Эмоциональная лабильность и ее место в феноменологии ...
Эмоциональная лабильность и ее место в феноменологии ...
Эмоциональная лабильность и ее место в феноменологии ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ОБОЗРЕНИЕ ПСИХИАТРИИ И МЕДИЦИНСКОЙ ПСИХОЛОГИИ № 1, 2012<br />
Д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>онный клуб<br />
<br />
<br />
<strong>Эмоц<strong>и</strong>ональная</strong> <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> <strong>и</strong> <strong>ее</strong> <strong>место</strong> <strong>в</strong> феноменолог<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>ндрома деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я у детей<br />
Р.Ф. Гасано<strong>в</strong><br />
Санкт-Петербургск<strong>и</strong>й научно-<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>й пс<strong>и</strong>хоне<strong>в</strong>ролог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>и</strong>м. В.М. Бехтере<strong>в</strong>а<br />
Резюме. В статье рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ается роль эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> <strong>в</strong> структуре с<strong>и</strong>ндрома деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та<br />
<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я (СДВГ). Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руются со<strong>в</strong>ременные тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong><strong>и</strong> но<strong>в</strong>ого пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>ческого расстройст<strong>в</strong>а,<br />
претендующего на роль коморб<strong>и</strong>дного СДВГ, — «Деструкт<strong>и</strong><strong>в</strong>ное расстройст<strong>в</strong>о д<strong>и</strong>срегуляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
настроен<strong>и</strong>я» (ДРДН); <strong>в</strong>озможность отмены «Б<strong>и</strong>полярного расстройст<strong>в</strong>а детского <strong>в</strong>озраста» (БРДВ) <strong>и</strong><br />
обсуждается <strong>в</strong>опрос о рол<strong>и</strong> лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> аффекта <strong>в</strong> кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ке СДВГ. Рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>аются кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> предлагаемого<br />
расстройст<strong>в</strong>а <strong>и</strong> обсуждается целесообразность <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ого терм<strong>и</strong>на <strong>в</strong> практ<strong>и</strong>ку детского<br />
пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атра. Анал<strong>и</strong>з предста<strong>в</strong>ленных данных поз<strong>в</strong>оляет допуст<strong>и</strong>ть нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> структуре СДВГ, но не <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е осно<strong>в</strong>ного, нозоспец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ческого с<strong>и</strong>мптома.<br />
Ключе<strong>в</strong>ые сло<strong>в</strong>а: с<strong>и</strong>ндром деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я, эмоц<strong>и</strong>ональная <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong>, б<strong>и</strong>полярное расстройст<strong>в</strong>о<br />
детского <strong>в</strong>озраста, деструкт<strong>и</strong><strong>в</strong>ное расстройст<strong>в</strong>о.<br />
On the question of the specificity of emotional instability in children with the syndrome of<br />
Attention Deficit Hyperactivity disorder<br />
R.F. Gasanov<br />
The Service of children’s psychiatry of St.-Petersburg V.M.Bekhterev psychoneurogical research institute of<br />
Ministry of public health of Russia<br />
Summary. The article examines the role of emotional lability in the structure of symptoms of Attention Deficit<br />
Hyperactivity disorder (ADHD). Modern trends in the description of a new mental disorders, as a candidate for<br />
comorbid ADHD, Disruptive Mood Dysregulation (DMD), the abolition of Bipolar disorder in childhood (BD)<br />
and discusses the role of the affect lability in the clinic for ADHD. Address the criteria for the proposed disorder<br />
and discusses the feasibility of introducing a new term in the practice of child psychiatry. Analysis of data allows<br />
us to admit the existence, emotional instability in the structure of ADHD, but not as the core, specific for ADHD<br />
symptoms.<br />
Key words: Attention Deficit Hyperactivity disorder, emotional lability, Bipolar disorder in children,<br />
Disruptive Mood Dysregulation.<br />
85
ОБОЗРЕНИЕ ПСИХИАТРИИ И МЕДИЦИНСКОЙ ПСИХОЛОГИИ № 1, 2012<br />
Д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>онный клуб<br />
<strong>Эмоц<strong>и</strong>ональная</strong> <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> у детей с с<strong>и</strong>ндромом<br />
деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я (СДВГ) наблюдается <strong>в</strong><br />
любом <strong>в</strong>озрасте. В одн<strong>и</strong>х случаях проя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я этого<br />
с<strong>и</strong>мптома неярк<strong>и</strong>е, <strong>в</strong> друг<strong>и</strong>х (особенно на фоне<br />
де<strong>в</strong><strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>осп<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я) — бол<strong>ее</strong> отчетл<strong>и</strong><strong>в</strong>ые. Но <strong>в</strong>о<br />
<strong>в</strong>сех случаях <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> аффекта пр<strong>и</strong> СДВГ не<br />
<strong>в</strong>ыступает на пер<strong>в</strong>ый план <strong>и</strong> не я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным<br />
д<strong>и</strong>агнозом. В тех же случаях, когда наблюдал<strong>и</strong>сь<br />
