o_18slcsges14hshq1br616n5g7rf.pdf

1
ศิลปะภาพพิมพ์ ( Printmaking) ภาพ
พิมพ์ คืออะไร
ภาพพิมพ์ โดยความหมายของค าย่อมเป็นที่
เข้าใจชัดเจนแล้วว่า หมายถึงรูปภาพที่สร้างขึ้นมา
โดยวิธีการพิมพ์ แต่ส าหรับคนไทยส่วนใหญ่เมื่อพูด
ถึง ภาพพิมพ์อาจจะยังไม่เป็นที่รู้จักว่าภาพพิมพ์คือ
อะไรกันแน่ เพราะค าๆนี้เป็นค าใหม่ที่เพิ่งเริ่มใช้กัน
มาประมาณเมื่อ 30 ปี มานี้เอง
โดยความหมายของค าเพียงอย่างเดียว
อาจจะชวนให้เข้าใจสับสนไปถึงรูปภาพที่พิมพ์ด้วย
กรรมวิธีการพิมพ์ทางอุตสาหกรรม เช่น โปสเตอร์
ภาพพิมพ์ที่จ าลองจากภาพถ่าย หรือภาพจ าลอง
จิตรกรรม อันที่จริงค าว่า ภาพพิมพ์ เป็นศัพท์เฉพาะ
ทางศิลปะที่หมายถึง ผลงานวิจิตรศิลป์ที่จัดอยู่ใน
ประเภท ทัศนศิลป์ เช่นเดียวกันกับจิตรกรรมและ
ประติมากรรม
ภาพพิมพ์ทั่วไปมีลักษณะเช่นเดียวกับ
จิตรกรรมและภาพถ่าย คือตัวอย่างผลงานมีเพียง 2
มิติ ส่วนมิติที่ 3 คือ ความลึกที่จะเกิดขึ้นจากการใช้

2
ภาษาเฉพาะของทัศนศิลป์ อันได้แก่ เส้น สี น้ าหนัก
และพื้นผิว สร้างให้ดูลวงตาลึกเข้าไปในระนาบ 2
มิติของผิวภาพ แต่ภาพพิมพ์มีลักษณะเฉพาะที่ี
แตกต่างจากจิตรกรรมตรงกรรมวิธีการสร้างผลงาน
ที่จิตรกรรมนั้น ศิลปินเป็นผู้สร้างสรรค์ขีดเขียน หรือ
วาดภาพระบาย สีลงไปบนผืนผ้าใบ กระดาษ หรือ
สร้างออกมาเป็นภาพโดยทันที แต่การสร้างผลงาน
ภาพพิมพ์ศิลปินต้องสร้างแม่พิมพ์ขึ้นมาเป็นสื่อก่อน
แล้วจึงผ่านกระบวนการพิมพ์ ถ่ายทอดออกมาเป็น
ภาพที่ต้องการได้
จากกรรมวิธีในการสร้างผลงานด้วยการ
พิมพ์นี้เอง ที่ท าให้ศิลปินสามารถสร้างผลงาน
ต้นแบบ ( Original) ที่ีเหมือนๆกันได้หลายชิ้น
เช่นเดียวกับผลงานประติมากรรม ประเภทที่ป๎้นด้วย
ดินแล้วท าแม่พิมพ์หล่อผลงานชิ้นนั้นให้เป็นวัสดุ
ถาวร เช่นทองเหลือง หรือส าริด ทุกชิ้นที่หล่อ
ออกมาถือว่าเป็นผลงาน ต้นแบบ มิใช่ผลงานจ าลอง
( Reproduction) ทั้งนี้เพราะว่าภาพพิมพ์นั้นก็มิใช่
ผลงานจ าลองจากต้นแบบที่เป็นจิตรกรรมหรือวาด
เส้น แต่ภาพพิมพ์เป็นผลงานสร้างสรรค์ ที่ศิลปินมีทั้ง
เจตนาและความเชี่ยวชาญในการใช้คุณลักษณะ
พิเศษเฉพาะของเทคนิควิธีการทางภาพพิมพ์ แต่ละ

3
ชนิดมาใช้ในการถ่ายทอดจินตนาการ ความคิด
และอารมณ์ ความรู้สึกออกมาในผลงานได้โดยตรง
แตกต่างกับการที่น าเอาผลงานจิตรกรรมที่สร้าง
ส าเร็จไว้แล้วมาจ าลองเป็นภาพโดยผ่าน
กระบวนการทางการพิมพ์
ในการพิมพ์ผลงานแต่ละชิ้น ศิลปินจะจ ากัด
จ านวนพิมพ์ตามหลักเกณฑ์สากล ที่ศิลปสมาคม
ระหว่างชาติ ซึ่งไทยก็เป็นสมาชิกอยู่ด้วย ได้ก าหนด
ไว้โดยศิลปินผู้สร้างผลงานจะเขียนก ากับไว้ที่
ด้านซ้ายของภาพ เช่น 3/30 เลข 3 ตัวหน้าหมายถึง
ภาพที่ 3 ส่วนเลข 30 ตัวหลังหมายถึงจ านวนที่ พิมพ์
ทั้งหมด ในภาพพิมพ์บางชิ้นศิลปินอาจเซ็นค าว่า
A/P ไว้แทนตัวเลขจ านวนพิมพ์ A/Pนี้ย่อมาจาก
Artist's Proof ซึ่งหมายความว่า ภาพๆนี้เป็นภาพที่
พิมพ์ขึ้นมาหลังจากที่ศิลปินได้มีการทดลองแก้ไขจน
ได้คุณภาพสมบูรณ์ตามที่ต้องการ จึงเซ็นรับรองไว้
หลังจากพิมพ์ A/P ครบตามจ านวน 10% ของ
จ านวนพิมพ์ทั้งหมด จึงจะเริ่มพิมพ์ให้ครบตาม
จ านวนเต็มที่ก าหนดไว้ หลังจากนั้นศิลปินจะท าลาย

4
แม่พิมพ์ด้วยการขูดขีด หรือวิธีการอื่นๆ และพิมพ์
ภาพสุดท้ายนี้ไว้เพื่อเป็นหลักฐาน เรียกว่า
Cancellation Proof สุดท้ายศิลปินจะเซ็นทั้ง
หมายเลขจ านวนพิมพ์ วันเดือนปี และลายเซ็นของ
ศิลปินเอง ไว้ด้านล่างขวาของภาพ เพื่อเป็นการ
รับรองคุณภาพด้วยทุกชิ้น จ านวนพิมพ์นี้อาจจะมาก
หรือน้อยขึ้นอยู่กับความนิยมของ “ ตลาด ” และ
ป๎จจัยอื่นๆอีกหลายประการ
ส าหรับศิลปินไทยส่วนใหญ่จะจ ากัดจ านวน
พิมพ์ไว้ค่อนข้างต่ าประมาณ 5-10 ภาพ ต่อ ผลงาน
1 ชิ้น กฎเกณฑ์ที่ศิลปินทั่วโลกถือปฏิบัติกันเป็นหลัก
สากลนี้ย่อมเป็นการรักษามาตรฐานของภาพพิมพ์ไว้
อันเป็นการส่งเสริมภาพพิมพ์ให้แพร่หลายและเป็นที่
ยอมรับกันโดยทั่วไป

5
ประวัติการพิมพ์
ประวัติการพิมพ์สากล
จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ศิลปะของ
มนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ซึ่งปรากฏอยู่บนผนัง
ถ้ าลาสควักซ์ (Lascaux) ในฝรั่งเศส และถ้ าอัลตามิ
รา (Altamira) ในสเปน นอกจากปรากฏผลงานด้าน
จิตรกรรมที่มีคุณค่าด้านความงามของมนุษยชาติ
ในช่วงประมาณ 17,000 - 12,000 ปีที่ผ่านมาแล้ว
ยังปรากฏผลงานแกะสลักหิน แกะสลักผนังถ้ าเป็น
รูปสัตว์ลายเส้นซึ่งการแกะสลักภาพลายเส้นบนผนัง
ถ้ านั้น อาจนับได้ว่าเป็นพยานหลักฐานในการแกะ
แบบพิมพ์ของมนุษย์เป็นครั้งแรกก็ได้ นอกจากนั้น
ยังปรากฏการเริ่มต้นพิมพ์ภาพผ่านฉากพิมพ์

6
(Stencil) อีกด้วย โดยวิธีการใช้มือวางทาบลงบน
ผนังถ้ า แล้วพ่นหรือเปุาสีลงบนฝุามือ ส่วนที่เป็นมือ
จะบังสีไว้ ให้ปรากฏเป็นภาพแบน ๆ แสดงขอบนอก
อย่างชัดเจน ซึ่งนักว่าเป็นการพิมพ์อย่างง่าย ๆ วิธี
หนึ่ง
สมัยอารยธรรมประวัติศาสตร์ยุคแรก กลุ่ม
ประเทศเมโสโปเตเมีย (Mesopotamia) ได้รู้จักการ
ใช้ของแข็งกดลงบนดินท าให้เกิดเป็นลวดลาย
ตัวอักษร เรียกว่า อักษรลิ่ม (Cuneiform) มีอายุ
ประมาณ 5,000 ปีก่อนคริสตกาล (5,000 B.C.)
ประมาณ 255 ปีก่อนคริสต์กาล ในภูมิภาคแถบ
เอเชียตอนกลางและจีน ได้รู้จักการแกะสลักดวงตรา
บนแผ่นหิน กระดูกสัตว์และงาช้าง เพื่อใช้ประทับลง
บนดินเหนียว บนขี้ผึ้งซึ่งกล่าวได้ว่า เป็นต้นก าเนิด
ของแม่พิมพ์ Letter Press โดยจะเห็นได้จาก
พงศาวดารจีนโบราณองค์จักรพรรดิจะมีตราหยก
เป็นตราประจ าแผ่นดิน
ค.ศ.105 ชาวจีนชื่อ ไซลั่น คิดวิธีท ากระดาษ
ขึ้นมาได้ และได้กลายเป็นวัสดุส าคัญเท่ากับการ

7
เขียนและการพิมพ์ในเวลาต่อมา
ค.ศ.175 ได้มีการใช้เทคนิคพิมพ์ถู (Rubbing)
ขึ้นในประเทศจีน โดยมีการแกะสลักวิชาความรู้ไว้
บนแผ่นหิน เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจได้น า
กระดาษมาวางทาบบนแผ่นหินแล้วใช้ถ่านหรือสีทา
ลงบนกระดาษ สีก็ติดบนกระดาษส่วนที่หินนูนขึ้นมา
เทคนิคนี้ดูจะเหมือนกับการถู ลอกภาพรามเกียรติ์ที่
แกะสลักบนแผ่นหินอ่อนที่วัดโพธิ์ในทุกวันนี้ (ก าธร
สถิรกุล. 2515: 185)
ค.ศ.400 ชาวจีนรู้จักการท าหมึกแท่งขึ้น โดย
ใช้เขม่าไฟเป็นเนื้อสี (Pigment) ผสมกาวเคี่ยวจาก
กระดูกสัตว์ หนังสัตว์และเขาสัตว์เป็นตัวยึด
(Binder) แล้วท าให้แข็งเป็นแท่ง ชาวจีนเรียกว่า
"บั๊ก" ต่อมาราวปี ค.ศ.450 การพิมพ์ด้วยหมึกบน
กระดาษจึงเกิดขึ้นโดยใช้ตราจิ้มหมึกแล้วตีลงบน
กระดาษเช่นเดียวกับการประทับตรายางในป๎จจุบัน
(วัลลภ สวัสดิวัลลภ.2527: 82)
ส าหรับชิ้นงานพิมพ์ซึ่งเก่าแก่ที่สุดและยังคง
หลงเหลืออยู่ได้แก่การพิมพ์โดยจักรพรรดินีโชโตกุ
(Shotodu) แห่งประเทศญี่ปุน ในราว ค.ศ.770 โดย

