Îles des Sidrières - Cocoate

places2b.eu - discover & enjoy places in Europe 

Introduction........................................................................ 5 

France ................................................................................. 6 

Îles des Sidrières ................................................................. 7 

La Tour Chappe à Fitou................................................... 16 

Phare de Leucate.............................................................. 18 

Ballade vers Opoul-Perillos .............................................. 23 

Greece............................................................................... 29 

Alykes ............................................................................... 30 

Ano Pavliana .................................................................... 37 

Loutrouvio........................................................................ 43 

Episkopiana ...................................................................... 50 

Italy................................................................................... 56 

Frontone............................................................................ 57 

Mondavio ......................................................................... 65 

Domus del Mito................................................................ 70 

La Cascata del Sasso......................................................... 75 

Wales ................................................................................ 82 

Bryn y Castell ................................................................... 83 

Bwlch y Gorddinan........................................................... 85 

Pengwern Cymunedol ...................................................... 89 

Llech Goronwy................................................................. 97 

- 2 -


- 3 -


- 4 -

Introduction 

We came together in a European project to explore places in 

Fitou and Europe and found ourselves exploring ecology, 

history, economy, culture, politics, language and community. In 

the process we discovered each other, as well as ways of working 

that built bridges across boundaries and opened up the worlds 

of our places to share with travellers passing by. 

We chose places a little distance away from the flood of 

tourists, places we love. 

You are invited to join us at places2b.eu and continue 

creating this guide. 

Enjoy! 


- 5 -

France 


It was the first time that people from Fitou participated in a 

European project. Partly, we did know each other but some of 

us came together for the first time. At the beginning, our group 

was much bigger but during the time we lost some active 

members mostly due to their work obligations. 

The core group continued to meet regularly however, and 

discovered places in and around Fitou, organized some 

roundtables and started thinking about community based 

actions. Over time it unfortunately still proves difficult to 

transmit a perfect understanding of the basis and implications 

of the project, rendering progress much slower than it could be. 

In spite of this the core group has advanced, shared and 

learned together and is proud to present our places2b. 

Discovering places together brought us a new vision of our area 

and how it could be developed for sustainable tourism. Last but 

not least, we got to know each other, made friends in Fitou and 

in other countries. 

Coordinated by http://cocoate.com 

- 6 -


Îles des Sidrières 

ÎLES DES SIDRIÈRES IN SPRINGTIME 

WEB: HTTP://PLACES2B.EU/121 

This beautiful peninsula on the pond Sidrières Salses- 

Leucate is accessible from the cottages of Fitou. 

It is advisable to leave your car at the old winery cooperative 

of Fitou and to proceed on foot. Otherwise you can park your 

car on the left before the last small bridge, at sign "Forbidden". 

After passing under the railway bridge, you go along a little rill, 

where you will still find reeds growing that were once used for 

building the roofs of the fishermen's huts. Further on, you cross 

a small bridge where sometimes a few boats are moored, before 

arriving in the populated area. 

Sidrières is a part of the Regional Nature Park and belongs 

to the town of Leucate. It offers an exceptional view of the old 

- 7 -


castle of Leucate (XI - XVII century), on the Lido (the strip of 

land separating Mediterranean lagoon) with the villages of 

Leucate Plage, Port-Leucate, Barcarès east and the west 

Corbières hills. 

A small number of homes are inhabited the whole year long 

and a pier provides mooring for small boats. The lagoon waters 

are rich in fish such as bream, seabass, mullet, red mullet, 

mussels and oysters amongst others. 

The environment is exceptional, especially in spring with 

flowering white and chocolate tinted asphodels, daffodils, wild 

irises in white, blue and yellow, wild crocuses, small wild tulips, 

pin-flowered tamarisk and pine laden with pollen, oaks with 

dark green foliage, rosemary flowers of a delicate pastel blue, 

thyme flowers in pure white in the wooded area in the centre of 

the peninsula. The sky is always filled with the cries of seagulls, 

of cormorants and the beautiful flight of the pink flamingos. 

This small paradise between heaven and earth, light and 

shadow, calm and turmoil invites you to relax your mind, to 

gently regard nature through your gentle dreams. Here, this 

"theatre" can become a place of extreme conditions with the 

Cers, a northwest wind, and the Sea Wind (Marin), from the 

East, wet and cold. 

Therefore, much attention has to be paid to avoid fires in 

the region, especially in summer, but also all the year round. 

One should always follow the paths indicated and avoid 

picking and trampling the flora of such fragile nature so that 

everyone can take pleasure in it. 

- 8 -


Remember to take your binoculars and your camera with 

you, but should you forget the latter, the memory of the most 

beautiful photos will stay in your mind. 

Cette charmante presqu’île des Sidrières sur l’étang de 

Salses-Leucate est accessible à partir des Cabanes de Fitou. 

Nous vous conseillons de laisser votre véhicule à l’ancienne 

cave coopérative des Cabanes de Fitou et de partir à pied. Sinon 

vous pourrez garer votre voiture sur la gauche avant le dernier 

petit pont, au panneau «interdit». 

Après avoir passé sous le pont de chemin de fer, longé un 

cours d’eau puis l’étang planté de sanils (petits roseaux utilisés 

jadis pour la construction des toitures des cabanes de pêcheurs) 

vous franchirez un petit pont où sont amarrés parfois quelques 

barques pour arriver sur un espace habité. 

Les Sidrières font partie du Parc naturel Régional et de la 

commune de Leucate. 

Elles offrent un panorama exceptionnel sur la colline de 

l’ancien château de Leucate (XIè – XVIIè siècle), sur le lido 

(bande de terre séparant la Méditerranée de l’étang) avec les 

villages de Leucate- plage, Port-Leucate et le Barcarès à l’est et 

le massif des Corbières à l’ouest. 

Quelques constructions abritent des habitants tout au long 

de l’année. Un embarcadère permet l'accostage de petites 

embarcations dont certaines à fond plat adaptées à la navigation 

sur l’étang. Les eaux lagunaires sont riches en poissons tels les 

daurades, loups, muges, rougets, moules, huîtres, etc. 

- 9 -


L’environnement est exceptionnel, surtout au printemps 

avec la floraison des asphodèles aux teintes blanche et chocolat, 

des jonquilles, des iris sauvages blancs, ciels et bleus, des crocus, 

des fritillaires (petites tulipes sauvages) aux fleurs en pointe 

jaunes et bordeaux, des tamaris aux fleurs roses, des pins 

chargés de pollen, des térébinthes aux feuillage vert foncé, des 

romarins aux fleurs d’un bleu pastel délicat, du thym en fleurs 

d’un blanc immaculé, etc qui composent le massif boisé au 

centre de la presqu’île. Plus haut dans le ciel les goélands, les 

mouettes, les cormorans, les flamands rose passent en vol serré, 

organisé toujours ponctué de cris en tout genre. 

Ce petit paradis entre ciel et terre, ombre et lumière, calme 

et tourmente vous invite au repos de l’esprit, aux regards 

bienveillants d’une nature accueillante et aux rêveries. 

Ici ce petit « théâtre » est soumis à des conditions parfois 

extrêmes avec le Cers, vent de nord-ouest, soufflant violemment 

et le Marin, venant de l’est, humide et froid. Donc il convient 

d’être très prudent avec le feu, fléau de notre région surtout en 

été mais aussi en toute saison. Utilisez les sentiers tracés et évitez 

de cueillir et piétiner la flore d’une grande fragilité afin que 

chacun puisse en profiter. 

Pensez à prendre vos jumelles et votre appareil photo et si 

vous oubliez ce dernier, vous garderez, malgré tout, en mémoire 

les plus belles photos de votre séjour à Fitou. 

Questa bella penisola sul laghetto di Sidrières Salses-Leucate 

è accessibile dal Paese di Fitou. Ti consigliamo di lasciare l'auto 

alla vecchia cooperativa vinicola di Fitou e di andare a piedi. 

Oppure puoi parcheggiare la tua auto a sinistra dell'ultimo 

- 10 -


ponticello quando vedi la scritta "accesso vietato". Dopo aver 

superato il ponte della ferrovia, prosegui lungo il piccolo corso 

d'acqua circondato da canne che un tempo venivano usate per 

costruire i tetti delle baracche dei pescatori. Più avanti, 

supererai un piccolo ponte dove a volte sono ormeggiate un 

paio di barchette. Sidrières è parte del Parco Naturale 

Regionale e appartiene alla città di Leucate. 

Offre una vista spettacolare delle colline e del vecchio 

castello di Leucate (XI - XVII secolo), sul Lido (la striscia di 

terra che separa il laghetto Mediterraneo) tra i paesi di Leucate 

Plage, Port-Leucate, Barcarès ad est e di Massif des Corbières 

ad ovest. Alcuni edifici sono abitati in alcuni periodi dell'anno. 

Un molo permette l'attracco di piccole imbarcazioni. Le acque 

della laguna sono ricche di pesci come orate, branzini, triglie, 

triglie rosse, cozze, ostriche ed altri. 

L'ambiente è eccezionale, soprattutto in primavera quando 

si trovano fiori con tinte bianche e color cioccolato, giunchiglie, 

iris selvatici bianchi, blu e gialli, crocu selvatici, piccoli tulipani 

selvatici, tamerici con fiori rosa, pini carichi con pollini, querce 

con fogliame verde fiori di rosmarino di un delicato blu pastello 

e fiori di timo bianchi nell'area boscosa al centro della penisola. 

Dal cielo si sente sempre il verso di qualche gabbiano, 

cormorano o fenicottero. 

Questo piccolo paradiso tra la terra e il cielo, tra la luce ed 

l'ombra, tra la calma e il tumulto, ti invita a rilassare la mente e 

a sognare, con gli occhi su una natura benigna. Qui, questo 

piccolo "teatro" è a volte un luogo di condizioni estreme con il 

Cers, un vento proveniente da nord-est che soffia violentemente 

e il Sailor, dall'est, secco e freddo. 

- 11 -


Di conseguenza bisogna stare molto attenti con le fiamme, 

soprattutto in estate, ma anche durante tutto l'anno. Usa i 

sentieri indicati ed evita di raccogliere e calpestare la 

vegetazione di una natura così fragile in modo che tutti possano 

ammirarla. Cammina lentamente e tieni i tuoi cani al 

guinzaglio. Ricordati di portare con te il binocolo e la 

fotocamera e, se te ne dimentichi, terrai per sempre memoria di 

questo fantastico posto nella tua mente. 

Grazie per averci visitato. 

Ιλ ντε Σιντριέρ Αυτή η όμορφη χερσόνησος στη λίμνη 

Σιντριέρ-Σάλς-Λεκάτ είναι προσβάσιμη από την περιοχή με τις 

εξοχικές κατοικίες του Φιτού. Σας συμβουλεύουμε να αφήσετε 

το αυτοκίνητό σας στον παλιό συνεταιρισμό οινοποιϊας του 

Φιτού και να συνεχίσετε με τα πόδια. Διαφορετικά μπορείτε να 

σταθμεύσετε το αυτοκίνητό σας αριστερά, πριν από την 

τελευταία μικρή γέφυρα με το σήμα «Απαγορεύεται». Αφού 

περάσετε κάτω απ΄τη σιδηροδρομική γέφυρα, θα περπατήσετε 

κατά μήκος ενός ρυακιού, όπου ακόμη και σήμερα φύονται 

καλάμια, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες στο παρελθόν 

για να φτιάχνουν στέγες στις καλύβες τους. 

Πιο κάτω θα διασχίσετε μια μικρή γέφυρα, όπου μερικές 

φορές αγκυροβολούν σκάφη επιδιώκοντας λίγο κατοικημένο 

περιβάλλον. Η Σιντριέρ αποτελεί τμήμα του Εθνικού 

Περιφερειακού Πάρκου και ανήκει στο Δήμο Λεκάτ. Προσφέρει 

μια εξαιρετική θέα προς το λόφο με το παλιό κάστρο (XI-XVII 

αι.), το Λίντο (μια λωρίδα γης που χωρίζει τη λίμνη από τη 

Μεσόγειο) και τα χωριά Λεκάτ Πλάζ, Πόρ-Λεκάτ και 

Μπαρκαρές στα ανατολικά και τον Όγκο των Κορμπιέρ προς 

- 12 -


τα δυτικά. Μερικά κτίρια χρησιμοποιούνται ως κατοικίες 

καθ΄όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μια αποβάθρα επιτρέπει την 

προσάραξη μικρών σκαφών, κυρίως με κοντή καρίνα πλεύσης 

σε ρηχά νερά. Η λιμνοθάλασσα είναι πλούσια σε πολλά είδη 

θαλασσινών όπως τσιπούρες, μπαρμπούνια, λαβράκια, 

κέφαλους, στρείδια κ.λ.π. 

Το περιβάλλον είναι εξαιρετικό, ιδιαίτερα την άνοιξη που 

ανθίζουν άσπροι ασφόδελοι με καφετιές πιτσίλες, άγριες ίριδες 

σε άσπρο, μπλε και κίτρινο χρώμα, άγριοι κρόκοι, μικρές άγριες 

τουλίπες, ταμαρίδες με ροζ λουλούδια, πεύκα φορτωμένα με 

γύρη, βελανιδιές με σκουροπράσινο φύλλωμα, δενδρολίβανο με 

απαλά σιέλ λουλούδια, θυμάρι με κάτασπρα λουλούδια μέσα 

στο δάσος στο κέντρο της χερσονήσου. 

Στον ουρανό ακούγονται συνέχεια γλάροι, κορμοράνοι και 

φλαμίγκος. Αυτός ο μικρός παράδεισος, ανάμεσα σε ουρανό και 

γη, στο φως και τη σκιά, την ηρεμία και το θόρυβο μας καλεί να 

αναπαύσουμε το νου μας και να ονειρευτούμε κοιτάζοντας την 

προσφορά της φύσης. Εδώ, αυτό το μικρό «θέατρο» γίνεται 

μερικές φορές σημείο ακραίων καιρικών φαινομένων, όταν ο 

Σερ, βορειοδυτικός άνεμος και ο Σέιλορ, ανατολικός, υγρός και 

κρύος φυσούν λυσομανώντας. Γι αυτό πρέπει κανείς να είναι 

πολύ προσεκτικός με τις φωτιές, καθ’ όλη τη διάρκεια του 

χρόνου και ειδικά το καλοκαίρι. Χρησιμοποιήστε τα μονοπάτια 

με σήμανση και αποφύγετε να πατάτε τη χλωρίδα, ώστε να 

μπορούν να την απολαύσουν όλοι. Σεβαστείτε κυρίως την 

ησυχία των κατοίκων και κρατάτε το σκύλο σας δεμένο. Μη 

παραλείψετε να φέρετε κυάλια και φωτογραφική μηχανή, αλλά 

ακόμη κι αν τα ξεχάσετε, δεν πειράζει. Η τοποθεσία θα μείνει 

χαραγμένη στη μνήμη σας. 

Σας ευχαριστούμε που μας επισκεφτήκατε. 

- 13 -


Mae'r penrhyn swynol Sidrières ar lagŵn Salses-Leucate yn 

hawdd i fynd iddo oddi wrth Les Cabanes de Fitou. Rydym yn 

eich cynghori i adael eich car yn yr hen gwindy cydweithredol 

Les Cabanes de Fitou a gadael ar droed. Fel arall, gallwch 

barcio eich car ar y chwith cyn y bont fechan diwethaf, cyn yr 

arwydd "gwaharddedig". Ar ôl pasio o dan bont y rheilffordd, 

dilyn y nant a pwll plannu ‘Sanil’ (brwyn bach a ddefnyddid 

gynt ar gyfer adeiladu toeau o gytiau y pysgotwyr) byddwch yn 

croesi pont fechan lle mae cychod yn cael eu angori weithiau. 

Mae'r Sidrières yn rhan o'r Parc Naturiol Rhanbarthol a thref 

Leucate. Mae’n cynnig golygfa eithriadol ar y bryn ble mae 

castell hen Leucate (XI - XVII ganrif), ar y Lido (llain o dir syn 

gwahanu Môr y Canoldir oddi wrth y lagŵn) gyda threfi 

Leucate-Plage, Port-Leucate a Barcarès i'r dwyrain a'r Massif 

des Corbières i'r gorllewin. 

Mae rhai adeiladau yn gartref i breswylwyr drwy gydol y 

flwyddyn. Mae pier yn darparu angorfeydd cychod bach, rhai 

gyda gwaelod gwastad sy'n addas ar gyfer mordwyo ar y lagŵn. 

Mae'r dyfroedd y lagŵn yn cynnwys llawer o bysgod fel y 

merfog, bleiddiaid, hyrddyn, hyrddyn coch, cregyn gleision, 

wystrys, ac ati. Mae'r amgylchedd yn eithriadol, yn enwedig yn 

y gwanwyn gyda cennin Pedr yn blodeuo a siocled-lliw gwyn, 

cennin Pedr, irises awyr gwyn gwyllt a crocuses glas, brith 

(Tiwlipau gwyllt bach) blodau yn blaen melyn a coch tywyll, 

tamarisk gyda blodau pinc, pinwydd llwytho â phaill, dail 

gwyrdd tywyll gyda choed derw, rhosmari flodau cain o pastel 

glas, blodau teim yn gwyn pur, ac ati sy'n gwneud i fyny ochr y 

bryn coediog yng nghanol y penrhyn. Yn gynharach yn y 

gwylanod awyr, gwylanod, mulfrain, fflamingos yn hedfan pasio 

dynn, a drefnwyd hatalnodi'n bob amser gyda cri o bob math. 

- 14 -


Mae hyn yn baradwys sydd rhwng nef a daear, goleuni a 

chysgod, tawel a storm yn eich gwahodd i ymlacio y meddwl, y 

golwg o natur gyfeillgar a chroesawgar breuddwydion. Yma mai 

ychydig "theatr" yn ddarostyngedig i amodau eithafol weithiau 

gyda'r ESRB, gogledd-orllewin gwynt, chwythu yn dreisgar ac 

Marin, o'r. Dwyrain, gwlyb ac oer Felly, dylai fod yn ofalus iawn 

gyda thân, y pla ein rhanbarth yn enwedig yn yr haf ond trwy 

gydol y flwyddyn. 

Defnyddiwch lwybrau sefydledig ac osgoi dewis a sathru y 

fflora o fregus fel y gall pawb eu mwynhau. Arsylwi yn enwedig 

y tawelwch y bobl a chadwch eich ci ar dennyn. Cofiwch fynd 

â'ch sbienddrych ac yn eich camera ac os byddwch yn colli bydd 

eich bod yn cadw, wedi'r cyfan, cofiwch y lluniau mwyaf 

prydferth o'ch arhosiad yn Fitou. 

Diolch i chi i gwrdd â ni. 

- 15 -


La Tour Chappe à Fitou 

LA TOUR DE CHAPPE 


This communication tower operated until the midnineteenth 

century by optical signals. The messages were 

relayed from tower to tower every 15 miles. These towers were 

built on cliffs, they functioned manually by moving their masts 

and articulated arms. From this tower you have a wonderful 

view to the lakes of Leucate and Salses, the Corbières and the 

Mediterranean coast. 

Tour de communication qui a fonctionné jusqu'à la moitié 

du XIXè siècle au moyen de signaux optiques. Les messages 

étaient relayés de tour en tour tous les 15 km. Ces tours étaient 

construites sur des promontoires, leur fonctionnememt était 

manuel à partir de mâts et de bras articulés. Depuis cette tour 

- 16 -


on peut découvrir les étangs de Leucate et de Salses, les 

Corbières et le littoral méditérranéen. 

Questa torre di comunciazione è stata in funzione fino alla 

metà del diciannovesimo secolo grazie a dei segnali ottici. I 

messaggi erano collegati da torre a torre ogni 15 miglia. Queste 

torri erano costruite sulle scogliere, funzionavano manualmente 

grazie al movimento di aste e bracci meccanici. Da questa torre 

si ha una fantastica vista sui laghi di Leucate e Salses, sui 

Corbières e sulla costa Mediterranea. 

Ο Μυτερός Πύργος στο Φιτού. Αυτός ο Πύργος 

επικοινωνίας λειτουργούσε μέχρι τα μέσα του 19ου αι. με οπτικά 

σήματα. Τα μηνύματα αναμεταδίδονταν από πύργο σε πύργο 

κάθε 15 μίλια. Οι πύργοι ήταν κτισμένοι πάνω σε κορφές και η 

μετάδοση γινόταν χειροκίνητα, κουνώντας ιστία και αρθρωτούς 

βραχίονες. Απ’ τον Πύργο του Φιτού έχουμε μια θαυμάσια θέα 

προς τις λίμνες Λεκάτ και Σάλς, προς την περιοχή Κορμπιέρ και 

προς τις ακτές της Μεσογείου. 

Gweithredodd y twr cyfathrebu yma tan canol y bedwaredd 

ganrif ar bymtheg. Gweithiodd trwy defnyddio signalau optegol. 

Trosglwyddodd y negeseuon o dŵr i dŵr bob 15 milltir. 

Adeiladwyd y tyrau ar glogwyni, cafodd eu gweithredu drwy 

symud eu breichiau a mastiau cymalog gyda llaw. O'r twr mae 

gennych olygfa gwych i'r llynnoedd Leucate a Salses, y 

Corbières ac arfordir y Môr Canoldirol. 

- 17 -


Phare de Leucate 

LE PHARE 


Like a "pyramid" with white hemmed red-brown bricks on 

the edges, the Leucate lighthouse towers 66 meters above sea 

level. The construction itself is 20 meters high and was opened 

in April 1951. 

At this location, you can feel the stormy wind that blows 

over the edge of the cliff. Built on scrubland, the environment of 

the lighthouse is as much historical as environmental. Historical 

because the remains of the walls, tunnels and caves date from 

the destruction of old barracks blown up at the end of the last 

world war. 

Botanical, as a result of the 450 acres which were acquired 

by Natura 2000 to protect plants such as the woolly brachiopods 

- 18 -


(grass for the sheep), Little Violet, the Saladelle and many 

others. Needless to say that one should not gather the plants! 

A few technical details: the lamp of the lighthouse can be 

seen from up to 25 km. Its code is 2 flashes every 10 seconds. 

