سفید

سفید

سال چهاردهم 

شماره 4 ‏(پیاپی 36) 

زمستان 1385

.1 

راهنمای 

نگارش و پذیرش مقالات 

فصلنامۀ علمی 

- پژوهشی 

المپیک 

نشریۀ علمی - پژوهشی المپیک،‏ از استادان،‏ پژوهشگران 

و متخصصان رشته های مختلف ورزشی دعوت می کند تا 

مقالات خود را برای درج در نشریه ارسال دارند.‏ لطفاً‏ در 

تهیۀ مقالات ارسالی،‏ نکته های زیر را مراعات فرمایید:‏ 

انواع مقالات قابل 

(Review) و مروری (Article 

.2 

.4 

.5 

.6 

.7 

قبول عبارتند از:‏ پژوهشی Original) 

ارسال تقاضانامۀ درخواست برای چاپ به همراه مقاله 

ضروری است.‏ 

3. مقاله به زبان فارسی سلیس و روان نگارش شده باشد.‏ 

نویسنده ‏(نویسندگان)‏ لازم است 4 نسخه از مقالۀ خود 

را برای مجله ارسال دارند.‏ قابل ذکر است که مقاله 

برای چاپ به مرجع دیگری ارسال نشده و قبلاً‏ نیز به 

چاپ نرسیده باشد ‏(ارسال همزمان مقاله به سایر 

مجلات یا ارسال آن قبل از مشخص شدن تصمیم 

نهایی،‏ موجب بازگرداندن مقاله می شود).‏ 

مقاله ها باید در کاغذ A4، به صورت یکرو،‏ در یک 

ستون و با حاشیه ای مناسب نوشته و با یک خط 

فاصله،‏ در بین سطرها تایپ شود.‏ هر صفحه باید دارای 

شمارۀ ترتیبی باشد.‏ 

در صورتی که مقاله قبلاً‏ در همایشها و مجامع علمی 

ارائه شده،‏ مراتب باید با ذکر تاریخ ارائه و مشخصات 

کامل همایش اعلام شود.‏ 

چنانچه پژوهش و تهیۀ مقاله،‏ با استفاده از بودجۀ 

تحقیقاتی موسسه ای انجام شده است،‏ نام موسسه و 

شماره ثبت طرح،‏ در آخر مقاله ذکر شوند ‏(نویسندۀ 

مقاله،‏ در صورت لزوم باید مجوز کتبی مؤسسه را در 

خصوص چاپ مقاله در مجلۀ علمی پژوهشی 

المپیک ارائه دهد).‏ 

مقالهپژوهشیبایدشامل،عنوان،چکیدهفارسی‎150‎ کلمه ای 

‏(با‎3‎تا‎5‎کلیدواژهفارسیدرزیرآن)،مقدمه،روش شناسی،‏ 

یافته ها ‏(نتایج)،‏ بحث ‏(تجزیه و تحلیل داده ها)،‏ 

- 

.8 

صاحب امتیاز:‏ 

کمیته ملی المپیک 

جمهوری اسلامی ایران 

ISSN: 1025-4277 

سال چهاردهم - پیاپی 1385، 36، قیمت:‏ 1000 تومان 

♦ مدیر مسئول و سردبیر:‏ 

دکتر عباسعلی گائینی 

♦ هیات تحریریه ‏(به ترتیب حروف الفبا):‏ 

دکتر خسرو ابراهیم 

دکتر عباس بهرام 

دکتر اصغر خالدان 

دکتر محمد خبیری 

دکتر مرتضی شهبازی 

دکتر رحمت اله صدیق سروستانی 

دکتر حسن عشایری 

دکتر رضا قراخانلو 

دکتر عباسعلی گائینی 

دکتر شکوه نوابی نژاد 

دکتر سیدمحمد کاظم واعظ موسوی 

♦ مدیر اجرایی:‏ 

جواد آزمون 

♦ مدیر فنی:‏ 

پرویز خاکی 

♦ تیراژ:‏ 

1000 جلد 

♦ چاپ و صحافی:‏ 

شرکت چاپ و نشر طلایه آفاق 

توجه:‏ صحت علمی مطالبی که نام نویسنده یا نویسندگان 

در بالای آن ذکر شده،‏ با ایشان می باشد.‏

نتیجه گیری،‏ تقدیر و تشکر ‏(در صورت لزوم)‏ و چکیدۀ 

انگلیسی 10 کلمه ای ‏(با 5 کلید واژۀ انگلیسی)‏ و 

فهرست منابع باشد.‏ 

مقالۀمروری،فقطازپژوهشگرانمجربومسلطبهموضوع 

مقالهپذیرفتهمی شودکهدارایتألیفاتیدرآنزمینهباشند.‏ 

تعداد صفحات هر مقاله،‏ از حداکثر صفحۀ 

خطی ‏(شامل:‏ متن،‏ جدولها،‏ نمودارها،‏ شکلها)‏ تجاوز 

نکند ‏(تعداد صفحات مقالات مروری حداکثر 

باشد).‏ 

11. درصفحۀ اول،عنوان مقاله به فارسی و انگلیسی؛ نام و 

نام خانوادگی؛ رتبه و سمت علمی نویسنده ‏(نویسندگان)؛ 

نام و نشانی محل کار و شماره تلفن برای تماس های 

احتمالی ذکر شود.‏ 

نیازبهجدول،نموداروشکل،بهازایهر‎3‎ تا 

صفحهمتنمقاله،یکجدولنمودارکامپیوتری یا شکل،‏ 

با بالانویس ‏(در جدولها)‏ یا زیرنویس ‏(در نمودارها و 

شکلها)‏ فارسی ارائه شود.‏ نمودارها و شکلهای ارسالی 

باید اصل،‏ دقیق و روشن باشند.‏ 

13. در متن مقاله،‏ هر واژه یا عبارتی که به صورت علائم 

اختصاریفارسییاانگلیسیاول بار استفاده می شود،‏ باید 

عبارت کامل آن به صورت پانویس معرفی شود.‏ 

که از آنها در تهیۀ مقاله استفاده می شوند.‏ باید در 

متن،‏ داخل پرانتز و با شمارۀ ترتیبی استفاده شوند.‏ منابع 

باید به ترتیب حروف الفبای فارسی و انگلیسی در انتهای 

مقاله آورده شوند.‏ مثالهای معرفی منابع عبارتند از:‏ 

الف.‏ مقاله فارسی:‏ نامخانوادگیونام نویسنده(نویسندگان)،‏ سال 

انتشار،عنوانمقاله،ناممجله،شمارۀمجله،شمارهصفحه.‏ 

معینی،‏ ضیا،‏ 1379، اثر کاهش وزن به روش آب زدایی 

بر متغیرهای منتخب فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی 

در کشتی گیران،‏ المپیک،‏ 

20 

1 صفحه 

4 

15 

3 تا 

:(18) 21 .38 

.9 

.10 

12. درصورت 

14. منابعی 

ب.‏ مقاله انگلیسی:‏ نام خانوادگی 

و نام نویسنده ‏(نویسندگان)،‏ 

‏(سال انتشار).‏ عنوان کامل مقاله،‏ نام کوتاه شدۀ مجله،‏ 

شمارۀ مجله،‏ شمارۀ صفحه ‏(ذکر نام خانوادگی و نام 

همۀ نویسندگان الزامی است).‏ 

Martin, A.D, and Drinkwater. D. T. (1991). 

Variability in the measures of body fat: 

assumption or technique. Sports Med. (2): 

227_288. 

ج.‏ کتاب:‏ نام خانوادگی و نام نویسنده ‏(نویسندگان)،‏ سال 

انتشار،‏ عنوان کتاب،‏ نام و نام خانوادگی مترجم 

مترجمان ‏(در صورتی که کتاب ترجمه است)،‏ شمارۀ 

چاپ،‏ شهر محل چاپ،‏ ناشر،‏ شمارۀ صفحه.‏ 

مثال تألیفی فارسی:‏ علیجانیان،‏ رضا؛ ‎1373‎؛ 

ورزش و تغذیه،‏ چاپ سوم،‏ اصفهان،‏ دانشگاه 

اصفهان،‏ 

مثال ترجمه ای فارسی:‏ ریلی،‏ توماس 

‏(ویراستار)،‏ 1380، علم و فوتبال ‏(بیولوژی 

فوتبال)،‏ عباسعلی گائینی،‏ چاپ اول،‏ تهران،‏ 

کمیته ملی المپیک،‏ 

مثال انگلیسی:‏ 

/ 

45 .83 

37 .40 

Rowland, Thomas. (1996), Development 

Exercise physiology. Champaign: Human 

Kineticts. PP. 172_175. 

.1 

.2 

.3 

15. مقالات دریافتی را اعضای هیأت تحریریه،‏ مشاوران و 

داوران،‏ بررسی،‏ نقد و ارزیابی می کنند.‏ هویت نویسنده 

‏(نویسندگان)‏ مقاله برای بررسی کنندگان مکتوم خواهد 

ماند.‏ 

16. مقالات رسیده،‏ پس فرستاده نخواهد شد.‏ 

آدرس ارسال مقالات:‏ تهران،‏ خیابان گاندی،‏ 

کوچه دوازدهم،‏ پلاک 44، کمیته ملی المپیک 

.17

توصیف و تعیین رابطه بین ویژگیهای آنترو پومتریکی و فیزیولوژیکی با موفقیت تکواندوکاران 

7 .............................................. 

اکرم جعفری،‏ دکتر حمید آقا علی نژاد،‏ دکتر رضا قراخانلو،‏ محمدرضا مرادی 

دانشجوی دکتری تربیت بدنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات،‏ باشگاه پژوهشگران جوان،‏ 

اس تادیار دانشگاه تربیت مدرس،‏ استادیار دانشگاه تربیت مدرس،‏ دانشجوی دکتری تربیت بدنی دانشگاه تهران 

اثر تمرینات هوازی بر کنترل گلوکز خون،‏ آمادگی قلبی - تنفسی و عوامل خطرزای مرتبط با بیماریهای قلبی عروقی در 

بیماران دیابتی خفیف و شدید غیروابسته به انسولین .............................................................................................................. 17 

دکتر حمید محبی،‏ دکتر محمد حسن خزاعی،‏ مهدی اصفهانی 

دانشیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه گیلان،‏ استادیار دانشکده علوم پزشکی دانشگاه فردوسی مشهد،‏ 

کارشناس ارشد تربیت بدنی و علوم ورزشی 

بررسی روش برگزاری مسابقات مدرسه قهرمان از دیدگاه کارشناسان،‏ مدیران مدارس و مربیان استانهای موفق و 

غیرموفق ................................................................................................................................................................................... 25 

داریوش خواجوی،‏ دکتر مجید کاشف 

عضو هیأت علمی دانشگاه اراک،‏ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید رجایی 

مقایسه عملکرد تیمهای لیگ برتر فوتبال ایران در بازیهای داخل و خارج خانه 

39 ..................................................................... 

دکتر نادر رهنما،‏ حمیدرضا صادقی پور،‏ دکتر عفت بمبئی چی 

استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان،‏ دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان 

استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 

سازوکارهای اثر پیش نشانه بر زمان واکنش در مراحل پردازش حسی - حرکتی ................................................................. 47 

افخم دانش فر،‏ دکتر عباس بهرام،‏ دکتر معصومه شجاعی،‏ دکتر انوشیروان کاظم نژاد،‏ دکتر اوتمار باک 

دانشگاه الزهرا،‏ استادیار دانشگاه تربیت معلم،‏ استادیار دانشگاه الزهرا،‏ 

استاد دانشگاه تربیت مدرس،‏ استاد دانشگاه ورزش کلن آلمان،‏ 

مقایسه برخی ویژگیهای روانشناختی دانشجویان ورزشکار آسیب دیده و غیرآسیب دیده 

61 ..................................................... 

روح اله حق شناس،‏ دکتر سید محمد مرندی،‏ دکتر حسین مولوی،‏ دکتر خلیل خیام باشی 

کارشناس ارشد تربیت بدنی دانشگاه اصفهان،‏ استادیار گروه تربیت بدنی دانشگاه اصفهان،‏ 

استاد گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان،‏ استادیار گروه تربیت بدنی دانشگاه اصفهان 

تأثیر انرژی مصرفی اوقات فراغت و غیرفراغت بر میزان مرگ و میر زنان ............................................................................. 71 

فرزاد زهساز 

دانشجوی دورۀ دکتری فیزیولوژی ورزش 

مقایسه صفات اصلی پهلوانی در شاهنامه ................................................................................................................................ 83 

دکتر رحیم رمضانی نژاد،‏ دکتر حسن دانشمندی،‏ دکتر علیرضا نیکویی،‏ بهرام بهرامی پور 

استادیار دانشگاه گیلان،‏ استادیار دانشگاه گیلان،‏ استادیار دانشگاه گیلان،‏ کارشناس ارشد تربیت بدنی 

بررسی میزان بروز آسیب در بازیهای خانگی و دور از خانه بازیکنان فوتبال 

91 .......................................................................... 

دکتر نادر رهنما،‏ دکتر مسعود نادریان جهرمی،‏ دکتر عفت بمبئی چی،‏ الهام ابراهیمی کرمی 

استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان،‏ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان،‏ 

استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان،‏ کارشناس ارشد تربیت بدنی دانشگاه خوراسگان 

اثر مکمل تورین بر پراکسیداسیون لیپیدی موشهای ویستار بعد از یک وهله فعالیت استقامتی درمانده ساز ........................ 99 

دکتر ولی اله دبیدی روشن،‏ دکتر سیروس چوبینه،‏ دکتر محمد فرامرزی 

استادیار دانشگاه مازندران،‏ استادیار دانشگاه تهران،‏ استادیار دانشگاه شهر کرد

ژوا 

7 

توصیف و تعیین رابطۀ بین 

آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی 

با موفقیت تکواندوکاران 

سال چهاردهم - شماره 4 ‏(پیاپی 36) زمستان 1385 

ویژگیهای 

تاریخ دریافت:‏ 85/3/23 

تاریخ تصویب:‏ 85/7/11 

* 

اکرم جعفری ؛ دانشجوی دکتری تربیت بدنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات،‏ باشگاه 

پژوهشگران جوان 

حمید آقاعلی نژاد؛ استادیار دانشگاه تربیت مدرس 

رضا قراخانلو؛ استادیار دانشگاه تربیت مدرس 

محمدرضا مرادی؛ دانشجوی دکتری تربیت بدنی دانشگاه تهران 

چکیده:‏ 

هدفازپژوهشحاضرعبارتاستازبررسیویژگیهایآنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی ‏(زیست حرکتی)‏ 

25 

3 

3 

تکواندوکاران برتر زن ایرانی و تعیین ارتباط بین این ویژگیها با موفقیتهای آنان.‏ بدین منظور 

تکواندوکار زن برتر نمونۀ آماری پژوهش،‏ از بین دعوتشدگان به اردوی تیم ملی و اعضای تیم ملی 

انتخاب شدند.‏ برای ارزیابی ویژگیهای آنتروپومتری از شاخصهای قد،‏ وزن،‏ درصد چربی بدن،‏ 

شاخصهای تودۀ بدنی،‏ طول دست و طول پا؛ برای ارزیابی ویژگیهای فیزیولوژیکی از شاخصهای 

چابکی (9×4 متر)،‏ انعطافپذیری به جلو ‏(آزمون خمش به جلو)،‏ سرعت ‏(آزمون دو 20 متر)،‏ تعادل 

‏(آزمون استورک)،‏ عکسالعمل ‏(آزمون سنجش عکسالعمل)،‏ توان هوازی ‏(آزمون شاتلران)‏ و توان 

بیهوازی ‏(آزمون بوسکو)‏ استفاده شد.‏ موفقیت تکواندوکاران با توجه به مقامهای کسب شده در 

مسابقات ملی،‏ بینالمللی و آسیایی در سال گذشته ارزشگذاری شد.‏ برای کنترل متغیر تعداد 

مسابقات انجام شده توسط هر ورزشکار،‏ میانگین مرکب امتیاز به دست آمده برای هر ورزشکار در 

سال گذشته،‏ نمرۀ موفقیت وی در نظر گرفته شد.‏ از آمار توصیفی در محاسبۀ میانگین،‏ میانه،‏ 

انحراف استاندارد و از روش همبستگی پیرسون برای تعیین میزان ارتباط این ویژگیها با موفقیت 

تکواندوکاران استفاده شد.‏ یافتههای پژوهش نشان داد که ارتباط معناداری بین ،BMI سرعت،‏ توان 

بیهوازی،‏ چابکی،‏ درصد چربی و زمان عکسالعمل با موفقیت زنان تکواندوکار برتر وجود دارد.‏ 

گان کلیدی:‏ موفقیت،‏ ،BMI سرعت،‏ توان بیهوازی،‏ چابکی،‏ درصد چربی،‏ زمان عکسالعمل.‏ 

* E-mail: Jafari202002@yahoo.com 

مقدمه 

اجرای بهینه و مطلوب مهارتهای ورزشی ناشی از 

تعاملپیچیدۀعواملفیزیولوژیکی،آنتروپومتریکی،‏ 

روانشناختی و زیست حرکتی با یکدیگر است.‏ 

لازمه و پیششرط دستیابی به موفقیتهای ورزشی 

برخورداری از قابلیتهای جسمانی است،‏ از قبیل 

سال چهاردهم - شماره 4 ‏(پیاپی 36) زمستان 1385

8 توصیف و تعیین رابطه بین ویژگیهای آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی با موفقیت تکواندوکاران 

21 

3 

ویژگیهایآنتروپومتریکیوفیزیولوژیکیمعین(‏‎3‎‏).‏ 

شناخت ویژگیهای آنتروپومتریکی و 

فیزیولوژیکی در هر رشتۀ ورزشی از عوامل مهم،‏ 

تعیینکننده و مؤثر بر اجرای ورزشکاران است.‏ 

اطلاعازاینویژگیهادرمقایسۀورزشکارانباخودو 

دیگران،‏ کشف نقاط ضعف و رفع و اصلاح آنها،‏ و 

طراحی درست و اصولی برنامههای تمرینی نقش 

مهمیدارد.‏ 

در بسیاری از تحقیقات دیده شده که در هر رشتۀ 

ورزشی ورزشکاراننخبهخصوصیاتفیزیولوژیکی 

وآنتروپومتریکیویژهایدارند.‏ توریولا 

تحقیق خود نشان داد که نداشتن فیزیک مناسب بر 

عملکرد موفقیتآمیز ورزشکار تأثیرگذار است.‏ به 

نظر وی تفاوت بین ورزشکاران در عوامل 

مورفولوژیکیبرعملکردآنهاتأثیرمهمیدارد(‏‎21‎‏).‏ 

در میان رشتههای مختلف ورزشی،‏ ورزشهای 

رزمی جایگاه خاصی دارد.‏ تکواندو یکی از 

رشتههای رزمی پرطرفدار است که در اغلب 

کشورها علاقمندان زیادی دارد و در سالهای اخیر به 

جمع ورزشهای المپیک پیوسته است.‏ از سالها پیش 

بررسی ارتباط بین شاخصهای جسمانی با اجرای 

ورزشی تکواندوکاران موضوع بحث برخی 

پژوهشگرانبودهاست.‏ 

پیتر بامطالعۀویژگیهایآنتروپومتریکی 

و ظرفیت هوازی و بیهوازی مرد و زن 

تکواندوکار تیم ملی آمریکا نشان داد که 

تکواندوکاران موفق از درصد چربی کمی 

برخوردارند.‏ این پژوهشگر عامل فیزیولوژیکی مهم 

در اجرای ورزش تکواندو را استقامت هوازی و 

بیهوازی میداند،‏ چرا که به تکواندوکاران کمک 

میکند تا بتوانند در جریان مسابقه یا تورنمنتی که 

مجبورند در آن چندین بار به رقابت بپردازند،‏ کار 

خود را به خوبی انجام دهند.‏ اهمیت استقامت 

بیهوازی از آنجاست که باعث میشود 

تکواندوکاران در حین فعالیتهای کوتاهمدت توان 

مقاومت داشته باشند،‏ از جمله حین انجام فنون سریع 

حملهیاضدحمله(‏‎18‎‏).‏ 

تکواندوکاران غیر 

درونبیک 

حرفهای را حدود 44 میلیلیتر در کیلوگرم در دقیقه 

به دست آورد.‏ به نظر وی تکواندوکاران 

نخبهبهطورقابلتوجهیبالاترازاینمقداراست(‏‎5‎‏).‏ 

هونگ در پژوهش خود بیان میدارد 

که تکواندوکاران موفق نه تنها باید متابولیسم 

بیهوازی به همراهتوانانفجاریبالاییداشتهباشند،‏ 

بلکه باید از استقامت هوازی خیلی خوبی نیز 

برخوردارباشند(‏‎11‎‏).‏ 

هو مسابقات آسیایی 1998 با مطالعۀ 

تکواندوکاریکهدررقابتهاینهاییشرکتکرده 

بودند،‏ حداکثر مقدار اسید لاکتیک خون این 

ورزشکاران را 6/74 میلیمول در لیتر گزارش کرد.‏ 

بهنظرویدرورزشتکواندو،توانبیهوازیعاملی 

مهمواثرگذاریاست(‏‎10‎‏).‏ 

جی.‏ هلر به مطالعۀ ارتباط بین 

ویژگیهای آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی و اجرای 

رقابتی 11 مرد و 12 زن تکواندوکار کمربندمشکی ) 

تا سال)‏ عضو تیم ملی جمهوری چک 

پرداخت.‏ نتایج پژوهش نشان داد که تکواندوکاران 

تیم ملی از درصد چربی فوقالعاده کمی 

برخوردارند،‏ در حالی که مقدار تودۀ خالص بدن 

1. Toriola 

2. Pitter 

3. Dronbic 

4. Hong 

5. Ho 

6. J. Heller 

Vo 2max 

Vo 2max 

(1995) 

(1998) 

(1997) 

4 

(1998) در 

6 

23 

5 

4 

16 

(1987) در 

8 

1 

11 

(1987) 

2 


9 

اکرم جعفری،‏ دکتر حمید آقا علی نژاد،‏ دکتر رضاقراخانلو،‏ محمدرضا مرادی 

(2004) دربارۀ 20 

± 

4 

لین 

1 

آنها زیاد است و قدرت عضلانی،‏ انعطافپذیری،‏ 

ظرفیت هوازی و بیهوازی آنها بالاتر از حد متوسط 

است.‏ در بین ویژگیهای آنتروپومتریکی و 

فیزیولوژیکی تنها بازده توانی بیشینه ارتباط 

معنیداری با اجرای رقابتی ورزشکاران زن و مرد 

دارد.‏ به علاوه اجرای رقابتی مردان با زمان 

عکسالعملبیناییدستبرترواجرایرقابتیزنانبا 

بازده توانی در آستانۀ تهویهای ارتباط معنیداری 

دارد.‏ هلر در ادامه اشاره میکند که تکواندو 

استقامت قلبی-‏ تنفسی را افزایش میدهد و ورزشی 

با ظرفیت بیهوازی بالاست.‏ هلر نشان داد که اسید 

لاکتیک خون تکواندوکاران‎143‎ ثانیه بعد ازمسابقه 

بهاوجخودمیرسد(‏‎9‎‏).‏ 

گائو در تحقیق خود دریافت توانایی 

هوازی در تکواندو بسیار مهم است و کاهش درصد 

چربی بدن و افزایش جرم عضلانی برای رسیدن به 

بیشترینتوانهوازیلازماست(‏‎6‎‏).‏ 

بومبا بیان میکند در ورزشهای رزمی 

شروع سریع و قوی یک فن از سوی مهاجم از 

حرکت مؤثر حریف جلوگیری میکند و 

ورزشکاران باید بتوانند سریع و با قدرت به حملۀ 

حریف واکنش نشان دهند و سرعت عکسالعمل 

خوبیداشتهباشند.‏ بهنظرویدرکلمسابقهازهردو 

سیستمهوازیوبیهوازیاستفادهمیشود(‏‎1‎‏).‏ 

قلب استراحت،‏ اکسیژن 

ملهین 

مصرفی بیشینه و توان بیهوازی و ظرفیت بیهوازی 

تکواندوکار را قبل و بعد از یک دوره تمرین 

تکواندو بررسی کرد.‏ نتایج حاصل نشان داد که بین 

ضربانقلباستراحتواکسیژنمصرفیبیشینهقبلو 

بعد از تمرین تفاوتی وجود ندارد.‏ اما توان بیهوازی 

به میزان 24 درصد و ظرفیت بیهوازی حدود 65/5 

درصدافزایشداشتهاست(‏‎16‎‏).‏ 

ورزشکار که‎±1/0‎ 6/4 

سال سابقۀ فعالیت در رشتۀ تکواندو داشتند پژوهش 

کرد.‏ وی نشان داد که ضربان قلب تکواندوکاران در 

بر دقیقه هم 

طی مسابقات به 

میرسد.‏ او توان هوازی و توان بیهوازی 

تکواندوکاران را به ترتیب میلیلیتر بر 

کیلوگرمبردقیقهو‎14/57‎ 232/7± واتبرکیلوگرم 

به دست آورد.‏ نتایج حاصل از بررسی اسید لاکتیک 

خون تکواندوکاران بعد از رقابت حدود 7/0±1/37 

میلیمول بر لیتر به دست آمد.‏ به نظر وی طی هر راند 

ضربان قلب تکواندوکاران تا‎165‎ ضربه در دقیقهبالا 

میرود.‏ در برخی افراد ضربان قلب تا 192 ضربه در 

دقیقه هم میرسد.‏ وی نشان داد که تکواندو ورزشی 

با شدت زیاد است که بر دستگاه قلبی-‏ تنفسی تأثیر 

زیادیدارد(‏‎14‎‏).‏ 

مارکویک در بررسی تکواندوکاران 

شرکتکننده در رقابتهای ملی نشان داد که 

تکواندوکاران موفق نسبت به تکواندوکاران 

کمترموفق سرعت،‏ چابکی،‏ توان انفجاری و آستامۀ 

لاکتاتی بیشتر و ضربان قلب کمتری دارند.‏ همچنین،‏ 

میانگینقدافرادموفقنسبتبهافرادکمترموفقبیشتر 

بود.‏ به نظر وی داشتن این خصوصیات آنتروپومتری 

و فیزیولوژیکی در عملکرد تکواندوکاران زن بسیار 

مهم است به نظر گائو و مارکویک 

تکواندوکاران موفق درصد چربی بدن 

کمتریدارند(‏ و‎7‎ 

کاظمی در بررسی تکواندوکاران 

1. Gao 

2. Bomba 

3. Melhin 

4. Lin 

5. Markovic 

189/6 ضربه 

49/6± 3/3 

(2001) 

1/6 

4321 

(2005) 

5 

.(15) 

.(15 

(2006) 

(2005) 

(1998) 

(1999) 

(2001) ضربان 

3 

2 

19 



شرکتکننده در المپیک 2000 سیدنی دریافت که 

در هر ردهبندی وزن تکواندوکاران موفق ‏(کسانی 

که مدال دریافت کرده بودند)‏ در مقایسه با افراد 

کمتر موفق گرایشی به داشتن سن کمتر،‏ قد بلندتر و 

BMI کمترداشتند(‏‎13‎‏).‏ 

با توجه به تحقیقات انجام شده،‏ هدف از 

پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای آنتروپومتریکی و 

فیزیولوژیکیتکواندوکاراننخبۀزنایرانیوارتباط 

بیناینویژگیهاباموفقیتهایآناناست.‏ 

روششناسی پژوهش 

جامعۀ آماری این پژوهش عبارت است از همۀ 

تکواندوکارانزنبرترایران،ازجملهدعوتشدگان 

به اردوی تیم ملی و اعضای تیم ملی که 

ورزشکاربودندوازتمامآنهادرنمونۀآماریتحقیق 

استفادهشد.‏ 

برای اندازهگیری متغیرهای پژوهش که شامل 

ویژگیهای آنتروپومتریکی،‏ فیزیولوژیکی و 

زیستانرژی است از ابزارهای زیر استفاده شد.‏ 

منظور از ویژگیهای آنتروپومتریکی عوامل قد،‏ طول 

دست،‏ طول پا،‏ وزن،‏ درصد چربی و BMI است که 

برای اندازهگیری سه متغیر اول از متر نواری و برای 

متغیرهای بعدی به ترتیب از ترازوی دیجیتال،‏ 

دستگاه تحلیلگر وضعیت بدن و تقسیم وزن به 

کیلوگرم بر مجذور قد به متر استفاده شد.‏ منظور از 

ویژگیهای فیزیولوژیکی عبارت است از:‏ سرعت،‏ 

چابکی،‏ انعطاف تنه به جلو،‏ انعطاف تنه به پشت،‏ 

عکسالعمل،‏ تعادل،‏ توان هوازی و بیهوازی که 

برای اندازهگیری متغیرها به ترتیب از آزمونهای 

دوچهل یارد،‏ آزمون 9×4، آزمون ویژۀ انعطاف تنه 

به جلو،‏ آزمون ویژۀ انعطاف تنه به پشت،‏ دستگاه 

سنجش عکسالعمل،‏ آزمون استورک،‏ آزمون 

بوسکو و 

شد.‏ 

1 

آزمون دو رفت و برگشت 20 متر استفاده 

نحوۀ امتیازدهی موفقیت تکواندوکاران 

ماهیت برخی رشتههای ورزشی به گونهای است 

که کمی کردن موفقیت ورزشکاران و اندازهگیری 

عملکرد ورزشی و اجرای رقابتی آنها امری دشوار 

است.‏ یکی از این رشتههای ورزشی تکواندوست.‏ 

با توجه به این موضوع در پژوهش حاضر پس از 

بحث و نظرخواهی از اساتید مربوط،‏ قرار شد 

موفقیتهای تکواندوکاران برحسب مقامهای کسب 

شدۀ آنها در مسابقاتملی و بینالمللی و آسیاییآنها 

در‎3‎ سالگذشتهامتیازگذاریشود.‏ 

با توجه به اینکه ارزش مقام اول نسبت به دوم 

بیشتر از ارزش مقام دوم نسبت به سوم است،‏ برای 

مقامهای اول تا سوم در مسابقات آسیایی به ترتیب 

امتیازات و برای مقامهای اول تا سوم 

تورنمنتهای بینالمللی به ترتیب 

و برای مقامهای اول تا سوم مسابقات ملی به 

نظر گرفته شد.‏ در 

ترتیب 

نهایت به منظور کنترل متغیر تعداد مسابقات انجام 

شده توسط هر ورزشکار میانگین مرکب امتیاز به 

دست آمده برای هر ورزشکار در 3 سال گذشته 

نمرۀ موفقیت وی در نظر گرفته شد.‏ برای مثال 

ورزشکاری که دوبار سابقۀ قهرمانی در مسابقات 

کشوری،‏ یک نایب قهرمانی در مسابقات بینالمللی 

و یک مقام دومی در مسابقات آسیایی داشته است،‏ 

امتیازویبهصورتزیرمحاسبهشد.‏ 

امتیازهای 70 80، و 

: امتیازموفقیت 

،85 

1. Body composition analyzer 

90 ،100 

امتیازات 50 ، 60 و 45 در 

،65 

2× 

60+ 

1× 

70+ 

1× 

90 

70 = 

2 + 1+ 

1 

مجموعاً‏ 25 

1 


11 


.2 

.1 

در پژوهش حاضر برای تعیین شاخصهای 

مرکزیوپراکندگیازروشآمارتوصیفیوبرایبه 

دستآوردنارتباطبینمتغیرهاازضریبهمبستگی 

پیرسوناستفادهشدهاست.‏ 

یافتههای پژوهش 

توصیف آماری متغیرهای پژوهش 

برای مطالعۀ شاخصهای آنتروپومتریکی،‏ 

متغیرهای سن،‏ قد،‏ وزن،‏ درصدچربی بدن،‏ 

طول پا اندازهگیری شد که اطلاعات آن در جدول‎1‎ 

آمده است.‏ برای مطالعۀ شاخصهای فیزیولوژیکی 

متغیرهای تعادل،‏ انعطافپذیری به جلو،‏ 

انعطافپذیری به پشت،‏ سرعت،‏ زمان عکسالعمل،‏ 

چابکی،‏ توان هوازی و توان بیهوازی اندازهگیری 

شد که اطلاعات مربوط در جدول 2 آمده است.‏ 

همچنین نتایج حاصل از محاسبۀ موفقیت 

تکواندوکارانرادرجدول‎3‎ می بینید.‏ 

ارتباط متغیرهای پژوهش با موفقیت 

با توجه به یافتههای پژوهش،‏ از میان ویژگیهای 

آنتروپومتریکی درصد چربی بدن و از میان 

ویژگیهای فیزیولوژیکی سرعت،‏ چابکی،‏ زمان 

عکسالعمل،‏ و توان بیهوازی با موفقیت 

تکواندوکارانبرترزنایرانیارتباطمعناداردارند.‏ 

،BMI 

BMI و 

جدول 1. توصیف ویژگیهای آنتروپومتریکی تکواندوکاران برتر زن ایرانی 

کمینه بیشینه میانگین انحراف استاندارد 

‏(سال)‏ 

‏(کیلوگرم)‏ 

‏(سانتیمتر)‏ 

‏(کیلوگرم بر مترمربع)‏ 


دست ‏(سانتیمتر)‏ 

درصدچربی بدن ‏(درصد)‏ 10 

1/78 

21 25 18 

سن 8/36 

57/ 

76 75 46 

وزن 6/68 

166/ 

06 178 155 

قد 3/01 

21/ 

34 27/ 

30 16/ 

72 

BMI 

3/50 

95/ 

88 103 90 

طول پا 2/86 

70/ 

24 76 65 

طول 5/35 

16/ 

85 28/ 

80 / 00 

جدول 2. توصیف ویژگیهای زیستحرکتی تکواندوکاران برتر زن ایرانی 


زمان سرعت ‏(ثانیه)‏ 6 

پذیری به پشت ‏(سانتی متر)‏ 

پذیری به جلو ‏(سانتیمتر)‏ 

زمان چابکی ‏(دو ‎4×9‎متر)‏ ‏(ثانیه)‏ 27 

‏(آزمون استورک)‏ ‏(ثانیه)‏ 

العمل ‏(ثانیه)‏ 

‏(میلیلیتر در کیلوگرم در دقیقه)‏ 

هوازی وات)‏ 

0/34 

5/ 

78 5/ 

19 / 43 

6/28 

70 90 60 

انعطاف 4/82 

38/ 

29 46 28 

انعطاف 2/31 

19/ 

48 17/ 

50 / 60 

12/38 

251/ 

03 45/ 

14 3 / 12 

تعادل 

14/3 

423/ 

24 671 256 

عکس 4/73 

46/ 

02 57 26 

توان هوازی 7/46 

170/ 

88 450 

130 ) توان بی سال چهاردهم - شماره 4 ‏(پیاپی 36) زمستان 1385


جدول‎3‎‏.‏ توصیف موفقیتهای تکواندوکاران برتر زن ایرانی 


6/15 

موفقیت 52 95 45 

جدول 4. ارتباط بین ویژگیهای آنتروپومتریکی،‏ زیستحرکتی و زیستانرژی با موفقیت تکواندوکاران برتر زن ایرانی 

ویژگیها ارتباط بین موفقیت و تعداد 

آنتروپومتریکی 

فیزیولوژیکی 

ضریب 

همبستگی 

سطح معناداری 

نتیجه 

غیرمعنی 



معنی 

معنی 






معنی 

معنی 

معنی 


دار 

/0 084 

0/ 

35 25 

سن دار 

/0 95 

0/ 

011 25 

قد دار 

/0 067 

- 0/ 35 25 وزن دار 

/0 019 

0/ 46 

دار 

/0 001 - 0/ 63 25 BMI 

دار 

/0 20 

- 0/ 26 25 

طول پا دار 

/0 72 

-0/ 

07 25 

طول بالاتنه دار 

/0 60 

0/ 

11 25 

تعادل دار 

/0 60 

0/ 

11 25 

انعطاف دار 

/0 29 

-0/ 

21 25 

انعطاف دار 

/0 00 

-0/ 

67 25 

زمان سرعت دار 

/0 006 -0/ 

53 25 

زمان عکس دار 

/0 002 -0/ 

58 25 

زمان چابکی دار 

/0 57 

-0/ 

11 25 

توان هوازی درصد چربی بدن - 25 

پذیری به جلو 

پذیری به پشت 

هوازی 

العمل 

/0 دار معنی 

00 

0/ 

توان بی 83 25 

بحث و نتیجهگیری 

1. ویژگیهای آنتروپومتریکی و 

موفقیتهای ورزشی 

یافتههای پژوهش حاضر نشان داد میانگین سن 

تکواندوکاران برتر زن ایرانی 21 سال است که این 

مقدار پایینتر از میانگین سن تکواندوکاران برتر زن 

آمریکایی ‏(‏‎25/6‎سال)‏ و بالاتر از میانگین سن 

تکواندوکاران برتر زن چک ‏(‏‎18/5‎سال)‏ است.‏ 

عدم ارتباط بین سن و موفقیت تکواندوکاران برتر 

زن ایرانی شاید به این علت است که درپژوهش 

حاضر دامنۀ سنی محدودی در نظر گرفته شده و 

ممکن است اگر دامنۀ سنی گستردهتری در تحقیق 

منظورمیشدنتایجمتفاوتبود.‏ 

میانگین قد و وزن تکواندوکاران برتر زن ایرانی 

به ترتیب ‎166/6‎سانتیمتر و کیلوگرم است 

که در مقایسه با زنان تکواندوکار چک 

و)‏ زنان تکواندوکار آمریکایی 

سانتیمتر و کیلوگرم)‏ پایینتر 

است.‏ 

ارتباط به دست آمده بین وزن با موفقیت 

168) 