8
พระองค์รับสั่งให้จัดพิมพ์ค าสวดป๎ดรังควานขับไล่
วิญญาณหรือผีร้ายให้พ้นจากประเทศญี่ปุน และ
แจกจ่ายไปตามวัดทั่วอาณาจักรญี่ปุนเป็นจ านวน
หนึ่งล้านแผ่นซึ่งต้องใช้เวลาตีพิมพ์เป็นเวลาถึง 6 ปี
(สนั่น ป๎ทมะทิน. 2513 : 121)
จีนนิยมใช้เทคนิคการพิมพ์ด้วยแม่พิมพ์แกะไม้
และพัฒนาขึ้นตามล าดับ ในปี ค.ศ.868 ได้มีการ
พิมพ์เป็นหนังสือพิมพ์เล่มแรกมีลักษณะเป็นม้วน มี
ความยาว 17.5 ฟุต กว้าง 10.5 นิ้ว โดยวาง เซียะ
(Wang Chieh) ซึ่งยังคงตกทอดมาจนถึงป๎จจุบัน
หนังสือเล่มนี้มีชื่อว่า วัชรสูตร (Diamond Sutra)
(ก าธร สถิรกุล. 2515: 187)
ประมาณปี ค.ศ.1041 - 1049 การพิมพ์แบบ
แม่พิมพ์นูนได้เปลี่ยนแปลงวิธีการเดิมที่ใช้การแกะ
ไม้เป็นแม่พิมพ์ (เรียกว่า Block) แม่พิมพ์ดังกล่าว
สามารถพิมพ์ได้เพียงรูปแบบเดียวมาเป็นการใช้
แม่พิมพ์ชนิดที่หล่อขึ้นเป็นตัว ๆ และน ามาเรียงให้
เป็นค าเป็นประโยค ซึ่งในป๎จจุบันเรียกว่า "ตัว
เรียงพิมพ์ (Movable type) เมื่อพิมพ์เสร็จแล้ว จะ

9
สามารถน ากลับไปเก็บและสามารถน ามาผสมค าใหม่
ในการพิมพ์ครั้งต่อ ๆ ไปได้ ผู้ที่ค้นพบวิธีการใหม่นี้
เป็นชาวจีนชื่อ ไป เช็ง (Pi Sheng) โดยใช้ดิน
เหนียวป๎้นให้แห้งแล้วน าไปเผาไฟ
การสร้างตัวเรียงพิมพ์โลหะ เริ่มมีขึ้นเป็นครั้งแรก
ในประเทศเกาหลีเมื่อประมาณปี ค.ศ.1241 ได้มีการ
หล่อตัวพิมพ์ โลหะขึ้นเป็นจ านวนมากตามด าริของ
กษัตริย์ไทจง (Htai Tjong) (Lechene. 1974:
1053)
ประวัติการพิมพ์ของประเทศทางตะวันตก
ผู้ที่คิดค้นวิธีพิมพ์อย่างเป็นระบบเป็นคนแรกจน
ได้รับการยกย่องว่าเป็นบิดาของการพิมพ์คือ โจฮัน
กูเต็นเบิร์ก (Johann Gutenberg) เพราะเขาได้
ประดิษฐ์แท่นพิมพ์ พัฒนาแม่แบบส าหรับหล่อ

10
ตัวพิมพ์โลหะเป็นตัว ๆ สามารถที่จะเรียงเป็นค า เป็น
ประโยคและเมื่อใช้พิมพ์ไปแล้วก็สามารถน ากลับมา
เรียงใหม่ เพื่อใช้หมุนเวียนได้อีก ซึ่งเรียกว่าเป็นวิธี
Movable ตลอดจนการค้นคิดวิธีการท าหมึกที่
ได้ผลดีส าหรับใช้กับตัวเรียงโลหะ ผลงานอันมี
ชื่อเสียงของกูเต็นเบิร์กคือ คัมภีร์ 42 บรรทัด (42-
Lines Bible) เมื่อปี ค.ศ.1455 นั่นเอง (วัลลภ สวัสดิ
วัลลภ. 2527 : 86)
ค.ศ.1495 Albrecht Durer ศิลปินแกะไม้ชาว
เยอรมัน ซึ่งเคยเป็นจิตรกรช่างเขียนภาพได้คิดวิธี
พิมพ์จากแม่พิมพ์ทองแดง (Copper plate
engraving) โดยการใช้ของแหลมขูดขีดให้เป็นรูป
รอยบนแผ่นทองแดง และใช้พิมพ์แบบ Gravure
เป็นครั้งแรกในเยอรมัน (ก าธร สถิรกุล. 189)
ต่อมีในปี ค.ศ.1793 ชาวเยอรมันชื่อ Alois
Senefilder ได้ค้นพบวิธีการพิมพ์หิน
(Lithography) ซึ่งเป็นวิธีการพิมพ์แบบพื้นราบ
(Planographic printing) ขึ้นเป็นครั้งแรก
ค.ศ.1904 Ira Washington Rubel ช่างพิมพ์

11
ชาวอเมริกันได้สังเกตเห็นว่า ในการปูอนกระดาษ
เข้าพิมพ์โดยแท่น Cylinder press บางครั้งลืมปูอน
กระดาษเข้าไป หมึกจะพิมพ์ติดบนลูกกลิ้งแรงกด
และเมื่อปูอนกระดาษแผ่นถัดไปหมึกบนตัวพิมพ์จะ
ติดบนกระดาษหน้าหนึ่ง แต่หมึกบนลูกกลิ้งจะติด
กระดาษอีกหน้าหนึ่ง เมื่อสังเกตดูแล้วพบว่า หมึกที่
ติดบนลูกกลิ้งก่อนที่จะติดบนกระดาษนั้นจะมี
ลักษณะสวยงามกว่าหมึกที่พิมพ์จากตัวพิมพ์ไปติด
กระดาษโดยตรง จึงได้คิดวิธีพิมพ์ระบบ Offset
printing ขึ้น
ค.ศ.1907 Samuel Simon แห่งเมือง
Manchester ได้ปรับปรุงการพิมพ์ระบบ Silk
screen และจดทะเบียนลิขสิทธิ์ที่ประเทศอังกฤษ
ประวัติการพิมพ์ของในประเทศไทย

12
ในอดีตไทยใช้การเขียนบันทึกความรู้ต่างๆลง
ในใบลาน เพื่อเก็บไว้เป็นหลักฐานและองค์ความรู้ที่
ถ่ายทอดกันระหว่างรุ่นสู่รุ่น เทคโนโลยีเกี่ยวกับการ
พิมพ์ ปรากฎขึ้นในดินแดนสยามเป็นครั้งแรกในรัช
สมัยของพระบาทสมเด็จพระนารายณ์มหาราช อัน
ถือว่าเป็นยุคหนึ่งในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี
ที่มีชาวต่างชาติเข้ามาใช้ชีวิตในสยามมากมาย ทั้ง
จีน แขก และฝรั่ง หนังสือในรูปแบบของการพิมพ์
ตัวอักษรมาพร้อมกับหมอสอนศาสนาชาวต่างชาติที่
มีเปูาประสงค์หลักคือการเข้ามาเผยแพร่ศาสนาใน
ภูมิภาคนี้ บาทหลวงที่มีชื่อเสียงและมีบทบาทใน
เรื่องการพิมพ์มากที่สุดในยุคนั้นคงไม่พ้นจาก
บาทหลวงชาวฝรั่งเศสนาม ลาโน (Mgr Laneau) ที่
ได้จัดพิมพ์ค าสอนทางคริสต์ศาสนาขึ้นมาเผยแพร่
จนเป็นที่พอพระทัยในองค์พระบาทสมเด็จพระ
นารายณ์มหาราช และในคราวที่ ออกญาโกษาธิบดี
(ปาน) เป็นราชทูตเดินทางไปเจริญสัมพันธไมตรีกับ
ประเทศฝรั่งเศสก็ได้เข้าเยี่ยมชมกิจการงานพิมพ์
ของฝรั่งเศสและแสดงความสนอกสนใจเป็นอย่าง
มากจนกระทั่งในกาลต่อมาพระนารายณ์มหาราช
ทรงมีรับสั่งให้ตั้งโรงพิมพ์ขึ้น ที่เมืองลพบุรีอันเป็น

13
สถานที่พระองค์ใช้พ านักอยู่ในช่วงปลายรัชกาล แต่
กิจการงานพิมพ์ของสยามในแผ่นดินกรุงศรีอยุธยา
ก็ต้องหยุดชะงักลงอีกครั้งเมื่อมีเกิดการผลัดแผ่นดิน
เป็นแผ่นดินของพระเพทราชา ที่ไม่ค่อยโปรดพวกมิ
ชชั่นนารีเท่าทีควรเป็นเหตุให้พัฒนาการเกี่ยวกับ
การพิมพ์ของสยามในช่วงนั้นต้องหยุดชะงัดลงไป
ด้วย
การลงทุนในงานศิลปะ นอกจากผู้ลงทุนจ าเป็น
ศึกษาทิศทางและความเคลื่อนไหวเกี่ยวกับผลงาน
ของศิลปินที่ได้รับความสนใจในตลาดงานศิลป์ ทั้ง
ระดับประเทศและระดับโลก เพื่อให้รู้จักและเข้าใจถึง
มูลค่าและคุณค่าของตัวงานที่เราเลือกสรร ก็ต้อง
อาศัยรสนิยมและสุนทรีย์ในจิตใจ และต้องมีทุน
ทรัพย์ที่เพียงพอแก่การจับจ่าย เพราะศิลปะ
ประกอบไปด้วยมูลค่าและคุณค่า เป็นเรื่องของจิตใจ
เป็นเครื่องยกระดับจิตใจของมนุษย์ จึงต้องอาศัย
จังหวะและโอกาสที่เหมาะสมในการเลือกลงทุน และ
เพื่อให้นักลงทุนได้ทราบถึงกระแสความต้องการ
ของงานศิลป์เพื่อการเลือกสรรที่คุ้มค่า เราจึงหยิบ
ยกตัวอย่างผลงานที่โด่งดังของเหล่าศิลปินชั้นน าที่
ได้รับความสนใจอย่างสูงในตลาดค้างานศิลปะมา
น าเสนอแก่ท่าน อันจะเป็นประโยชน์แก่นักสะสม

14
ผู้สนใจจะซื้อขายแลกเปลี่ยน และส าหรับผู้ที่เริ่มต้น
ลงทุน
วิวัฒนาการด้านภาพพิมพ์ของโลก
Adam-Eve ผลงานAlbrecht Durer

15
ภาพพิมพ์มีประวัติความเป็นมาเริ่มตั้งแต่
สมัยก่อนประวัติศาสตร์ (200,000 ปีก่อน คริสตกาล)
โดยมนุษย์โครมันยอง ดังพบภาพพิมพ์รูปมือบนผนัง
ถ้ าในถ้ าลาสโควซ์ ประเทศฝรั่งเศสและถ้ าอัลตามิรา
ประเทศสเปน ต่อมาชาวอียิปต์และชาวเมโสโปเตเมีย
รู้จักการพิมพ์ภาพแบบใช้แรงกดประทับบนผิววัสดุที่
อ่อนนิ่ม เช่น ดิน ขี้ผึ้ง จากนั้นมนุษย์คิดค้นกระดาษ
ขึ้นได้จึงเปลี่ยนวัสดุรองรับที่เป็นดินหรือขี้ผึ้งมาเป็น
กระดาษแทน นับแต่นั้นมาภาพพิมพ์ก็ได้พัฒนามา
อย่างต่อเนื่อง ทั้งในด้านรูปแบบ กลวิธีการพิมพ์ตาม
วิวัฒนาการของมนุษย์และความเจริญก้าวหน้าด้าน
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมาจนถึงป๎จจุบัน
ความเจริญก้าวหน้าทางด้านการพิมพ์เป็นสิ่งที่
ช่วยส่งเสริมความเจริญก้าวหน้าทางด้านศิลปะ
วิทยาการ เพราะว่ามนุษย์สร้างสรรค์กระบวนการ
พิมพ์ภาพขึ้นมาก็เพื่อตอบสนองความต้องการ ใน
การเผยแพร่ความคิดและความรู้ของมนุษย์ให้
กระจายไปได้อย่างแพร่หลาย ตลอดจนเพื่อเก็บ

16
รักษาความรู้ต่างๆ ไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาถึงความ
เป็นมาของความรู้ในเรื่องต่างๆ ดังนั้นเพื่อให้เห็น
ภาพรวมของพัฒนาการทางด้านการพิมพ์ภาพที่ก่อ
ประโยชน์ให้มนุษย์อย่างมากในป๎จจุบัน จึงขอ
กล่าวถึงประวัติความเป็นมาของภาพพิมพ์ในกลุ่ม
ประเทศตะวันออก กลุ่มประเทศตะวันตกหรือยุโรป
และในประเทศไทย
วิวัฒนาการด้านการพิมพ์ในกลุ่มประเทศ
ตะวันออก คือ จีน ญี่ปุนนั้น แสดงให้เห็นว่า จีนเป็น
ชนชาติแรกที่คิดค้นการท าภาพพิมพ์ขึ้น โดยการ
แกะสลักลงบนหิน หยก งาช้าง กระดูกสัตว์ และเขา
สัตว์ เพื่อท าเป็นแม่พิมพ์แล้วกดแม่พิมพ์ลงบนดิน
เหนียว ครั่ง ขี้ผึ้งหรือกระดาษให้เกิดลักษณะเป็น
รอย ความรู้การพิมพ์นี้ได้เผยแพร่ไปยังประเทศ
ตะวันตกและประเทศเพื่อนบ้านที่ส าคัญได้แก่
ประเทศญี่ปุน เกาหลี ซึ่งประเทศเกาหลีได้พัฒนา
ความรู้เรื่องการพิมพ์นี้จนสามารถท าตัวเรียงพิมพ์
เป็นโลหะส าเร็จ ในส่วนของประเทศญี่ปุนก็ได้
พัฒนาการพิมพ์ขึ้นจนเป็นที่ยอมรับ ในด้านของภาพ
พิมพ์ที่มีคุณค่า ซึ่งมีสกุลช่างภาพพิมพ์แกะไม้ที่มี