From the lighthouse you can walk along the cliffs to the 

beaches of La Franqui. Be careful, do not climb on the walls 

nor venture too close to the edge of the cliff in high winds. 

Thanks to Mr Laurent Simons, the lighthouse keeper who took 

us on a guided a tour and provided this information. 

Telle une « pyramide » blanche ourlée de briques brunrouge 

sur les bords, le phare de Leucate se dresse à environ 66 

m au-dessus du niveau de la mer. Sa construction elle-même 

haute de 20 m a été inaugurée en avril 1951. 

C’est un rendez-vous de marcheurs qui viennent se 

confronter aux vents tempétueux qui soufflent sur le plateau de 

cette falaise. Là, bâti sur la garrigue, ce phare possède un 

environnement tant historique que botanique. Historique, car 

des restes de murs, tunnel et grottes datent de la destruction 

d’anciennes casernes dynamitées à la fin de la dernière guerre. 

Botanique, car 450 ha ont été acquis par Natura 2000 pour 

protéger des plantes telles que : le Brachipode Laineux (herbe à 

moutons), la Petite Violette, la Saladelle. 

Un peu de technique : la lampe de ce phare porte jusqu’à 25 

km. Son code est de 2 éclats toutes les 10 secondes. Depuis le 

phare il est possible d'atteindre les plages de La Franqui en 

passant par la falaise. Évitez de cueillir des plantes, de monter 

- 19 -


sur les murettes et de vous aventurer près du bord de la falaise 

par grand vent. 

Merci à Mr Laurent Simons, gardien de phare de Leucate 

pour ces renseignements. 

Come una "piramide" con mattoni rossi e marroni con il 

bordo bianco si eleva la torre del faro di Leucate a 66 metri sul 

livello del mare. 

La costruzione stessa è alta 20 metri ed è stata aperta nell' 

Aprile 1951. In questo posto puoi sentire il vento in tempesta 

che soffia sulla cima della scogliera. Costruito sulla macchia, 

questo faro è circondato da flora antica ed ornamentale. 

Storicamente, come ci dimostrano i resti di mura, tunnel e 

caverne, questo posto risale alla fine dell'ultima guerra, dopo la 

distruzione della vecchia caserma saltata in aria appunto alla 

fine della guerra. 

Particolarmente importante è la flora, oltre 450 ettari che 

sono stati acquisiti da Natura 2000 per proteggere piante come 

la "brachipoda lanosa" (erba per le pecore), la Violetta, la 

Saladella e molte altre. Inultile dire che non dovresti raccogliere 

le piante! 

Un paio di dettagli tecnici: la lampada del faro può essere 

vista fino a 25 km di distanza. La sua frequenza è di 2 lampeggi 

ogni 10 secondi. Dal faro possiamo camminare lungo le 

scogliere fino alle spiagge di La Franqui. 

State attenti a non arrampicarvi lungo le mura della 

scogliera e di non avventurarvi vicino ai margini quando soffia 

forte il vento. 

- 20 -


Un ringraziamento al Sig. Laurent Simons, il guardiano del 

faro, che ci ha portato a fare una visita guidata e ci ha fornito 

queste informazioni sul faro. 

Σαν άσπρη 'πυραμίδα' στριφωμένη με καφεκόκκινα τούβλα 

στις άκρες, ο φάρος του Λεκάτ υψώνεται σε υψόμετρο 66 

μέτρων πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Η κατασκευή του, 

ύψους 20 μέτρων, ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 1951. 

Είναι ένα συχνό σημείο συνάντησης των περιπατητών, που 

έρχονται να αντιπαρατεθούν στους θυελλώδεις ανέμους που 

φυσούν σ'αυτήν την απόκρημνη ακτή. Εκεί, χτισμένος μέσα στη 

χαμηλή θαμνώδη βλάστηση, ο φάρος περιτριγυρίζεται από ένα 

σημαντικό ιστορικό και βοτανικό περιβάλλον. 

Περιβάλλον ιστορικό, καθώς ερειπωμένα τείχη, σήραγγες 

και σπηλιές χρονολογούνται από την ανατίναξη των παλιών 

στρατώνων στο τέλος του 2ου παγκόσμιου πολέμου και 

βοτανικό, καθώς 450 στρέματα υιοθετήθηκαν από το 

Πρόγραμμα Νατούρα 2000 για να προστατευθούν φυτά όπως 

το 'μάλλινο βραχύποδο' (τροφή για πρόβατα), η Μικρή Βιολέτα, 

η Λεβάντα της θάλασσας κ.ά. Μερικές τεχνικές λεπτομέρειες: η 

λάμπα του φάρου φωτίζει σε απόσταση 25 χλμ. 

Ο ρυθμός του είναι 2 λάμψεις κάθε 10 δευτερόλεπτα. Από 

το φάρο μπορείτε να περπατήσετε μέχρι τις παραλίες του Λα 

Φρανκί, περνώντας από την απόκρημνη ακτή. 

Αποφύγετε να μαζέψετε φυτά, να σκαρφαλώσετε στους 

τοίχους ή να πλησιάσετε πολύ στις άκρες των βράχων, όταν 

φυσάει δυνατός αέρας. Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Λωράν 

Σιμόν, φύλακα του φάρου του Λεκάτ, για όλες αυτές τις 

πληροφορίες. 

- 21 -


Fel "pyramid" gyda brics gwyn sy'n coch-frown ar yr 

ymylon, mae goleudy Leucate yn tyru 66 metr uwchben lefel y 

môr. Mae'r adeilad ei hun yn 20 metr o uchder ac fe'i hagorwyd 

ym mis Ebrill 1951. 

Yn y lleoliad hwn, gallwch teimlo y gwyntoedd stormus sy'n 

chwythu dros ymyl y clogwyn. Wedi ei adeiladu ar dir prysg, 

mae amgylchedd y goleudy mor hanesyddol ac yw'n 

amgylcheddol. Hanesyddol am fod olion muriau, twneli a 

ogofâu yn dyddio o'r ddinistrio yr hen baracs a'i ffrwydrwyd ar 

ddiwedd y rhyfel byd diwethaf. 

Botanegol, o ganlyniad y 450 erw a gafodd eu caffael gan 

Natura 2000 i ddiogelu planhigion, fel braciopodau gwlanog 

(glaswellt ar gyfer y defaid), Violet Bach, Y Saladelle a llawer o 

rai eraill. Diangen dweud na ddylai un gasglu'r planhigion! 

Ychydig o fanylion technegol: gall lamp y goleudy cael ei 

weld o hyd at 25 km. Ei cod yw 2 fflach bob 10 eiliad. O'r 

goleudy gallwch gerdded ar hyd y clogwyni at traethau La 

Franqui. Byddwch yn ofalus, peidiwch â dringo ar y waliau na 

mento yn rhy agos at ymyl y clogwyn mewn gwyntoedd uchel. 

Diolch i Mr Laurent Simons, ceidwad goleudy a gymerodd 

ni ar daith dywysedig a darparu'r gwybodaeth yma. 

- 22 -


Ballade vers Opoul- 

Perillos 

THE RUINS OF THE CHATEAU PERILLOS 


Leave Fitou in direction of Opoul by using the old road 

through the Garrigue, you will pass the old Platriere and the old 

Roman road, cross the Garrigue and leave the Mas d'en Bac on 

your left to finally arrive in Opoul. You will see new buildings 

and those of the old Opoul, leaning on the side of a hill. The 

village is friendly, take a rest and a drink at the Blue Lizard 

(where you can also listen to good live music). Continuing to 

Estagel you leave the village and you see on your right a 

limestone plateau with the ruins of a fortified town from the 

twelfth century. 

- 23 -


This is a very historic place and was a frontier post on the 

former border between France and Spain. Today, vineyards 

border the Garrigue with its typical vegetation. In climbing up 

to the ruins of the ancient fortress you will find a fantastic view 

over an extraordinary landscape. 

And later on, when you continue the road trip (on foot or by 

car, depending on your time and condition) you will arrive in a 

"mysterious" village abandoned since the 1970s. This is Perillos. 

Walking through the village in silence, you will see the ruins of 

the ancient castle, feel an extraordinary atmosphere and 

discover the beautiful scenery. You can still find the cemetery 

and the church and various old streets. All is not dead in that 

abandoned village, but it's up to you to discover its secrets. 

Returning to Fitou you will pass by caves full of the traces of 

travelers from long ago, the easily accessible cliffs and the 

farmhouses. 

You will see, not all is dead there... 

De Fitou vous vous dirigez vers Opoul, sur une ancienne 

route qui vous fera passer devant une ancienne mine de gypse 

puis sur la « pared antique » (ancienne voie romaine) et 

traverser la garrigue en laissant sur la gauche le Mas d’en Bac. 

Vous verrez alors les constructions nouvelles puis celles du vieil 

Opoul adossées au flanc de la colline. Le village est 

sympathique, surtout en vous désaltérant au Lézard Bleu (on y 

écoute aussi de la bonne musique avec des vrais musiciens, c’est 

annoncé.) 

En continuant vers Estagel vous quittez le village et voyez, 

sur votre droite un plateau calcaire avec des ruines : c’est le 

- 24 -


château cité du XII ème siècle. Il sera au cours de l’Histoire très 

malmené par les Français et les Espagnols car château-frontière 

Vous allez côtoyer non seulement les vignes, rares ressources 

exploitables en ces lieux, mais aussi bien entendu la garrigue 

omniprésente. Et bien sûr vous grimperez tout là-haut, dans les 

ruines de l’ancienne forteresse qui s’offriront à vos yeux en 

même temps qu’un paysage extraordinaire. 

On ne vous en dit pas plus. Et après cette escapade 

continuez la route (à pied ou en voiture, selon) vers un 

« mystérieux » village abandonné dans les années 1970. Il s’agit 

de Perillos. En y montant, regardez à droite et à gauche vous 

découvrirez de somptueux paysages. En parcourant les ruines 

du village vous marcherez dans un silence, vous verrez les ruines 

de l’ancien château, vous sentirez une ambiance extraordinaire. 

Vous découvrirez le cimetière en y prenant garde ainsi que 

l’église et les divers passages. 

Tout n’est pas mort dans ce village abandonné. On y 

subsiste encore mais c’est à vous de le découvrir. En revenant 

vous apercevrez dans la garrigue des lieux énigmatiques telle 

cette grotte géologique, facile d’accès, parcourue depuis les 

temps immémoriaux (voir les traces des signes), ainsi que ces 

falaises d’escalade et ces mas. 

Quand on vous disait que tout n’était pas mort... 

Lascia Fitou vai in direzione Opoul utilizzando la vecchia 

strada attraverso Garrigue, attraverserai il vecchio Platriere e 

l'antica via romana, attraversa la Garrigue e lascia Mas d'en Bac 

alla tua sinistra per arrivare finalmente ad Opoul. 

- 25 -


Qui vedrai i nuovi edifici e quelli della vecchia Opoul, 

appoggiati sul versante della collina. Il paese è accogliente, 

prenditi una pausa e qualcosa da bere al Blue Lizard (dove 

potrai anche ascoltare della buona musica dal vivo con veri 

musicisti). 

Continuando verso Estagel lascerai il paese e vedrai alla tua 

destra un altopiano calcareo con delle rovine: un castello del 

XII secolo. Questo è un posto molto storico, era un castello di 

frontiera sul vecchio confine tra Francia e Spagna. Oggi, i 

vitigni, costeggiano la Garrigue con la sua vegetazione 

tradizionale. 

E quando si sale fino alle rovine dell'antica fortezza si può 

godere di una fantastica vista su un paesaggio straordinario. E 

ancora più avanti, continuando il percorso (a piedi o in 

macchina, a secondo del tempo a disposizione e delle condizioni 

metereologiche) giungerai in un "misterioso" villaggio 

abbandonato dagli anni '70. Questo è Perillos. 

Passeggiando in silenzio attraverso il paese,vedrai le rovine 

dell'antico castello, avrai la sensazione di una straordinaria 

atmosfera che ti permetterà di scoprire un meraviglioso 

scenario. Si possono ancora vedere il cimitero e la chiesa e 

diverse vecchie strade. Non tutto è morto in questo villaggio 

abbandonato, ma sta a te scoprire i suoi segreti. 

Tornando indietro, passerai vicino ad una grotta piena di 

immemorabili tracce degli antichi viaggiatori, dirupi facilmente 

accessibili e le cascine. 

Vedrai che non tutto è morto là... 

- 26 -


Αφήστε το Φιτού με κατεύθυνση το Οπούλ, 

χρησιμοποιώντας τον παλιό δρόμο μέσα απ΄την Γκαρίγκ, 

περάστε απ΄την παλιά Πλατριέρ και την παλιά Ρωμαϊκή οδό, 

διασχίστε την Γκαρίγκ και αφήστε την Μας ντ΄αν Μπακ στα 

αριστερά σας. Θα καταλήξετε στο Οπούλ. Θα δείτε καινούργια 

κτίρια καθώς επίσης και τα παλιά να γέρνουν στην πλευρά ενός 

λόφου. Το χωριό είναι φιλικό, ξεκουραστείτε και πιείτε ένα ποτό 

στο «Μπλου Λίζαρντ» όπου μπορείτε να ακούσετε και καλή 

ζωντανή μουσική. 

Συνεχίζοντας προς το Εσταζέλ, αφήνετε το χωριό και στα 

δεξιά σας θα δείτε ένα ασβεστολιθικό πλατώ με τα ερείπια ενός 

κάστρου του 12ου αι. Η περιοχή είναι μεγάλης ιστορικής αξίας 

καθότι το κάστρο αποτελούσε σημείο των συνόρων μεταξύ 

Γαλλίας και Ισπανίας στο παρελθόν. Σήμερα οι αμπελώνες 

αποτελούν τα σύνορα προς την Γκαρίγκ με την ιδιαίτερη 

χαμηλή βλάστηση. Απ΄την κορυφή του αρχαίου κάστρου θα 

έχετε μια φανταστική θέα ενός εξαιρετικού τοπίου. 

Πιο κάτω, συνεχίζοντας τη διαδρομή (με τα πόδια ή με το 

αυτοκίνητο, ανάλογα με τις συνθήκες και το χρόνο που 

διαθέτετε) θα φτάσετε σ΄ένα μυστηριώδες, εγκαταλελειμμένο 

από το 1970 χωριό. Είναι το Περιλός. Περπατώντας σιωπηλά 

μέσα στο ερειπωμένο χωριό, θα συναντήσετε τα ερείπια του 

αρχαίου κάστρου, θα αισθανθείτε μια ασυνήθιστη ατμόσφαιρα 

και θα ανακαλύψετε το όμορφο τοπίο. 

Θα ανακαλύψετε το κοιμητήριο, την εκκλησία και πολλές 

διαβάσεις. Δεν είναι εντελώς νεκρό αυτό το εγκαταλελειμμένο 

χωριό, εξαρτάται όμως από σας τους ίδιους να ανακαλύψετε τα 

μυστικά του. Στην επιστροφή θα περάσετε από τους βράχους, 

από τα αγροτόσπιτα και από ένα σπήλαιο με ίχνη πρώην 

σημαδιών των ταξιδιωτών του παρελθόντος. 

- 27 -


Θα δείτε ότι δεν είναι εντελώς νεκρό…… 

Gadewch Fitou yng nghyfeiriad Opoul gan ddefnyddio’r 

hen ffordd trwy’r Garrigue, gwnewch basio’r hen Platiere a’r 

ffordd Rufeinig, croeswch y Garrigue a gadewch y Mas d’en 

Blanc ar eich chwith i gyrraedd Opoul. 

Gwelwch adeiladau hen a newydd y pentre’ yn pwyso ar 

ochr y bryn. Mae’r pentre’ yn gyfeillgar, cymerwch hoe fach a 

diod yn y Blue Lizard (lle mae’n bosib gwrando ar gerddoriaeth 

byw). Wrth fynd ymlaen at Estagel, rydych yn gadael y pentre’ a 

gweld ar y dde llwyfandir calchfaen gydag adfeilion caer hynafol 

o’r ddeuddegfed ganrif. Mae hwn yn le hanesyddol iawn ac yn 

barth ffiniol ar yr hen ffin rhwng Ffrainc a Sbaen. 

Heddiw, mae gwinllannoedd yn ffinio’r Garrigue a’i 

lystyfiant nodweddiadol. Wrth ddringo at yr adfeilion cewch 

olygfa arbennig ar draws tirwedd hynod. Bellach ymlaen, 

cyrhaeddwch bentref dirgel, unig, gwag ers y 1970au. Hwn yw 

Perillos. Wrth gerdded yn ddistaw trwy’r pentref, gwelwch 

adfeilion yr hen gastell a theimlo’r awyrgylch hynod, wrth 

ddarganfod y golygfeydd hard. Mae’n bosib darganfod yr hen 

strydoedd, y fynwent a’r eglwys. 

Nid yw popeth yn ofer yn yr hen bentref unig ond mae fyny 

i chi i ddarganfod ei gyfrinachau. Wrth ddychwelyd I Fitou 

byddwch yn pasio heibio ogofau sy’n llawn olinau teithwyr 

amser maith yn ôl, clogwyni cyraeddadwy a’r ffermdai. 

Gwelwch nad yw popeth yn marw fanno… 

- 28 -

Greece 


We were motivated to participate in the project by our wish 

to highlight unknown beautiful places on the island of Corfu 

with the aim of attracting tourists, thus creating job 

opportunities for the locals, to contribute to the integration in 

tourism and promotion of our cultural heritage, to emphasize 

on the importance of promoting alternative ways of tourism 

which have a future in Corfu. Also we thought that cooperation 

with other European countries, exchanging knowledge and 

experience with them would help us, and it did, carry out the 

project in a more efficient way and with a fruitful outcome. 

With the project we could improve our skills at research, text 

writing, ICT, English and disseminating the project to the wider 

community and socializing with people willing to get involved, 

could reinforce our extroversion and opening to the local 

society. 

coordinated by Second Chance School of Corfu, 

http://sde-kerkyr.ker.sch.gr 

- 29 -

Alykes 


FLAMINGOS AT THE LEFKIMMI LAGOON 


In the south part of Corfu island, at 42 km from the capital, 

there is Lefkimmi, a small and picturesque town with narrow 

streets, tall buildings, traditional “kafenia” , little squares and 

old grannies still dressed in their traditional costumes. To the 

east of Lefkimmi, there is the lagoon and the saltern area 

extended at 1050 acres. 

During the Venetian period and afterwards, working at the 

saltern was considered a “drudgery” because of the very hard 

working conditions there. Later, from just after world war 2 until 

1988, when the saltern stopped functioning, working at the 

saltern was a very good income source for the inhabitants of 

Lefkimmi. 

- 30 -


The visitor to the saltern will be given the chance to know 

the local history which is common with the whole island one: D’ 

Anjou (1274-1386), Venetians (1386-1797), French-Russians 

(1797-1814), British (1814-1864), Greeks (1864-today). The old 

buildings at the saltern i.e the engine room, the weighing room, 

the guard-house, bring back memories connected with the 

inhabitants some of whom are still in life and their narrations 

reveal a lot of historical, social and cultural information. 

Apart from the rich history of the area, the visitor will have 

the opportunity to know one of the most important water 

reserves of our country. The Lefkimmi lagoon is the habitat of a 

lot of birds (impressive pink flamingos, ducks, haggards, 

marabous, goldfinches, seagulls, yellow wagtails) as well as many 

rare herb species. 

In 1993, the buildings were granted to the municipality of 

Lefkimmi, in 1999 their restoration started and since 2009 they 

have been housing the local Environmental Education Centre 

whose tasks are: to promote viable development, to protect 

ecological balance, to realise educational projects / research / 

seminars, to create networks and to produce educational 

material. 

Στο νότιο μέρος του νησιού και σε απόσταση 42 χλμ από 

την πόλη της Κέρκυρας βρίσκεται η Λευκίμμη, γραφική 

κωμόπολη με στενούς δρόμους, ψηλά κτίρια, πλατειούλες, 

παραδοσιακά καφενεία και …γιαγιάδες ντυμένες ακόμα και 

σήμερα με την παραδοσιακή φορεσιά. 

Ανατολικά της Λευκίμμης βρίσκεται η λιμνοθάλασσα και ο 

χώρος των αλυκών με έκταση 1050 στρέμματα. Την περίοδο 

- 31 -


της Ενετοκρατίας και μετέπειτα η εργασία στις αλυκές 

εθεωρείτο «αγγαρεία» λόγω των πολύ σκληρών συνθηκών 

εργασίας. Αργότερα, τη μεταπολεμική εποχή και μέχρι το 1988 

οπότε και σταμάτησε η λειτουργία τους, η εργασία στις αλυκές 

αποτελούσε για τους κατοίκους μια καλή πηγή εισοδήματος. 

Ο επισκέπτης των αλυκών έχει την ευκαιρία να γνωρίσει 

την ιστορία του τόπου, κοινή με την ιστορία όλου του νησιού: 

Ανδηγαβοί (1274-1386), Ενετοί (1386-1797), Γάλλοι, Ρώσοι 

(1797-1814), Άγγλοι (1814-1864), Ελληνικό κράτος (1864σήμερα). 

Τα παλιά κτίρια των εγκαταστάσεων των αλυκών 

δηλ. οι αποθήκες αλατιού, το μηχανοστάσιο, το φυλάκιο, το 

ζυγιστήριο, ζωντανεύουν μνήμες άμεσα συνδεδεμένες με τους 

κατοίκους πολλοί εκ των οποίων βρίσκονται ακόμα εν ζωή και 

από τις μαρτυρίες και διηγήσεις μπορεί κανείς να αντλήσει 

πολλά στοιχεία κοινωνικά, πολιτισμικά, ιστορικά. 

Εκτός όμως από την πλούσια ιστορία των αλυκών, ο 

επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει έναν από τους πιο 

αξιόλογους υγροβιότοπους της πατρίδας μας. Η λιμνοθάλασσα 

της Λευκίμμης αποτελεί κατοικία ενός πλήθους πτηνών 

( εντυπωσιακά φλαμίνγκο, πάπιες, γερακίνες, ερωδιοί, 

καρδερίνες, γλάροι, κιτρινοσουσουράδες) και πολλών σπάνιων 

ειδών φυτών. 