(18) 

57/76 

سانتیمتر و 62/3) (9 

61/4 171/5) 

(9) 

(18) 


یها 

13 


تکواندوکاران ارتباط ضعیف و غیرمعناداری بود که 

با پژوهش هلر همخوانی داشت.‏ با توجه به اینکه 

رقابتهای تکواندو در وزنهای مختلف انجام میشود 

و تکواندوکاران هر ردۀ وزنی از نظر شرایط وزنی 

تقریباً‏ یکسان اند،‏ نتیجۀ به دست آمده منطقی به نظر 

میرسد.‏ 

ارتباط به دست آمده بین قد و طول پا با موفقیت 

تکواندوکاران نیز غیرمعنادار بود که با پژوهشهلر 

(9) همخوانی داشت.‏ در مورد عدم ارتباط بین قد و 

طول پا با موفقیت تکواندوکاران باید گفت اگر چه 

داشتن قد بلند و پاهای کشیده باعث تسلط 

تکواندوکار در اجرای برخی ضربات ‏(مانند ضربات 

نریوچاگی،‏ دولیوچاگی و...)‏ میشود،‏ با این حال 

این ویژگیها تحت تأثیر عوامل دیگری است مانند 

زمان عکسالعمل،‏ سرعت و چابکی فرد و خود به 

تنهایینقشتعیینکنندهایندارد.‏ 

در پژوهش حاضر میانگین درصد چربی بدن 

زنان تکواندوکار برتر 16/8 درصد به دست آمد که 

این مقدار در مقایسه با درصد چربی زنان 

تکواندوکار چک ‏(‏‎15/4‎درصد)‏ و)‏ آمریکا 

بالاتربود.‏ 

ارتباط بهدستآمده بین درصد چربی و موفقیت 

زنان تکواندوکار معکوس و معنادار بود 

چوجی دبلیو (1988) بعد از یک دوره تمرین‎6‎ ماهۀ 

تکواندو کاهش چربی زیرپوستی را گزارش کرده 

است با توجه به اینکه چربی اضافی بدن عامل 

منفی در اجرای ورزشی مناسب شناخته شده است،‏ 

افزایش درصد چربی بدن تکواندوکاران عاملی 

بازدارندهدردستیابیبهاوجاجرایورزشیاست.‏ 

میانگین تکواندوکار به 

دست آمد که با مقدار به دست آمده برای 

تکواندوکاران چک و آمریکا تفاوت 

چندانی نداشت.‏ بین BMI و موفقیت زنان 

تکواندوکار ارتباط معکوس و معناداری به دست 

آمد با توجه به وجود ارتباط معنادار بین 

BMI و درصد چربی بدن با موفقیت تکواندوکاران 

زن برتر ایرانی،‏ میتوان از این دو عامل به عنوان 

شاخص پیشگو در موفقیت تکواندوکاران 

استفاده کرد.‏ بین طول پا و طول دست با موفقیت 

تکواندوکارانارتباطبهدستآمدهمعنادارنبود.‏ 

به طور کلی میتوان گفت در میان وی ژگیهای 

آنتروپومتریکی،‏ تنها و درصد چربی بدن با 

موفقیت تکواندوکاران برتر زن ایرانی ارتباط 

معناداریدارند.‏ 

BMI 

.(r= -./63) 

2. ویژگیهای 

1 

فیزیولوژیکی و موفقیتهای 

ورزشی 

دوریس با مطالعۀ تعادل،‏ 

انعطافپذیری،‏ قدرت عضلۀ چهارسرران و 

استقامت عضلانی مردان و زنان رزمیکار میانسال 

دریافت که در همۀ ردههای سنی و در هر دو جنس 

میانگین شاخصهای اندازهگیری شده از افراد عادی 

بیشتر است مشابه چنین یافتههایی در 

ورزشکاران جوان و مسن سایر رشتههای رزمی نیز 

مشاهده شده است پژوهشهای بسیار کمی به 

تأثیراینعواملبرموفقیتورزشکارانپرداختهاند.‏ 

در میان ویژگیهای زیست حرکتی زمان 

عکسالعمل،‏ زمان سرعت و زمان چابکی با موفقیت 

تکواندوکاران ارتباط معناداری داشتند که این 

ویژگیها هم تحت تأثیر وراثت و هم تحت تأثیر 

تمرین اند.‏ 

دربارۀ زمان عکسالعمل و نقش وراثت و تمرین 

1. Douris 

(2004) 

.(19) 

.(4) 

12) 

.(p


بر آن تحقیقات زیادی انجام شده است.‏ به نظر 

بسیاری از محققان گذشته،‏ زمان عکسالعمل بیشتر 

تحت تأثیر وراثت فرد است و کمتر تحت تأثیر 

تمرین قرارمیگیرد.‏ به نظر آنها زمان حرکت با 

تمرین افزایش می یابد اما زمان عکسالعمل را 

نمیتوان با تمرین پیشرفت داد در مقابل این 

عقیده،‏ موخا رابیت و بنرجی 

معتقدند که تمرین باعث افزایش زمان عکسالعمل 

می شود ‏(‏‎17‎و‎19‎‏).‏ چو جی دبلیو بعد از یک 

دوره تمرین ماهۀ تکواندو مشاهده کرد که زمان 

عکسالعملبعدازمدتیافزایشمییابد(‏‎2‎‏).‏ 

بین زمان عکسالعمل و موفقیت تکواندوکاران 

ارتباطمعکوسومعناداری 

بومبا دربارۀ نقش زمان عکسالعمل در 

ورزشهای رزمی میگوید،‏ شروع بموقع و قوی فن 

مهاجم از حرکت مؤثر حریف جلوگیری میکند و 

ورزشکاران باید بتوانند سریع و با قدرت به حملۀ 

حریفواکنشنشاندهند(‏‎1‎‏).‏ 

با توجه به اینکهسرعت واکنش تکواندوکارانبه 

حملات و فنون حریف در دادن امتیاز به حریف یا 

گرفتن امتیاز از وی نقش مهمی دارد،‏ وجود این 

ارتباط به دست آمده طبیعی به نظر میرسد.‏ اگر چه 

هلر بین زمان عکسالعمل و اجرای رقابتی 

تکواندوکاران زن ارتباط معناداری به دست نیاورد،‏ 

ارتباطمعناداریرابینزمانعکسالعملاندامبالایی 

واجرایرقابتیمردانتکواندوکارگزارشکرد(‏‎9‎‏).‏ 

بینزمانسرعتوموفقیتتکواندوکارانارتباط 

بومبا(‏‎1999‎‏)‏ نیز 

معناداری 

به نقش سرعت در رقابتهای تکواندو در کتاب خود 

اشارهکردهاست(‏‎1‎‏).‏ باتوجهبهاینکهبرخورداریاز 

سرعت بالا در اجرای مؤثر و موفق ضربات تکواندو 

نقش مهمی دارد و مانع از واکنش بموقع حریف 

میشود،‏ این امر موفقیت تکواندوکار در گرفتن 

امتیازازحریفرابهدنبالدارد.‏ سرعت،بیشترعاملی 

ارثی است که کمتر تحت تأثیر تمرین قرار میگیرد 

و نقش مهمی در توان و چابکی ورزشکاران دارد،‏ 

بنابراین میتوان سرعت را یکی از ویژگیهای اساسی 

درگزینشواستعدادیابیتکواندوکارانبهکاربرد.‏ 

بین زمان چابکی و موفقیت ارتباط به دست آمده 

معنادار بود که با توجه به لزوم 

جابهجاییهای سریع و واکنش در مقابل حملات 

حریف میتوان به نقش این عامل مهم در موفقیت 

تکواندوکارنپیبرد.‏ 

سیکوراسکی در پژوهشی دربارۀ 

جودوکاران نخبه،‏ به این نتیجه دست یافت که منبع 

اصلی تأمین انرژی طی مسابقۀ جودو گلیکولیز 

بیهوازیاست(‏‎20‎‏).‏ 

ملهین بعد از یک دوره تمرین تکواندو 

مشاهده کرد که توان بیهوازی به میزان 24 درصد و 

ظرفیت بیهوازی حدود 65/5 درصد افزایش داشته 

است(‏‎16‎‏).‏ 

درپژوهشحاضربالاترینارتباطبهدستآمده،‏ 

بین توان بیهوازی و موفقیت تکواندوکاران بود 

باتوجهبهاینکهبیشترمهارتهایتکواندواز 

ضربات تکراری و به صورت انفجاری و سریع و در 

زمان کوتاه است،‏ دستگاه بیهوازی سهم عمدهای 

در تأمین انرژی مورد نیاز در این رشتۀ ورزشی بر 

عهده دارد.‏ بنابراین،‏ طبیعی است که توان بیهوازی 

باموفقیتتکواندوکارانارتباطنزدیکیداشتهباشد.‏ 

با این حال در پژوهش هلر اگرچه ارتباط به 

) 

1. Mokha 

2. Rabbit & Banerji 

3. Sikorski 

(1998) 

(r= -./67) 

21 

(1987) 

3 

(2001) 

.(r=0/83 

(1989) 

2 

.(8) 

(1988) 

بهدستآمد(‏‎0/53‎‏-‏ =r). 

،(1992) 

1 

6 

(1999) 

بهدستآمد(‏‎0/58‎‏-‏ r= .( 

(1998) 


15 


(1995) 

را 57/57 

دست آمده در میان زنان تکواندوکار معنادار نبود،‏ (14)، 

اما در بین مردان تکواندوکار ارتباط به دست آمده 

معنادارگزارششد(‏r=0/56‎‏).‏ 

ویلی پیتر عامل فیزیولوژیکی مهم در 

اجرای ورزش تکواندو را استقامت هوازی و 

بیهوازی میداند،‏ چرا که به تکواندوکاران کمک 

میکند تا بتوانند در جریان مسابقه یا تورنمنتی که 

مجبورند در آن چندین بار به رقابت بپردازند،‏ 

عملکرد خوبی داشته باشند.‏ اهمیت استقامت 

بیهوازی از آنجاست که باعث میشود 

تکواندوکاران در دورۀ فعالیتهای کوتاه مدت مثل 

انجام یک سلسله حملات یا ضدحملات سریع توان 

مقاومتداشتهباشند(‏‎18‎‏).‏ 

در این پژوهش زنان تکواندوکار برتر 

بر کیلوگرم بر دقیقه)‏ به دست 

آمد که نسبت به زنان تکواندوکار چک 

بیشتر است ‏(‏‎41/6‎میلیلیتر بر کیلوگرم بر دقیقه).‏ 

هونگ در پژوهش خود بیان میدارد که 

تکواندوکاران نه تنها باید متابولیسم بیهوازی به 

همراه توان انفجاری بالایی داشته باشند،‏ بلکه باید از 

استقامت هوازی خیلی خوبی نیز برخوردار باشند.‏ 

وی تکواندوکاران تیم ملی چین را 

میلیلیتر در کیلوگرم در دقیقه و میانگین 

تیم ملی کره را 59/56 میلیلیتر در کیلوگرم 

دردقیقهگزارشکرد(‏‎11‎‏).‏ 

لین توان هوازی مردان تکواندوکار 

تایوانیرا‎49/6‎ میلیلیتربرکیلوگرمبردقیقهبهدست 

آورد در حالی که درونبیک توان 

هوازی مردان تکواندوکار تیم ملی چک 

میلیلیتر بر کیلوگرم بر دقیقه،‏ تیم ملی کره را 59/54 

میلیلیتر بر کیلوگرم بر دقیقه و تیم ملی اسپانیا را 57 

میلیلیتربرکیلوگرمبردقیقهبهدستآورد(‏‎5‎‏).‏ 

در بسیاری از تحقیقات به اهمیت توان بیهوازی 

درموفقیتتکواندوکاراناشارهشدهاست(‏‎16‎و‎15‎‏)‏ 

و نقش دستگاه بیهوازی،‏ مهمتر و حیاتیتر از 

دستگاه هوازی است.‏ ارتباط به دست آمده بین توان 

هوازی و موفقیت تکواندوکاران در پژوهش حاضر 

همانندپژوهشهلر(‏‎9‎‏)‏ معنادارنبود.‏ 

با توجه به نتایج پژوهش حاضر میتوان گفت که 

موفقیت در رشتۀ تکواندو به عوامل زیادی وابسته 

است و تکواندوکاران موفق عموماً‏ ویژگیهای 

آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی برجسته دارند.‏ 

تکواندوکارانموفقلازماستویژگیهایزیررادارا 

باشند:‏ درصدچربیبدنپایین،سرعتبالادراجرای 

سریعوبموقعمهارتها،چابکیعالیدرجابهجاییهای 

سریع و جلوگیری از کسب امتیاز حریف،‏ زمان 

عکسالعمل خوب در واکنش بموقع و مناسب در 

برابر حملات حریف،‏ و سرانجام توان بیهوازی بالا 

برای انجام ضربات و مهارتهای سریع و انفجاری.‏ 

یافتههایپژوهشحاضربیانگراهمیتاینعواملدر 

موفقیت زنان تکواندوکار است که شایسته است 

موردتوجهمربیانوورزشکاراناینرشتهقرارگیرد.‏ 

همچنین پیشنهاد میشود که در استعدادیابی به این 

عواملتوجهنمایند.‏ 

Vo 2max 

Vo 2max 

(1987) 

ایرانی ) 46/2 میلیلیتر 

(1997) 

میانگین Vo 2max 

(2004) 

57/57 

Vo 2max 



منابع 

1. Bompa, T.O. (1999). “Per iodization training for sport”. Champaign, IL: Human Kinetics. P: 210 

2. Cho J.W (1988). “A study on the physical performance in children,” WTF- Taekwondo (Seoul-Korea), 

8(4), Winter 1988, 34-39. 

3. Classene, A.L (1994). “The role of Anthropometric characteristics in modern pentathlon performance in 

female athletes”. Journal of sports science, 12, 13.pp:395. 

4. Douris. P. (2004). “Fitness levels of middle aged martial art practitioner”. Br J Sports Med. 38:143-147. 

5. Drobnic. F, M. Nunez, J. Riera, et al. (1995). “Profile de condition fascia del equipo national de Taekwon- 

Do”. In 8th FIMS European Sports Medicine Congress. Granada, Spain. 

6. Gao, B., Q. Zhao, and B. Liu. (1998). “Measurement and evaluation on body composition and figure of 

taekwondo athlete”. Journal of Xi’an Institute of physical Education. 15, 29-33. (In Chinese) 

7. Gao, B.H. (2001). “Research on the somatotype features of Chinese elite male taekwondo athletes”. Sport 

Science. 21, 58-61 

8. Guilford, J.B. (1958). “A system of psychomotor abilities”. Amer.J.Psycho. 71,164-174. 

9. Heller, J., T. Peric, R. Dlouha, et al. (1998). “Physiological profiles of male and female taekwon-do (ITF) 

black belts”. Sports Science. 16:243-9. 

10. Ho, C.F., J.S. Chiang, & M.J. Tsai. (1998). “The impact of Taekwon-Do on urine lactate, blood urine 

nitrogen and serum creatine kinase”. The essay collection of 1998 International Junior College Coach 

Conference. 

11. Hong, S.L. (1997a). “Research in physiologic biochemistry characteristics of Korean excellent TKD 

athletes”. Beijing: Sports University College News, 20 (1), 22-27. 

12. Hong, S. L. (1997b). “Physiological and biochemical characteristics of excellent Korean contestants of 

Taekwondo”. The Academic Journal of Beijing Physical Education University, 20(1), 22-29. 

13. Kazemi, M. J. Waalen, C. Morgan, et.al. (2006). “Profile of Olympic Taekwondo Competitors”. Journal of 

Sports Science and Medicine CSSI, 114-121 

14. Lin, Z, Chin-M.Cynthia E. Ryder (2004). “The Study of Physiological Factors and Performance in 

Welterweight Taekwondo Athletes”. The sport journal of United States Sports Academy. Vol: 7 number: 

2. (http://www.thesportjournal.org/2004Journal/Vol7-No2/LinRyder.asp) 

15. Markovic, G. and M. Misigoj-Durakovic, and S. Trninic. (2005). “Fitness profile of elite Croatian 

Taekwondo athletes”. Collegium Anthropologic, 29, 93-9. 

16. Melhim, A.F. (2001). “Aerobic and anaerobic power responses to the practice of taekwon-do”. British 

Journal of Sports Medicine. 35(4):231-234. 

17. Mokha. R. (1992). “Effect of training on the reaction time of Indian hockey players”. the journal of sport 

medicine & physical fitness, 152-160. 

18. Pieter, W., Eric Zam1per (1989). “Ustu-Funded Sport Science Research in taekwondo”. Part I. Overview 

of the Oregon Taekwondo project. (http://www.exra.org/TKDpart1.htm) 

19. Rabbith & Baerji, (1989). “Relationship between psychological capacities & success in collage athletics”. 

Journal of sport psychology, 174-186. 

20. Sikorski W, B. Mickiewicz, C. Maole, et al (1987). Structure of the contest and work capacity of the 

judoist. Warsaw: Polish Judo Association Institute of Sports. 

21. Toriola, A.L., S.A. Adeniran, and P.T. Ogunremi. (1987). “Body composition and anthropometric 

characteristics of elite male basketball and volleyball players”. Journal of Sports Medicine. 27, 235-238. 

22. Young D.R., L.J. Appel, S. Jee, et al. (1999). “The effects of aerobic exercise and tai chi on blood pressure 

on older adults”. J Am Geriatr Soc.;47:277–84. 



اثر تمرینات هوازی بر کنترل گلوکز خون،‏ 

آمادگی قلبی - تنفسی و عوامل خطرزای 

مرتبط با بیماریهای قلبی - عروقی در بیماران 

دیابتی خفیف و شدید غیروابسته به انسولین 

* 

دکتر حمید محبی ؛ دانشیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه گیلان 

17 

 

دکتر محمد حسن خزاعی؛ استادیار دانشکده علوم پزشکی دانشگاه فردوسی مشهد 

مهدی اصفهانی؛ کارشناس ارشد تربیت بدنی و علوم ورزشی 




در تحقیق حاضر تغییرات حداکثر اکسیژن مصرفی max) ،(VO 2 گلوکز خون،‏ انسولین پلاسما و نیمرخ لیپدهای 

سرم در دو گروه از بیماران دیابتی نوع 2 پس از 8 هفته تمرین هوازی مقایسه شده است.‏ 24 آزمودنی مرد مبتلا 

به دیابت نوع 2 با میانگین سن 46/9±7/8 سال،‏ قد 165±5/5 سانتیمتر،‏ تودۀ بدن 73/5±12/2 کیلوگرم،‏ و 

حداکثر اکسیژن مصرفی 40/3±6/5 میلیلیتر،‏ کیلوگرم در دقیقه ‏(انحراف معیار ± میانگین)‏ در این مطالعه 

شرکت کردند.‏ آزمودنیها به دو گروه قند خون بالاتر از 180 میلیگرم بر دسیلیتر (HG) و قند خون پایینتر از 

180 میلیگرم بر دسیلیتر (LG) تقسیم شدند.‏ بعد از اندازهگیریهای اولیه،‏ برنامۀ تمرینات به شرح زیر اجرا شد:‏ 

10 دقیقه گرمکردن،‏ 30 دقیقه رکابزدن روی دوچرخه با شدت 60-70 درصد حداکثر ضربان قلب ذخیره،‏ و 

10 دقیقه سردکردن،‏ 3 نوبت در هفته و به مدت 8 هفته.‏ حداکثر اکسیژن مصرفی در 19 آزمودنی موفق در اتمام 

دورۀ تمرینات،‏ به طور معنیداری ‏(در هر دو گروه ( افزایش یافت (0/05>p). غلظت گلوکز خون به طور 

معنیداری در گروه HG کاهش یافت (0/05>p)، اما این کاهش در گروه LG از لحاظ آماری معنیدار نبود.‏ پ س 

از دورۀ تمرینات،‏ در سطوح کلسترول تام ،(TC) لیپوپروتئین کمچگال (LDL) و،‏ 

تریگلیسرید (TG) تغییرات 

معنیداری در هر دو گروه ایجاد نشد.‏ مقدار لیپوپروتئین پرچگال (HDL) در گروه HG افزایش یافت (0/05>p)، 

اما در گروه LG این افزایش معنیدار نبود.‏ وزن بدن،‏ شاخص تودۀ بدن (BMI) و درصد چربی بدن به طور 

معنیداریدرهردوگروهکاهشیافت(‏p

اثر تمرینات هوازی بر کنترل گلوکز خون،‏ آمادگی قلبی - تنفسی و عوامل خطرزای مرتبط با بیماریهای ... 

18 

2 

2 

مقدمه 

دیابت نوع یا دیابت غیروابسته به انسولین 

شایعترین نوع دیابت شیرین است که 

تقریباً‏ درصد کل افراد دیابتی را شامل میشود.‏ 

دیابت نوع اختلالی هتروژنی است که به دو زیر 

گروه عمده تقسیم میشود.‏ در گروه نخست اختلال 

اصلی درسلولهایبتا بهشکلتخریبظرفیتترشح 

انسولین ظاهر میشود و بیماران این گروه اغلب 

لاغرند.‏ در گروه دوم اختلال به صورت تخریب 

حساسیت بافت ‏(عضله یا کبد)‏ به انسولین شروع 

میشود.‏ به طور خاص این بیماران اضافهوزن و 

چربی خون بالایی دارند و مقاومت محیطی به 

انسولین در این افراد مشهود است.‏ در بیماران گروه 

دوم،‏ هدف درمان،‏ به حالت طبیعی درآوردن این 

تغییراتباکاهشوزناست.‏ 

در افراد مبتلا عدم فعالیت بدنی با 

چاقی و نیز با توزیع چربی مرکزی یا شکمی مرتبط 

است (7). عدم شرکت در فعالیت بدنی منظم ممکن 

استدرافزایشمقاومتبهانسولینبهطورمستقیمیا 

از طریق افزایش وزن دخالت داشته باشد.‏ بنابراین با 

افزایش فعالیت بدنی این احتمال وجود دارد تا 

سندرم متابولیک مرتبط با مقاومت به انسولین در 

افراددیابتینوع‎2‎ بهبودیابد.‏ 

عدم فعالیت بدنی با نیمرخ نامطلوب لیپوپروتئین 

سرم در ارتباط است و مقاومت محیطی به 

انسولین را افزایش میدهد این تغییرات عوامل 

خطرزای چاقی،‏ فشار خون بالا،‏ عدم تحمل گلوکز 

دیابت غیروابسته به انسولینT و بیماریهای قلبی-‏ 

عروقی به شمار میآیند ارتباط مقاومت به 

انسولین،‏ هیپرانسولینمی چاقی مرکزی،‏ دیابت 

غیروابسته به انسولین و عوامل خطرزای قلبی-‏ 

عروقی در مطالعات مختلف نشان داده شده است 

‏(‏‎4‎‏)،علیرغمآنکهدرککاملیازسازوکارهایآن 

وجودندارد(‏‎5‎‏).‏ 

مطالعات دربارۀ افراد مبتلا به دیابت شیرین 

نشاندادهاستکنترلگلوکزخون(‏‎6‎‏)،کاهشوزن 

افزایش حساسیت محیطی به بهبود 

نیمرخچربیخون (10،9)، کاهش فشارخون(‏‎11‎‏)،‏ 

و 

تنظیم پلاسمینوژن بازدارنده و 

فیبرینولیز افزایش ظرفیت کار بدنی،‏ افزایش 

حس سلامت و بهبودی بعد از تمرینات بدنی ایجاد 

میشود.‏ 

تحقیقات اندکی آثار مثبت احتمالی و مؤثر 

تمرینات بدنی را در بیماران با شدتهای متفاوت 

دیابت شیرین بررسی کردهاند.‏ بنابراین هدف از 

مطالعۀ حاضر عبارت است از مقایسۀ عوامل آمادگی 

قلبی-‏ تنفسی،‏ غلظت گلوکز و انسولین پلاسما و 

نیمرخ لیپیدهای سرم بعد از 8 هفته تمرین هوازی در 

بیماران دیابتی با شدت خفیف LG) و)‏ شدید 

نوع 2 

6 

انسولین (8)، 

فعالکننده (PAI-1) 

54321 

نوع 2 

،(12) 

،(7) 

.(HG) 

روش تحقیق 

نمونۀاینتحقیقرا‎24‎ مردبادیابتنوع‎2‎ تشکیل 

داده است.‏ آزمودنیها را مرکز تحقیقات دیابت در 

دانشگاه علوم پزشکی مشهد معرفی و انتخاب کرد.‏ 

همۀ آزمودنیها در این تحقیق کمتر از 10 سال سابقۀ 

دیابتداشتندوهیچگونهعوارضمزمنناشیازاین 

بیمارینداشتند.مشخصاتتوصیفیافراددرجدول‎1‎ 

1. Non –Insulin –Dependent Diabetes Mellitus 

2. Peripheral insulin resistance 

3. Central or abdominal fat distribution 

4. Glucose intolerance 

5. Hyperinsulinaemia 

6. Plasminogen activator inhibitor 

، 

4 

3 

به NIDDM 

(1) 

.(2) 

.(3) 

، 

5 

1 

(NIDDM) 

90 

2 


19 


جدول 1. مشخصات فیزیولوژیکی وآنتروپومتریکی آزمودنیها 

LG HG 

ویژگی 44"7/36 

49/7"8/ 

14 

سن 

166/2"4/76 

164/2"6/ 

26 

قد 

75/78"15/06 

71/24"8/ 

7 

وزن 

31/46 "5/54 /87"2/ 84 

41/18"7/55 

/35"5/ 38 

149/9"20/2 

/8"25/ 5 

( 

‏(سال)‏ 



چربی بدن ‏(درصد)‏ 29 

حداکثر اکسیژن مصرفی ‏(میلیلیتر بر کیلوگرم بر دقیقه)‏ 39 

قند خون ‏(میلیگرم بر دسیلیتر 217 

آمده است.‏ قبل از دریافت رضایتنامه،‏ آزمودنیها 

کاملاًباهدفاینمطالعه،خطرات،فوایدوفشارهای 

ناشی از شرکت در این تحقیق آشنا شدند و 

آموزشهای لازم را در ارتباط با روش کار به دو 

صورتشفاهیوکتبیدریافتکردند.‏ 

طرح تحقیق و روش کار را تحصیلات تکمیلی 

دانشکدۀ تربیتبدنی و علوم ورزشی در دانشگاه 

گیلان بررسی و تأیید کرد.‏ همۀ آزمودنیها قبل از 

شرکت در آزمونها و تمرینات ورزشی از نظر 

پزشکی بررسی شدند و تاریخچۀ پزشکی و ورزشی 

قبلی آنان جمعآوری شد.‏ همچنین پرسشنامۀ 

آمادگی شرکت در فعالیت ورزشی را 

تکمیلکردند(‏‎13‎‏).‏ 

آزمودنیها بر اساس مقدار متوسط قند خون 3 ماه 

قبلخود،بهدوگروهباقندخونبالا(‏‎12،HG نفر)‏ و 

قند خون پایین نفر)‏ تقسیم شدند.‏ معیار 

قرارگیریدرگروهHG و LG به ترتیب داشتن قند 

خون بالاتر یا پایینتر از 180 میلیگرم بر دسیلیتر 

بود.‏ پس ازاندازهگیریهایپایه(پی شآزمون)،‏ برنامۀ 

تمرینات ورزشی برای 8 هفته انجام شد.‏ اطلاعات 

تمام آزمودنیها در هفتۀ اول و آخر،‏ قبل و بعد از 

برنامۀ تمرینات ورزشی جمعآوری شد.‏ در طول 

دورۀ اجرای تحقیق 5 آزمودنی (2 آزمودنی از گروه 

HGو‎3‎ آزمودنیازگروهLG‏)‏ بنابهدلایلنامربوط 

بهطرحتحقیق(مثلتغییردربرنامۀشغلیومشکلات 

شخصی)‏ موفق نشدند تمرینات را کامل کنند و در 

آزمون نهایی شرکت کنند.‏ در پایان مطالعه،‏ 

تمرینات و آزمونهای 

آزمودنی 

تحقیقراتکمیلکردند.‏ 

19 

و (LG=9 HG=10) 

1 

اندازهگیریها 

ترکیب بدنی:‏ اندازهگیریهای قد،‏ وزن،‏ محیط 

اندامهاوضخامتچربیزیرپوستی،مطابقروشهای 

اندازهگیری آنتروپومتری استاندارد انجام شد 

شاخص تودۀ بدن از تقسیم وزن برحسب 

کیلوگرم به مربع قد برحسب متر محاسبه شد.‏ مقدار 

چربی بدن آزمودنیهابااستفادهازوزنواندازهگیری 

ضخامتچینپوستیوبااستفادهازمعادلاتپیشگوی 

چندگانۀ دورنینوورمرسلی محاسبهشد(‏‎15‎‏).‏ 

حداکثراکسیژنمصرفی:برایتعیینآمادگیقلبی-‏ 

تنفسی آزمودنیها،‏ با استفاده از آزمون 

یکمایل(‏‎1600‎ متر)‏ راهپیماییبرآوردشد(‏‎16‎‏).‏ 

فشار خون:‏ فشار خون سیستولیک و دیاستولیک 

با استفاده از روشهای استاندارد بالینی اندازهگیری 

.(14) 

4 

2 

(BMI) 

VO 2 max 

1. Physical activity readiness questionnaire 

2. Body Mass Index 

3. Multicomponent prediction equations 

4. Durnin and Womersly 

3 

1 

(PARQ) 

12 

،LG) 



20 

شد.‏ اندازهگیری فشار خون در حالت استراحت و با تحقیق 0/05>p 

فشارسنج اتوماتیک انجام شد.‏ میانگین سه بار 

اندازهگیری فشار خون با فاصلۀ دقیقه،‏ برای 

محاسباتثبتشد.‏ 

لیپیدهای سرم:‏ به منظور تجزیۀ بیوشیمیایی و 

تعیین نیمرخ لیپید سرم ‏(مقدار لیپیدهای سرم)،‏ 

میلیلیتر نمونۀ خون وریدی از آزمودنی پس 

ساعت ناشتا گرفته شد.‏ سرم و گلبولهای قرمزخونبا 

سانتریفوژازهمجداشدندوسرمخونبرایتجزیهو 

اندازهگیری مقدار کلسترول تام،‏ تریگلیسرید،‏ 

لیپوپروتئین سنگین و لیپوپروتئین سبک استفاده شد.‏ 

غلظت کلسترول و تریگلیسرید با روش آنزیمی و 

سطح لیپوپروتئین سنگین با استفادۀ مستقیم از 

تعیین شد.‏ مقدار لیپوپروتئین سبک از مقدار 

کلسترولتام،تریگلیسریدولیپوپروتئینسنگینوبا 

استفادهازمعادلۀ فریدوالد 

برنامۀ تمرینات:‏ تمرینات هوازی بار در هفته 

انجاممیشدکههربارشامل‎30-25‎ دقیقهرکابزدن 

با شدت متوسط 70-60 درصد حداکثر ضربان قلب 

ذخیره،‏ دقیقه گرمکردن و دقیقه 

سردکردن ‏(شامل حرکات کششی)‏ بود.‏ تمرینات 

روی دوچرخۀ ثابت و با کنترل شدت ضربان قلب 

اجرا شد.‏ میزان ضربان قلب پیوسته در طول تمرین 

توسط ضربانسنج الکترونیکی پلار ثبت و میزان 

درک از تلاشنیزهر‎5‎ دقیقه با استفاده ازمقیاس‎1‎ تا 

بورگاندازهگیریشد(‏‎18‎‏).‏ 

10 

از 12 

EZ- 

5 

(17) محاسبهشد.‏ 

3 

15-10 

1 

15-10 

HDL 

20 شمارهای 

روشهای آماری 

تمام اطلاعات در این تحقیق بر اساس میانگین 

انحراف معیار بیان شده است.‏ برای مقایسۀ تفاوتها 

قبلوبعدازتمریندردوگروهLGوHG‏،ازآزمون 

تی غیروابسته استفاده شد.‏ حداقل سطح معنیدار در 

این 

آماری 


SPSS 

1 

2 

2 

در نظر گرفته شد و از نرمافزار 

نیز برای تجزیه و تحلیل اطلاعات 

نتایج تحقیق 

جدول نتایج مقایسۀ تفاوتهای قبل و پس از 

تمرین را در دو گروه HG وLG با توجه به عوامل 

مختلفتحقیقنشانمیدهد.‏ همانگونهکهدرجدول 

می بینید،‏ تمرینات بدنی به افزایش آمادگی بدنی 

به طور 

انجامید و 

درصد و درصد،‏ به ترتیب در گروههای 

افزایشیافت(‏pp)، هر چند هیچ اختلاف معنیداری بین دو گروه 

مشاهده نشد.‏ میانگین وزن بدن درصد و 

درصد،‏ درصد چربی بدن 3/7 درصد و‎5/4‎ درصد و 

شاخص تودۀ بدن 1/6 درصد و 2/1 درصد به ترتیب 

درگروههایHGوLG کاهشیافت(جدول‎2‎‏).‏ 

بعد از تمرینات بدنی فشار خون دیاستولیک و 

سیستولیک در گروه LG به ترتیب 14/3 درصد و 4/ 

بهطورمعنیداریکاهشیافت(‏pp) کاهش 

± 


21 


مشاهده نشد.‏ بعد از برنامۀ ورزشی غلظت انسولین 

پلاسما در گروه HG کاهش و در گروه LG 

افزایش یافت،‏ اما این تغییرات ازنظر آماریمعنیدار 

نبودند.‏ بعد از برنامۀ تمرینی،‏ سطوحLDL،TCو 

TG تغییرات معنیداری را از نظر آماری در هر دو 

گروه نشان ندادند.‏ مقدار افزایش HDL در گروه 

HG معنیدار بود (0/05>p)، اما در گروه LG این 

افزایش معنیدار نبود 

‏(جدول 2). 