17
ชื่อเสียง คือ สกุลช่างอูกิโยเอะที่สามารถสร้างสรรค์
ผลงานภาพพิมพ์ได้อย่างงดงามและมีเอกลักษณ์
เฉพาะตัว ดังจะเห็นได้จากประเทศญี่ปุนได้ให้
อิทธิพลแก่ศิลปะของประเทศทางตะวันตกหรือยุโรป
ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 19
ส่วนภาพพิมพ์ในกลุ่มประเทศตะวันตกมี
พัฒนาการมาอย่างยาวนานและต่อเนื่อง นับตั้งแต่
สมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่รู้จักกระบวนการพิมพ์โดย
การวางมือทาบบนผนังถ้ าแล้วเปุาสี หรือทาสีบนฝุา
มือ จากนั้นกดประทับเป็นรูปมือไว้บนผนังถ้ า ต่อมา
อารยธรรมอียิปต์ได้รู้จักน า ภาพแกะสลักเล็กๆ กดลง
บนดินให้เกิดเป็นรอยขึ้น ส่วนในดินแดนเมโสโปเต
เมียค้นพบการใช้ ดินเหนียวแกะเป็นตราสัญลักษณ์
และน าไปตากแดดให้แห้งหรือน าไปเผาไฟ เพื่อให้
เกิดเป็นแม่พิมพ์กดประทับ ต่อมาในปี ค.ศ. 1450 โจ
ฮัน กูเต็นเบิร์ก ได้คิดประดิษฐ์แท่นพิมพ์อย่างง่ายขึ้น
จากนั้นในช่วง ค.ศ. 15 อัลเบรชท์ ดือเรอร์ ได้
คิดค้นกลวิธีภาพพิมพ์ร่องลึก พอถึง ค.ศ. 16 ทอมัส
บิวิค ได้คิดค้นกลวิธีภาพพิมพ์ลายแกะไม้ได้ส าเร็จ

18
หลังจากนั้นวิลเลียม เบลก ได้พยายามปรับปรุง
ภาพพิมพ์ผิวนูน ด้วยวิธีการสร้างภาพผลงาน ลงบน
แผ่นโลหะโดยให้กรดท าปฏิกิริยากับแผ่นโลหะจน
ได้แม่พิมพ์ผิวนูนและในประเทศเยอร์มัน ได้มีการ
คิดค้นกลวิธีภาพพิมพ์มัชฌิมรงค์ ในปี ค.ศ. 1660
เฮอร์คิวลิส ซีเกอร์ ได้คิดกลวิธีภาพพิมพ์อย่างสีน้ า
พอถึงค.ศ. 1793 อะลัวส์ เซเนเฟลเดอร์ ได้ค้นพบ
กลวิธีภาพพิมพ์หิน และในระหว่างปี ค.ศ. 1864-
1901 อองรี เดอ ตูลูส โลเตรก ได้น ากลวิธีภาพพิมพ์
หินมาพัฒนาให้เข้ากับระบบธุรกิจ โดยท า โปสเตอร์
หลายๆ สีออกสู่สาธารณชน ค.ศ. 1907 ซามูเอล ไซ
มอน ได้พัฒนาและปรับปรุงกลวิธีภาพพิมพ์ผ่านฉาก
โดยใช้เส้นไหมมาท าเป็นแม่พิมพ์จนส าเร็จ เรียกอีก
อย่างว่า “กลวิธีภาพพิมพ์ตะแกรงไหม” ซึ่งกลวิธีนี้
เป็นที่นิยมอย่างมากของศิลปินใน ค.ศ. 20 เช่น รอ
เบิร์ต เราเชนเบิร์ก แอนดี วอร์โฮล เป็นต้น
ส าหรับภาพพิมพ์ในประเทศไทยนั้น ระยะ
เริ่มแรกท าขึ้นเพื่อประโยชน์ใช้สอยเชิงพาณิชย์ศิลป์

19
โดยพิมพ์เป็นภาพประกอบหนังสือและหนังสือเป็น
ส่วนใหญ่ หลังจากนั้นได้รับการพัฒนาจนกลายเป็น
งานภาพพิมพ์ระยะต่อมาในระบบการศึกษา โดยมี
คณะจิตรกรรมและประติมากรรม มหาวิทยาลัย
ศิลปากรเป็นผู้บุกเบิกการเรียนการสอนทางด้านภาพ
พิมพ์เป็นแห่งแรก และก็มีสถาบันอื่นๆ เปิดตามมา
จนกระทั่งป๎จจุบันภาพพิมพ์ของศิลปินไทยเป็นที่
ยอมรับในระดับนานาชาติ

20
การพิมพ์ภาพ (PRINTING)
การพิมพ์ภาพ หมายถึง การถ่ายทอดรูปแบบ
จากแม่พิมพ์ออกมาเป็นผลงานที่มี
ลักษณะ เหมือนกันกับแม่พิมพ์ทุกประการ และได้
ภาพที่เหมือนกันมีจ านวนตั้งแต่ 2 ชิ้นขึ้นไป
การพิมพ์ภาพเป็นงานที่พัฒนาต่อเนื่องมาจาก
การวาดภาพ ซึ่งการวาดภาพไม่สามารถ สร้าง
ผลงาน 2 ชิ้น ที่มีลักษณะเหมือนกันทุกประการได้
จึงมีการพัฒนาการพิมพ์ขึ้นมา ชาติจีน ถือว่าเป็น

21
ชาติแรกที่น าเอาวิธีการพิมพ์มาใช้อย่างแพร่หลาย
มานานนับพันปี จากนั้น จึงได้แพร่หลายออกไปใน
ภูมิภาคต่างๆของโลก ชนชาติทางตะวันตกได้
พัฒนาการพิมพ์ภาพ ขึ้นมาอย่างมากมาย มีการ
น าเอาเครื่องจักรกลต่างๆเข้ามาใช้ในการพิมพ์ ท า
ให้การพิมพ์มีการ พัฒนาไปอย่างรวดเร็วในป๎จจุบัน
การพิมพ์ภาพมีองค์ประกอบที่ส าคัญดังนี้
1. แม่พิมพ์ เป็นสิ่งที่ส าคัญที่สุดในการพิมพ์
2. วัสดุที่ใช้พิมพ์ลงไป
3. สีที่ใช้ในการพิมพ์
4. ผู้พิมพ์
ผลงานที่ได้จากการพิมพ์ มี 2 ชนิด คือ
1. ภาพพิมพ์ เป็นผลงานพิมพ์ที่เป็นภาพต่างๆ เพื่อ
ความสวยงามหรือบอกเล่าเรื่องราวต่างๆ อาจมี
ข้อความ ตัวอักษรหรือตัวเลขประกอบหรือไม่มีก็ได้
2. สิ่งพิมพ์ เป็นผลงานพิมพ์ที่ใช้บอกเล่าเรื่องราว
ต่างๆ เป็นตัวอักษร ข้อความ ตัวเลข อาจมี
ภาพประกอบหรือไม่มีก็ได้

22
ประเภทของการพิมพ์ การพิมพ์แบ่งออกได้
หลายประเภทตามลักษณะต่าง ดังนี้
1. แบ่งตามจุดมุ่งหมายในการ พิมพ์ ได้ 2
ประเภท คือ
1.1 ศิลปะภาพพิมพ์ (GRAPHIC ART) เป็น
งานพิมพ์ภาพเพื่อให้เกิดความสวยงามเป็น งาน
วิจิตรศิลป์
1.2 ออกแบบภาพพิมพ์ (GRAPHIC
DESIGN) เป็นงานพิมพ์ภาพประโยชน์ใช้สอยนอก
เหนือไปจากความสวยงาม ได้แก่ หนังสือต่างๆ บัตร
ต่างๆ ภาพโฆษณา ปฏิทิน ฯลฯ จัดเป็นงาน ประยุกต์
ศิลป์
2. แบ่งตามกรรมวิธีในการพิมพ์ ได้ 2
ประเภท คือ
2.1 ภาพพิมพ์ต้นแบบ ( ORIGINAL PRINT )
เป็นผลงานพิมพ์ที่สร้างจากแม่พิมพ์และวิธี การพิมพ์

23
ที่ถูก สร้างสรรค์และก าหนดขึ้นโดยศิลปินเจ้าของ
ผลงาน และเจ้าของผลงาน จะต้องลงนามรับรอง
ผลงานทุกชิ้น บอกล าดับที่ในการพิมพ์ เทคนิคการ
พิมพ์ และ วัน เดือน ปี ที่พิมพ์ด้วย
2.2 ภาพพิมพ์จ าลองแบบ ( REPRODUCTIVE
PRINT ) เป็นผลงานพิมพ์ที่สร้างจากแม่พิมพ์ หรือ
วิธี การพิมพ์วิธีอื่น ซึ่งไม่ใช่วิธีการเดิมแต่ได้รูปแบบ
เหมือนเดิม บางกรณีอาจเป็นการ ละเมิดลิขสิทธิ์ผู้อื่น
3. แบ่งตามจ านวนครั้งที่พิมพ์ ได้ 2 ประเภท
คือ
3.1 ภาพพิมพ์ถาวร เป็นภาพพิมพ์ที่พิมพ์ออกมา
จากแม่พิมพ์ใดๆ ที่ได้ผลงานออกมามีลักษณะ
เหมือนกันทุกประการ ตั้งแต่ 2 ชิ้นขึ้นไป
3.2 ภาพพิมพ์ครั้งเดียว เป็นภาพพิมพ์ที่พิมพ์
ออกมาได้ผลงานเพียงภาพเดียว ถ้าพิมพ์อีกจะ ได้
ผลงานที่ไม่เหมือนเดิม

24
4. แบ่งตามประเภทของแม่พิมพ์ ได้ 4
ประเภท คือ
4.1 แม่พิมพ์นูน ( RELIEF PROCESS ) เป็น
การพิมพ์โดยให้สีติดอยู่บนผิวหน้าที่ท าให้นูน ขึ้นมา
ของแม่พิมพ์ ภาพที่ได้เกิดจากสีที่ติดอยู่ในส่วนบน
นั้น แม่พิมพ์นูนเป็นแม่พิมพ์ ที่ท าขึ้นมาเป็นประเภท
แรก ภาพพิมพ์ชนิดนี้ได้แก่ ภาพพิมพ์แกะไม้ (
WOOD-CUT ) ภาพพิมพ์แกะยาง ( LINO-CUT )
ตรายาง ( RUBBER STAMP ) ภาพพิมพ์จากเศษ
วัสดุต่างๆ
4.2 แม่พิมพ์ร่องลึก ( INTAGLIO PROCESS
) เป็นการพิมพ์โดยให้สีอยู่ในร่องที่ท าให้ลึกลง ไป
ของแม่พิมพ์โดยใช้แผ่นโลหะท าเป็นแม่พิมพ์ ( แผ่น
โลหะที่นิยมใช้คือแผ่นทองแดง ) และท าให้ลึกลงไป
โดยใช้น้ ากรดกัด ซึ่งเรียกว่า ETCHING แม่พิมพ์
ร่องลึกนี้พัฒนาขึ้นโดย ชาวตะวันตก สามารถพิมพ์
งานที่มีความ ละเอียด คมชัดสูง สมัยก่อนใช้ในการ
พิมพ์ หนังสือ พระคัมภีร์ แผนที่ เอกสารต่างๆ

25
แสตมป์ ธนบัตร ป๎จจุบันใช้ในการพิมพ์งานที่เป็น
ศิลปะ และธนบัตร
4.3 แม่พิมพ์พื้นราบ ( PLANER PROCESS )
เป็นการพิมพ์โดยให้สีติดอยู่บนผิวหน้า ที่ราบเรียบ
ของแม่พิมพ์ โดยไม่ต้องขุดหรือแกะพื้นผิวลงไป แต่
ใช้สารเคมีเข้าช่วย ภาพพิมพ์ ชนิดนี้ได้แก่ ภาพ
พิมพ์หิน ( LITHOGRAPH ) การพิมพ์ออฟเซท (
OFFSET ) ภาพพิมพ์กระดาษ ( PAPER-CUT )
ภาพพิมพ์ครั้งเดียว ( MONOPRINT )
4.4 แม่พิมพ์ฉลุ ( STENCIL PROCESS ) เป็น
การพิมพ์โดยให้สีผ่านทะลุช่องของแม่พิมพ์ลงไป สู่
ผลงานที่อยู่ด้านหลัง เป็นการพิมพ์ชนิดเดียวที่ได้รูป
ที่มีด้านเดียวกันกับแม่พิมพ์ ไม่กลับซ้าย เป็นขวา
ภาพพิมพ์ชนิดนี้ได้แก่ ภาพพิมพ์ฉลุ ( STENCIL )
ภาพพิมพ์ตะแกรงไหม ( SILK SCREEN ) การ
พิมพ์อัดส าเนา ( RONEO ) เป็นต้น

