Historia i polityka - Zbliżenia Interkulturowe

Pogoda ducha przekłada się na wenę
twórczą: „Ach, Schenk! Moja dusza jest
tak pełna, tak przelewająca się przez brzegi,
że nie mogę inaczej, muszę napisać
parę entuzjastycznych książek”. Pisze pośpiesznie
i łapczywie. Fragmenty wysyła
natychmiast do „Morgenblatt für gebildete
Stände”. Powstały niezapomniane
opisy przyrody i pomników kultury.
Poeta nie stronił przy tym od opisów atmosfery
w małych miasteczkach, a przy
okazji wyrażając pogardę dla arystokracji:
„Jakie jest wielkie zadanie naszych
czasów? Jest nim emancypacja. Nie tylko
Irlandczyków, Greków, Żydów frankfurckich,
indyjskich Murzynów i podobnych
uciśnionych narodów, lecz emancypacja
całego świata, przede wszystkim Europy,
która dostatecznie do tego dojrzała
i uwalnia się obecnie od paska, na którym
ją wiodła nieubłaganie arystokracja, kasta
możnych. Niech sobie kilku filozofujących
renegatów wolności dokonuje subtelnych
łamańców, by nam udowodnić,
że miliony ludzi zostały stworzone na
juczne zwierzęta dla paru tysięcy uprzywilejowanych
jeźdźców. I tak nie zdołają
nas o tym przekonać, dopóki, jak mówi
Voltaire, nie wykażą czarno na białym,
że pierwsi przyszli na świat z siodłami na
plecach, a drudzy z ostrogami u nóg”.
W upalne dni zagląda do kościołów
i upaja się chłodem, określając katolicyzm
mianem komfortowej „religii letniej”
(„Można wygodnie poleżeć w ławkach,
modląc się i grzesząc w myślach,
a madonny w niszach uśmiechają się
przyjaźnie, zaś w rogu stoi zupełnie niepotrzebnie
»brązowe krzesło ratunkowe
sumienia«”).
Pisze kolejne rozdziały Podróży do
Włoch: Die Bäder von Lucca (Kąpiele w Luc-
Norbert Honsza: „O wolności, jesteś złym snem!”
ca), które mają nowelistyczny charakter
oraz Die Stadt Lucca (Miasto Lucca). Zdumiewający
jest realizm w prozie Heinego.
Jego wnikliwe opisy i spostrzeżenia
przerywane są cudownymi degresjami
oraz – jakże inaczej – subtelną ironią.
Chwilami razi jednak patetyczny ton,
jak w Podróży z Monachium do Genui, kiedy
pisze: „Nie wiem naprawdę, czy zasługuję
na to, by mi kiedyś ozdobiono trumnę
wieńcem laurowym. Poezja, jakkolwiek
ją bardzo lubiłem, była mi zawsze tylko
świętą igraszką lub poświęconym środkiem
do celów niebiańskich. Nigdy nie
przywiązywałem wielkiej wagi do sławy
poetyckiej i czy chwalą moje pieśni, czy
je ganią, mało mnie to obchodzi (co akurat
jest nieszczerym wyznaniem – N.H.).
Ale połóżcie mi miecz na trumnie, bo
byłem dobrym żołnierzem w walce o wyzwolenie
ludzkości”.
We Florencji spędza aż dwa miesiące,
czekając na informacje od Schenka
w sprawie nominacji. Tymczasem w monachijskim
czasopiśmie „Eos”, z którym
współpracuje jezuita Ignaz von Döllinger,
ukazuje się artykuł, szkalujący Heinego
jako „bezwstydnego Żyda”, poniewierającego
chrześcijańskie ideały. Wtedy
też dowiaduje się, że fakt opublikowania
w minionym czasie epigramatów Immermanna
dotknął hrabiego Platena, który
teraz szykuje wielką „zemstę literacką”.
Bogu ducha winien Heine nie zaprzątał
sobie specjalnie głowy tymi plotkami, albowiem
osobiście nie żywił nigdy żadnej
urazy do skądinąd dobrego autora ód
i zwolennika orientalizmu. Wstawił się
nawet swego czasu za nim u kilku ludzi,
żeby ratowali go z nędzy.
We Włoszech otrzymuje alarmujące
wieści o ciężkiej chorobie ojca.
33