درمطالعۀحاضر،‏‎8‎ هفتهتمرینباشدتمتوسط،‏ 

همراه با کاهش وزن،‏ درصد چربی و شاخص تودۀ 

بدن در هر دو گروه اعمال شد.‏ علاوه بر تغییرات در 

ترکیب بدنی بعد از ورزش،‏ کنترل گلسیمی ‏(کنترل 

قند خون)‏ در هر دو گروه تقریباً‏ به یک اندازه بهبود 

یافت.‏ اما در تجزیه و تحلیل دقیقتر،‏ که بررسی 

سطوح قند خون و میزان کمکردن وزن بدن ملاک 

بود،‏ مشخص شد که میزان بهبود کنترل قند خون در 

ارتباط باسطحاولیۀقندخون افراد است.‏ قند خون‎2‎ 

درصد و درصد به ترتیب در گروههای 

کاهش یافت.‏ اثر مفید تمرین بدنی بر 

ترکیببدنوکنترلقندخوندرتحقیقحاضرمشابه 

15/2 

20/ 

LG و HG 

جدول 2: تغییر سطوح آمادگی هوازی،‏ ترکیب 

‏(میلیلیتربرکیلوگرمبردقیقه)‏ 

بدنی،‏ فشار خون،‏ گلوکز خون،‏ 

در گروههای HG و LG 

‏(تعداد ‎9‎نفر)‏ 

انسولین پلاسما و نیمرخ لیپدهای سرم 

گروه HG ‏(تعداد ‎10‎نفر 

گروه ( LG 

قبل از تمرین 

بعد از تمرین قبل از تمرین بعد از تمرین 

44/4"3/1* 

39 /4"5/ 4 46/9"6/8* 

41/2"7/ 

6 

VO 2 max 


70/1"9/5* 

71 /2"8/ 7 74/3"15/4* 

75/8"15/ 

1 

وزن 

درصد چربی بدن 31 

دیاستولیک(میلیمتربر جیوه)‏ 

28/8"2/9* 

29 /9"2/ 8 29/8"5/4* 

/5"5/ 5 

73/0"7/5 

76 /5"6/ 8 71/9"11/3* 

81/3"6/ 

7 

فشارخون 

فشار خون سیستولیک ‏(میلیمتر جیوه)‏ 137 

قند خون ‏(میلیگرم بر دسیلیتر)‏ 133 

‏(میکروواحد بر لیتر)‏ 

122/6"13/5 

135 /3"19/ 7 122/2"11/9* 

/7"10/ 4 

173/5"52/6* 

217/3"34/ 

3 113/1"39/ 

9 /4"35/ 6 

173/0"39/1 

183/6"23/ 

8 168/0"53/ 

4 174 /7"44/ 6 

انسولین 

‏(میلیگرم بر دسیلیتر)‏ 

169/0"60/6 

190/0"29/ 

5 155/7"79/ 

7 180/7"87/ 

4 

TG 


222/3"34/4 

226/5"30/ 

7 200/6"34/ 

6 210/4"46/ 

6 

TC 


42/1"5/5* 

37/9"3/ 

5 41/0"6/ 

6 40/3"5/ 

6 

HDL 


149/3"22/6 

152/9"29/ 

7 123/2"20/ 

8 139/1"40/ 

5 

LDL 

5/46"1/09 

5/92"1/ 

01 4/97"0/ 

63 5/17"0/ 

99 

TC÷ HDL 

مقادیربرحسبمیانگین"انحرافمعیارارائهشدهاست.علامت*(‏p


22 

3) 

مطالعاتی بود که کاهش وزن بدن و کنترل قند 

خونرابعدازدورۀطولانیمدتتمرینباشدتکم 

مایل راهپیمایی در روز برای تا بار در هفته 

برای هفته)‏ و تمرین با شدت متوسط مشاهده 

کردهبودند(‏‎7،8‎‏).‏ 

در واقع تغییرات مثبت در میزان قند خون عمدتاً‏ 

ناشی از آثار تجمعی چندین بار کاهش میزان قند 

خون با هر نوبت ورزش تثبیت میشود به 

طور عمومی،‏ کاهش وزن به طور همزمان با بهبود 

کنترل متابولیکی گزارش شده است به هر حال 

کنترل متابولیکی در تمام بیماران مبتلا 

در پاسخ به تمرین بدنی بهبود نخواهند یافت.‏ 

همچنین مشاهده شده است تمرینات بدنی بدون 

کاهش وزن،‏ بهبودی را در کنترل متابولیکی نشان 

نخواهدداد(‏‎8‎‏).‏ یکیازمحدودیتهادرتحقیقحاضر 

در واقع عدم اندازهگیری در تعیین دقیقتر 

کنترلقندخونبود.‏ 

دیابتنوع‎2‎ باچاقیهمراهاست(‏‎20‎‏).‏ آزمودنیها 

در مطالعۀ حاضر اضافه وزن داشتند و درصد چربی 

بدن آنها در حد خطر متوسط یا شدید برای ابتلا به 

دیابت نوع و بیماری قلبی-‏ عروقی بود.‏ کاهش 

وزن به کاهش قند خون و حساسیت به انسولین 

می انجامد(‏‎4‎‏).‏ بنابراینعقیدهبرایناستکهکاهش 

وزندردرماندیابتنوع‎2‎ اهمیتدارد.‏ 

در مطالعۀ حاضر مشاهده شد که برنامههای 

تمرینی آثار تمرینی خاصی را موجب شدند.‏ در 

انتهای هفته تمرین،‏ آزمودنیها 

درصد و 13/8 درصد،‏ به ترتیب در دو گروه HG و 

افزایش یافت.‏ در مطالعات قبلی نیز نشان داده 

شده که حداکثر اکسی ژن مصرفی بیماران دیابتی نوع 

پاسخ به ورزش منظم افزایش می یابد (6 و)‏ اگر 

این بیماران بتوانند برنامۀ تمرینی خود را ادامه دهند 

آمادگیآنهابهاندازۀافرادسالمبهبودخواهدیافت.‏ 

فشارخوننهایتاًبهمقاومتانسولینمی انجامد 

یکی از سازوکارهایی که هیپرانسولینمی را به 

فشار خون در دیابت نوع 2 مربوط میسازد اثر آن بر 

دستگاه عصبی سمپاتیک و سدیم کلیوی است.‏ 

کاهش فشار خون به دنبال افزایش فعالیت بدنی،‏ به 

طور عمده به بهبود در حساسیت به انسولین مربوط 

میشود که با کاهش هیپرانسولینمی در حالت 

ناشتایی و مستقل از تغییرات وزن است در 

مطالعۀحاضرفشارخونسیستولیکودیاستولیکبه 

طورمعنیداریبهترتیب‎9/4‎ درصدو‎4/6‎ درصددر 

گروهHGو‎15/4‎ درصدو‎14/3‎درصددرگروهLG 

کاهش یافت.‏ سایر مطالعات نیز گزارش کردهاندکه 

تمرینات بدنی بر فشار خون اثرگذار است 

تمریناتمنظمبدنیممکناستفشارخونرابهطور 

میلیمتر جیوه کاهش دهد.‏ اگر فشار 

خون به همین میزان بهبود یابد و به همان حالت باقی 

بماند،‏ احتمالاً‏ به طور معنیداری مرگ ناشی از 

بیماریهای مغزی–عروقی و قلبی–عروقیراکاهش 

خواهدداد(‏‎9،19‎‏).‏ 

افزایش فعالیت بدنی با کاهش در تریگلیسرید 

پلاسما و افزایش در HDL-c همراه است بعد 

از هفته تمرینات بدنی،‏ میانگین غلظت 

تریگلیسرید پلاسما به طور مطلوبی کاهش داشت 

اما از نظر آماری معنیدار نبود.‏ اثر 8 هفته تمرینات بر 

غلظت در معنیدار بود 

درصد)‏ اما در گروه LG معنیدار نبود ‏(‏‎1/7‎درصد).‏ 

ایننتایجبانتایجتحقیقاتقبلیدراینزمینهمطابقت 

دارد آنها مشاهده کرده بودند که برنامۀ 

تمرین هوازی منظم با شدت حدود 50 تا 70 درصد 

از تلاش بیشینه،‏ برای ماه به کاهش غلظت 

تریگلیسرید پلاسمای ناشتایی و افزایش زیرشاخۀ 

.(11) 

.(9 ،19) 

11/1) 

.(10) 

گروه HG 

3 

.(11) 

متوسط -10 8 

HDL-c 

.(7،9،19) 

8 

.(6 ،19) 

به NIDDM 

12/7 

4 

.(7) 

3 

HbA 1C 

VO 2 max 

2 

20 

8 

،LG 

2 در 


23 


40 

HDL-cمی انجامد.‏ 

بهعلاوه،‏ نتایج نشان داد که 8 هفته تمرینات بدنی 

تغییری در غلظت کلسترول سرم ایجاد نکرده و در 

غلظت اثر اندکی داشته است.‏ البته ممکن 

است هفته تمرین بر اجزای ریز آثار 

مفیدی داشته باشد که در تحقیق حاضر اندازهگیری 

نشدهاست.‏ 

اشنایدر و همکارانش در سال در تحقیق 

خود،‏ تقریباً‏ 25 درصد بهبود در میزان تریگلیسرید 

پلاسما مشاهده کردند،‏ اما در تغییری 

مشاهدهنکردند(‏‎6‎‏).‏ 

کروتیوسکایوهمکارانشدرسال‎1995‎ متوجه 

شدند که بهترین پاسخ در افرادی اتفاق میافتد که 

بالاترین غلظت انسولین ناشتایی را دارند 

نتایجیکهتوسطاشنایدروهمکارانشنیزتأییدشده 

بود(‏‎6‎‏).‏ 

بر اساس این یافتهها می توان چنین نتیجهگیری 

کرد که سازوکار تغییرات در چربی پلاسما متعاقب 

ورزش،‏ نخست مربوط به تغییر در مقاومت انسولین 

است.‏ 

همچنین به نظر میرسد برای کسب حداکثر 

فواید بر اساس بهبود میزان چربی در خون،‏ به 

تمرینات با شدت متوسط نیاز است.‏ برای مثال،‏ در 

افراد غیردیابتی تأثیر بر غلظت چربیها با افزایش 

تمرینات بدنی به میزان حداقل مایل در هفته 

افزایشمییابد.‏ مقاومتانسولینبهطورکلیباسطح 

بالای غلظت تریگلیسرید پلاسما و کاهش غلظت 

همراه است تخریب فعالیت 

لیپوپروتئین لیپاز(‏LPL‏)‏ نیز معمولاً‏ با مقاومت 

انسولین همراه است و ورزش احتمالاً‏ با اثر بر فعالیت 

LPL عضلانی و کبدی آثار مفیدی در تریگلیسرید 

و پلاسما ایجاد میکند تغییر در 

به ورود از کبد بهگردش 

خون و پاک شدن آن از محیط گردش خون خواهد 

انجامید.‏ سایر سازوکارهای احتمالی از قبیل افزایش 

انتقالکلسترولنیزممکناستمهمباشد.‏ برخیآثار 

ورزش بر چربیها ممکن است غیرمستقیم باشد و به 

کاهش چربی ناحیۀ شکم مربوط شود.‏ بنابراین 

حرکت اسیدهای چرب آزاد از چربی شکمی به 

سمت کبد کاهش خواهد یافت و تولید 

کبدینیزکاهشمییابد(‏‎22‎‏).‏ 

این تحقیق فواید کاملاً‏ مشخصی را نشان داده 

است،‏ اما مدت مطالعه و اجرای برنامههای تمرینی 

کوتاه بود.‏ مدارک بیشتری نیاز است تا تداوم آثار 

ناشی از ورزش را در مدت طولانیتری تأیید کند و 

بتوان دربارۀ فوایدی که در این مطالعۀ کوتاهمدت 

مشاهدهوحاصلشدقضاوتکرد.‏ 

VLDL 

.(22) 

.(10) 

بیشتر VLDL 

HDL-c 

HDL-c 

فعالیت LPL 

.(21) 

LDL-c 

1984 

میزان LDL-c 

LDL-c 

8 



24 

منابع 

1. Moore, C.E., G.H. Hartung, R.E. Mitchell, C.M. Kappus, and J. Hinderlitter. (1983). “The relationship of 

exercise and diet on high-density lipoprotein cholesterol levels in women”. Metabolism, 32:189-193. 

2. Dolkas, C.B., and J.E. Greenleaf. (1977). “Insulin and glucose responses during bed rest with isotonic and 

isometric exercise”. J. Appl. Physiol. 43:1033-1038. 

3. Modan, M., H. Halkin, and S. Almong. (1985). “Hyperinsulinemia: a link between hypertension, obesity 

and glucose intolerance”. J. Clin. Invest. 75:809-817. 

4. Haffner, S.M., R.A. Valdez, H.P. Hazuda, B.D. Mitchell, P.A. Morales, and M.P. Stern. (1992). 

“Prospective analysis of the insulin resistance syndrome (syndrome X)”. Diabetes. 41:715-722. 

5. Stern, M.P. (1995). “Diabetes and cardiovascular disease: The ‘Common Soil’ Hypothesis”. Diabetes. 

44:369-374. 

6. Schneider, S.H., L.F. Amorosa, A.K. Khachadurian, and N.B. Ruderman. (1984). “Studies on the 

mechanism of improved glucose control during regular exercise in type 2 (non-insulin-dependent) 

diabetes”. Diabetologia. 26:355-360. 

7. Wing, R.R., L.H. Epstein, M. Paternostro-Bayles, A. Kriska, M.P. Nowalk, and W. Gooding. (1988). 

“Exercise in behavioral weight control programme for obese patients with type II diabetes”. Diabetologia. 

31:902-909. 

8. Larsen, J.J.S., F. Dela, M. Kjaer, and H. Galbo. (1977). “The effect of moderate exercise on post prandial 

glucose homeostasis in NIDDM patients”. Diabetologia. 40:447-453. 

9. Lehmann, R., A. Vokac, K. Niedermann, K. Agosti, and G.A. Spinas. (1995). “Loss of abdominal fat and 

improvement of the cardiovascular risk profile by regular moderate exercise training in patients with 

NIDDM”. Diabetologia. 38:1313-1319. 

10. Laws, A., and G.M. Reaven. (1992). “Evidence for an independent relationship between insulin resistance 

and fasting plasma HDL-cholesterol, triglyceride and insulin concentration”. J. Int. Med. 232:25-30. 

11. Rocchini, A.P., V. Katch, A. Schork, and R.P. Kelch. (1987). “Insulin and blood ressure during weight loss 

in obese adolescents”. Hypertension. 10:267-273. 

12. Schneider, S.H., H.C. Kim, A.K. Khachandurian, and N.B. Ruderman. (1998). “Impaired fibrinolytic 

response to exercise in type 2 diabetes: effects of execise and physical training”. Metabolism. 37:924-929. 

13. Harrison, G.G., E.R. Buskirk, J.E. Carter, et al. (1988). Skinfold thickness and measurement technique. 

In: Anthropometric Standardization Reference Manual. T.G. Lohman, A. F. Roche, R. Martorell (Eds.). 

Champaign. IL: Human Kinetics Books. pp. 55-70. 

14. Chisholm, D.M., M.L. Collis, L.L. Kulak, W. Davenport, and N. Gruber. (1975). “Physical activity 

readiness”. Br. Col. Med. J. 17:375-378, 1975. 

15. Durnin, J.V.G.A., J. Womersly. (1974). “Body fat assessed from total body density and its estimation from 

skinfold thickness: measurements on 481 men and aged from 16 to 72 years”. Br. J. Nutr. 32:77-79. 

16. Kline, G.M., J.P. Porcari, R. Hintermeister, P.S. Freedson, (1987). “A. Ward, R.F. McCarron, J. Ross, and 

J.M. Rippe. Estimation of VO 2 max from a one-mile track walk, gender, age, and body weight”. Med. Sci. 

Sports Exerc. 19:253-259. 

17. Friedwald, W.T., R.I. Levy, and D.S. Fredrickson. (1972). “Estimation of the concentration of low-density 

lipoprotein cholesterol in plasma, without the use of the preparative ultracentrifuge”. Clin. Chem. 18:499- 

502. 

18. Borg, G.A.V. (1982). “Psychophysical bases of perceived exertion”. Med. Sci. Sports Exerc. 14:377-381. 

19. Rogers, M.A., C. Yamamoto, D.S. King, J.M. Hagberg, A.A. Ehsani, and J.O. Holloszy. (1988). 

“Improvement in glucose tolerance after 1wk of exercise in patients with mild NIDDM”. Diabetes Care. 

11:613-618. 

20. Wing, R.R. (1989). “Behavioral strategies for weight reduction in obese type II diabetic patients”. Diabetes 

Care. 12:139-144. 

21. Krotkiewski, M., P. Loaroth, K. Manrowoukas, et al. (1995). “Effects of physical training on insulin 

secretion and effectiveness and glucose metaboism in obesity and type 2 diabetes mellitus”. Diabetologia. 

28:881-890. 

22. Van Gaal, L., E. Rillaerts, W. Greten, and I. Deleeuw. (1988). “Relationship of body fat distribution to 

atherogenic risk in NIDDM”. Diabetes Care. 11:103-106. 


یها 


بررسی روش برگزاری مسابقات 25 

مدرسه قهرمان از دیدگاه کارشناسان،‏ 

مدیران مدارس،‏ و مربیان استانهای 

* 

موفق و ناموفق 



 

 

** 

داریوش خواجوی؛عضو هیأت علمی دانشگاه اراک 

دکتر مجید کاشف؛ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید رجایی 


این مقاله،‏ حاصل نتایج طرحی پژوهشی و ملی است.‏ هدف آن عبارت است از بررسی و تجزیه و تحلیل روش 

برگزاری مسابقات مدرسۀ قهرمان از دید کارشناسان،‏ مدیران مدارس،‏ و مربیان تیمهای استان 

موفق و 

ناموفق.‏ این تحقیق از نوع توصیفی است و به شکل میدانی اجرا شده است.‏ برای گردآوری اطلاعات پرسشنامۀ 

محققساخته به کار رفته 

است.‏ پ س از آنکه رواییِ‏ پرسشنامه را 4 نفر از متخصصان رشتۀ تربیت بدنی تأیید 

کردند،‏ پایایی آن با روش آلفای کرونباخ،‏ 0/9 محاسبه شد.‏ نمونهگیری به روش خوشهای و به طور تصادفی 

انجام شد.‏ حجم نمونۀ آماری معلمان تربیتبدنی زن و مرد استانهای موفق بر اساس جدول مورگان 381 نفر،‏ 

حجم نمونۀ آماری مدیران مرد و زن مدارس این استانها نیز 381 نفر،‏ حجم نمونۀ آماری معلمان تربیتبدنی زن 

و مرد استانهای ناموفق 375 نفر،‏ و حجم نمونۀ آماری مدیران مرد و زن مدارس این استانها نیز 375 نفر برآورد 

شد.‏ برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و آمار استنباطی ‏(کروسکال والیس،‏ آزمون U- منویتنیوخی 

،2 درسطح ≤ 0/01 (p استفادهشد.‏ 

نتایج تحقیق نشان داد که از دید آزمودنیها،‏ طرح مدرسۀ قهرمان در توسعۀ ورزش مدارس و افزایش 

دانشآموزان تحت پوشش،‏ در فراهم نمودن زمینۀ رشد و شکوفایی استعدادهای ورزشی دانشآموزان تحت 

پوشش،‏ در استفاده از ظرفیتهای خالی امکانات مدارس در تربیتبدنی و ورزش،‏ و در ایجاد زمینۀ مناسبتر در 

مدارس برای فعالیت بیشتر معلمان تربیتبدنی و ورزش تأثیر معنیداری داشته است.‏ همچنین،‏ نتایج تحقیق 

نشان داد که از دید آزمودنیها،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ نسبت به روش سنتی برگزاری مسابقات،‏ برتری معنیداری 

داشته است.‏ بنابراین،‏ براساس یافتههای تحقیق حاضر،‏ ادامۀ طرح مدرسۀ قهرمان و گسترش آن در مدارس 

کشور ضروری به نظر میرسد.‏ 

واژگان کلیدی:‏ توسعۀ ورزش مدارس،‏ روش سنتی مسابقات،‏ مدرسۀ قهرمان 

** E-mail: d-khajavi@araku.ac.ir 

* این تحقیق با حمایت مالی معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش انجام شده است.‏ 


یمل 

بررسی روش برگزاری مسابقات مدرسه قهرمان از دیدگاه کارشناسان،‏ مدیران مدارس،‏ و ... 

26 

، 

1 

2 

مقدمه 

یکی از بخشهای مهم،‏ مؤثر و جداییناپذیر 

برنامههای تربیتبدنی و ورزش مدارس،‏ مسابقات و 

رقابتهای ورزشی است.‏ کاشف معتقد است:‏ 

‏«مسابقات ورزشی یکی از ابزارهای بسیار جذاب و 

مورد اقبال چشمگیر جوانان،‏ نوجوانان،‏ و نونهالان 

است و آثار زیادی در بالندگی روحی و ارضای 

نیازهاوتمایلاتطبیعیورشدوارتقایاستعدادهای 

ورزشی و جسمانی آنان دارد.‏ همچنین،‏ مسابقات،‏ 

مناسبترینمکانوسهلترینابزارشناختوکشف 

استعدادهای ورزشی و توسعۀ ورزش قهرمانی و 

تشکیل تیمهای دانشآموزی است.‏ توجه جدی 

و ریشهای به مسابقات ورزشی دانشآموزان در 

سطوح مختلف،‏ ضمن ارتقای ورزش و تربیتبدنی 

در آموزش و پرورش،‏ زمینۀ مناسبی را برای 

پایگاههای قهرمانی فدراسیونهای ورزشی نیز مهیا و 

ایجادمینماید»‏ (9). 

یکی از اقدامات معاونت تربیتبدنی و تندرستی 

وزارت آموزش و پرورش برای ارتقای ورزش 

قهرمانی در مدارس،‏ کشف استعدادهای ورزشی 

مدارس و نیز همسوشدن با اهداف،‏ قوانین و مقررات 

و تشکیلات فدراسیون بینالمللی ورزش مدارس،‏ 

پیشنهاد طرح مدرسۀ قهرمان است.‏ طرح مدرسۀ 

قهرمان را میتوان اولین تحول جدی در ساختار و 

چارچوب مسابقات ورزشی مدارس کشور تلقی 

کرد،‏ زیرا با تعریف و اجرای این طرح،‏ مسابقات 

آموزشگاههای کشور از شکل سنتی خود ‏(مسابقات 

منتخب مدارس)‏ خارج و همسو با اهداف و 

تشکیلات فدراسیون بینالمللی ورزش مدارس 

اصلاح شد.‏ در این طرح،‏ به جای رقابت بینمنتخبها،‏ 

رقابت بین دانشآموزان برتر ‏(در مسابقات انفرادی)‏ 

و مدارس برترِ‏ هر مرحله ‏(در مسابقات تیمی)‏ انجام 

میشود تا جایی که نهایتاً‏ مدرسه یا دانشآموزی که 

به مقام قهرمانی کشور دست یابد،‏ به عنوان نماینده،‏ 

در مسابقات بینالمللی زیر نظر فدراسیون بینالمللی 

ورزشمدارس(‏ISF‏)‏ بهرقابتمی پردازد.‏ 

مطالعات تطبیقی در زمینۀ برگزاری مسابقات 

ورزشیمدارسِسایرکشورهایدنیانشانمیدهددر 

این کشورها تشک ُّلهایی غیردولتی ولی تحت 

حمایت،‏ هدایت،‏ و نظارت دولت،‏ مسئولیتِ‏ 

برنامهریزی،‏ سازماندهی،‏ برگزاری،‏ و نظارت بر 

رویدادهای ورزشی دانشآموزان را بر عهده دارند.‏ 

در کشور استرالیا انجمن ورزش مدارس ابتدایی 

ویکتوریا وظیفۀ برنامهریزی و اجرای مسابقات 

ورزشی در مقطع ابتدایی را بر عهده دارد و در 

هندوستان اجرای مسابقات بر عهدۀ انجمنی به نام 

انجمن ورزش آموزشگاهی مومبای است.‏ در 

ایالات متحدۀ امریکا مسابقات بیشتر به شکل ایالتی 

برگزار میشوند.‏ هیئت ایالتی آموزش و پرورش 

مسئول سیاستگزاری مسابقات آموزشگاهی است.‏ از 

جمله انجمنهای ایالتی فعال در زمینۀ تربیت بدنی،‏ 

انجمن بینمدرسهایایالت آریزونا استکهمسئول 

برگزاری مسابقات آموزشگاههای این ایالت است 

و،‏ 

در بررسی پیشینۀ پژوهش در داخل و خارج 

کشور،‏ تلاش برای یافتن تحقیقات انجام شده دربارۀ 

چارچوب و ساختار مسابقات ورزشی،‏ بویژه 

مسابقات آموزشگاهی،‏ بینتیجه بود.‏ تحقیقات 

داخلی انجام شده در زمینۀ تربیتبدنی و ورزش 

مدارس،‏ بیشتر به ‏«بررسی نحوۀ اجرای درس 

4 

3 

5 

.(17 

16،15،14،13،12) 

1. International Schools Sports Federation 

2. Victorian Primary Schools Sports 

3. Mumbai Schools Sports Association 

4. State Board of Education 

5. Arizona Interscholastic Association 


نای 

شدان 

27 


(4) 

تربیتبدنی در مدارس...»‏ و ‏«بررسی وضعیت 

درس تربیتبدنی در مدارس...»‏ پرداختهاند و به 

طور ضمنی و بسیار جزیی،‏ مسابقات را نیز مطالعه 

کرده اند.‏ با جستجو در سایتهای علمی و مجلههای 

علمی ورزشی برای یافتن پژوهشهای انجام شده در 

زمینۀ مسابقات دانشآموزی در سایر کشورها نیز،‏ 

محقق نتوانست به سوابق مورد نیاز دست یابد.‏ هر 

چند به نظر میرسد در مدارس این کشورها،‏ 

مسابقات ورزشی به شکلهای مختلف برگزار 


در تحقیقات داخلی،‏ به مؤلفههای مرتبط با 

مسابقات ورزشی مانندحجم بخشنامههای ابلاغشده 

دربارۀ مسابقات،‏ زمان صرفشده برای تدارک و 

برگزاری مسابقات،‏ و تأثیر مسابقات بر پیشرفت 

تحصیلی دانشآموزان بیشتر پرداخته شده است.‏ 

پیروی ناروجی(‏‎1376‎‏)‏ در ‏«بررسی وضعیت درس 

تربیتبدنی در مدارس...»‏ نشان میدهد که 

درصد دبیران ورزش،‏‎50‎ تا‎100‎ درصدوقتخودرا 

صرف تدارکات و برگزاری مسابقات میکنند و 

یک چهارم بخشنامههای صادر شده از سوی 

تربیتبدنی آموزش و پرورش،‏ در مورد مسابقات 

است سجادی نیز در ‏«بررسی نحوۀ 

اجرای درس تربیتبدنی در مدارس متوسطۀ نظام 

جدید مناطق ‎19‎گانۀ تهران»‏ اظهار میکند که 46/2 

درصد وقت معلمان تربیتبدنی صرف آمادهسازی 

تیمها جهت شرکت در مسابقات میشود 

همچنین،‏ نتایج تحقیق در زمینۀ ورزش دانشگاهی 

نشان میدهد که در بین فعالیتهای مرتبط با 

تربیتبدنی و ورزش،‏ برنامههای مسابقات ورزشی 

دراولویتاست،درحالیکهدانشجویان،برنامههای 

ورزشی تفریحی و همگانی را اولویت برنامههای 

تربیتبدنیدانشگاههاانتخابکردهاند(‏‎1‎‏).‏ 

همچنین مرور و بررسی پیشینۀ تحقیق نشان 

میدهد که ساختار و چارچوب مسابقات ورزشیِ‏ 

دانشآموزان به جز تغییراتی جزیی همچون ایجاد 

ردههای سنی و عدم شرکت دوسالهها در مسابقات 

آموزشگاهها،‏ بدون تغییر باقی مانده است.‏ کاشف 

در ‏«بررسی و شناخت اثرات طرح ایجاد 

ردههایسنیوعدمشرکتدانشآموزاندوسالهدر 

مسابقات آموزشگاهها بر کیفیت تحصیلی 

دانشآموزان»‏ به این دو تغییر پرداخته است.‏ نتایج 

تحقیق وی نشان میدهد که درصد 

آزمودنیهای تحقیق،‏ تأثیر مسابقات ورزشی را بر 

کیفیت تحصیلی مثبت ارزیابی کردهاند و 

درصد آنها ‏(در حد زیاد و خیلی زیاد)‏ مسابقات 

ورزشی را انگیزه ای در پیشرفت تحصیلی 

آموزان میدانند.‏ وی در این تحقیق که تنها 

تحقیقی است که ساختار و چارچوب مسابقات 

دانشآموزی را مطالعه کرده است،‏ اظهار میکند 

که درصد کارشناسان و متخصصان 

تربیتبدنی کشور،‏ مخالف حذف محدودیت سنی 

دانشآموزان شرکتکننده در مسابقات هستند.‏ با 

وجود،‏ درصد آنها اظهار داشتهاند که 

عدم شرکت دوسالهها در مسابقات ورزشی،‏ روی 

دانشآموزان محروم از مسابقات،‏ تأثیر منفی 

میگذارد.‏ به علاوه،‏‎53/23‎ درصد ازاین آزمودنیها،‏ 

تأثیر اِعمال شرایط سنی را بر دانشآموزان محروم از 

مسابقاتمنفیمیدانند(‏‎9‎‏).‏ 

نتایجِ‏ تحقیق مذکور و تحقیقات مشابه،‏ مؤید 

موارد زیر است:‏ الف)‏ اهمیت مسابقات در 

تربیتبدنی و ورزش دانشآموزی،‏ ب)‏ عدم تغییر و 

اصلاح در چارچوب و ساختارِ‏ مسابقات یا تغییرات 

جزیی،‏ ناموفق و مقطعی،‏ و ج)‏ نبود تحقیق علمی در 

زمینۀ مسابقات ورزشی آموزشگاهها بویژه در زمینۀ 

70/6 

80/7 

58/08 

74/21 

(1372) 

84 

.(4) 

(2) 

(1377) 

.(2) 


یها 

یها 


28 

.3 

.1 

چارچوبوساختارِمسابقات.‏ 

شیوۀ برگزاری مسابقات آموزشگاهها تا سال 

بدون تغییر باقی ماند و به همان روش سنتی 

برگزار گردید.‏ طبق اظهارات فدراسیون ورزش 

مدارس جمهوری اسلامی ایران:‏ ‏«در سال 

معاونت تربیتبدنی و تندرستی وزارت آموزش و 

پرورش در بدو تأسیس،‏ با توجه به نقش و کارکرد 

مسابقات ورزشی و با درک دقیق اهمیت مسابقات و 

رقابتهای دانشآموزان،‏ اقدام به تأسیس و ایجاد 

فدراسیون ورزش مدارس جمهوری اسلامی ایران 

نمود و کلیۀ مسابقات و فعالیتهای مربوط را به عنوان 

بخشی از وظایف این فدراسیون و توسعه و گسترش 

فرهنگ مسابقات ورزشی را به عنوان یکی از 

برنامه مهم معاونت تلقی کرد و بر تشکیل ستاد 

مسابقاتدرسال‎82‎ وبرنامه جدیدونوین(طرح 

مدرسۀ قهرمان)‏ تأکید نمود»‏ و طرح 

مدرسۀ قهرمان را این فدراسیون تدوین و برای اولین 

باردرتابستانسال‎1382‎ اجراکرد.‏ 

تا قبل از تدوین،‏ ابلاغ و اجرای این طرح،‏ 

مسابقات آموزشگاهی به شکل منتخب برگزار 

میشد.‏ طبق این روش که در این مقاله روش سنتی 

نامیدهمیشود،‏ مسابقات مدارسدرسطوحمختلف،‏ 

به ترتیب به صورت منتخب مدرسه،‏ منتخب بخش،‏ 

منتخب شهرستان،‏ منتخب استان و منتخب کشور 

‏(تیم ملی دانشآموزان)‏ برگزار میشد.‏ در حالی که 

در طرح مدرسۀ قهرمان،‏ به جای رقابت بین منتخبها،‏ 

رقابت بین دانشآموزان برتر(در مسابقات انفرادی)‏ 

و مدارس برتر هر مرحله ‏(در مسابقات تیمی)‏ انجام 

میشود تا جایی که در نهایت،‏ مدرسه یا 

دانشآموزی که به مقام قهرمانی کشور دست یابد،‏ 

به عنوان نماینده،‏ در مسابقات بینالمللی زیر نظر 

فدراسیون بینالمللی ورزش مدارس با مدارس یا 

دانشآموزانِ‏ قهرمان سایر کشورها به رقابت خواهد 

پرداخت.‏ 

اهداف عمدۀ طرح مدرسۀ قهرمان عبارتند از:‏ 

توسعۀ ورزش در مدارس کشور،‏ 2. فراهم نمودن 

زمینۀ رشد و شکوفایی استعدادهای ورزشی 

دانشآموزان،‏ استفادۀ بهینه از ظرفیتهای خالی و 

امکانات موجود در مدارس،‏ ایجاد منابع جدید 

برای تربیتبدنی از طریق مدیران و انجمن اولیا و 

مربیان،‏ ایجاد بستر مناسب جهت حضور و 

مشارکت والدین دانشآموزان و همچنین انجمن 

اولیای مدرسه و سایر مسئولان ذیربط،‏ 6. ایجادزمینه 

و شرایط مناسبتر در مدارس جهت فعالیت بیشتر 

معلمان تربیت بدنی و ورزش،‏ 

در هزینههای برگزاری مسابقات دانشآموزی،‏ 

افزایش تعداد دانشآموزان تحت پوشش وزارت 

آموزش و پرورش کشور،‏ و انتخاب تیمهای 

ورزشی دانشآموزی برتر و منتخب مدارس کشور،‏ 

جهت حضور قویتر و اثربخشتر در مسابقاتِ‏ 

فدراسیونبینالمللیورزشدانشآموزان(‏‎7‎‏).‏ 

حال،‏ با توجه به اهمیت مسابقات ورزشی 

آموزشگاهها و نیز نخستین تجربۀ فدراسیون ورزش 

مدارس جمهوری اسلامی ایران در اجرای این طرح 

و برگزاری اولین دورۀ این مسابقات در تابستان سال 

این مقاله به بررسی و ارزیابی این روشِ‏ 

برگزاری مسابقات از دید کارشناسان تربیتبدنی،‏ 

مدیران مدارس و مربیان تیمهای شرکتکننده در 

اینمسابقاتپرداختهاست.‏ 

7. صرفجویی 

.9 

.4 

.5 

.8 

،1382 

روششناسی 

روشتحقیق 

این تحقیق از نوع توصیفی است که در آن،‏ 

دیدگاههای مدیران مدارس،‏ معلمان و مربیان 

1382 

.(2 

7) ص،‏ 1 

1382 


29 


تربیتبدنی،وکارشناسانتربیتبدنیآموزشگاههای 

کشور دربارۀ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ به روش میدانی 

مطالعهوبررسیشدهاست.‏ 

جامعهونمونۀآماری 

جامعۀ آماری تحقیق عبارت اند از کلیۀ مدیران 

مدارس کشور در سه مقطع تحصیلی،‏ کلیۀ معلمان 

تربیتبدنی و ورزش آموزشگاهها و کارشناسان 

تربیتبدنی سازمانها و مدیریتهای آموزشوپرورش 

استانهایی که در اولین دورۀ این مسابقات موفق و 

ناموفقبودهاند.‏ 

تعداد آموزشگاههای این استانها بر اساس آمار 

برآورد شد.‏ برای تعیین استانهای موفق و 

ناموفق،‏ از مقیاس ترتیبی یا رتبهای استفاده شد.‏ 

براساس نتایج به دست آمده در اولین دورۀ مسابقات 

مدرسۀ قهرمان،‏ استانهایی که بر حسب مقامهای 

کسبشده بالاترین رتبه را دارا بودند استانهای موفق 

انتخاب شدند که استانهای تهران،‏ شهرستانهای 

تهران،‏ فارس،‏ خوزستان،‏ خراسان،‏ و اصفهان را در 

برمیگرفت.‏ برخی استانها در تمامی مسابقاتِ‏ 

رشتههای مختلف هیچ مقام اول تا ششمی را کسب 

نکرده بودند،‏ مانند استانهای بوشهر،‏ کردستان،‏ 

سمنان،هرمزگان،وایلامکهاستانهایناموفقبودند.‏ 

حجم جامعۀ آماری معلمان تربیتبدنی زن و مرد 

استانهای موفق نفر و حجم جامعۀ آماری 

مدیران مرد و زن مدارس استانهای موفق 

نفر بود.‏ حجم جامعۀ آماریمعلمان تربیتبدنیزنو 

مرد در استانهای ناموفق نفر و حجم جامعۀ 

مدیران این استانها نفر برآورد شده است.‏ 

نمونهگیری،‏ به روش خوشهای تصادفی انجام شد.‏ 

حجم نمونۀ آماری معلمان تربیتبدنی زن و مرد 

استانهای موفق بر اساس جدول مورگان 

نفربرآوردشدوحجمنمونهآماریمدیرانمردوزن 

مدارس این استانها نیز نفر بود.‏ حجم نمونۀ 

آماری معلمان تربیتبدنی زن و مرد استانهای 

غیرموفق بر اساس جدول مورگان نفر برآورد 

شد و حجم نمونۀ آماری مدیران مرد و زن مدارس 

ایناستانهانیز‎375‎ نفربود.‏ 

375 

381 

ابزارگردآوریاطلاعات 

ابزارهای گردآوری اطلاعات،‏ مصاحبه 

منظور آشنایی اولیه با کلیات طرح)،‏ بررسی اسناد و 

نتایج مسابقات منظور رتبهبندی و تعیین استانهای 

موفق و غیرموفق)،‏ مطالعات کتابخانهای منظور 

تدوین مبانی نظری و یافتن پیشینۀ پژوهش)،‏ و 

پرسشنامۀمحققساخته(‏ هب منظورآزمودنفرضیههای 

تحقیق)‏ بودند.‏ 

مهمترینواصلیترینابزار،پرسشنامۀ‎44‎ مادهای 

بود.‏ این ابزار براساس مقیاس درجهای لیکرت 

ساخته شد.‏ روایی محتوایی پرسشنامه را نفر از 

متخصصان تربیتبدنی تأیید کردند.‏ پرسشنامۀ نهایی 

در دو بخش مشخصات فردی (8 سؤال)‏ و سؤالهای 

تخصصی سؤال)‏ تنظیم شد.‏ بخش مشخصات 

فردی پرسشنامه شامل موارد زیر بود:‏ سؤال 

بازپاسخ و بسته بود.‏ سؤالهای تخصصی نیز 

عبارت بودند از 35 سؤال بسته و 1 سؤال بازپاسخ به 

شرحزیر:‏ 3 سؤالمربوطبهتأثیرطرحمدرسۀقهرمان 

بر توسعۀ ورزش در مدارس کشور،‏ 3 سؤال مربوط 

به فراهم نمودن زمینۀ رشد و شکوفایی استعدادهای 

ورزشی دانشآموزان،‏ سؤال مربوط به استفادۀ 

بهینه از ظرفیتهای خالی و امکانات موجود در 

مدارس،‏ سؤال مربوط به ایجاد منابع جدید برای 

تربیتبدنی از طریق مدیران و انجمن اولیا و مربیان و 

ایجاد بستر مناسب جهت حضور و مشارکت والدین 

) هب 

4 

4 

) هب 

5 

2 

) هب 

36) 