Το 1993 τα κτίρια παραχωρήθηκαν στο Δήμο 

Λευκιμμαίων , το 1999 ξεκίνησε η επισκευή τους και από το 

2009 στεγάζεται εδώ το ΚΠΕ Λευκίμμης, έργο του οποίου είναι 

να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη, την προστασία της 

οικολογικής ισορροπίας, την υλοποίηση περιβαλλοντικών 

προγραμμάτων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων, την 

εκπαιδευτική έρευνα, τη δημιουργία δικτύων και την παραγωγή 

εκπαιδευτικού υλικού. 

- 32 -


La petite et pittoresque ville de Lefkimmi se trouve dans la 

partie sud de l’Ile, a 42 km de la capitale. Dans les rues étroites 

remplies de bâtiments traditionnels « Kafenia » et petites 

squares on voit des vieilles dames toujours habillées en costumes 

traditionnelles. A l’est de Lefkimmi est situé le lagon et des 

salines qui s’étendent sur 1050 acres. 

Pendant la période Vénitienne, travailler aux salines était 

considéré comme une corvée à cause des conditions de travail 

très difficile. Par la suite, âpres la 2eme guerre mondiale et 

jusqu’en 1988 quand les salines n’étaient plus exploitées, elles 

étaient devenues une bonne source de revenu pour les habitants. 

L’histoire des salines et de toute l’ile est racontée aux visiteurs : 

D’Anjou (1274-1386), Vénétienne (1386-1797), Franco-russe 

(1797-1814), Britannique (1814-1864), Grec (1864-au présent). 

Les vieux bâtiments des salines (la salle des machines, la salle de 

pesage, la salle des gardes) rappellent des souvenirs des vieilles 

personnes encore en vie qui dévoilent beaucoup d’histoire du 

lieu. 

En plus de l’histoire de la région le visiteur aura aussi 

l’occasion de voir une des plus importantes réserves d’eau du 

pays. Le lagon de Lefkimmi hébergent énormément d’oiseaux 

(des flamants roses, des canards, des marabouts, des mouettes 

entre autres) ainsi que des herbes rares. En 1993 les vieux 

bâtiments était donnés a la municipalité de Lefkimmi et en 1999 

a commencé leur restauration. 

Depuis 2009 ils accueillent le Centre d’éducation sur 

l’environnement dont les taches sont de promouvoir l’équilibre 

écologique, de mettre en œuvre des projets éducatifs/de 

- 33 -


recherche /séminaires, de créer des réseaux et des matériaux 

éducatifs. 

Nella parte sud dell'isola di Corfù, a 42 km. dalla capitale, 

c'è Lefkimmi, un piccolo e pittoresco paese con strade strette , 

palazzi alti, tradizionali "kafenia"picole piazze e .vecchie 

nonnine ancora vestite con i loro costumi tradizionali. 

Ad est di Lefkimmi, c'è una laguna e l'area salina che si 

estende per 1050 acri. durante il periodo Veneziano ed anche 

più tardi ,lavorare nelle saline era considerato un " lavoro 

ingrato" a causa delle condizioni lavorative molto dure. Più 

tardi , quasi subito dopo la seconda guerra mondiale fino al 

1988, quando hanno smesso di funzionare le saline, lavorare li 

era una buona fonte di reddito per gli abitanti di Lefkimmi. 

Ai turisti delle saline verrà data la possibilità di conoscere la 

storia locale che è comune a quella di tutta l'isola :D'anjou 

(1274-1386),Veneziani(1386-1797), Francesi-Russi (1797-1814), 

Brittanici (1814-1864), Greci (1864-oggi) I vecchi palazzi nelle 

saline es. la sala macchine, la stanza della pesa, guardina, 

riportano indietro ricordi collegati agli abitanti alcuni dei quali 

sono ancora in vita ed i loro racconti rivelano molta storia, ed 

informazione sociale e culturale. 

A parte la ricca storia collegata alla zona, il turista avrà 

l'opportunità di conoscere una delle più importanti riserve 

idriche del nostro paese.La laguna di Lefkimmi è l'habitat di 

molti ucelli (impressionanti fenicotteri rosa, anatre,uccelli 

selvatici, marabù, cardellini, gabbiani, cutrettole gialle) come 

anche molte spezie aromatiche rare. 

- 34 -


Nel 1993, i palazzi sono stati concessi alla municipalità di 

lefkimmi, nel 1999 è iniziata la loro restaurazione e sin dal 2009 

hanno ospitato il Centro Locale di Educazione all'ambiente i sui 

compiti sono:promuovere sviluppo fattibile, proteggere un 

equilibrio ecologico, realizzare progetti educativi/ricerche/ 

seminari, creare reti e produrre materiali educativi. 

Yn y rhan ddeheuol ynys Corfu, 42 km o'r prif ddinas, mae 

Lefkimmi, tref fechan a hardd gyda strydoedd cul, adeiladau 

tal, traddodiadol "kafenia", sgwariau bach a..... hen neiniau dal 

wedi gwisgo yn eu gwisgoedd traddodiadol. I'r dwyrain o 

Lefkimmi, ceir y lagŵn a'r ardal saltern sy'n ymestyn i 1050 erw. 

Yn ystod y cyfnod Fenisaidd ac wedi hynny, 'roedd gweithio yn y 

saltern yn cael ei ystyried yn "diflastod" oherwydd yr amodau 

caled iawn yn gweithio yno. 

Yn ddiweddarach, ddim ond ar ôl yr ail ryfel byd tan 1988, 

pan fydd y saltern rhoi'r gorau i weithredu, 'roedd gweithio yn y 

saltern yn ffynhonnell incwm da iawn i drigolion Lefkimmi. 

Bydd ymwelydd â'r saltern yn cael y cyfle i wybod hanes lleol 

sy'n gyffredin â'r ynys gyfan : D 'Anjou (1274-1386), Venetians 

(1386-1797), FfrangegRwsiaid (1797-1814), Prydeinig 

(1814-1864), Groegiaid (1864 - heddiw). Mae'r hen adeiladau 

yn y saltern h.y. yr ystafell beiriant, yr ystafell pwyso, y Ty 

gwarchod , yn dod yn ôl atgofion sy'n gysylltiedig â thrigolion 

rai ohonynt sy'n dal yn fuw a'u hanesion yn datgelu llawer 

gwybodaeth cymdeithasol , diwylliannol a hanesyddol. 

Ar wahân i'r hanes cyfoethog yr ardal, bydd ymwelydd yn 

cael cyfle i adnabod un o'r cronfeydd dŵr mwyaf pwysig o'n 

gwlad. Mae'r lagwn Lefkimmi yn gynefin llawer o adar 

- 35 -


fflamingos pinc trawiadol, hwyaid, haggards, marabous, nico, 

gwylanod, siglennod melyn) yn ogystal â rhywogaethau prin 

perlysiau lawer. 

Yn 1993, hawlwyd yr adeiladau yi'r bwrdeistref o Lefkimmi, 

yn 1999 dechreuodd eu hadfer ac ers 2009 maent wedi bod yn 

gartref i'r Ganolfan Addysg Amgylcheddol lleol. Ei dasgau yw: i 

hyrwyddo datblygiad ddichonadwy, i ddiogelu cydbwysedd 

ecolegol, i wireddu prosiectau addysgol / ymchwil / seminarau, 

i greu rhwydweithiau ac i gynhyrchu deunydd addysgol. 

- 36 -


Ano Pavliana 

OLD VILLAGE STREET 


Ano Pavliana is situated in the south part of the island at a 

height of 250 m.and at a distance of 19 km. from Corfu town. 

It has a population of 446 inhabitants. 

The village name comes from the Pavlican Byzantine 

mercenaries who settled in south Corfu as guards. What is 

strikingly noticeable about Ano Pavliana is that here lived in 

their own properties a great number of lords, nobles, poets, 

politicians: Don Kamilo, Pitsiako, Romantzas, Peroukas, 

Bitzaras, Pikoulas, Kefalinos, Kiritsis, Kakavas, Fortsigos, 

Gavalas, Petritis, the German ambassador Feltch, the English 

diplomat Joseph Chialton, the famous Greek composer 

- 37 -


Nikolaos Mantzaros who composed the music of the greek 

anthem. 

Among the other sights of the village there is Saint 

Dimitrios church (patron saint of Pavliana) which was built in 

1700. Its temple and icons were made by famous painters of the 

Seven Islands School. 

There is also Saint Helias chapel built on the top of the hill 

where we can go only on foot. However the marvelous view of 

all the south part of the island will compensate us. Finally there 

is the magnificent beach of Paramonas. 

A lot of fiesta take place every summer in Ano Pavliana, 

usually in the area of the churches. Traditions are still kept alive 

in the village and they appear in the cultural festivities in which 

the two dancing groups and the theatrical one usually 

participate. These festivities are always organised for charity by 

the local cultural and environmental associations. 

Η Άνω Παυλιάνα βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νησιού 19 

χλμ. ΝΔ της πόλης της Κέρκυρας και σε υψόμετρο 250 μ. Έχει 

446 κατοίκους. 

Οι κάτοικοι της Άνω Παυλιάνας είναι παλιοί Παυλικιανοί 

Μισθοφόροι του Βυζαντίου που εγκαταστάθηκαν στη Νότια 

Κέρκυρα για να τη φυλάνε. Στην Άνω Παυλιάνα έζησαν 

ονομαστοί άνθρωποι, ευγενείς και άρχοντες της Κέρκυρας που 

είχαν εδώ τις ιδιοκτησίες τους. Εδώ έζησε ο Δον Καμήλο, ο 

Πιτσιάκος, Ρουμαντζάς, Περούκας, Μπιτζάρας, Πίκουλας, 

Κεφαληνός, Κυρίτσης, Κακαβάς, Φορτσιγος, Γαβαλάς, 

Πετριτής. Εδώ έζησε αρκετά χρόνια ο Γερμανός πρόξενος 

Φέλτς που είχε χτήματα και σπίτια στο χωριό. 

- 38 -


Ο Νικόλαος Μάντζαρος που μελοποίησε τον εθνικό μας 

ύμνο είχε εδώ το αρχοντικό του. Ακόμα υπάρχει το αρχοντικό 

του Ιωσήφ Τσιάλτον, Άγγλου διπλωμάτη. Αξιοθέατα του 

χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 

1700. Το Τέμπλο καθώς και οι εικόνες είναι έργα διάσημων 

ζωγράφων της Επτανησιακής Σχολής. 

Ένας από τους αγιογράφους ήταν και ο Χαράλαμπος Παχύς 

από το χωριό Επισκοπιανά. Επίσης η υπέροχη παραλία του 

Παραμώνα και το εκκλησάκι του Αϊ Λιά, όπου μπορεί να ανεβεί 

κανείς και να αγναντέψει την υπέροχη θέα όλης της Νότιας 

Κέρκυρας. Εορταστικές εκδηλώσεις γίνονται το καλοκαίρι στον 

προφήτη Ηλία, στην Παναγία την Οδηγήτρια, τον Άγιο 

Γεώργιο, και τον Άγιο Δημήτριο, που είναι ο πολιούχος του 

χωριού. 

Διατηρώντας όλες τις παραδόσεις, μπορούμε να δούμε τις 

λατρευτικές και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις στις οποίες 

συμμετέχουν τα δύο χορευτικά τμήματα του χωριού ένα 

παραδοσιακό και ένα λαϊκό, καθώς επίσης και το θεατρικό 

τμήμα που ψυχαγωγούν τους κατοίκους και τους επισκέπτες. 

Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι ο πολιτιστικός και ο 

περιβαλλοντικός σύλλογος, εκδηλώνουν υπέρ φιλανθρωπικών 

σκοπών. 

Ano Pavliana, avec une population de 446, se trouve au sud 

de l’ile de Corfou à 250 mètres de hauteur et a 19 kilomètres de 

la capitale. 

Les mercenaires « Pavlican Byzantin » qui se sont installés 

en tant de gardiens ont baptisé le village. Une des particularités 

de ce village est le grand nombre de gentry, bourgeois, poètes et 

- 39 -


politiciens qui y ont vécu. Par exemple : Don Camilo, Pitsiako, 

Romantzas, Peroukas, Bitzaras, Pikoulas, Kefalinos, Kiritsis, 

Kakavas, Fortsigos, Gavalas, Petritis, l’Ambassadeur Allemand 

Feltch, le diplomate anglais, Joseph Chialton et le compositeur 

grec qui a creé l’hymne national grec, Nikolaos Mantzaros. 

Au village on peut aussi visiter l’église Saint Dimitrios (le 

saint patron de Pavliana) qui était construite en 1700. Le temple 

et ses icones ont été rendus célèbres par les peintres connus de 

l’Ecole des Sept Iles. Il existe aussi, en haut d’une colline, une 

chapelle dédié au Saint Helias. On peut s’y rendre seulement a 

pied. 

Néanmoins, la vue merveilleuse du sud de l’ile compensera 

ces efforts. N’oublions pas la plage magnifique de Pa ramonas. 

Chaque été autour des églises de nombreuses fêtes ont lieu. 

Le village maintient ces traditions principalement à travers ces 

festivités culturelles qui sont animées par deux groupes de 

danseurs et une troupe de théâtre. 

Des associations culturelles et environnementales organisent 

de telles fêtes pour soutenir des bons œuvres du village. 

Ano Pavliana è situato nella parte sud dell'isola ad un altezz 

di 250 m. ed ad una distanza di 19 km. dalla città di corfù. La 

sua popolazione è di 446 abitanti. 

Il paese prende il nome da mercenari Bizzantini Pavlican 

che si sono stabiliti nel sud di corfù come guardiani.Ciò che è 

incredibilmente evidente di ano Pavliana è che lì vivevano nelle 

proprie proprietà un grande numero di lords, nobili, poeti, 

politici:Don Kamilo, Pitsiako, Romantzas, Peroukas, Bitzaras, 

- 40 -


Pikoulas, Kefalinos, Kiritsis, Kakavas, Fortsigos, Gavalas, 

Petritis, l'ambasciatore tedesco Feltch, il diplomatico Joseph 

Chialton, il famoso compositore Greco Nikolaos Mantzaros che 

ha composto la musica dell'inno Greco. 

Tra le altre cose da visitare nel villaggio c'è la chiesa di Saint 

Dimitrios (santo patrono di Pavliana)che è stata costruita nel 

1700. Il suo tempio e le icone sono state fatte dal famoso pittore 

della scuola di Seven Islands. C'è anche la cappella di Saint 

Helias costruita sulla cima della collina dove ci si può arrivare 

solamente a piedi. 

Tuttavia la meravigliosa vista di tutta la parte sud dell'isola 

sarà la nostra ricompensa.finalmente c'è la magnifica spiaggia di 

Paramonas. Tutti gli estati ci sono molte feste ad ano Pavliana,di 

solito nell'area delle chiese. 

Le tradizioni sono ancora mantenute vive nel villaggio e 

sono presenti nei festival culturali dove due gruppi di ballerini 

ed un teatrale partecipano di solito.queste festività sono sempre 

organizzate per beneficienza dalle associazioni culturali ed 

ambientali locali. 

Mae Ano Pavliana wedi ei leoli yn y rhan ddeheuol o’r ynys 

ar uchder o 250m, ac ar bellter o 19 km. o dref Corfu. Mae 

ganddi boblogaeth o 446 o ddrigolion. 

Mae'r enw pentref yn dod o'r milwyr cyflog Pavlican 

Bysantaidd a ymsefydlodd yn ne Corfu fel gwarchodwyr. Yr hyn 

sy'n drawiadol amlwg am Ano Pavliana yw bod nifer fawr o 

arglwyddi, uchelwyr, beirdd a gwleidyddion yn byw yma yn eu 

heiddo eu hunain: Don Kamilo, Pitsiako, Romantzas, Peroukas, 

Bitzaras, Pikoulas, Kefalinos, Kiritsis, Kakavas, Fortsigos, 

- 41 -


Gavalas, Petritis, Feltch llysgennad yr Almaen, y diplomydd 

Saesneg Chialton Joseph, y cyfansoddwr enwog Groeg Nikolaos 

Mantzaros a gyfansoddodd y gerddoriaeth i anthem Groeg. 

Ymhlith y pethau i weld o'r pentref mae eglwys Sant 

Dimitrios (nawddsant Pavliana) a’i adeiladwyd yn 1700. 

Gwnaeth ei deml ac eiconau gan arlunwyr enwog or Ysgol 

Saith Ynys. Mae capel Sant Helias yna hefyd, a’i adeiladwyd ar 

ben y bryn, lle y gallwn fynd ar droed yn unig, ond mae’r 

golygfa wych o bob rhan ddeheuol o’r ynys werth yr ymdrech. 

Yn olaf, yno hefyd mae traeth bendigedig Paramonas. Mae 

llawer o gwyliau yn cael eu cynnal bob haf yn Ano Pavliana, yn 

ardal yr eglwysi fel arfer. 

Mae traddodiadau dal yn cael eu cadw yn fyw yn y pentref, 

ac maent yn ymddangos yn y dathliadau diwylliannol lle mae 

dau grŵp dawnsio ac un theatrig fel arfer yn cymryd rhan. 

Mae'r dathliadau yn cael eu trefnu bob amser ar gyfer 

elusennau gan y cymdeithasau diwylliannol ac amgylcheddol 

lleol. 

- 42 -

Loutrouvio 


THE LOUTROUVIO MUSEUM 


For the last five centuries the history of Corfu and its 

inhabitants has been inextricably tied with the olives, the oil and 

the wine which are the main products Corfu’s agricultural 

economy is based on. 

The olive tree cultivation was enforced by the Venetians 

in1565. Thus, the Corfiot olive grove was created and the olive 

cultivation became almost a monoculture. In 1960 the olive 

trees in Corfu were counted and found 3.150.000. 

The basic method for extracting oil has been, since 

prehistoric ages, the crushing of the fruit and for the last 

centuries the method has been applied in Corfu’s olive-oil mills 

and presses (in greek loutrouvia). 

- 43 -


The equipment of a “loutrouvio” consists of an upper 

millstone and a lower millstone (panolithi and katolithi. 

Lithi=lithos, greek word for stone). The olives were put between 

the two millstones which rotated drawn by horses. 

So, at a first stage the olives were crushed and became a 

pulp. This pulp was put in string woven containers (in greek : 

sfyrides). 

At a second stage the containers with the pulp were stacked 

on the press. The press operation required a minimum of four 

stout men employing a push-and-pull motion. A workman 

(loutrouviaris) helped the extraction by pouring hot water on the 

pulp containers. Oil and hot water ran into a tank placed under 

the press (katolavri). The oil floated on the water and was 

collected. Then it was stored in big earthenware jars (kapasses). 

In a corner of the olive mill they used to pile up the 

remnants from the crushed and pressed olives mainly the cores 

(liosta) which later would be used as fuel. Most of olive oil mills 

belonged to the wealthiest inhabitants of the island usually 

landlords, who rent them for money or oil. 

This was a practice applied by nobility all over feudalistic 

Europe. Today, olive oil mills and presses function with diesel or 

electricity. 

More in the book: “OLD OLIVE OIL MILLS AND 

PRESSES ON THE ISLAND OF CORFU, GREECE” by 

Augustus Sordinas, PhD, 1971. 

Η ιστορία της Κέρκυρας τους τελευταίους πέντε αιώνες 

είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελιά, το λάδι και το κρασί, 

- 44 -


τα κύρια προϊόντα της. Η σχεδόν μονοκαλλιέργεια της ελιάς 

επεβλήθη από τους Βενετούς και δημιουργήθηκε ο κερκυραϊκός 

ελαιώνας.Το 1960 τα ελαιόδεντρα της Κέρκυρας ήταν 

3.150.000. 

Η βασική μέθοδος παραγωγής του λαδιού είναι η έκθλιψη 

του καρπού, και είναι πολύ παλιά, ανάγεται στα προϊστορικά 

χρόνια. Στους τελευταίους αιώνες όμως διαμορφώνεται το 

παραδοσιακό ελαιοτριβείο ή λουτρουβιό. Ο εξοπλισμός ενός 

λουτρουβιού αποτελείται από το πανωλίθι και το κατωλίθι τα 

οποία κινούσε συνήθως κάποιο μεγάλο ζώο, γαϊδούρι ή άλογο. 

Σε πρώτη φάση οι ελιές συνθλίβονται και μετατρέπονται σε 

πολτό. Τον πολτό τοποθετούν στις σφυρίδες (θήκες από 

πλεγμένο σκοινί). 

Σε δεύτερη φάση τοποθετούν τις σφυρίδες τη μία πάνω 

στην άλλη στο πιεστήριο (ξύλινο και αργότερα σιδερένιο). Ένα 

πλαίσιο ανεβοκατεβαίνει πάνω στο πιεστήριο με τη βοήθεια 

ενός σκοινιού, που τυλίγεται και ξετυλίγεται σε ένα κάθετο 

άξονα, τον εργάτη ή αργάτη, τον οποίο περιστρέφουν ένας η 

δύο άνθρωποι. Με τη πίεση του πλαισίου πάνω στις σφυρίδες 

βγαίνει το λάδι. Ο λουτρουβιάρης υποβοηθεί ρίχνοντας ζεστό 

νερό πάνω στις σφυρίδες. Το λάδι και το νερό κυλούν στο 

κατωλαύρι, ένα δοχείο κάτω από το πιεστήριο, και από εκεί 

μαζεύουν το λάδι, που επιπλέει στο νερό με τον κούτελα. 

Το λάδι αποθηκεύεται σε μεγάλα πήλινα δοχεία τις 

καπάσσες.Σε μία άκρη του λουτρουβιού αποθηκεύουν πρόχειρα 

τα λιόστα, τα υπολείμματα του αλεσμένου και πιεσμένου 

καρπού, κυρίως των κουκουτσιών τα οποία αργότερα θα 

χρησιμοποιηθούν σαν καύσιμη ύλη. 