раздраж<strong>и</strong>тельность, частые жалобы на недомоган<strong>и</strong>я,<br />
д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е состоян<strong>и</strong>я, предпоч<strong>и</strong>тал<strong>и</strong> го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть<br />
о сопутст<strong>в</strong>ующем заболе<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> — б<strong>и</strong>полярном<br />
расстройст<strong>в</strong>е детского <strong>в</strong>озраста (БРДВ).<br />
Большое <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на сторонн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>я<br />
БРДВ оказало отношен<strong>и</strong>е Амер<strong>и</strong>канской пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атр<strong>и</strong>ческой<br />
ассоц<strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong> — APA [4], которая пр<strong>и</strong>зы<strong>в</strong>ает<br />
не остана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аться на особенностях протекан<strong>и</strong>я<br />
пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х расстройст<strong>в</strong> <strong>в</strong> детском <strong>в</strong>озрасте<br />
<strong>и</strong> указы<strong>в</strong>ает, что раздел детской <strong>и</strong> подростко<strong>в</strong>ой<br />
пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атр<strong>и</strong><strong>и</strong> «<strong>в</strong>ыделен для удобст<strong>в</strong>а <strong>и</strong> не означает,<br />
что сущест<strong>в</strong>уют четк<strong>и</strong>е разл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>я между “детск<strong>и</strong>м<strong>и</strong>”<br />
<strong>и</strong> “<strong>в</strong>зрослым<strong>и</strong>” расстройст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>» [4, p. 37].<br />
Однако кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> БРДВ настолько неспец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чны<br />
для каждой <strong>и</strong>з предполагаемых фаз <strong>и</strong> так быстро<br />
сменяются (допускается смена фаз у ребенка<br />
<strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е суток), что сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е данного<br />
расстройст<strong>в</strong>а <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ало дл<strong>и</strong>тельные д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Кроме того, <strong>в</strong> ряде случае<strong>в</strong> у детей с СДВГ на фоне<br />
пр<strong>и</strong>ема пс<strong>и</strong>хост<strong>и</strong>муляторо<strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>аются раздраж<strong>и</strong>тельность,<br />
разл<strong>и</strong>чного рода фантаз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
что <strong>в</strong> сочетан<strong>и</strong><strong>и</strong> с г<strong>и</strong>пногог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> г<strong>и</strong>пнопомп<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
галлюц<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> распознается как<br />
с<strong>и</strong>мптомы ман<strong>и</strong><strong>и</strong>. С другой стороны, пр<strong>и</strong>ем пс<strong>и</strong>хост<strong>и</strong>муляторо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> ряде случае<strong>в</strong> <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е<br />
фона настроен<strong>и</strong>я у детей <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де груст<strong>и</strong>, что <strong>в</strong><br />
сочетан<strong>и</strong><strong>и</strong> с некоторой заторможенностью <strong>и</strong> безын<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ат<strong>и</strong><strong>в</strong>ностью<br />
<strong>в</strong>ыгляд<strong>и</strong>т как с<strong>и</strong>мптомы детской<br />
депресс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Оп<strong>и</strong>санные состоян<strong>и</strong>я сочетаются с<br />
разл<strong>и</strong>чного рода расстройст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> сна.<br />
Проблемы д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>альной д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
СДВГ <strong>и</strong> БРДВ <strong>в</strong> последн<strong>и</strong>е годы <strong>в</strong> той <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>ной<br />
форме ос<strong>в</strong>ещаются разным<strong>и</strong> а<strong>в</strong>торам<strong>и</strong> [17, 21].<br />
Еще <strong>в</strong> 2009 году H.S. Akiskal [3] предлож<strong>и</strong>л д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>альную<br />
д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ку БРДВ <strong>и</strong> СДВГ, осно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>аясь<br />
на следующ<strong>и</strong>х кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>мптомах:<br />
1. Ребенок с СДВГ пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> может <strong>и</strong>спыты<strong>в</strong>ать<br />
пр<strong>и</strong>ступы гне<strong>в</strong>а. Но подобные состоян<strong>и</strong>я, <strong>в</strong><br />
отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от детей, страдающ<strong>и</strong>х БРДВ, обычно длятся<br />
несколько м<strong>и</strong>нут, а не часам<strong>и</strong>, не сопро<strong>в</strong>ождаются<br />
порчей <strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а <strong>и</strong> стремлен<strong>и</strong>ем пр<strong>и</strong>нест<strong>и</strong><br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й ущерб окружающ<strong>и</strong>м.<br />
2. Во <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>стер<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>ступо<strong>в</strong> дет<strong>и</strong> с<br />
СДВГ не полностью утрач<strong>и</strong><strong>в</strong>ают с<strong>в</strong>язь с реальностью,<br />
