dhe variantet fonetike për 

hartën morfologjike. Sigurisht, këta tregues 

bëhen vetëm kur shihet e domosdoshme. 

Po kështu, kur është e nevojshme, edhe 

komentari jepet brenda hartës përkatëse. 

Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe është, 

pa dyshim, një nga veprat më madhore të 

gjuhësisë shqiptare, që radhitet për nga 

rëndësia krahas „Fjalorit“ dhe „Gramatikës 

së gjuhës së sotme shqipe“. 

Kjo vepër është kurorëzim i zbatimit për 

herë të parë të gjeografisë gjuhësore në 

studimin e dialekteve të shqipes dhe paraqet 

në mënyrë të plotë e më të saktë dukuritë 

dialektore të gjuhës sonë me shtrirjen 

e tyre në krejt truallin shqiptar e në 

diasporën historike më të vjetër arbëreshe. 

Mbi këtë bazë, sigurisht, do të zgjerohen e 

do të thellohen më tej njohuritë për dialektet 

e shqipes dhe do të bëhet e mundur të 

nxirren përfundime më të përditësuara për 

gjendjen e sotme të dialekteve tona e për 

historinë e tyre. 

Në konkursin e organizuar nga Qendra 

Albanologjike e vendit, Atlasi u përzgjodh 

ndër veprat më të mira të kohës dhe konkuroi 

me mjaft dinjitet shkencor, si vepër 

kolektive me rëndësi kombëtare. 

23

24 

sociale 

Çiftet që përjetojnë momente “krize” 

duhet menduar çdo gjë mire para se të 

vendosin për t’u ndarë? Para se gjithash 

duhet te mendojne se si do të ndikohen 

fëmijët tuaj nga një situatë e tillë? 

Kushtet në të cilat po jetojmë, kanë 

shkaktuar kriza nga më të ndryshmet 

në rrethet familjare, gjë kjo që ndikon 

në mënyrë të drejtpërdrejtë jo vetëm në 

marrëdhëniet midis çiftit, por edhe tek 

fëmijët. Divorci mund të përkufizohet si 

dhënie fund një kontrate midis dy personave 

që më parë kishin vendosur të 

bashkonin jetën e tyre. Fatkeqësisht ky 

fenomen në ditët tona vihet re të ketë një 

rritje mjaft të shpejtë. 

Divorci mund të shkaktohet nga shumë 

faktorë. Zakonisht, mosmarrëveshjet në 

çift dhe zhgënjimi nga njëri tjetri janë ato 

që çojnë në dhunën në familje, në lindjen 

e problemeve ekonomike, në tradhti 

bashkëshortore etj. 

Sidoqoftë, divorci po aq sa ndikon çiftin, 

ndikon edhe të afërmit e tyre si fëmijët, 

prindërit etj. Prindërit, mund të ndahen 

nga njëri tjetri, por kurrë nga fëmijët e 

tyre. Nuk mund të mos mendohet që 

ata, si pjesë mjaft e rëndësishme e institucionit 

të familjes të mos ndikohen nga 

një shpërndarje e saj. Ky ndikim, zakonisht 

nuk shfaqet në problemet që këta 

fëmijë paraqesin pas shumë vitesh, si 

një tubim ndjenjash të frenuara. Tek këta 

fëmijë, shfaqen probleme të theksuara 

psikologjike, të dukura këto më shumë 

në momentin që bëhen vetë prindër. 

Njerëzit para se të martohen mendojnë 

gjerë e gjatë. 

Pyesin miq e shokë dhe pasi duket se 

janë siguruar edhe me ndjenjat e tyre, 

vendosin të martohen. Por, të hedhësh 

themelet e një familjeje të re, nuk është 

edhe shumë e lehtë. 

Po ashtu, edhe divorci para se të vendoset 

për tu kryer, kërkon që të mendohesh 

gjerë e gjatë. E njëjta përgjegjësi që 

mendohet para martesës, e njëjta duhet 

të kihet parasysh edhe para divorcit. 

Çifti midis tyre duhet të ketë parasysh që 

të shmang nga fjalori fjalën “divorc” për 

gjëra të vogla. Ajo që nuk duhet harruar 

kurrë, është që “divorci” të mendohet si 

zgjidhja e fundit përkundrejt situatave që 

has. Duhet të mendohet mirë nëse divorci 

do tu japë fund problemeve, apo të 

çelë rrugë për probleme të tjera. A jeni të 

sigurt se do të mund të përballoni problemet 

që do të lindin pasi të jeni ndarë? 

Një tjetër pikë mjaft e rëndësishme është 

edhe mënyra se si i thuhet fëmijëve vendimi 

për divorc, nëse tashmë është arritur 

në atë pikë. Kjo duket të jetë edhe 

pika më e vështirë për prindërit, pasi 

këta janë edhe ata mbi të cilat rëndojnë 

më shumë pasojat e këtij fenomeni.Para 

se t’u thuhet një vendim i tillë, fëmijët 

duhet të jenë të përgatitur, pse jo të merret 

edhe ndihma e ndonjë psikologu. 

Sipas moshës së fëmijës duhet të përdoren 

edhe fjalët dhe shprehjet me të cilat 

do t’i transmetosh situatën, shkaqet e 

divorcit, atë që nuk ka mbetur më rrugë 

tjetër për të vazhduar së bashku nëna 

dhe babai, në një situatë të tillë duhet 

të kenë kujdes që në asnjë mënyrë të 

mos ulin dhe fyejnë njëri tjetrin në syrin 

e fëmijës. Në një rast të tillë, nga një 

fëmijë që nuk është mësuar dhe nuk di 

gjë mbi divorcin, mund të vijnë reagime 

nga më të ndryshmet. Këto sjellje, janë 

më të dukshme tek ata fëmijë mosha 

e të cilëve është ende e vogël dhe janë 

të lidhur shumë pas nënës apo babait. 

Fëmija mund të ushqejë ndenja nga më 

të ndryshmet duke fajësuar njërin nga 

prindërit. 

Si pasojë e situatës në të cilën gjenden, 

tek ai/ajo mund të vihen re edhe nënvleftësim 

i shkollës, rënie nga mësimet, 

nervozizëm etj. Për ata që janë të një 

moshe akoma më të vogël, shfaqen probleme 

edhe në kryerjen e nevojave urinare 

të cilët në të shumtën e rasteve i 

bëjnë ato në gjendje të veshur. 

Ja disa mënyra që lehtësojnë sadopak 

ndikimin negativ tek fëmijët kur prindërit 


NdARJA E PRINdËRVE 

(dIVoRcI) dHE FËMIJËT… 

* Prindërit e ndarë nuk duhet të harrojnë 

se mund të jenë ndarë nga njëri 

tjetri, por jo nga fëmijët. 

* Fëmija gjithmonë ka nevojë për 

mbështetjen dhe dashurinë e prindit. 

Çifti i ndarë, edhe pse të tillë, nuk 

duhet të harrojë që t’i qëndrojë pranë 

fëmijës sa herë ka nevojë. Nuk duhet 

të shtyjë në asnjë mënyrë kohën e 

vendosur për të kaluar së bashku me 

fëmijën. 

* Prindërit e ndarë nuk duhet t’u flasin 

keq fëmijëve për njëri tjetrin. 

* Fëmija duhet të lajmërohet për çdo 

ndryshim që mund të ndodh pas divorcit. 

Duhet të mënjanohen ndikime 

negative të menjëhershme mbi fëmijën 

si p.sh., ndryshim qyteti, shkolle, 

shoqërie etj. 

* Duhet të përballohen të gjitha nevojat 

e fëmijës për edukim, mirëqenie 

etj. 

* Duhet të lejohet takimi i fëmijës me 

prindin tjetër me të cilin jetojnë të 

ndarë. 

* Nuk duhet në asnjë mënyrë që veprime 

të nxituara të fëmijës t’i përngjasohen 

prindit tjetër (je si yt atë, apo 

jot ëmë) 

* Gjatë procesit të divorcit, prindërit 

duhet të jenë të sinqertë me fëmijën. 