Τα περισσότερα λουτρουβιά ανήκαν στους ευπορότερους 

του νησιού, τους γαιοκτήμονες, οι οποίοι συνήθως τα νοίκιαζαν 

- 45 -


σε τρίτους, εισπράττοντας ενοίκιο σε χρήμα ή σε είδος, όπως 

έκαναν και με τα κτήματά τους. Σήμερα τα ελαιοτριβεία 

λειτουργούν με ηλεκτρισμό. 

Περισσότερα στο βιβλίο του Αύγουστου Σορδίνα: “OLD 

OLIVE OIL MILLS AND PRESSES ON THE ISLAND OF 

CORFU, GREECE” by Augustus Sordinas, PhD, 1971. 

Depuis cinq ciècles l'histoire de Corfu et sa population sont 

inextricablement liée aux olives, son huile et le vin qui sont les 

produits de base de l'agriculture de Corfu. 

Les Vénitiens ont introduit l'olivier sur l'île en 1565 et sa 

cultivation est presque tout de suite devenu une monoculture. 

En 1960 en pouvait compter jusqu'à 3,150,000 oliviers sur l'île. 

Depuis les siècles les méthodes ancestrales sont appliqués pour 

extraire l'huile, en pressant le fruit (en grec loutrouvia) entre 

deux meules(panolithi et katolithi. Lithi=lithos, grec pour 

pierre). Les meules étaient tournées par des chevaux. 

Dans un premier temps les olives deviennent pulpe qui est 

placée dans un récipient en corde (sfyrides) ensuite placés sur la 

presse. 

Afin de bien presser ces récipients il était nécessaire 

d'engager un minimum de quatre hommes forts, qui poussaient 

et tiraient. Un ouvrier (loutrouviaris) s'occupait à verser de l'eau 

chaude sur la pulpe. L'huile et l'eau chaude coulaient dans une 

cuve sous la presse (katolavri) et l'huile qui flottait sur la surface 

de l'eau était récupérée et conservée dans les jarres en terre 

cuite. 

- 46 -


Les résidus des olives, y compris les noyaux, étaient 

conservés et utilisés comme combustible. Une majorité des 

moulins appartenait aux propriétaires les plus riches, qui les 

loués soit contre de l'argent soit contre de l'huile. 

De nos jours les moulins fonctionnent au fuel ou à 

l'électricité. 

Vous trouverez plus d'information dans le livre “OLD 

OLIVE OIL MILLS AND PRESSES ON THE ISLAND OF 

CORFU, GREECE” de Augustus Sordinas, PhD, 1971 

Per gli ultimi cinque secoli la storia di Corfu e dei suoi 

abitanti è stata inestricabilmente legata alle olive, l'olio ed il vino 

che sono i prodotti principali di Corfu. La coltivazione della 

piante dell'olivo è stata rafforzata dai Veneziani ed è diventata 

quasi un'unica cultura. Nell 1969 le piante d'olivo in Corfu sono 

state contate e se ne sono trovate 3.150.000. 

Il metodo di base per l'estrazione dell'olio è stato, sin dall'età 

della preistoria,la spremitura del frutto e per gli ultimi secoli il 

metodo è stato applicato nei mulino da olio e presse a Corfu (in 

greco loutrouvia). 

Le attrezzature di un "loutrouvio" consistono di una macina 

superiore ed una inferiore (panolithi e katolithi. Lithi=lithos, 

parola greca per pietra). Le olive erano poste tra le due macine 

che ruotavano trainate da cavalli. quindi, nella prima fase le 

olive erano schiacciate e diventavano una polpa. Questa polpa 

veniva messa in contenitori intrecciati con corda (in 

greco:sfyrides). 

- 47 -


In una seconda fase i contenitori con la polpa venivano 

impilati sulla pressa.L'operazione di spremitura richiedeva un 

minimo di due uomini robusti usando un movimento avanti ed 

indietro. Un lavoratore (loutrouviaris) ha aiutato all'estrazione 

versando acqua calda sui contenitori della polpa. L'olio e 

l'acqua caldascorreva in una cisterna posta sotto la pressa 

(katolavri). L'olio galeggiava sull'acqua e veniva raccolta. Poi era 

conservato in grandi vasi di terracotta.(kapasses). In un angolo 

del mulino dell'olio di solito impilavano gli avanzi dalle olive 

schiacciate e spremute e principalmente i noccioli (liosta) 

potevono essere usati più avanti come combustibile. 

La maggiro parte dei mulini dall'olio appartenevano agli 

abitanti più benestanti dell'isola di solito padroni, che gli 

affitavano per soldi o per olio. 

Più di documentazione nel libro: “OLD OLIVE OIL 

MILLS AND PRESSES ON THE ISLAND OF CORFU, 

GREECE” by Augustus Sordinas, PhD, 1971 

Dros y pum canrif ddiwethaf mae hanes Corfu a'i drigolion 

wedi ei rwymo i'r olewydden, yr olew a gwin, prif gynnyrch 

economi amaethyddol yr ynys. Cyflwynwyd tyfu'r goeden 

olewydden gan y Fenisiaid yn 1565 ac felly creuwyd y gelli 

olewydden Corffiaidd. Buodd bron yn ungnwd ac yn 1960 

cyfrifwyd dros dair miliwn o goed olewydden. 

Y dull sylfaenol o ddistyllu'r olew ers y cychwyn yw gwasgu'r 

ffrwyth a hyn y defnyddiwyd ym melinau a gweisg olewolewydd 

(loutrouvia yng Ngroeg). Roedd offer 'loutrouvio' yn 

cynnwys maen melin ucha' ac maen melin isaf (panolithi a 

katolithi. Lithi = lithios y gair Groegaidd am garreg). 

- 48 -


Rhoddwyd ffrwyth yr olewydd rhwng y ddau faen a'u trowyd 

gan geffyl. Y cynnyrch cyntaf o'r broses oedd stwnsh a 

rhoddwyd hwn mewn bag gweuedig (sfyrides yng Ngroeg). Yr 

ail gam oedd pentyrru'r bagiau ar wasg. Roedd angen pedwar 

dyn cryf i weithio'r wasg trwy ddefnyddio symudiad hwb a 

thynnu. 

Gwnaeth gweithiwr arall (y loutrouviaris) annog yr 

echdynnu trwy arllwys dŵr poeth ar y bagiau stwnsh. Llifodd yr 

olew a'r dŵr poeth i danc o dan y wasg (katolavri). Casglwyd yr 

olew wrth iddo wahanu o'r dŵr a chodi i'r wyneb. Cadwyd yr 

olew mewn potiau priddwaith enfawr (kapasses). Yng nghornel 

y felin cadwyd gweddillion yr olewydd gwasgedig, yn bennaf y 

craidd (liosta), i'w ddefnyddio yn danwydd. Cyfoethogion yr 

ynys oedd yn berchen ar y melinau olew-olewydd a llogodd hwy 

am arian neu olew. Arfer cyffredin yn y cyfnod ffiwdalaidd. 

Heddiw mae'r melinau yn cael eu gyrru gan disl neu 

drydan. Gwelwch mwy yn y llyfr “Old Olive Oil Mills and 

Presses on the Island of Corfu, Greece” gan Augustus Sordinas, 

PhD, 1971. 

- 49 -


Episkopiana 

A LOCAL CULTURAL GROUP 


Episkopiana is a village located at 20 km south of Corfu 

town and at a height of 140 metres. It has 200 inhabitants. 

There are two versions regarding its name. According to the 

first one, its name came from its defensive, strategic position (epi 

skopon=on guard). According to the second version, it was used 

as Commander Count Episkeptitis’ headquarters, after the 

Byzantine administrative division of the island. 

The village is one of the most important greek cultural 

heritage places because the first Greek Governor, Kapodistrias’ 

house is here. He spent his childhood in Episkopiana. In 1819 

he hosted the greek revolution heroes, Tzavelas and 

Kolokotronis. 

- 50 -


Also, it was the Austrian empress Elisabeth’s favourite 

walking area. There still remains the old “kafenio” (coffee-shop) 

where she used to take a rest after her long walks. 

In a Venetian document (file 461) it is stated: “ Episkopiana 

is protected by Saint George of Venice. It is pervelegiado" i.e 

privileged During the whole period of Venetian domination, the 

village was protected by a Venetian guard. 

Also, Zoe-Sophia Paleologina lived in Episkopiana. She later 

married the Czar of Russia and she was Ivan the Terrible’s 

grandmother. 

There is still her house here. 

Σε απόσταση 20 χλμ. νότια της Κέρκυρας και σε υψόμετρο 

140 μ. βρίσκονται τα Επισκοπιανά με περίπου 200 κατοίκους. 

Ένα από τα σημαντικότερα χωριά της Ελλάδας και της 

πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αφού εδώ βρίσκεται το σπίτι που 

μεγάλωσε ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της 

Ελλάδος. Για την ονομασία των Επισκοπιανών υπάρχουν δύο 

εκδοχές. 

Η πρώτη λέει, ότι ονομάστηκε έτσι από τη φυσική αμυντική, 

στρατηγική του θέση (επί σκοπών.) Η δεύτερη ότι, σύμφωνα με 

τη διοικητική διαίρεση του Βυζαντίου, ήταν ένα από τα χωριά 

που είχε έδρα ο Κόμης Επισκεπτήτης (Διοικητής) Στην περιοχή 

των Επισκοπιανών στρατοπέδευσe για δύο χρόνια 1202-1204 

τμήμα στρατού της Δ΄ Σταυροφορίας . 

Το 1819 ήρθαν φιλοξενούμενοι του Καποδίστρια οι ήρωες 

της ελληνικής επανάστασης Τζαβέλας και Θεόδωρος 

Κολοκοτρώνης (απομν. Θ. Κολοκοτρώνη.) 

- 51 -


Το χωριό μας το προτιμούσε στους περιπάτους της η 

Αυτοκράτειρα της Αυστρίας Ελισάβετ (Σίσσυ). Aκόμα υπάρχει 

το παλιό καφενείο όπου η Αυτοκράτειρα Σίσσυ ξεκουραζόταν 

από τους μακρινούς της περιπάτους. Σε έγγραφα της Ενετικής 

διοίκησης (φακ. 461) για το χωριό των Επισκοπιανών 

αναφέρεται: "Το χωριό ετούτο είναι του Αγίου Γεωργίου των 

Βενετών. Είναι περβελεγιάδο" δηλ. προνομιούχο. 

Σε όλα τα χρόνια της Ενετοκρατίας το χωριό 

προστατευόταν από την Ενετική φρουρά. Επίσης εδώ πέρασε 

τα εφηβικά της χρόνια η Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα κόρη του 

Θωμά Παλαιολόγου, που έγινε η πρώτη τσαρίνα των Ρώσων, η 

γιαγιά του Ιβάν του Τρομερού. Ακόμα σώζονται τα σπίτια που 

έμενε η Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα και η αδελφή της Όλγα, πριν 

παντρευτούν. 

Le village d’Episkopiana, dont la population est de 200 

habitants, est situé à 20km au sud de la ville de Corfou à une 

hauteur de 140 mètres. 

Son nom existe en deux versions. Premièrement, son nom se 

réfère a une position défensive et/ou stratégique (epi skopon = 

sur la défensive). La deuxième version serait basée sur la 

division Byzantine de l’ile quand le quartier général du 

Commandeur Compte Episkeptitis y était établi. 

Le village est un des endroits de l’héritage culturel grec le 

plus important parce que la maison du premier gouverneur 

Grec, Kapodistrias qui a passé son enfance à Episkopiana, s’y 

trouve. En 1819 les héros de la révolution grec, Tzavelas et 

Kolokotronis était reçu par Kapodistrias. 

- 52 -


C’était aussi une des endroits de promenades préférées par 

l’Impératrice Elisabeth d’Autriche. L’ancien « Kafenio 

» (bistrot) dans lequel elle se reposait apres ces longues 

promenades, existe toujours. Un document ancien vénitien 

(dossier 461) dit : « Episkopiana est protégé par Saint George de 

Venise et est privilégié (prevelegiado) ». Pendant toute la période 

de domination Vénitienne, le village était protégé par des gardes 

vénitiens. 

Aussi, Zoe-Sophia Paleologina a habité à Episkopiana. Elle 

avait épousé le Tsar de Russie et était la grand-mère d’Ivan le 

Terrible. Sa maison existe toujours sur l’ile. 

Episkopiana è un villaggio situato a 20 km. sud del paese di 

Corfu e ad un'altezza di 140 metri. Ha 200 abitanti. 

Ci sono due versioni che riguardano il suo nome.Secondo il 

primo, il suo nome derivava dalla sua posizione difensiva, 

strategica.(epi skopon=in guardia). Secondo la seconda versione, 

è stata usata come sede centrale di Commander Count 

Episkeptitis, dopo la divisione di amministrazione Bizzantina 

dell'isola. Il villaggio è uno dei luoghi più importanti di cultura 

Greca poichè qui c'era la casa del primo governatore Greco, 

Kapodistrias. Ha trascorso la sua infanzia a Episkopiana. 

Nel 1819 ha ospitato gli eroi della rivoluzione greca, 

Tzavelas e Kolokotronis.Inoltre era la zona preferita per le 

passeggiate dell'imperatrice Elisabetta.Rimane ancora il vecchio 

"kafenio" (bar) dove era solita riposarsi dopo le sue lunghe 

camminate. 

In un documento veneziano (file 461) si dichiarava: 

"Episkopiana era protetta da San Giorgio di Venezia. E' 

- 53 -


privilegiato . Durante tutto il periodo della dominazione 

Veneziana, il paese era protetto da una guardia Veneziana. 

Anche, Zoe-Sophia Paleologina è vissuta a Episkopiana.Più 

tardi si è sposata con lo Zar della Russia ed era la nonna di Ivan 

il Terribile. Qui esiste ancora la sua casa. 

Pentref wedi ei leoli 20km i'r de o thref Corfu yw 

Episkopiana. Mae’r pentref ar uchder o 140 medr. Mae yna 

200 o drigolion. 

Mae dau damcaniaeth ynghylch tarddiad ei enw. Yn ôl yr 

un cyntaf, daeth ei enw oddi ar ei safle amddiffynnol strategol 

(epi skopon = yn barod i amddifyn, neu: ‘on guard’). Yn ôl yr ail 

fersiwn, fe'i defnyddiwyd fel pencadlys Comander Count 

Episkeptitis, ar ôl yr rhanbarthiad weinyddol Bysantaidd or 

ynys. Mae'r pentref yn un o'r llefydd pwysicaf treftadaeth 

ddiwylliannol Groeg oherwydd mae yma yw ty Llywodraethwr 

cyntaf Groeg, Kapodistrias. Treuliodd ei blentyndod yn 

Episkopiana. Yn 1819, cynhaliodd yr arwyr chwyldro Groeg, 

Tzavelas a Kolokotronis yma. 

Hefyd, yma roedd yr hoff ardal ymerodres Elisabeth o 

Awstria i gerdded. Mae’r hen "kafenio" (siop goffi) yn dal i fod 

lle roedd hi'n gymryd hoe fel arfer ar ôl ei deithiau cerdded hir. 

Mewn dogfen o Fenis (ffeil 461) mae wedi ei nodi: "Ddiogelwyd 

Episkopiana gan Saint Sior o Fenis. Mae'n ‘pervelegiado’ h.y. 

freintiedig" Yn ystod y cyfnod cyfan o ddominyddiaeth Fenis, 

caiff y pentref ei diogelu gan gwarchwyr Fenis (Venitian 

Guard). 

- 54 -


Hefyd, yma bu byw Zoe-Sophia Paleologina. Yn 

ddiweddarach priododd y Czar o Rwsia a hi oedd nain Ivan yr 

Ofnadwy (Ivan the Terrible) . Mae ei thŷ hi dal yma. 

- 55 -

Italy 


In Italy the project has been carried out by three different 

inland communities (Sant’Angelo in Vado, Mondavio and 

Frontone) in the Province of Pesaro and Urbino. The groups 

decided to participate in order to promote inland beauties 

which are still unknown also to locals and to enhance the 

network of actors working in the development of rural and 

cultural tourism in the territory. Within the project the 

communities shared ideas and points of view with similar 

communities around Europe. 

The project has allowed to reinforce the network of locals 

and organizations operating on the territory in order to express 

their own opinions on how tourism and places should be 

conserved, promoted and lived by tourists who wish to live 

authentic experiences. The motivation of continuing to work 

together and promote innovation in the tourism sector remains 

very high, as the project has allowed the participants to 

experience different practices and cultures from other places of 

Europe and meet new people! 

coordinated by Training2000, http://training2000.it 

- 56 -

Frontone 


THE CASTLE 


Often described as the Marche region’s “Little Switzerland” 

for its healthy air and mild climate, Frontone stands at an 

altitude of 450 metres and has 1360 inhabitants. It is situated at 

the source of the Cinisco torrent, in the far corner of the 

Province of Pesaro and Urbino, and includes within its 

boundaries most of that “humpback ridge called Catria”. 

Frontone offers countless opportunities for leisure and 

recreation. 

Towards Monte Catria, the Azienda Speciale Consorziale 

del Catria provides picnic areas with barbeques, tables and 

benches in shady, fenced off areas, as well as many mountain 

refuges where you can enjoy breathtaking panoramic views. 

- 57 -


The history of Frontone is linked above all to its castle, over 

which princes and warriors fought for the control of the 

surrounding lands. Today it is one of the finer examples of 11th 

century military architecture. From 1291 to 1420 Frontone was 

ruled by the Gabrielli dynasty of Gubbio. They were eventually 

overthrown by Conte Guidantonio of Urbino and for over a 

century Frontone came under the illustrious lords of 

Montefeltro and the Della Rovere family, who succeeded them 

as rulers of the Duchy of Urbino. 

In 1445, Sigismondo Malatesta of Rimini, during his war 

with Duke Federico da Montefeltro, tried to seize the Castle but 

the Duke intervened in person and the Malatestas were driven 

away. It was probably after this battle that the Duke decided to 

undertake major works to strengthen the defensive system, 

carried out by Francesco di Giorgio Martini, the famous 

architect and expert in military technology. 

Frontone became a feudal territory in 1530 by decree of 

Francesco Maria della Rovere, Duke of Urbino, who gave the 

Castle and all its surrounding land to Giammaria della Porta, a 

noble lord from Modena, conferring upon him the title of 

Count. In 1808 the Della Porta family lost all rights and 

interests except for their noble title and their private property. 

After years of abandonment, the Castle was bought in 1965 

by Dandolo Vitali who resold it a few years later to Count 

Ferdinando dell Porta. It was purchased in 1985 by Frontone 

Municipal Authority, which owns it today. 

Il comune di Frontone, 1360 abitanti, si trova nella 

Provincia di Pesaro e Urbino a confine con quelle di, Ancona e 

- 58 -


Perugia, ai piedi del Massiccio del Catria, la cui vetta principale, 

il Monte Catria (1701m slm), garantisce tutto l’anno un clima 

salubre e mite, con fresche vallate e verdi colline, ideali per 

passeggiate ed escursioni lungo gli agevoli sentieri o tour 

culturali, grazie ad elementi di spicco quali: 

l’Eremo di Fonte Avellana, importante abbazia voluta dal 

beato Lodolfo nell’anno 1000 e nota per aver ospitato illustri 

personaggi quali San Pier Damiani e Dante, che la cita nel XXI 

canto del Paradiso; ed il Castello di Frontone, dall’alto del quale 

si scorge dal M. Nerone a S. Marino e all’Adriatico. Grazie alla 

sua posizione, Frontone offre innumerevoli opportunità di 

svago. A partire dal centro cittadino, dove gli impianti spostivi 

comunali offrono servizi quali: campo da calcetto, da tennis, 

beach volley ed un'ampia piscina all'aperto dove il turista può 

divertirsi e rinfrescarsi nelle calde giornate estive. 

Salendo al Monte Catria, troviamo aree di sosta attrezzate 

con barbecue, tavoli e panche in zone recintate ed ombreggiate, 

oltre che ai numerosi rifugi dai quali si possono godere scorci 

panoramici mozzafiato. Piatto forte di Frontone sono le 

tagliatelle, sia con ragù bianco di porcini, che con il ragù 

all’anatra, e la “crescia”, da non confondere con la piadina, un 

cibo succulento e abbastanza sostanzioso, da accompagnare a 

salumi, formaggi, prosciutto e verdura cotta. 

La storia di Frontone è legata soprattutto al suo Castello, 

conteso per il dominio delle contrade circostanti e testimonianza 

di uno dei più chiari esempi di architettura militare dell'XI 

secolo. Dal 1291 al 1420 i signori di Frontone furono i Gabrielli 

di Gubbio. Spodestata la signoria dal Conte Guidantonio di 

Urbino, Frontone s'inserisce, per oltre un secolo, nella storia 

- 59 -


dell'illustre famiglia dei Montefeltro e di quella dei Della Rovere 

che le succedette nel possesso del Ducato di Urbino. 

Fu probabilmente in seguito all’attacco al Castello, nel 1445, 

da parte di Sigismondo Malatesta di Rimini che il Duca decise 

di intraprendere importanti lavori di potenziamento del sistema 

difensivo avvalendosi dell'opera del famoso architetto Francesco 

di Giorgio Martini. 

Frontone divenne contea nel 1530 per effetto del decreto di 

Francesco Maria della Rovere, Duca di Urbino, con cui donò al 

nobile modenese Giammaria della Porta, il Castello con tutto il 

suo territorio, conferendogli il titolo di Conte. 

Dopo varie vicissitudini e dopo anni di abbandono, nel 1985 

il comune di Frontone decideva di acquistarlo ed, infatti, oggi il 

Castello è di proprietà comunale. Dopo essere stato restaurato, 

ora è possibile non solo visitarlo, ma è anche disponibile per 

convegni, matrimoni con rito civile, banchetti, mostre e 

quant'altro, rivolgendosi alla locale Pro Loco. 

Avec 1360 habitants Frontone se trouve à une altitude de 

450 metres et grâce à son air vivifiant et son climat doux est 

connu comme la "Petite Suisse" de la région de Marche. Il se 

trouve à la source du torrent de Cinisco, aux fins fonds de la 

Province de Pesaro et Urbino, acceuillant dans ces frontières, la 

crête de Catria. 