26
กระบวนการหลัก 4 ประการ ของวิธีการท า
ภาพพิมพ์
1. แม่พิมพ์ผิวนูน (Relief Process)
เป็นกระบวนการท าภาพพิมพ์ที่สร้างแม่พิมพ์
โดยการแกะให้เป็นร่องลึกเข้าไป และใช้ผิวบนของ
ส่วนนูนเป็นที่สร้างให้เกิดรูป ในการพิมพ์ต้องใช้

27
ลูกกลิ้ง ที่กลิ้งหมึกแล้วมากลิ้งผ่านไปบนแม่พิมพ์
หมึกพิมพ์จากลูกกลิ้งจะติดเฉพาะผิวบนของส่วนนูน
เท่านั้น ส่วนที่ลึกลงไปจะไม่ติดหมึก แล้วใช้กระดาษ
ทาบปิดลงไปบนแม่พิมพ์ และกดอัดด้วยเครื่องมือ
หรือแท่นพิมพ์ หมึกก็ติดกระดาษเกิดเป็นรูปขึ้นมา
เทคนิคที่รวมอยู่ภายใต้กระบวนการนี้ เช่น
WoodEngraving, Wood-Cut, Lion-Cut เป็นต้น
2. แม่พิมพ์ร่องลึก (Intaglio Process)
เป็นกระบวนการท าภาพพิมพ์ที่ใช้หลักการ
ตรงกันข้ามกับ Relief Process คือแม่พิมพ์มี ความ
นูนและร่องลึกเช่นเดียวกัน แต่ส่วนที่สร้างให้เกิด
เป็นรูป คือส่วนที่เป็นร่องลึกของแม่พิมพ์ ในการ
พิมพ์ต้องอุดหมึกลงไปในร่องลึก และเช็ดผิวบนให้
สะอาด แล้วจึงเอากระดาษปิดทับบนแม่พิมพ์ การ
พิมพ์ต้องอาศัยแท่นพิมพ์ที่มีแรงกดสูงเพื่อเอา

28
กระดาษให้ไปดูดซับหมึกขึ้นมาได้ เทคนิคที่รวมกัน
อยู่ภายใต้กระบวนการนี้ เช่น Etching, Aquatint,
Dry point, Messotint เป็นต้น
3. แม่พิมพ์ผิวราบ (Planographic
Process)
เป็นกระบวนการท าภาพพิมพ์ที่ตัวแม่พิมพ์มีผิว
เรียบแบน แต่หลักของการพิมพ์อาศัยกฎเกณฑ์แห่ง
ความไม่เข้ากันระหว่าง น้ ากับน้ ามัน แม่พิมพ์จะเป็น
หินที่มีเนื้อละเอียดมาก และมีผิวแบนเรียบ รูปที่ต้อง
การจะเกิดจากการขีด เขียนหรือวาดระบายด้วยไข
ในการพิมพ์ก่อนที่จะกลิ้งหมึกพิมพ์จะต้องใช้น้ าหล่อ
เลี้ยงผิวของแม่พิมพ์ให้ชุ่มชื้น เมื่อกลิ้งหมึกพิมพ์ซึ่ง
เป็นไขผ่านไปบนแม่พิมพ์ หมึกพิมพ์ที่เป็นไขจะติด

29
บนรูปที่วาดด้วยไขเท่านั้น หมึกพิมพ์จะไม่ติดบนผิว
หินส่วนที่มีน้ าหล่อเลี้ยงอยู่ แล้วจึงน าเอากระดาษ
มาปิดทับบนแม่พิมพ์รีดกดให้หมึกติดกระดาษ เกิด
เป็นรูปภาพที่ต้องการได้
4. แม่พิมพ์ตะแกรงไหม หรือ แม่พิมพ์ฉลุ (
Serigraphy) Silk-screen
เป็นกระบวนการท าภาพพิมพ์ ที่พัฒนามาจาก
วิธีการ Stencil ซึ่งเป็นวิธีสร้างรูปซ้ าๆ เหมือนๆ กัน
ได้หลายรูป โดยการเจาะกระดาษ หรือวัสดุอื่นให้

30
เป็นรูปแล้วพ่น หรืออาบสีให้ผ่านช่องว่างลงไปติด
เป็นรูปที่ต้องการ ส าหรับ Silk-screen แม่พิมพ์จะ
เป็นตะแกรงที่ละเอียดมาก ตะแกรงนี้จะช่วยยึดทั้ง
ส่วนที่เป็นช่องว่างและส่วนที่ทึบตันให้ติดเป็นแผ่น
ระนาบเดียวกัน วิธีการนี้ช่วยให้การสร้างแม่พิมพ์มี
ความละเอียด ประณีต และเมื่อพิมพ์ออกมารูปจะมี
ความคมชัดกว่า รวมทั้งพิมพ์ซ้ าๆได้ปริมาณมากกว่า
ในการพิมพ์จะใช้ยางที่มีหน้าตัดเรียบคม ปาดหมึก
ผ่านช่องว่างให้ลงไปติดบนแผ่นกระดาษ เกิดเป็น
รูปที่ต้องการได้

31
5. แบ่งตามลักษณะของแม่พิมพ์ ภาพพิมพ์
แบ่งได้ 4 ประเภท
5.1 ภาพพิมพ์ผิวนูน (Relief Printing)
The Kiss
Edvard
ผลงาน
Munch
คือ กระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์จากผิวส่วนที่อยู่สูง
บนแม่พิมพ์ ดังนั้นส่วนที่ถูกแกะเซาะออกไปหรือส่วน
ที่เป็นร่องลึกลงไปจะไม่ถูกพิมพ์ ซึ่งแม่พิมพ์ใน
ลักษณะนี้ เช่น แม่พิมพ์แกะไม้ แม่พิมพ์แกะยาง
แม่พิมพ์กระดาษแข็ง แม่พิมพ์วัสดุ เมื่อเวลาพิมพ์

32
แม่พิมพ์เหล่านี้จะใช้เครื่องมือประเภทลูกกลิ้ง ลูก
ประคบหนัง ทาหมึกลงบนส่วนนูนของแม่พิมพ์ แล้ว
น าไปพิมพ์ลงบนกระดาษอาจจะพิมพ์ ด้วยมือหรือ
แท่นพิมพ์ หมึกก็ติดกระดาษเกิดเป็นรูปขึ้นมา
5.2 ภาพพิมพ์ร่องลึก (Intaglio Printing)
ชีวิต
ผลงานกมล
หมายเลข 5
ศรีวิชัยนันท์
คือ กระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์จากส่วนที่อยู่ลึก
เป็นร่องของแม่พิมพ์ ซึ่งแม่พิมพ์จะมีส่วนที่นูนและ
ร่องเหมือนกับแม่พิมพ์ผิวนูน แต่เวลาพิมพ์ต้องอุด
หมึกลงไป ในร่องลึกและเช็ดบริเวณที่ไม่ต้องการจะ
พิมพ์ออก แล้วน ากระดาษเปียกน้ าหมาดๆ วางลงบน
แม่พิมพ์ จากนั้นพิมพ์ด้วยแท่นพิมพ์ที่มีแรงกดสูงเพื่อ
กดกระดาษให้ไปดูดซับหมึกขึ้นมา ซึ่งกลวิธีที่
รวมอยู่ภายใต้กระบวนการนี้ ได้แก่ ภาพพิมพ์

33
ภาพถ่าย ภาพพิมพ์มัชฌิมรงค์ ภาพพิมพ์อย่างสีน้ า
ภาพพิมพ์จารเข็ม ภาพพิมพ์แกะลายเส้น ภาพพิมพ์
กัดกรด ภาพพิมพ์แบบเขียนถ่าน ภาพพิมพ์ กัดกรด
พื้นนิ่ม ภาพพิมพ์กัดกรดรูปนูน
5.3 ภาพพิมพ์พื้นราบ (Planographic
Printing หรือ Lithograph)
Brustbild
Arbeitfrau
Kathe
Einer
ผลงาน
Kollwitz
คือ กระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์จากพื้นแบนราบ
ส่วนที่ถูกพิมพ์และส่วนที่ไม่ต้องการพิมพ์นั้นจะอยู่ใน

34
ระนาบแม่พิมพ์ บริเวณทั้งสองจะต่างกันเพียงส่วนที่
ต้องการพิมพ์จะเป็นไขหรือน้ ามัน แต่อีกส่วนที่ไม่
ต้องการพิมพ์จะชุ่มด้วยน้ า เมื่อเวลาพิมพ์จะใช้
ลูกกลิ้งที่มีหมึกเชื้อน้ ามันติดอยู่ กลิ้งลงบนแม่พิมพ์ที่
มีน้ าหมาดๆ เมื่อกลิ้งหมึกซึ่งเป็นไขผ่านไปบน
แม่พิมพ์ หมึกเชื้อน้ ามันจะติดลงบนส่วนที่เป็นไขของ
แม่พิมพ์เท่านั้น จากนั้นน าเอากระดาษมาปิดทับบน
แม่พิมพ์ เพื่อรีดกดให้หมึกติดกระดาษเกิดเป็น
รูปภาพตามที่ต้องการ กลวิธีที่รวมอยู่ภายใต้
กระบวนการนี้ ได้แก่ ภาพพิมพ์ครั้งเดียว และภาพ
พิมพ์หิน
4. ภาพพิมพ์ตะแกรงไหม หรือ ภาพพิมพ์
ฉลุ (Silk Screen)
Marilyn
Andy
ผลงาน
Warhol

35
คือ กระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์ โดยใช้ไม้ปาดสีรีด
เนื้อสีผ่านตะแกรงเนื้อละเอียดลงมาสู่วัสดุที่ต้องการ
พิมพ์ ซึ่งบริเวณที่ไม่ถูกพิมพ์จะเป็นบริเวณตะแกรง
ที่ถูกกันเอาไว้ไม่ให้สีลอดผ่านลงมาสู่วัสดุที่ต้องการ
พิมพ์

36
ศิลปินของภาพพิมพ์
ศาสตราจารย์ ประหยัด พงษ์ด า
ศาสตราจารย์ ประหยัด พงษ์ด า เป็นศิลปินที่มี
ความเชี่ยวชาญทางด้านงานภาพพิมพ์ เป็นผู้ค้นพบ
กรรมวิธีทางภาพพิมพ์หลายอย่าง เช่น การ
ผสมผสานระหว่างภาพพิมพ์เข้าสู่งานจิตรกรรมเป็น
ภาพเดียวกัน เคยได้รับรางวัลเกียรตินิยมอันดับ ๑
เหรียญทอง ประเภทภาพพิมพ์ จากการแสดง
ศิลปกรรมแห่งชาติ ๒ ครั้ง รางวัลเกียรตินิยมอันดับ
๒ เหรียญเงิน ๔ ครั้ง และรางวัลเกียรตินิยมอันดับ ๓

37
เหรียญเงิน อีก ๒ ครั้ง ได้รับการยกย่องให้เป็น
ศิลปินชั้นเยี่ยม
ศาสตราจารย์ ประหยัด พงษ์ด า เกิดเมื่อวันที่
๒๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ ที่จังหวัดสิงห์บุรี สนใจ
วาดภาพสัตว์ต่าง ๆ มาตั้งแต่เด็ก หลังจากเข้ารับ
การศึกษาศิลปะที่โรงเรียนเพาะช่างและ
มหาวิทยาลัยศิลปากร ได้รับปริญญาตรีศิลปะ
บัณฑิต (จิตรกรรม) แล้ว ได้รับทุนการศึกษาจาก
รัฐบาลอิตาลีไปศึกษาต่อ ณ สถาบันประณีตศิลป์แห่ง
กรุงโรมศึกษาจบหลักสูตรได้รับดีโพลมา ในปี พ.ศ.
๒๕๐๔ ศาสตราจารย์ประหยัดได้สร้างชื่อเสียงการ
สร้างสรรค์ผลงานศิลปะ ได้รับรางวัลในการแสดง
งานศิลปะ ณ ประเทศอิตาลีหลายรางวัล และเมื่อ
กลับมาเมืองไทยแล้วได้คิดค้นสร้างสรรค์กรรมวิธี
ภาพพิมพ์ด้วยเทคนิควิธีแปลกใหม่ ที่มีคุณประโยชน์
อย่างมาก แก่วงการศิลปะภาพพิมพ์
เป็นผู้ริเริ่มออกแบบสร้างสรรค์ดวงตราไปรษณี
ยากรที่มีคุณค่าทางศิลปะอันงดงาม สร้างสรรค์
ผลงานภาพพิมพ์ จนได้รับรางวัลทั้งในและ