Nuk duhet të gënjehen asnjëherë. 

kanë vendosur të ndahen: aj


Përderisa interneti ua mundëson fëmijëve 

lirinë për të krijuar shoqëri, 

të luajnë lojëra dhe zgjedhin detyra 

shtëpie duke shtypur një buton të 

vetëm, ai mund të sjellë edhe rrezik 

potencial nga grabitqarët online që 

të realizojnë pazaret e tyre të fëlliqura 

karshi fëmijëve tuaj. 

Fëmija juaj mund të rrezikohet fizikisht, 

nga ai apo ajo, me të cilin ka 

kontaktuar online dhe më vonë takohet 

me të “live”. 

Shumica e prindërve mendojnë “kjo kurrë 

nuk mund t’i ndodhë fëmijës tim”, por kjo 

nuk është e vërtetë pasi që, në botën në 

të cilën jetojmë, viktimizohen sot shumë 

djem dhe vajza nga këta grabitqarë. Prindërit 

duhet të ndërmarrin masa parandaluese. 

Edhe pse nuk ka zgjidhje të lehta, disa 

masa mund ta zvogëlojnë dukshëm rrezikun 

që fëmija juaj të bëhet viktimë. Gjëja 

më e mençur dhe më e madhe është që të 

fillohet sa më herët. 

Fëmijët sot, çdo ditë e në moshë më të 

re, po futen online. Sa më të rinj që janë 

dhe sa më herët që ju të filloni me masa 

parandaluese, është më mirë, duke folur 

për këto gjëra me ta, në mënyrë që kjo të 

ingranohet me rritjen e tyre. 

Gjëja e parë që duhet bërë është që, vetë 

prindërit, të mësohen më shumë me punën 

e kompjuterit dhe ta analizojnë uebin. Le të 

marrim si shembull porositë e çastit - mesengjerat. 

Prindërit duhet të mësojnë zhargonet: 

MEKA qëndron për „mamin e kam 

afër“ edhe HTTP qëndron për „hajde të 

takohemi përnime”. 

Dhe mos ia lejoni fëmijës që të ketë kompjuter 

në dhomën e fjetjes. Sipas matematikës 

së ekspertëve të internetit, kjo është 

njëlloj si t’ia jepni fëmijën tuaj një të huaji 

dhe ju të largoheni nga aty. 

Përkundrazi, kompjuteri duhet të jetë në 

atë pjesë të shtëpisë ku frekuentohet më 

së shumti, si dhoma e ndejës apo edhe 

kuzhina. Monitoroni se çfarë është duke 

shikuar fëmija juaj në internet, sa herë kaloni 

pranë tij. 

Kamerat e uebit, të cilat janë të pranishme 

në shumë shtëpi tona, vlerësohen nga ekspertët 

si pajisjet më të shpeshta të cilat, 

grabitqarët online, i përdorin për ta nxitur 

gjininë e kundërt për aktivitet seksual. 

Gjëja tjetër e radhës që duhet bërë është 

që të caktoni disa rregulla për përdorimin 

e internetit. 

Shkruani këto rregulla dhe vendosni një 

kopje të saj afër internetit që fëmija juaj të 

mund t’i referohet, përderisa shëtit nëpër 

rrjetin e internetit. 

Kontrollet e prindërve 

Më shumë se gjysma e familjeve amerikane, 

të cilat kanë tinejxherë në shtëpi, 

përdorin filtra të caktuar të cilët ndalojnë 

qasjen në përmbajtjet, potencialisht të 

dëmshme për fëmijë. Prindërit duhet të 

mësojnë çfarë janë, çfarë mund të bëjnë e 

çfarë jo dhe si funksionojnë ato. 

Ato janë shumë efektive në limitimin e 

kohës së shpenzuar online, faqet të cilët 

fëmijët nuk mund të vizitojnë dhe çfarë lloj 

komunikimi mund të bëjnë, edhe pse ato 

ka gjasë që të filtrojnë/bllokojnë edhe faqet 

që mund të kërkojnë për detyra të shkollës. 

Prindërit, gjithashtu, mund të përdorin softuer 

mbikëqyrës për të përcjellë çdo goditje 

të fëmijëve të tyre në tastierë. Megjithatë, 

sugjerohet që ju të flisni me fëmijët tuaj 

para se ta instaloni këtë lloj softueri. 

Duhet të siguroheni që ata ta kuptojnë që 

ka një shkak pse janë duke u mbikëqyrur 

dhe se këtë gjë jeni duke e bërë për 

t’i mbrojtur ata nga ndonjë gjë e keqe që 

mund t’u ndodh. 

Krijoni një marrëdhënie të besueshme me 

fëmijën tuaj kështu që, në rast të ndonjë 

problemi që mund ta ketë online, ai ta 

ndiejë veten të lirë t’ju drejtohet juve për 

ndihmë. Mos u nervozoni me atë çfarë do 

t’ju tregojë apo shfaq, sepse mund të mos 

vije fare herën tjetër kur të has në ndonjë 

gjë të diskutueshme. 

këshilla 

MbRoJTJA E FËMIJËVE NgA 

gRAbITQARËT E INTERNETIT 

Rrjetet shoqërore 

A e keni kërkuar ndonjëherë në “Google” 

emrin e fëmijës suaj? 

Ky është një indikator i mirë për të marrë 

vesh, si për prindërit edhe fëmijën, se 

çfarë informatash personale mund të ketë 

në internet. 

Nëse fëmija juaj është pjesë e një rrjete 

shoqërore, siç është p.sh MySpace, sugjerohet 

që profili i tij/saj të jetë i regjistruar 

si „private“. Flisni, mësoni ata për mënyrat 

më të mira të përdorimit të teknologjisë dhe 

si të përdorin atë, sa më pak, për çështje 

personale. 

Lexoni rregulloret e intimitetit në secilën 

faqe në të cilën hulumton fëmija juaj. 

Nëse fëmija juaj është futur në ujërat e lojërave 

online, të cilat sot janë të panumërta 

edhe në gjuhën tonë, shikoni saktësisht 

çfarë ndodhë në këto lojëra dhe, nëse diçka 

ndodhë, do ta mund të kuptoni kontekstin 

dhe prej ku ka ardhur. 

Mbikëqyrni çdo lloj aktiviteti që mund t’i 

vendos ata në kontakt me dikë që e njihni 

apo nuk e njihni. 

Këto janë disa udhëzime, por jo të vetmet 

që do t’i gjeni në telegrafi.com me të cilat, 

fëmijët tuaj do të kënaqen me internetin 

dhe të gjitha të mirat që ai mund t’ua ofrojë, 

pa e pësuar nga anët e këqija të kësaj 

shpikjeje teknologjike. 

aj 

25

26 

këshilla 

Specialistët theksojnë se fëmijët i 

marrin njohuritë e përgjithshme mbi 

lidhjet shoqërore nga nëna dhe babai 

dhe vihet re se të gjithë ata fëmijë 

të cilët duhen në shtëpi mësojnë ta 

ndajnë këtë dashuri edhe me të tjerët 

gjatë jetës së tyre. 

Prindërit duhet të kenë shumë kujdes në 

shfaqjen e dashurisë e dhembshurisë fizike 

edhe ndaj fëmijëve më të mëdhenj 

ndërkohë që në shtëpi është shtuar edhe 

një anëtar tjetër i ri dhe për këtë shkak 

të gjitha ledhatimet e prindit tërhiqen nga 

fëmija më i vogël. 