4 سؤال 

6 

نیز 44598 

381 ،(11) 

44598 

11076 

نیز 11067 

سال 1382 


تجه 

یها 

یها 

یها 


30 

دانشآموزان و انجمن اولیای مدرسه و...،‏ سؤال 3 

مربوط به ایجاد زمینه و شرایط مناسبتر در مدارس 

فعالیت بیشتر معلمان تربیتبدنی و ورزش،‏ 3 

سؤال مربوط به صرفهجویی در هزینه برگزاری 

مسابقات دانشآموزی،‏ سؤال مربوط به انتخاب 

تیمهای ورزشی دانشآموزی برتر،‏ مربوط 

به مقایسۀ طرحمدرسۀقهرمانباروشسنتی،‏‎3‎ سؤال 

مربوطبه ارزیابیکلیاتنظریطرح،‏‎3‎ سؤالمربوط 

بهشیوۀاجرایطرح،‏‎2‎ سؤالمربوطبهتعییناولویت 

مزایا و معایب طرح،‏ و سؤال باز مربوط به طرح 

نظر(ها)وپیشنهاد(های)مکمل.‏ سپ ازتهیۀپرسشنامه 

و تعیین روایی سؤالها و ارتباط آنها با فرضیهها،‏ برای 

پایاسازی،‏ در اختیار‎20‎ نفر از متخصصان،‏ معلمان و 

کارشناسان قرار گرفت که پس از محاسبۀ آماری،‏ 

پایایی آن به دست آمد.‏ این محاسبه،‏ با روش 

آماریآلفایکرونباخانجامگردید.‏ 

5 سؤال 

2 

1 

0/9 

روشجمعآوریاطلاعات 

پس از تنظیم و تدوین پرسشنامۀ نهایی،‏ 

پرسشنامهدربینمعلمانمردوزندراستانهایموفق،‏ 

پرسشنامه در بین مدیران مرد و زن در استانهای 

موفق،‏ پرسشنامه در بین معلمان مرد و زن 

استانهایناموفق،و‎375‎ پرسشنامهدربینمدیرانمرد 

و زن در استانهای ناموفق به صورت حضوری توزیع 

شد.‏ پرسشنامه توزیعشده در استان مورد 

تحقیق،پ ساز‎2‎ ماهجمعآوریشدند.‏ 

381 

11 

375 

381 

روشهایآماریمورداستفاده 

برای دستهبندی و تنظیم دادهها و نیز استخراج 

پاسخسؤالهاوفرضیه تحقیق،ازدوروشآماری 

توصیفی و استنباطی استفاده شد.‏ از آمار توصیفی در 

محاسبۀ درصدها و نسبتها،‏ رسم جدول،‏ تنظیم 

نمودارها،‏ و...‏ استفاده شد.‏ برای تحلیل و استنباط و 

استخراج نتایج نهایی و پاسخ فرضیات نیز از آمار 

استنباطی و آزمونهای کروسکال والیس و 

منویتنی و مجذور کای یا خی دو(‏ در سطح 

استفاده شد.‏ نرمافزار مورد استفاده جهت 

محاسباتآماری،‏SPSS ویرایش‎11‎ بود.‏ 

-U 

(χ 

2 

p ≤ 0/01 

یافتههایتحقیق 

از 

درصد)‏ نفر مجموع،‏ در نفر 

آزمودنیهای این پژوهش،‏ زن و درصد)‏ 

نفر از آزمودنیها درصد)‏ مرد نیز به سؤال جنسیت پاسخ ندادند.‏ فراوانی آزمودنیها 

در استان خراسان 266 نفر (17/1 درصد)،‏ هرمزگان 

نفر 

درصد)،‏ کردستان نفر درصد)،‏ شهر تهران 

نفر درصد)،‏ بوشهر نفر 

درصد)،‏ نفر نفر (8 درصد)،‏ خوزستان‎117‎ 

درصد)،‏ شهرستانهای 

نفر درصد)،‏ سمنان نفر 

درصد)،‏ و فارس نفر تهران درصد)‏ بود.‏ 

نشان 

و همان طور که اطلاعات جدولهای میدهد،‏ از دیدگاه آزمودنیها در استانهای موفق و 

ناموفق،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در توسعۀ ورزش 

مدارس و افزایش دانشآموزان تحت پوشش،‏ تأثیر 

درصد 

معنیداری داشته است 

درصد 

و موفق استانهای آزمودنیهای آزمودنیهای استانهای ناموفق،‏ در این باره نظر موافق 

و کاملاً‏ موافق داشتند.‏ به علاوه،‏ طرحمدرسۀ قهرمان 

در فراهم نمودن زمینۀ رشد و شکوفایی استعدادهای 

ورزشی دانشآموزان تحت پوشش،‏ از دیدگاه 

آزمودنیها،‏ تأثیر معنیداری داشته 

بر اساس نتایج آمار توصیفی،‏‎63‎ درصد آزمودنیهای 

45/6) 

53/8) 837 

0/6) 

12/5) 

195 

(8/5 درصد)،‏ 

نفر (7/5 

3/8) 

2 

59 

1 

9/5) 

ایلام 132 

4/5) 

69/5 .(α=0/000) 

83/7 

است (0/000=α). 

709 

بودند.‏ 9 

15/6) 242 

147 

8/9) 139 

اصفهان 125 

70 

4/1) 63 


یها 

یها 

31 


استانهای موفق و 62/5 درصد آزمودنیهای استانهای 

ناموفق،باایننظرموافقوکاملاًموافقهستند.‏ 

آزمودنیهای تحقیق همچنین بیان کردند که طرح 

مدرسۀ قهرمان،‏ در استفاده از ظرفیتهایِ‏ خالیِ‏ 

امکاناتِ‏ مدارس برای تربیتبدنی و ورزش،‏ تأثیر 

درصد 

معنیداری داشته است 

آزمودنیهای استانهای موفق و درصد 

آزمودنیهای استانهای ناموفق،‏ در این باره،‏ نظرموافق 

و کاملاً‏ موافق دارند.‏ دربارۀ تأثیر طرح مدرسۀ 

قهرمان در ایجاد منابع جدید،‏ نتایج تحقیق نشان 

میدهد که از دیدگاه آزمودنیهای تحقیق در 

استانهای موفق و غیرموفق،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در 

ایجاد منابع جدید تربیتبدنی از طریق مدیران 

مدارس و انجمن اولیا و مربیان،‏ تأثیر معنیداری 

درصد آزمودنیهای 

داشته است 


ناموفق،باایننظر،موافقوکاملاًموافقهستند.‏ 

نتایج تحقیق همچنین نشان میدهد که از دیدگاه 

آزمودنیهای تحقیق در استانهای موفق و ناموفق،‏ 

طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در ایجاد زمینۀ مناسبتر در 

مدارس برای فعالیت بیشتر معلمان تربیتبدنی و 

ورزش،‏ تأثیر معنیداری داشته است بر 

اساس نتایج آمار توصیفی،‏‎79/5‎ درصد آزمودنیهای 


ناموفق،‏ در این باره،‏ نظر موافق و کاملاً‏ موافق 

داشتهاند.‏ براساس دیدگاه آزمودنیها در استانهای 

موفق،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در صرفهجویی در 

هزینههای برگزاری مسابقات دانشآموزی در 

سطوح مختلف،‏ تأثیر معنیداری نداشته است 

.(α=0/000) 

72/1 .(α=0/000) 

66/1 

68/3 .(α=0/000) 

جدول 1. میزان موافقت یا مخالفت آزمودنیهای تحقیق در استانهای موفق و 

نقشهای مختلف طرح مدرسۀ قهرمان 

ناموفق 

موافق 

‏(درصد)‏ 

با تأثیر طرح مدرسه قهرمان بر 

نمیدانم 


مخالف 


ردیف 

نقش یا تأثیر طرح مدرسۀ قهرمان بر:‏ 

استانهای موفق 

استانهایناموفق 


استانهایناموفق 


ناموفق استانهای 

5/9 

14/ 

6 10/ 

4 15/ 

8 83/ 

5 69/ 

5 

پوشش توسع 1 3/2 

5/ 

5 34/ 

3 31/ 

4 62/ 

5 63/ 

00 

آموزان فراهم 2 6/9 

10/ 

8 27 17/ 

1 66/ 

1 72/ 

1 

اس 

7/6 

10/ 

9 19/ 

7 20/ 

8 72/ 

8 68/ 

3 

ایجاد 

3/6 

5/ 

8 9 14/ 

7 87/ 

5 79/ 5 

16/8 

15/ 

8 33/ 

5 37/ 

3 49/ 

7 46/ 

6 صرف ی 9 

14/1 

40/ 

8 15/ 

8 24/ 

1 38/ 

1 35/ 1 

13/1 

11/ 

9 47/ 

3 40/ 

4 39/ 

7 / 7 

5 

7 

ۀورزشدرمدارسکشوروافزایشدانشآموزانتحت 

نمودنزمینۀرشدوشکوفاییاستعدادهایورزشیدانش 

خالی و امکانات موجود در مدارس 

تفادۀ بهینه از ظرفیت 3 منابعجدیدتربیتبدنیازطریق مدیران و انجمن اولیا و مربیان 

4 ایجادزمینهوشرایطمناسبتردرمدارسجهت فعالیت بیشتر معلمان 

تربیتبدنی و ورزش 

برگزاری مسابقات دانشآموز 

هجویی در هزینه انتخابتیمهایورزشیدانشآموزی برتر و منتخب مدارس کشور،‏ 

جهت حضور قویتر و اثربخشتر در مسابقاتِ‏ بینالمللی 

47 

برتری طرح مدرسۀ قهرمان بر روش سنتی برگزاری مسابقات 8 71 

رضایت از کلیات طرح ‏(طرح نظری)‏ مدرسۀ قهرمان 9 72 

رضایت از نحوۀ برگزاری ‏(شیوۀاجرای)‏ طرح مدرسۀ قهرمان 10 2/9 

4/ 

4 22/ 

7 24/ 

2 77/ 

4 / 4 

2/6 

4/ 

00 17/ 

4 23/ 

9 79/ 

9 / 1 



32 

شکل 1. میانگین درصد موافقت یا مخالفت آزمودنیهای تحقیق در استانهای موفق و ناموفق با تأثیر و نقش طرح 

مدرسه قهرمان بر جنبههای مختلف ورزش مدارس 

.(α=0/001) 

با این وجود،‏ نتایج آمار توصیفی نشان 

درصد آزمودنیهای استانهای 

میدهد که نظر در 

قهرمان مدرسۀ طرح تأثیر دربارۀ موفق صرفهجوییِ‏ هزینههای برگزاری مسابقات،‏ موافق و 

کاملاًموافقاست.‏ درعوض،ازدیدگاهآزمودنیهای 

تحقیق در استانهای ناموفق،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در 

مسابقات 

برگزاری هزینههای در صرفهجویی دانشآموزی در سطوح مختلف،‏ تأثیر معنیداری 

درصد آزمودنیهای 

داشته است 

استانهای ناموفق،‏ در این باره،‏ نظر موافق و کاملاً‏ 

موافقدارند.‏ 

دیدگاه 

از که میدهد نشان تحقیق نتایج آزمودنیهای تحقیق در استانهای موفق و ناموفق،‏ 

طرح مدرسۀ قهرمان،‏ در انتخاب بهتر تیمهای 

تأثیر 

مسابقات،‏ به اعزام برای دانشآموزی نتایج آمار 

معنیداری داشته است درصد 

توصیفی حاکی از آن است که درصد 

و موفق استانهای آزمودنیهای آزمودنیهای استانهای ناموفق،‏ در این باره،‏ نظرموافق 

وکاملاًموافقدارند.‏ همچنین،براساسنتایجتحقیق،‏ 

طبق دیدگاه آزمودنیها،‏ طرح مدرسۀ قهرمان،‏ نسبت 

به روش سنتی برگزاری مسابقات،‏ برتری معنیداری 

داشته است بر اساس نتایج آمار 

توصیفی،‏ 47/7 درصد آزمودنیهای استانهای موفق و 

درصد آزمودنیهای استانهای ناموفق،‏ در این 

باره،نظرموافقوکاملاًموافقداشتند.‏ 

همچنین،‏ میزان رضایت جامعۀ آماری استانهای 

موفقوناموفق،باکلیتطرحِ(نظریِ)‏ مدرسۀقهرمان 

معنیدار بوده است در کل،‏ 

درصد آزمودنیهای استانهای موفق و درصد 


و کاملاً‏ موافق داشتند.‏ نتایج تحقیق نشان میدهد،‏ 

رضایتِ‏ جوامع آماری استانهای موفق و ناموفق،‏ از 

نحوۀ برگزاریِ‏ ‏(شیوۀ اجرایِ)‏ مسابقات مدرسۀ 

قهرمانمعنیداربودهاست(‏α=0/000‎‏).‏ 72/1 درصد 

آزمودنیهای استانهای موفق و درصد 


وکاملاًموافقداشتند.‏ 

71/4 

77/4 

79/9 

.(α=0/000) 

.(α=0/000) 

39/7 

.(α=0/000) 

35/1 

38/1 

46/9 

49/7 .(α=0/001) 


یها 

33 


جدول 2. نتایج تحلیل آماری فرضیههای تحقیق 

درجۀ نتیجۀآزمون 

آزادی فرض صفر 

فرضیه یا هدف 

رد شد 

000 ۀورزشدرمدارسکشوروافزایشتعداددانشآموزانتحت 

رد شد 

000 نمودنزمینۀرشد و شکوفایی استعدادهای ورزشی دانش 

رد شد 

000 ۀ بهینه از ظرفیتهای خالی و امکانات موجود در مدارس 

3 رد شد 

0 000 8 ایجاد منابع جدید تربیتبدنی از طریق مدیران و انجمن اولیا و مربیان 4 ایجاد زمینه و شرایط مناسبتر در مدارس جهت فعالیت بیشتر معلمان 

تربیتبدنی و ورزش 

برگزاری مسابقات دانشآموز 

ی در هزینه انتخاب تیمهای ورزشی دانشآموزی برتر و منتخب مدارس کشور،‏ 

جهت حضور قویتر و اثربخشتر در مسابقاتِ‏ بینالمللی 

رد شد 

0 000 8 برتری طرح مدرسۀ قهرمان بر روش سنتی برگزاری مسابقات 8 رد شد 

0 000 8 رضایت از کلیات طرح ‏(نظری)‏ مدرسۀ قهرمان 9 رد شد 

0 000 8 رضایت از نحوۀ برگزاری ‏(شیوۀ اجرای)‏ طرح مدرسۀ قهرمان 10 مقدار 

P 

0/ 

8 

پوشش توسع 1 ردیف 

0/ 

8 

آموزان فراهم 2 0/ 

8 

استفاد / 

/0 رد شد 

000 8 

/ 000 رد شد 

6 صرف جوی ی 0 8 

/0 رد شد 

000 8 

/ 

/ 

/ 

5 

7 

بر اساس نتایج حاصل از تحقیق بین 

دیدگاههای آزمودنیهای استانهای موفق و ناموفق،‏ 

تفاوت معنیداری وجود دارد مقایسۀ 

میانگین نظرات دو جامعۀ آماری نشان میدهد 

آزمودنیهای استانهای موفق نسبت به 

آزمودنیهای استانهای ناموفق رضایت 

بیشتریداشتهاند.‏ 

‏(جدول 3)، 

.(α=0/000) 

،(3/88) 

(1/51) 

جدول‎3‎‏.‏ نتایج آزمون آماری – U منویتنی 

تعداد میانگین 

3/8813 

2660 

استانهای موفق 1/51 

2776 

استانهای ناموفق سطح 

معنیداری 

0/000 

همچنین،براساسنتایجحاصلازتحقیق(جدول 

بین دیدگاههای سه گروه آزمودنیهای استانهای 

موفق ‏(مدیران مدارس،‏ معلمان،‏ و کارشناسان)،‏ 

تفاوت معنیداری وجود دارد مقایسۀ 

میانگین نظرات سه گروه نشان میدهد مدیران در 

مقایسه با معلمان و کارشناسان،‏ از طرح مدرسۀ 

قهرمانرضایتبیشتریداشتهاند.‏ 

جدول‎4‎‏.‏ نتایج آزمون آماری کروسکال والیس 


بدنی 

بدنی 

تعداد 

میانگین 

رتبه 

1269/99 

1373 

معلم تربیت 1306/61 

207 

کارشناس تربیت 1412/01 

1080 

مدیر مدرسه سطح 


0/000 

به علاوه،‏ بر اساس نتایج حاصل از تحقیق،‏ بین 

دیدگاههای سه گروه آزمودنیهای استانهای ناموفق 

‏(مدیران مدارس،‏ معلمان،‏ و کارشناسان)،‏ تفاوت 

معنیداری وجود ندارد (0/327=α). مقایسۀ میانگین 

نظرات سه گروه نشان میدهد مدیران استانهای 

ناموفق نیز همانند مدیران استانهای موفق،‏ در مقایسه 

با معلمان و کارشناسان،‏ از طرح مدرسۀ قهرمان،‏ 

رضایتبیشتریداشتهاند.‏ 

جدول‎5‎‏.‏ نتایج آزمون آماری کروسکال والیس 


بدنی 

تعداد 

میانگین 

رتبه 

1388/65 

1232 

معلم تربیت 1302/31 

134 

کارشناس تربیتبدنی 1410 1410 

مدیر مدرسه سطح 


0/327 

.(α=0/000) 

،(4 



34 

بحثونتیجهگیری 

همانگونه که پیشتر گفتیم،‏ مطالعات تطبیقی در 

زمینۀ برگزاری مسابقات ورزشی مدارسِ‏ سایر 

کشورهای دنیا نشان میدهد که تشک ُّلهای غیردولتی 

ولی تحت حمایت،‏ هدایت،‏ و نظارت دولت،‏ 

مسئولیتِ‏ برنامهریزی،‏ سازماندهی،‏ برگزاری،‏ و 

نظارت بر رویدادهای ورزشی دانشآموزان را بر 

عهده دارند.‏ این تشک ُّلها،‏ در چارچوب قوانین و 

مقرراتفدراسیونبینالمللیورزشمدارس(‏ISF‏)،‏ 

به فعالیت مشغول اند.‏ بنا به اظهارات معاونت تربیت 

بدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش:‏ ‏«کشور 

ما نیز در سال به عضویت این فدراسیون در 

آمد.‏ معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت 

آموزش و پرورش،‏ در حال حاضر با بیش از 

میلیون دانشآموز در ورزش قهرمانی و سابقۀ 

چند دوره حضور در این رقابتها،‏ سعی در 

تقویت تشکیلات فدراسیون ورزش مدارس و 

حضور گستردهتر در رقابتهای بینالمللی 

ورزش دانشآموزان دارد»‏ یکی از اقدامات 

معاونت تربیتبدنی و تندرستی وزارت آموزش و 

پرورش برای همسوشدن با اهداف،‏ قوانین و 

مقررات و تشکیلات فدراسیون بینالمللی ورزش 

مدارس،‏ پیشنهاد طرح مدرسۀ قهرمان است.‏ تحقیقِ‏ 

حاضر،‏ میزان دستیابی به اهداف از پیش تعیین و 

تعریف شدۀ طرح مدرسۀ قهرمان را بررسی کرده 

است و اولین تحقیق دربارۀ فرایند،اهداف،ونقش 

این طرح در مسابقات آموزشگاههای کشور 

است.‏ 

با نگاهی اجمالی به یافتههای تحقیق،‏ طرح 

مدرسۀ قهرمان را میتوان طرحی موفق ارزیابی 

کرد.‏ این طرح توانسته است باعث توسعۀ ورزش 

مدارس و افزایش دانشآموزان تحت پوشش 

شود.‏ تأثیر این طرح در توسعۀ ورزش و افزایش 

دانشآموزان تحت پوشش،‏ با تأثیر طرح حذف 

دوسالهها مغایر است.‏ در طرح حذفِ‏ دوسالهها،‏ 

دانش آموزانی که به هر دلیلی در مقطعی از تحصیل 

مردود میشدند،‏ از شرکت در مسابقات ورزشی 

محروم بودند و در نتیجه،‏ تعداد دانشآموزان 

شرکتکننده در مسابقات ورزشی مدارس کاهش 

مییافت.‏ کاشف (1372)، به تأثیر منفی طرح حذف 

دوسالهها بر دانشآموزان محروم از مسابقات اشاره 

میکند(‏‎9‎‏).‏ 

نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که طرح 

مدرسۀ قهرمان،‏ زمینههای رشد و شکوفایی 

استعدادهای ورزشی دانشآموزان را فراهم 

میسازد.‏ در این طرح،‏ دانشآموز اطمینان دارد که 

در صورت موفقیت،‏ حتماً‏ در مراحل بالاتر حضور 

خواهد یافت و درگیر مسائل حاشیهای انتخابات تیم 

منتخب نخواهد شد و این،‏ انگیزۀ دانشآموز را برای 

تلاش و پیشرفت بیشتر بالاترمیبرد.‏ ازآنجاکهطرح 

حذف دوسالهها با تأثیر منفی بر دانشآموزان 

مردودی،‏ میتوانست انگیزۀ برخی قهرمانان ورزشی 

را کاهش دهد و باعث حذف آنها از چرخۀ قهرمانی 

شود،‏ با نتایج طرح مدرسۀ قهرمان مغایر و مخالف 

است.‏ 

همچنین،نتایجحاصلازاینتحقیقنشانمیدهد 

که طرح مدرسۀ قهرمان باعث استفاده از ظرفیتهای 

خالی امکانات مدارس در تربیتبدنی و ورزش 

می شود.‏ دلیل این امر را میتوان در تلاشِ‏ بیشترِ‏ معلم 

ورزشبهعنوانمربیتیمهایورزشیمدرسهومدیر 

مدرسه به عنوان سرپرست تیمها،‏ برای استفادۀ بهینه 

از وسایل،‏ تجهیزات و فضاهای ورزشی موجود و 

استفادۀحداکثراززماندانست.‏ 

(9) 

2 

.(10) 

1378 


35 


براساس نتایج این تحقیق،‏ طرح مدرسۀ قهرمان 

میتواند از طریق مدیران مدارس و انجمن اولیا و 

مربیان،‏ منابع جدیدی را برای تربیتبدنی و 

ورزش مدارس فراهم کند.‏ پیشتر،‏ ذوالاکتاف 

در تحقیقی مقایسهای بین ورزش ایران و 

بریتانیا،‏ بر ضرورت فعالسازی بخش مردمی در 

نیز 

ورزش تأکید کرده است 

بر ضرورت استفاده از امکانات بخش خصوصی در 

برگزاری مسابقات دانشگاهی تأکیدکرده 

از دیدگاه آزمودنیهای این تحقیق،‏ طرح مدرسۀ 

قهرمان در تحقّق این هدف مؤثر است زیرا آشنایی 

بیشتر مدیران مدارس،‏ انجمن اولیا و مربیان و والدین 

دانشآموزان با ورزش و مسابقات ورزشی،‏ میتواند 

حمایت و مشارکت آنها را در مسابقات و تخصیص 

اعتبار به تربیتبدنی و ورزش بیشتر کند.‏ با مشارکت 

مدیران،‏ انجمن اولیا و مربیان و والدین دانشآموزان 

در مسابقات ورزشی،‏ همگی تلاش خواهند کرد 

امکانات و تجهیزات بیشتری را به ورزش اختصاص 

دهند و برای تقویت تیمهای ورزشی خود به دنبال 

استفاده از اماکن و تسهیلات خارج از مدرسه 

باشند.‏ 

یکی از تلاشهای مسئولان ستادی تربیت بدنی و 

ورزش آموزشگاههای کشور در سالهای اخیر،‏ 

افزایش انگیزۀ معلمان تربیتبدنی و ورزش به منظور 

افزایش بهرهوری بوده است.‏ طرح مدرسۀ قهرمان 

در افزایش انگیزۀ معلمان تربیتبدنی و ورزش 

موفق بوده است.‏ شفیعزاده در تحقیق 

خود اظهار میکند که در نظامهای تعلیم و تربیت،‏ 

همواره شیوههایی اتخاذ شده تا رشد انگیزه را در 

افراد تقویت کنند در این مجموعه روشها،‏ 

بهرهگیری از رقابتهای سالم به منظور ظهور 

استعدادها و شکوفایی خلاقیت افراد،‏ از جایگاه 

والاییبرخورداراست(‏‎5‎‏).‏ ازآنجاکهبراساسطرح 

مدرسۀ قهرمان،‏ معلمان تربیت بدنی و ورزشِ‏ هر 

مدرسه باید مربی آن مدرسه در مسابقات باشد و 

درصورت صعودِ‏ تیم مدرسه به مرحلۀ بالاتر،‏ معلم 

ورزش همچنان تیم خود را همراهی خواهد کرد،‏ 

انگیزۀ معلمان تربیتبدنی و ورزش برای فعالیت 

بیشتر،‏ کسب نتیجۀ بهتر و در نتیجه حضور در مراحل 

بالاتر بویژه مسابقات بینالمللی بیش از پیش شده 

است.‏ 

طرح مدرسۀ قهرمان تا حدودی باعث 

صرفهجویی در هزینهها میشود.‏ در طرح مدرسۀ 

قهرمان به دلیل جذب منابع مالی خارج از مدرسه و 

کمکهای مالی اولیای مدرسه در برگزاری مسابقات،‏ 

در هزینههای مالی تربیتبدنی صرفهجویی میشود.‏ 

به علاوه،‏ چون تیم قهرمان از یک مدرسه و شهر به 

مسابقات استانی،‏ منطقهای،‏ کشوری و بینالمللی 

اعزام میشود و بازیکنان همگی به طورمتمرکز و در 

یک شهر به تمرین و آمادهسازی میپردازند،‏ در 

بسیاری از هزینههای مربوط به رفت و آمد بازیکنان 

به شهر محل تمرینات،‏ تشکیل اردوهای شبانهروزی 

پرهزینهونظایرآنصرفهجوییمیشود.‏ 

علاوهبرنتایجذکرشده،آزمودنیهایاینتحقیق،‏ 

طرح مدرسۀ قهرمان را در انتخاب بهتر تیمهای برتر 

دانشآموزی،‏ مؤثر دانستند و آن را نسبت به روش 

سنتی برگزاری مسابقات برتر ارزیابی کردهاند.‏ 

همچنین،‏ آزمودنیها،‏ هم کلیت طرحِ‏ ‏(نظری)‏ و هم 

نحوۀ برگزاریِ‏ ‏(شیوۀ اجرایِ)‏ مسابقات مدرسۀ 

قهرمانرامطلوبتشخیصدادند.‏ 

در نهایت،‏ طرح مدرسۀ قهرمان را در دستیابی به 

اهداف از پیش تعریف و تعیینشدۀ خود میتوان 

طرحی موفق ارزیابی کرد.‏ اجرای این طرح در 

سالهای آتی،‏ علاوه بر ایجاد تعامل و هماهنگی با 

.(3) صابونچی (1380) 

است (6). 

(1382) 

. ... 

(1380) 



36 

ساختار و تشکیلات فدراسیون بینالمللی ورزش 

مدارس برای شرکت دانشآموزانِ‏ ایرانی در 

برنامهها و فعالیتهای این فدراسیون،‏ زمینه را برای 

مشارکت فعالمسئولانمدارسدربرنامههایتربیت 

بدنی و ورزش،‏ تلاش مضاعف معلمان تربیتبدنی و 

ورزش مدارس،‏ و فعالیتِ‏ بخشهای مردمی و 

خصوصی و درنتیجۀ آن،‏ کاهش تصدی دولت در 

برنامههای تربیتبدنی و ورزش مدارس مهیا و آماده 

خواهدکرد.‏ 


37 


.1 

.2 

منابع 

اسدی دستجردی،‏ حسن.‏ (1380). ‏«نیازسنجی و نظرسنجی از دانشجویان در خصوص فعالیتهای تربیتبدنی و ورزش 

دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور»،‏ خلاصۀ مقالات دومین کنگرۀ علمی-‏ ورزشی دانشگاههای آسیا،‏ ادارۀ کل 

تربیتبدنی وزارت علوم،‏ تحقیقات و فناوری،‏ ص‎7‎‏-‏ 8. 

پیروی ناروجی،‏ عباسعلی.‏ (1376). بررسی وضعیت درس تربیتبدنی مدارس غیرانتفاعی پسرانۀ شهر مشهد در سال تحصیلی 

1374-75، پایاننامۀ کارشناسیارشد،‏ 

ذوالاکتاف،‏ وحید.‏ (1380). ضرورت ‏«فعالسازی بخش مردمی در ورزش:‏ مقایسهای بین ایران و بریتانیا»،‏ خلاصۀ مقالات 

دومین کنگرۀ علمی-‏ ورزشی دانشگاههای آسیا،‏ ادارۀ کل تربیت بدنی وزارت علوم،‏ تحقیقات و فناوری،‏ ص 91- 92. 

سجادی،‏ نصراللّه.‏ (1377). بررسی نحوۀ اجرای درس تربیت بدنی در مدارس متوسطۀ نظام جدید مناطق گانۀ تهران،‏ 

پایاننامۀ کارشناسی ارشد،‏ دانشگاه تهران،‏ ص - 65 66 و - 112 126. 

شفیعزاده،‏ علی.‏ (1382)، مجموعه مقالات چهارمین همایش علمی تربیتبدنی و تندرستی مدارس،‏ معاونت تربیتبدنی و 

تندرستی وزارت آموزش و پرورش،‏ ص‎380-369‎‏.‏ 

صابونچی،‏ رضا.‏ (1380). ‏«بررسی ورزش دانشگاههای کشور و ارائۀ راهکارهایی جهت ارتقای سطح آن از دیدگاه 

دانشجویان ورزشکار تعدادی از دانشگاههای تهران»،‏ خلاصۀ مقالات دومین کنگرۀ علمی-‏ ورزشی دانشگاههای آسیا،‏ ادارۀ 

کل تربیتبدنی وزارت علوم،‏ تحقیقات و فناوری،‏ ص 113- 114. 

فدراسیون ورزش مدارس جمهوری اسلامی دستورالعمل برگزاری مسابقات ورزشی دانشآموزان مدارس 

کشور،‏ معاونت تربیتبدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش،‏ ص - 1 2. 

کاشف،‏ مجید،‏ سیدجلال نقویالحسینی،‏ و عباس بنیان.‏ (1382). بررسی وضعیت ورزش صبحگاهی از دیدگاه منتخبی از 

معلمان تربیتبدنی و مسئولان مدارس و ارائۀ راهکار مناسب،‏ معاونت تربیتبدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش 

دفتر تحقیقات و 

کاشف،‏ مجید.‏ (1372). بررسی و شناخت آثار طرح ایجاد ردههای سنی و عدم شرکت دانشآموزان دوساله در مسابقات 

آموزشگاهها بر کیفیت تحصیلی دانشآموزان،‏ ادارۀ کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش.‏ 

ورزش و ارزش.‏ (1380). آشنایی با فدراسیون بینالمللی ورزش مدارس،‏ معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت آموزش و 

پرورش،‏ 

19 

دانشگاه تهران،‏ ص 42 و - 53 54. 

ایران.‏ (1382). 

توسعه،‏ ص - 17 .18 

11. Flavian Udinsky, Steven, J. Osterlind, Samuel, W. Lynch. (1981). Evaluation Resource Handbook, 

Gathering, Analysing, Reporting Data, Edits Publishers, San Diego CA. 97107. From "Krejess, R.V. and 

Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities, Educational and Psychological 

Measurement. (30): 607-610." 

12. http://www.ncpublicschools. org/curriculum/health/athletic/index.html. 

13. www.ncisaa.org/Default.htm. 

14. www.region15.org/mins/Health.Info/Sports_Rules.Pdf. 

15. http://www.vpssa.org.au/Policies%20page.html# 

16. http://www.hkssf.org.hk/sec/circular/0405%20team. 

17. http://bghs.dvusd.org/index.html. 

.39 

159) ص ،( 

.3 

.4 

.5 

.6 

.7 

.8 

.9 

.10 



38 

سفید 



 

39 

مقایسۀ عملکرد تیمهای لیگ برتر فوتبال 

ایران در بازیهای داخل و خارج خانه 

دکتر نادر رهنما؛ 

* 

استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 

حمیدرضا صادقی پور؛ کارشناس ارشد تربیت بدنی دانشگاه اصفهان 

دکتر عفت بمبئی چی؛ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 




هدف از این تحقیق عبارت است از بررسی تأثیر بازیهای خانگی بر عملکرد تیمهای حاضر در لیگ برتر فوتبال 

ایران در مسابقات سال 84-83. به این منظور اطلاعات مربوط به تعداد برد،‏ مساوی،‏ باخت،‏ تعداد گل زده و 

خورده،‏ کارتهای زرد و قرمز و تعداد امتیازات کسبشده توسط 16 تیم حاضر در بازیهای خانگی و خارج از 

خانه از طریق وب سایت www.soccerway.com و کتاب لیگ فوتبال 84-83 در یک نگاه کسب شده و با 

استفاده از آمار استنباطی و t تست تحلیل و تجزیه شده است.‏ نتایج تحقیق نشاندهندۀ تأثیر مثبت عملکرد تیمها 

در مسابقات خانگی بوده،‏ به طوری که تعداد برد در بازیهای خانگی به طور معنیداری بیشتر از بازیهای خارج 

خانه بوده (0/05> p، =t)، /3 69 تعداد باخت در بازیهای خارج خانه بیشتر از بازیهای خانگی بوده (0/05 

(t= 4/30 ،p < 0/05) همچنینتعدادگلزدهدربازیهایخانگیبهطورمعنیداریبیشتربودهاست ،(t = -5/ 96 

و نیز در بازیهای خانگی تعداد گل خوردۀ کمتری مشاهده شد (0/05 

میدهد که تعداد امتیاز کسب شده در بازیهای خانگی بیشتر از بازیهای خارج خانه بوده و تفاوت معنیدار است 

p < 0/05 ) 

، 5/18 = t ). اما بین تعداد مساوی به دست آمده و نیز تعداد کارتهای زرد و قرمز در بازیهای خانگی 

و بازیهای خارج خانه تفاوت معنیداری مشاهده نشد (05/ > 0 p ). در مجموع درصد امتیازات مربوط به فواید 

بازی خانگی بیشتر از بازیهای خارج خانه بوده است (53/4 درصد در برابر 35/9 درصد).‏ نتایج این تحقیق 

نشاندهندۀ عمکرد بهتر تیمها در بازیهای خانگی است.‏ 

واژگان کلیدی:‏ بازی خانگی،‏ فوتبال،‏ برد،‏ باخت 

مقدمه N.rahnama@livjm.ac.uk. * E-mail: 

قالببازیهایخانگیوبازیهایخارجخانهبهرقابت 

فوتبال از جمله پرطرفدارترین رشتههای ورزشی میپردازند.‏ دراینمیان،بازیهایخانگیدرعملکرد 

در دنیاست.‏ در اکثر کشورهای جهان این رشتۀ تیمها نقش مهمی دارند و این امر از طریق بررسی 

ورزشی در قالب لیگهای برتر و به صورت رفت و تیمهایی که در بازیهای خانگی،‏ موفقتر از بازیهای 

برگشت انجام می شود و تیمهای حاضر در آن در خارجخانهعملمیکنندبهوضوحقابلتأملاست 


مقایسه عملکرد تیمها ی لیگ برتر فوتبال ایران در بازیهای داخل و خارج خانه 

40 

1 

.(10) 

این پدیده دررشتههای تیمی بخصوص فوتبال 

اثبات شده است.‏ اما،‏ در بازیهای انفرادی تحقیق 

نشده،‏ گرچه اجرای خانگی بهتر بازیکنان تنیس 

فرانسویواسپانیایی،بیانکنندۀاینمهماست(‏‎4‎‏).‏ 

پدیدۀ بازی خانگی و فواید آن از جمله 

موضوعات تحقیقی مهم است که در کشورهای 

خارجی بخصوص آمریکا،‏ انگلیس و استرالیا به طور 

گستردهبهآنپرداختهشدهاست.‏ 

امروزه بخش عمدهای از رسانههای تخصصی 

فوتبال به فواید و مزیتهای بازی خانگی پرداختهاند 

(7). کورنیا و کارون فواید بازی خانگی را 

این گونه تعریف کردهاند:‏ ‏«حالتی که در آن تیمهای 

حاضر در مسابقاتی که به صورت متعادل ‏(رفت و 

برگشت)‏ انجام میشود بیش از درصد بازیهای 

50 

(1992) 

خودرامیبرند»‏ (10). 