38
ต่างประเทศ พ.ศ. ๒๕๐๖ ได้รับเลือกเป็นศิลปิน
เกียรติยศ สาขาภาพพิมพ์ จากสถาบันศิลปะ กรุง
ฟลอเรนซ์ อิตาลี โดยรัฐบาลอิตาลี พ.ศ. ๒๕๒๔
ได้รับเกียรติเป็นศิลปินชั้นเยี่ยมในการแสดง
ศิลปกรรมแห่งชาติในประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๓๙
ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นผู้มีผลงานดีเด่น
ทางด้านวัฒนธรรม ได้รับพระกรุณาธิคุณจาก
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ให้เขียนภาพประกอบ
ในหนังสือพระมหาชนก จ านวน ๔ ภาพ

40
ศาตราจารย์ประหยัด ยังได้สร้างสรรค์ผลงาน
ศิลปะต่อเนื่องมาจนป๎จจุบัน ผลงานมีคุณค่าเป็นที่
ยอมรับทั้งในและต่างประเทศ เป็นผู้มีอาวุโสผู้หนึ่งที่
ยังให้การศึกษาแก่ศิษย์ ในคณะจิตรกรรม
ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
ในป๎จจุบัน เคยด ารงต าแหน่งหัวหน้าภาควิชาภาพ
พิมพ์ คณบดีคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพ
พิมพ์ ผู้อ านวยการโครงการจัดตั้งหอศิลปะ
มหาวิทยาลัยศิลปากร ได้สร้างคุณประโยชน์อย่าง
มากไว้แก่วงการศิลปะ และการศึกษาศิลปะของไทย

41
ศาสตราจารย์ประหยัด พงษ์ด าเกษียณอายุ
ราชการเมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๓๗ และแม้จะ
เกษียณอายุราชการไปแล้ว ท่านก็ยังคงรับเชิญเป็น
อาจารย์พิเศษสอนที่คณะจิตรกรรมประติมากรรม
และภาพพิมพ์มาจนป๎จจุบันนี้ นอกเหนือจากงานทาง
วิชาการที่กล่าวมาแล้ว ท่านยังผลงานภาพพิมพ์ และ
งานจิตรกรรม อีกทั้งท่ายังเป็นผู้บุกเบิกคนส าคัญใน
การพัฒนาการออกแบบแสตมป์ไทย ให้ทันสมัยเป็น
สากลโดยการน าเอาลักษณ์ของไทย ที่มีแบบอย่าง
ในทางศิลปวัฒนธรรมที่งดงาม มาออกแบบเป็นดวง

42
แสตมป์ ที่ได้ใช้ติดจดหมายและไปรษณียภัณฑ์ ไป
ยังทั่วทุกมุมโลก อันเป็นการเผยแพร่เอกลักษณ์อันดี
งามของชาติไทยที่ดีที่สุดวิธีหนึ่งด้วย

ศาสตราจารย์ประหยัด พงษ์ด า จึงได้รับการยก
ย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขา
43

44
ทัศนศิลป์ (ภาพพิมพ์) ประจ าปีพุทธศักราช
๒๕๔๑
นายอินสนธ์ วงศ์สาม
เป็นศิลปินผู้มีความเชี่ยวชาญทางด้านภาพพิมพ์
แกะไม้ ประติมากรรม แกะสลักไม้ ต่อมาจึงได้หันมา
สร้างประติมากรรมสมัยใหม่ด้วยวัสดุที่เป็นโลหะ
ผลงานประติมากรรมของ อินสนธ์ วงศ์สาม เป็นประ
ติมากรรมตกแต่งที่มีขนาดใหญ่ แสดงความงดงาม
ของการจัดวางรูปทรงอย่างได้จังหวะและลงตัว
ผลงานของนายอินสนธ์ วงศ์สาม

45
"โดดเดี่ยว" ภาพพิมพ์แกะไม้ ของอินสนธ์ วงศ์ สาม
นายประพันธ์ ศรีสุตา
เป็นจิตรกร ที่บังเอิญได้มาเป็นศิลปินภาพพิมพ์
แต่ผลงานที่เขาน ามาแสดงเหล่านี้ก็เผยให้เห็น

46
ความรู้ ความช านาญ และฝีมือทางเชิงช่างที่ผ่าน
การฝึกฝนมาทั้งทางทฤษฎีและปฏิบัติมาแล้วอย่าง
ช่ าชอง
ผลงานของนายประพันธ์ ศรีสุตา
ผลงานภาพพิมพ์แกะไม้ ของ ประพันธ์ ศรีสุตา

47
Dürer's Rhinoceros, woodcut, 1515. By
Albrecht Durer
(Albrecht Durer)

48
The Great Wave off Kanagawa, Hokusai's
most famous print, the first in the series 36
Views of Mount Fuji. Woodcut , 1820
คัทซึชิกะ โฮะคุไซ

49
The Four Horseman of the Apocalypse,
woodcut, 1498.
(Albrecht Durer)

51
Kathe Kollwitz (German, 1867-1945),
Death with Child in Lap, 1921,
Woodcut, 9 3/8 x 11 1/4.
Kathe Kollwitz "Mother and Daughter" 1919

53
An illustration extracted from page 65 of
William Blake, painter and poet
William Blake
ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับภาพพิมพ์
Categories: Articles
โดย สมาพร คล้ายวิเชียร

54
ภาพพิมพ์มือบนผนังถ้ าสมัยก่อนประวัติศาสตร์
มนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์บังเอิญเอามือที่
เปื้อนดินโคลนไปจับหรือวางทาบตามผนังถ้ า ท าให้
เกิดรอยฝุามือขึ้น ด้วยเหตุนี้มนุษย์จึงน ามือไปจุ่มสี
แล้วเอามาวางทาบบนผนังถ้ าเกิดเป็นรูปมือใน
ลักษณะต่างๆ ซึ่งเราเรียกวิธีการแบบนี้ว่า “การพิมพ์
ภาพ” และเรียกภาพที่เกิดขึ้นว่า “ภาพพิมพ์” จากนั้น
ก็ได้พัฒนามาอย่างต่อเนื่องด้วยการหาวัสดุต่างๆ
เช่น ไม้ แผ่นโลหะ แผ่นหิน แผ่นยาง ผ้าไหม ฯลฯ
มาใช้พิมพ์แทนที่มือ จนเกิดกระบวนการพิมพ์ขึ้นมา
4 กระบวนการหลักๆ คือ ภาพพิมพ์ผิวนูน ภาพพิมพ์
ร่องลึก ภาพพิมพ์พื้นราบ และภาพพิมพ์ตะแกรงไหม
ซึ่งการพิมพ์ทั้ง 4 กระบวนการนี้ ได้รับ การพัฒนา
คิดค้นขึ้นมา เพื่อใช้พิมพ์ภาพและตัวอักษรให้ได้
เป็นจ านวนมากส าหรับใช้ในวงการธุรกิจ การค้า
โดยพิมพ์เป็นหนังสือ แผ่นพับ ปูายโฆษณา แผ่นปิด

55
ภาพยนตร์ เสื้อผ้า หีบห่อ บรรจุภัณฑ์ กล่องขนม
กล่องไม้ขีด ถุงใส่ของ เป็นต้น
แต่อย่างไรก็ตาม เนื่องจากกระบวนการพิมพ์นั้น
สามารถสร้างภาพได้สวยงามเหมือนกับ ผลงาน
จิตรกรรม อีกทั้งยังสามารถพิมพ์ภาพซ้ าๆ ที่
เหมือนกันได้เป็นจ านวนมาก แต่จิตรกรรมไม่
สามารถท าภาพซ้ ากันได้ ถึงแม้ท าซ้ าก็ไม่เหมือนเดิม
จึงท าให้ไม่เอื้ออ านวยต่อการสะสมและจัดจ าหน่าย
ดังนั้นศิลปินจึงได้น ากระบวนการพิมพ์ทั้ง 4
กระบวนการนั้นมาใช้ในการสร้างสรรค์ ผลงาน
ศิลปะ เพื่อเอื้ออ านวยต่อการสะสมและจัดจ าหน่าย
ให้ได้มากขึ้น จนกระทั่งเมื่อประมาณ 50 มานี้เอง
ภาพพิมพ์ได้รับการยอมรับในวงการศิลปะว่ามี
คุณค่าเป็นศิลปะอีกแขนงหนึ่งที่สามารถถ่ายทอด
จินตนาการ อารมณ์ ความรู้สึกได้อย่างดีเยี่ยม
จากที่กล่าวมาขึ้นต้นจะเห็นได้ว่าภาพพิมพ์นั้น มี
จุดมุ่งหมายในท าอยู่ 2 ลักษณะ คือ ภาพพิมพ์งาน
พาณิชย์ที่พิมพ์ เพื่อใช้เป็นสื่อโฆษณา
ประชาสัมพันธ์หรือส าหรับสร้างความสวยงามให้กับ
ผลิตภัณฑ์ กับภาพพิมพ์งานศิลปะที่พิมพ์ เพื่อเป็นสื่อ
ในการแสดงออกทางอารมณ์ ความรู้สึกของศิลปิน

56
ส าหรับเอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ ผู้เขียนมุ่งเน้น
เฉพาะภาพพิมพ์งานศิลปะ ดังนั้นจึง ขอกล่าวเฉพาะ
เนื้อหาสาระที่เกี่ยวกับศิลปะภาพพิมพ์หรือภาพพิมพ์
ต้นฉบับเท่านั้น ซึ่งในการศึกษาผู้เรียนจ าเป็นต้องมี
ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับความหมาย ประเภท
รูปแบบ การเซ็นชื่อและการเขียนข้อความต่างๆ ลง
ในภาพพิมพ์ต้นฉบับ ภาพพิมพ์พิสูจน์ ตลอดจนการ
เก็บรักษาผลงานภาพพิมพ์
ภาพพิมพ์ในสหรัฐอเมริกาใช้ค าว่า
“Printmaking” ส าหรับเรียกกระบวนการพิมพ์ที่
สร้างสรรค์เพื่อเป็นศิลปะและใช้ค าว่า “Print”
ส าหรับเรียกกระบวนการพิมพ์ที่เป็นงานพิมพ์ทั่วไป
โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับงานพาณิชย์ต่างๆ
(พีระพงษ์ กุลพิศาล, 2531:68)
ภาพพิมพ์ คือ กระบวนการถ่ายทอดผลงานจาก
แม่พิมพ์ชนิดแผ่นโลหะ แผ่นไม้ แท่นหิน ตะแกรง
ไหม แล้วผ่านกระบวนการพิมพ์ ซึ่งจะได้ผลงานที่
เหมือนๆ กัน เป็นจ านวนมากในด้านวิจิตรศิลป์

57
ศิลปะภาพพิมพ์
ศิลปะภาพพิมพ์ เป็นผลงานทัศนศิลป์ลักษณะ 2
มิติ คือมีความกว้างและความยาว แสดงมิติที่สาม
สร้างขึ้นโดยการประกอบกันของทัศนธาตุ เช่น เส้น
สีแสงเงา รูปร่าง รูปทรง พื้นผิว สี ฯลฯซึ่งเป็นมิติลวง
ตาคล้ายกับผลงานจิตรกรรม แต่แตกต่างกันที่ภาพ
พิมพ์ใช้การถ่ายทอดสีจากแม่พิมพ์ลงบนระนาบ
รองรับแทนที่จะเป็น การขูด ขีด เขียน ปูาย หลด
สลัดฯบนระนาบรองรับโดยตรง ในภาษาอังกฤษ
เรียก Printmaking หรือ Graphic Arts ซึ่งมี
ความหมายเดียวกันคือ ”ศิลปะภาพพิมพ์”

58
หอศิลป์กรุงไทย ร่วมกับ ภาควิชาภาพพิมพ์ คณะ
จิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัย
ศิลปากร และ บมจ.ปตท. จัดแสดง นิทรรศการศิลปะ
35 ภาพพิมพ์ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ 9 รัชกาล
เพื่อเทิดพระเกียรติและเฉลิมฉลอง ในวโรกาสที่
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงครองสิริราชย์
สมบัติครบ 60 พรรษาในปี พ.ศ.2549 และจะทรงมี
พระชนมพรรษาครบ 84 พรรษา ในปี พ.ศ.2554
รวมทั้งเผยแพร่พระเกียรติคุณของราชวงศ์จักรี