Psikologët vënë në dukje rëndësinë e madhe 

që ka për fëmijët koha e kaluar bashkë 

me prindërit e tyre dhe këta të fundit 

duhet ta shfaqin shprehimisht dashurinë 

që kanë ndaj fëmijëe të tyre. Prindërit nuk 

duhet të bëjnë dallime në kalimin e kohës 

së lirë ndërmjet fëmijëve, duhettë shfrytëzojnë 

më së miri cdo moment të kaluar 

bashkë p.sh. mund te ndiheni shumë të 

lidhur me njëri tjetrin edhe kur jeni duke 

lexuar një libër apo edhe duke bërë punë 

shtëpie. Psikologët e kësaj moshe delikate 

vënë re që problemet më të thjeshta 

në zgjidhje I përkasin atij grupi fëmijësh 

prindërit e të cilëve u kanë kushtuar kohë 

dhe rëndësi edukimit një më një dhe 

kanë qënë të rregullt në ndarjen e kohës 

ndërmjet fëmijëve. Psikologët përcaktojnë 

që edhe mbajtja e kontakteve te rregullta 

me anë të telefonit qoftë edhe emailit, për 

ata fëmijë të cilët nuk kanë mundësit t‘i 

shohin prindërit cdo ditë, ka një ndikim 

mjaft pozitiv sepse fëmija megjithë mungesën 

e një prindi e ndjen veten mes një 

famlijeje që e do dhe përkujdeset për të. 

Këshilla për prindërit: 

• Bëjani të ditur që jeni të interesuar për 

ta duke I bërë vazhdimisht pyetje mbi detyrat 

e shtëpisë, shkollën apo projekte të 

tjera. 

• Ndani me fëmijët tuaj emocionet që ata 

provojnë gjatë kohës që kalojnë në natyre, 

apo duke luajtur me rërë apo lojra të tjera 

në ajër të pastër. 

• Mësojani më anë të sjelljeve tuaja mënyrën 

se si duhet të ruajë dhe të kujdeset 

për marrëdhëniet shoqërore duke jupatur 

ju si shembullin e tij kryesor. 

• Silluni me dashuri dhe respekt ndaj 

bashkëshortit tuaj në mënyrë që të bëheni 

një guidë e mirë për fëmijën tuaj kur ai të 

rritet. 

• Tregojini që jeni sensibël ndaj ndjenjave 

të tij duke I dhënë kohë për ta dëgjuar. 

• Fëmija mëson nga ju në cdo moment 

kështu që duhet të ndani një kohë të posacme 

cdo javë që ta kaloni bashkë si familje. 


dASHURIA NË FAMIlJE, MËNyRA 

MË E MIRË PËR EdUKIMIN E FËMIJËVE 

Kërkimi është zhvilluar në vitin 2007 nga 

profesoresha yasuko Kamikawa, e cila jep 

mësim në universitetin shtetëror në Toyama 

të Japonisë. 

Sipas studimit të psikologes fëmijët të cilët 

bien në gjumë para ores 22:00 jo vetem që 

bëjnë një gjumë më të qetë, por mengjesin 

e dites pasuese ngrihen të rikarikuar si fizikisht 

ashtu dhe mendërisht, të gatshëm 

për të përballuar sa më mirë një ditë të re 

impenjative. 

Studimi, i bazuar në zakonet e përditshme 

të 277 fëmijëve të shkollës fillore, nga 

klasa e tretë deri në të gjashtën (ne Japoni 

shkolla fillore është 6 vjet) nxori në pah 

se 41% e fëmijëve që binin në shtrat para 

• Dëfrehuni duke kalur kohë bashkë më 

familjen, gjatë kohës së mëngjesit të ditës 

së dielë, duke I dhënë bashkë bicikletës 

ne natyrë apo edhe duke luajtur mbasditeve 

lojra tavoline. bk 

KUSH SHKoN NË SHTRAT 

HERËT, KA REZUlTATE 

MË TË MIRA NË SHKollË 

Kush shkon në shtrat herët, ka rezultate më të mira në shkollë. Ky është 

përfundimi i një studimi japonez rreth gjumit, sipas së cilit fëmijët që kanë 

zakonin e mirë të të shkuarit në shtrat herët arrijnë rezultate më të mira 

në shkollë kundrejt bashkëmoshatarëve të cilët e kalojnë natën përpara 

televizorit dhe videolojrave. 

orës 21:00 kishte një mesatare të lartë notash. 

Ndryshimi i mesatares së notave mes 

fëmijëve që flinin herët dhe atyre që flinin 

vonë u vu re kryesisht në disiplinat shkencore, 

ndërsa nuk u vu re ndonjë ndryshim 

i madh në lëndët humane si psh gjuha japoneze, 

ku përqendrimi mendor është më 

pak i nevojshëm. 

Studimi nxori gjithashtu në pah se fëmijët 

që shikojnë televizor apo luajnë videolojra 

për më shumë se 3 orë në ditë, veçanërisht 

nëse këto orë i përkasin mbrëmjes, kanë 

manifestuar tendencën e harresës së objekteve 

dhe gjësendeve shkollore, përgjumjes 

gjatë orëve të mësimit e sigurisht edhe 

marrjes së notave të keqija. bk


SHENJAT E PARA TË SHTATZËNISË 

Të vjella 

Turbullim 

Shije e “metaltë” në gojën tuaj 

Therje e gjinjve 

Ndryshim i përmasave të gjinjve 

(zmadhim) 

Dhembje në stomak 

Lodhje 

Kapsllëk 

Urinimi i shpeshte 

Ulje e dëshirës për kafe ose ushqime të 

yndyrshme 

(Disa femra kane gjakderdhje të cilën 

e ngatërrojnë shumë shpesh me menstruacione.) 

Kur duhet të bëni testin? 

Testet që zakonisht i përdorim në shtëpi 

mund ti përdorim që nga dita e parë e 

vonesës së ciklit menstrual. Përdorimi i 

tyre është i thjeshtë . Ju urinoni në një 

gotë plastike , vendosni shkopin nga 

plastika në gotë , shkopi ndryshon ngjyrën 

ne kontakt me hormonet qe gjenden 

në urinë. Ju thjeshtë duhet ti lexoni 

mirë, dhe tu përmbaheni udhëzimeve 

që gjenden brenda në paketimin e testit 

, dhe të pritni për rezultatet. 

Nëse jeni skeptike në saktësinë e këtyre 

testeve duhet të vizitoni gjinekologun , 

edhe pse ato janë shumë të sakta, nëse 

ju i jeni përmbajtur udhëzimeve. Është e 

medicinë 

Për disa nga femrat këto simptoma janë të njohura , pasi ato kanë lindur më parë, por për disa simptoma të tilla 

nuk asociojnë në asgjë, deri atëherë kur e kuptojnë që „nuk janë vetëm“ edhe atë në vizitë te gjinekologu. 

Në disa raste një lajm i tillë është realizim i një ëndrre , në disa të tjera është diçka fatale. Për të mos e kuptuar 

vonë nëse jeni shtatzënë sigurohuni që në organizmin tuaj nuk i keni vërejtur këto ndryshime. 

MoS VoZITNI NËN 

NdIKIMIN E bARNAVE! 

Një numër i madh i aksidenteve ndodhin 

si pasojë e përdorimit të barnave të ndryshëm, 

ndërsa llogaritet se një numër i 

madh i shoferëve të cilët janë të përfshirë 

në aksidentet frontale kanë qenë nën ndikimin 

e barnave të cilët zvogëlojnë aftësitë 

rëndësishme që këto teste të blihen në 

barnatore. 

Mos harroni! 

Nuk është turp të blini teste të tilla , të 

kujdesesh për veten është më e rëndësishme 

se mendimi i të tjerëve për ju. 

vozitëse. Madje edhe barnat, të cilat duket 

se nuk janë aspak të rrezikshme (p.sh. 

barnat të cilat zvogëlojnë simptomat e gripit) 

shtojnë rrezikun nëse jeni duke vozitur. 

Ne aftësitë vozitëse më shumë ndikojnë 

anksiolitikët (barnat për qetësim). 

Ka raste të shumta kur këto barna gjenden 

në gjakun e shoferëve që pësojnë aksidente. 

Këto barna ngadalësojnë reagimin 

e shoferit dhe pengojnë në vlerësimin e 

largësisë ndërmjet dy automjeteve të cilat 

janë në lëvizje. Në grupin e barnave të cilët 

duhet t’i shmangin shoferët, janë edhe antidepresivët 

(kundër depresionit), pastaj 

analgjetikët e fortë (kundër dhimbjes), antihistaminikët 

(kundër alergjisë) etj. 

Supozohet se nga 3% deri në 7% e aksidenteve 

ndodhin si pasojë e përdorimit 

të këtyre barnave para dhe gjatë vozitjes. 