2 

اولین مطالعه را،‏ به صورت منظم و مدون دربارۀ 

تأثیر بازیهای خانگی بر عملکرد تیمهای ورزشی،‏ 

شوارتزوبارسکی ‏(‏‎1977‎‏)انجامدادند.آنهاگزارشهای 

معتبری در زمینۀ فواید بازی خانگی در رشتههای 

هاکی،‏ بیسبال و بسکتبال تدوین کردند 

سپس تحقیقات در این زمینه و در رشتههای مختلف 

ورزشی به طور گستردهای ادامه یافت.‏ برای مثال،‏ 

فوتبال جام جهانی ‏(براون و 

لیگهای فوتبال انگلستان،آمریکا و اروپا ‏(پولارد،‏ 

‎2005‎؛ پولارد،‏ ‏(‏‎10‎و‎12‎‏)،‏ و هاکی ‏(آگنیو،‏ 

در سایر کشورها نیز تحقیقاتی در این 

زمینهصورتگرفتهاست.‏ 

هرچندوجودآثارمثبتبازیخانگیبرعملکرد 

بهتر تیمهای ورزشی روشن شده است،‏ دلایل آن و 

چگونگی اثر این پدیده به خوبی روشن نیست 

بسیاری از محققان در تحقیقات خود عوامل مختلفی 

را گزارش کردهاند که از جملۀ آنها می توان به 

قدرت و نفوذ بالا،‏ ناداوری،‏ حمایت تماشاگر،‏ و 

آشنایی با شرایط و موقعیت بازی اشاره کرد ‏(بورنت 

و هیلدیچ،‏ ‎1993‎؛ کلارک و نورمن،‏ ‎1995‎؛ نویل و 

و‎8‎ 

همکاران،‏‎2002‎؛ 

پولارد ‏(‏‎2002‎‏)تعداد‎37‎تیمدررشتههایبیسبال،‏ 

بسکتبال و هاکی روی یخ در آمریکای شمالی را 

بررسی کرد و متوجه شد که آنها در بازیهای خانگی 

عملکرد بهتری داشتند و عملکرد آنها در نتیجۀ سفر 

به ورزشگاه جدید به طورمعنیداری کمتر میشود 

(13). هر چند اثر مثبت بازی خانگی به خوبی اثبات 

شده است،‏ توماس و همکاران تحقیقی 

کهدرلیگبرترفوتبالانگلستانانجامدادندگزارش 

کردند که تیمها در بازیهای خارج خانه بهتر از 

بازیهایداخلخانهبودهاند(‏‎15‎‏).‏ 

کلارک و همکاران پدیدۀ فواید بازی 

خانگی در لیگ فوتبال استرالیارا از طریق درصد برد 

تیمها محاسبه کردند و ضمن مؤثر دانستن این پدیده 

بر عملکرد بهتر تیمها،‏ حضور تماشاگر و آشنایی با 

زمین را مهمترین دلیل این امر دانستهاند 

کلارک اثر بازی خانگی در بازیهای 

المپیک را با توجه به نوع و تعداد مدالهایی که 

کشورهای میزبان به دست آورده بودند بررسی کرد 

و گزارش داد کشورهای میزبان برابر کشورهای 

دیگر مدال برده اند.‏ همچنین این امر به عملکرد بهتر 

تیمهادرمسابقاتبعدیآنهاانجامیدهاست(‏‎5‎‏).‏ 

پولارد و پولارد در بررسی اثر بازی 

خانگی در فوتبال گزارش دادند که این پدیده در 

21 .(9 

.(4) 

نیواوولفسون،‏‎2003‎‏)‏ (7، 

(2004) در 

3 

(2005) 

1. Corneya and Carron 

2. Schwartz and Barsky 

3. Pollard 

4. Tomas 

5. Clarke 

(2005) 

4 

5 

3 

(2005) 

.(14) 

همکاران،‏ (2002 ،(3) 

.(9) 

(2006 

.(7) (1994 


41 


نقاطمختلفاروپامتفاوتبودهاست.‏ بیشتریناثردر 

کشورهای منطقۀ بالکان و کمترین آن در منطقۀ 

بالتیکبودهاست.‏ آنهاایناثررادر‎4‎ ردۀاولفوتبال 

انگلستانگزارشدادندومهمترینعلتاحتمالیآن 

راحضورتماشاگرعنوانکردهاند(‏‎11‎‏).‏ 

پولارد و پولارد در مطالعه ای وسیع اثر 

بازی خانگی را بر عملکرد رشتههای مختلف 

ورزشی از سال 1876 تا 2003 در آمریکا و انگلیس 

بررسیکردند.‏ آنها‎400000‎ بازیراتحلیلکردندو 

متوجه شدند که طی دو دهۀ اخیر،‏ اثر بازی خانگی 

در رشتههای هاکی روی یخ،‏ بسکتبال و فوتبال در 

انگلیس کاهش یافته است.‏ کمترین اثر بازی خانگی 

در رشتۀ بیسبال بوده و بیشترین اثر این پدیده در 

رشتۀورزشیفوتبالودرانگلیسبودهاست.‏ آنهادر 

این تحقیق مهمترین علت تأثیر بازی خانگی بر 

عملکرد بهتر تیمها را آشنایی با زمین خودی عنوان 

کردهاند پولارد اثر بازی خانگی در 

رشتۀ فوتبال در بین 72 کشور جهان در طول 6 سال 

گذشته را بررسی کرده و گزارش داده است که 

بیشترینتأثیراینپدیدهدراروپادرکشورهایمنطقۀ 

بالکانودرآمریکادرکشوراروگوئهبودهاست(‏‎10‎‏).‏ 

در هیچ کدام از مطالعات گستردهای که محققان 

در زمینۀ اثر بازی خانگی بر عملکرد تیمهای ورزشی 

فوتبال انجام داده اند،‏ به این پدیده در لیگ فوتبال 

ایران توجهی نشده و در هیچ کدام از آنها به عواملی 

همچون کارت زرد،‏ کارت قرمز،‏ تعداد گل زده و 

خورده پرداخته نشده است.‏ همچنین در ایران در این 

زمینه هیچ گونه تحقیقی صورت نگرفته است.‏ لذا،‏ 

در این تحقیق سعی شده اثر بازیهای خانگی بر 

عملکرد تیمهای حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران در 

مسابقات‎83‎‏-‏ 84 ارزیابیشود.‏ 


در این تحقیق به منظور بررسی تأثیر بازی خانگی 

بر عملکرد تیمهای حاضر در لیگ برتر ایران،‏ 

اطلاعاتمربوطبهتعدادبرد،باختومساوی،تعداد 

کارتهای زرد و قرمز،‏ تعداد گل زده و گل خورده و 

تعدادامتیازاتکسبشدهدربازیهایداخلوخارج 

خانۀ‎16‎ تیمحاضردرلیگبرترفوتبالایرانوحاضر 

در مسابقات سال از طریق سایت 

و کتاب لیگ فوتبال 

به دستآمدهاست.‏ 

از آمار توصیفی برای تعیین میانگین و انحراف 

استاندارد متغیرهای مورد نظر و از آمار استنباطی و 

تست برای مقایسۀ متغیرهای مورد نظر در 

بازیهای داخل و خارج خانه استفاده شده است.‏ در 

اینتحقیقدرصدفوایدبازیخانگیازطریقبررسی 

تعداد برد و تعداد مساوی به دست آمده در بازی 

خانگی و با پیروی از شیوۀ پولارد محاسبه 

شده است،بدینصورتکهمجموعامتیازاتکسب 

شده در مسابقات خانگی ‏(تعداد برد تعداد 

بر مجموع امتیازات قابل کسب در 

بازیهای داخل خانه تقسیم شده است ‏(فرمول 

نتایج در سطح آلفای کوچکتر از معنیدار 

است.‏ 

.(1 

(2006) 

+ 3 × 

0/05 

84-83 

www.soccerway.com 

1 

‎83‎دریکنگاه - 84 

کاربرد t 

مساوی × (100 

فرمول 1. شیوۀ پولارد در محاسبۀ درصد فواید بازی 

خانگی:‏ 

‎100‎‏×تعدادمساوی+‏‎3‎‏×تعدادبرد 

مجموعامتیازاتقابلکسبدربازیهایداخلخانه 

1 

(2005) 

( 2006 ) 

.(12) 

1. چاپ باشگاه فرهنگی ورزشی فولاد سپاهان،‏ 1384. 



42 

جدول 1. 

یافتههای 

نتایج این تحقیق در جدول 1 و 2 ارائه شده است.‏ 

نتایج بررسی حاضر نشان میدهد که تعداد بردهای 

حاصل در داخل خانه بیشتر از خارج خانه 

است و تفاوت کاملاً‏ معنیدار 

تعدادباختهایحاصلدربازیهایخانگی 

به طور معنیداری کمتر از باختهای حاصل درخارج 

اما تعداد 

خانه است 

مساویهای کسب شده در داخل خانه وخارج خانه 

است (0/05>p، 

(104) 

.(t = -5/96 ،p < 0/05) 

(60) 

.( t= 3/69 

مساوی است و تفاوت معنیداری مشاهده نشد 

.(t = - 0/ 162،p > 0/05) 

نتایج تحقیق نشان میدهد که تعداد گل زده در 

داخل خانه بیشتر از بازیهای خارج خانه 

(317) 

‏(‏‎215‎‏)بودهوتفاوتکاملاًمعنیداراست(‏‎0/05‎ >p، 

.(t = 4/30 

(326) 

است(‏‎3/71،p

نای 

43 


استان کشور برگزار شد.‏ این مسابقات همانند 

مسابقات لیگهای برتر سایر کشورهای دارای فوتبال 

حرفهای به صورت بازیهای خانگی و خارج خانه 

‏(رفتوبرگشت)برگزارمی شودکهبهگفتۀپولاردو 

پولارد(‏‎2005‎ وا)‏ لینبارمکگریگور مطرحکرد(‏‎12‎‏).‏ 

در این تحقیق در مجموع تعداد امتیازات به دست 

آمدهوبهعبارتیفوایدبازیخانگیبیشترازبازیهای 

خارج از خانه بوده است (53/4 درصد در 

درصد).‏ نتایج تحقیق نشاندهندۀ تأثیر کاملاً‏ مثبت 

بازیهای خانگی بر عملکرد تیمهای حاضر در لیگ 

برترایراناست،بهطوریکهمثلاًتیمفولادخوزستان 

با بیشترین امتیازی که در بازیهای خانگی به دست 

آورد در ردۀ اول مسابقات قرار گرفت.‏ باخت تیم 

برق در بازیهای خارج خانه،‏ در مقابل کسب 7 برد 

خانگیمثالدیگریازتأثیرمثبتاینپدیدهاست.‏ 

بازیهای خانگی در مسابقات فوتبال و تعیین نتایج آن 

نقشمهمیدارند.مربیان،بازیکنانوحتیتماشاگران 

همیشه با اطمینان از برد خانگی صحبت میکنند (7). 

محققان مختلف در مطالعات خود از طریق بررسی 

تعدادامتیازاتیکهتیمهایفوتبالدربازیهایخانگی 

به دست آوردهانداینپدیدهواثرآنرابر عملکرد و 

نتایجآنهابررسیکردهاند.‏ پولارد(‏‎10)(2006‎‏)،پولارد 

وپولارد(‏‎2005‎‏)‏ ‏(‏‎11‎‏)،پولاردوپولار(‏‎12)(2005‎‏)،‏ 

و،‏ ولرا 

از امتیازات کسب شدۀ تیمها در 

بازیهای خانگی به منظور تعیین اثر بازی خانگی بر 

عملکرد تیمها استفاده کرده اند و نتایج تحقیق آنها با 

تحقیق حاضر همخوانی دارد.‏ هر چند توماس و 

همکاران استفاده از همین شیوه،‏ به 

نتایجی مخالف با این تحقیقدست یافتند(‏‎15‎‏).‏ 

پولارد با بررسی اثر بازی خانگی در 

لیگهای معتبر 72 کشور جهان امر را به صورت 

گستردهایمطالعهکردهاست.‏ درتحقیقویهرچند 

اختلاف بین لیگهای کشورهای مختلف چندان زیاد 

نبوده،‏ بیشترین تأثیر بازی خانگی در لیگ کشور 

بوسنی (87/95 درصد)‏ و کمترین در کشور آندورا 

بوده است.‏ در این تحقیق تأثیربازی 

خانگیدرچهارکشورآسیاییچین(‏‎64/90‎ درصد)،‏ 

عربستان (57/74 درصد)،‏ ژاپن (56 درصد)‏ و کرۀ 

جنوبی(‏‎55/99‎درصد)درسال‎2004‎اثباتشدهاست 

پولارد و پولارد در تحقیق خود این 

پدیدهرادررشتههایمختلفورزشیبررسیکردند 

ودررشتۀفوتبالباتأییداثرمثبتبازیخانگیبیشترین 

انگلیس و 

اثر آن را در 

درصد گزارش دادهاند.‏ همچنین در تحقیقی دیگری 

در همان سال بیشترین تأثیر این پدیده را در لیگ 

فوتبالفرانسه(‏‎63/9‎درصد)‏ گزارشداده اند(‏‎11‎‏).‏ 

در هیچ کدام از تحقیقات صورت گرفته در 

گذشته،‏ برخلاف تحقیق حاضر هیچ گونه توجهی به 

گلهای زده و خورده و کارتهای زرد و قرمز نشده 

است.‏ نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد که میانگین 

گل زده در خانه،‏ بیشتر از خارج خانه بوده 

گل در برابر گل)‏ و تفاوت معنیدار بوده 

است.‏ همچنین میانگین گل خورده در خانه کمتر از 

بازیهای خارج خانه بوده و تفاوت معنیدار بوده 

است (13/18 در برابر 20/37 گل).‏ در تحقیق حاضر 

مشخص شد که بازیهای خانگی تأثیری در کسب 

تعدادکارتهایزردوقرمزنداشتهاست.‏ 

محققان مختلف در توضیح چگونگی اثر بازی 

خانگیبرنتایجبهترتیمها،الگووتوضیحاتمختلفی 

مطرح کرده اند.‏ به طور مثال پولارد الگویی 

رادراینزمینهمطرحکردهاست(‏‎11‎‏).‏ 

با 72/7 

1 

19/81) 

(2005) 

1. Macgregor 

(2005) 

لیگ سال - 96 1895 

13/43 

48/87) درصد ( 

.(10) 

برابر 35/9 

1 

کلارک (2005) ،(4) پولارد (2002) (13) 

(2003) ،(7) همگی 

(2005)، ضمن 

(2006) 



44 

شکل 1. مدل توضیحی پولارد و پولارد (2005) در خصوص پدیده فواید بازی خانگی (11) 

محققان مختلف به طور جداگانه هر یک از این 

عوامل را بررسی کرده و تأثیر آن را بر بازی خانگی 

تیمهای ورزشی مطالعه کردهاند.‏ برای و همکاران 

گزارش دادهاند که بازیکنان در بازیهای 

خانگیاعتمادبهنفسوعزتنفسبیشترواضطراب 

کمتری دارند این امر را میتوان یکی از دلایل 

موفقیت تیمهای حاضر در لیگ برتر ایران در 

مسابقات خانگی قلمداد کرد.‏ لرا عامل 

آشنایی با زمین و موقعیت بازی را مهمترین دلیل در 

کسب نتایج بهتر ورزشی تیمها میداند و 

همکاران نقش حمایت تماشاگران را 

بررسی کرده اند و اثر آن را بر عملکرد بهتر تیمهای 

فوتبالتأییدمی کنند(‏‎9‎‏).‏ 

در کشور ایران نیز میتوان به نقش و حمایت 

تماشاگران اشاره کرد که در شرایط مختلف جوی 

در ورزشگاهها حضور پیدا میکنند.‏ این امر یکی از 

دلایلاحتمالیعملکردبهترتیمهاست.‏ 

آنچه از مطالعۀ انجام شده میتوان نتیجه گرفت 

عملکرد بهتر تیمها در بازیهای خانگی است،‏ به 

طوری که از تیم حاضر در 

تیم بالای درصد از مسابقات خانگی خود را 

بردهاند.‏ افت محسوس تیمها در بازیهای خارج خانه 

از جمله نمونه های بارز است،‏ برای مثال عدم برد تیم 

برقدربازیهایخارجخانه.‏ 

بررسی علل کاهش عملکرد تیمهای ورزشی و 

مطالعۀ راههایی درجهت بهترکردنعملکردتیمهای 

ورزشی در مسابقات خارج خانه از جمله موضوعاتی 

تحقیقی است که میتوان به آن پرداخت.‏ بررسی 

تأثیر بازیهای خانگی بر نتایج تیمهای ملی از جمله 

تیم ملی فوتبال موضوع دیگری است که میتوان 

بررسیکرد.‏ 

مسابقات،‏ 9 

1. Bray 

2. Lerra 

3. Nevill 

321 

مجموع 16 

50 

1 

(203) 

3 

(7). نویل 

2 

.(7) 

(1996) 

(2002) 


45 


منابع 

1. Agnew, G. A. and A. V. Corron. (1994). “Crowd effects and the home advantage.” International Journal 

of Sport Psychology, 25, 53 – 62. 

2. Barnett, V. and S. Hilditch. (1993). “The effect of an artificial pitch surface on home team performance in 

football.” Journal of Royal Statistical Society, 156, 39 – 50. 

3. Brown, T. D., L. Van Raalte, B.W. Brewer, C.R. Winter, A.E. Cornelius and M.B. Anderson. (2002). 

“World cup soccer home advantage.” Journal of Sport Behavior, 25, 134 - 144. 

4. Clarke, S. R. (2005). “Home advantage in the Australian Football League.” Journal of Sports Sciences, 23, 

375 – 385. 

5. Clarke, S. R. (2005). “Home advantage in the Olympics games.” Statistician, 32, 319-329. 

6. Cournega, K. S. and A.V. Carron. (1992). “The home advantage review.” Journal of Sport and Exercise 

Psychology, 14, 13 - 27. 

7. Lerra, M. A. (2003). The role of familiarity in the home advantage. Wesleyon University, Unpublished 

Thesis. 

8. Neava, N. and S. Wolfson. (2003). “Testosterone, territoriality, and the home advantage.” Physiology and 

Behavior, 78, 269 – 275. 

9. Nevill, A.M., and N.J. Balmer, and A.M. Williams. (2002). “The influence of crowd noise and experience 

upon refereeing in football.” Psychology of Sport and Exercise, 3, 261-272. 

10. Pollard, R. (2006). “Worldwide regional variations in home advantage in association football.” Journal of 

Sports Sciences, 24, 231 - 240. 

11. Pollard, R. and G. Pollard. (2005). “Home advantage in soccer: A review of its existence and causes.” 

International Journal of Soccer and Science. 3, 25 – 33. 

12. Pollard, R. and G. Pollard. (2005). Long-term trends in home advantage in professional team sports in 

North America and England.” Journal of Sports Sciences, 23, 337 - 350. 

13. Pollard, R. (2002). “Evidence of a reduced home advantage when a team moves to a new stadium.” 

Journal of Sports Sciences, 20, 969 – 973. 

14. Schwartz, B. and S.F. Barsky. (1977). “The home advantage.” Social Forces, 55, 641-661. 

15. Thomas, S., C. Reeves, and S. Davies. (2004). “An analysis of home advantage in the English football 

premiership.” Percept Most Skills. 99, 1212-1216. 



46 



سازوکارهای اثر پیشنشانه بر زمان 

واکنش در مراحل پردازش 

حسی حرکتی 


47 

 

* 

افخم دانش فر؛ دانشگاه الزهرا 

 

 

 

 

دکتر عباس بهرام؛ استادیار دانشگاه تربیت معلم 

دکتر معصومه شجاعی؛ استادیار دانشگاه الزهرا 

دکتر انوشیروان کاظم نژاد؛ استاد دانشگاه تربیت مدرس 

دکتر اوتمار باک؛ استاد دانشگاه ورزش کلن آلمان 




در 

تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر پیشنشانه بر مراحل مختلف پردازش حسی حرکتی،‏ به تفکیک اثر 

میزان همپوشی تجمعهای سلولی از اثر تعداد و دامنۀ فضایی پیشنشانهها و تعداد پاسخهای انتخابی بر 

1 

زمان واکنش (RT) پرداخته است.‏ بدین منظور 24 دانشجوی غیرورزشکار در دامنۀ سنی 24-18 سال با 

استفاده از دستگاه پیشنشانهکردن پارامتر،‏ در طرحی درونآزمودنی تحت 5 وضعیت پیشنشانه و 

1 

وضعیت کنترل قرار گرفتند.‏ تکلیف مورد بررسی تولید نیروی ایزومتریک بلافاصله پس از نمایش هدف 

بود.‏ هر شرکتکننده پس از 200 کوشش تمرینی،‏ هر وضعیت پیشنشانه را 30 بار با ترتیبی تصادفی 

تکرار کرد.‏ زمان واکنش در وضعیتهای مختلف اندازهگیری و در تحلیل واریانس 6 ‏(وضعیت پیشنشانه)‏ 

30 ‏(تکرار)‏ 

با سنجشهای مکرر بررسی شد.‏ مطابق نتایج،‏ در شرایط دامنۀ فضایی و تعداد انتخاب 

یکسان،‏ RT وضعیت همپوشی کم به طور معنی داری بیشتر از همپوشی زیاد؛ در شرایط همپوشی و تعداد 

انتخاب یکسان،‏ RT وضعیت دامنۀ فضایی زیاد به طور معنی داری بیشتر از دامنۀ فضایی کم؛ در شرایط 

دامنۀ فضایی و همپوشی یکسان،‏ RT وضعیت سه انتخابی به طور معنی داری بیشتر از دو انتخابی؛ و در 

شرایط تعداد انتخاب،‏ دامنۀ فضایی و همپوشی یکسان،‏ RT وضعیت پیش نشانۀ نامشخص به طور 

معنی داری بیشتر از وضعیتهای پیشنشانۀ مشخص بود 

.(p

؛)‏ 

1 

رابطۀ بین قدرت و طول اندام تحتانی با طول و توات گام و سرعت متوسط در دوی سرعت 

48 

2 

مقدمه 

پردازش سریع و دقیق اطلاعات،‏ یکی از عوامل 

مهم در اجرای ماهرانۀ حرکات ورزشی است و 

شاخص آن زمان واکنش است.‏ بسیاری از 

محققان در تلاش جهت به اوج رساندن اجرای 

ورزشکاران،‏ به بررسی این عامل و متغیرهای 

اثرگذار بر آن پرداختهاند.‏ اکثر تحقیقات انجام شده 

دراینزمینه،‏RTرادرشرایطبسیارغیرواقعیمطالعه 

کرده اند،‏ یعنی شرایطی که فرد مجاز به پیشبینی 

اطلاعاتمحیطینیست.‏ درصورتیکهدرفعالیتهای 

ورزشی،اکثرمحرکهاقابلپیشبینیهستند(‏‎29‎‏).‏ 

را 

روش پیشنشانهکردن پارامتر 

در شرایطی واقعیتر مطالعه میکند.‏ در این روش،‏ 

قبل از محرک،‏ اطلاعاتی جزئی یا کامل در مورد 

پاسخ مورد نظر مطرح می شود.‏ تحقیقات در این 

زمینه نشان می دهد که با ورود پیش نشانه RT کاهش 

می یابد،ولیسازوکارهایزیربناییاینکاهشهنوز 

مورد بحث است برای مثال،‏ برخی محققان 

را تابعی از تعداد و نوع پارامترهای پیشنشانه 

شده دانسته اند و استدلال می کنند که پیشنشانه 

اطلاعاتی در مورد پارامترهای پاسخ فراهم میکند و 

در نتیجه،‏ فرایند آمادهسازی حرکت را تسهیل 

در 

میکند 

برخی مطالعات پیشنشانه حتی در شرایطی 

که هیچ پارامتر خاصی را مشخص نمیکرد،‏ باعث 

کاهش شد و به این فرض منتهی گشت که 

پیشنشانهها فرایند انتخاب پاسخ را تسریع میکنند.‏ 

گودمنوکلسو بینانواعپیشنشانههارا 

به ناسازگاری محرک پاسخ نسبت دادند.‏ آنها در 

شرایط کاملاً‏ سازگار هیچ تفاوتی بین نوع پارامترها 

نیافتند؛ ولی بسیاری از تحقیقات نیز اثر نوع 

پارامترهایپیشنشانهشدهراحتیتحتشرایطبسیار 

سازگارملاحظهنمودند(‏‎30،24،23،22،15،2،3،7‎‏).‏ 

تداخل اثر تعداد پارامترهای پیشنشانهشده و 

تعداد پاسخهای انتخابی،‏ از دیگر دلایل 

تحتانواعمختلفپیشنشانهمطرحشد.‏ وقتیتعداد 

انتخابها ثابت نگهداشته شد و تعداد پارامترها تغییر 

کرد،‏ نتایج متناقضی بهدست آمد.‏ بعضی تحقیقات 

بین RT در شرایط دارای تعداد گزینۀ ثابت و تعداد 

پیشنشانۀ متفاوت اختلافی نیافتند ولی 

برخی چنین فرض کردند که تعداد انتخابها و تعداد 

پارامترهای پیشنشانهشده به طور مستقل اثر 

میگذارند.‏ بنابراین چنین استدلال کردند که پیش 

نشانهها میتوانند در هر دو مرحلۀ انتخاب پاسخ و 

آمادهسازیحرکتعملکنند(‏‎35،25،24،23،7‎‏).‏ 

از طرف دیگر،‏ باک و اورشیم دریافتند 

که پیشنشانهها بر هیچ یک از این دو مرحله اثر 

نمیگذارند.‏ آنها برای ارزیابی نقش پیشنشانه در 

مرحلۀ انتخاب پاسخ،‏ تعداد انتخابها و دامنۀ فضایی 

پیشنشانهها را به طور مستقل تغییر دادند و ملاحظه 

کردند موافق با یافتههای اسپیجکرس ریو و 

پراکتور و فاویلا به دامنۀ فضایی 

بستگی دارد،‏ نه تعداد انتخابها؛ بنابراین،‏ قانون هیک 

نتایجتحقیقاتگذشتهراحاصل 

آثارتصنعیآزمایشدانستند.‏ 

برخلاف تحقیقاتی که شواهدی در خصوص اثر 

دامنۀ فضایی پیشنشانهها فراهم کردند و هیچ 

تفاوت RT 

7 

بر RT 

20 ،6 ،2) 

(11) 

،(31) 

4 

3 

RT 

(18) 

بر RT 

1. parameter precuing technique 

2. Goodman & Kelso 

3. Bock & Eversheim 

4. Spijkers 

5. Reeve & Proctor 

6. Favilla 

7. Hick's law 

6 

(26) 

(21) راردکردندو 

5 

RT (28 ،27) 

(RT) 

1 

.(17 ،7) 

.(34 ،30 ،27 ،23 ،12 ،10 ،6 ،3 ،2 ،1) 

(20 ،2) 

(20) تفاوت 

2 

RT 

RT 

سال چهارم - شماره 1 ‏(پیاپی 33) بهار 1385

49 


یک نتوانستند تغییرات در نتیجۀ دامنۀ فضایی 

پیشنشانهها را از تغییرات RT در نتیجۀ نوع و تعداد 

پارامترها جداکنند،‏ باک و اورشیم بهمنظور تفکیک 

این عوامل و همچنین بررسی نقش پیشنشانه در 

مرحلۀ آمادهسازی پاسخ،‏ دامنۀ فضایی پیشنشانهها 

را بدون اثر بر پارامترهای حرکت تغییر دادند.‏ آنها از 

شرکتکنندگان خواستند که بلافاصله پس از ظاهر 

شدن هدف و بدون توجه به مکان آن،‏ حرکت ضربه 

با انگشت را انجام دهند.‏ با وجودی که پاسخها در 

شرایط مختلف یکسان بود،‏ ولی باز پیشنشانهها بر 

اثر گذاشت و در وضعیت دارای دامنۀ 

فضاییِ‏ کمتر کوتاهتر بود.‏ باک و اورشیم بر اساس 

این نتایج استنباط کردند کهپیشنشانههابرمرحلهای 

از پردازش حسی حرکتی که مربوط به تجزیه و 

تحلیل ادراکی ارتباطهای فضایی است،‏ اثر 

میگذارند.‏ 

گروه دیگری از محققان پیشنهاد کردند که 

پیشنشانهها از طریق متمرکز کردن توجه 

شرکتکنندگان به حوزهای فضایی محدود عمل 

میکنند(‏‎16‎‏).‏ اورشیموباک(‏‎17‎‏)‏ موافقبانظرآنها،‏ 

اثر پیشنشانهها را به سازوکارهای نیازمند توجه در 

مرحلۀپردازشادراکینسبتدادند.‏ 

باتوجهبهاینکهتحقیقاتدرسطحتحلیلرفتاری 

و عصبشناختی ‏(با استفاده از بر روی 

پیشنشانهها نشان داده است تابعی از میزان 

همپوشی بازنماییهای نورونی عضلات در قشر 

احتمالاً‏ نتایج 

حرکتی است 

تحقیقات گذشته تحت تداخل اثر 

همپوشی تجمعهای سلولی،‏ تعداد پاسخهای انتخابی 

و اثر دامنۀ فضایی قرار گرفته است؛ بنابراین بررسی 

نقش پیشنشانه با تفکیکاثر اینمتغیرها،جهترفع 

ابهامموجوددراینزمینه،ضروریبهنظرمیرسد.‏ 

تحقیق حاضر در نظر دارد با تغییر مستقل تعداد 

انتخابها،‏ تعداد،‏ نوع و دامنۀ فضایی پیشنشانهها و 

میزان همپوشی تجمعهای سلولی در آرایشی بسیار 

سازگار محرک پاسخ و تجزیه و تحلیل اثر آنها بر 

یکتکلیفتولیدنیرو،اثرپیشنشانهدرهریک 

ازمراحلپردازشحسیحرکتیرابررسیکند.‏ 

فرض بر این است که در شرایط دامنۀ فضایی و 

انتخابی بیشتر 

همپوشی 

انتخابی؛درشرایطتعدادانتخابوهمپوشییکسان،‏ 

RT وضعیت دامنۀ فضایی زیاد بیشتر از دامنۀ فضایی 

کم؛ در شرایط تعداد انتخاب و دامنۀ فضایی یکسان،‏ 

RT وضعیت همپوشی کم بیشتر از همپوشی زیاد؛ و 

در شرایط تعداد انتخاب،‏ دامنۀ فضایی و همپوشی 

وضعیت پیشنشانۀ نامشخص بیشتر از 

پیشنشانۀ مشخص است و به ترتیب مراحل انتخاب 

پاسخ،‏ پردازش ادراکی و در مورد آخر مرحلۀ 

برنامهریزیپاسخدرگیرمی شود.‏ 

نتایج این تحقیق بنیادی،‏ علاوه بر افزایش دانش 

موجود در مورد پیشنشانهها و اعتبار نظریۀ تجمع 

سلولی قشر،‏ زمینه را برای انجام تحقیقات کاربردی 

جهت آزمایش راهبردهایمختلفبرایکاهشRT 

ورزشکاران یا افزایش رقیبان آنها و در نتیجه 

بهبوداجرادرورزشهاییکهدرآنهاRT نقشاساسی 

دارد،فراهممیکند.‏ 

1 

از 2 

یکسان،‏ RT وضعیت 3 

RT 

RT 

یکسان،‏ RT 

روش شناسی 

بر اساس نتایج مطالعۀ مقدماتی،‏ با و%‏ 

توان آزمون و مطابق محاسبات و جدولهای 

تعداد نمونه در تحلیل واریانس 

دانشجو (12 مرد و در دامنۀ سنی 

اطمینان 95 

24 ،(13) 

24-18 

12 زن)‏ 

1. Electroencephalography 

%90 

1 

(EEG 

RT 

RT 

RT 

،(32 ،9 ،8 ،7 ،4 ،2) 

(17 ،11) 

RT 


ساز وکارهای اثر 

پیش نشانه بر زمان واکنش در مراحل پردازش حسی - 

50 حرکتی 

سال به طور تصادفی منظم از جامعۀ (700=N) 

دانشجویان سالم،‏ راستدست و غیرورزشکار 

دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی انتخاب شدند 

که در نیمسال دوم تحصیلی واحد 

تربیتبدنی عمومی‎1‎ را انتخاب کرده بودند،‏ هیچ 

تجربه ای در تکالیف مشابه با تکالیف مورد بررسی 

نداشتند،‏ و رضایت خود را برای شرکت در آزمایش 

اعلام کرده بودند.‏ میانگین سن شرکتکنندگان 

بود.‏ 

1384-85 

20±1/9 سال 

ابزار 

در این تحقیق از دستگاه پیشنشانهکردن پارامتر 

در تکلیف تولید نیروی ایزومتریک استفاده 

شد.‏ سختافزار این دستگاه عبارت بود از یک 

نیروسنج ‏(مدل دقت و 

ساخت کره)‏ کی،‏ دستگاه رایانه شامل دو نمایشگر 

‏(مسطح اینچ)،‏ جعبۀ رایانه،‏ صفحۀ کلید،‏ 

موش واره و دو بلندگو،‏ همچنین یک تقسیمکنندۀ 

ویدئو ‏(مدل دو پورتی و ساخت چین)‏ و 

پایهای برای قرارگیری نمایشگر و اتصال نیروسنج.‏ 

نرمافزار تهیه شده،‏ امکان کنترل برنامۀ آزمون را 

فراهم می کرد،‏ شامل ترتیب و زمانبندی عرضۀ 

اطلاعات صوتی و تصویری و اندازهگیری و ثبت 

متغیرهایوابسته.‏ 

شجاعی اعتبار منطقی و محتوایی دستگاه 

را با نظرچندمتخصصرفتارحرکتیتعیینوضریب 

اعتبار همزمان و ضریب ثبات بازآزمایی آن را به 

ترتیب و محاسبه کرد.‏ حداقل ضریب 

ثبات محاسبهشده در نرمافزار تحقیق حاضر از طریق 

همبستگی درونردهای بر اساس مطالعۀ 

مقدماتی بر روی داوطلب،‏ با استفاده از روش 

بازآزمایی بود.‏ 

شیوۀاجرا 

قبل از شروع آزمایش،‏ مطالعهای مقدماتی جهت 

بررسی شیوۀ اجرا،‏ تعیین پایایی نرمافزار و تعداد 

نمونه بر روی داوطلب از جامعۀ مورد بررسی 

انجام شد.‏ در این تحقیق،‏ به جای متغیر کینماتیک 

فاصله که در بسیاری از تحقیقات گذشته به کار رفته،‏ 

از متغیر کینتیک نیرو استفاده شد که دارای ارتباط 

بیشتری با فرایندهای عصبی است (34). آزمایش در 

اتاقی کاملاً‏ تاریک و ساکت انجام شد.‏ 

شرکتکنندهها بر روی صندلی دستهداری در مقابل 

دستگاه و در فاصلۀ سانتیمتری از صفحۀ 

نمایشگر نشستند.‏ بینایی محیطی کاملاً‏ مستور شد؛ 

بدین ترتیب که شرکتکننده در داخل اتاقکی 

تاریکقرارگرفتکهمانعدیدنمحیطاطراف،پایۀ 

دستگاه،‏ بدنۀ نمایشگر رایانه،‏ نیروسنج و دست 

میشد.‏ مطابق دستورالعمل آموزشی،‏ شرکتکننده 

باید ساعد دست راست خود را روی دستۀ صندلی 

قرار می داد،‏ دستگیرۀ متصل به نیروسنج را 

می گرفت،‏ و بلافاصله پس از نمایش هدف،‏ با 

حداکثر سرعت و دقت ممکن نیروی معینی را به 

چپ یا راست وارد می کرد و به وضعیت اول 

بازمیگشت.‏ 

هر کوشش با یک صدای بوق ‏(تواتر به 

مدت (500ms شروع شد.‏ سپس علامت + سفید در 

وسط صفحۀ نمایشگر سیاه رنگ و یا دایره در 

سمت راست و چپ + که برخی یا تمام آنها به عنوان 

پیشنشانه،بارنگقرمزپرشدهبود،بهمدتتصادفی 

تا 1300 هزارم ثانیه نمایش داده شد.‏ علامت + 

1000Hz 

6 

4 

1. Load cell 

2. Video splitter 

3. Intraclass correlation 

4. Test-retest method 

45 

10 

4321 

700 

0/001 

(5 ،2) 

N 

،SBA-200L 

3 

(ICC) 

VS-82 

(5 ،2) 