<strong>в</strong> отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от детей с БРДВ.<br />
3. Дет<strong>и</strong> с СДВГ <strong>и</strong>меют нарушен<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я,<br />
которые достаточно предсказуемы (напр<strong>и</strong>мер, г<strong>и</strong>перакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ность).<br />
Он могут <strong>в</strong>незапно стано<strong>в</strong><strong>и</strong>ться<br />
л<strong>и</strong>бо очень счастл<strong>и</strong><strong>в</strong>ым<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>бо печальным<strong>и</strong>. Перепады<br />
настроен<strong>и</strong>я детей с БРДВ непредсказуемы, а<br />
раздраж<strong>и</strong>тельность может быстро сменяться пр<strong>и</strong>поднятым<br />
настроен<strong>и</strong>ем. Однако <strong>в</strong> последнем случае<br />
каждое эмоц<strong>и</strong>ональное состоян<strong>и</strong>е зан<strong>и</strong>мает больш<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong>ременной промежуток.<br />
4. В отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от детей с СДВГ, дет<strong>и</strong> с БРДВ<br />
дольше переж<strong>и</strong><strong>в</strong>ают фрустр<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
бол<strong>ее</strong> бурно реаг<strong>и</strong>руют на <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>е соц<strong>и</strong>альные<br />
ст<strong>и</strong>мулы.<br />
5. Еще одн<strong>и</strong>м кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ем д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>альной д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
H.S. Akiskal назы<strong>в</strong>ает форму сексуального<br />
по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я. С его точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я, дет<strong>и</strong> с СДВГ могут<br />
демонстр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать некоторые пр<strong>и</strong>знак<strong>и</strong> «сексуально<br />
неадек<strong>в</strong>атного» по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я, но подобного рода по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е<br />
обычно кратко<strong>в</strong>ременное <strong>и</strong> «не тяжелое».<br />
В случае БРДВ а<strong>в</strong>тор го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>т о г<strong>и</strong>персексуальност<strong>и</strong><br />
(частые разго<strong>в</strong>оры, мысл<strong>и</strong>, дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я сексуального<br />
содержан<strong>и</strong>я).<br />
6. У детей с СДВГ разл<strong>и</strong>чного рода нарушен<strong>и</strong>я<br />
сна относятся к частым, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> даже хрон<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м,<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ям, что <strong>в</strong> дне<strong>в</strong>ное <strong>в</strong>ремя пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т<br />
к быстрой утомляемост<strong>и</strong> <strong>и</strong>з-за недостатка сна.<br />
С другой стороны, у детей с БРДВ нарушен<strong>и</strong>я<br />
сна — редкое я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е, не <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает усталост<strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
дне<strong>в</strong>ные часы, несмотря на деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т сна.<br />
Попытк<strong>и</strong> реаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>озможность д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>полярного расстройст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> детском<br />
<strong>в</strong>озрасте оказал<strong>и</strong>сь несостоятельным<strong>и</strong>. И <strong>в</strong><br />
проекте но<strong>в</strong>ой класс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> DSM-V мы наблюдаем<br />
ож<strong>и</strong>даемые <strong>и</strong>, напрот<strong>и</strong><strong>в</strong>, неож<strong>и</strong>данные <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я.<br />
Это прежде <strong>в</strong>сего относ<strong>и</strong>тся к расстройст<strong>в</strong>ам<br />
детского <strong>в</strong>озраста. Ярк<strong>и</strong>м пр<strong>и</strong>мером подобной<br />
метаморфозы служ<strong>и</strong>т <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ой нозолог<strong>и</strong>ческой<br />
ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цы Disruptive Mood Dysregulation,<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> «Деструкт<strong>и</strong><strong>в</strong>ное расстройст<strong>в</strong>о д<strong>и</strong>срегуляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
настроен<strong>и</strong>я» (ДРДН) [10]. Разум<strong>ее</strong>тся, <strong>в</strong> настоящ<strong>ее</strong><br />
<strong>в</strong>ремя DSM-V проход<strong>и</strong>т этап подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> апроб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
<strong>и</strong> <strong>ее</strong> окончательная редакц<strong>и</strong>я план<strong>и</strong>руется<br />
к <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>ю не ран<strong>ее</strong> мая 2012 года. Однако не<strong>и</strong>зменность<br />
кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>е<strong>в</strong> упомянутого расстройст<strong>в</strong>а<br />
пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong><strong>и</strong> наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я (<strong>в</strong> 2009 году был предложен<br />
терм<strong>и</strong>н «С<strong>и</strong>ндром д<strong>и</strong>срегуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> темперамента<br />
с д<strong>и</strong>сфор<strong>и</strong>ей» — Temper Dysregulation Disorder<br />