Cet endroit offre énormement de possibilités de loisirs. En 

partant vers Monte Catria, à l"Azienda Speciale Consorziale del 

Catria" des espaces picnics sont mises à disposition ainsi que des 

refuges de montagnes pour profiter des vues panoramiques. 

L'histoire de cet endroit est étroitement liée à son château qui a 

- 60 -


incité des princes et des guerriers à se battre pour gagner des 

terrains autour. 

Le château est actuellement considéré comme un des 

meilleurs examples de l'architecture militaire du 11ème siècle. 

De 1291 à 1420 Frontone était sous la règne de la dynastie 

Gabrielli de Gubbio qui a été vaincu par le Conte Guidantonio 

D'Urbino suivi pendant plus d'un siècle par les seigneurs de 

Montefeltro et la famille Della Rovere qui se sont suivis comme 

dirigeants du Duché d'Urbino. 

En 1445, pendant la guerre avec le Duc Federico da 

Montefeltro, Sigismondo Malatesta de Rimini a essayé de 

prendre le château. Le Duc est intervenu personellement et les 

Malatestas étaient obligés de fuir. Surement suite à cette bataille 

le Duc a décidé d'entreprendre des travaux afin de fortifier le 

système de défense. 

Suite aux travaux de l'architecte et expert en technologie 

militaire, Francesco di Giorgio Martini, Frontone est devenu, en 

1530, par decret de Francesco Maria della Rovere, duc 

d'Urbino, une territoire féodal. Le Duc a attribué le château et 

tout son terroir à un noble de Modene, Glammaria della Porta, 

lui conférant le titre de Compte. 

En 1808 la famille Della Porta ont tout perdu à l'exception 

de leur titre et leurs biens personnels. Dandolo Vitali, après 

plusieurs années d'abandon, a racheté le château pour le 

revendre au Compte Ferdinando dell Porta quelques années 

plus tard. 

La municipalité de Frontone a acheté le château en 1985 et 

en garde la propriété jusqu'à ce jour. 

- 61 -


Φροντόνε. Συχνά περιγράφεται ως “η μικρή Ελβετία” της 

περιοχής Μάρκε λόγω του υγιεινού και ήπιου κλίματός του. Το 

Φροντόνε,σε υψόμετρο 450 μέτρων και με 1360 κατοίκους, 

βρίσκεται στις πηγές του χείμαρου Σινίσκο στην 

απομακρυσμένη γωνία της επαρχίας Πέζαρο και Ούρμπινο και 

εσωκλείει μέσα στα όριά του το μεγαλύτερο μέρος της 

“καμπούρας της κορυφογραμμής της Κατρία”. 

Το Φροντόνε προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες για αναψυχή 

και διασκέδαση. Προς το όρος Κατρία, η Ειδική Κοινωφελής 

Εταιρεία παρέχει περιοχές για πικ-νικ με μπάρμπεκιου,τραπέζια 

και παγκάκια σε σκιερούς περιφραγμένους χώρους καθώς 

επίσης και πολλά ορεινά καταφύγια απ' όπου μπορεί κανείς να 

απολαύσει τη συναρπαστική πανοραμική θέα. Από το 1291 

μέχρι το 1420 το Φροντόνε διοικούνταν από τη δυναστεία 

Γκαμπριέλι του Γκούμπιο. Αργότερα αυτή η δυναστεία 

εκδιώχθηκε από τον Κόντε Γκουϊνταντόνιο του Ούρμπινο και 

για περισσότερο από έναν αιώνα το Φροντόνε ήταν υπό την 

κυριαρχία των επιφανών λόρδων του Μοντεφέλτρο και μετά 

της οικογενείας Ντελα Ρόβερε η οποία τους διαδέχτηκε ως 

κυβερνήτες του Δουκάτου του Ούρμπινο. 

Το 1445, ο Σιγκισμόντο Μαλατέστα του Ρίμινι, κατά τη 

διάρκεια του πολέμου με το Δούκα Φεντερίκο ντα 

Μοντεφέλτρο, προσπάθησε να καταλάβει το Κάστρο αλλά ο 

Δούκας επενέβη αυτοπροσώπως και οι Μαλατέστα 

απωθήθηκαν. Είναι πιθανό, μετά απ' αυτή τη μάχη, να 

αποφάσισε ο Δούκας να ενισχύσει το αμυντικό σύστημα με 

σπουδαία έργα, τα οποία διεξήγαγε ο διάσημος αρχιτέκτονας 

και ειδικός στη στρατιωτική τεχνολογία Φραντσέσκο ντι 

Τζόρτζιο Μαρτίνι. 

- 62 -


Το Φροντόνε έγινε φεουδαρχική περιοχή το 1530, με 

διάταγμα του Φραντσέσκο Μαρία ντελα Ρόβερε, Δούκα του 

Ούρμπινο, ο οποίος παραχώρησε το Κάστρο και όλες τις γύρω 

εκτάσεις στον Τζαμμαρία ντελα Πόρτα, έναν ευγενή από τη 

Μόντενα στον οποίο απένειμε επίσης και τον τίτλο του 

Κόμη.Το 1808, η οικογένεια Ντελα Πόρτα έχασε όλα τα 

δικαιώματά της και συμφέροντα διατήρησαν δε μόνο τον τίτλο 

ευγενείας και την ιδιωτική τους περιουσία. Μετά από χρόνια 

εγκατάλειψης, το Κάστρο αγοράστηκε το 1965 απ'τον 

Ντάντολο Βιτάλι ο οποίος το ξαναπούλησε μετά από λίγα 

χρόνια στον Κόντε Φερντινάντο ντελ Πόρτα. 

Το 1985 αγοράστηκε από το Δήμο του Φροντόνε στην 

ιδιοκτησία του οποίου παραμένει μέχρι σήμερα. 

Disgrifir rhanbarth Marche yn ‘Swistir Bychan’ oherwydd 

yr awyr iach a’r hinsawdd addfwyn. Saif Frontone ar uchder o 

450 o fedrau, gyda 1360 o drigolion. Lleolir wrth darddiad yr 

afon Cinisco, yng nghornel pellaf talaith Pesaro ac Urbino a thu 

fewn i’w ffiniau mae’r rhan fwyaf o esgair Catria. 

Mae Frontone yn cynnig cyfleoedd niferus ar gyfer 

hamddena o bob math. Tuag at Monte Catria, mae’r Asienda 

Speciale Consorziale del Catria yn cynnig gofod picnic a 

barbiciw, lleoedd eistedd mewn cysgod hyfryd a nifer o lochesau 

mynydd lle medrwch fwynhau golygfeydd anhygoel. 

Mae hanes Frontone yn fwyaf cysylltiedig gyda’i gastell a’r 

brwydro dros reolaeth tir gan dywysogion a rhyfelwyr niferus. 

Heddiw mae’r castell gydag un o’r esiamplau orau o 

bensaernïaeth filwrol yr 11ed ganrif. O 1291 I 1420 rheolwyd 

Frontone gan frenhinlin Gabrielli o Gubbio. Taflwyd hwy allan 

- 63 -


gan Conte Guidantonio o Urbino ac am dros ganrif rheolwyd y 

lle gan arglwyddi enwog Montefeltro a theulu Della Roverea 

dilynodd yn arglwyddi Dugaeth Urbino. 

Yn 1445, yn ystod ei rhyfel gyda Dug Federico da 

Montefeltro, gwnaeth Sigismondo Malatesta ceisio gafael ar y 

castell ond gwnaeth y Dug ei hun ymyrryd a gyrrwyd y 

Malatestas i ffwrdd. Mae’n debyg taw ar ôl y frwydr hon 

gwnaeth y Dug penderfynu cyflawni gwaith i atgyfnerthu'r 

system amddiffynnol. Cablid y gwaith gan y pensaer milwrol 

enwog, Francesco di Giorgio Martini. Daeth Frontone yn 

diriogaeth ffiwdal yn 1530 trwy ddyfarniad Francesco Maria 

della Rovere, Dug Urbino. Cyflwynodd y castell a’r tir o’i 

chwmpas i Gimmaria della Porta, arglwydd bonheddig o 

Modena, gan roi iddo’r teitl Iarll. 

Yn 1880 collodd y teulu della Porta ei oll hawliau heblaw 

am y teitl bonheddig a’i eiddo preifat. Ar ôl blynyddoedd o 

adawiad prynwyd y castell yn 1965 gan Dandolo Vitali a 

werthodd e rhai blynyddoedd wedyn i Iarll Ferdinando dell 

Porta. Prynwyd y castell yn 1985 gan awdurdod bwrdeistref 

Frontone, sy’n dal i’w berchen hyd heddiw. 

- 64 -

Mondavio 


THE FORTRESS MONDAVIO 


The fortress was designed by architect Francesco di Giorgio 

Martini, upon commission of Giovanni della Rovere and was 

built between 1482 and 1492. 

It is a unique testimony of the innovation which reformed 

the military building techniques of the fifteenth century as a 

response to the discovery of gunpowder. In a treatise on 

architecture Giorgio Martini describes the fortress “…it is made 

of a very big donjon for offenses and attached a room for the 

gentlemen (it was never built), of oval shape with 8 sides. It is 

situated in a way that….” the fortress is at the center of the 

walls just like a person’s head is the main part of the body”. 

- 65 -


The fortress in Mondavio was built as a magnificent 

infrastructure for wars but has never been used as such. It was 

designed in a way that bombs would be avoided because of the 

perspective angles used while creating it. Francesco di Giorgio 

Martini used geometric shapes and designs in the renaissance 

period which will be analytically studied two centuries after by 

Descartes (1569-1650) and then graphically represented by 

Gaspard Monge (1746-1818). 

La ROCCA fu progettata dall’architetto senese Francesco di 

Giorgio Martini, su commissione di Giovanni Della Rovere e 

costruita tra il 1482 e il 1492. 

E’ una splendida ed unica testimonianza del genio 

innovatore del Martini. Dal trattato di Architettura dello stesso 

di Giorgio Martini è composta di….”un torrione grosso 

massiccio in fore per le offese et appresso la stanza dei signori 

(mai costruita ), un torrione di figura ovale per lo cui mezzo 

passa la via e da ogni parte ha un ponte levatoio et un rivelino, 

una torre a octo facce (irregolare che si sviluppano 

elicoidalmente) dove è la stanza del castellano. Il tutto racchiuso 

da un circuito di figura pentagonale. E’ ubicata in maniera 

che… “la Rocca dev’essere principale membro del corpo della 

cinta come il capo è il principale membro del corpo”. L’opera 

deve essere considerata il maggior monumento dell’arte 

fortificatoria italiana (Corrado Maltese) o la più alta 

testimonianza dell’impegno del suo autore (Marco Dezzi 

Bardeschi). 

Qui a Mondavio ci troviamo di fronte ad una straordinaria 

poesia architettonica, costruita per una macchina da guerra, 

- 66 -


che, sappiamo non ha mai sparato o ricevuto un colpo di 

bombarda. Il pretesto progettuale era quello di offrire delle 

prospettive sfuggenti ai micidiali colpi di bombarda anziché 

contrastarli con grosse muraglie. 

Nel torrione del castellano, Francesco aveva realizzato, caso 

unico nell’Architettura rinascimentale( civile, militare e 

religiosa), proprio quelle geometrie che “disegno mostrar non 

può”, e che verranno studiate analiticamente due secoli dopo da 

Cartesio (1596-1650) e poi rappresentate graficamente dal 

Conte Gaspard Monge (1746-1818). 

Construit entre 1482 et 1492 suite à la demande de 

Giovanni della Rovere, cette forteresse était conçu par 

l'architecte Francesco di Giorgio Martini. Elle représente un 

exemple unique de l'innovation dans les techniques de 

construction militaire du 15ème siècle suite à la découverte de la 

poudre à canon. 

Giorgio Martini, dans un traité de l'architecture décrit la 

forteresse..."elle est formée d'un très grand donjon avec une 

pièce pour les gentilhommes (jamais construite) de forme ovale 

avec 8 côtés. Elle est située de telle manière que.....la forteresse 

est au milieu des murs, exactement comme la tête d'un etre 

humain est la partie majeure du corps". 

Bien que la forteresse de Mondavio soit construite comme 

une infrastructure de guerre, elle n'a jamais était utilisé comme 

telle. Sa conception et les angles en perspective de sa création 

devaient évité des bombes. 

Les formes géometriques de la période renaissance utilisées 

par Francesco di Giorgio Martini seraient étudiées et analysées 

- 67 -


deux siècles plus tard par Descartes (1569-1650). Elles seraient 

également représentées de manière graphique par Gaspard 

Monge (1746-1818). 

Μοντάβιο. Το φρούριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα 

Φραντσέσκο ντι Τζόρτζιο Μαρτίνι με εντολή του Τζοβάννι 

ντελα Ρόβερε και χτίστηκε μεταξύ του 1482 και 1492. 

Αποτελεί μοναδική μαρτυρία της καινοτομίας η οποία 

αναμόρφωσε τις τεχνικές δόμησης στρατιωτικών κτιρίων του 

15ου αι. ως αποτέλεσμα της ανακάλυψης της πυρίτιδας. Σε μια 

πραγματεία περί αρχιτεκτονικής ο Τζόρτζιο Μαρτίνι περιγράφει 

το φρούριο “...είναι φτιαγμένο με πολύ μεγάλη οχύρωση έναντι 

των επιθέσεων και εφαπτόμενο υπάρχει δωμάτιο για τους 

κυρίους (δεν κατασκευάστηκε ποτέ), σχήματος οβάλ με 8 

πλευρές. Είναι τοποθετημένο με τέτοιο τρόπο ώστε.....” 

Το φρούριο βρίσκεται στο κέντρο εντός των τειχών 

ακριβώς όπως το κεφάλι του ανθρώπου αποτελεί το κύριο 

τμήμα του σώματος.Το φρούριο του Μοντάβιο 

κατασκευάστηκε ως μεγαλοπρεπής υποδομή για καιρό πολέμου 

αλλά ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε γι αυτό το σκοπό. Σχεδιάστηκε 

με τρόπο που τυχόν βόμβες να αποκρούονταν διότι κατά την 

κατασκευή του έγινε χρήση οπτικών γωνιών. 

Ο Φραντσέσκο Τζόρτζιο Μαρτίνι χρησιμοποίησε 

γεωμετρικά σχήματα και μορφές στην περίοδο της 

Αναγέννησης τα οποία επρόκειτο να μελετηθούν αναλυτικά δύο 

αιώνες μετά από τον Καρτέσιο (1569-1650) και εν συνεχεία να 

έχουμε τη γραφική τους παράσταση από τον Γκασπάρ Μόνζ 

(1746-1818). 

- 68 -


fDyluniwyd y gaer gan y pensaer Francesco di Giorgio 

Martini ar ôl iddo gael ei gomisiynu gan Giovanni della Rovere; 

adeiladwyd hi rhwng 1482 a 1492. Mae’r gaer yn dystiolaeth 

unigryw o’r arloesi gwnaeth diwygio technegau adeiladu 

milwrol y bymthegfed ganrif yn ymateb i ddarganfyddiad 

powdr du. 

Mewn traethawd ar bensaernïaeth, disgrifiodd Giorgio 

Martini..”gwnaethpwyd o ‘donjon’* fawr ar gyfer ymosod ac 

amddiffyn, gydag ystafell ar gyfer y dynion (ni adeiladwyd hon), 

siâp hirgrwn gyda with ochr. Lleolwyd yn y fath ffordd fel bod 

…”y gaer yng nghanol y muriau fel mae pen dyn yn brif ran o’i 

gorff ”. Adeiladwyd Caer Mondavio yn adeiladwaith godidog ar 

gyfer rhyfel ond ni ddefnyddiwyd hi erioed felly. Cynlluniwyd yn 

y fath ffordd i osgoi bomiau, oherwydd onglau persbectif 

defnyddiwyd wrth ei chreu. 

Gwnaeth Francesco di Giorgio Martini defnyddio siapau 

geometrig a dyluniadau yn yr oes Dadeni buasai’n cael eu 

hastudio’n ddadansoddol dwy ganrif ymhellach ymlaen gan 

Descartes (1569-1650) ac wedyn yn cael ei gynrychioli’n raffigol 

gan Gaspard Monge (1746-1818). 

- 69 -


Domus del Mito 

THE TRIUMPH CARRIAGE 


The Domus, built towards the end of the 1st century a.C., is 

in the area of “Campo della Pieve” that is in Sant’Angelo in 

Vado (25 Km from Urbino). 

It is about 1000 square meters with many rooms, each one 

decorated with an elaborate series of two toned and polychrome 

pictorial mosaics, one different from the other. 

The House of the Myth is one of the greatest discoveries of 

the last fifty years for Central Italy and the Domus is baptized as 

the Myth, because most of the mosaics represent classical 

mythological figures. 

Mosaic art pavements, which are of very high quality, and 

which are also well kept, show various subjects that represent 

- 70 -


the inclusion of the ancient city of Tifernum Mataurense in the 

circuit of cartoons, specialized workers and the demonstration 

of fine and educated clients. Among the themes represented are 

Neptune with his wife Amphitrite greeting you on the special 

carriage lead by walruses called “the Triumph Carriage”, 

Baccus ravishing you and the beautiful Medusa petrifying you. 

And then the panel shows a Hunting scenario, the marine 

conflict on the emblem of the luxurious mosaic of triclinium: a 

moray bites a polyp that seizes a lobster and all around this 

figure there are forty different decorated medallions besides a 

magnificent repertoire of black and white geometrical motifs. 

A Sant'Angelo in Vado (25 km da Urbino) nell'area di 

Campo della Pieve, si è messa in luce una grande Domus 

gentilizia eretta verso la fine del I° secolo d.C. ampia circa 1.000 

metri quadrati e impreziosita da un ricco complesso di mosaici 

figurati bicromi e policromi. 

La Domus, rappresenta il più importante ritrovamento 

archeologico venuto alla luce negli ultimi 50 anni e, l’elevato 

numero di figure per lo più legate alla mitologia classica, 

l’hanno fatta battezzare “Domus del Mito”. I pavimenti musivi, 

di buona e ottima qualità, e per lo più splendidamente 

conservati, esibiscono soggetti vari che mostrano l’inserimento 

dell’antica città di Tifernum Mataurense nel circuito di cartoni 

e maestranze specializzate e la presenza in essa di una 

committenza colta e raffinata. 

Fra i temi raffigurati spiccano: Nettuno ed Anfitrite sul 

Carro del Trionfo condotto da cavalli marini che vi accolgono, 

Dioniso vi inebria e la bella Medusa vi pietrifica. A seguire, il 

- 71 -


riquadro con Scena di Caccia, la Lotta Marina nell'emblema 

del sontuoso mosaico del triclinio: la murena morde il polipo 

che agguanta l'aragosta e tutt'attorno quaranta medaglioni 

figurati, oltre ad un fastoso repertorio di motivi geometrici in 

bianco e nero. 

Le 'Domus' était construit vers la fin du 1ère siècle AD et se 

trouve près du «Campo della Pieve» à Sant'Angelo in Vado (25 

km de Urbino). 

La maison couvre une surface de 1000 metres dans lesquels 

se trouvent beaucoup de pièces, les unes différents des autres, 

chacune décorée d'une série très élaborée de mosaïques, soit en 

polychrome ou en deux tons. 

Le 'Domus de la Mythe' – baptisée ainsi, puisque la plupart 

des mosaïques représentent des personnages classique de la 

mythologie – est une des découvertes les plus importantes des 50 

dernières années en Italie du centre. Les trottoirs artistiques en 

mosaïques représentent des sujets variés y compris la cité 

ancienne de Tifernum Mataurense et sont d'une qualité 

extraordinaire, très bien préservés. 

Parmi les thèmes représentées se trouvent Neptune avec sa 

femme Amphitrite sur une carrosse, «la Carosse de la 

Triomphe» tirée par des morses, Bacchus qui ravie et la belle 

Médusa qui pétrifie. Ensuite se trouve une scène de chasse, un 

conflit marin dont l'emblème est la mosaïque luxueuse de 

Triclinium : une murène mords un octopus qui attrape une 

langouste, et tout autour de cette image se trouvent 40 

médaillons décorés différemment à côté d'une représentation 

magnifique de motifs géométriques en noir et blanc. 

- 72 -


Ο Oίκος του Mύθου. Ο οίκος χτίστηκε περί τα τέλη του 1ου 

αι. π.Χ. και βρίσκεται στην περιοχή “Κάμπο ντε λα Πιέβε” στο 

Σάντ' Άντζελο ιν Βάντο (25 χλμ από το Ούρμπινο). 

Έχει εμβαδόν περίπου 1000 τ.μ, πολλά δωμάτια και το 

καθένα είναι διακοσμημένο με μια σειρά από περίτεχνα δίχρωμα 

και πολύχρωμα εικονογραφημένα μωσαϊκά, το ένα διαφορετικό 

απ' τ' άλλο. Ο Οίκος του Μύθου αποτελεί ένα από τα 

σπουδαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα που ήρθαν στο φως τα 

τελευταία 50 έτη στην κεντρική Ιταλία, ονομάστηκε δε έτσι, 

επειδή τα περισσότερα μωσαϊκά αναπαριστούν κλασσικές 

μυθολογικές μορφές. 

Τα επιστρωμένα με μωσαϊκά δάπεδα, πολύ καλής 

ποιότητας και σε άριστη κατάσταση, φέρουν διάφορες 

παραστάσεις όπως την αρχαία πόλη Τιφέρνουμ Ματαουρένσε 

με κυκλική αναπαράσταση κωμικών μορφών, επιτηδευμένων 

εργατών και εκλεπτυσμένων και μορφωμένων πελατών. 

Ανάμεσα στα θέματα των παραστάσεων βρίσκεται ο 

Ποσειδώνας με τη γυναίκα του την Αμφιτρίτη να μας χαιρετούν 

πάνω σε μια ειδική άμαξα που τη σέρνουν ιππόκαμποι και που 

λέγεται “η Άμαξα του Θριάμβου”, ο Βάκχος να μας εκστασιάζει 

και η όμορφη Μέδουσα να μας πετρώνει. 