0/93 

10 

0/98 

17 

1 

0/97 

4 

2 


51 


،1 

نشاندهندۀ نیروی صفر و هر یک از دوایر از مرکز به 

نیوتن بود.‏ 

خارج به ترتیب نشان 

این مقادیر نیرو بر اساس آستانۀ تشخیص نیروهای 

ایزومتریکی در انسانها و)‏ مطالعۀ مقدماتی تعیین 

شد.شرکتکنندههابهطورتصادفیجایگشتی تحت 

پیشنشانه(شکل‎1‎‏)‏ قرارگرفتند:‏ 

در وضعیت دو انتخابی پارامتر جهت 

پیشنشانه شد؛ یعنی یا دو دایرۀ سمت راست قرمز 

بود،یادودایرۀسمتچپ.‏ بنابرایندوپاسخانتخابی 

مستلزم گروه عضلانی یکسان با سطح فعالیت 

متفاوت بود و مطابق نظریۀ تجمع سلولی قشر و)‏ 

تحقیقات آنسون،‏ ویکنز،‏ هایلندوهایت 

32) 

2 

،(9) 

1 

دهندۀ 10 ،5 و 15 

19) 

6 وضعیتمختلف 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

شکل 1. نمونهای از وضعیتهای مختلف پیش نشانه 

7) 

1. دو 

.2 

3. دو 

انتخاببادامنۀفضاییوهمپوشیزیاد؛ 

دو انتخاب با دامنۀ فضایی کم و همپوشیزیاد؛ 

انتخاب با دامنۀ فضایی و همپوشی کم؛ 4. سه 

انتخاب با دامنۀ فضایی و همپوشی زیاد؛ دو 

انتخاب با دامنۀ فضایی و همپوشی کم و پیشنشانۀ 

نامشخص؛ و وضعیت کنترل بدون پیشنشانه؛ با 

این محدودیت که تعداد کوششهای مربوط به هر 

وضعیت پیشنشانه برابر بود و پیشنشانه و هدف در 

دوکوششمتوالییکساننبود.‏ 

21 

آنسون،‏ هایلند،‏ کوتر و ویکنز و)‏ آنسون،‏ هایلند،‏ 

ویکنز و هایت بین تجمعهای سلولی قشر مربوط 

به دو پاسخ انتخابی همپوشی زیادی وجود داشت.‏ 

در این وضعیت دامنۀ فضایی پیشنشانهها زیاد 

بود .(104mm) در وضعیت دو نیز پارامتر 

جهت پیشنشانهشدهوهمپوشی بازنماییهاینورونی 

انتخابی 2 

(8) 

1. Permuted random 

2. Anson, Wickens, Hyland, & Hight 

.5 

.6 




52 حرکتی 

12 

پیشنشانه 30 

2 

زیادبود؛ولیدامنۀفضاییپیشنشانههاکمبود گرمکردن 

.(44mm) در وضعیت دو فقط پارامتر نیرو 

پیشنشانه شد؛ یعنی دو دایرۀ نزدیک یا دو دایرۀ 

دور از آن قرمز بود.‏ بنابراین همپوشی بازنماییهای 

نورونیعضلاتدرقشرحرکتیمغزکمبود(‏‎9،8،7‎‏،‏ 

علاوه بر این،‏ در این وضعیت،‏ دامنۀ فضایی 

پیشنشانهها کم بود.‏ در وضعیت سه انتخابی 

پارامتر جهت پیشنشانه شد و دامنۀ فضایی 

پیشنشانهها زیاد بود.‏ در وضعیت 5، پارامتر خاصی 

پیشنشانه نشد؛ ولی دو دایرۀ قرمز بود که تعداد 

انتخابها را از به داد.‏ همچنین همپوشی 

تجمعهای سلولی و فاصلۀی بین پیشنشانه ها کم بود 

(32،9،8،7). در وضعیت کنترل‎6‎‏،بهمنظور یکسان 

بودن شرایط تجربیباسایروضعیتهایپیشنشانه،هر 

بنابراینتعدادانتخابهاکاهشنیافت 

وپارامترخاصیپیشنشانهنشد.‏ 

پس از نمایش پیشنشانه،‏ بوق دوم ‏(با 

به پخش شد و همزمان با آن،‏ 

به طور تصادفی فقط یکی از دایرهها به عنوان دایرۀ 

هدف که جهت و مقدار نیروی مورد نظر را مشخص 

میکرد،‏ به قرمز باقی ماند.‏ همزمان با 

پاسخِ‏ شرکتکننده ‏(اِعمال نیروی 

بازخورد افزودۀ مداوم به صورت خط متحرکی 

سفید رنگ نشان داده شد که از علامت + در جهت 

نیروی اعمال شده حرکت می کرد و به اندازۀ مقدار 

نیرو امتداد مییافت.‏ کوشش بعد سپ‎2‎ از پایان 

نمایشهدفآغازشد.‏ 

هر شرکتکننده در جلسۀ اول،‏ کوشش 

تمرینی برای آشنایی با ابزار و تکلیف و یادگیری 

ترجمۀ یک علامت بینایی به نیروی عضلانی و در 

جلسۀ دوم (2 ساعت بعد)‏ 192 کوشش انجام داد که 

اول آن به منظور کنترل پدیدۀ کاهش 

تجزیه و تحلیل شد.‏ در واقع بجز 

کوشش تمرینی اول،‏ هر وضعیت بار 

تکرارشد.‏ پ سازهر‎1‎ دقیقه(‏‎15‎ کوشش)،بهمنظور 

جلوگیری از خستگی عضلانی و عدم انگیزش و 

خستگی ناشی از یکنواختی و همچنین ایجاد تعادلی 

بین این آثار از یک طرف و اثر گرم کردن از طرف 

دیگر،‏ بجای فاصلۀ بینکوششی،‏ استراحتی 

ثانیهایدادهشد.‏ 

در جلسۀ دوم،‏ کوششهای مردود ‏(خطای جهت 

اعمال نیرو،‏ عدم پاسخ،‏ زمان واکنش کمتر از 

بیشتراز‎1000msوخطایثابتمطلقبیش 

تکرار شد.‏ در هر کوشش،‏ فاصلۀ زمانی بین 

نمایش دایرۀ هدف ‏(محرک)‏ و شروع پاسخ ‏(اعمال 

نیرو بهمیزانحداقل‎0/5N‏)‏ باتفکیکپذیری‎50ms 

به عنوان زمان واکنش ‏(‏RT‏)،فاصلۀزمانیبینشروع 

پاسخ و به حداکثر رسیدن نیرو به عنوان زمان به 

حداکثر رسیدن نیرو و مقدار نیرو در 

هزارم ثانیۀ اول با استفاده از نرمافزار تهیه 

شدهسنجششد.‏ 

5 

100 

3 

2s 

321 

5 

(TP) 

6 

(F100) 

150ms و 

از 2N) 

4 

تجزیهوتحلیلدادهها 

بررسی آثار اصلی و متقابل وضعیت پیشنشانه و 

تکرار و هر یک به طور مجزا با 

استفاده از تحلیل واریانس 6 وضعیت در‎30‎ تکرار با 

سنجشهای مکرر هر دو عامل و آزمون تعقیبی 

F100 

بر TP ،RT 

1. تعداد کوششهای تمرینی بر اساس نتایج مطالعۀ مقدماتی تعیین شد.‏ 

2. Warm-up decrement 

3. Monotony 

0/001N و تفکیکپذیری 20Hz 

.4 

مقدار نیرو با فراوانی نمونه گیری 

اندازهگیری و ثبت شد.‏ 

5. Time-to-Peak 

6. Force level at 100ms 

،4 

تواتر Hz 

به + 

حداقل 0/5N)، 

1 

200 

s 

انتخابی 3 

2 کاهش 

4 

مدت (700ms 

مدت 700ms 

.(32 

4 دایرهقرمزشد؛ 

2000 

12 کوشش 


؛)‏ 

؛)‏ 

53 


1 

بونفرونی 

‏(برای آثار معنیدار)‏ انجام شد.‏ سطح 

معنیداری در همۀ آزمونها در نظر گرفته 

شد.‏ 

p

؛)‏ 

؛)‏ 

؛)‏ 

؛)‏ 



54 حرکتی 

p=0/17) (F[17/4,399/6]=1/3, معنیدار 

نبود.‏ 

نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد که 

اختلاف بین میانگین در وضعیتهای مختلف 

معنیدار بود بجز اختلاف بین میانگین 

در وضعیت دو انتخابی با دامنۀ فضایی و 

همپوشی زیاد و دو انتخابی با دامنۀ فضایی و 

همپوشی کم این نتایج،‏ فرضیههای 

تحقیقدرخصوصRT بیشتردروضعیتسهانتخابی 

نسبت به دو انتخابی در شرایط دامنۀ فضایی و 

همپوشی بیشتر در وضعیت دامنۀ فضایی 

زیاد نسبت به کم در شرایط دو انتخابی با همپوشی 

بیشتر در وضعیت همپوشی کم نسبت به 

زیاد در شرایط دو انتخابی با دامنۀ فضایی کم،‏ RT 

بیشتر در وضعیت پیشنشانۀ نامشخص نسبت به 

مشخص در شرایط دو انتخابی با دامنۀ فضایی و 

همپوشیکمراتأییدکرد.‏ 

در مورد دادههای مربوط به TP و F100، آزمون 

یک پیشفرض طبیعی بودن توزیع را 

تأیید کرد ولی آزمون ماوچلی،‏ 

پیشفرض کرویّت را تأیید نکرد و از 

روش اصلاحی گرینهاووس گیزر استفاده شد.‏ 

براساسنتایجتحلیلواریانس‎6‎ وضعیت پیش نشانه 

در‎30‎ تکرار با سنجشهای مکرر برای ،TP اثر اصلی 

وضعیت پیشنشانه(‏F[2/9,66/7]=0/74,p=0/53‎‏)،‏ 

اثر اصلیتکرار(‏p=0/53‎ 

و اثر متقابل وضعیت پیشنشانه و تکرار 

معنیدار نبود.‏ در 

تحلیل واریانس اثر معنیدار وضعیت پیشنشانه را 

ولی 

نشان داد 

و)‏ اثر 

اثراصلیتکرار(‏p=0/8‎ 

متقابل وضعیت پیشنشانه و تکرار 

معنیدار نبود.‏ آزمون تعقیبی 

بونفرونی نشان داد که فقط میانگین در 

وضعیتسهانتخابیبادامنۀفضاییوهمپوشیزیادبه 

طور معنیداری بیشتر از میانگین در سایر 

وضعیتهابود(‏p

؛)‏ 

55 


(23) 

،(24) 

3 

مقدار نیرو در وضعیتهای مختلف نبود.‏ اختلاف رکویین 

معنیدار بین در وضعیت سه انتخابی با سایر 

وضعیتها به دلیل بیشتر بودن دامنۀ نیرو در 

اینوضعیتبود.‏ 

مطابق نتایج،‏ میانگینRT در وضعیت کنترل 

بدون پیشنشانه به طور معنیداری بیشتر از 

وضعیتهای پیشنشانه بود این یافته،‏ اثر 

تعداد پیش نشانه بر را تأیید کرد و با یافتههای 

و)‏ شجاعی 

روزنبام 

همخوانی داشت.‏ ولی مطابق نظر بسیاری 

این کاهش در 

محققان 

با ارائۀ پیشنشانه را نمیتوان تنها به فرایندهای 

برنامهریزی پاسخ نسبت داد و چنین استنباط نمود که 

اطلاعات قبلی در مورد یکی از پارامترهای پاسخ 

باعث آمادهشدن بخشی از برنامۀ حرکتی از قبل 

میشود؛ زیرا در این وضعیتها،‏ پیشنشانۀ یک 

پارامتر،تعدادپاسخهایانتخابیرابهنصفرساندهو 

است.‏ در 

مطابققانونهیک 

واقع فرایندهای غیرحرکتی ادراکی و تصمیمگیری 

درگیرشدهاند.‏ 

در این آزمایش،‏ برای مجزا کردن اثر تعداد 

انتخابها از تعداد پارامترهای پیشنشانهشده،‏ یک 

وضعیت پیشنشانۀ نامشخص ارائه شد که بدون ارائۀ 

اطلاعات واضح در مورد پارامترهای پاسخ،‏ تعداد 

انتخابها را به نصف میرساند.‏ مقایسۀ بین RT در این 

وضعیت و وضعیتهای دو انتخابی با پیشنشانۀ یک 

پارامتر و دامنۀ فضایی یکسان نشان داد در 

وضعیت پیشنشانۀ نامشخص به طور معنیداری 

بیشتر به عبارت دیگر،‏ کاهش RT به 

تعداد پارامترهای پیشنشانه شده بستگی داشت.‏ این 

نتایج با یافتههای آنسون و همکاران 

زلازنیک و هن لپین،‏ گلن کراس و 

لریش و فرکنی همخوانی 

داشت و نشان داد که پیشنشانهها بر هر دو مرحلۀ 

انتخاب پاسخ و آمادهسازی حرکت اثر میگذارند.‏ 

بر اساس نظریۀ تجمع سلولی قشر 

پیشنشانهکردن پارامترهای بیشتر باعث افزایش 

بیشتر در سطح فعالیت نورونهای آمادهسازی و 

نزدیکترشدنتجمعسلولیبهنقطۀآتش می شودو 

راهاندازی کاملتر تجمع سلولی،‏ را کاهش 

میدهد.‏ 

از طرف دیگر،‏ این نتایج با یافتههای شجاعی (2) 

با وجود استفاده از تکلیفی مشابه همخوانی نداشت.‏ 

در تحقیق شجاعی،‏ وضعیت پیشنشانۀ نامشخص،‏ 

پیکان راست به سمت داخل و پیکان چپ به سمت 

خارجیابرعکسرانمایشمیداد.‏ باوجودمشخص 

نبودن پارامتر جهت نسبت به محور بدن در این 

وضعیت،‏ امکان کدگذاری فضایی جهت برای 

شرکتکنندهها وجود داشت؛ بیش از 

وضعیتهایپیشنشانۀیکپارامترکاهشیافت.‏ 

مطابق نتایج،‏ در شرایط تعداد انتخاب و دامنۀ 

فضایییکسان،‏RT وضعیتپیشنشانۀجهتبهطور 

معنیداری کوتاهتر از وضعیت پیشنشانۀ نیرو بود 

‏(‏p



56 حرکتی 

(2) 

،(34) 

یافتههای مربوط به پارامترهای نیرو و فاصله 

قابلمقایسهاست.‏ 

روزنبام اختلاف در وضعیت 

پیشنشانۀ جهت و فاصله را به زنجیرهای بودن فرایند 

برنامهریزی پارامترها مرتبط دانسته است و چنین 

استدلالکردکهبرنامهریزیپارامترجهتدرسطوح 

بالاترینسبتبهفاصلهانجاممیگیرد.‏ 

آنسون و همکاران نیز بر اساس نظریۀ تجمع 

سلولی قشر چنین استدلال کردند که 

برنامهریزی جهت با انتخاب قبلی نورونهایی که 

عضلات مربوط را بازنمایی میکنند و برنامهریزی 

فاصله با تعیین سطح فعالیت این نورونها طی اجرای 

تکلیف انجام میگیرد؛ بنابراین،‏ وضعیت پیشنشانۀ 

فاصله،‏ با برنامهریزی فاصله به روشی تعمیمیافته در 

چند منطقۀ عضلانی در قشر صورت میگیرد و چون 

طبق این نظریه و تحقیقات نسبتاً‏ جدید آنسون و 

همکاران و شجاعی تابعی از میزان 

همپوشی بازنماییهای عضلانی در قشر است،‏ 

کمبودن میزان همپوشی بیشتری نسبت به 

وضعیتپیشنشانۀجهتشدهاست.‏ 

نتایج تحقیق حاضر در مورد هزینۀ بیشتر 

آمادهسازی پارامتر جهت نسبت به نیرو با تحقیقاتی 

که از پارامترهای جهت و نیرو استفاده کردند،‏ 

یافتههای 

همخوانی نداشت 

زلازنیک فرضیۀ برنامهریزی سلسلهمراتبی 

پارامتر نیرو قبل از جهت با ترتیب ثابت را تأیید کرد.‏ 

این نتیجه،‏ مخالف پیشبینیهای نظریۀ برنامهریزی 

سلسلهمراتبی و تجمع سلولی قشر در مورد انتخاب 

گروههای عضلانی در سطوح بالاتر تصمیمگیری 

بود.‏ 

عدم کنترل دامنۀ فضایی پیشنشانهها در تحقیق 

زلازنیکرامیتوانیکیازدلایلتناقضنتایجآنبا 

یافتههای تحقیق حاضر دانست.‏ تحقیق شجاعی 

که با کنترل دامنۀ فضایی پیشنشانهها انجام شد،‏ 

برخلافتحقیقحاضر،به جایدوپارامتر،سهپارامتر 

را بررسی کرد ‏(جهت،‏ نیرو و اندام)؛ بنابراین در هر 

یک از وضعیتهای پیشنشانۀ جهت و نیرو،‏ چهار 

پاسخ انتخابی وجود داشت.‏ با این حال در 

وضعیت پیشنشانۀ جهت کوتاهتر از وضعیت 

پیشنشانۀنیروبود؛ولیایناختلافمعنیدارنبود.‏ 

اگر یافتههای تحقیق حاضر با وضعیت پیشنشانۀ 

و شجاعی که با حذف پارامتر اندام صورت 

گرفت ‏(پاسخ با اندام فوقانی راست)‏ مقایسه گردد،‏ 

هیچ تناقضی دیده نمیشود.‏ در این وضعیتهای دو 

انتخابی،‏ وضعیت پیشنشانۀ جهت به طور 

معنیداریکوتاهترازوضعیتپیشنشانۀنیروبود.‏ 

نتایج مربوط به مقایسۀ وضعیتهای دارای دامنۀ 

فضایی زیاد و کم در شرایط تعداد انتخاب و میزان 

همپوشی یکسان،‏ این فرضیه را که کاهش به 

فاصلۀ بین پیشنشانهها بستگی دارد،‏ تأیید کرد.‏ این 

یافته بانتایجاسپیجکرس(‏‎31‎‏)،اورشیموباک(‏‎17‎‏)،‏ 

باک و و)‏ ریو و پراکتور (26) همخوانی 

داشت؛ ولی در این تحقیقات،‏ اثر میزان همپوشی 

تجمعهایسلولیقشرکنترلنشدهبود.‏ برایمثال،در 

تحقیق اورشیم و باک یا باک و اورشیم 

هر وضعیت پیشنشانه دارای 8 حالت بود.‏ وضعیت 

دامنۀفضاییکمدارای‎8‎ حالتباهمپوشیزیادبود؛ 

یعنی در تمام حالات،‏ جهت حرکت دست مشخص 

بود.‏ ولیدروضعیتدامنۀفضاییزیاد،فقط‎2‎ حالت 

از حالت دارای همپوشی زیاد تجمعهای سلولی 

بود.‏ بنابراین RT کمتر در وضعیت دامنۀ فضایی کم 

احتمالاً‏ مربوط به میزان همپوشی تجمعهای سلولی 

در این وضعیت بود.‏ در تحقیق حاضر،‏ دامنۀ فضایی 

پیشنشانهها در وضعیتهای مورد مقایسۀ و 

RT 

RT 

،(11) 

2 

1 

(17) 

RT 

اورشیم (11 

11 

8 

9 

بین RT 

.(34 

RT ،(2) 

باعث RT 

،30 

،3 

(7) 

،2) 

(28 ،27) 

(30) 

(9 ،8) 

(34) 


57 


متفاوتونوعپارامترپیشنشانهشدهودرنتیجۀمیزان 

همپوشی تجمعها یکسان بود.‏ بنابراین،‏ با وجود ثابت 

بودن میزان همپوشی در این دو وضعیت،‏ اثر دامنۀ 

فضایی پیشنشانهها بر از بین نرفت.‏ به عقیدۀ 

باک و اثر دامنۀ فضایی پیشنشانهها بر 

نشان میدهد که پیشنشانهها بر مرحلهای از 

پردازش حسی حرکتی که درگیر بازنمایی درونی 

فضاست،‏ اثر میگذارند و این مرحلۀ پردازش 

فضایی مبین سازوکارهای توجه انتخابی فضایی به 

عنوانواسطهایبرایآثارپیشنشانهاست.‏ 

مطابق نتایج،‏ وضعیت سه انتخابی به طور 

معنیداری بیشتر از وضعیت دو انتخابی با دامنۀ 

فضایی و میزان همپوشی یکسان این 

نتیجه با یافتههای زلازنیک و هن لپین و 

همکاران و لریش و فرکنی همخوانی 

داشت و مبین اثر پیشنشانهها بر مرحلۀ انتخاب پاسخ 

بود؛ ولی درتحقیقاتباکواورشیم(‏‎11‎‏)،فاویلا 

و کارسون و همکاران اختلاف 

معنیداری بین وضعیت های دارای تعداد انتخاب 

متفاوتودامنۀفضایییکسانملاحظهنشد.‏ 

باک و اورشیم اعتبار قانون هیک در 

تکالیفبیناییحرکتیوهمچنیننقشپیشنشانهها 

در مرحلۀ انتخاب پاسخ را مورد تردید قرار دادند.‏ به 

عقیدۀ آنها در تحقیقات زلازنیک و هن (35)، لپین و 

همکاران و)‏ لریش و افزایش تعداد 

انتخابها یا مکانهای پیشنشانهشده،‏ با افزایش دامنۀ 

فضاییآنهاهمراهبوده،درنتیجه،اثرمتقابلدوعامل 

دامنۀفضاییوتعدادانتخابهابرRTاثرگذاشتهاست.‏ 

یکی از دلایل عدم همخوانی نتایج تحقیق حاضر با 

یافتههای این تحقیقات،‏ عدم کنترل میزان همپوشی 

بازنماییهای نورونی عضلات بود.‏ برای مثال،‏ در 

تحقیق باک و اورشیم هیچ پارامتری از 

حرکت پیشنشانه نشد و در هر یک از وضعیتها،‏ 

برخی حالات،‏ پارامتر جهت را پیشنشانه می کرد و 

برخی نمیکرد.‏ بنابراین احتمالاً‏ اختلاف میزان 

همپوشی حالات مختلف یک وضعیت آن 

وضعیت را تحت تأثیر قرار می دهد و با اثر دامنۀ 

فضایی پیشنشانهها و تعداد انتخابها تداخل یافته 

است.‏ 

RT 

(11) 

1 

نتیجهگیری 

به طور کلی،‏ نتایج این تحقیق برخلاف تحقیقات 

گذشته که کاهش تحت تأثیر پیشنشانه را به 

درگیری یک یا دو مرحله از پردازش اطلاعات 

نسبت دادند،‏ اثر پیشنشانهها بر فرایندهای پردازش 

ادراکی،‏ تصمیمگیری و آمادهسازی حرکتی را در 

هر سه مرحلۀ پردازش حسی حرکتی تأیید می کند.‏ 

نتایج همچنین نشان داد که تابعی از میزان 

همپوشی بازنماییهای نورونی عضلات در قشر مغز 

است.‏ 

RT 

RT 

تقدیروتشکر 

با تشکر فراوان از دکتر گرگ آنسون و جفری 

ویکنز،‏ اساتید دانشکدۀ تربیتبدنی دانشگاه اوتاگو 

استرالیا،‏ برای راهنماییهای ارزنده درخصوص نظریۀ 

تجمعسلولیقشروروشپیشنشانهکردن.‏ 

بود (0/01>p). 

،(35) 

(23) 

(14) 

RT 

فرکنی (23) 

(11) 

اورشیم (11)، 

RT 

1 

(24) 

24) 

RT 

(18) 

1. Carson 


58 حرکتی 



منابع 

شجاعی،‏ معصومه.‏ (1382). ‏«اثر تعداد پارامترهای پیشنشانهشده بر زمان واکنش تکلیف تولید نیرو».‏ حرکت،‏ 97-112. 2، 

شجاعی،‏ معصومه.‏ (1382). تأثیر میزان همپوشی بازنماییهای عضلانی در قشر مغز بر زمان واکنش:‏ استفاده از روش 

پیشنشانهکردن پارامتر برای بررسی نظریۀ تجمع سلولی قشر.‏ رسالۀ دکتری چاپ نشده،‏ دانشگاه تهران.‏ 

شجاعی،‏ معصومه.‏ (1383). ‏«اثر نوع پارامترهای پیشنشانهشده بر زمان واکنش تکلیف تولید نیرو».‏ 

شجاعی،‏ معصومه.‏ (1383). ‏«تأثیر میزان همپوشی بازنماییهای نورونی عضلات بر زمان واکنش».‏ 

شجاعی،‏ معصومه.‏ (1383). ‏«دستگاه پیشنشانهکردن پارامترهای حرکت انسان در تکلیف تولید نیرو».‏ شمارۀ ثبت:‏ 30131. 

شجاعی،‏ معصومه.‏ ‏(زیر چاپ).‏ ‏«اثر تعداد پارامترهای پیشنشانهشده مستقل از تعداد پاسخهای انتخابی بر زمان واکنش 

تکلیف تولید نیرو».‏ علوم حرکتی و ورزش.‏ 

المپیک،‏ .25-40 ،18 

المپیک،‏ .17-30 ،4 

7. Anson, J.G., B.I. Hyland, R. Kotter, & J.R. Wickens. (2000). “Parameter precuing and motor 

preparation.” Motor Control, 4, 221-231. 

8. Anson, J.G., B.I. Hyland, J.R. Wickens, & D.F. Hight. (2004). “Neural mechanisms of motor preparation. 

Abstracts”, 2004 NASPSPA Conference, June 10-12, Vancouver, Canada; Journal of sport & Exercise 

Psychology, 26 (Supplement) S26-S27. 

9. Anson, J.G., J.R. Wickens, B.I. Hyland, & D.F. Hight. (2003). “Neural mechanisms of precuing and motor 

preparation: An EEG study in a two-hand choice reaction time task”. Society for Neuroscience Abstracts, 

822-824. 

10. Bock, O., & K. Arnold. (1992). “Motor control prior to movement onset: Preparatory mechanisms for 

pointing at visual targets”. Experimental Brain Research, 90, 209-216. 

11. Bock, O., & U. Eversheim. (2000). “The mechanisms of movement preparation: A precuing study”. 

Behavioural Brain Research, 108(1), 85-90. 

12. Bonnet, M., J. Requin, & G.E. Stelmach. (1982). “Specification of direction and extent in motor 

programming”. Bulletin of the Psychonomic Society, 19(1), 31-34. 

13. Bratcher, T.L., M.A. Moran, & W.J. Zimmer. (1970). “Tables of sample size in the analysis of variance”. 

Journal of Quality Technology, 2, 156-164. 

14. Carson, R.G., R. Chua, D. Goodman, W.D. Byblow, & D. Elliott. (1995). “The preparation of aiming 

movements. Brain cognition”, 28, 133-154. 

15. Dornier, L.A., & T.G. Reeve. (1990). “Evaluation of compatibility effects in the precuing of arm and 

direction parameters”. Research Quarterly for Exercise and Sport, 61(1), 37-49. 

16. Eriksen, C.W., & T.D. Murphy. (1987). “Movement of attention focus across the visual field: A critical 

look at the evidence”. Perception and Psychophysics, 42(3), 299-305. 

17. Eversheim, U. & O. Bock. (2002). “The role of precues in the preparation of motor responses in humans”. 

Journal of Motor Behavior, 34(3), 271-276. 

18. Favilla, M. (1996). “Reaching movements: programming time course is independent of choice number”. 

Neuro Report, 7, 2629–2634. 

19. Girgenrath, M., S. Gobel, O. Bock, & H. Pongratz. (2005). “Isometric force production in high Gz: 

Mechanical effects, proprioception, and central motor”. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 

76(4), 339-343. 

20. Goodman, D., & J.A.S. Kelso. (1980). “Are movements prepared in parts? Not under compatible 

(naturalized) conditions”. Journal of Experimental Psychology: General, 109(4), 475-495. 

21. Hick, W.E. (1952). “On the rate of gain of information”. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 

4, 11-26. 

22. Larish, D.D. (1986). “Influence of stimulus-response translations on response programming: Examining 

the relationship of arm, direction, and extent of movement.” Acta Psychologica, 61, 53-70. 

23. Larish, D.D., & G.A. Frekany. (1985). “Planning and preparing expected and unexpected movements: 

Reexamining the relationships of arm, direction, and extent of movement”. Journal of Motor Behavior, 

17(2), 168-189. 

24. Lepine, D., D. Glencross, & J. Requin. (1989). “Some experimental evidence for and against a parametric 

conception of movement programming”. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and 

Performance, 15(2), 347-362. 

25. Olivier, I., & C. Bard. (2000). “The effects of spatial movement components precues on the execution of 

rapid aiming in children aged 7, 9, & 11.” Journal of Experimental Child Psychology. 77(2), 155-168. 

.1 

.2 

.3 

.4 

.5 

.6 


59 


26. Reeve, T.G., & R.W. Proctor. (1984). “On the advanced preparation to discrete finger responses”. Journal 

of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 10, 541-553. 

27. Rosenbaum, D.A. (1980). “Human movement initiation: Specification of arm, direction, and extent”. 

Journal of Experimental Psychology: General, 109(4), 444-474. 

28. Rosenbaum, D.A. (1983). “The movement precuing technique: Assumptions, applications, and 

extensions”. In R. A. Magill (Ed.), Memory and control of action (pp.231-274). Amsterdam: North- 

Holland. 

29. Schmidt, R.A., & T.D. Lee. (1999). Motor control and learning: A behavioral emphasis (3rd ed.). 

Champaign, IL: Human Kinetics. 

30. Shojaei, M. (in press). “The effect of nature of precued parameters on reaction time of a force-production 

task.” International Journal of Applied Sports Science. 

31. Spijkers, W.A.C. (1990). “The relation between response-specificity, S-R compatibility, forperiod duration 

and muscle-tension in a target aiming task”. Acta Psychologica, 75, 261-277. 

32. Wickens, J., B. Hyland., & G. Anson. (1994). “Cortical cell assemblies: A possible mechanism for motor 

program”. Journal of Motor Behavior, 26(2),66-82. 

33. Zelaznik, H.N. (1978). “Precuing response factors in choice reaction time: A word of caution”. Journal of 

Motor Behavior, 10, 77-79. 

34. Zelaznik, H.N. (1981). “The effects of force and direction uncertainty on choice reaction time in an 

isometric force production task”. Journal of Motor Behavior, 13(1), 18-32. 

35. Zelaznik, H.N., & R. Hahn. (1985). “Reaction time methods in the studying of motor programming: The 

precuing of hand, digit, and duration”. Journal of Motor Behavior, 17, 190-218. 


ساز و کارهای اثر پیش نشانه بر زمان واکنش در مراحل پردازش حسی - حرکتی 

60 



مقایسۀ برخی ویژگیهای روانشناختی 

دانشجویان ورزشکار آسیبدیده 

و غیر آسیب دیده 

* 

روح االله حق شناس ؛ کارشناس ارشد تربیت بدنی دانشگاه اصفهان 


61 

 

 

 

دکتر سید محمد مرندی؛ استادیار گروه تربیت بدنی دانشگاه اصفهان 

دکتر حسین مولوی؛ استاد گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان 

دکتر خلیل خیام باشی؛ استادیار گروه تربیت بدنی دانشگاه اصفهان 




در این پژوهش ویژگیهای روانشناختی ورزشکاران آسیبدیده و غیرآسیبدیده به منظور تعیین تأثیر 

عوامل روانی بر آسیبدیدگی بررسی شده است.‏ از میان تمامی دانشجویان پسر ورزشکار،‏ 

169 نفر 

دانشجوی شرکتکننده در مسابقات دانشجویی دو و میدانی با میانگین سنی 22/5 سال نمونۀ آماری در 

دسترس انتخاب شدند.‏ بر اساس نتایج پرسشنامۀ آسیب،‏ آزمودنیها به دو گروه ورزشکاران آسیبدیده 

(75 نفر)،‏ و غیرآسیبدیده 

(94 نفر)‏ 

تقسیم شدند.‏ از این تعداد 26 نفر نیز در حین انجام مسابقات دچار 

آسیبدیدگی شدند.‏ در این تحقیق از برگۀ مشخصات فردی،‏ پرسشنامۀ اضطراب حالتی رقابتی-‏‎2‎ 

(CSAI-2) 

رینر مارتنز،‏ پرسشنامۀ 34 سؤالی آیزنک ‏(خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری)،‏ مصاحبه و 

پرسشنامۀ محققساختۀ آسیبهای ورزشی قبل از انجام مسابقات دو و میدانی استفاده و در مورد گروههای 

نمونه اجرا شد.‏ نتایج نشان داد ورزشکارانی که اعلام کردند در 2 سال قبل از مسابقات آسیب دیدهاند،‏ 

در ویژگیهای روانشناختی اضطرابشناختی،‏ اضطرابتنی،‏ خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری نسبت 

به ورزشکاران غیرآسیبدیده امتیاز بالاتری کسب کرده بودند و اعتماد به نفس کمتری داشتند (0/01 < p). 