Duhet që të kalojnë së paku 12 orë nga 

marrja e këtyre barnave deri te momenti i 

vozitjes. Nëse vendosni të vozitni më herët 

rrezikoni veten dhe të tjerët. Llogaritet se 

afër 10% e shoferëve përdorin ndonjë lloj 

të barnave për qetësim. 

27

28 

medicinë 

Tone Berisha 

Gjithnjë e më shumë njerëz vuajnë nga 

tensioni i lartë i gjakut ose hipertonia, siç 

përdoret në mjekësi. Ky problem mund 

të zbutet me ndërrimin e mënyrës së jetesës 

dhe të trajtohet me medikamente, 

por i pa zbuluar, mund ta befasoj personin 

me ndonjë infarkt në zëmër, gjakderdhje 

në tru etj. Pra zbulimi me kohë i këtij problemi 

mund të shpëtojë jetë. Nuk është 

e tepërt të thuhet së, çdo njeri duhet ta 

dijë tensionin e vet të gjakut, edhe pse ky 

mund të ndryshoj nga dita në ditë, bile 

edhe brenda ditës. Këto ndryshime varen 

nga aktiviteti trupor, gjendja shpirtërore 

dhe nga ushqimi që konsumohet. 

Çka është tensioni i gjakut? 

Që gjaku të mund të qarkullojë nëpër trup, 

nevojitet një shtytje, presion. Këtë funksion 

e kryen zëmra. Gjatë matjes së tensionit 

të gjakut, janë dy vlera të rëndësishme. 

Vlera e lartë (systola) që paraqet tkurrjen 

e zëmrës, me ç`rast e shtynë gjakun në arterie 

dhe vlera e ulët (diastola) që paraqet 

lirimin e zëmrës, që mundëson futjen e 

gjakut në barkushen e zëmrës. 

Tensioni i lartë i gjakut (hipertonia) 

Fjala hipertoni rrjedhë nga fjala greke ,,hiper”, 

që donë të thotë tepër dhe fjala latine 

,,tonus”, që donë të thotë tendosje dhe 

mendohet presioni që bëhet drejtë enëve 

të gjakut. 

Si tension normal i gjakut merret 120/80 

mm Hg, por, edhe pse këto vlera ndryshojnë 

duke u ndikuar nga disa faktor të 

lartpërmendur, si dhe nga mosha. 

Tension i lartë llogaritet kur ka vlerat mbi 

140/90 mm Hg. Symtomat ose shenjat 

e tensionit të lartë janë: skuqja e fytyrës, 

dhembja e kokës, marramendja, si dhe 

shikimi i turbullt, por ka edhe raste kur 

dikush ka tension të lartë, pa këto shenja. 

Çka e shkakton hipertoninë? 

Të 90% e personave me hipertoni nuk dihet 

shkaktari, por ka disa faktor që ndikojnë. 

Ekzistojnë faktor mbi të cilët nuk 

mund të kihet ndikim, siç janë: trashëgimia 

gjenetike, mosha, gjinia, por ekzistojnë 

edhe faktor tek të cilët mundë 

të ndikohet, siç janë: mbi pesha, stresi, 

mungesa e lëvizjeve, marrja e ushqimit 

me shumë kripë dhe konsumimi i alkoolit. 

(hipertonia primare) 

Hipertonia sekondare është e shkaktuar 

zakonisht nga ndonjë sëmundje e veshkave, 

të zëmrës ose mosfunksionimit të 

hormoneve etj. 

Çfarë rreziku paraqet hipertonia? 

Hipertonia është një ngarkesë e madhe 

për enët e gjakut, për veshkat dhe për 

zëmrën. Një hipertoni kronike çon deri të 

arterioskleroza. Si pasojë e kësaj mund 

të ndodhin: apopleksia (gjakderdhja në 

tru, infarkti (pika në zëmër), insuficienca 

e veshkave, verbimi etj. Trajtimi i hipertonisë 

mund ti parandalojë këto rreziqe. 

Për këtë është me rendësi që të kontrollohet 

tensioni i gjakut dhe të shënohet, 

më së miri në librin e posaçëm për këtë. 

Ka mjaft aparate për matjen e tensionit të 


TENSIoNI I lARTË I gJAKUT - HIPERToNIA 

gjakut që mund të blihen dhe të përdorën 

në shtëpi. Nëse tensioni është i lartë, mbi 

140/90 mm Hg, atëherë duhet të i drejtoheni 

mjekut. Ai do të vërtetoi nëse hipertonia 

është pasojë e mos funksionimit 

normal të ndonjë organi dhe do të trajtoj 

shkaktarin. Nëse kjo përjashtohet, atëherë 

do të caktojë medikamente për trajtimin e 

hipertonisë. Këto medikamente duhet të 

merren rregullisht dhe ndoshta tërë jetën, 

ngase ato e ulin tensionin e gjakut por 

nuk e shërojnë hipertoninë. Ndërprerja 

e këtyre medikamenteve pa u konsultuar 

me mjekun mund të jetë fatale. Nëse ka 

vetëm tendencë për hipertoni, mund të 

ndërmerrni vet masa që ky tension mos të 

rritet më shumë. 

Masat që mundë të i ndërmerrni vet janë: 

të reduktohet konsumimi i kripës në ushqim, 

të përdorni ushqim të larmishëm 

dhe më sa më pak yndyrë, të kontrolloni 

peshën trupore. Çdo kilogram i tepërt në 

trupin tuaj, ndikon në rritjen e tensionit 

tuaj të gjakut. Sporti i rregullt është një 

faktor që ndikon në forcimin e enëve të 

gjakut, përmirëson qarkullimin e gjakut 

dhe ndihmon në uljen e peshës trupore. 

Konsumimi i alkoolit si dhe duhanit nuk 

donë koment që janë të dëmshme. Pirja 

e duhanit bën ngushtimin e enëve të gjakut 

dhe si pasojë e kësaj rritet tensioni i 

gjakut. 

Parandalimi i çdo çrregullimi apo sëmundje, 

është shumë më i lehtë sesa shërimi.


SAlcAT KREMË TË NgRoHTA 

dHE PËRdoRIMI I TyRE 

SAlcË SHKUMË 

ME SPEc TË KUQ 

Kjo salcë shkom mjaft mirë me peshk në 

skarë (si psh. salmon), por gjithashtiu 

edhe me vezë poshe me pilaf dhe perime. 

Në këtë salcë mund të zëvendësojmë lëngun 

e perimeve me lëng pule ose peshku, 

sipas rastit. Për 4 persona nevojiten: 200 

ml lëng perimesh200 gr. speca të kuq4 të 

verdha veze60 gr. gjalpë të ngrirë, të ndarë 

në kubikë1 degëz trumzë ose rigonkripë 

dhe piper i bluar në çast Ndajini specat 

për së gjati dhe hiqni kërcellin, farëzat 

dhe cipën e brendshme të bardhë. Në 

vazhdim prijini në copa të vogla dhe vërini 

të ziejnë në një tenxhere, së bashku me 

lëngun dhe trumzën, për rreth 15 minuta. 

Merreni masën dhe rriheni në blender 

për 1 minutë, derisa të bëhet pure. Mpë 

pas, kalojeni në sitë dhe hidheni masën e 

kulluar në një tenxhere tjetër. Lëreni aty 

derisa të jetë ftohur relativisht. Shtoni të 

verdhat e vezëve duke i rrahur me një tel 

kuzhine. Mbajeni tenxheren mbi zjarr ose 

vendoseni në banjo-mari dhe përzieni derisa 

krema të mpikset. Shtoni pak nga pak 

gjalpin, kripën dhe piperin dhe servireni 

menjëherë. 