Πιο πέρα έχουμε μια σκηνή κυνηγιού και τη θαλάσσια 

σύρραξη στο έμβλημα του πολυτελούς μωσαϊκού της 

τραπεζαρίας: μια σμέρνα δαγκώνει έναν πολύποδα που έχει 

αιχμαλωτίσει έναν αστακό και γύρω απ' αυτές τις μορφές 

υπάρχουν 40 διαφορετικά διακοσμημένα μετάλλια πλάι σε μια 

υπέροχη ποικιλία μαύρων και άσπρων γεωμετρικών σχεδίων. 

- 73 -


fMae’r Domus, adeiladwyd at ddiwedd y ganrif gyntaf, yn 

ardal ‘Campo della Pieve’ yn Sant’Angelo in Vado, tua 25Km o 

Urbino. Mae o tua mil o fedrau sgwâr mewn maint gyda nifer 

fawr o ystafelloedd, pob un wedi ei addurno gan frithwaith 

darluniadol dau lyw ac unlliw, pob un yn wahanol i’r diwethaf. 

Mae’r Tŷ Chwedlau yn un o’r darganfyddiadau mwyaf yn 

ystod hanner can mlynedd yng nghanolbarth yr Eidal. Gelwir 

yn Dy Chwedlau gan fod rhan fwyaf o’r brithweithiau yn 

cynrychioli ffigyrau chwedleuon clasurol. Mae’r palmantau 

brithwaith o’r safon uchaf ac yn dangos are u hyd, gwahanol 

bortreadau o’r hen ddinas Tifernum Mataurense. 

Maent yn awgrymu gweithwyr arbenigol iawn a chleientiaid 

hyddysg, bonheddig. Ymysg y themâu yw Neifion a’i wraig, 

Amphritite yn eich cwrdd mewn cerbyd sy’n cael ei dynnu gan 

forfeirch - sy’n cael ei alw’n cerbyd buddugoliaeth, Baccus yn 

eich treisio a Medusa yn eich caregu trwy ofn. 

Gwelwch wedyn golygfeydd hela a darlun o wrthdaro 

morwrol gyda’r wahanol fwystfilod mor yn ymosod are ei gilydd 

- dros bedwar deg o wahanol luniau ac o’u cwmpas goror 

geometrig du a gwyn anhygoel. 

- 74 -


La Cascata del Sasso 

LA CASCATA DEL SASSO 


The Waterfall "La Cascata del Sasso", also called "Balza del 

Metauro", is situated in the region of Marche in the Pesaro- 

Urbino province, on the Metauro river. The waterfall, 12 meters 

high and 60 meters wide, is the biggest of the Metauro, 

considered one of the 10 most beautiful waterfalls of Italy and 

establishes a real suggestive scenario. 

The waterfall "La Cascata del Sasso" originated thanks to 

the presence of a limestone layers bank of marly layers set out 

as a slope of sedimentary rocks and therefore more resistant to 

fluvial erosion. Unfortunately on the left bank a big and 

unaesthetic containment wall, which is also the basis of a 

viewpoint, has further altered the original aspect of the place. 

From the viewpoint you can go up following the left bank 

- 75 -


riverside, among the rocks emerging from the river bed and the 

hydrophilic vegetation, with black poplar, Willow white, Salix 

Triandra, Willow red, Humulus lupulus, Rorippa 

sylvestris,Tussilago petasites, Phragmites australis, Nasturtium 

officinale L., Carex pendula and Schoenoplectuslacustris. 

In the water you find the green Frog, river Crab and the 

Mollusco ancilo and Fisa. It is even possible to cross the river, 

when it is dry and walk on the rocks coming out from the fall. 

If you want to visit the waterfall from under, it is possible to 

enter through a passage situated in parallel of a restructured 

house, the Mill "Il Mulino del Sasso", which shows only a few 

signs of the original mill functions. Remaining on the bank at 

the base of the waterfall we can appreciate better its beauty, 

particulary when a flood increases the river flow. 

In the indentations of the rocks, wet by the stream, 

Adiantum capillus Veneris and thick moss layers grow. Along 

this part of the river you come across the Martin pescatore, 

Alcedo atthis, Motacilla cinerea and Motacilla alba; during the 

winter you can also find Gallinula chloropus. 

How to reach it: A specific touristic sign placed 7,5 Km 

from Urbania 1,5Km far from S. Angelo in Vado. 

La Cascata del Sasso, detta anche Balza del Metauro, si 

trova nelle Marche in provincia di Pesaro-Urbino, sul fiume 

Metauro. La cascata, alta 12 metri sul ciglio e larga 60 metri, è 

la più grande del Metauro, ritenuta una delle dieci più belle 

d’Italia e costituisce uno scenario di vera suggestione. 

- 76 -


La Cascata del Sasso si è originata per la presenza di una 

bancata di strati di calcare marnoso disposti a reggipoggio e 

quindi più resistenti all'erosione fluviale. Purtroppo sulla riva 

sinistra un grande ed antiestetico muro di contenimento, che 

costituisce anche la base del belvedere, ha alterato ulteriormente 

l'aspetto originario del luogo. Dal belvedere si può risalire verso 

monte un tratto di riva sinistra, tra le rocce affioranti nell'alveo e 

la vegetazione igrofila della sponda, con Pioppo nero, Salice 

bianco, Salice da ceste, Salice rosso, Luppolo, Crescione 

radicina, Farfaraccio, Cannuccia, Crescione d'acqua, Carice 

pendula e Giunco di palude. In acqua sono presenti la Rana 

verde, il Granchio di fiume e i Molluschi Ancilo e Fisa. 

In periodo di magra si può anche attraversare il fiume sugli 

strati rocciosi che sporgono rettilinei sopra la cascata. Per 

visitare la cascata dal basso occorre accedere al fiume attraverso 

un passaggio situato in corrispondenza di una casa ristrutturata, 

il Mulino del Sasso, che conserva poche tracce delle strutture 

funzionali del mulino originario. Stando sulla riva alla base della 

cascata ne possiamo apprezzare meglio la bellezza, specie 

quando una piena accresce la portata del fiume. Negli anfratti 

delle rocce, bagnati da stillicidi, crescono la felce Capelvenere e 

spessi strati di muschio. Lungo questo tratto di fiume si 

incontrano il Martin pescatore, la Ballerina gialla e la Ballerina 

bianca; d'inverno anche la Gallinella d'acqua. 

Per visitare la Cascata del Sasso, occorre fare attenzione ad 

un apposito cartello turistico situato a 7,5 km da Urbania e a 

1,5 km da S.Angelo in Vado, in corrispondenza della zona 

industriale di questa cittadina. Attraversata un'area con vari 

capannoni, giungiamo alla cascata. 

- 77 -


Les chutes d'eau «La Cascata del Sasso» connues aussi sous 

le nom « Balza del Metauro » se situent dans la région de 

Marche dans la province de Pesaro-Urbino sur la rivière 

Metauro. Les chutes de 12 metres de haut et de 60 mètres de 

large sont les plus grandes de Metauro et sont parmi des 10 plus 

belles chutes de l'Italie. 

Les chutes « La Cascata del Sasso » se sont formées grâce 

aux couches de calcaire et de marneux établies comme une 

pente des roches sedimentaires donc plus résistants à l'érosion 

fluviale. Malheureusement, sur la rive gauche un grand mur 

inesthétique de maintien, qui est aussi la base d'une vue 

panoramique, gâche l'aspect original de l'endroit. Depuis le 

point de vue, en suivant la rive gauche, il est possible de grimper 

sur les rochers qui émergent du lit de la rivière et découvrir la 

végétation ; le peuplier noir, les saules blanches et rouges, Salix 

Triandra, Humulus lupulus, Rorippa sylvestris,Tussilago 

petasites, Phragmites australis, Nasturtium officinale L., Carex 

pendula and Schoenoplectuslacustris. 

Dans l'eau se trouvent la grenouille verte, la crabe des 

rivières, le Mollusco ancilo et Fisa. En période de secheresse il 

est possible de traverser la rivière pour se promener sur les 

rochers. Egalement, il est possible de passer sous les chutes en 

passant par un passage en parallel d'une maison restaurée « Il 

Mulino del Sasso » qui ne retient que peux d'exemples des 

fonctions originaux du moulin. 

La beauté des chutes s'apprécie mieux depuis la rive en se 

tenant à leurs bases, en particulier quand le débit de l'eau est 

augmenté par des inondations. Dans les creux des rochers on 

aperçoit le flot Adiantum capillus Veneris et des couches épaisse 

de mousse. A cet endroit de la rivière on peut retrouver de 

- 78 -


matin pecheur, Alcedo qtthis, Motacilla cinerea et Motacilla 

alba ; aussi pendant l'hiver le Gallinula chloropus. 

Comment retrouver : suivre des enseignes touristiques à 7,5 

km de Urbania et 1,5 km de S. Angelo in Vado. 

Ο καταρράκτης του Σάσσο. Ο καταρράκτης του Σάσσο, 

που ονομάζεται επίσης και “ο Γκρεμός του Μετάουρο”, 

βρίσκεται στην περιοχή του Μάρκε, στην επαρχία Πέζαρο και 

Ούρμπινο, στον ποταμό Μετάουρο. Ο καταρράκτης, ύψους 12 

και πλάτους 60 μέτρων, είναι ο μεγαλύτερος του Μετάουρο και 

θεωρείται ένας από τους 10 ωραιότερους καταρράκτες της 

Ιταλίας, αποτελεί δε σκηνικό αληθινής γοητείας. 

Ο καταρράκτης δημιουργήθηκε εξ αιτίας των 

ασβεστολιθικών στρωμάτων σε μια όχθη και των στρωμάτων 

από άργιλο τα οποία σχηματίζουν πλαγιά από ιζηματικούς 

λίθους και δεν διαβρώνονται από τα ύδατα του ποταμού. 

Δυστυχώς, στην αριστερή όχθη, ένας αντιαισθητικός τοίχος 

αντιστήριξης, ο οποίος χρησιμεύει και ως σημείο θέασης προς 

τον καταρράκτη, έχει αλλάξει το αρχικό τοπίο. Απ΄αυτό το 

σημείο μπορεί κανείς να ανηφορίσει κατά μήκος της αριστερής 

όχθης του ποταμού, περπατώντας πάνω στούς βράχους που 

ξεπροβάλλουν απ΄την κοίτη του ποταμού και ανάμεσα στην 

υδρόφιλη βλάστηση: λεύκες, ιτιές άσπρες και κόκκινες, 

λυκίσκους, καλαμιές, νεροκάρδαμα, βρύα και σχοίνα. 

Μέσα στο νερό ζούν ο πράσινος βάτραχος, κάβουρες, 

αχιβάδες. Επίσης, μπορεί κανείς να διασχίσει τον ποταμό, σε 

περίοδο ξηρασίας, περπατώντας πάνω στους βράχους. Αν 

θέλετε να επισκεφθείτε τον καταρράκτη απ΄την κάτω μεριά, θα 

περάσετε από μια διάβαση παράλληλη προς ένα ανακαινισμένο 

- 79 -


οίκημα, το Μύλο του Σάσσο, στον οποίο πολύ λίγα ίχνη της 

αρχικής του λειτουργίας βλέπουμε πλέον. Μένοντας στην όχθη, 

στη βάση του καταρράκτη, μπορούμε να εκτιμήσουμε καλύτερα 

την ομορφιά του, ιδιαίτερα όταν πλημμυρίζει ο ποταμός και 

αυξάνεται η ροή του. Στις υγρές καμπύλες των βράχων φύονται 

βρύα σε παχιά στρώματα και φτέρη. Κατά μήκος αυτού του 

τμήματος του ποταμού συναντάμε ψαροπούλια, αλκυόνες, 

άσπρες και κίτρινες σουσουράδες. Το χειμώνα μπορεί να 

συναντήσουμε και νερόκοτες. 

Δείτε την πινακίδα για τους τουρίστες που είναι 

τοποθετημένη 7.5 χλμ από την Ουρμπάνια και 1.5 χλμ από το 

Σάντ Άντζελο ιν Βάντο. 

fLleolir Rhaeadr “La Cascata del Sasso”, sydd hefyd yn cael 

ei adnabod fel “Balza del Metauro” , yn rhanbarth Marche, 

talaith Pesaro-Urbino ac ar yr afon Metauro. 

Yn 12 medr o uchder a 60 medr o led ac yn tarddu o 

haenau o galch a phridd clai ac felly yn ymwrthol I erydiad 

afonol, fe ystyrir “La Cascata del Sasso” i fod yn un o’r 10 

rhaeadrau mwyaf prydferth yn yr Eidal. O’r wal golwgwedd 

(viewpoint) mae’r olygfa yn fendigedig a cewch ddilyn lan yr 

afon ac ymysg y creigiau gweld y llysdyfiant hydroffilig 

amrywiol, gyda poplys du, helyg gwyn, salix triandra, helyg 

coch ymysg y niferoedd o dyfiant sydd yn bodoli yno. 

Yn y dwr gwelir brogan gwyrdd, cranc yr afon i enwi dim 

ond ychydig o’r bywyd gwyllt a geir yn y cyffiniau. Mae’n bosibl 

croesi yr afon pan yn weddol sych a hyd yn oed cewch fynd o 

dan y rhaeadr. 

- 80 -


Ar hyd yr afon cewch weld gwledd o dyfiant ymysg y 

creigiau e.e pescatore Martin, Alcedo atthis, Motacilla cinera a 

llawer iawn mwy ac mae rhywbeth i’w weld yno drwy gydol y 

flwyddyn. SUT I GYRRAEDD – Mae arwydd twristaidd 

penodol wedi ei gosod 7.5km o Urbania, 1.5km 0 Sant Angelo 

yn Vado. 

- 81 -

Wales 


In Wales we were motivated to participate in the Places2b 

project by a desire to explore different ways of 'doing' tourism. 

As community-focused groups we are keen to develop a 

different tourism, in places different to the 'honey pots' of the 

usual tourism expressed by the saying 'top ten places to visit in 

Snowdonia'! We were keen to develop places that benefit both 

the tourist and community whilst enhancing our Welsh culture 

and environment, not just exploiting or weakening it. 

For Dail Gwalia, the motivation was to develop informal 

and non-formal learning practices in communities so that they 

could develop their own futures as opposed to having futures 

imposed on them. The communities chosen were new to 

working with European partners and some participants were 

very new to traveling in Europe: both activities enhance 

individual experience but, more importantly, enhance 

community connections and understanding. The opportunity 

for informal learning has been excellent and practical skills such 

as using ICT and digital technologies have improved. What has 

been very important is learning about 'our' own places through 

doing research locally & through disseminating that research 

ideas are shared locally as well as internationally. 

coordinated by dailgwalia, http://dailgwalia.com 

- 82 -


Bryn y Castell 

THE RUINS OF THE CASTLE 

WEB: HTTP://PLACES2B.EU/NODE/216 

Bryn y Castell (hill of the castle) is a small, Celtic, Iron age 

hillfort near the village of Llan Ffestiniog It was excavated in 

1985 and the base of the castle has been reconstructed, giving a 

good impression of how it might have once looked. There are 

also some evidence that the site was actively producing iron 

during, and soon after the Roman occupation. 

Mae Bryn y Castell yn castell fach, Geltaidd Oes Haearn 

ger pentref Llan Ffestiniog. Cafodd ei gloddio yn 1985 ac yn y 

gwaelod y castell wedi cael ei hailadeiladu, gan roi argraff dda o 

sut y gallai fod wedi edrych yn yr Oes Haearn . Ceir rhywfaint o 

- 83 -


dystiolaeth hefyd bod y safle yn mynd ati i gynhyrchu haearn yn 

ystod, ac yn fuan ar ôl y goresgyniad Rhufeinig. 

Bryn y Castell (la colline du château) est un petit, château 

fort de l'age de fer, situé près du village de Llan Ffestiniog. Il a 

été fouillé en 1985 et sur cette base le château a été reconstruit 

pour bien le représenter, comme à son origine. Il est évident que 

le site produisait du fer pendant et juste après l'occupation des 

Romains. 

Bryn y Castell (monte del castello) è una piccola fortezza, 

Celtica Età del Ferro vicino al villaggio di Lian Ffestiniog.E' 

stata sterrata nel 1985 e la base del castello è stato ricostruito , 

dando una buona impressione di come poteva apparire una 

volta.ci sono anche alcune evidenze che il sito produceva 

attivamente il ferro durante e subito dopo l'occupazione 

Romana. 

Μπρυν υ Καστέλ Το Μπρυν υ Καστέλ (λόφος του κάστρου) 

είναι ένα μικρό Κέλτικο, της εποχής του Σιδήρου, οχυρό κοντά 

στο χωριό Χιαν Φεστίνιογκ. Βρέθηκε μετά από ανασκαφές το 

1985 και η βάση του αναδομήθηκε δίνοντας έτσι μια καλή 

εικόνα του πώς ήταν κάποτε. Επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι 

στο σημείο αυτό υπήρχε σημαντική παραγωγή σιδήρου κατά τη 

διάρκεια της Ρωμαϊκής κατοχής αλλά και για λίγο διάστημα 

μετά απ' αυτή. 

- 84 -


Bwlch y Gorddinan 

PILE OF ARMY BOOTS 


Boots : A poem by Gwyn Thomas written in Welsh, 

translated here: 

After wars there are, always, those who did not come home 

From the killing: They are the slaughtered, They are the dead. 

But men who were, once, living Have boots; What to do with 

these Undeniable remains of their lives – Their boots? Pack 

them off in heaps Into holes in quarries to rot away, Disappear, 

and cease to be. But as the lives of the dead Still linger in the 

hearts Of those who loved them, So, here, After time has 

consumed the leather The dead endure persistently, doggedly In 

the nails, the steel tips And heel-plates of their shoes. 

- 85 -


At Bwlch y Gorddinan there lies the remains of a pile of 

army boots left there after the Crimean War of 1856. 

Esgidiau’r Meirwon : Gwyn Thomas Ar ôl rhyfeloedd y mae 

yna, Yn wastad, rai na ddaeth Yn ôl i’r lladdfa: Y rhain yw’r 

lladdedigion, Y rhain ydyw’r meirwon. Ond y mae gan 

ddynion, A fu unwaith yn fyw, esgidiau: Beth a wnawn ni a’r 

olion Digamsyniol hyn o’u bywydau – Eu h’esgidiau? Eu 

h’anfon yn bentyrrau I gilfachau mewn chwareli i bydru, 

Diflannu, a pheidio â bod. Ond fel y mae bywydau y meirwon 

Yn dal i fodoli yng nghalonnau Y rhai hynny oedd yn eu caru 

Felly, yma Ar ôl I amser ddifa’r lledr Y mae’r meirion yn dal, yn 

gyndyn,gyndyn I fodoli yn hoelion, clemiau, A phedolau eu 

hesgidiau. 

Les bottes : Un poème de Gwyn Thomas écrit en Gallois. 

Traduit de l'Anglais Après les guerres sont toujours ceux Qui ne 

rentrent pas Des tueries: Ils sont massacrés, Ils sont les morts. 

Mais les hommes qui, d'antan, vivait Avait des bottes; Quoi en 

faire avec ces Indéniable restes de leur vie - Leurs bottes? 

Mettait les en piles Dans les trous des carrières pour pourrir, 

Disparaître, et ne plus exister. Mais, la vie des morts Persiste 

dans le coeur De ceux qui les ont aimés, Donc, maintenant, 

Quand le cuir est consumé par le temps Les morts persistent 

Dans les clous, les bouts d'acier Et les talons des chaussures. 

Une pile de bottes de l'armée a été déposé à Bwich y 

Gorddinan suite à la Guerre de Crimée en 1856. 

- 86 -


Stivali: una poesia di Gwyn thomas scritta in Gallese. 

Tradotta qui. Dopo le guerre ci sono, sempre coloro che non 

sono tornati a casa dagli omicidi: sono coloro che sono stati 

massacrati. sono i morti Ma le persone che una volta erano vive 

Hanno gli stivali; Che cosa fare con questi Resti innegabili della 

loro vita I loro stivali? Ammucchiateli Nei buchi delle cave a 

marcire Sparisce, e non esistono più Ma come la vita dei morti 

Ancora persistono nei cuori di coloro che gli hanno amato Così, 

qui dopo che il tempo ha consumato la pelle I morti resistono 

con insistenza,tenacemente Nelle unghia, le punte di ferro e le 

lamierine che si trovano nei tacchi delle loro scarpe. 

A Bwich y Gorddinan ci sono i resti di mucchi di stivali dei 

militari lasciati qui dopo la guerra di Crimea nel 1856. 

Βουλχ Υ Γκόρδιναν Μπότες: Ένα ποίημα του Γκουΐν Τόμας 

γραμμένο στα Ουαλικά. Μεταφράζεται εδώ: "Μετά τους 

πολέμους υπάρχουν πάντοτε αυτοί Που δεν επέστρεψαν στο 

σπίτι τους: Είναι οι σφαγιασμένοι, Είναι οι νεκροί. Αλλά οι 

άνδρες που κάποτε ήταν ζωντανοί Έχουν μπότες. Τι να τα 

κάνουμε αυτά τα Αναντίρρητα απομεινάρια της ζωής τους- Τις 

μπότες τους; Να τα στοιβάξουμε Μέσα σε τρύπες σε λατομεία 

να σαπίσουν, Να εξαφανιστούν, να σταματήσουν να υπάρχουν. 

Αλλά όσο οι ζωές των νεκρών Εξακολουθούν να μένουν στην 

καρδιά Των αγαπημένων τους, εδώ, Αφού ο χρόνος αφάνισε το 

δέρμα, Οι νεκροί αντέχουν και συνεχίζουν πεισματικά να 

υπάρχουν Μέσα στα καρφιά, στα ατσάλινα άκρα Και τις 

μεταλλικές σόλες των παπουτσιών τους". Στο Βουλχ Υρ 

Όερναντ βρίσκεται ένας σωρός από στρατιωτικές μπότες που 

μαζεύτηκαν εκεί μετά τον πόλεμο της Κριμαίας το 1856. 

- 87 -


- 88 -


Pengwern Cymunedol 

THE CREW OF THE PENGWERN 


Aims: To re-open the Pengwern and to develop it as a 

community venture. 