بین ویژگیهای روانشناختی اضطراب تنی،‏ خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری ورزشکاران 

آسیبدیده در حین مسابقات و ورزشکاران غیرآسیبدیده تفاوت معناداری وجود داشت 

.(p < 0/01) 

ولی بین اضطرابشناختی و اعتماد به نفس دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد.‏ وجود تفاوت معنادار 

در ویژگیهای روانشناختی دو گروه نشان میدهد که ورزشکاران آسیبدیده روحیۀ خطرپذیری و 

هیجانطلبی دارند و از خطرکردن واهمهای ندارند،‏ به همین دلیل احتمالاً‏ خود را بیشتر در موقعیتهای 

خطرزا که پیامد آن آسیبدیدگی است قرار میدهند.‏ همچنین این احتمال داده میشود که عوامل روانی 

همچون استرس و اضطراب بر آسیبدیدگی ورزشکاران تأثیر داشته باشند.‏ لذا مربیان و مسئولان با 

کمک روانشناسان لازم است این افراد را شناسایی کنند و اقدامات لازم را صورت دهند.‏ 

واژگان کلیدی : ویژگیهای روانشناختی،‏ آسیب ورزشی،‏ ورزشکار آسیبدیده.‏ 

* E-mail:rhaghshenas2004@yahoo.com 


62 مقایسه برخی ویژگیهای روانشناختی دانشجویان ورزشکار آسیب دیده و غیرآسیب دیده 

مقدمه 

آسیبهای ورزشی از مشکلاتی است که بیشتر 

ورزشکاران در دوران زندگی ورزشی خود با آن 

مواجه می شوند،‏ و از جمله نگرانیهای ورزشکاران و 

مربیان است.‏ لذا آگاهی و پیشگیری از 

آسیبدیدگی و مقابله با آنضروری به نظرمیرسد.‏ 

به همین منظور در سالهای اخیر علاقه به این حوزه از 

تحقیق افزایش یافته است تا ماهیت آسیبها و 

چگونگی وقوعآنهارابررسیکنند.‏ بااینامیدکهاز 

طریق بررسی همۀ جانبۀ ماهیت آسیبها،‏ شندا و 

آگاهی بیشتری کسب شود و ضمن پیشگیری از آنها 

به فرایند توانبخشی و رهایی از آسیبدیدگی نیز 

کمک شود.‏ عوامل مختلفی در این امر دخالت 

دارند.‏ لذا،‏ محققان روانشناسی ورزش تلاش 

کردهاند تا نشان دهند شاید افکار،‏ احساسات و 

ویژگیهای شخصیتی در میزان شیوع و وقوع 

آسیبدیدگیهانقشداشتهباشند(‏‎14‎‏).‏ 

طی چند سال گذشته،‏ در علم روانپزشکی 

تأثیرعوامل روانشناختی بر آسیبدیدگیها،‏ مراحل 

آشفتگیهای روانشناختی و ارتباط آن با بیماریهای 

جسمی بررسی و آزمایش شده است.‏ علیرغم رابطۀ 

بین آسیبهای ورزشی و عوامل روانشناختی،‏ تنها 

شندا علمیمحدودیدراینزمینهوجوددارد.‏ 

روانشناسان ورزش به دنبال این هستند تا با 

ارزیابی شخصیت ورزشکاران آسیبدیده علتهای 

رایج شخصیتی را که احتمال دارد با وقوع 

آسیبدیدگی رابطه داشته باشند شناسایی کنند.‏ 

برای همین منظور ویلیامز و اندرسِن الگوی 

نظری ای را پیشنهاد کرده اند که رابطۀ بین استرس-‏ 

آسیب را توصیف میکند و پایه و اساس بسیاری از 

تحقیقات در این دهه است.‏ این الگو چنین بیان 

میدارد که موقعیتهای ورزشی پراسترس ‏(مانند 

رقابت،‏ تمرینات مهم،‏ اجراهای ضعیف)‏ ممکن 

است بر آسیبدیدگی مؤثر باشد.‏ همچنین برای 

روشنشدن رابطۀ بین استرس-‏ آسیب دو نظریه 

پیشنهاد دادهاند:‏ الف)‏ اختلال حواس:‏ این نظریه 

مبتنی بر این عقیده است که استرس در حواس 

ورزشکاران،‏ از طریق کاهش حواس خارجی 

اختلال ایجاد میکند؛ ب)‏ افزایش تنش عضلانی:‏ 

استرس بالا،‏ به تنش عضلانی ویژهای می انجامد که 

در هماهنگی عصبی عضلانی فرد اختلال ایجاد 

می کند و در نتیجه احتمال آسیبدیدگی افزایش 

می یابد(وینبرگوگلد،‏‎2003‎‏).‏ 

همچنین عوامل موقعیتی و ویژگیهای شخصیتی 

عوامل تعیینکننده در آسیبدیدگی تعیین شدهاند.‏ 

ورزشکاری که به موقعیتهای تهدیدآمیز ‏(رفتار 

هیجانی بالا)‏ تمایل دارند،‏ یا تاریخچۀ زندگی 

استرسزایی ‏(تحولات عمده در زندگی و 

دردسرهای روزمره)‏ دارند و منابع مقابلۀ ضعیفی 

‏(فقدان حمایت اجتماعی و...)‏ دارند،‏ احتمالاً‏ 

واکنشهای استرسزای منفی بیشتری دارند و بنابراین 

شاید بیشتر مستعد آسیبدیدگی باشند.‏ افراد با 

استرس زیاد،‏ با محدودیت ادراکی و اضطراب 

رقابتی بیشتری مواجهند.‏ افزایش محدودیت ادراکی 

بویژه وقتی خطرناک است که ورزشکار در موقعیت 

پراسترسقرارمی گیرد(‏‎15‎‏).‏ 

اسمیتوهمکاران(‏‎1990‎‏)‏ مطالعهایدربارۀ‎452‎ 

ورزشکار زن و مرد دبیرستانی ‏(بسکتبال،‏ کشتی،‏ و 

ژیمناستیک)‏ انجام دادند.‏ این تحقیق،‏ رابطۀ بین 

وقایع زندگی پراسترس،‏ حمایتهای عاطفی و 

اجتماعی خانواده،‏ دوستان و مربیان،‏ مهارتهای مقابله 

با استرس و تعداد روزهایی را بررسی می کند که 

ورزشکارانبهعلتآسیبدیدگیورزشنکرده اند.‏ 

(1998) 


63 

روح اله حق شناس،‏ دکتر سیدمحمد مرندی،‏ دکتر حسین مولوی،‏ دکتر خلیل خیام باشی 

ارتباطی میان این عوامل در فصل مدرسه یافت نشده 

است(‏‎13‎‏).‏ 

لایسِنس و همکاران اظهار داشتهاند که 

استرس ناشی از تغییر زندگی شاید باعث سدشدن 

پاسخهای سازگاری در موقعیتهای خطرزا شود و 

عواقبوخیمیبهدنبالداشتهباشد(‏‎9‎‏).‏ 

اندرسِن و ویلیامز در تحقیقی تغییرات 

اضطراب حالتی،‏ ادراک بینایی و عکسالعمل در 

حین استرس را بررسی کردند.‏ نشان دادند که 

اشخاص با دارا بودن وقایع منفی بیشتر در زندگی و 

محدودیتادراکیبیشتردرحیناسترس،درمقایسه 

با حریفان دیگر خود آسیبهای بیشتری می بینند.‏ 

همچنین اشخاصی که متغیر خنثیکنندۀ حساس به 

استرس ‏(مانند حمایت اجتماعی)‏ آنها پایین بود،‏ 

وقایع منفی زندگی و محدودیت ادراکی ناشی از 

استرسشان اساساً‏ با تعداد آسیبهایشان ارتباط داشت 

(1986) 

(1999) 

.(3) 

در پژوهشی نوریمفرد رابطۀ بین 

اضطراب رقابتی و میزان وقوع آسیبهای ورزشی در 

مردان ورزشکار نخبه در کاراته را بررسی کرد.‏ بین 

اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی هیچ یک از انواع 

آسیبهای مفصلی،‏ تاندونی و اسکلتی رابطۀ معناداری 

به دست نیامد.‏ بین اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی 

آسیب در هیچ یک از نواحی سر و صورت،‏ اندام 

فوقانی،‏ تنه و اندام تحتانی رابطۀ معناداری وجود 

نداشت.‏ بین اضطراب صفتی رقابتی و فراوانی هیچ 

یک از شدتهای آسیب ‏(خفیف،‏ متوسط و شدید)‏ 

رابطۀمعناداریوجودنداشت.‏ 

فورد،‏ اکلاند و گوردن بر اساس الگوی 

ویلیامز و اندرسن،‏ شش متغیر روانشناختی را 

متعادلکنندههای احتمالی رابطۀ بین استرس زندگی 

و آسیبدیدگی ارزیابی کردند.‏ از لحاظ جنس 

شرکتکنندهها روابط معنادار نبود.‏ گرایش به 

خوشبینی و سرسختی در ورزشکارانی که 

رویدادهای مثبت زندگی آنها افزایش پیدا کرده بود 

با کاهش زمان از دست رفته به علت آسیب دیدگی 

مرتبط بود.‏ عزت نفس کلی وقتی که هر دو 

رویدادهای منفی زندگی و رویدادهای کلی زندگی 

افزایش پیدا کرد با زمان از دست رفته به علت 

آسیبدیدگی مرتبط بود.‏ همچنین نتایج دلالت بر 

این داشت که ورزشکاران با خوشبینی،سرسختی و 

عزت نفس کلی بیشتر به طور مؤثرتری با استرس 

رویدادهای زندگی سازگار بودند و در نتیجه میزان 

زمان بهبودی و آسیبپذیری ناشی از آسیبدیدگی 

راکاهشمیدهند(‏‎6‎‏).‏ 

دیکسون و همکاران متغیرهای 

روانشناختی نگرش،‏ آیندهنگری،‏ سطوح استرس،‏ 

حمایت اجتماعی،‏ خودصحبتی،‏ هدفچینی و 

تصویرسازی ذهنی را بر روی ورزشکار مرد 

بررسی کردند.‏ نمونهها به دو گروه سریعدرمان 

‏(بهبودی بیشتر از ‎12‎هفته)‏ و کنددرمان ‏(بهبودی در 

کمتراز‎12‎هفته)‏ تقسیم شدند.‏ نتایج تفاوتهاییرابین 

دو گروه در تصویرسازی ذهنی،‏ آیندهنگری و 

حمایت اجتماعی نشان داد،‏ به طوری که گروه 

سریعدرمان راهکارهای ذهنی بیشتری را در فرایند 

بهبودپذیری استفاده کرده بودند.‏ همچنین هر دو 

گروه سطوح بالایی از استرس را در مدت زمان 

آسیبدیدگیشانتجربهکردند(‏‎5‎‏).‏ 

درتحقیقیساندراوهمکاران(‏‎2004‎‏)‏ ارتباطبین 

سه جزء خطر دریافت آسیبدیدگی را بررسی 

کردند که عبارت بودند از:‏ الف)‏ احتمال 

آسیبدیدگی،‏ ب)‏ نگرانی از آسیبدیدگی،‏ ج)‏ 

اعتماد به نفس در جلوگیری از آسیبدیدگی.‏ 

ارتباط بین اجزا رابطۀمثبتیرا بین نگرانی از آسیب و 

(2001) 

27 

(1375) 

(2000) 



احتمال آسیبدیدگی نشان داد.‏ نتایج نشان داد 

ورزشکارانی که آسیبدیدگی قبلی داشتند،‏ با 

احتمال بیشتر دوباره آسیب دیدگی،‏ و نگرانی بیشتر 

از دوباره آسیبدیدن مواجه بودند.‏ همین طور در 

جلوگیری از آسیب حداقل اعتماد به نفس را نشان 

دادند(‏‎12‎‏).‏ 

یانگ یونگ نو جنبههای چندگانۀ 

اجزای استرس و آسیب را بررسی کردند که ممکن 

است در ورزش نقش داشته باشند.‏ نتایج رابطۀ 

متوسطی را بین عوامل روانشناختی با شدت و مدت 

آسیبدیدگی نشان داد.‏ رهایی از نگرانی و اعتماد به 

نفس پیشبینیکنندههای معناداری در تشخیص 

شدت آسیبدیدگی بودند.‏ همچنین رهایی از 

نگرانی و استرس منفی پیشبینیکنندههای مدت 

آسیبدیدگیتعیینشدند(‏‎16‎‏).‏ 

علاوه بر این ویژگیها،‏ برخی نگرشهای 

روانشناسی دیگر دربارۀ آسیبهای ورزشی بررسی 

شدهاند:‏ رفتارنوعA‏،ابرازخشم،خودباوری،احترام 

به خود،‏ توجه و حالت درونی فرد،‏ خستگی از 

زندگی،‏ خستگی،‏ زمان عکسالعمل و مشکلات 

روزمره که با نتایج این مطالعات تا اندازهای 

متناقض اند.‏ به همین صورت بیشتر محققان نیز با 

احتمال،‏ عوامل روانی را در آسیبدیدگی مؤثر 

دانسته و بیشتر به حدس و گمان روی آوردهاند.‏ 

ضمن اینکه بر تحقیقات بیشتر در این زمینه تأکید 

داشته و انجام آن را ضروری دانستهاند.‏ همچنین 

باید به این نکته توجه داشت که بعضی ویژگیهای 

فردی و عوامل روانی در هر جامعهای منحصر به 

فرد است و در جوامع مختلف تفاوت دارد.‏ به 

همین دلایل محقق تصمیم به انجام این تحقیق 

گرفت.‏ 


در این پژوهش ویژگیهای روانشناختی 

ورزشکاران آسیبدیده و غیرآسیبدیده،‏ به منظور 

تعیین تأثیر عوامل روانی بر آسیبدیدگی 

ورزشکارانمقایسهشدهاست.‏ بههمینمنظورازمیان 

تمامی دانشجویان پسر ورزشکار تعداد نفر 

دانشجوی شرکتکننده در مسابقات دانشجویی دو 

و میدانی با میانگین سنی 22/5 سال نمونۀ آماری در 

دسترس انتخاب شدند.‏ بر اساس نتایج پرسشنامۀ 

آسیب،‏ آزمودنیها به دو گروه ورزشکاران 

آسیبدیده نفر)،‏ و غیرآسیبدیده نفر)‏ 

تقسیم شدند.‏ پرسشنامۀ آسیبدیدگی شامل 

توضیحی مختصر دربارۀ آسیبدیدگی مورد نظر در 

این تحقیق بود.‏ در این پرسشنامه،‏ آسیبدیدگی 

چنین تعریف شده است:‏ هر گونه آسیب جسمی به 

هرکدام از اندامهای بدن که در حین ورزش اتفاق 

افتاده و باعث شده باشد که فرد حداقل به 

ساعت قادر به تمرین یا مسابقه با عضو آسیبدیده 

نباشد،‏ یا باعث اختلال در عملکرد طبیعی فرد شده 

باشد.‏ در صورت جواب بلی به این سؤال که فرد 

دچار آسیبدیدگی شده است،‏ فرد می توانست 

پرسشنامۀ اصلی آسیبدیدگی را تکمیل کند.‏ این 

پرسشنامه شامل هر کدام از اندامها به صورت مجزا و 

آسیبهای مربوط به آن اندام است.‏ برای اطمینان از 

نوع و شدت آسیبها،‏ هنگام تحویل پرسشنامۀ افرادی 

که اظهار آسیبدیدگی کرده بودند بار دیگر به 

صورت مصاحبه،‏ پرسشنامۀ آنها تکمیل شده است.‏ 

برای اطمینان بیشتر،‏ با همکاری کادر پزشکی،‏ 

ورزشکارانی که در دورۀ مسابقات دچار 

آسیبدیدگی شدند،‏ شناسایی و اطلاعات مربوط به 

آنها در نتایج تحقیق استفاده شد.‏ تعداد نفر 

169 

94) 

مدت 24 

آنها 26 

75) 

(2005) 


65 


بود که با همکاری کادر پزشکی مسابقات شناسایی 

شدند.‏ 

همچنین در این تحقیق ازبرگۀمشخصاتفردی،‏ 

پرسشنامۀ اضطراب حالتی رقابتی-‏CSAI-2)2‎‏)‏ رینر 

مارتنز،‏ پرسشنامۀ سؤالی آیزنک ‏(خطرپذیری،‏ 

هیجانطلبی و پرخاشگری)،‏ مصاحبه و پرسشنامۀ 

محققساختۀ آسیبهای ورزشی،‏ قبل از انجام 

مسابقات دو و میدانی استفاده و در مورد گروههای 

نمونهاجراشد.‏ ضریبآلفایکرونباخبهدستآمده 

از نتایج پرسشنامۀ این تحقیق به این صورت است:‏ 

و‎0‎ پرخاشگری 

و‎0‎ پرسشنامۀ مارتنز نیز با توجه 

بهتحقیقاتقبلیازاعتبارلازمبرخورداراست.‏ ازنرم 

افزار برای روش آماری تحلیل واریانس و 

رگرسیونجهتآزمونفرضیههااستفادهشد.‏ 

34 

خطرپذیری ، 0/86 هیجانطلبی /74 

(CSAI-2) رینر 

/66 

SPSS 

یافتهها 

با توجه به اینکه شناسایی ورزشکار آسیبدیده 

در اینتحقیقبسیارمهماست،علاوهبرپرسشنامهکه 

برای شناسایی ورزشکاران آسیبدیده بر اساس 

آسیبهای قبلی استفاده شده بود،‏ که نتایج آن در 

جدولهای‎1‎و‎3‎ آمدهاست،پژوهشگرباکمککادر 

پزشکی،‏ ورزشکارانی را که در حین مسابقات دچار 

آسیبدیدگی شدند،‏ شناسایی و از لحاظ ویژگیهای 

روانی با سایر افراد مقایسه کرد،‏ که نتایج آن در 

جدولهای‎2‎و‎4‎ آمدهاست.‏ 

همان طور که در جدول 1 مشاهده می کنید،‏ بین 

میانگین نمرات اضطرابشناختی،‏ اضطرابتنی و 

اعتماد به نفس دو گروه ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیبدیده در دو سال قبل از مسابقات تفاوت 

معناداری وجود دارد همچنین نتایج 

جدول نشان میدهد که تنها بین میانگین نمرات 

اضطراب تنی دو گروه ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیبدیده در زمان مسابقات تفاوت معناداری 

وجود دارد البته این تفاوت نیز قابل 

توجیه است و در واقع شاید کمبودن حجم نمونه 

باعث این تفاوت بوده باشد.‏ توانهای آماری 

مشاهده شده در جدول نیز نشاندهندۀ همین 

موضوعاست.‏ 

.(p < 0/01) 

2 

.(p=0/035) 

2 

جدول 1. 

نتایج تحلیل واریانس مقایسۀ اضطرابشناختی،‏ اضطرابتنی،‏ اعتماد به نفس ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیب دیده،‏ گروهبندیشده بر اساس آسیبهای قبلی 

عضویت گروهی 

ورزشکاران 

آسیبدیده و 

غیرآسیبدیده 

منبع متغیر 

اضطراب 

شناختی 

اضطراب 

تنی 

اعتماد به 

نفس 

مجموع 

مجذورات 

درجۀ 

آزادی 

واریانس 

ضریب 

F 


میزان 

تفاوت 

توان 

آماری 

0/767 

0/ 

042 0/ 

008 7/ 

313 206/ 

171 1 206/ 171 

0/933 

0/ 

067 0/ 

001 12/ 

075 372/ 

857 1 372/ 857 

0/778 

0/ 

043 0/ 

007 7/ 

522 243/ 

190 1 243/ 190 



جدول‎2‎‏.‏ نتایج تحلیل واریانس مقایسۀ اضطراب شناختی،‏ اضطراب تنی،‏ اعتماد به نفس ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیب دیده،‏ گروهبندیشده بر اساس آسیبدیدگی در حین مسابقات 






اضطراب 

شناختی 

اضطراب 

تنی 

اعتماد به 

نفس 

مجموع 


درجۀ 

آزادی 


ضریب 

F 


میزان 

تفاوت 

توان 

آماری 

0/058 

0/ 

00 0/ 

786 0/ 

074 2/ 

179 1 2/ 179 

0/559 

0/ 

026 0/ 

035 4/ 

494 144/ 

905 1 144/ 905 

0/101 

0/ 

003 0/ 

50 0/ 

441 14/ 

853 1 14/ 853 

4 

3 

نتایج جدول و نشان میدهد بین میانگین 

نمرات خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری دو 

گروه ورزشکاران آسیبدیده و غیرآسیبدیده هم 

در دو سال قبل از مسابقات و هم در زمان مسابقات 

تفاوت معناداری وجود دارد ‏(در خطرپذیری و 

هیجانطلبی‎0/0001‎‏=‏ وp درپرخاشگریp=0/019‎‏).‏ 


به طور کلی نتایج این تحقیق بین ویژگیهای 

روانی ورزشکاران آسیبدیده و غیرآسیبدیده 

تفاوتنشانمیدهد.‏ بدینمعناکهدرکلویژگیهای 

روانی ممکن است با آسیبدیدگی ورزشکاران 

در ارتباط باشد.‏ اما اینکه آیا ویژگیهای روانی بر 

جدول 3. نتایج تحلیل واریانس مقایسۀ خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیب دیده،‏ گروهبندیشده بر اساس آسیبهای قبلی 






مجموع 


درجۀ 

آزادی 


ضریب 

F 


میزان 

تفاوت 

توان 

آماری 

0/999 

0/ 

141 0/ 

0001 27/ 

299 392/ 

606 1 392/ 

خطرپذیری 606 

طلبی 

0/999 

0/ 

136 0/ 

0001 26/ 

324 288/ 

685 1 288/ 

هیجان 685 

0/656 

0/ 

033 0/ 

019 5/ 

643 91/ 

989 1 91/ 

پرخاشگری 989 

جدول 4. نتایج تحلیل واریانس مقایسۀ خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری ورزشکاران آسیبدیده و 

غیرآسیب دیده،‏ گروهبندیشده بر اساس آسیبدیدگی در حین مسابقات 






ی 

مجموع 


درجۀ 

آزادی 


ضریب 

F 


میزان 

تفاوت 

توان 

آماری 

0/997 

0/ 

119 0/ 

0001 22/ 

562 332/ 

583 1 332/ 

خطرپذیر 583 

طلبی 

1/00 

0/ 

170 0/ 

0001 34/ 

091 359/ 

423 1 359/ 

هیجان 423 

0/991 

0/ 

102 0/ 

0001 18/ 

966 287/ 

006 1 287/ 

پرخاشگری 006 


67 


آسیبدیدگی تأثیر میگذارند،‏ یا اینکه از آن تأثیر 

میپذیرند،‏ قابل بحث و بررسی است که در ادامه 

ضمن مقایسۀ نتایج تحقیق با دیگر تحقیقات انجام 

شدهدراینزمینهبهآنمی پردازیم.‏ 

بعضی محققان بیدرنگ ویژگیهای شخصیتی را 

با آسیبدیدگی ورزشکار مرتبط میدانند.‏ به طور 

کلی تحقیق دربارۀ اندازهگیری شخصیت،‏ در زمینۀ 

ورزش و تمرین بحثبرانگیز است.‏ در این رابطه دو 

دیدگاهوجوددارد.‏ بعضیمحققاننقششخصیترا 

در آسیبدیدگی معنادار میدانند،‏ و گروه دیگر به 

معنادارنبودنآناعتقاددارند.‏ بعضیمحققانهمحد 

وسط این دو را گرفته اند و پیشنهاد میکنند مسیر 

درست،‏ جایی بین این موقعیت دوقطبی واقع شده 

است(‏‎7‎‏).‏ 

دربارۀ استرسزاها در تحقیقات گذشته توجه 

کمتری به بخش شخصیت شده است.‏ اندرسن و 

ویلیامز ‏(‏‎1998‎و‎1988‎‏)‏ فرض کردهاند که وجود 

رفتارهای شخصیتی قاطع همچون سرسختی،‏ سبب 

می شود بتوان جنبههایی از موقعیتهای ورزشی 

ورزشکار را پیش بینی کرد،‏ همچون کمتر 

تهدیدشدن و ستیزهجوییکردن که به پاسخهای 

استرس کمتر و بنابراین خطر آسیبدیدگی کمتر 

منجر میشود.‏ رفتارهای دیگر همچون اضطراب 

رقابتی در مستعد شدن ورزشکاران به بروز پاسخهای 

استرسچشمگیرتردرموقعیتهایرقابتیمی انجامدو 

درنتیجهبهدنبالآنخطرآسیبدیدگیممکناست 

بیشترشود(‏‎3‎‏).‏ 

دربارۀ شخصیت و آسیب ورزشی،‏ تحقیقات 

نتایج مختلفی نشان دادهاند.‏ بعضی مطالعات روابطی 

را بین خودپنداره،‏ خویشتنداری،‏ اضطراب صفتی و 

آسیبدیدگی نشان دادهاند ‏(کولت و کیرکبای،‏ 

پاراگمن و لانت،‏ در حالی که 

دیگران هیچ رابطهای را بین این متغیرها نشان 

ندادهاند ‏(مکلود و کیرکبای،‏ هانسون و 

،1995 

همکاران،‏‎1992‎‏،کررومیندن،‏‎1988‎‏)‏ (8). 

1 

... 

1 

نتایج جدول بین اضطراب شناختی،‏ اضطراب 

تنی و اعتماد به نفس ورزشکارانی که در دو سالقبل 

از مسابقات آسیب دیده بودند و ورزشکاران سالم 

تفاوت نشان میدهد.‏ این یافتهها نشان میدهند این 

سه ویژگی با آسیبدیدگی ورزشکاران در ارتباط 

است.‏ حال نکتۀ اصلی این است که آیا این ویژگیها 

بر آسیبدیدگی تأثیر میگذارند یا آنکه این 

ویژگیها از آسیبدیدگی تأثیر پذیرفتهاند.‏ به همین 

منظور و برای روشن شدن این مطلب در ادامۀ تحقیق 

پ ژوهشگر ورزشکارانی را که در زمان مسابقات 

دچارآسیبدیدگیشدند،باهمکاریکادرپزشکی 

شناساییوتجزیهوتحلیلکردند،کهنتایجمربوطبه 

آنها در جدول 2 آمده است.‏ از بین این سه ویژگی 

تنها اضطراب تنی دارای تفاوت معناداری بود.‏ این 

یافته را با توجه به ویژگیهای اضطراب تنی که شامل 

تنش عضلانی،‏ انقباض عضلات،‏ افزایش ضربان 

قلب،‏ تنفس کوتاه و است،‏ میتوان چنین توجیه 

کرد که اضطراب تنی باعث افزایش تنش عضلات 

می شود و در واقع هماهنگی عصبی عضلانی فرد را 

دچار اختلال میکند و در نهایت این عمل به 

آسیبدیدگی می انجامد.‏ این یافته با الگوی اندرسن 

وویلیامزهمخوانیدارد.‏ 

همچنین باید به این نکته اشاره کرد که رابطۀ بین 

عوامل روانی و آسیبدیدگی شاید رابطه ای دو 

طرفه باشد؛ یعنی،‏ هر دو عامل بر یکدیگر تأثیر 

بگذارند و از یکدیگر تأثیر بپذیرند.‏ اما میزان این 

تأثیرپذیری ممکن است متفاوت باشد و به نوع 

آسیب و ویژگی روانی آن بستگی داشته باشد.‏ از 

مقایسۀ نتایج جدول و و با توجه به اینکه 

2 

.(1989 

،1996 



4 

ورزشکارانی که در دو سال قبل اعلام کرده بودند 

دچار آسیبدیدگی شدند تفاوت آشکاری در 

ویژگیهای اضطراب رقابتی نشان دادند،‏ میتوان 

چنین نتیجه گرفت که میزان تأثیرپذیری اجزای 

اضطراب حالتیرقابتی از آسیبدیدگی بیشتر است؛ 

یعنی،‏ آسیبدیدگی ممکن است اضطراب شناختی 

را افزایش و با توجه به تحقیق حاتم پور،‏ اعتماد به 

نفسورزشکارراکاهشدهد.‏ 

با توجه به خصوصیات این دو ویژگی و نتایج 

تحقیقاتی که در این رابطه صورت گرفته است،‏ این 

عوامل باعث کاهش عملکرد ورزشکار می شوند و 

در واقع علاوه بر اینکه کارایی ورزشکار را کاهش 

میدهند،‏ میزان موفقیت ورزشکار نیز کاهش 

می یابد لذا محققان دیگر ارتباط بین اضطراب 

صفتی حالتی و منحنی آسیب را عاملی 

پیشگوییکننده یافتند.‏ کراسمن و جمیسن 

درتحقیقیدربارۀ‎30‎ مردو‎13‎ زنورزشکارمصدوم 

به این نتیجه رسیدند که آنهایی که مضطرب صفتی 

شناخته شده بودند،‏ از ضربات مهلک و خطرناک 

احتمالآسیببیشتریرانشاندادند(‏‎2‎‏).‏ 

در این زمینه نایدفر(‏‎1981‎‏)‏ در مورد ارتباط 

اضطراب و آسیب ورزشیبر این باور است که فرد با 

صفت اضطراب بالا،‏ اغلب به طریقی نامتناسب در 

موارد تهدیدآمیز عمل میکند؛ از جمله سبب عدم 

تمرکزورزشکارمی شود،تنظیمحرکاتجسمانیرا 

که در احتمال آسیبها دخالت دارد مختل می کند،‏ و 

درنتیجهاحتمالوقوعآسیبافزایشمی یابد(‏‎11‎‏).‏ 

نتایج جدول بین متغیرهای شخصیتی 

خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری ورزشکاران 

آسیبدیده و غیرآسیبدیده تفاوت معناداری نشان 

میدهد.‏ از این نتایج میتوان چنین استنباط کرد که 

ورزشکاران آسیبدیده روحیۀ خطرپذیری و 

هیجانطلبی دارند و از خطرکردن واهمهای ندارند.‏ 

به همین دلیل احتمالاً‏ خود را بیشتر در موقعیتهای 

خطرزا قرار می دهند که پیامد آن آسیبدیدگی 

است.‏ این افراد در واقع دوست دارند با خطر زندگی 

کنند،‏ و بدون توجه به زیانهای احتمالی به دنبال 

پیروزی بروند.‏ البته این ویژگی یکی از خصوصیات 

بارز ورزشکاران است.‏ در واقع،‏ همین ویژگی است 

که آنها را به سمت و سوی ورزش و رقابت 

میکشاند.‏ 

اما نکتهای که باید به آن توجه شود عوامل 

دیگری است که اگر با این ویژگی همراه گردند 

عواقب وخیمی برای ورزشکار به همراه خواهند 

داشت؛ مانند تأکید بیش از حد بر پیروزی و برنده 

شدن،‏ که در این شرایط ورزشکار حاضر میشود تا 

سرحدبهخطرانداختنسلامتیخودعملنماید.‏ 

نتایج جدول نشان میدهد که ورزشکاران 

آسیبدیده در زمان مسابقات از هر سه ویژگی فوق 

نمرات بالایی گرفتهاند.‏ توان آماری بالای این 

نمرات نیز جای تردیدی باقی نمیگذارد.‏ البته همان 

طور که قبلاً‏ نیز گفتیم،‏ ورزشکارانی هستند که 

مستعدآسیبدیدگیاند.‏ بهطورکلیبرچسبزدنبه 

ورزشکاران کار صحیحی نیست و این خود باعث 

ایجاد عامل روانی درفردمی شود.‏ ولیباتوجهبهاین 

ویژگیها روانشناس میتواند تا حدودی رفتار 

ورزشکاران را شناسایی و به کمک مربیان تدابیر 

لازمرااتخاذکند.‏ 

در کل میتوان چنین گفت که اگر دریافت فرد 

باعث عدم تعادل بین نیازها و قابلیت پاسخ فرد شود،‏ 

احساس ترس می کند.‏ در نتیجه اضطراب حالتی 

افزایشمی یابد.‏ همراهبااینافزایش،نگرانیبه وجود 

آمده ‏(اضطراب حالتی شناختی)‏ و فعالیت 

فیزیولوژیکی ‏(اضطراب تنی)‏ به اوج میرسد.‏ 

(1985) 

3 

.(1) 


69 


همچنین پاسخهای دیگری همچون تغییر در توجه و 

افزایش تنش عضلانی با افزایش اضطراب حالتی 

توأم میشود و در مجموع همۀ این عوامل به بروز 

اختلال در فرد می انجامند.‏ بنابراین باید راههای 

پیشگیری از آسیب و اضطراب شناسایی شوند و در 

رابطهباآنهااقداماتضروریصورتگیرد.‏ 

با وجود همۀ امکانات و شرایط باز هم خطر 

آسیبدیدگی ممکن است وجود داشته باشد و 

آسیبدیدگی نیز ممکن است عواقب روانشناختی 

وخیمی به دنبال داشته باشد.‏ لذا،‏ پیشنهادمیشود با به 

کار بردن روشهای مدیریت استرس و کنترل عوامل 

روانی ورزشکاران،‏ علاوه بر بالا بردن کارایی و 

عملکرد آنها،‏ می توان میزان آسیبهای ورزشی را نیز 

تاحدودیپیشبینیکردوکاهشداد.‏ 

توانایی مقابله با عوامل روانی،‏ از جمله استرس 

عاملیخنثیکنندهدرکاهشاحتمالآسیبدیدگی 

است.‏ با توجه به اینکه عوامل استرسزا ممکن است 

وابسته به داخل یا خارج از میدان ورزش باشند،‏ 

سازوکارهای مقابله با استرس باید شناسایی و به کار 

گرفته شوند.‏ به نظر میرسد که یکی از 

خنثیکنندههای اساسی و ساده در کنترل استرس،‏ 

حمایت اجتماعی از طرف افراد ویژه باشد.‏ به همین 

منظور سطح آگاهی مربیان و دستاندرکاران امور 

ورزشی باید در این زمینه افزایش پیدا کند تا طرز 

برخورد با ورزشکارآسیبدیده را بدانند و از ایجاد 

عوامل روانی منفی و استرس که ممکن است به 

آسیبدیدگی بینجامد جلوگیری کنند.‏ همچنین 

مربیان باید تلاش کنند،‏ ورزشکارانی را که روحیۀ 

خطرپذیری،‏ هیجانطلبی و پرخاشگری دارند،‏ در 

موقعیتهای تهدیدآمیز و شرایطی قرارندهند که 

احتمال اخراجشدن و ترس از پیامدهای اجرای 

ضعیفوجوددارد.‏ 



منابع 

حاتمپورآذرخوارانی،‏ ف.‏ (1383). مقایسۀ میزان اضطراب حالتی رقابتی بین دو رشتۀ کاتا و کومیته در دانشجویان پسر 

کاراتهکار.‏ پایاننامۀ کارشناسیارشد تربیتبدنی،‏ دانشگاه اصفهان.‏ 

نوریمفرد،‏ س.‏ (1375) بررسی رابطۀ بین اضطراب صفتی رقابتی و میزان وقوع آسیبهای ورزشی در مردان ورزشکار نخبۀ 

کاراته.‏ پایاننامۀ کارشناسیارشد تربیت بدنی،‏ دانشگاه تربیت مدرس.‏ 

3. Andersen, M. B., and J.M. Williams. (1988). “A model of stress and athletic injury: Prediction and 

prevention.” Journal of Sport and Exercise Psychology, 10: 294-306. 

4. Andersen, M. B., and J.M. Williams. (1999). “Athletic injury, psychosocial factors and perceptual changes 

during stress.” Journal of Sports Sciences, 17, 9. 

5. Dickson, D., E. French, M. Gonano, & B. Rasmus. (2001). The psychological effects of injury on sports 

performance comeback Australian setting. Australian catholic university. 

6. Ford, I.W., R.C. Ecklund, & S. Gordon. (2000). “An examination of psychological variables moderating 

the relationship between life stress and injury time-loss among athletes of a high standard.” Journal of 

Sports Sciences, 18(5): 301-312. 

7. Gould. D., L. Petlichkoff, B. Prentice, F. Tedeschi. (2000) Psychology of sport injuries. Gatorade sports 

science institute, RT # 40. 11. 

8. Junge. A. (2000). “The Influence of Psychological Factor on Sports Injuries.” American Journal of Sports 

medicine. 

9. Lysens, R., Y.V. Auweele, and M. Ostyn (1986). “The relationship between psychosocial factors and sport 

injuries.” Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 26, 77-84. 

10. Mechelen, V., W. Twisk, J. Molendijk, A. Blom, B. Snel, and K.C.G. Han.(1996). “Subject-related risk 

factors for sports injuries: a 1-yr prospective study in young adults.” Journal of the American College of 

Sports Medicine. 28(9), 1171-1179. 

11. Nideffer, R.M. (1983). The injured athlete, psychological factors in treatment. Orthopedic Clinics of North 

America, 14(2), 373-385. 

12. Sandra, E.S., J. Reuter, J. Brant, W.S. Martin. (2004). “The relationship among three components of 

perceived risk of injury, previous injuries and gender in contact sport athletes.” Athletic insight, the 

online journal of sport psychology. 

13. Smith, A.M., S.G. Scott, W.M. O'Fallon, and M.L. Young. (1990). “Emotional responses of athletes to 

injury.” Mayo clin proc, 65, 38-50. 

14. Weinberg, R., and D. Gould. (2003). Foundations of sport and exercise psychology. Handbook of Sport 

Psychology. Champaign. IL: Human Kinetics. 3, 428-442. 

15. Williams, J.M., & M.B. Andersen. (1998). “Psychosocial antecedents of sport injury: Review and critique 

of the stress and injury model.” Journal of Applied Sport Psychology, 10, 5-25. 

16. Young-eun noh. G. (2005) Psychological interventions for the prevention of injury in dance. Thesis for 

under graduated. Victoria University. 