with Dysphoria) поз<strong>в</strong>оляет ож<strong>и</strong>дать поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
но<strong>в</strong>ого заболе<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я с <strong>и</strong>сключен<strong>и</strong>ем б<strong>и</strong>полярного<br />
расстройст<strong>в</strong>а детского <strong>в</strong>озраста.<br />
Заболе<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е определяется хрон<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м непроцессуальным<br />
расстройст<strong>в</strong>ом детского <strong>в</strong>озраста,<br />
характер<strong>и</strong>зующ<strong>и</strong>мся д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> состоян<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
с <strong>в</strong>ыраженным<strong>и</strong> пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> частым<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>спышкам<strong>и</strong> раздражен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> от<strong>в</strong>ет на общ<strong>и</strong>е стрессо<strong>в</strong>ые<br />
факторы, <strong>и</strong> наблюдается <strong>в</strong> дошкольном <strong>и</strong><br />
младшем школьном <strong>в</strong>озрасте.<br />
С учетом разл<strong>и</strong>чного рода уточнен<strong>и</strong>й, д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>й<br />
<strong>и</strong> дополнен<strong>и</strong>й, продолжающ<strong>и</strong>хся с 2009 года,<br />
д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> «Деструкт<strong>и</strong><strong>в</strong>ного расстройст<strong>в</strong>а<br />
д<strong>и</strong>зрегуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> настроен<strong>и</strong>я» предста<strong>в</strong>ляются<br />
следующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>:<br />
А. Расстройст<strong>в</strong>о характер<strong>и</strong>зуется д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
состоян<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> с <strong>в</strong>ыраженным<strong>и</strong> пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>спышкам<strong>и</strong> раздражен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> от<strong>в</strong>ет на общ<strong>и</strong>е<br />
стрессо<strong>в</strong>ые факторы:<br />
1) <strong>в</strong>спышк<strong>и</strong> раздражен<strong>и</strong>я проя<strong>в</strong>ляются устно<br />
<strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де по<strong>в</strong>еденческ<strong>и</strong>х реакц<strong>и</strong>й, напр<strong>и</strong>мер<br />
<strong>в</strong> форме <strong>в</strong>ербальной <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческой агресс<strong>и</strong><strong>и</strong> по<br />
отношен<strong>и</strong>ю к людям <strong>и</strong>л<strong>и</strong> предметам быта;<br />
2) реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> грубые, непропорц<strong>и</strong>ональны по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> продолж<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong> <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<br />
факторам;<br />
3) указанные <strong>в</strong> пунктах 1 <strong>и</strong> 2 реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют<br />
уро<strong>в</strong>ню раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я ребенка.<br />
В. Частота: <strong>в</strong>спышк<strong>и</strong> раздражен<strong>и</strong>я наблюдаются,<br />
<strong>в</strong> среднем, тр<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> бол<strong>ее</strong> раз <strong>в</strong> неделю.<br />
С. Настроен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од между <strong>в</strong>спышкам<strong>и</strong> раздражен<strong>и</strong>я:<br />
86
ОБОЗРЕНИЕ ПСИХИАТРИИ И МЕДИЦИНСКОЙ ПСИХОЛОГИИ № 1, 2012<br />
Д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>онный клуб<br />
1) почт<strong>и</strong> каждый день настроен<strong>и</strong>е устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>о<br />
отр<strong>и</strong>цательное (раздраж<strong>и</strong>тельность, гне<strong>в</strong> <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
грусть);<br />
2) негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ный настрой наблюдается окружающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
(напр<strong>и</strong>мер, род<strong>и</strong>телям<strong>и</strong>, уч<strong>и</strong>телям<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>ерстн<strong>и</strong>кам<strong>и</strong>).<br />
D. Продолж<strong>и</strong>тельность: кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> A <strong>и</strong> C должны<br />
непреры<strong>в</strong>но наблюдаться по крайней мере <strong>в</strong><br />
течен<strong>и</strong>е 12 месяце<strong>в</strong>.<br />
Е. Д<strong>и</strong>сфор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют, по<br />
крайней мере, <strong>в</strong> д<strong>в</strong>ух сферах деятельност<strong>и</strong> (дома, <strong>в</strong><br />
школе <strong>и</strong> т. д.).<br />
F. Возраст пац<strong>и</strong>ента не мен<strong>ее</strong> 6 лет (<strong>и</strong>л<strong>и</strong> эк<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>алентен<br />
уро<strong>в</strong>ню его раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я).<br />
G. Начало заболе<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> <strong>в</strong>озрасте до 10 лет.<br />
H. Пер<strong>и</strong>оды, <strong>в</strong> которые отмечалось бы аномально<br />
по<strong>в</strong>ышенное <strong>и</strong>л<strong>и</strong> экспанс<strong>и</strong><strong>в</strong>ное настроен<strong>и</strong>е, сопро<strong>в</strong>ождающ<strong>ее</strong>ся<br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ухудшен<strong>и</strong>ем<br />
кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>е<strong>в</strong> ман<strong>и</strong><strong>и</strong> (так<strong>и</strong>х, как за<strong>в</strong>ышенная<br />
самооценка, сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е потребност<strong>и</strong> <strong>в</strong> сне, ускорен<strong>и</strong>е<br />
темпа реч<strong>и</strong>, полет <strong>и</strong>дей, от<strong>в</strong>лекаемость, резк<strong>и</strong>й<br />
рост целенапра<strong>в</strong>ленност<strong>и</strong> деятельност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е<br />
с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м р<strong>и</strong>ском тра<strong>в</strong>мат<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>), <strong>в</strong> анамнезе<br />
не должны наблюдаться дольше одного дня.<br />
Аномально по<strong>в</strong>ышенное настроен<strong>и</strong>е должно<br />
быть д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ано с резк<strong>и</strong>м по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ем<br />
настроен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>в</strong>ным событ<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
его ож<strong>и</strong>дан<strong>и</strong>ем.<br />
I. Изменен<strong>и</strong>е по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я не наблюдается <strong>в</strong> рамках<br />
какого-л<strong>и</strong>бо пс<strong>и</strong>хот<strong>и</strong>ческого расстройст<strong>в</strong>а (напр<strong>и</strong>мер,<br />
не с<strong>в</strong>язано с больш<strong>и</strong>м депресс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным расстройст<strong>в</strong>ом)<br />
<strong>и</strong> не проя<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong> контексте пер<strong>в</strong>аз<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
расстройст<strong>в</strong>а раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я, посттра<strong>в</strong>мат<strong>и</strong>ческого<br />
стрессо<strong>в</strong>ого расстройст<strong>в</strong>о <strong>и</strong> <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного<br />
тре<strong>в</strong>ожного расстройст<strong>в</strong>а.<br />
Пр<strong>и</strong>мечан<strong>и</strong>е. Этот д<strong>и</strong>агноз может сочетаться<br />
с оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м расстройст<strong>в</strong>ом,<br />
с<strong>и</strong>ндромом деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я (СДВГ), расстройст<strong>в</strong>ом<br />
по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я. С<strong>и</strong>мптомы не с<strong>в</strong>язаны с пр<strong>и</strong>емом<br />
наркот<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х препарато<strong>в</strong>, сомат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
не<strong>в</strong>ролог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> заболе<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> [10].<br />
С учетом того, что <strong>в</strong>ышеоп<strong>и</strong>санные кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> относятся<br />
к детям 6–10 лет, целесообразно го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть о<br />
<strong>в</strong>ыраженной степен<strong>и</strong> эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
особенностях темперамента ребенка с рез<strong>и</strong>дуальноорган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<br />
поражен<strong>и</strong>ем голо<strong>в</strong>ного мозга.<br />
Что касается эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong>, то<br />
долгое <strong>в</strong>ремя этому с<strong>и</strong>мптому не пр<strong>и</strong>да<strong>в</strong>алось должного<br />
значен<strong>и</strong>я <strong>в</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>ду его неспец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong>. Из<strong>в</strong>естно,<br />
что эмоц<strong>и</strong>ональная <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> определяется<br />
нестойкостью настроен<strong>и</strong>я со склонностью к колебан<strong>и</strong>ям,<br />
перепадам <strong>и</strong> частым сменам эмоц<strong>и</strong>й [2] <strong>и</strong><br />
наблюдается <strong>в</strong> ш<strong>и</strong>роком спектре пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х расстройст<strong>в</strong>,<br />
а также у здоро<strong>в</strong>ых детей <strong>в</strong> структуре<br />
черт темперамента [18] <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> процессе нормального<br />
эмоц<strong>и</strong>онального раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я [12].<br />
У детей с СДВГ эмоц<strong>и</strong>ональная <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> оп<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>ается,<br />
по данным разных а<strong>в</strong>торо<strong>в</strong> [15, 16, 24],<br />
так<strong>и</strong>м<strong>и</strong> особенностям<strong>и</strong>, как раздраж<strong>и</strong>тельность, непредсказуемость,<br />
н<strong>и</strong>зкая фрустрац<strong>и</strong>онная устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость<br />
<strong>и</strong> частая смена настроен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> сочетан<strong>и</strong><strong>и</strong> с н<strong>и</strong>зкой<br />
способностью к эмоц<strong>и</strong>ональному регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю.<br />
Некоторым<strong>и</strong> а<strong>в</strong>торам<strong>и</strong> было обнаружено, что<br />
эмоц<strong>и</strong>ональная <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> с<strong>и</strong>льн<strong>ее</strong> <strong>в</strong>ыражена пр<strong>и</strong><br />
комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анном (смешанном) подт<strong>и</strong>пе СДВГ, чем<br />