59
นิทรรศการศิลปะ 35 ภาพพิมพ์เป็นผลงานของ
ศิลปินแห่งชาติ ศิลปินชั้นเยี่ยมและศิลปินมีชื่อ 23
ท่าน ได้แก่ปรีชา เถาทอง,สมชัย กตัญํุตานันท์
(ชัย ราชวัตร),สุรสิทธิ์ เสาว์คง,พิษณุ ศุภนิมิตร
,ทินกร กาษรสุวรรณ,พัดยศ พุทธเจริญ,ไพรวัลย์ ดา
เกลี้ยง,ญาณวิทย์ กุญแจทอง, ณัฏฐพล สุวรรณกุศล
ส่ง,ธีรวัฒน์ งามเชื้อชิต,อภิชัย ภิรมย์รักษ์,ป๎ญญา
วิจินธนสาร,สุพจน์ สิงห์สาย,สุรเดช แก้วท่าไม้ ,เนติ
กร ชินโย,ธงชัย ศรีสุขประเสริฐ,ชัยรัตน์ แสงทอง,
อนุพงษ์ จันทร,จินตนา เปี่ยมศิริ,เกริกบุระ ยมนาค

60
,สมภพ บุตราช, พงศ์ศิริ คิดดี และ ธีรวัฒน์ คะนะ
มะ โดยได้ร่วมกันบันทึกเหตุการณ์ส าคัญทาง
ประวัติศาสตร์ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยการ
สร้างสรรค์ผลงานภาพพิมพ์หลากหลายเทคนิคเป็น
ครั้งแรกในประเทศไทย
ผลงาน 35 ภาพพิมพ์ แสดงให้เห็นถึงพระราช
กรณียกิจ และพระมหากรุณาธิคุณของ
พระมหากษัตริย์ทุกพระองค์ในราชวงศ์จักรี
นับตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 9 รวมไปถึงพระ
ราชจริยวัตรอันงดงามที่ฝ๎งลึกอยู่ในจิตใจของพสก
นิกรชาวไทยไม่เคยลืมเลือน
นิทรรศการศิลปะ 35 ภาพพิมพ์ประวัติศาสตร์
รัตนโกสินทร์ 9 รัชกาล เปิดแสดง ณ หอศิลป์
กรุงไทย วันจันทร์-ศุกร์ เวลา 09.00 -16.00 น. และ
วันเสาร์ เวลา 10.00-17.00 น. (ปิดวันอาทิตย์)
ระหว่างวันนี้ - วันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2554

61
สอบถาม โทร.0 -2222 - 0137
ก่อนที่ผลงานภาพพิมพ์ต้นแบบที่น ามาจัดแสดง
ทั้งหมดจะน าทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระ
เจ้าอยู่หัวต่อไป

67
ค าศัพท์ที่เกี่ยวกับการพิมพ์ / อักษรย่อ
ค าแสดงความหมายในงานพิมพ์
Aquatint
เป็นเทคนิคหนึ่งของภาพพิมพ์โลหะร่องลึก (
intalglio) กรรมวิธี คือ โรยผงยางสน (rosin)ลงบน
แม่พิมพ์ด้วยการโรยยางสน หรือด้วยมือ (ห่อยางสน
บดละเอียดเป็นลูกประคบ แล้วตบให้ผงยางละเอียด
หล่นลงบนแม่พิมพ์ ) น าแม่พิมพ์ไปลนความร้อนให้
ผงยางละลายติดบนแผ่นแม่พิมพ์แล้วน าไปแช่
น้ ากรด ผงยางสนนี้จะเป็นตัวกันกรด ภายหลังจึง
ล้างผงยางสนออก ผลของการกัดจะเกิดพื้นผิวบน
แม่พิมพ์ จะเป็นน้ าหนักอ่อนแก่ตามระยะเวลาของ
การแช่ในน้ ากรด ศิลปินมักใช้เทคนิคนี้ประกอบกับ
เทคนิคทางแม่พิมพ์โลหะอื่นๆ วิธีท า Aquatint ด้วย
ผงยางสนนี้ คิดค้นโดยชาวฝรั่งเศสชื่อ Jean
Baptiste Le Prince ในราวปี ค.ศ. 1768

68
นอกเหนือจากวิธีการโรยยางสนแล้ว ยังสามารถใช้
วิธีพ่นแลคเกอร์สเปรย์ หรือสีสเปรย์ได้เช่นกัน
Aquatint Chamber
ตู้โรยยางสนเพื่อท า Aquatint
Arches
ชื่อเมืองในประเทศฝรั่งเศส ที่ท ากระดาษ
Arches
Arjomari
เป็นชื่อผู้ผลิตกระดาษที่มีชื่อเสียงมากที่สุดของ
ฝรั่งเศส Arjomari เป็นค าย่อมาจากตัวอักษรแรก
ของ Arches Johannot Msrais และ Rives ซึ่งเป็น
ชื่อของโรงงานกระดาษ 4 แห่ง ได้จัดตั้ง Arjomari
ขึ้นในปี ค.ศ. 1968 มีโรงงานได้เข้าร่วมสมาคมเพิ่ม
จึงกลายเป็น Arjomari-Prioux.

69
Artist's Proof
การทดลองพิมพ์ (Proof) ของศิลปิน
นอกเหนือจากจ านวนการพิมพ์ editionแต่มีคุณภาพ
เท่ากัน การพิมพ์ Artist's Proof นี้ จะลงชื่อโดย
ศิลปินว่า Artist's Proof หรือ A.Pและลงหมายเลข
ล าดับ เช่น 1/22, 2/30 หรือ i/xx, v/xx.
Asphalum
เป็นสารธรรมชาติที่ประกอบด้วย
ไฮโดรคาร์บอน เป็นไขเหลวหรือบางทีก็เป็นผงต้อง
น ามาเคี่ยวด้วยไฟอุ่น ผสมน้ ามันสน ถูกใช้เป็นตัว
กันกรดในการท าภาพิมพ์โลหะและในขั้นตอนของ
การท าภาพพิมพ์หิน
Assembled Plate

70
คือ เพลท(แม่พิมพ์) ซึ่งประกอบขึ้นด้วยชิ้นส่วน
ต่างๆ เช่น เศษวัสดุสิ่งของ เศษแม่พิมพ์ วัสดุที่เก็บได้
หรือวัสดุอื่นๆ ชิ้นส่วนเหล่านี้จะถูกปะติดบนแผ่นแข็ง
ให้เป็นรูปทรงเพื่อท าแม่พิมพ์ หรือใช้วางประกอบ
กันบนแท่นพิมพ์โดยตรง Assembled Plate ท าขึ้น
เพื่อการพิมพ์รอยนูน (Embossing) การพิมพ์ร่อง
ลึก (Intalgio) และการท าภาพพิมพ์นูน (Relief
Printing)
Blind Printing
การพิมพ์ภาพจากแม่พิมพ์ที่ไม่อัดหมึก ไม่ลง
หมึกเพื่อสร้างรูปทรงสามมิติ
Cancellation Proof
คือภาพพิมพ์ที่พิมพ์จากแม่พิมพ์ที่ได้ท า
เครื่องหมายขีดฆ่าหรือท าลายภายในแม่พิมพืแล้ว
ซึ่งจะพิมพ์หลังจากได้พิมพ์ edition สิ้นสุดลง
ส าหรับภาพพิมพ์หลายสี วิธีปฏิบัติคือท าลายแม่พิมพ์
เดียว การพิมพ์ Cncellation Proof เป็นการประกัน
ต่อนักสะสมว่าจะไม่มีการพิมพ์ต่อไปอีก

71
Carborundum
เป็นชื่อสิ้นค้าของผงที่ใช้ส าหรับขัดชนิดหนึ่ง
ท าจากสารประกอบที่แข็งของคาร์บอนกับซิลิคอน
(Carbon & Silicon )ใช้ส าหรับการขัดผิวหน้า
หินปูนแม่พิมพ์หิน( Lithography Stones)
Chine Colle
เป็นวิธีใช้กระดาษบางของจีนและญี่ปุนเพื่อการ
พิมพ์ กระดาษนี้เรียบเป็นพิเศษและไวต่อการพิมพ์
แต่ถูกท าขึ้นเพื่อใช้บนกระดาษอื่น ในภาษาฝรั่งเศส
Chine Colle นี้ เราจะทาแปูงเปียกไว้ที่ด้านหลังของ
กระดาษบางก่อนที่จะคว่ าหน้าบนเพลท ที่มีหมึกซึ่ง
วางอยู่บนแท่นพิมพ์ จากนั้นจึงวางกระดาษพิมพ์ซึ่ง
แข็งแรงกว่าทับลงไป เมื่อเราพิมพ์ กระดาษบางจะ
ถูกพิมพ์และเกาะติดกระดาษพิมพ์ในเวลาเดียวกัน
Chop หรือ Chop mark

72
คือ ตราหรือสัญลักษณ์ที่ช่างพิมพ์ ศิลปิน และผู้
จัดพิมพ์ (Print Workshop , Publisher ) ใช้ Chop
จะถูกท าขึ้นเป็นตราประทับ (stamps) หรือแม่พิมพ์
รอยนูน (embossing dies) ส าหรับการพิมพ์ตรา
ภาพพิมพ์ ในกรณีบนภาพพิมพ์ไม่มีที่พอหรือไม่มี
พื้นที่ของกระดาษเหลือ
Colour Trial Proof
การทดลองพิมพ์เพื่อทดสอบสีก่อนที่จะพิมพ์
Edition ภาพทดสอบพิมพ์นี้จะถูกเขียนลงว่า Colour
Trial Proof หรือ c.t.p. ตามด้วยเลขอารบิค หรือ
โรมัน
Desensitizing
ขั้นตอนทางเคมีในการพิมพ์ลิโธกราฟ ซึ่ง
บริเวณที่ไม่มีการเขียนภาพของแม่พิมพ์นั้น ถูกท า
ให้ไม่ติดหมึกโดยการกัดกรดด้วย gum etch (กาว
อารบิคผสมกรด) บนผิวหน้าของแม่พิมพ์

73
Drypoint
เป็นกรรมวิธีของภาพพิมพ์โลหะร่องลึก ซึ่ง
ร่องรอยถูกสร้างขึ้นบนแม่พิมพ์โดยการขูดขีดด้วย
เครื่ีองแหลมคม เครื่องมือนี้สร้างขอบแหลมคม
ออกมา ทั้งเส้นที่ขูดขีดเป็นร่องลึกและขอบเส้นที่ยื่น
นี้จะอุ้มหมึกไว้ เมื่อเช็ดแม่พิมพ์และพิมพ์ เส้นที่ได้จะ
มีความอ่อนนุ่มดูคล้ายก ามะหยี่ โดยปกติจะท า
Dypoint บนแม่พิมพ์ทองแดง และมักท าควบคู่กับ
เทคนิคทางแม่พิมพ์โลหะอื่นๆ เช่น etching และ
aquatint
Dutch Mordant
สารละลายเป็นกรด ใช้กัดแม่พิมพ์ทองแดง
ประกอบด้วยส่วนผสมของน้ ากับไฮโดรคลอริค
(Hydrochloric acid) และเกร็ดโปตัสเซียมคลอเรท
(potassium chloratecrtstals)
B.A.T. ย่อมาจากค าในภาษาฝรั่งเศสว่า “bon ?
turer” = ดี ใช้ได้

74
Edition
ชุดของภาพที่เหมือนกันกับภาพทดลองพิมพ์ชิ้น
ที่เรียกว่า “ right to print” เช่น “Edition 25”
(จ านวนพิมพ์ 25) จะมีภาพพิมพ์ 25 ชิ้น แต่ละชิ้นจะ
มีหมายเลข 1/25 2/25 เรียงล าดับหมายเลขจนถึง
25/25 ชุดของภาพจะถูกเซ็นชื่อ ใส่หมายเลขและลง
วันที่โดยศิลปิน ( ใช้อักษรย่อว่า ed. ) Open
Edition การพิมพ์โดยไม่จ ากัดจ านวนครั้ง แต่ต้อง
ก ากับล าดับครั้งที่พิมพ์ไว้ เช่น 2nd ed.. 3/100=
เป็นงานพิมพ์ชิ้นที่ 3 ในจ านวน 100 ชิ้น ของการ
พิมพ์ครั้งที่ 2
Embossing
กรรมวิธีใดก็ตามที่ใช้สร้างรอยนูนขึ้น หรือรอย
บุ๋มลงบนพื้นผิวเพลท เพื่อท า Embossing plate
เช่น ด้วยเทคนิคของการกัดกรด (etching) การ
ประทับรอย (stamping) การแกะ (carving) หรือ
การหล่อ (casting) อย่างไรก็ตาม วัตถุที่เก็บได้