Salcë e bardhë gjalpi me kremë qumështi 

Kjo salcë ka si përbërës kryesor gjalpin, 

prandaj për përgatitjen e saj duhet përdorur 

gjalpë i cilësisë së lartë. Shkon me të 

gjitha gatimet me peshk. Për 6 persona: 

200 gr. gjalpë të ngrirë, të ndarë në kubikë50 

ml. kremë qumështi (pana)2 lugë 

supe ujë100 ml uthull vere të bardhë60 

gr qepujka të grira hollë kripë dhe piper i 

bluar në çast Në një tenxhere me fund të 

rëndë hidhni qepujkat, ujin dhe uthullën 

dhe lërini të ziejnë në zjarr të ulët derisa 

të masa të reduktohet në 2/3. Në vazhdim 

shtoni kremën e qumështit dhe lëreni 

masën të reduktohet sërish në 1/3. Shtoni 

pak nga pak gjalpin, duke përzier vazhdimisht 

me lugë druri. Duket të keni kujdes 

që masa të mos marrë valë, por të gatuhet 

ngadalë në 90 ºC. Hidhni kripë e piper 

dhe servireni menjëherë.Një mënyrë tjetër 

për përgatitjen e kësaj salce është ta zëvendësoni 

uthullën e verës së bardhë me 

uthull vere të kuqe. mg 

kuzhinë 

MANTI KoSoVE 

PËR 4 - 5 PERSoNA dUHEN: 

1 kg miell, 2 gota ujë te vakët, 

2 lugë vaj pak kripë për brumin 

dhe 600 gr mish I grirë, 3 qepë, 

kripë, vaj, piper i zi. 

Në tavolinë ose në tepsi hidhet miell, 

ujë i vakët, vaj, kripë dhe përzihen 

dhe nga brumi i formuar bëhen 30 

kulecë të vegjël. 

Secili kulaç zmadhohet me okllai sa 

shuplaka e dorës. Lyhen kuleçët me 

gjalpë dhe bashkohen në dhjetëshe. 

Secila dhjetëshe tëhollohet në një 

petë të madhe dhe të tre petët bashkohen 

në një petë të vetme. Peta ndahet 

në katrorë shahu. Për mbushjet e 

katrorëve nevojiten mish i grirë, qepë 

të grira hollë, kripë piper i zi . Masa e 

përgatitur skuqet në vaj dhe në fund 

të skuqjes i hidhet pak piper i kuq për 

ngjyrë. 

Masa duhet të lihet të ftohet dhe më 

pas mbushen me të katrorët e përgatitur 

më parë. Çdo katror mbështillet 

diagonalisht nga të katër anët (si zarf) 

dhe vihen në tepsi për tu pjekur. 

Mantia piqet një gjysëm ore. Pasi 

është pjekur mbulohet me një picetë 

për 10 minuta dhe servohet më së 

miri me kos. mg 

29

30 

:: shkurt / februar 2009 ::


albsuisse.ch PARAK 

PJESË 

PRAPA 

SKENËS 

KUNDËR- 

SHTARË 

NË SPORT 

RRUGËTIMI 

ÇAJ 

PARAGUAIAN 

SHKO 

KOMPOZ. 

DAIJA 

QË KA RËNË 

NË MENDIME 

MIKROORA- 

GANIZMI MË 

I VOGËL 

TAKIMI 

I SËRISHËM AFROJ 

SHKR.IMT. 

YNË PAPA 

SOLISTE 

HUAJ 

COPË 

DËRRASË 

LAPAROS 

NU 

RRUGË 

E GJËRË 

I DASHURISË 

QYTET NË 

KANADA 

AKTORJA 

SHQIPTARE 

RITA 

IRID 

MARKË 

VIOLINASH 

ITALIANE 

MALËSORË 

SHTERP 

albsuisse.ch 

KOPJIMI 

TENISERJA 

NË FOTO KALIUM 

AKTORJA. 

PAPIS 

ITALIA 

DIÇKA E 

THËRMUAR 

EMËR I HUAJ 

FEMRE 

KRAHINË 

NË BIRMANI 

ARMATOSJE 

MONEDHË 

EVROPIANE 

IRISH 

REP. ARMY 

EMËR I HUAJ 

FEMRE 

MJET PËR 

SKIJIM 

LUM NË 

GJERMANI 

fjalëkryq 

NICK 

NOLT ËNDJA albsuisse.ch 

MN 

TRANSP. IN- 

TER ROUTE 

ANTON 

MARKU 

INICIALET 

TON 

KOSTUM 

GRASH PËR 

LARJE 

AI QË BËN 

INKASIMIN E 

TË HOLLAVE 

SHTET I 

LASHTË 

AZIATIK 

31

32 

reportazhë 

MARSHI boTËRoR PËR 

PAQE dHE KUNdËR dHUNËS 

Jep pra një shenjë bashkë me shumë të 

tjerë dhe zëri yt do të dëgjohet! 

Për ti hequr armët bërthamore nga sytë 

e tokës dhe për ta arritur një çarmatim 

progresiv dhe proporcional. 

Për ta arritur nënshkrimin e kontratave 

paqësore dhe për ti nxitur qeveritë në një 

betim që mos të ushtrojnë më luftëra si 

mjete për zgjedhjen e konfliktit. Për ta tërhequr 

vëmendjen e opinionit ndaj edhe 

formave tjera të dhunës (ekonomike, 

raciste, seksuale dhe religjioze), të cilat 

shpesh ushtrohen në mënyrë të fshehtë 

apo të maskuar. Kështu ne duam t‘i dëgjojmë 

ata që vuajnë nga ndonjë mënyrë e 

kësaj dhune. 

Si dhe për ta arritur një vetëdije globale 

për domosdoshmërinë e një paqeje të 

vërtetë duke refuzuar kështu çdo formë 

dhune që ushtrohet, ashtu siç është arritur 

deri më tani një vetëdije mbi ruajtjen 

e ambientit. 

MARSHI boTËRoR NË SHIFRA 

Do të marshohet në 6 kontinente, rreth 

90 shtete, në 160 mij kilometra, rreth 90 

ditëve, në linje tokësore (me tren, autobus, 

motoqikleta e biqikleta) në linje detare 

si dhe ajrore. Marshi do të kaloj në zona 

klimatike të buta dhe mesdhetare si dhe 

në ato kontinentale, tropike, siberiane e 

deri tek klimat e stepës e të shkretëtirave. 

Nga stepat siberiane deri tek shkretëtira e 

Sahares dhe e Atacames (regjionit më të 

tharë të botës) deri në Antarktis. Brenda 

90 ditësh marshi kalon dy herë të katër 

stinët në një lartësi mbidetare rreth 5000 

metrash. Në Evropë marshi do të organizohet 

gati se në të gjitha shtetet europiane 

ku më 9 nëntor 2009 ai do ta arrijë Gjenevën 

pranë OKB-së. Aty pra më 9 nëntor 

do të bashkohet masa e njerëzve që 

marshojnë nga fillimi i marshit me pjesën 

tjetër të njerëzve që marshojnë nga ishulli 

ballkanik. Ja pra më poshtë qytetet me 

data të marshit ballkanik. Në Stamboll 

mbahet më 28 nëntor, pastaj vazhdon në 

Selanik më 29 dhe 30 tetor, e më pastaj 

në Shkup më datën 31 tetor, e nga aty 

në Prishtinë më 1 nëntor, Beograd më 1 

dhe 2 nëntor, Sarajevë 3 dhe 4 nëntor, 

Zagreb 5 dhe 6 nëntor, Lubjanë 7 nëntor, 

Triestë 7 dhe 8 nëntor, Aviano dhe Vicenza 

8 nëntor e pastaj arrihet Gjeneva më 

9 nëntor. 

PSE? 

Sepse uria në botë mund të shuhej vetëm 

me 10 përqindëshin e shpenzimeve që 

jipen për armatim. Le të imagjinojmë që: 

sikur 30% apo madje 50% e këtyre shpenzimeve 

të zbatoheshin për t’i përmirësuar 

kushtet jetësore themelore, në vend 

që ato mjete të përdoren për shkatërrim. 

Sepse për t’i ndalur luftërat dhe dhunën 

për njerëzimin do të thoshte njëherë e 

përgjithmonë me e lënë anash parahistorinë 

duke bërë një hapërim të madh drejt 

zhvillimit njerëzor. 