пр<strong>и</strong> СДВГ с преобладан<strong>и</strong>ем не<strong>в</strong>н<strong>и</strong>мательност<strong>и</strong> [5, 6,<br />
14, 22]. В немногоч<strong>и</strong>сленных работах, затраг<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
особенност<strong>и</strong> эмоц<strong>и</strong>онального статуса детей с<br />
СДВГ, отмечалось, что пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
у детей с с<strong>и</strong>ндромом деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я<br />
я<strong>в</strong>ляются проблемы нарушен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>тельных<br />
функц<strong>и</strong>й л<strong>и</strong>бо <strong>в</strong>рожденная предрасположенность к<br />
по<strong>в</strong>ышенному эмоц<strong>и</strong>ональному реаг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю [6, 7,<br />
16, 19, 20]. Кроме того, сч<strong>и</strong>тается, что ранн<strong>ее</strong> проя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
пр<strong>и</strong>знако<strong>в</strong> эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
предшест<strong>в</strong>ует плохому качест<strong>в</strong>у соц<strong>и</strong>ального функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> от<strong>в</strong>ержен<strong>и</strong>ю с<strong>в</strong>ерстн<strong>и</strong>кам<strong>и</strong> [8, 11,<br />
13, 15, 16]. Отмечалось, что даже <strong>в</strong> тех случаях, когда<br />
контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь на<strong>и</strong>бол<strong>ее</strong> <strong>в</strong>ыраженные с<strong>и</strong>мптомы<br />
СДВГ, эмоц<strong>и</strong>ональная <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> сохранялась [16].<br />
В 2010 году Esther Sobanski с соа<strong>в</strong>т. опубл<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
работу «<strong>Эмоц<strong>и</strong>ональная</strong> <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> у детей <strong>и</strong><br />
подростко<strong>в</strong> с деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>том <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я/г<strong>и</strong>перакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
(СДВГ): кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е корреляты <strong>и</strong> распространенность<br />
<strong>в</strong> семье» [23], <strong>в</strong> которой <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>алась<br />
феноменолог<strong>и</strong>я СДВГ, сопро<strong>в</strong>ождающаяся эмоц<strong>и</strong>ональной<br />
<strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong>ю. В этой работе а<strong>в</strong>торы надеял<strong>и</strong>сь<br />
<strong>и</strong>зуч<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>опрос о <strong>в</strong>ероятност<strong>и</strong> наследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>мптомо<strong>в</strong> эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong>, а также<br />
обсуждал<strong>и</strong> г<strong>и</strong>потезу сцепленного наследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>мптомо<strong>в</strong> СДВГ <strong>и</strong> ОВР (оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающего<br />
расстройст<strong>в</strong>а) <strong>в</strong> семьях. А<strong>в</strong>торы <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>ыд<strong>в</strong><strong>и</strong>нул<strong>и</strong> следующ<strong>и</strong>е положен<strong>и</strong>я.<br />
<strong>Эмоц<strong>и</strong>ональная</strong> <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> пр<strong>и</strong> СДВГ я<strong>в</strong>ляется<br />
частым, но не обязательным с<strong>и</strong>мптомом. Бол<strong>ее</strong> <strong>в</strong>ыражены<br />
<strong>и</strong> чаще наблюдаются с<strong>и</strong>мптомы эмоц<strong>и</strong>ональной<br />
лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> у де<strong>в</strong>очек <strong>и</strong> детей старшего <strong>в</strong>озраста. Лаб<strong>и</strong>льность<br />
аффекта <strong>и</strong>м<strong>ее</strong>т бол<strong>ее</strong> <strong>в</strong>ысокую распространенность<br />
пр<strong>и</strong> оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong><strong>и</strong>, тре<strong>в</strong>оге,<br />
аффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ных с<strong>и</strong>мптомах <strong>и</strong> злоупотреблен<strong>и</strong><strong>и</strong> пс<strong>и</strong>хоакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> <strong>и</strong> может быть бол<strong>ее</strong> тесно<br />
с<strong>в</strong>язана скор<strong>ее</strong> с оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м расстройст<strong>в</strong>ом,<br />
коморб<strong>и</strong>дным СДВГ, чем с с<strong>и</strong>мптомам<strong>и</strong><br />
СДВГ. Ученые устано<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong>, что нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е сочетан<strong>и</strong>я<br />
эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> с СДВГ у пац<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает<br />
р<strong>и</strong>ск раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я эмоц<strong>и</strong>ональной лаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
у <strong>и</strong>х братье<strong>в</strong> <strong>и</strong> сестер, но не <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> СДВГ <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающего расстройст<strong>в</strong>а [23].<br />
А<strong>в</strong>торы стать<strong>и</strong> подчерк<strong>и</strong><strong>в</strong>ают, что распространяющ<strong>и</strong>еся<br />
<strong>в</strong> последн<strong>ее</strong> <strong>в</strong>ремя попытк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ого<br />