Pengwern Cymunedol’s Vision: 

✦ The main aim is to buy and re-open the Pengwern and to 

develop it as a community venture. It will belong to the 

community and will be run democratically by the community 

and for the benefit of the community. 

✦ To run and develop the Pengwern as an environmental, 

economic, social, educational and cultural asset for the benefit 

of the community. Pengwern Cymunedol will be a sustainable 

- 89 -

community venture that will contribute to the regeneration of 

the wider area through example and training. 

✦ To offer local opportunities for work, also resources and 

support for entrepreneurship, training and education. 

Especially in the catering, hospitality, tourism and outdoor 

pursuits areas. 

✦ To encourage local social and cultural activities with the 

emphasis on the use of the Welsh language 

✦ To create amenities and opportunities for the youth of the 

area. * To encourage green tourism and to offer a warm 

Welsh welcome to visitors. 

✦ To place an emphasis on the use of quality local produce and 

services. 


✦ To consult and work with other community ventures such as 

‘Antur Stiniog’, in order to integrate development of the local 

community enterprise sector. 

✦ The broader vision is that Pengwern Cymunedol will be a key 

contributor to wider changes, i.e. to nurture community 

enterprise. 

Mae grwp o bobl lleol wedi dod at eu gilydd i brynu ac ailagor 

Gwesty'r Pengwern er budd y gymuned . Cynhaliwyd 

cyfarfod cyhoeddus yn Y Pengwern cyn iddo gau i gael gwybod 

beth oedd teimladau'r bobl lleol. Roedd yn llwyddiannus iawn 

gyda dros 50 o bobl yno i gyd yn frwd iawn dros ei ail - agor. 

Roedd amryw o rhai eraill wedi methu dod i'r cyfarfod ond yn 

anfon eu cefnogaeth. Yn y cyfarfod etholwyd pwyllgor gyda'r 

gwaith o ymchwilio i ffyrdd o godi arian i brynu, adnewyddu a 

- 90 -


rhedeg Y Pengwern fel menter cymunedol. Mae'r pwyllgor ar 

hyn o bryd yn ymchwilio i'r math o grwp y dylent sefydlu e.e. 

'Menter Cymdeithasol', /Cyfundrefn Di - Elw', 'Cwmni 

Cyfyngedig drwy Warantiad' a.y.y.b. Mae'r grwp hefyd yn 

ymchwilio i ffynonellau noddiant ac oblygiadau y math o grwp 

sydd wedi ei ffurfio a'r y dewisiadau noddiant fydd wedyn ar 

gael iddynt. Beth bynnag fydd eu penderfyniad, bydd nifer y 

bobl sydd yn dangos eu cefnogaeth i brynu a rhedeg Y 

Pengwern 'o'r gymuned, gan y gymuned, i'r gymuned' a'r nifer o 

syniadau ar gyfer defnydd y wneir o'r Pengwern ac i ddangos y 

lefel tebgol o ddefnydd ac felly dichonoldeb y busnes, i gyd yn ei 

gwneud hi'n haws i godi'r arian angenrheidiol. Byddwn yn hoffi 

gwybod beth yw eich syniadau chi ar sut y gellir defnyddio'r 

Pengwern er budd y gymuned cyfan. Dyma rhai o'r syniadau: 

Profiad gwaith ystyrlon gyda chyflog teg i fyfyfwyr addysg 

bellach gan gynnwys arlwyaeth, twristiaeth, busnes a 

lletygarwch. Man cyfarfod yn y dydd gyda phryda bwyd 

rhesymol eu pris i'r henoed. Defnyddio'r hen far fel man 

cyfarfod o dan oruchwyliaeth i'r pobl ifanc gyda bar/caffi di 

alcohol, gemau fel pwl, Caffi rhyngrwyd a mynediad i'r 

rhyngrwyd trwy 'WiFi'. Mwy o ddefnydd o'r ystafell 

weithgareddau. Grwpiau gweithgaredd lleol, clwbiau, 

cyfarfodydd cymdeithasau, gan osgoi wrthdaro gyda 

gweithgareddau sydd yn cael eu cynnal yn Neuadd Y Pentref, 

Neuadd Yr Eglwys a'r Caban. Dosbarthiadau Nos Priodasau a 

phartion eraill. Cynhadledd yn ystod y dydd,cyfarfodydd a 

chyfleusterau hyfforddi. Lleoliad i fandiau lleol ymarfer a 

pherfformio. Sesiynau agored i gerddorwyr profiadol a dibrofiad 

gael perfformio a dysgu gan eu gilydd. Siopau hwyr ar 

gyfer nwyddau angenrheidiol mewn cysylltiad gyda siopau lleol 

a nid mewn cystadleuaeth. Anfonwch eich syniadau i ni os 

- 91 -


gwelwch chi'n dda. Ac yn olaf fe welwn ni chi yno ar ol i'r 

Pengwern ail - agor! Gweledigaeth Pengwern Cymunedol 

✦ Y prif amcan yw prynu ac ail agor tafarn a gwesty'r Pengwern 

a’i ddatblygu fel menter gymunedol a fydd yn eiddo i’r 

gymuned ac a fydd yn cael ei reoli’n ddemocrataidd gan y 

gymuned er budd y gymuned. * Rhedeg a datblygu’r 

Pengwern fel ased amgylcheddol, economaidd, cymdeithasol, 

addysgol a diwylliannol ar gyfer y gymuned. Menter 

gymunedol gynaliadwy a fydd yn cyfrannu drwy esiampl a 

hyfforddiant at adfywio’r ardal ehangach. 

✦ Cynnig cyfleoedd gwaith yn lleol a hefyd adnoddau a 

chefnogaeth ar gyfer mentergarwch, hyfforddiant ac addysg, 

yn enwedig ym maes arlwyaeth, lletygarwch, twristiaeth a 

gweithgareddau awyr agored. 

✦ Hybu gweithgareddau cymdeithasol a diwylliannol lleol gyda 

phwyslais ar ddefnyddio’r Gymraeg.Creu cyfleoedd a 

chyfleusterau cadarnhaol ar gyfer pobl ifanc y fro. * Hybu 

twristiaeth wyrdd a chynnig croeso cynnes Cymreig i 

ymwelwyr. * 

✦ Rhoi pwyslais ar ddefnyddio a hybu gwasanaethau a 

chynnyrch lleol o safon uchel. 

✦ Cysylltu â chydweithio gyda mentrau cymunedol eraill, megis 

Antur Stiniog, er mwyn hybu datblygiad integredig y sector 

gymunedol yn yr ardal. 

* Y weledigaeth ar gyfer y tymor hwy yw y bydd Pengwern 

Cymunedol yn gyfraniad allweddol i newid ehangach; sef 

meithrin mentergarwch cymunedol ac economi gymdeithasol 

newydd yng Nghymru. 

- 92 -


Buts: La réouverture de Pengwern et son développement 

comme activité communale. La vision de Pengwern 

Cymunedol: 

Le but premier est d’acheter et rouvrir le Pengwern et de le 

développer dans le cadre d’une activité communale. Il 

appartiendra à la communauté et sera gérer démocratiquement 

par la communauté pour qu'elle puisse en bénéficier. Le 

Pengwern sera gérer et développer comme un atout 

environnemental, économique, social, éducationnel et culturel 

pour que la communauté puisse en bénéficier. 

Le projet de Pengwern Cymunedol contribuera à la 

régénération des alentours autant par exemple que par 

éducation. 

Le projet offrira des possibilités de travail localement, ainsi 

que des moyens et le soutien pour entreprendre, formation et 

éducation. Surtout dans le cadre de l’hôtellerie, tourisme et des 

activités de plein air. 

Le projet encouragera des activités socioculturelles locales 

tout en prônant l’utilisation du Gallois. Le projet créera 

l’infrastructure et des opportunités pour la jeunesse de la région. 

Le projet encouragera le tourisme vert et l’accueil 

chaleureux des Gallois aux visiteurs. 

Le projet insistera sur la qualité des produits et services 

locaux. 

Le projet collaberera avec d’autres projets communaux – 

par exemple « Antur Stiniog » - afin d’intégrer le 

développement du secteur local d’initiatives communautaires. 

- 93 -


La grande vision pour l’avenir prévoit que Pengwern 

Cymunedo devienne un des acteurs principaux pour engendrer 

des changements plus vastes i.e. assister au développement des 

initiatives communautaires. 

Obiettivi: Riaprire il Pengwern e svilupparlo come iniziativa 

comunitaria. 

Idea di Pengwern Cymunedol: Lo scopo principale è di 

comperare e riaprire il Pengwern e di svilupparlo come 

iniziativa comunitaria. Apparterrà alla comunità e sarà gestito 

democraticamente dalla comunità e per il beneficio della 

comunità. 

Gestire e sviluppare il Pengwern come un bene ambientale, 

economico, sociale,educativo e culturale per il beneficio della 

comunità. Pengwern Cymunedol sarà un'iniziativa comunitaria 

sostenibile che contribuirà alla rigenerazione dell'aria più vasta 

attraverso l'esempio e la formazione. 

Offrire oppotunità di lavoro alle persone locali,come anche 

risorse per l'imprenditoria, formazione ed istruzione. In 

particolare nel catering, ospitalità, turismo e zone per 

passatempo all'aperto. Incoraggiare attività locali sociali e 

culturali con enfasi sull'uso della lingua gallese. 

Creare servizi, confort ed opportunità per i giovani della 

zona. Incoraggiare il turismo verde e offrire un caldo benvenuto 

Gallese ai visitatori. 

Sottolineare l'uso di servizi e prodotti locali. consultare e 

lavorare con altre iniziative comunitarie come "Antur Stiniog", 

- 94 -


per integrare lo sviluppo del settore delle imprese della 

comunità locale. 

La visione più ampia è che Pengwern cymunedol sarà un 

fattore chiave per cambiamenti più grandi, es. nutrire le imprese 

della comunità. 

Πένγκουερν Κυμούνεντολ Στόχοι: Ο βασικός στόχος είναι 

να αγοράσουμε το Πένγκουερν και να επαναλειτουργήσει ως 

κοινοτική επιχείρηση. 

Θα ανήκει στην κοινότητα και θα λειτουργεί δημοκρατικά 

από άτομα της κοινότητας και προς όφελος της κοινότητας. 

Επίσης να το αναπτύξουμε ως περιβαλλοντικό, οικονομικό, 

κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό περιουσιακό στοιχείο 

προς όφελος της κοινότητας. 

Το Πένγκουερν Κυμούνεντολ θα αποτελεί παράδειγμα 

βιώσιμης κοινοτικής επιχείρησης που θα συνεισφέρει στην 

αναγέννηση της ευρύτερης περιοχής μέσα από εκπαίδευση. 

Να προσφέρουμε ευκαιρίες απασχόλησης στους ντόπιους, 

πηγές και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, εκπαίδευση και 

προπόνηση ιδιαίτερα στον τομέα της τροφοδοσίας,φιλοξενίας, 

τουρισμού και υπαίθριων δραστηριοτήτων. 

Να ενθαρρύνουμε τοπικές κοινωνικές και πολιτιστικές 

δραστηριότητες με έμφαση στη χρήση της Ουαλικής γλώσσας. 

Να δημιουργήσουμε ευκαιρίες και μορφές διασκέδασης για τους 

νέους. 

Να ενθαρρύνουμε τον πράσινο τουρισμό και να 

προσφέρουμε θερμή φιλοξενία στους επισκέπτες. Να δώσουμε 

- 95 -


έμφαση στη χρήση ποιοτικών ντόπιων προϊόντων και 

υπηρεσιών. 

Να συμβουλευτούμε και να συνεργαστούμε με άλλες 

τοπικές κοινοτικές επιχειρήσεις όπως την “Άντουρ Στίνιογκ” 

ούτως ώστε να ενσωματώσουμε την ανάπτυξη του τομέα των 

τοπικών κοινοτικών επιχειρήσεων. 

Το ευρύτερο όραμα είναι να γίνει το Πένγκουερν 

Κυμούνεντολ το κλειδί για περισσότερες αλλαγές δηλαδή να 

γαλουχηθούν κοινοτικές επιχειρήσεις. 

- 96 -


Llech Goronwy 

THE STONE “LLECH GRONW” 

WEB: HTTP://PLACES2B.EU/NODE/228/ 

“The fourth branch of the Mabinogion” The ‘Mabinogion’ 

are stories and legends of Wales. There are 4 ‘branches’ to the 

Mabinogion, with the 4th branch being the longest and most 

complicated. These stories, despite first being written down 

around 700 years ago, are doubtless actually much older. They 

are full of magic, giants and other wonders! But the stories are 

based in real places, many of which still have the same names 

and can still be seen today. Much of the 4th Branch took place 

- 97 -


around Ffestiniog ·As mentioned previously, the 4th branch is 

quite long, and very complicated! So I have to shorten and 

simplify it very much in this extract and summary. 

There was a Lord of Eifionydd & Ardudwy called ‘Lleu 

Llaw Gyffes’ Lleu had been cursed so that he could never marry 

a ‘woman of this earth’ To get over this curse, the King of 

Gwynedd Math mab Mathonwy (who was also a magician), 

created a woman out of flowers and called her ‘Blodeuwedd’. 

Lleu married Blodeuwedd and they lived happily for a number 

of years at his court, which the Mabinogion call ‘Mur Castell. 

No one is sure where Mur Castell is or was, but some believe 

it to be the old Roman fort at Tomen y Mur. This is very 

possible as these stories come from the time following the 

Roman occupation of Britain, and Tomen Y Mur was an 

‘Auxiliary Fort’, meaning that it was manned mainly by locals, 

not Romans, even during the occupation. 

One day, while Lleu was away visiting Math, the Lord of 

neighbouring ‘Penllyn’ called Gronw Bebr was hunting, and he 

chased a stag up the valley of the Cynfal River, where he caught 

and killed it. But by this time it was late and getting dark, so he 

asked if he could stay in Lleu’s court at Mur Castell. Lleu was 

away, so you can guess what happened! Gronw and Blodeuwedd 

fell in love, and Gronw stayed for several nights. Gronw and 

Blodeuwedd decided that they wanted to be together and so had 

to get rid of Lleu. 

However, it was not that simple, Lleu had been partly 

created by magic, and was very difficult to kill. He couldn’t be 

killed ‘in a house’ and he couldn’t be killed ‘outside in the open’ 

or ‘on a horse’ or ‘on his feet’! But Blodeuwedd managed to 

trick Lleu into telling her how he could be killed. It could only 

- 98 -


be done by using a spear that was an ‘year in the making’; and 

even then Lleu had to be standing near a river, with one foot on 

a trough and the other foot on the back of a goat!! And only 

then could he be struck by the spear that was ‘an year in the 

making’! Blodeuwedd somehow managed to arrange all of this; 

and while Lleu was in this position Gronw struck Lleu with the 

spear. 

The place where this happened is named in the Mabinogion 

as Bryn Cefergyr. This house is still there, in the Cynfal Valley, 

to this day. However Lleu did not die, he turned into an eagle 

and flew away, but the point of the spear had broken off and 

remained inside him. Gronw moved in with Blodeuwedd. A 

relation of Lleu called Gwydion went looking for the eagle that 

was Lleu. 

After months of searching Gwydion eventually found him. 

The eagle was completely wild and Gwydion had to use poetry 

and song to charm him out of the trees. Once he had charmed 

the eagle and got close enough, Gwydion could strike the eagle 

with his magic stick and turn him back into a man. The man 

Lleu was at deaths door, as the spear point had been festering in 

his body, and it took a further year of care to get him back to 

strength. Math mab Mathonwy, the King of Gwynedd, allowed 

Lleu to get his revenge by raising an army, which was led by 

Gwydion. This army set off to attack Gronw at Mur Castell. 

When Blodeuwedd heard that Gwydion was coming, she 

ran away with an entourage of her maidservants (‘morwynion’ 

in welsh) and they fled across the River Cynfal, in the direction 

of a ‘fort in the mountains’ The maidservants were so 

frightened that they were all looking behind for the chasing 

army while they were running away, and they all fell into a lake 

- 99 -


and drowned. All but Blodeuwedd! This is thought to be the 

lake that is still called Llyn Morwynion, this is close to a hill fort 

called ‘Bryn y Castell’ which could be the fort in the mountains 

she was heading for. 

Gwydion if you remember, was a magician, and when they 

caught Blodeuwedd at Llyn Morwynion he told her that he 

would turn her into a bird - as she had caused to be done to 

Lleu; but that she would never be allowed to show her face in 

daylight and that all the other birds would hate her and attack 

her. And with that he turned her into an Owl. 

Gronw Bebr ran away back to his court in Penllyn. He sent 

a messenger to Lleu offering land and treasure as compensation, 

but Lleu refused. Lleu said that the only compensation he would 

accept was for Gronw to stand in the same place that he had 

stood when Gronw tried to kill him, and that he had to stand 

there and allow Lleu to throw a spear at him. Gronw had to 

accept this, but he still tried to trick Lleu by placing a large 

stone (‘Llech’ in welsh) between himself and Lleu. The trick 

failed however, as Lleu threw the spear right through the stone, 

striking Gronw and killing him. 

To this day there is a stone near Bryn Cyfergyd with a hole 

in it, and this stone is called Llech Gronw, as is the old 

farmhouse nearby. 

Pedwaredd gainc y Mabinogi - hen chwedlau Cymru. Mae 

yna bedwar cainc a'r pedwerydd yw'r un hirach a’r mwyaf 

chymhleth. 

Ysgrifennwyd y ceinciau 700 can mlynedd yn ôl ond maent 

dipyn yn hynach na hynny siŵr! Llawn hud a lledrith, cewri ac 

- 100 -


amryfal bethau! Er hynny lleolwyd y chwedlau mewn lleoedd 

real a digwyddodd rhan fwyaf o'r bedwaredd gainc o gwmpas 

Bro Ffestiniog. Stori am hanes Lleu Llaw Gyffes, Arglwydd 

Eifionydd ac Ardudwy, yw hon - roedd Lleu wedi ei felltithio fel 

na aller priodi ddynes o'r ddaear hon. I oresgyn y felltith 

gwnaeth Brenin Gwynedd, Math mab Mathonwy (oedd yn 

ddewin) creu dynes o'r blodau a'i galw'n Blodeuwedd. 

Priododd Lleu a Blodeuwedd a byw'n hapus ym Mur y 

Castell - o bosib Tomen y Mur oedd hwn, mae'n cyd-fynd gyda 

lleoliad a hanes yr ardal. Ond tra roedd Lleu i ffwrdd yn 

ymweld â Math, daeth Gronw Bebr (Arglwydd Penllyn) heibio 

wrth hela yng Nghwm Cynfal. Roedd yn tywyllu a gofynnodd i 

aros dros nos ym Mur y Castell. Syrthiodd Blodeuwedd a 

Grown Bebr mewn cariad ac arhosodd am sawl noson! 

Penderfynon gael gwared ar Lleu ond anodd oedd gwneud 

gan ei fod yn gorff hud. Yr unig ffordd i'w ladd oedd trwy 

ddefnyddio gwaywffon gymrodd blwyddyn i'w gwneud tra bod 

Lleu yn aros ger afon gydag un troed ar gefn gafr a'r llall ar 

gafn. Gwnaeth Blodeuwedd drefnu hyn oll a thra bod Lleu yn 

sefyll felly, drawodd Gronw ef gyda'r waywffon arbennig. 

Digwyddodd hyn wrth le o'r enw Bryn Cefergyr ac mae i'w weld 

hyd heddiw yng Nghwm Cynfal! Yn hytrach na marw, trodd 

Lleu mewn i eryr a hedfan i ffwrdd gyda blaen y waywffon yn ei 

frest. Gwnaeth Gronw symud i fyw at Blodeuwedd. 

Aeth perthynas i Lleu, Gwydion, i chwilio amdano ac, ar ôl 

misoedd, ei ddarganfod yn wyllt a gorfod i Gwydion defnyddio 

barddoniaeth a chan i'w ddenu o'r goedwig. Unwaith i'r eryr 

dawelu, tarodd Gwydion ef gyda ffon hud a'i droi e nol yn 

ddyn. Roedd yn agos at farw oherwydd bod y waywffon wedi 

- 101 -


gwenwyno'i gorff a chymrodd blwyddyn arall i'w wella a'i 

gryfhau. 

Aeth Lleu a Gwydion ar ôl Gronw Bebr a Blodeuwedd gyda 

byddin ac ymosodwyd ar Fur y Castell. Rhedodd Blodeuwedd 

a'i morwynion i ffwrdd, ar draws yr afon Cynfal ac i lecyn 

diogel yn y mynyddoedd ( Bryn Castell) ond wrth redeg, 

roeddent yn edrych dros eu hysgwyddau ac nid i'r blaen a 

syrthio i'r llyn. Boddwyd pawb heblaw am Blodeuwedd. Enw'r 

llyn at heddiw yw Llyn y Morwynion. 

Daliwyd Blodeuwedd wrth lyn Morwynion a gwnaeth 

Gwydion y dewin ei throi'n aderyn - aderyn na alle ddangos ei 

wyneb yng ngolau'r haul, un buasai'r holl adar eraill yn casáu ac 

yn erlid...tylluan! Dianc adre gwnaeth Gronw Bebr a chynnig 

trysor yn iawndal, ond gwrthod gwnaeth Lleu. Yr unig iawndal 

roedd yn fodlon derbyn oedd cael Gronw i sefyll yn yr un lle 

safodd Lleu wrth iddynt geisio ei ladd o, a gadael i Lleu taflu 

gwaywffon ato. Roedd rhaid i Gronw derbyn ond geisiodd tricio 

Lleu trwy osod llechen fawr rhyngo a Lleu. Methodd y tric ac 

aeth y waywffon trwy'r llechen a lladd Gronw. 

Hyd heddiw mae 'na garreg ger Bryn Cyfergyd gyda thwll 

ynddi - hon, ynghyd a hen ffermdy cyfagos, yw Llech Gronw. 