Sepse neve na shoqëron fuqia e zërave 

të mijëra gjeneratave të mëparshme, të 

cilat kanë vuajtur nga pasojat e luftërave, 

duke tingëlluar përsëri jehona e zërave të 

tyre anë e mbanë botës, dhe gjithkund ku 

lufta ka lënë gjurmë me të vrarë, të gjymtuar, 

të zhdukur dhe të dëbuar. 

Sepse organizata ndërkombëtare «World 

without wars» (Bota pa luftëra) sjell një 

propozim i cili hapë rrugët e ardhmërisë 

dhe ka për qëllim që gjithkund me dialog 

ta zëvendësoj dhunën.Sepse ka ardhur 

momenti për t’i dëgjuar edhe zërat e të 

padëgjuarve, pra të miliona njerëzve që 

nga nevojat e tyre nxisin një mbarim të 

luftërave. Kjo aspiratë mund të arrihet, 

nëse i bashkojmë të gjitha forcat e pacifizmit 

si dhe ato forma të cilat në mënyrë 

aktive synojnë paqe në mbarë botën. 

KUR? 

Marshi fillon më 2 tetor të vitit 2009 në 

Zelandën e Re, pranë një statuje të Mahatma 

Gandhi-t dhe pikërisht në ditëlindjen 

e tij, të cilën ditë OKB-ja vitin e kaluar 

e ka shpallur si ditë ndërkombëtare të 

paqes. Ky marsh mbaron më 2 janar të 

vitit 2010 në vargmalet e Andeve pranë 

majes më të lartë Aconcagua në Amerikë, 

pranë parkut Punta de Vacas në Argjentinë. 

KUSH? 

Marshi botëror është një iniciativë e organizatës 

ndërkombëtare «Bota pa luftëra» 

e cila që 15 vite me radhë angazhohet 

aktivisht për pacivizëm dhe kundër 

dhunës. Por, ky marsh do të realizohet 

me bashkëpunimin e shumë të tjerëve, 

ku pjesëmarrja është e hapur për të gjithë 

personat, shoqata, grupime, parti politike, 

ndërmarrje dhe shumë të tjerëve, të 


cilët janë në përputhshmëri me qëllimin 

e këtij projekti. Gjithashtu ky marsh do të 

pasurohet nga iniciativa dhe ide të ndryshme, 

të cilat do të vijnë kohë pas kohe 

deri në momentin e realizimit. Do të jetë 

pra një marsh, i cili falë aktiviteteve do të 

zbatohet nga iniciativa të ndryshme gjithnjë 

e më shumë të larmishme. Prandaj 

ftojmë të gjithë për një pjesëmarrje aktive, 

kështu që secili i intersuar me kreativitetin 

si dhe fantazirat e tij në botë mund 

të kontribuoj në qytetin ku jeton dhe do 

të marshohet. 

Mundësitë për pjesëmarrje janë të 

shumëllojshme, e gjithashtu edhe përmes 

internetit në mënyrë virtuale mund 

të ndihmohet e merret pjesë. Ky është një 

marsh i njerëzve dhe për njerëz, si dhe 

ai synon të arrijë një pjesë të madhe të 

popullsisë në botë. 

Prandaj ftojmë edhe të gjitha masmediat 

që ta bëjnë të njohur këtë marsh për paqe 

dhe kundër dhunës anë e kënd botës. 

ÇKA? 

Në ato shtete e qytete ku marshohet 

mund të organizohen festivale, forume, 

konferenca, takime të ndryshme sportive, 

kulturore, shoqërore, muzikore, artistike, 

arsimore e të tjera. Edhe në këto momente 

janë duke u planifikuar qindra projekte 

nga shumë njerëz dhe organizata të ndryshme. 

PËR SE? 

Për ta demaskuar situatën e rrezikuar 

botërore që po na shpie dalëngadalë në 

një rrugë të verbër, tek luftërat ku mund 

të vijnë në përdorim edhe armët bërthamore. 

Kjo do të ishte katastrofa më e madhe 

njerëzore e të gjitha kohërave. 

Për ti dëgjuar zërat e shumicës së njerëzve 

të këtij planeti, të cilët as nuk duan 

luftëra e as nuk shohin kuptim në armatime. 

Ne të gjithë vuajmë nga manipulimi 

i vetëm disa vetave. 

Ka ardhur koha që të gjithë ta sqarojnë 

pozitën e tyre. 

Për informata më të hollësishme mbi 

marshin botëror mund të klikoni në uebfaqet 

e mëposhtme: 

www.worldmarchforpeace.org (edhe 

shqip) • www.theworldmarch.org: 

ose mund te kontaktoni selvete thaqin: 

selvete@weltweitermarsch.ch


33

enI 

34 

barcoleta 

Beni kthehet nga shkolla me hundë 

të gjakosura, e ëma fillon të bërtasë... 

Auu... Prap u zure te shkolla? 

Ç‘të ndodhi, ndonjë aksident? 

Jo... e ka fajin magjistari. 

Cili magjistar? 

Erdhi ne shkollë për shfaqje. Më mori 

në skenë dhe me nxorri 100 Euro nga 

hundët. 

A Gomari që paska qenë... – 

Jo jo në fakt ai nuk bëri gjë, fajin e kanë 

shokët e klasës... pasi iku magjistari 

filluan të kërkojnë publiku Euro në 

hundët e mia... 

mobIlI Dhe Gruaja 

Ku është dallimi në mes të mobilit dhe 

gruas? 

Mobilin e mbush 10 euro dhe mund të 

bisedosh çka të duash, ndërsa gruas jo 

që do të duhet dhënë tërë rrogën por 

edhe duhet heshtur. 

shtatzanIa 

Një grua shtatzënë po i shpjegonte djalit 

të saj 4 vjeç se si beba është në bark, 

si është formuar embrioni, si është rritur 

beba... Djali i saj nuk po e kuptonte 

fare nënën, por se e kishte kuptuar se 

diçka do të vjen, sikurse në smoka. 

Më vonë djaloshi takon një njeri me 

bark të madh në stacion dhe e pyet 

barkmadhin se çka po pret (mendon 

se është shtatzënë sikur nëna e tij) 

dhe ai i përgjigjet se po pret autobusin! 

Djaloshi i thot po nëse nuk është autobus 

dhe del biçikletë a do ma falësh! 

mIu Dhe elefantI 

Na ishte një herë një Mi dhe një Elefant, 

ata kishin kaluar një natë së bashku, 

të nesërmen Elefanti ngordhi dhe 

miu po thoshte: I mjeri unë i mjeri pas 

një nate jo edhe aq të kendshme tash 

duhet të gropoj tërë jetën. 

dJAloSHI NË bIblIoTEKË 

Një djalosh- student - kuller i afrohet një vajze simpatike në bibliotekë dhe 

e shiqon thellë që vajza të reagojë. 

Kur vajza e heton se djaloshi pe shikon pandarë- i thotë: 

-O ti djalë mos më shiko ashtu se zemra ime i takon dikujt tjetër? 

-Djaloshi ja kthen: - S‘ka lidhje, ti ke edhe organe tjera. 


beqoja Dhe zeqoja 

Beqoja nje ditë gjen një thesar dhe gërmon 

nje vend për ta fshehur. Më vonë 

për të gjetur vendin ku e ka fshehur 

shkruna aty: ”Bequa nuk ka fshef thesar 

këtu.” Kalojnë ditët dhe Bequa kthehet 

për të marrë thesarin, shkon tek 

vendi ku e ka fshehur, e sheh shenjën 

që ka lëne por sheh të shkruar sipër : “ 

Këtë thesar nuk e ka vjedhur Zequa. 

sukseset e njerut 

Sukseset e njerut ne jetë janë: 

1. Kur ti bësh 3 vjet është sukses për 

ty, mos mu dhi n‘dane. 


ty, me pas shoqni. 


ty, me pas lejën. 


ty, me pas Sex. 


ty, me pas pare. 


ty, me pas pare. 


ty, me pas Sex. 

8. Kur ti bësh 70 është sukses për ty, 

me pas lejën. 

9. Kur ti bësh 75 është sukses për ty, 

me pas shoqni. 