75
(found objects) แม่พิมพ์นูนขึ้นหรือบุ๋มลงและ
ลูกกลิ้งโลหะซึ่งได้รับการแกะสลักหรือกัดกรดเป็น
ภาพนั้น สามารถน ามาใช้สร้างภาพนูนขึ้น ภาพบุ๋ม
ลงหรือสร้างลวดลายบนกระดาษได้
Engraving
เทคนิคทางแม่พิมพ์โลหะชนิดหนึ่งซึ่งแผ่นโลหะ
ถูกแกะสลักเป็นเส้นด้วยเครื่องมือแกะสลักที่เรียกว่า
Burin (อีกชื่อหนึ่งคือ graver) เราใช้ burin แกะ
แม่พิมพ์ โดยดันให้เครื่องมือท ามุมกับแม่พิมพ์เป็นมุม
องศาต่างกัน และด้วยแรงที่แตกต่างกันทั้งแกะเป็น
แนวล าดับจากเส้นที่ลึกไปสู่เส้นที่ตื้นบางเรียวลง เมื่อ
พิมพ์เส้นที่แกะนี้จะแตกต่างกันในความกว้าง ความ
หนา และความเข้มของเส้น เทคนิคของ engraving
บนโลหะ เป็นของยุคโบราณ ใช้โดยชาวกรีก ชาว
โรมัน และชาวอินทรูเรีย (จากเมือง Etruria เมือง
โบราณในอิตาลี) เพื่อตกแต่งวัสดุสิ่งของ จนกระทั่ง
ราวปี ค.ศ. 1430 แม่พิมพ์แกะสลักนี้เริ่มถูกน ามาใช้
เพื่อท าภาพพิมพ์
Etching

76
เป็นเทคนิคทางแม่พิมพ์โลหะร่องลึก ซึ่งรอยที่
วาดเขียนจะถูกกัดเข้าไปในแม่พิมพ์โลหะโดยการ
ปฏิบัติทางเคมีมากกว่าทางเครื่องมือกลไก วิธีการคือ
ทาตัวกัดกรดเคลือบบนผิวหน้าแม่พิมพ์แล้วท าให้
แห้ง (ยกเว้นการเคลือบขี้ผึ้ง soft-ground ซึ่งจะไม่
แห้ง) จากนั้นใช้เครื่องมือหลายชนิดวาดภาพผ่าน
ตัวกัดกรด เปิดผิวหน้าแม่พิมพ์น าแม่พิมพ์ไปแช่ใน
อ่างน้ ากรด ในทางเคมีน้ ากรดจะละลายโลหะใน
ส่วนที่ถูกเปิดออกให้เป็นร่องลงไปในผิวหน้าแม่พิมพ์
เราสามารถใช้วานิช (vanish) เป็นตัวกันกรด หยุด
การกัดกร่อนของกรดในบริเวณที่เราเลือกเปิดให้
กรดกัดโลหะ เพื่อให้เกิดความลึกที่ตางกัน เทคนิค
etching ถูกใช้ประกอบกับเทคนิคอื่นๆ อยู่เสมอ
วิธีการกัดกรดโลหะใช้ตกแต่งเกราะนั้น เป็นที่รู้จัก
กันดีก่อนคริสต์วรรษที่ 16 ที่ประเทศเยอรมันโดย
Urs Graft ได้ให้ก าเนิดภาพพิมพ์ Etching ยุคแรก
ในปี ค.ศ. 1513
Foul Biting
ในกรรมวิธีเทคนิค Etching การกัดผุหรือรอย
หลุมบนเพลทซึ่งเกิดจากผลของความผิดพลาดใน

77
การลงพื้นที่กับน้ ากรด สิ่งผิดปกตินี้บ่อยครั้งเป็นที่
น่าสนใจของศิลปิน และอาจถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่ง
ของการพิมพ์ในขั้นสุดท้าย
Gumpi
เส้นใยจากเปลือกในของต้นไม้ชนิดหนึ่ง โดย
ปกติใช้ในการท ากระดาษญี่ปุน ได้มาจากพันธุ์ไม้
เตี้ยตระกูล Thymelaeaceae มีเส้นใยที่ยาวละเอียด
เหนียว แข็งแรง และเป็นมัน นิยมใช้กระดาษ
Gumpi ในการท า Chine Colle
Graining
ในการท าภาพพิมพ์หิน Graining เป็นวิธีการ
เปลี่ยนผิวหน้าของเพลทหรือหินปูนให้เป็นผิวหน้าที่
ประกอบด้วยรูพรุนเล็กๆ จ านวนมาก ซึ่งจ าเป็นต่อ
การอุ้มน้ าและยึดส่วนที่เป็นภาพในกระบวนการพิมพ์
ลิโธกราฟ มีหลายวิธีการที่จะสร้างพื้นผิวหยาบลง
บนแผ่นโลหะ เช่น การขัดด้วยกรรมวิธีทางเคมี การ
พ่นทราย การขัดแบบลูกบอล การขัดด้วยแปรงแห้ง
หรือแปรงเปียก การขัดด้วยแปรงลูกบอล ส่วนการ

78
ขัดแม่พิมพ์หินปูน มีการขัดด้วยมือ หรือการด้วย
เครื่อง ซึ่งต้องใช้น้ ากับผงคาร์บอรันดัม
(carborundum) และเครื่องมือขัดหินเป็นหลัก
เรียกว่า levigator ในปี ค.ศ. 1973 kenneth tyler
ชาวอเมริกันได้ออกแบบเครื่องขัดไฟฟูา ใช้ใน
workshop ของเขา
Hors de Commerce
การพิมพ์นอกเหนือจากการพิมพ์ edition เพื่อ
จุดประสงค์ในการใช้เป็นการส่วนตัวของศิลปินหรือ
ส านักพิมพ์ใช้ตัวอักษรย่อว่า h.c.Presentation
Proof ศิลปินพิมพ์ขึ้นเพื่อมอบให้เพื่อนหรือผู้
ช่วยเหลือในการท างานชิ้นนั้น ชิ้นงานไม่มีอักษรย่อ
หรือตัวเลข นอกเหนือลายเซ็นและค าจารึก
Image Stencil
คือ กระดาษบาง แผ่นโลหะบาง หรือแผ่น
พลาสติกบางที่ถูกตัดออกเป็นช่องและใช้เป็นตัวช่วย
ในการสร้างงาน โดยปกติมันจะแยกส่วนที่เป็น
positive ให้เป็นบริเวณที่ถูกลงสี (ลงสีทะลุผ่านช่อง

79
ที่ตัดออก) ส่วนในการท ากระดาษนั้น เราสามารถใช้
image stencil วางบนตะแกรงท ากระดาษที่มีเยื่อ
กระดาษขาวซึ่งยังเปียกอยู่ แล้ววางเยื่อกระดาษสี
หรือย้อมสี ลงสีผ่านลายฉลุของแผ่น Image Stencil
แผ่นนี้สามารถใช้ส าหรับการท า pochoir ได้ด้วย (ดู
ที่ค าว่า pochoir)
Intaglio
กรรมวิธีของภาพิมพ์ชนิดหนึ่ง ซึ่งภาพจะถูก
แกะสลักหรือกัดกรดลงในเนื้อแม่พิมพ์โลหะ ด้วย
เทคนิคต่างๆ และเครื่องมือหลายชนิด เราอัดหมึกลง
ไปในร่องรอยของแม่พิมพ์โดยการปูาย การแต้ม
หมึก แล้วเช็ดผิวหน้าของแม่พิมพ์ให้สะอาด หมึกจะ
ติดอยู่ในริองของแม่พิมพ์แรงกดจากแท่นพิมพ์จะท า
ให้กระดาษซับหมึกที่ติดอยู่ตามร่องนี้ขึ้นมา และถ้า
แม่พิมพ์มีขนาดเล็กกว่ากระดาษที่ใช้พิมพ์ จะเกิด
รอยขอบแม่พิมพ์บนกระดาษด้วย (plate mark)
ลักษณะที่เด่นของภาพพิมพ์ชนิดนี้ คือ หมึกพิมพ์ที่
แห้งของภาพจะนูนขึ้นมาจากกระดาษเล็กน้อย ซึ่ง
สามารถตรวจดูได้โดยการสัมผัส หรือมองดูใกล้ๆ

80
วิธีการของ aquatint, engraving, etching,
mezzotintและ dry point คือเทคนิคของ intaglio
Linocut
ภาพพิมพ์นูน (relief print) ในแนววิธีเดียวกับ
ภาพพิมพ์ไม้ (woodcut) วิธีนี้กลายเป็นที่นิยมในต้น
ค.ศ. 1920 แต่ได้รับความสนใจจริงจังภายหลังที่
Henri Matisse ท าภาพพิมพ์ linocut ในปลาย ค.ศ.
1930 ตามด้วย Pablo Picasso ในปี ค.ศ. 1950
แม่พิมพ์ลิโนประกอบด้วยชั้นบางๆของลิโนเลี่ยม (
linoeum) ปะติดบนไม้สามารถแกะแผ่นลิโนเลี่ยมได้
ในทุกทิศทาง เส้นบางๆที่แกะบนผิวหน้ารับหมึกได้
linoeum อาจถูกเตรียมและปฏิบัติเช่นเดียวกัน
แม่พิมพ์ร่องลึก กัดกร่อนได้ด้วยโซเดียมไฮดรอก
ไซด์ ซึ่งสามารถกัดผิวหน้าแผ่น linoleum ให้เกิด
พื้นผิวหยาบได้
Mezzotint

81
เป็นวิธีการท าภาพพิมพ์โลหะร่องลึก (intaglio)
อย่างหนึ่ง ซึ่งผิวหน้าของเพลทจะถูกสลักให้หยาบ
เหมือนกันทั่วเพลท ด้วยเครื่องมือโยกที่มีปลายเป็น
รอยฟ๎นเล็กๆ ที่เรียกว่า rocker วิธีนี้สร้างน้ าหนักบน
เพลทที่ขัดมัน เราไล่น้ าหนักจากเข้มไปอ่อนด้วยการ
ขูดออกและขัดเงา เทคนิค mezzotint ถูกคิดค้นขึ้น
โดย นายทหารชาวเยอรมัน ชื่อ Ludwig von
Siegen ในปีค.ศ.1642
Lithograph
เป็นกระบวนการท าภาพพิมพ์หน้าราบ
(Planography Process) บนพื้นฐานของหลักที่ว่า
ไขมันกับน้ าไม่เข้ากัน คิดค้นขึ้นในปี ค.ศ.1798
โดย Alois Senefe;der ที่เมืองมิวนิค ประเทศ
เยอรมันแม่พิมพ์ท าจากหินปูน จาก บาวาเรีย หรือ
เพลทอะลูมินั่ม ซึ่งถูกขัดให้หยาบมากหรือน้อยเป็น
ระดับต่างๆ กันหลายระดับ บริเวณภาพสามารถถูก

82
สร้างขึ้นโดยดินสอไข เกรยองไข ทุช หรือไขชนิด
ต่างๆ แลคเกอร์ หรือวัสดุซึ่งประกอบขึ้นโดยทางเคมี
เคมีที่ใช้ในการถ่ายรูป และกรรมวิธี “transfer”
ภายหลังจากที่วาดภาพลงบนหินหรือเพลท
สารละลายของกาวอารบิค (gum arabic) และกรด
ไนตริค จะถูกทาลงบนผิวหน้าแม่พิมพ์ให้ทั่ว โดย
ทางเคมีจะก่อให้เกิดบริเวณที่ไม่เขียนภาพให้อุ้มน้ า
และบริเวณที่เป็นภาพให้รับหมึก การปฏิบัตินี้จะท า
ให้ล่วงไปได้ครั้งหนึ่ง เราจะเก็บเพลทหรือหินปูนไว้
โดยมีกาวอารบิคเคลือบป็นชั้นบางๆ บนผิวหน้าและ
แห้งอยู่เสมอ ก่อนการพิมพ์กาวบางๆ นี้จะถูกล้าง
ออกด้วยน้ า แม่พิมพ์จะถูกเช็ดด้วยน้ าอย่างต่อเนื่อง
เพื่อลูกกลิ้งที่มีหมึกเชื้อน้ ามันติดอยู่นั้น สามารถกลิ้ง
บนผิวหน้าของแม่พิมพ์ จนกระทั่งบริเวณที่เป็นภาพ
จะติดหมึกเพียงพอ วาง กระดาษบนแม่พิมพ์นั้นแล้ว
เข้าแท่นลิโธกราฟเพื่อพิมพ์ภาพ ผ่านแรงกดรีดของ
ไม้ครูด (scraper bar) แรงกดรีดนี้จะท าให้กระดาษ
ถอนหมึกพิมพ์ขึ้นมา
Mixed – Media (ส าหรับการพิมพ์)
ใช้ในการอธิบายภาพพิมพ์ที่ถูกสร้างด้วย
เทคนิคทางภาพพิมพ์หลายเทคนิคร่วมกัน เช่น การ