подт<strong>и</strong>па СДВГ, сочетающегося с эмоц<strong>и</strong>ональной <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong>ю<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, как было показано <strong>в</strong>ыше, <strong>в</strong> самостоятельную<br />
нозолог<strong>и</strong>ческую ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цу, не состоятельны.<br />
Долг<strong>и</strong>е годы наблюдая за так<strong>и</strong>м<strong>и</strong> детьм<strong>и</strong>, Stella<br />
Chess [9] <strong>в</strong>ыдел<strong>и</strong>ла так назы<strong>в</strong>аемый «трудный» темперамент,<br />
характер<strong>и</strong>зующ<strong>и</strong>йся <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м уро<strong>в</strong>нем<br />
акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong> эмоц<strong>и</strong>ональным<strong>и</strong> реакц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>,<br />
сложностям<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>способлен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> <strong>в</strong> целом негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<br />
настроен<strong>и</strong>ем. Возможно, од<strong>и</strong>н <strong>и</strong>з <strong>в</strong>ар<strong>и</strong>анто<strong>в</strong><br />
наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я предлагаемого но<strong>в</strong>ого пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>ческого<br />
расстройст<strong>в</strong>а детского <strong>в</strong>озраста — «С<strong>и</strong>ндром д<strong>и</strong>срегуляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
темперамента с д<strong>и</strong>сфор<strong>и</strong>ей» — отражает<br />
<strong>и</strong>де<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естного амер<strong>и</strong>канского пс<strong>и</strong>холога.<br />
<strong>Эмоц<strong>и</strong>ональная</strong> <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> тесно с<strong>в</strong>язана как с<br />
пер<strong>в</strong><strong>и</strong>чным<strong>и</strong>, нозообразующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптомам<strong>и</strong> СДВГ,<br />
так <strong>и</strong> с <strong>в</strong>тор<strong>и</strong>чным<strong>и</strong>, соц<strong>и</strong>альным<strong>и</strong> факторам<strong>и</strong>. Нег<strong>и</strong>бкость,<br />
н<strong>и</strong>зкая адапт<strong>и</strong><strong>в</strong>ная способность к факторам меняющейся<br />
соц<strong>и</strong>альной среды, н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>й порог фрустрац<strong>и</strong>онной<br />
толерантност<strong>и</strong> могут служ<strong>и</strong>ть пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной<br />
<strong>в</strong>зры<strong>в</strong>чатост<strong>и</strong>, раздраж<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong>, нестаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
настроен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ербальной <strong>и</strong> даже ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческой агресс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
аж<strong>и</strong>тац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong> конечном счете пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть к дезорган<strong>и</strong>-<br />
87
ОБОЗРЕНИЕ ПСИХИАТРИИ И МЕДИЦИНСКОЙ ПСИХОЛОГИИ № 1, 2012<br />
Д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>онный клуб<br />
зо<strong>в</strong>анному по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>ю. И, как следст<strong>в</strong><strong>и</strong>е, к проблемам<br />
<strong>в</strong>за<strong>и</strong>моотношен<strong>и</strong>я с окружающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Но <strong>в</strong>се же данный<br />
с<strong>и</strong>мптом пр<strong>и</strong> СДВГ не сто<strong>и</strong>т <strong>в</strong> ряду осно<strong>в</strong>ных <strong>и</strong><br />
не пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т к соц<strong>и</strong>альной дезадаптац<strong>и</strong><strong>и</strong> ребенка.<br />
В некоторых случаях, когда на фоне ярко <strong>в</strong>ыраженных<br />
осно<strong>в</strong>ных с<strong>и</strong>мптомо<strong>в</strong> СДВГ устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>о отмечает-<br />
ся <strong>лаб<strong>и</strong>льность</strong> аффекта с тенденц<strong>и</strong>ей по мере <strong>в</strong>зрослен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>ход<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> ч<strong>и</strong>сло дезадапт<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>мптомо<strong>в</strong>,<br />
целесообразно го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть о с<strong>и</strong>мптомат<strong>и</strong>ческом т<strong>и</strong>пе<br />
СДВГ у 7–8 летн<strong>и</strong>х детей [1], а <strong>в</strong> последующем, <strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
от наблюдаемой кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, — о пс<strong>и</strong>хоорган<strong>и</strong>ческом<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> пс<strong>и</strong>хопатоподобном с<strong>и</strong>ндроме.<br />
1. Гасано<strong>в</strong> Р.Ф., Макаро<strong>в</strong> И.В. Т<strong>и</strong>полог<strong>и</strong>я с<strong>и</strong>ндрома деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>та<br />
<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я у детей с эп<strong>и</strong>лепс<strong>и</strong>ей // Росс<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й<br />
пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й журнал. 2011. № 1. С. 30–35.<br />
2. Блейхер В.М., Крук И.В. Толко<strong>в</strong>ый сло<strong>в</strong>арь пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
терм<strong>и</strong>но<strong>в</strong> / под ред. С. Н. Боко<strong>в</strong>а.<br />