10. Kur ti bësh 80 vjet është sukses 

për ty, mos mu dhi n‘dane. 

mesuesja Dhe tonI 

Mesuesja: Toni, ku janë detyrat a tua? 

Toni: Mi hëngri qeni. 

Mesuesja: Jam qe 18 vite mësuese, 

mendon se do ta besoj këtë? 

Toni: Të them të vërtetën mësuese, 

qeni im nuk donte ti hante, por më në 

fund e binda ti hante se përndryshe 

nuk do të më besonit.


blEN NJË AUToMJET, 

MERR dy 

Ngecja e shitjes automobilistike ka shtyrë 

disa prodhues në ndalimin e prodhimit, 

mirëpo duket se goditjet më të fuqishme 

ende do të pasojnë. 

Për shkak të numrit të madh të automjeteve 

të pashitura, disa furnizues vendosin 

për masa drastike. 

Kështu Broadspeed nga Britania e Madhe, 

shtyrë nga mosshitja e njësive të 

modelit Dodge Avenger, ka vendosur që 

të ofrojë atë me çmim jo edhe aq të përditshëm 

e madje do të thoshim edhe të 

pazareve të mallit të përzier. 

I PRodHoJNË 

dHE VETË I blENË 

Për t‘i ndihmuar kompanisë së makinave, 

e cila pëson nga ulja e shitjes së 

automjeteve, rreth 2.200 nëpunës të 

gjigantit japonez të makinave „Tojota“ 

të rangut udhëheqës të sektorëve, kanë 

vendosur të blejnë nga një makinë të re 

deri në fund të marsit, të prodhuar nga 

korporata e tyre. 

Vendimi është marrë më 9 janar në 

mbledhjen e përbashkët të sektorit udhëheqës. 

Përmendet se kjo është në 

bazë plotësisht vullnetare, dhe atë me 

Blerësit potencial të cilët për një Avenger 

2.4 SXT të pajisur në mënyrë solide 

paguajnë 18.255 funte (rreth 22.350 

euro), me automjetin e blerë do të marrin 

edhe një (njëjtë të pajisur) pa pagesë! 

Drejtori i Broadspeed, Simon Empson 

ka deklaruar për portalin automobilistik 

AutoCar se përfaqësues të shumtë britanikë 

janë duke u përballur me stoqe 

të pashitura disamuajshe dhe të shitja 

automobilistike nuk është në gjendje të 

mjerë, por në gjendje krize. 

iniciativë spontane. Nuk janë përcaktuar 

masat speciale të makinave, as çmimet. 

Për shkak të uljes së kërkesës në suaza 

botërore „Tojota“ gjatë muajve shkurtmars 

11 ditë do të pushojë me punë për 

të gjitha ndërmarrjet e veta. 

Sipas të dhënave të asociacionit japonez 

të shitësve të makinave, në kushte 

të thellësimit të krizës numri i shitjes së 

automjeteve të vogla vitin e kalaur në 

Japoni ka rënë në nivelin më të ulët në 

34 vitet e fundit. 

automobilizëm 

AUdI SHFAQ 

KoNcEPTIN A7 

Pas një varg skicash dhe paralajmërimeve, 

më fund e kemi 

pritur edhe heqjen e perdes nga 

koncepti i Audi A7 të cilin në 

Ingolstadt e thërrasin Sportback. 

Emri Sportback, siç ka sqaruar drejtori 

i Audit, Rupert Stadler, vjen shkaku i 

linjës “fastback” të cilës i është nënshtruar 

pjesa e prapme e cila bën që kjo 

limuzinë të duket më shumë si kupe 

sportive. 

Theksin e përmendur të dizajnit Audi 

planifikon ta bartë në tërë serinë e saj, 

duke filluar nga modeli A5 Sportback, 

më vonë gjatë këtij viti. 

Nën kapakun e konceptit Sportback 

gjendet motori trelitërsh V6 me 225 

KF i cili automjetit falë marshit S-Tronic 

automatik prej shtatë shpejtësish 

i mundëson kalimin e njëqind kilometrave 

me shpenzim mesatar prej 

gjashtë litrash. 

Paraqitja serike e Audi A7, konkurrentit 

të Porsche Panameras dhe Mercedes 

CLS-it, do të duhej të paraqitej gjatë 

këtij viti. 

35

albsuisse.ch 

EMRI I ISH 

TENISERIT 

SUEDEZ 

36 

KALORI- 

FER 

E 

ARIANËVE 

SECILA 

NGA 

PALËT E 

FUSTANIT 

albsuisse.ch 

KËRCI- 

MTAR 

NË BALET 

GOJËTARI 

KRYE- 

QYTET 

MAROKEN 

SPECIALI. 

I GRAMA- 

TIKËS 

fjalëkryq 

QEN 

GJYETIE 

MBIEMRI 

I ISH 

TENISERIT 

NË FOTO 

FILLI I 

PAMBU- 

KUT 

BUJK 

EMËR 

MASHKULLI 

MUSLIMAN 

LUMË NË 

EVROPË 

KRYEQYTE. 

ARABISË 

SAUDITE 

SHTET I 

LASHTË 

AZIATIK 

SHAHISTI 

ANFGLEZ 

NAJXHEL 

QYTET NË 

SHQIPËRI 

AKTORJA 

HIWORTH 

albsuisse.ch 

SHTRESË E 

ULËT E REVE 

JO ÇIFT 

ISH SHA- 

HISTI JAN 

PASURIA 

E PATUN- 

DUR 

NJËSI E 

ARIT 

albsuisse.ch 

FITIMI 

KRYESOR 

NË LOTARI 

EKIP 

FUTB. 

ITALIAN 

KOMPOZI. 

KOCI 

IT 

KRAHINË 

NË AUSTRI 

TEMP 

STIV 

OWEN 

MIKESHA 

SHQIPTARE 

DURHAM 

I ATICIZMIT 

NJË TRUP 

QIELLORË 

LLOJ 

PËLHURE 

I 

RAKITIZ- 

MIT 


RADIUS 

NIKEL 

DELL 

SHKOJ NË 

KËMBË 

IRIQ 

IRISH REP. 

ARMY 

PJESË E 

NDËRTESËS 

SË KISHËS 

NJËSI 

DETARE E 

GJATËSISË 

URAN 

ON 

LLOJ 

MINERALI 

UNË 

(ITALISHT) 

LLOZI


dashi 

Pershtatja ndaj situatave, qe ndryshojne 

eshte thelbi ne fillim jave. Nga e merkura 

deri ne fund te javes se punes te 

tjeret do te kerkojne, qe ju te jepni perspektiven 

tuaj per nje ceshtje te caktuar. 

Ndihmojini te kuptojne te gjithe panoramen 

qe kane perpara. 

Fundjava eshte nje miks mes njohjeve 

te reja dhe te mos berit asgje. 

gaforrja 

Ne fillim jave do te keni dhe trurin dhe 

muskujt, idete e medha dhe aftesine 

per te pare pertej tyre. Nga e merkura 

deri ne fund te javes se punes mund te 

kete tensione mes jush dhe nje personi 

tjeter. Perpiquni te shihni nga kendveshtrimi 

i tyre. Nga e premtja deri ne 

fundjave beni plane me miqte tuaj dhe 

argetohuni me ta. 

peshorja 

Ju dhe nje person tjeter do ta keni te 

veshtire ti shihni gjerat ne te njejten menyre, 

por kjo nuk do te thote qe te konfiktuoheni 

per kete. 

Nga e merkura deri ne fund te javes se 

punes do te fitoni nje besim te madh ne 

vetvete dhe do te jeni me moralin lart. 

Ne fundjave, sfida eshte te shihni shume 

afer vetes. 

bricjapi 

Ne fillim jave do te luftoni me gjithcka 

keni per te treguar se keni te drejte. 

Beni kujdes qe te veproni me llogjike 

dhe mos u fokusoni tek vogelsirat. 

Te merkuren deri ne fund te javes se 

punes do te preferoni me shume te 

shkembeni ide me koleget se te konfliktuoheni 

per to. Fundjava perfekte per te 

mbyllur projektet. 

horoskop 

demi binjakët 

Po ndjeheni me sociale ne fillim jave apo 

e keni zeruar veten ne nje person te vetem? 