83
พิมพ์ชิลค์สกรีน ภาพพิมพ์หิน การพิมพ์รอยนูน
วิธีการปะติด (collage) ลงสีด้วยมือโดยตรง(handcolouring)
และการเย็บติด ภาพพิมพ์เทคนิคผสมนี้
อาจพิมพ์เป็น edition หรือพิมพ์ขึ้นเพียงชิ้นเดียว
Monoprint
คือภาพพิมพ์ที่ถูกดัดแปลงโดยการลงสีบน
กระดาษก่อนพิมพ์จากแม่พิมพ์หรือโดยการ
เปลี่ยนแปลงแต่ละรอยพิมพ์ระหว่างการพิมพ์หรือ
ภายหลังจากการพิมพ์ภาพ monoprint ได้ภาพ
ทั้งหมดหรือบางส่วนจากแม่พิมพ์ แต่ทว่าส าหรับ
monoprint แล้ว ภาพนั้นจะถูกรายโดยตรงลงบน
แม่พิมพ์แล้วพิมพ์ลงบนกระดาษ บ่อยครั้งที่ภาพพิมพ์
monoprint จะลงสีด้วย (hand- colouring) และอาจ
รวมถึงการปะติด (collage) ด้วย
Monotype
เป็นภาพที่มีลักษณะพิเศษ พิมพ์จากเพลทที่ขัด
มัน กระจก แผ่นโลหะ แผ่นพลาสติก หรือวัสดุอื่นๆ
โดยการกลิ้งหมึกหรือระบายหมึกบนเพลทนั้นๆ แล้ว

84
น าไปพิมพ์ กรรมวิธีนี้ถูกคิดค้นขึ้นโดย Giovanni
Gastiglione ในปี ค.ศ.1640
Pochoir
วิธีการลงสีโดยตรง (hand-colouring) บนภาพ
พิมพ์ ด้วยสี หมึก เกรยอง หรือพลาสเทล (pastels)
ผ่านแผ่นฉลุ (stencil) ด้วยการใช้แปรงพู่กันระบาย
สีหรือพ่นสี แผ่นฉลุมักท าด้วยกระดาษบางที่เคลือบ
มันกระดาษหนา พลาสติก หรือแผ่นโลหะที่ถูกตัด
เป็นช่อง หรืออาจกัดกรดบนแผ่นโลหะบางให้เป็น
ช่องลวดลายได้เช่นกัน “ Pochoir ” เป็นค าภาษา
ฝรั่งเศสส าหรับ “ Stencil ”
Printer's Proof
เป็นภาพพิมพ์ชิ้นส าหรับช่างพิมพ์ (printer) ผู้
ท างานร่วมกับศิลปินและผู้อ านวยการ workshop
ในการสร้างสรรค์และการพิมพ์ edition (ใช้อัษรย่อ
ว่า p.p. )

85
Progressive Proofs
คือการพิมพ์เป็นหลักฐานตามล าดับแบบอย่าง
ของการพิมพ์ Edition ที่เกี่ยวข้องกับการพิมพ์งาน
จากแม่พิมพ์หินปูน เพลท หรือบล็อกสกรีนที่มี 2
แม่พิมพ์ หรือมากกว่านั้นการทดลองพิมพ์นี้โดยปกติ
รับภาระบันทึกโดยศิลปินหรือช่างพิมพ์ ภาพพิมพ์นี้
จะใส่หมายเลขอารบิคและอักษร เช่น 1a 1b 1c 2a
2b เป็นต้น
Proof
เป็นค าศัพท์ค าหนึ่งทั่วๆไป ใช้กับการพิมพ์ก่อน
การพิมพ์จ านวนพิมพ์ (edition) เพื่อทดสอบความ
คืบหน้าของภาพในการลงหมึกและความสามารถ
ทางการพิมพ์บนกระดาษชนิดต่างๆ
Replacement Proof
งานพิมพ์ชิ้นส ารอง ส าหรับกรณีที่มีงานพิมพ์ใน
edition ชิ้นใดชิ้นหนึ่งเกิดความเสียหาย เช่นจากา

86
กรขนส่ง โดยจะไม่เขียนอักษรย่อหรือเครื่องหมาย
ใดๆ ไว้จนกว่าจะน าออกใช้งาน
Registration
ต าแหน่งการวางแม่พิมพ์ที่ถูกต้องที่จะสัมพันธ์
กับแม่พิมพ์อื่น หรือสัมพันธ์กับต าแหน่งการวาง
กระดาษพิมพ์ Registration อย่างง่าย ประกอบด้วย
การสร้างรอยภาพ (image) จากแม่พิมพ์ลงบน
กระดาษไขเพื่อจัดวางต าแหน่งของภาพที่จะพิมพ์ลง
กระดาษ โดยท าเครื่องหมาย (registration mark)
นอกจากนี้การท า registration มีหลายประเภท เช่น
registration needles และ registration pin
Relief Printing
กระบวนการทางภาพพิมพ์ซึ่งภาพถูกสร้างโดย
บริเวณที่ไม่ถูกแกะสลัก หรือผิวหน้าที่ไม่ถูกกระท า
ของแม่พิมพ์ด้วยการใช้ลูกกลิ้งเพื่อลงหมึกบน
แม่พิมพ์หรือด้วยเครื่องมือชนิดอื่น รอยตัดหรือร่อง
ลึกเป็นบริเวณที่ปกติจะไม่พิมพ์ โดยเหตุที่มันเป็น
ซอกเป็นช่อง และยากต่อการลงหมึก ถึงกระนั้น
ระหว่างที่กระดาษพิมพ์ถูกกดลงในบริเวณที่เป็นร่อง

87
ลึกเหล่านี้จะสร้างรอยนูน (emboss) ขึ้น บริเวณที่
เป็นร่องลึกจะพิมพ์ได้เมื่อแม่พิมพ์ถูกลงหมึกในวิธี
เดียวกับแม่พิมพ์ etching ซึ่งผิวหน้าจะถูกเช็ดให้
สะอาด และเหลือหมึกไว้บนร่องลึก woodcut และ
linocut โดยปกติถูกใช้เพื่อการพิมพ์ภาพพิมพ์นูน
(Relief Printing)
Sandblasted Plate
กระบวนการหนึ่งที่ถูกใช้เพื่อเตรียมผิวหน้าของ
แม่พิมพ์โลหะด้วยการพ่นทรายให้เกิดลักษณะพื้นผิว
(texture) ซึ่งคล้ายกับเทคนิคการท า aquatint หรือ
mezzotint
Screen print

88
ภาพพิมพ์ชนิดหนึ่งซึ่งท าโดยเทคนิคของ
Stencil อย่างหนึ่ง ใช้ผ้าไหมหรือใยสังเคราะห์ขึง
ตึงบนกรอบเฟรม ส่วนที่ไม่ต้องการให้เพิดถาพของ
แม่พิมพ์คือส่วนที่ผ้าถูกกันไม่ให้สีผ่านได้ ส่วนที่เกิด
ภาพคือ ส่วนที่ผ้าถูกปิดให้หมึกหรือสีทะลุผ่านได้
โดยการปาดสีด้วยยางปาด (squeegee) การกัน
ส่วนต่างๆ ของผ้าไม่ให้ทะลุผ่านนี้ สามารถท าได้ทั้ง
เขียนโดยตรงลงบนผ้า (เช่นด้วย แอสฟ๎ลตัมเหลว
หรือดินสอไข) และการใช้กระบวนการฉายแสง (ใช้
น้ ายาไวแสงผสมกับกาวอัด)
Serigraph
เป็นชื่อที่ถูกสร้างขึ้นส าหรับภาพพิมพ์ซิลค์สกรีน
ในช่วงปลายทศวรรษ 1930 ในประเทศ
สหรัฐอเมริกาเกียรติยศส าหรับชื่อและความสนใจ
ใหม่ๆ มากมายในวิธีการนี้ตกเป็นของ Anthony
Velonis จิตรกรและนักออกแบบ เขาเป็นผู้น าแห่ง
สันนิบาตผู้สนับสนุนโครงการศิลปะเพื่อการพิมพ์
สกรีน ภายใต้ WorksProject Administration
(wpa) นักประวัติศาสตร์ศิลป์ีและผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์

89
ชื่อ Carl Zigrosser น าค าศัพท์ใหม่นี้มาใช้ในการ
พยายามแยกแยะการพิมพ์สกรีนทางวิจิตรศิลป์ออก
จากการพิมพ์ทางพาณิชย์ศิลป์
Silkscreen
เป็นชื่อดั้งเดิมถูกใช้ในสหรัฐอเมริกาส าหรับการ
พิมพ์สกรีน นับแต่ตาข่ายไหมแทบจะถูกแทนที่โดย
ตาข่ายใยสังเคราะห์อย่างสิ้นเชิง ชื่อนี้จึงถูก
น ามาใช้แบบผิดๆ และล้าสมัย
Spit Bite
เป็นวิธีหนึ่งในการกัดกรดท า Auatint ศิลปิน
ระบายกรดโดยตรงลงบนเพลทที่เตรียมไว้ส าหรับ
การท า Aquatint (เช่นการโรยผงยางสน) กรดจะกัด
บริเวณใดก็ตามที่มันสัมผัส มันกัดลึกมากหรือน้อย
ขึ้นอยู่กับระยะเวลาว่านานเท่าใด ที่กรดถูกทิ้งให้อยู่
ในจุดๆ หนึ่ง และทากรดเท่าใด ศิลปินชอบใช้
วิธีการของ spit bite aquatint เพราะพวกเขา
สามารถสาดพรมน้ ากรดหรือทาด้วยแปรงได้
โดยตรง spit bite ให้ภาพพิมพ์ที่มีลักษณะคล้าย
ภาพเขียนสีน้ า

90
State Print, State Proofs หรือ studio
Proofs อักษรย่อ St.p., S.P., St.PR.
ภาพทดลองพิมพ์ (proof) ท าเพื่อบันทึกความ
คืบหน้าระหว่างขั้นตอนการทดลองพิมพ์ (proofing
process) หรือภาพพิมพ์ที่แสดงถึงความคืบหน้าของ
งานบนแม่พิมพ์ ทั้งที่ท าโดย
ศิลปินหรือช่างพิมพ์ซึ่งอาจกลายเป็นภาพ state
print ได้ ในการพิมพ์สีอาจได้ state print จากการ
พิมพ์เพียงบางแม่พิมพ์หรือทั้งหมด และสีสันจากภพ
ที่ก าหนดจ านวนพิมพ์แล้ว แม่พิมพ์ที่ีใช้ในการพิมพ์
หรือสีสันก็เช่นเดียวกับล าดับในการพิมพ์ สามารถ
ถูกแก้ไขเปลี่ยนแปลงปรับปรุงได้ทั้งแม่พิมพ์ใหม่ก็
สามารถน ามาใช้ได้ด้วยเพื่อการเปลี่ยนแปลงแก้ไข
ภาพต่อไป
Tympan
คือแผ่นพลาสติกที่วางอยู่ระหว่างไม้ครูด
(scraper bar) และกระดาษพิมพ์ที่วางบนแม่พิมพ์

91
ในการพิมพ์ลิโธกราฟ แท่นพิมพ์ถูกออกแบบเพื่อให้
ไม้ครูดถ่ายแรงกดโดยตรงผ่านแผ่น tympan ไปสู่
กระดาษและพิมพ์บนแท่นพิมพ์ tympan จะถูกทา
ด้วยจารบีเพื่อให้มั่นใจว่าไม้ครูดจะเลื่อนไปอย่าง
ราบรื่นไม่หยุดกลางแม่พิมพ์
Woodcut
วิธีการหนึ่งของการพิมพ์นูน (relief printing)
ซึ่งไม้เป็นแม่พิมพ์และใช้เครื่องมือแกะหลายชนิด
เครื่องมือไฟฟูา หรือเครื่องตัดแบบเลเซอร์ (Laser
cutting machines) เพื่อแกะแม่พิมพ์ไม้ ภาพพิมพ์
ไม้เป็นภาพพิมพ์แรกที่เป็นที่รู้จัก ภาพพิมพ์ไม้และ
ภาพประกอบยุคแรกสุดที่มีอยู่นั้นถูกท าขึ้นใน
ประเทศจีนจากพระไตรปิฎกในศาสนาพุทธ ในปี
ค.ศ. 868 กรรมวิธีนี้ได้เข้ามาถึงในทวีปยุโรป ใน
คริสต์วรรษที่ 13 แต่ถูกใช้เพียงเพื่อการพิมพ์สิ่งทอ
เท่านั้น ในปลายคริสต์วรรษที่ 14 ภาพพิมพ์ไม้
กระดานเป็นที่รู้จักครั้งแรกในประเทศตะวันตก
หมายเหตุ

92
Plate size
Image size
ขนาดของแผ่นแม่พิมพ์
ขนาดของภาพผลงาน