Воронеж: Изд-<strong>в</strong>о НПО «МОДЭК», 1995. 640 с.<br />
3. Akiskal H.S. Bipolar disorders section of Mood<br />
disorders // Kaplan and Sadock’s Com-prehensive<br />
Textbook of Psychiatry. 9th ed. by B.J. Sadock,<br />
V.A. Sadock. Philadelphia: Lippincott Williams &<br />
Wilkins, 2009. Vol. 1. Р. 1629–1653.<br />
4. American Psychiatric Association. Diagnostic and<br />
statistical manual of mental disorders. 4th ed.<br />
Washington, DC: Author, 1994.<br />
5. Barkley R.A., Fischer M., Edelbrock C.S., Smallish<br />
L. The adolescent outcome of hyperactive children<br />
diagnosed by research criteria: I. An 8 year<br />
prospective follow-up study // Journal of the<br />
American Academy of Child and Adolescent<br />
Psychiatry. 1990. Vol. 29. P. 546–557.<br />
6. Braaten E.B., Rosen L.A. Self-regulation of affect in<br />
attention deficit – hyperactivity disorder (ADHD)<br />
and non-ADHD boys: Differences in empathic<br />
responding // Journal of Consulting and Clinical<br />
Psychology. 2000. Vol. 68. P. 313–321.<br />
7. Carroll A., Houghton S., Taylor M. et al. Responding<br />
to interpersonal and physically provoking situations<br />
in classrooms: Emotional intensity in children<br />
with attention deficit hyperactivity disorder //<br />
International Journal of Disability, Development,<br />
and Education. 2006. Vol. 53. P. 209–227.<br />
8. Caspi A., Moffitt T., Silva P. et al. Are some people<br />
crime-prone? Replications of the personality-crime<br />
relationship across countries, genders, races, and<br />
methods // Criminology. 1994. Vol. 32. P. 163–194.<br />
9. Chess S., Thomas A. Origins and evolution of<br />
behavior disorders. From infancy to early adult life.<br />
Cambridge: Harvard univ. Press, 1987.<br />
10. Desruptive Mood Dysregulation disorder. 2010:<br />
Proposed Revision from APA DSM 5 Development<br />
[http:// www.dsm5.org]<br />
11. Eisenberg L. When «ADHD» was «the Brain-<br />
Damaged Child» // Journal of Child and Adolescent<br />
Psychopharmacology. 2007. Vol. 17(3). P. 279–283.<br />
12. Gershon A.A., La Russa P., Steinberg S. et al. The<br />
protective effect of immunologic boosting against<br />
zoster: an analysis in leukemic children who were<br />
vaccinated against chickenpox // J. Infect. Dis. 1996.<br />
Vol. 173. P. 450–453.<br />
Л<strong>и</strong>тература<br />
13. Hinshaw S., Peele P., Danielson L. Public health<br />
issues Individual, system, and cost burden of the<br />
disorder // ADHD: 1999. Retrieved July 6, 2005,<br />
from National Center on Birth Developmental<br />
Disabilities. [http://www.cdc.gov]<br />
14. Landau S., Milich R. Social communication patterns<br />
of attention-deficit-disordered boys // Journal of<br />
Abnormal Child Psychology. 1988. Vol. 16. P. 69–81.<br />
15. Maedgen J.W., Carlson C.L. Social Functioning<br />
and emotional regulation in the attention deficit<br />
hyperactivity disorder subtypes // Journal of Clinical<br />
Child Psychology. 2000. Vol. 29. P. 30–42.<br />
16. Melnick S.M., Hinshaw S.P. Emotion regulation and<br />
parenting in AD/HD and comparison boys: Linkages<br />
with social behaviors and peer preference // Journal of<br />
Abnormal Child Psychology. 2000. Vol. 28. P. 73–86.<br />
17. Mick E., Biederman J., Pandina G., Faraone S.V.<br />
A preliminary meta-analysis of the child behavior<br />
checklist in pediatric bipolar disorder // Biological<br />
Psychiatry. 2003. Vol. 53. P. 1021–1027.<br />
18. Nigg J.T. What Causes ADHD? understanding What<br />
Goes Wrong and Why. New York : Guilford, 2006. 422 p.<br />
19. Peris T.S., Hinshaw S.P. Family dynamics and<br />
preadolescent girls with ADHD: the relationship<br />
between expressed emotion, ADHD symptomatology,<br />
and comorbid disruptive behavior // Journal of<br />
Child Psychology and Psychiatry. 2003. Vol. 44 (8).<br />
P. 1177–1190.<br />
20. Rapport L.J., Friedman S., Tzelepis A., Van Voorhis<br />
A. Experienced emotion and affect recognition in<br />
adult attention-deficit hyperactivity disorder //<br />
Neuropsychology. 2002. Vol. 16. P. 102–110.<br />
21. Rende R., Birmaher B., Axelso D. et al. Childhood –<br />
onset bipolar disorder: Evidence for increased familial<br />
loading of psychiatric illness // Journal of the American<br />
Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 2007.<br />
Vol. 46. P. 197–204.<br />
22. Sanson A., Smart D., Prior M., Oberkland F. Precursors<br />
of hyperactivity and aggression // J. Am. Acad. Child<br />
Adolesc. Psychiatry. 1993. Vol. 32. P. 1207–1216.<br />
23. Sobanski E., Banaschewski T., Asherson Ph. et al.<br />
Emotional lability in children and adolescents with<br />
attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD):<br />
clinical correlates and familial prevalence // J. of Child<br />
Psychology and Psychiatry. 2010. Vol. 51 (8). P. 915–923.<br />
24. Walcott C.M., Landau S. The Relation between<br />
Disinhibition and Emotion Regulation in Boys with<br />
Attention Deficit Hyperactivity Disorder // Journal<br />
of Clinical Child and Adolescent Psychology. 2004.<br />
Vol. 33 (4). P. 772–782.<br />
С<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я об а<strong>в</strong>торе<br />
Гасано<strong>в</strong> Рауф Фа<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><strong>и</strong>ч — к. м. н., старш<strong>и</strong>й научный сотрудн<strong>и</strong>к отделен<strong>и</strong>я детской пс<strong>и</strong>х<strong>и</strong>атр<strong>и</strong><strong>и</strong> Санкт-<br />
Петербургского научно-<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательского пс<strong>и</strong>хоне<strong>в</strong>ролог<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тута <strong>и</strong>м. В.М. Бехтере<strong>в</strong>а. E-mail:<br />
raufgasanov@mail.ru<br />
88