"La quatrième branche du Mabinogion" Les "Mabinogion" 

sont des histoires et legendes du Pays de Galles. Il existe 4 

"branches" au Mabinogion, la 4ème étant la plus longue et le 

plus compliqué. Ces histoires ont été écrites il y a 700 ans mais 

sont surement beaucoup plus vieux que cela. Elles sont remplies 

de magie, de géants et d'autres merveilles! Toutes sont basées 

sur les endroits existants qui ont gardés les mêmes noms 

- 102 -


aujourd'hui. Une grande partie de la 4ème branche s'est passée 

autour de Ffestiniog et comme l'histoire est très longue et 

compliquée ce qui suit a été simplifié et raccourci! 

Le Seigneur de Elfionydd & Ardudwy s'appellé 'Lieu Llaw 

Gyffes'. Il avait été maudit et ne pouvait jamais épouser une 

"femme de cette terre". Afin d'éviter la malédiction, le Roi de 

Gwynedd, Math mab Mathonwy (un magicien) a créé une 

femme en fleurs et l'a nommé 'Blodeuwedd'. Lieu a épousé 

Blodeuwdd et ils vécurent heureux pendant longtemps à la cour, 

nommé 'Mur Castell' par le Mabinogion. 

La situation exacte de Mur Castell n'est pas connu mais on 

pense qu'elle correspond au vieux fort Romain à Tomen y Mur. 

Tomen y Mur était un "fort auxilliaire" pendant l'occupation 

Romaine ce qui rends possible cette explication puisque les 

histoires datent d'après cette période. 

Un jour Lieu rendait viite à Math, le Seigneur de 'Penilyn' - 

Gronw Bebr chassait un cerf dans la vallée de la Rivière Cynfal. 

Il se faisait nuit quand il l'a attrapé donc, il a demandé à passer 

la nuit à Mur Castell. Dans l'absence de Lieu, Gronw et 

Blodeuwedd sont tombé amoureux et Gronw est resté pendant 

plusieurs nuits. Gronw et Blodeuwedd ont décidé de rester 

ensemble et de se débarraser de Lieu. Mais il n'était pas si 

simple! 

Lieu était créé en partie par magie et ne pouvait pas être 

tuer si facilement. Il ne pouvait pas être tuer 'dans une maison', 

'dehors en plein air', 'sur un cheval' ou 'sur ses pieds'! 

Blodeuwedd a trouvé la combine pour qu'il lui dise comment il 

pouvait être tuer. Il fallait utiliser une lance fabriquée pendant 

un an, il faillait que Lieu soit près d'une rivière, avec un pied sur 

un abreuvoir et l'autre sur un chevre! Mais il ne pouvait être 

- 103 -


abattu que par la lance fabriquée durant un an. Blodeuwedd a 

réussi à réunir toutes ces conditions et Gronw a abattu Lie, u 

avec la lance. 

Cet endroit est nommé dans le Mabinogion, Bryn Cefegyr. 

La maison est jusqu'à ce jour, dans la Vallée de Cynfal. 

Lieu n'en est pas mort. Il s'est transformé en aigle et est parti 

avec la lance cassé à l'intérieur de lui. Gronw se sont mis 

ensemble avec Blodeuwedd. Un membre de la famille de Lieu, 

Gwydion, est parti à sa recherche et l'a retrouvé après de 

longues mois. Afin d'attirer l'aigle sauvage Gwydion a dû utilisé 

des poèmes et des chansons pour le charmer. 

A partir du moment ou l'aigle s'est approché de lui, 

Gwydion pouvait lui porter un coup avec un baton magique et 

le transformer en homme. A cause de la lance cassée Lieu était 

mourant et sa force n'est revenue qu'après un an de soins. Le 

Roi de Gwynedd, Math mab Mathonwy, a permis à Lieu de 

prendre sa revenge en rassemblant une armée sous la 

commande de Gwydion. 

Quand Blodeuwedd à Mur Castell a su que Gwydion 

arrivait, elle est partie avect ces servantes (en Gallois - 

morwynion) en direction du 'fort à la montagne'. Elles avaient si 

peur qu'elles regardaient en arrière après l'armée et toutes sauf 

Blodeuwedd sont tombées dans le lac pour s'y noyées. Le lac 

pourrait être celui qui s'appelle Llyn Morwynion, près du fort 

'Bryn y Castell'. 

Avec ses pouvoirs de magicien Gwydion a transformé 

Blodeuwedd en oiseau, haï et attaqué par les autres oiseaux, ne 

pouvant montré son visage de la journée. Il l'a transformé en 

chouette. 

- 104 -


Gronw Bebr de retour à son cour à Penilyn, a envoyé un 

message à Liieu lui offrant des trésors comme compensation. 

Lieu a refusé en précisant que la seule compensation qui lui 

conviendrait serait que Gronw se met à la même place que luimême 

quand Gronw a essayé de le tuer. Il devait permettre à 

Lieu de lui jeter une lance. Gronw a accepté en plaçant une 

grande pierre entre les deux hommes. Cette ruse n'a pas marché 

puisque la lance a traversé la pierre pour atteindre et tuer 

Gronw. 

Jusqu'à ce jour il existe une grande pierre près de Bryn 

Cyfergyd traversée d'un gros trou. La pierre s'appelle Llech 

Gronw, comme la vieille ferme d'à côté. 

"Il quarto ramo della Mabinogion" La "Mabinogion" sono 

racconti e leggende del Galles. ci sono quattro "rami" sulla 

Mabinogion, ed il quarto ramo è il più lungo ed il più 

complicato. Questi racconti, malgrado siano stati scritti circa 

700 anni fa, sono in realtà senza dubbio molto più antichi. 

Essi sono pieni di incantesimi, giganti e altre meraviglie! Ma 

le storie si basano su posti reali, molti dei quali hanno ancora gli 

stessi nomi e possono ancora essere visitati. La maggior parte 

del Quarto Ramo si svolge attorno a Ffestiniog Come 

menzionato in precedenza, il Quarto Ramo è piuttosto lungo e 

molto complicato! Quindi è necessario accorciarlo e 

semplificarlo molto in questo estratto e riassunto. 

C'era una volta un Lord di Eifionydd & Ardudwy chiamato 

‘Lleu Llaw Gyffes’ Lleu era stato maledetto, così che non 

avrebbe mai potuto sposare una ‘donna di questa terra’ Per 

rompere la maledizione, il Re di Gwynedd, Math mab 

- 105 -


Mathonwy (che era anche un mago), creò una donna dai fiori e 

la chiamò ‘Blodeuwedd’. Lleu sposò Blodeuwedd ed essi vissero 

felici e contenti per molti molti anni alla corte del re, che la 

Mabinogion chiama ‘Mur Castell’ Nessuno sa dove si trovi ora o 

dove fosse in passato Mur Castell, ma alcuni pensano che sia il 

vecchio forte Romano di Tomen y Mur. 

Questo è molto probabile dato che questo racconto è 

ambientato proprio nel periodo successivo all'occupazione della 

Britannia da parte dei Romani, e Tomen Y Mur era un 

‘Auxiliary Fort’; ciò significa che era gestito dai locali, non 

romani, anche durante l'occupazione. 

Un giorno, mentre Lleu era via a visitare Math, il Signore 

della vicina ‘Penllyn’ arrivò Gronw Bebr che stava cacciando, e 

inseguì un cervo su per la valle di Cynfal River, dove lo catturò e 

lo uccise. Ma quando ci riuscì si era fatto tardi ed era diventato 

buio, così chiese di essere ospitato alla corte di Lleu al Mur 

Castell. Lleu era via, quindi potete immaginare cosa accadde! 

Gronw e Blodeuwedd si innamorarono, e Gronw restò per 

diverse notti. Gronw e Blodeuwedd decisero che volevano stare 

insieme e che dovevano liberarsi di Lleu. 

Ad ogni modo, non era facile, Lleu era stato creato in parte 

con la magia, ed era molto difficile ucciderlo. Non poteva essere 

ucciso "in casa" e non poteva essere ucciso "all'aria aperta" o "a 

cavallo" o "in piedi"! Ma Blodeuwedd era riuscita ad ingannare 

Lleu e a fargli rivelare come poteva essere ucciso. si poteva fare 

solo utilizzando una lancia "costruita in un anno"; e poi Lleu 

doveva stare in piedi accanto ad un fiume, con un piede 

nell'acqua ed uno sulla schiena di una capra!! E solo allora 

avrebbe potuto essere colpito da una lancia "costruita in un 

anno"! 

- 106 -


Blodeuwedd in qualche modo riuscì ad organizzare tutto 

questo; e mentre Lleu era in questa posizione Gronw colpì Lleu 

con la lancia. Il posto dove tutto questo accadde si chiama nella 

Mabinogion Bryn Cefergyr. La casa è ancora là, nella Valle 

Cynfal, fino ai giorni nostri. 

Ad ogni modo Lleu non morì e si trasformò in un'aquila che 

volò via, ma la punta della lancia si ruppe e rimase dentro di lui. 

Gronw si trasferì con Blodeuwedd. Un parente di Lleu 

chiamato Gwydion iniziò a cercare l'aquila che era diventato 

Lleu. Dopo mesi di ricerca, Gwydion finalmente lo trovò. 

L'aquila era completamente selvaggia e Gwydion dovette usare 

la poesia e cantare per far uscire l'aquila dagli alberi. 

Una volta conquistata l'aquila e arrivato abbastanza vicino, 

Gwydion potè colpire l'aquila con la sua bacchetta magica e 

strasformara nuovamente in un uomo. L'uomo Lleu era alla 

porta della morte, poichè la punta della lancia era marcita nel 

suo corpo, e ci volle un intero anno di cure per rimetterlo in 

forze. 

Math mab Mathonwy, il Re di Gwynedd, permise a Lleu di 

prendersi la sua rivincita raccogliendo un esercito guidato da 

Gwydion. Questo esercito pianificò di attaccare Gronw a Mur 

Castell. Quando Blodeuwedd sentì che Gwydion stava 

arrivando, scappò via con un manipolo di cameriere 

(‘morwynion’ in gallese) e fuggirono oltrepassando il fium 

Cynfal, in direzione di un "forte nelle montagne". 

Le cameriere erano così spaventate che si guardavano tutte 

le spalle alla ricerca dell'esercito mentre fuggivano, e caddero in 

un lago e annegarono. Tutte tranne Blodeuwedd! Questo è il 

lago che è ancora chiamato Llyn Morwynion, e si trova vicino 

ad una collina con un fortino chiamato ‘Bryn y Castell’ che 

- 107 -


potrebbe essere il forte tra le montagne che Blodeuwedd stava 

cercando. 

Gwydion se ricordate, era un mago e quando catturarò 

Blodeuwedd a Llyn Morwynion gli disse che l'avrebbe 

trasformata in un uccello - come lei aveva lasciato che accadesse 

a Lleu ma che non le sarebbe mai più stato possibile mostrare la 

sua faccia alla luce del giorno e che tutti gli altri uccelli 

lìavrebbero odiata ed attaccata. 

Fu così che la trasformò in una civetta. Gronw Bebr fuggì 

nella sua corte a Penllyn. Poi mandò un messaggio a Lleu 

offrendogli terre e tesori come risarcimento, ma Lleu rifiutò. 

Lleu disse che l'unico risarcimento che avrebbe accettato 

sarebbe stato quello di vederlo in piedi nello stesso posto in cui 

era stato ucciso mentre Gronw tentava di ucciderlo, e che 

avrebbe dovuto stare là e permettere a Lleu di colpirlo. Gronw 

dovette accettare questo, ma provò ancora una volta ad 

ingannare Lleu posizionando una grande pietra (‘Llech’ in 

welsh) tra lui e Lleu. L'inganno comunque fallì, poichè Lleu 

lanciò la lancia attraverso la pietra, colpendo ed uccidendo 

Gronw. 

Fino ad oggi c'è una pietra con un buco vicino a Bryn 

Cyfergyd , e questa pietra è chiamata Llech Gronw, così come la 

vecchia fattoria lì accanto. 

“Ο τέταρτος κλάδος του Μαμπινόγκιον”. Το Μαμπινόγκιον 

είναι θρύλοι και ιστορίες της Ουαλίας. Υπάρχουν τέσσερις 

κλάδοι στο Μαμπινόγκιον και ο πιο μεγάλος και πιο περίπλοκος 

είναι ο 4ος. Αυτοί οι θρύλοι μολονότι καταγράφτηκαν για πρώτη 

φορά 700 περίπου χρόνια πριν, είναι αναμφίβολα πολύ 

- 108 -


παλαιότεροι. Είναι γεμάτοι μαγεία, γίγαντες και άλλα θαύματα. 

Αλλά οι ιστορίες αντιστοιχούν σε αληθινές τοποθεσίες και 

πολλές απ' αυτές έχουν ακόμα την ίδια ονομασία και τις 

βλέπουμε και σήμερα. 

Πολλά απ' τον 4ο κλάδο συνέβησαν γύρω απ' το 

Φεστίνιογκ. Όπως ανέφερα και προηγουμένως,ο 4ος κλάδος 

είναι αρκετά μεγάλος και πολύ περίπλοκος γι αυτό θα πρέπει να 

τον απλοποιήσω και να κάνω μια περίληψη σ' αυτό εδώ το 

απόσπασμα. Υπήρχε ένας άρχοντας του Εϊφιονίδ και 

Αρντουντούι που τον έλεγαν Χιέι Χιάου Γκύφες. Τον Χιέι τον 

είχαν καταραστεί ώστε να μη μπορεί ποτέ να παντρευτεί 

καμμιά “γυναίκα σ' αυτή τη γη”. Για να του απομακρύνει αυτή 

την κατάρα ο βασιλιάς του Γκουϊνέδ Μαθ μαμπ Μαθόνουϊ ( ο 

οποίος ήταν επίσης μάγος) δημιούργησε μια γυναίκα από 

λουλούδια που την έλεγαν Μπλοντέυουεδ. 

Ο Χιέι παντρεύτηκε την Μπλοντέυουεδ και ζήσαν 

ευτυχισμένοι για πολλά χρόνια στο παλάτι του που σύμφωνα με 

το Μαμπινόγκιον λέγεται “Μουρ Καστέλ”. Κανείς δεν είναι 

σίγουρος πού είναι ή ήταν το Μουρ Καστέλ αλλά πολλοί 

πιστεύουν ότι είναι το παλιό Ρωμαϊκό οχυρό στο Τόμεν υ Μουρ. 

Αυτό είναι πολύ πιθανό δεδομένου ότι αυτές οι ιστορίες 

αφορούν την περίοδο αμέσως μετά τη ρωμαϊκή κατοχή και τότε 

το Τόμεν υ Μουρ ήταν “Βοηθητικό Οχυρό” δηλαδή ήταν 

επανδρωμένο με ντόπιους κυρίως παρά με Ρωμαίους ακόμα και 

κατά την περίοδο της κατοχής. 

Μια μέρα ο Χιέι έλειπε,είχε πάει να επισκεφθεί τον Μαθ και 

ο Άρχοντας του γειτονικού “Πένχυν”, ο Γκρόνου Μπεμπρ είχε 

βγει για κυνήγι στην περιοχή και κυνήγησε ένα ελάφι μέχρι 

επάνω, την κοιλάδα του ποταμού Κυνφάλ και το σκότωσε. 

Αλλά εν τω μεταξύ είχε νυχτώσει και ζήτησε να περάσει τη 

- 109 -


νύχτα στο παλάτι του Χιέι στο Μουρ Καστέλ. Ο Χιέι έλειπε 

οπότε μπορείτε να φανταστείτε τι συνέβη. Ο Γκρόνου 

ερωτεύτηκε την Μπλοντέυουεδ και έμεινε στο παλάτι πολλές 

μέρες. Οι δυό τους ήθελαν να είναι μαζί κι αποφάσισαν να 

απαλαχθούν απ' τον Χιέι. 

Όμως δεν ήταν τόσο απλό: ο Χιέι ήταν εν μέρει 

δημιούργημα μαγείας και ήταν πολύ δύσκολο να τον σκοτώσει 

κανείς . Δεν μπορούσε να σκοτωθεί “μέσα στο σπίτι” ή “έξω” ή 

“πάνω στο άλογο” ή “όρθιος”. Όμως η Μπλοντέυουεδ 

κατάφερε με κόλπο να αποσπάσει απ' τον Χιέι με ποιό τρόπο 

μπορούσε να σκοτωθεί. Θα σκοτωνόταν από δόρυ που “η 

κατασκευή του είχε διαρκέσει ένα χρόνο” αλλά ακόμα και τότε 

θα έπρεπε ο Χιέι να βρίσκεται κοντά σ' ένα ποτάμι και να 

στέκεται με το ένα πόδι μέσα σε μια γούρνα και το άλλο πόδι 

πάνω στη ράχη μιας κατσίκας! 

Μόνο τότε θα μπορούσε ο Χιέι να σκοτωθεί απ' το δόρυ 

που “η κατασκευή του είχε διαρκέσει ένα χρόνο”. Η 

Μπλοντέυουεδ κατάφερε με κάποιο τρόπο να τα οργανώσει όλ' 

αυτά κι ενώ ο Χιέι βρισκόταν σ' αυτή τη θέση ο Γκρόνου τον 

χτύπησε με τη λόγχη. Η τοποθεσία οπου συνέβη αυτό 

αναφέρεται στο Μαμπινόγκιον ως Μπρυν Κεφεργκύρ και η 

κατοικία υπάρχει ακόμα μέχρι σήμερα στην κοιλάδα Κάνβαλ. 

Εν τούτοις ο Χιέι δεν πέθανε, μεταμορφώθηκε σε αητό και 

πέταξε μακριά αλλά η αιχμή του δόρατος έσπασε κι έμεινε μέσα 

του. Ο Γκρόνου πήγε να μείνει μαζί με την Μπλοντέυουεδ. 

Ένας συγγενής του Χιέι, ο Γκουΐδιον, πήγε να ψάξει το 

μεταμορφωμένο σε αητό Χιέι και μετά από μήνες τελικά τον 

βρήκε. 

Ο Χιέι είχε αγριέψει πολύ και ο Γκουΐδιον έπρεπε να 

απαγγείλει ποιήματα και τραγούδια για να καταφέρει να τον 

- 110 -


βγάλει απ' τα δέντρα. Μόλις λοιπόν τον έβγαλε, τον χτύπησε με 

το μαγικό του ραβδί και τον ξανάκανε άνθρωπο. Ο άνθρωπος 

Χιέι ήταν ετοιμοθάνατος εξ αιτίας της αιχμής του δόρατος που 

εξακολουθούσε να είναι μέσα του και χρειάστηκε φροντίδες για 

ένα χρόνο ώσπου να ξαναβρεί τη δύναμή του.Ο Μαθ μαμπ 

Μαθόνουϊ, ο βασιλιάς του Γκουϊνέδ, επέτρεψε στον Χιέι να 

πάρει την εκδίκησή του και του οργάνωσε στρατό με αρχηγό 

τον Γκουΐδιον. 

Αυτός ο στρατός παρατάχθηκε εναντίον του Γκρόνου στο 

Μουρ Καστέλ. Όταν η Μπλοντέυουεδ έμαθε ότι ο Γκουΐδιον 

την κηνυγούσε, δραπέτευσε με μια ομάδα από τις υπηρέτριές 

της (Μορούινιον στα Ουαλικά) και διασχίζοντας τον ποταμό 

Κάνβαλ κατευθύνονταν προς ένα “ορεινό οχυρό”. Οι 

υπηρέτριες ήταν τόσο φοβισμένες που κάθε λίγο κοιτούσαν 

προς τα πίσω το στρατό που τις καταδίωκε και έπεσαν όλες σε 

μια λίμνη και πνίγηκαν. 

Όλες εκτός απ' τη Μπλοντέυουεδ! Αυτή η λίμνη θεωρείται 

ότι είναι η λίμνη Χιν Μορούινιον κοντά στο ορεινό οχυρό που 

λέγεται Μπρυν υ Καστέλ και πιθανόν είναι το οχυρό προς το 

οποίο κατευθύνονταν. Ο Γκουΐδιον όπως θυμάστε ήταν μάγος 

και όταν έπιασε τη Μπλοντέυουεδ στη λίμνη Χιν Μορούινιον 

της είπε ότι θα την μεταμορφώσει σε πουλί, όπως είχε γίνει ο 

Χιέι με τη δική της βοήθεια. 

Αλλά δεν θα είχε δικαίωμα να εμφανίζεται με το φως της 

ημέρας και όλα τ' άλλα πουλιά θα τη μισούσαν και θα της 

επετίθεντο. Και μ' αυτά τα λόγια τη μεταμόρφωσε σε 

κουκουβάγια. Ο Γκρόνου Μπεμπρ επέστρεψε στο παλάτι του 

στο Πένχυν. Έστειλε αγγελιοφόρο στον Χιέι για να του 

προτείνει να τον αποζημιώσει με χρήματα και γη αλλά ο Χιέι 

αρνήθηκε την αποζημίωση. Είπε ότι η μόνη αποζημίωση που 

- 111 -


μπορούσε να δεχτεί ήταν να σταθεί ο Γκρόνου στο ίδιο σημείο 

που είχε σταθεί ο ίδιος όταν ο Γκρόνου προσπάθησε να τον 

σκοτώσει και να δεχτεί να του ρίξει το δόρυ. 

Ο Γκρόνου έπρεπε να δεχτεί αλλά πάλι προσπάθησε να 

ξεγελάσει τον Χιέι τοποθετώντας μια μεγάλη πέτρα (“Χιεχ” 

στα Ουαλικά) ανάμεσα σ' αυτόν και τον Χιέι. Όμως το κόλπο 

δεν έπιασε γιατί ο Χιέι κατάφερε να πετάξει το δόρυ μέσα απ' 

την πέτρα να χτυπήσει τον Γκρόνου και να τον σκοτώσει. 

Μέχρι σήμερα υπάρχει μια πέτρα με τρύπα στη μέση, κοντά 

στο Μπρυν Κέβεργκυντ, που λέγεται Χιεχ Γκρόνου και την ίδια 

ονομασία έχει και το αγρόκτημα εκεί κοντά. 

- 112 -


- 113 -


- 114 -

Îles des Sidrières - Cocoate

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?