Ndiq instiktin dhe mbaji te hapura 

te gjitha opsionet. Nga e merkura deri 

ne fund te javes se punes do te doni te 

jeni shume te ngarkuar, por a mund ti 

kontrolloni te gjitha. 

Pyeteni me pare veten per kete. Ne 

fundjave do te jeni energjike. 

luani 

Jeni nje muze e vertete ne fillim jave 

dhe mund te frymezoni dike ne fushen 

e romances. Eshte shume e favorizuar, 

qe ti ndani me dike ndjenjat tuaja, nuk 

duhet ti ndrydhni. 


punes beni kujdes qe te mos perfshiheni 

ne pune qe sjane tuajat. Ne fundjave 

ofrojini ndihme njerezve te afert. 

akrepi 

Objektiviteti nuk eshte pika juaj me e 

forte ne fillim jave. Beni mire ti eksploroni 

mire ndjenjat tuaja dhe do te shihni 

se do te shkoni vertet larg. 


punes, yjet ju bejne shume frymezues 

dhe plot me ide. Jeni vertet rrezatues. 

Ne fundjave do te jeni te qete, shijoni 

kete moment. 

ujori 

Ne fillim jave do te jeni shume te ngarkuar 

emocionalisht. Zgjidhja eshte te 

ecni perpara, nese i harroni mund te 

futeni ne telashe. Flisni me nje mik, kerceni, 

bertisni. 

Deri te merkuren deri ne fund te javes 

se punes, do te jetoni dite te shkelqyera. 

Te premten deri ne fundjave merrini gjerat 

lehte. Kujdesuni per shendetin. 

Ne fillim jave do te jeni shume te prirur 

per te ndjekur instiktin. yjet favorizojne 

cdo levizje qe do te beni. Nga e merkura 

deri ne fund te javes se punes do 

te tentoheni per te vepruar impulsivisht, 

nderkohe qe duhet te mendoni dhe per 

pasojat. 

Ne fundjave do te jeni shume te hapur 

per komunikim me njerez te rinj. 

Virgjëresha 

Ne fillim jave do te jete argetuese te punoni 

ne grup dhe do te jeni shume me 

produktive sesa vetem. Nga e merkura 

deri ne fund te javes se punes do ju 

duket se jeni ne disavantazh, por ju e 

keni marre qe deshet, por se keni kuptuar 

ende. E premtja deri ne fundjave do 

te jene ditet me te shkelqyera qe keni 

patur ndonjehere. 

shigjetari 

Nje dreke speciale me nje mik apo nje 

te dashur eshte nje ide e shkelqyer ne 

fillim jave. Nga e merkura deri ne fund 

te javes do te perballeni me nje figure 

autoritare. 

Beni kujdes te tregoni respekt, edhe 

nese nuk e ndjeni. Kohe me te mira vijne 

te premten deri ne fundjave. Do te 

shijoni natyren, por dhe romancen. 

peshqit 

Ndjehesh si peshku pa uje ne fillim jave. 

Mos shikoni anen fizike te problemit. 

Nje ushtrim i vogel do ta sjelle ne forme 

trupin dhe mendjen tuaj. Papritmas nje 

problem nuk duket me aq i pakapercyeshem. 

Dhe ju jeni aq kreative sa te 

gjeni zgjidhje te shumta per problemin 

nga e merkura deri ne fund te javes se 

punes. Fundjave me perspektive. 

37

38 

modë 

dIMRI TË bËN TË bUKUR 

Kush ka thënë që stina e dimrit 

është armike e lëkurës? Sigurisht, i 

ftohti dhe era nuk i bëjnë mirë, por 

kjo periudhë mund të shfrytëzohet 

për të rigjetur formën e plotë. 

Nëse lëkura në stinën e ftohtë nuk mbrohet 

me kujdes, bëhet shumë shpejt e 

thatë, pa ton dhe opake. 

Në fakt agjentët atmosferikë veprojnë në 

pjesën më sipërfaqësore të epidermës 

duke e dehidratuar dhe e bërë delikate. 

Nuk dëmtohen pjesët e thella të saj, që 

janë edhe më delikatet, tek të cilat veprojnë 

rrezet ultravioletë të diellit. 

Rrezet Uva dhe Uvb arrijnë shtresën 

më të thellë të lëkurës, dermën, duke i 

dëmtuar fibrat elastike, pra pikërisht ato 

që sigurojnë jetëgjatësinë dhe freskinë e 

lëkurës. Për këtë arsye nuk është e vërtetë 

që dimri është armiku i lëkurës dhe 

i bukurisë. 

NË VEÇANTI: 

* dimri është stina aleate e kurave të lëkurës 

që zgjasin në kohë: në fakt mund 

të shfrytëzohet për të filluar trajtimet 

specifike që japin rezultate të mira por 

që kërkojnë kohë dhe vazhdimësi... 

* gjatë stinës së gjatë të të ftohtit lëkura 

humb ngjyrën e nxirjes së plazhit dhe 

rigjen natyrën e saj të vërtetë. 

Ja gjithë këshillat për ta shfrytëzuar sa 

më mirë këtë stinë dhe të garantojmë 

një lëkurë të mëndafshtë për pranverën 

e ardhshme dhe për verën, kur dielli do 

të rikthehet për të na goditur. 

ZoNAT KRITIKE 

Bërrylat, gjunjët dhe këmbët janë sigurisht 

pikat më kritike të epidermës. Në 

fakt, këtu lëkura është shpesh pa jetë, e 

shuar dhe e rrudhur. 

Gjatë dimrit, kur trupi, për tu mbrojtur 

nga i ftohti, mbulohet nga bluza dhe 

pallto, gjërat sigurisht nuk rregullohen. 

Lëkura duket sikur hyn në gjendje letargjie 

dhe ngadalëson ritmin e saj fiziologjik. 

Epiderma, shtresa më e hollë dhe 

sipërfaqësore lëkurës, rinovohet çdo 25- 

28 ditë. 


Në çdo rast lëkura nuk arrin më ta mbarojë 

procesin e rinovimit në kohë të shkurtër, 

kështu qelizat e vdekura grumbullohen 

në sipërfaqe duke formuar një 

shtresë të ashpër dhe antiestetike dhe 

i pengojnë qelizave një ringjitje dhe shfaqje 

në sipërfaqe. 

Për ta liruar lëkurën nga qelizat e vdekura 

është i nevojshëm esfolimi, që përfaqëson 

etapën thelbësore për ta mbajtur 

lëkurën sa më gjatë të jetë e mundur 

lëkura e re dhe plot jetë, si dhe ta përgatisim 

për përthithjen e vepruesve aktivë 

të kremrave. mg 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

��

�� 

�� 

• Bodenackerstr. 69 

• 4657 Dulliken 

• Tel.: 062 295 35 36 

oRARI I PUNËS: 

e hënë - e premte 

08:30 - 12:00 

13:30 - 18:30 

e enjte 

08:30 - 12:00 

13:30 - 20:00 

e shtunë 

09:00 - 16:00 

• Risi * Nëse nuk keni kohë 

gjatë javës mundeni të na vizitoni 

edhe të dielave, vetëm na 

telefononi paraprakisht. 

�� 

� � � � �� 

� � � � � � � �� 

� � � � � � � � � � � �� 

�� 

Vernissage-Eröffnung: 

Art-Capedano 

D. Gubetini 

17.02.09 ab 16.00 Uhr, 

bis 28.02 durchgehend geöffnet 

Atelier Capedano 101 

Zurlindenstrasse 215a 

8003 Zürich 

Mehr Informationen unter: www.art-capedano.ch 

4.990.x 2.490.- 

30% - 50% 

lIRIME 

�� 

�� 

- 50% 

- 50% 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

x 

1.200.- 

600.- 

�� 

�� 

3.990.x 2.790.- 

2.900.x 1.590.- 

- 30% 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

- 50%

një vit me pavarësinë e shumëpritur një vit me ... - Albsuisse

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

Template löschen?

Als Template speichern?