.1 

.2 


ژوا 


تأثیر انرژی مصرفی اوقات فراغت 

و غیرفراغت بر میزان مرگ و میر زنان 

* 

فرزاد زهساز ؛ دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش،‏ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز 


هدف از تحقیق حاضر،‏ ارزیابی روابط بین میزان انرژی مصرفی و میزان مرگ نمونۀ زنان بالای 30 سال ‏(تعداد 

= 3310 ( استان آذربایجان شرقی است.‏ 

جمعآوری دادهها در 

دوره ای 5 ساله صورت گرفته است.‏ در این تحقیق نشان داده شده است که افزایش 

خطرات نسبی منجر به مرگ،‏ با افزایش سن رابطۀ مستقیم دارد و کاهش میانگین مقدار انرژی مصرفی روزانه 

‏(کیلوکالری بر کیلوگرم در روز)‏ با افزایش میزان مرگ مرتبط است.‏ اصولاً‏ این روابط،‏ بیشتر به علت بالا بودن 

سهم انرژی مصرفی در دوره ی غیرفراغت ‏(خانهداری)‏ است که به طور میانگین 82 درصد کل فعالیت زنان را 

تشکیل میدهد.‏ نتایج به دست آمده،‏ اهمیت انرژی مصرفی دورۀ غیرفراغت را در ارزیابی کل فعالیت نشان داد 

و رابطه ی معکوس میزان فعالیت جسمانی با خطر مرگ زنان را تأیید میکند.‏ در نتیجۀ این تحقیق،‏ فقدان فعالیت 

جسمانی،‏ عامل خطر مستقلی برای بیماری قلبی–‏ عروقی و مرگ است و افزایش متوسط در انرژی مصرفی 

ممکن است به کاهش چشمگیری در میزان مرگ بینجامد.‏ 

71 



گان کلیدی:‏ خطرات نسبی،‏ انرژی مصرفی،‏ بیماری قلبی-‏ عروقی،‏ اوقات فراغت،‏ اوقات غیرفراغت 

مقدمه * E-mail:f_zehsaz@iaut.ac.ir 

از اوایل قرن بیستم،‏ دانشمندان رابطۀ بین فعالیت 

جسمانی و سلامت را بررسی کرده اند و بعضی 

مزایای مرتبط با فعالیت جسمانی را چنین بیان 

می دارند:‏ کاهش خطر بیماری قلبی-‏ عروقی 

کاهشانواعخاصیازسرطان(‏‎31‎‏)،کاهشدیابت 

‏(‏‎12‎‏)،کاهشپوکیاستخوان(‏‎26‎ و)‏ افزایشتوانایی 

مقابله با بسیاری از عوامل ایجاد فشار روانی در 

زندگی با مشاهدۀ این روابط مهم،‏ آشکار است 

کهسازگاری با فعالیتهای جسمانی منظم در کاهش 

بیماری و بهبود سلامت فرد گامی مؤثر است و 

سلامتی نیز ابزاری است که با آن ادامۀ حیات ممکن 

می شود(‏‎2‎‏).باتوجهبهاینکهافزایشفعالیتجسمانی 

با افزایش انرژیمصرفیرابطۀخطیمستقیموکامل 

افزایشانرژیمصرفینیزدرسلامت 

وتندرستیبسیارمهماست(‏‎18‎‏).‏ 

روشهای مناسب محاسبۀ مقدار انرژی مصرفی نه 

فقط باعث افزایش شناخت ما از رابطۀ بین فعالیت 

جسمانی و سلامت میشود،‏ بلکه روابط پیچیدۀ 

فعالیت جسمانی،‏ انرژی مصرفی،‏ انرژی دریافتی 

+1) = (r دارد،‏ 

،(36) 

.(9) 


72 تأثیر انرژی مصرفی اوقات فراغت و غیرفراغت برمیزان مرگ و میر زنان 

روزانه و اندازۀ بدنی را نیز برای ما روشنتر خواهد 

کرد بسیاری از تحقیقات به جای محاسبۀ کل 

فعالیت جسمانی،‏ فعالیتهای اوقات فراغت و 

غیرفراغترابه طورجداگانهبررسیکردهاند.‏ دراین 

تحقیقات محاسبۀ فعالیت جسمانی و انرژی مصرفی 

در حین ساعتهای کاری یا غیرکاری از طریق 

پرسشنامهای صورت گرفته است که در آن نوع کار 

و فعالیت جسمانی به سه طبقۀ با شدت بالا،‏ متوسط و 

پایین طبقهبندی شده است البته رایجترین 

پرسشنامههای جهانی به کار رفته در این زمینه 2 

طبقهدارند(‏‎32‎‏).‏ فعالیتهاممکناست،باجزئیاتیمثل 

شدت،‏ تعداد و طول دوره شرح داده شوند.‏ ولی 

نقص اساسی چنین پرسشنامههایی این است که 

امکان دارد بخش قابلتوجهی از زندگی روزانه به 

فعالیتهای سادهای اختصاص داده شود که در طبقات 

پرسشنامه مطرح نشده است این تحقیق سعی 

بر این دارد تا رابطۀ بین مقدار انرژی مصرفی به کار 

رفته در فعالیتهای جسمانی زنان خانهدار را با میزان 

مرگ آنها بررسی کند.‏ به همین دلیل بهتر است 

اصطلاحاتخاصمقالهتعریفشوند.‏ 

فعالیت جسمانی اوقات فراغت ‏(در زنان 

خانهدار)،عبارتاستازهرنوعفعالیتیکهخارجاز 

محدودۀ شغلی و حرفهای فرد صورت میگیرد.‏ در 

این تحقیق فعالیتهای غیر از خانهداری فرد،‏ فعالیتهای 

اوقاتفراغتدرنظرگرفتهمیشود(‏‎11‎‏).‏ 

فعالیت جسمانی اوقات غیرفراغت نیز عبارت 

است از هر نوع فعالیتی که در محدودۀ زمان شغلی و 

حرفهایفرد(خانهداری)‏ صورتمیگیرد.‏ فعالیتهای 

خانهداریِ‏ نمونههای تحقیق،‏ فعالیتهای اوقات 

غیرفراغتدرنظرگرفتهمیشود(‏‎11‎‏).‏ 

میزان مرگ به معنی تعداد افرادی است که در 

دورۀانجامتحقیقبراثربیماریقلبی–عروقییاسایر 

بیماریهافوتکردهاند(‏‎11‎‏).‏ 

با توجه به اینکه بیماریهای قلبی-‏ عروقی،‏ 

درصد علل مرگ در جهان را در برمیگیرند،‏ 

بسیاری از تحقیقات دربارۀ مقدار انرژی مصرفی و 

میزان مرگ ناشی از بیماریهای قلبی-‏ عروقی تمرکز 

کردهاندودیدهشدهاستافرادیکهازنظرجسمانی 

فعال اند،‏ نسبت به افراد غیرفعال،‏ کمتر به بیماری 

کرونری قلبی مبتلا می شوند تحقیقات در این 

زمینه،‏ بیشتر دربارۀ افراد میانسال صورت گرفته است 

هرچند بیماری قلبی-‏ عروقی ناشی از 

کمتحرکی،‏ یکی از علل مرگ در زنان بالای 

سال است شواهد فراگیر در مورد رابطۀ بین 

فعالیت جسمانی و آمادگی جسمانی و بیماری قلبی 

در مردان آشکارتر از زنان از چندین مقالۀ 

چاپ شده،‏ تعدادی توانستهاند،‏ رابطۀ معکوس بین 

فعالیت جسمانی و بیماری کرونری قلبی (17 و‎21‎ و)‏ 

دیگر عوامل مرگ (30،29 و‎38‎‏)‏ را به وضوح نشان 

دهند.‏ در حالی که تعداد دیگری نیز رابطۀ کمی را 

بیناینعواملبیانکردهاند(‏‎22،15‎و‎27‎‏).‏ تشخیص 

نادرست سکتۀ میوکاردی در زنان و ضعف و ناتوانی 

پرسشنامههایفعالیتجسمانیدرثبتفعالیتهاییکه 

زناندرآنشرکتمیکنندممکناستبهاشتباهاتی 

در طبقهبندی نادرست منجر شود و این اشتباهات،‏ 

برآورد و اظهارنظر در مورد عوامل خطر در زنان را 

ضعیف و کمارزش میکند بسیاری از 

مطالعات دربارۀ مردان و زنان،‏ مرگ و ابتلا به 

بیماریهای قلبی-‏ عروقی را با سطوح فعالیت جسمانی 

مرتبطکردهاند.‏ اینسطوحفعالیتجسمانیبراساس 

پاسخ به پرسشنامهها یا تخمین از روی ویژگیهای 

شغلی تعیین شدهاند.‏ در تحقیقات گوناگون،‏ کیفیت 

این پرسشنامهها و تخمینها متفاوت بوده است 

یکی از مشکلات اصلی در این زمینه،‏ خطای 

37 

50 

.(1) 

.(6) 

است (4). 

.(38) 

،(10) 

.(16) 

تا 5 

.(26) 

.(33) 

.(38) 


شرو 

73 


،(17) 

اندازهگیری در نتیجهگیری است که نه فقط به 

تناقضات میان تحقیقات،‏ بلکه به بیاعتباری نتایج 

مطالعاتمنجرمیشود(‏‎5‎‏).‏ 

پاول و همکارانش تحقیق فراگیر را ارزیابی 

کردند.‏ در این تحقیقات،‏ رابطۀ بین فعالیت جسمانی 

و بیماری کرونری قلبی در مردان میانسال آمریکایی 

و اروپایی آزمایش شدند.‏ تجزیه و تحلیلشان 

مشخص کرد که تحقیقاتی که از نظر شناسی 

قویترند مزایای فعالیت جسمانی را بیشتر آشکار 

میکنند(‏ و‎5‎ 

هدف این مقاله ارزیابی رابطۀ بین فعالیت 

جسمانی و میزان مرگ در گروه زنان آذربایجان 

شرقی است که از سال به مدت سال در 

سنجشآمادگیجسمانیشرکتکردهاند.‏ 

5 

1380 

43 

± 

.(25 


گفتیم،‏ هدف اصلی این تحقیق،‏ ارزیابی تأثیر 

انرژی مصرفی بر میزان مرگ زنان خانهدار است.‏ 

بنابراین،‏ تحقیق حاضر از نوع پژوهش توصیفی و 

روش اجرای آن میدانی است.‏ بدینمنظور‎3310‎ زن 

ساله از ساکنان استان 

خانهدار 

آذربایجان شرقی که در زمان پر کردن پرسشنامه 

هیچ عارضۀ قلبی و بیماری نداشتند،‏ به طور کاملاً‏ 

تصادفیوبهروشنمونهگیریتصادفیخوشهای،از 

تمام نواحی چندگانۀ شهری شهرهای استان انتخاب 

شدند.‏ چون تعداد نمونههای کم باعث برآورد 

نادرستی از رابطۀ معکوس انرژی مصرفی و میزان 

مرگ می شود،‏ بنابراین بهترین تعداد نمونه که دارای 

توانآماریبالاییباشد،بیشاز‎2500‎ نفراست(‏‎24‎‏).‏ 

لذانمونهها‎3310‎ نفرانتخابشدند.‏ 

در ادامۀ تحقیق،‏ محقق به منظور جمعآوری 

دادههای مورد نیاز در خصوص انرژی مصرفی از 

پرسشنامۀ استاندارد لاگروس برای ارزیابی 

انرژی مصرفی نمونهها استفاده کرده است که روایی 

و اعتبار بالای آن در منبع مذکور را متخصصان به 

اثباترسانده اند.‏ 

برایکسباطمینانازمحتوایپرسشنامهوروایی 

آن،‏ پرسشنامۀ مذکور در بین گروهی از زنان 

آذربایجان شرقی توزیع شد و مجدداً‏ روایی و اعتبار 

آن را محقق با استفاده از روش آماری آلفای 

کرونباخ بررسی کرد.‏ میزان روایی آن %90 محاسبه 

شد.‏ براساس این پرسشنامه از نمونهها خواسته شد،‏ تا 

دقایق و ساعتهای صرف شده در هر فعالیت را در 8 

طبقه ثبت کنند.‏ لاگروس در این پرسشنامه،‏ سن،‏ 

میزان تحصیلات و وزن ‏(برای محاسبۀ انرژی 

مصرفی)‏ نمونهها را نیز پرسیده است.‏ این مقاله بر 

خلاف مقالۀ وینلو و همکارانش به جای 

زیرمجموعۀ محدود فعالیتهای جسمانی اوقات 

فراغت،‏ از همۀ فعالیتهای گزارششدۀ اوقات فراغت 

وغیرفراغتاستفادهکردهاست.‏ 

بعدازتوزیعپرسشنامه،جهتپرکردنپرسشنامه،‏ 

به نمونهها توضیحات کامل داده شد.‏ نمونهها،‏ زمان 

فعالیت خود را از ساعت 24 شب قبل تا ساعت 24 

شب بعد،‏ برای روز ثبت کردند.‏ محقق بعد از 

جمعآوری پرسشنامهها،‏ افراد را بر اساس انرژی 

مصرفی روزانهشان در 4 طبقه قرار داد و به این طریق 

نمونهها را مقایسه کرد.‏ محقق هرسال بار،‏ تلفنی 

وضعیت سلامت و بیماری نمونهها را جویا شده 

است.‏ بیماریآترواسکلروزقلبی،سکتۀقلبیوحملۀ 

قلبی جزو بیماریهایی بودند که باعث مرگ قلبی-‏ 

عروقی و مغزی-‏ عروقی میشدند و در ادامه مرگ 

ناشی از بیماری قلبی-‏ عروقی در نظر گرفته 

میشوند.‏ 

با بهکارگیری رگرسیون توصیفی،‏ در همۀ 

(34) 

2 

30 

(50/3 

15/0) 



علتهایمرگ،مرگ ناشی ازبیماریقلبی-‏ عروقیو 

سکتۀ خطرناک میوکاردی و شاخصهای فعالیتهای 

جسمانی،‏ نسبتهای متفاوتی به دست آمده است.‏ در 

تجزیهوتحلیلیکهدرآنمرگناشیازبیماریقلبی 

وسکتۀخطرناکمیوکاردیبهکاررفته،مرگناشی 

از سایر عوامل کنار گذاشته شدهاند.‏ در همۀ حالات 

گروهیکهکمترینفعالیتراداشت،طبقۀمرجعدر 

نظرگرفتهشدهاست.‏ 

با کنترل وضعیت تأهل،‏ سطح تحصیلات،‏ درآمد،‏ 

وضعیتسلامتِگزارششدۀفرد،استفادهازسیگار،‏ 

محاسباتِ‏ نسبت احتمال خطرها تغییر نکرد.‏ بنابراین 

تجزیه و تحلیلها فقط هماهنگ با سن مطرح 

شده اند.‏ 

در تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار 

استفادهشدهاست.‏ 


سن و ویژگیهای فعالیت جسمانی نمونهها در 

تجزیهوتحلیلدرجدول‎1‎ آمدهاست.‏ 

جدول نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل 

رگرسیون توصیفی مرتبط با مقادیر کل انرژی 

مصرفی تخمین زده شده در مرگ ناشی از هر نوع 

بیماری قلبی-‏ عروقی و سکتۀ خطرناک میوکاردی 

رانشانمیدهد.‏ 37 درصدهمۀمرگهابهدلیلبیماری 

قلبی-‏ عروقی و از این مقدار،‏ درصد به دلیل 

سکتۀمیوکاردیبود.‏ 

SAS 

69 

2 

جدول‎1‎‏.‏ مقادیر انرژی مصرفی ‏(کیلوکالری در کیلوگرم در روز)‏ و سن نمونههای مورد مطالعه 

انرژی مصرفی ‏(کیلوکالری در کیلوگرم در روز)‏ سن(سال ( 

غیرفراغت فراغت جمع 

تعداد 

3310 3310 3310 3310 میانگین 

/50 3 

8/ 

2 

1/ 

2 

7/ 0 

15/ 

6/ 

4 

7/ 

0 

6/ 0 

0 انحراف معیار 

جدول 2. نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون توصیفی که انرژی مصرفی کل را با مرگ ناشی 

بیماری قلبی-‏ عروقی و سکتۀ خطرناک میوکاردی مرتبط میسازد.‏ 

مرگ ناشی از بیماری 

مرگ ناشی از همۀ عوامل 

سکتۀ خطرناک میوکاردی 

قلبی-‏ عروقی 

دامنۀ اطمینان 

%95 

نسبت 

زوجها 

تعداد 

مرگ 


%95 

نسبت 

زوجها 

تعداد 

مرگ 


%95 

نسبت 

زوجها 

از همۀ عوامل،‏ مرگ 

تعداد 

مرگ 

ناشی از 

مقدار کل 

انرژی مصرفی 

1/ 74 ترین 

00 - 28 1/ 

00 - 21 1/ 

00 - 

پایین 

2 68 0/ 

86 0/66-1/ 

13 28 1/ 

01 0/68-1/ 

51 20 0/ 

95 0/60-1/ 51 

3 46 0/ 

68 0/51-0/ 

91 16 0/ 

70 0/44-1/ 

11 8 0/ 

45 0/25-0/ 83 

0/ 37 بالاترین 

73 0/54-1/ 

00 8 0/ 

51 0/28-0/ 

91 7 0/ 

61 0/32-1/ 15 


75 


نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون توصیفی که 

مقادیر انرژی مصرفی زمان فراغت و غیرفراغت را با 

هر یک از نتایج قبلی مرتبط میکند در جدول 

آمده است.‏ برآورد نسبت زوجهای انرژی مصرفی 

زمان فراغت،‏ تمایل رو به کاهشی را با افزایش سطح 

فعالیتزمانفراغتنشاننمیدهد.‏ 

نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون توصیفی که همۀ 

دیگر شاخصهایفعالیتجسمانیرابامرگناشیاز 

همۀعوامل،مرگناشیازبیماریهایقلبی-‏ عروقیو 

سکتۀ خطرناک میوکاردی مرتبط کردهاند،‏ در 

جدول‎4‎ آمدهاست.‏ 

3 

جدول 3. 

نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون توصیفی که انرژی مصرفی زمان فراغت و غیرفراغت را با مرگ ناشی از همۀ 

عوامل،‏ مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ عروقی و سکتۀ خطرناک میوکاردی مرتبط میسازد.‏ 

مقدار انرژی مصرفی ‏(فعالیتهای زمان فراغت)‏ ‏(کیلوکالری در کیلوگرم در روز)‏ 

بیشترین‎806‎ = تعداد سوم‎806‎ = تعداد 


%95 

نسبت 

زوجها 


%95 

نسبت 

زوجها 

دوم‎664‎ = تعداد 


%95 

نسبت 

زوجها 

مرجع 

1034= تعداد 

1 0/ 

91 0/66-1/ 

25 0/ 

94 0/72-1/ 

23 0/ 

89 0/67-1/ 17 

1/0 

0/ 

79 0/46-1/ 

37 1/ 

08 0/72-1/ 

64 0/ 

80 0/50-1/ 26 

1 0/ 

61 0/07-1/ 

19 0/ 

84 0/52-1/ 

37 0/ 

63 0/36-1/ 09 

مقدار انرژی مصرفی ‏(فعالیتهای زمان غیرفراغت)‏ ‏(کیلوکالری درکیلوگرم در روز)‏ 

بیشترین‎837‎ = تعداد سوم‎837‎ = تعداد 


%95 

نسبت 

زوجها 


%95 

نسبت 

زوجها 

دوم‎804‎ = تعداد 


%95 

نسبت 

زوجها 

نتیجه 

/ 0 مرگ ناشی از همۀ عوامل 

مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ 

عروقی 

/ 0 سکتۀ خطرناک میوکاردی 

مرجع 

832= تعداد 

1 0/ 

66 0/50-0/ 

87 0/ 

68 0/51-0/ 

89 0/ 

71 0/50-0/ 87 

1/0 

0/ 

85 0/56-1/ 

28 0/ 

61 0/39-0/ 

96 0/ 

49 0/28-0/ 86 

1 0/ 

71 0/44-1/ 

16 0/ 

57 0/33-0/ 

97 0/ 

49 0/26-0/ 92 

/ 0 مرگ ناشی از همۀ عوامل 

مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ 

عروقی 

/ 0 سکتۀ خطرناک میوکاردی 



جدول 4. 

نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون توصیفی که شاخصهای فعالیت جسمانی گوناگون را با مرگ ناشی از همۀ 

عوامل،‏ بیماری قلبی-‏ عروقی و سکتۀ خطر ناک میوکاردی مرتبط میسازد.‏ 

مرگ ناشی از بیماریهای 

قلبی-‏ عروقی 

سکتۀ خطرناک میوکاردی 

دامنۀاطمینان همبستگی 

%95 

همبستگی 

دامنۀاطمینان 

%95 

مرگ ناشی از همۀ عوامل 

دامنۀاطمینان همبستگی 

%95 

تعداد 

نمونه ها 

متغیر فعالیت 

سطح فعالیت 

زمان فراغت 

خانه داری 

493 /1 00 - 1/ 

00 - 1/ 

00 - 

فعالیت متوسط 

1091 /0 63 0/46-0/ 

86 0/ 

90 0/56-1/ 

45 0/ 

78 0/45-1/ 34 

خیلی فعال 

1670 /0 76 0/59-0/ 

98 0/ 

78 0/52-1/ 

15 0/ 

57 0/36-0/ 90 

زمانصرف شده 

درحال نشسته 

بیش ازنصف 

452 /1 00 - 1/ 

00 - 1/ 

00 - 

نصف 

754 0/ 84 0/64-1/ 

11 0/ 

73 0/49-1/ 

08 0/ 

81 0/51-1/ 30 

کمترازنصف 

1998 0/ 58 0/44-0/ 

75 0/ 

37 0/24-0/ 

56 0/ 

42 0/25-0/ 69 

زمان صرف شده 

در پیاده روی 

کمترازنصف 

1621 1/ 00 - 1/ 

00 - 1/ 

00 - 

نصف 

915 0/ 64 0/49-0/ 

82 0/ 

74 0/49-1/ 

12 0/ 

67 0/40-1/ 11 

بیشترازنصف 

649 0/ 64 0/47-0/ 

86 0/ 

81 0/50-1/ 

32 0/ 

78 0/43-1/ 39 

زمان صرف شده 

دربالارفتن 

هیچ 

1774 1/ 00 - 1/ 

00 - 1/ 

00 - 

1/4 کل زمان 

1322 0/ 77 0/61-0/ 

95 0/ 

71 0/49-1/ 

04 0/ 

63 0/40-1/ 01 


مقادیر مصرف انرژی ‏(کیلوکالری بر کیلوگرم 

درروز)‏ براساسگزارشهاییاستکهدرموردزمان 

فراغت،‏ غیرفراغت ‏(گروه خانهدار)‏ و فعالیت کلی 

فراهم شده است.‏ در این تحقیق،‏ به طور چشمگیری 

زنان در فعالیت زمان غیرفراغت ‏(میانگین 

کیلوکالری در 1 کیلوگرم در روز)‏ نسبت به فعالیت 

زمان فراغت ‏(میانگین کیلوکالری در 

کیلوگرمدرروز)‏ انرژیبیشتریصرفکرده اند.‏ 

ارتباط معکوسی بین انرژی مصرفی و همۀ نتایج 

دیده شد.‏ در تمام بیماریهای قلبی-‏ عروقی،‏ نسبت 

زوجها در مرگ در بالاترین مقدار انرژی 

بود ‏(در دامنۀ 

تا در سکتۀ خطرناک میوکاردی،‏ نسبت 

زوجها در سومین گروه انرژی مصرفی 0/45 بود ‏(در 

تا 0/83). در گروه چهارم 

دامنۀ 

انرژیمصرفیکاهشزیادیدیدهنشد.‏ 

در فعالیت زمان غیرفراغت،‏ با افزایش انرژی 

مصرفی،‏ خطر کاهش دیده شد.‏ در مرگ ناشی از 

تمام عوامل،‏ خطر کاهش در دومین مقدار به فلات 

رسید.‏ کسانی که در دومین گروه،‏ انرژی مصرفی 

زمان غیرفراغت را گزارش کردند هیچ خطر نسبی 

مرتبط با سن نداشتند.‏ در هر دو مورد ‏(مرگ ناشی از 

اطمینان %95 = 0/28 

مصرفیاش 0/51 

.(0/91 

اطمینان %95 0/25= 

7 

1 

1/2 


؛‎1‎ 

تالی 

77 


بیماری قلبی-‏ عروقیوسکتۀخطرناک میوکاردی)،‏ 

تمایل رو به پایینی در نسبت زوجهای مرگ مشاهده 

شد و در مورد بالاترین سطح فعالیت به 

رسید.‏ زمانی که برآوردها روی زمان غیرفراغت 

پایهریزی شده بودند،‏ همۀ 12 نسبت زوج در سومین 

و بالاترین مقادیر انرژی مصرفی ‏(در همۀ 

طبقهبندیهای مرگ)،‏ نسبت به فعالیت زمان فراغت 

پایینتربودند.‏ 

خطر مرگ ناشی از همۀ عوامل در گروه سوم 

زنان و همچنین گروهِ‏ بیشترین انرژی مصرفی،‏ در 

مقایسه با گروهِ‏ کمترین انرژی مصرفی،‏ کاهش 

داشت ‏(نسبت احتمال خطرها 0/68 و دامنۀ اطمینان 

نسبتاحتمالخطرها‎73‎‏/‏ 

تا 1/00). رابطۀ 

و‎0‎ دامنۀ 

معکوسی بین انرژی مصرفی و بیماری قلبی-‏ عروقی 

وسکتۀخطرناکقلبیدیدهشد.‏ 

دامنههای اطمینانی که نسبت احتمال خطرها را 

دربرمیگیرند وسیع بود،‏ ولی با این وجود،‏ خطر 

مرگ ناشی از همۀ عوامل در گروههای دوم و سوم 

انرژی مصرفی اوقات فراغت در مقایسه با گروه 

پایینترین انرژی مصرفی،‏ کاهش کمی داشت 

ترتیب نسبت احتمال خطر دامنۀ اطمینان 

درصد=‏ تا نسبت احتمال خطر 

در گروه 

دامنۀ 

بیشترین انرژی مصرفی کاهش خیلی زیادی دیده 

نشد ‏(نسبت احتمال خطر 0/89، دامنۀ 

نسبت احتمال خطرهایی که انرژی 

مصرفی را با مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ عروقی و 

سکتۀ خطرناک قلبی مرتبط میکنند،‏ تمایل رو به 

کاهشی را با افزایش سطح فعالیت اوقات فراغت 

نشاننمیدهند.‏ 

نسبت احتمال خطرهایی که بین فعالیت جسمانی 

اوقات غیرفراغت و مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ 

عروقی و سکتۀ خطرناک قلبی رابطهای را نشان 

دادهاند،‏ مشخص میکند که افزایش فع با 

افزایشمرگرابطۀمعکوسدارد.‏ بااینوجود،همۀ 

اینروابط،دامنۀاطمینانگستردهایرانشاندادهاند.‏ 

نتایج حاصل از تجزیه و تحلیلِ‏ رگرسیون 

توصیفی که تمام دیگر شاخصهای فعالیت جسمانی 

رابامرگناشیازهمۀعوامل،مرگناشیازبیماری 

قلبی-‏ عروقیوسکتۀخطرناکقلبیمرتبطمیکنند،‏ 

نشان میدهند که سطح فعالیت جسمانی با مرگ 

ناشی از همۀ عوامل،‏ رابطۀ معکوس دارد.‏ گروههای 

فعال و نسبتاً‏ فعال در مقایسه با گروه غیرفعال،‏ 

تا‎0/86‎‏)‏ 

همبستگی‎0/63‎ ‏(دامنۀ 

داشتند.‏ 

دامنۀ 

هیچ یک از دیگر شاخصهای فعالیت جسمانی با 

مرگ ناشی از بیماری قلبی-‏ عروقی یا سکتۀ 

خطرناک قلبی مرتبط نبودند.‏ رابطهای بین مرگ 

ناشی از همۀ عوامل با زمان صرف شده در حال 

نشستن دیده شد.‏ همبستگی برای کسانی که نصف 

زمان و کمتر از نصف زمان را صرف نشستن کرده 

بودند،‏ در مقایسه با کسانی که بیش از نصف زمان را 

صرف نشستن کرده بودند،‏ بهترتیب دامنۀ 

اطمینان ‎0/64=%95‎تا و ‏(دامنۀ اطمینان 

تا بود.‏ زمان صرفشده در بالا 

رفتنازپلههابهطورضعیفیباخطرمرگمرتبطبود.‏ 

در اینمطالعه،نمونهها‎3310‎ زنبودندکه‎55‎ نفر 

از آنها بر اثر سکتۀ میوکاردی فوت کردند.‏ تعداد 

نمونهها نسبت به تحقیقاتدیگرخیلیزیاد 

و به نظر میرسد برای پی بردن به روابط 

مورد نظر کافی است همچنین کسانی که 

بیماری قلبی-‏ عروقی دارند،‏ از تحقیق کنار گذاشته 

شدند.‏ اما چون دورۀ پیگیری کوتاه بوده است،‏ این 

است (3، 

اطمینان‎%95‎ = 0/46 

اطمینان %95=0/59 تا 0/98) 

) 0/84 

0/58 

(1/11 

(0/75 

.(24) 

و 0/76( 

0/44 = %95 

14 و (21 

مقدار 0/49 

) هب 

95 

،0/94 

اطمینان %95= 

95 درصد=‏ 0/51 تا‎0/91‎ ، 

اطمینان ‎95‎درصد = 0/54 

،0/91 

/25 0/66 

اطمینان 95 درصد = 0/72 تا .(1/23 

0/67 تا .( 1/17 


دان 

نبی 


امکان وجود دارد زنانی که انرژی مصرفی پایینتری 

را گزارش کردهاند،‏ بعداً‏ دچار بعضی بیماریهای 

بالینی شوند،‏ بنابراین روابط تا حدودی پوشیده 

میماند.‏ همچنین احتمال اینکه زنان به آنژین مبتلا 

شوند بیشتر از مردان است و در صورت طولانیبودن 

دورۀ پیگیری این موضوع در نتایج تأثیر خواهد 

داشت(‏‎8‎‏).‏ 

دراینتحقیق،اساساًبهدلیلمیزانانرژیمصرفی 

در فعالیت زمان غیرفراغت،‏ که به طور میانگین 

درصدکلانرژیمصرفیدرزنانراتشکیلمیدهد،‏ 

بین فعالیت جسمانی و مرگ روابط معکوس برقرار 

است.‏ محاسبۀ انرژی مصرفی فقط با استفاده از 

فعالیت جسمانی زمان فراغت به تخمین کمتر از 

مقدار واقعی در فعالیت زنانی می انجامد که اصولاً‏ 

خانهدار بوده مهمترین نتیجهای که از این تحقیق 

به دست میآید،‏ رابطۀ معکوس پیوسته و ثابت بین 

فعالیت جسمانی و مرگ در زنان است.‏ ما این رابطۀ 

معکوس را در مرگ ناشی از تمام عوامل،‏ مرگ 

ناشی از بیماریهای قلبی-‏ عروقی و سکتۀ خطرناک 

میوکاردیمشاهدهکردیم.‏ 

تحقیقات قبلی نیز فعالیت جسمانی زنان و 

مرگ ناشی از همۀ عوامل رابطۀ معکوسی را نشان 

بعضی مطالعات که 

دادهاند 

فعالیت جسمانی را به بیماری قلبی-‏ عروقی و مرگ 

ناشی از آن ربط دادهاند،‏ رابطۀ معکوسی را گزارش 

کردهاند؛ اما بسیاری از تحقیقات نتوانستهاند،‏ 

ارتباطی قوی را بین موارد مذکور نشان دهند،‏ چون 

پرسشنامههای این تحقیقات،‏ انرژی مصرفی را دقیقاً‏ 

گزارشنکردهاند(‏ ‎14،19،3‎و‎21‎‏).‏ 

بنابراین در تشریح تفاوتهای اصلی بین نتایج 

محقق این مطالعه و تحقیقات قبلی،‏ چگونگی ثبت 

فعالیتها مهم هستند.‏ بسیاری از پرسشنامههایی که 

هدفشان اندازهگیری انرژی مصرفی است،‏ فقط به 

فعالیتهای خاصی که شدت بالا دارند توجه میکنند 

و چون مزیت فعالیتهای شدید و خیلی شدید مثل 

تمرینات ورزشی برنامهریزی شده در بین همه 

شناخته شده است،‏ نمونهها نیز تمایل دارند رفتارهای 

مطلوبرابیشازواقعیتگزارشکنند(‏‎7،25‎و‎37‎‏).‏ 

اما در این تحقیق،‏ رابطۀ بین کل انرژی مصرفی و 

مرگ ناشی از همۀ عوامل قویتر و دقیقتر است،‏ 

چون برآورد کل انرژی مصرفی بر اساس همۀ 

فعالیتهایگزارششدۀنمونههاپایهریزیشدهاست.‏ 

ولی،‏ برای مثال،‏ در تحقیق ویلنو و همکارانش 

متغیری به کار رفته است که بر اساس چند فعالیت 

جسمانی خیلی رایج زمان فراغت پایهریزی شده 

است.‏ حقیقتاً‏ همان طور که انتظار میرفت،‏ 

برآوردهای خطر تحقیق آنها شبیه به برآوردهای 

خطرفعالیتزمانفراغتدراینتحقیقاست.‏ 

اختلاف موجود در دو مقاله ممکن است به 

استفاده از گروههای سنی مختلف،‏ الگوهای آماری 

یا طبقهبندی متفاوت انرژی مصرفی نسبت داده 

شوند.‏ با این وجود،‏ موقعی که محقق تجزیه و 

تحلیلهای بیشتری انجام داد ‏(که به نوبۀ خود با هر 

یک از این عوامل متفاوت بودند)،‏ دریافت که در بر 

گرفتن انرژی مصرفی زمان غیرفراغت،‏ مهمترین 

عامل توصیف اختلاف است.‏ این عامل،‏ نه فقط 

اختلاف در نتایج کل فعالیت را در این دو مقاله 

تشریح میکند،‏ بلکه ممکن است نتایج متناقض در 

مطالعاتدیگرزنانرانیزتوصیفکند.‏ 

نتایج حاصل از تحقیقات دیگر نشان دادهاند که 

ممکن است فعالیت جسمانی اوقات غیرفراغت 

نسبت به فعالیت جسمانی اوقات فراغت،‏ به طور 

قویتریبامرگناشیازهمۀعوامل(‏‎14،27‎و‎28‎ و)‏ 

مرگ ناشی از سکتۀ میوکاردی ‏(‏‎27‎و‎28‎‏)‏ در ارتباط 

82 

،3) 21 ،20 ،19 و .(23 

. 


79 


باشد.‏ در مطالعات مربوط به زنان که بر فعالیت 

جسمانی زمان فراغت تأکید کردهاند،‏ نسبت به 

مطالعاتی که طیف وسیعی از فعالیتها را در نظر 

گرفتهاند،‏ احتمال اینکه روابط را در ارتباط با مرگ 

گزارشکنند،خیلیکمتراست.‏ اگرچهبعضیازاین 

مطالعات فعالیت خانهداری را نیز جزو شاخصهای 

فعالیت جسمانی در نظر گرفتهاند امکان دارد 

که در محاسبۀ بخشبزرگیازانرژیمصرفیروزانۀ 

زنانموفقنشدهباشند.‏ 

همچنین،‏ نتیجۀ این تحقیق نشان میدهد که نه 

فقط فقدان فعالیت جسمانی عامل خطر مستقلی برای 

بیماری قلبی-‏ عروقی و مرگ است،‏ بلکه حتی 

افزایش متوسطی در انرژی مصرفی ممکن است به 

کاهش خطر چشمگیری منجر شود.‏ بنابراین دیده 

میشود که بین میزان مرگ ناشی از همۀ عوامل و 

انرژی مصرفی زنان رابطۀ معکوسی وجود دارد.‏ 

جهت رابطه در چندین تجزیه و تحلیل ثابت بود و 

محققان به اهمیت آماری این روابط پی بردهاند و 

رابطۀ معکوس بین انرژی مصرفی ناشی از فعالیت 

جسمانی و میزان مرگ ناشی از همۀ عوامل به اثبات 

رسیدهاست(‏‎20،13‎و‎35‎‏).‏ 

نتیجه اینکه،‏ 400 سال پیش از میلاد مسیح،‏ بقراط 

عقیده داشت تغذیه به تنهایی نمیتواند باعث 

تندرستیانسانشود،بلکهتحرکوفعالیتجسمانی 

نیز ضروری است.‏ با این وجود در قرن کنونی بین‎60‎ 

تا درصد افراد بالغ در جوامع مختلف فعالیت 

جسمانی کافی ندارند.‏ کمبود فعالیت جسمانی در 

بین زنان،‏ افراد پیر و فقیر و با سطح تحصیلات پایین 

شایعتراست.‏ براساسمطالعاتطبورزش،کسانی 

کهدرسطوحپایینبهفعالیتبدنیمیپردازند،اغلب 

با افراد بیتحرک تفاوتی ندارند.‏ تحقیقات نشان 

میدهند عدم آگاهی بزرگسالان ازضرورت فعالیت 

جسمانی دلیل اصلی کم بودن فعالیت جسمانی در 

میان آنان است.‏ صاحبنظران دلیل برای کمبود 

فعالیتجسمانیمردمنامبردهاند:‏ 

از مبتدیان در شروع فعالیت جسمانی خواسته 

می شودباشدتزیادتمرینکنند.‏ 

مردم مفهوم فعالیت جسمانی را به اشتباه 

مترادفباتمریندرنظرمیگیرندوتصورشانبراین 

است که فعال بودن فقط از طریق تمرین جسمانی 

امکانپذیر است.‏ اما واقعیت این است که برای فعال 

بودن از نظر جسمانی ضروری نیست که تمرین 

صورت گیرد.‏ هرگونه تحرک بدنی حتی بدون 

شرکت در برنامۀ تمرینی،‏ فعالیت جسمانی است و 

منجربهمصرفانرژیمیشود.‏ 

فعالیت جسمانی با سطح توانایی افراد مطابقت 

ندارد(‏‎37‎‏).‏ 

کوتاه سخن اینکه،‏ مردم باید از این نکته آگاهی 

داشته باشند که افراد غیرفعال میتوانند خطر 

گسترش بیماری قلبی-‏ عروقی و دیگر مشکلات 

سلامتی را بسیار ساده و فقط با اجرای دقیقه 

فعالیت سبک تا متوسط در بیشتر روزهای هفته 

کاهشدهند(‏‎20‎‏).‏ 

30 

3 

.1 

.2 

.3 

،(22) 

85 



منابع 

1. Arroll, B, and R. Beaglehole (1991). “Potential misclassification in saidies of physical activity”. Med. Sci. 

Sports Exerc., 23(10):1176%. 

2. Balter, K.A., O. Balter, E. Fondell, and Y.T. Lagerros (2005). “Web based and mailed questionnaires: A 

comparison of response rates and compliance.” Epidemiology, 16(4): 577–579. 

3. Bueno, H., T. Vidan, Lopez-Sendon Almazin, and J.L. Delcan. (1995). “Influence of sex on the short-term 

outcome of elderly patients with a first acute myocardial infarction.” Circulation. (92):1133-40. 

4. Canada Fitness Survey. (1993).Fitness and Lifestyle in Canada . Ottawa: Fitness and Amateur Sport. pp. 

67-85. 

5. Castelli, W.P, R.J Garrison, P.W. Widson, et al. (1986). “Incidence of coronary heart disease and 

lipoprotein levels.” The Frarningham Study, JAMA (256):2835-8. 

6. E.R. Eichner. (1983). “Exercise and heart disease. Epidemiology of the exercise hypothesis”. Ann J Med. 

(75): 1008 - 23. 

7. Falkner, K.L., S.E. McCann, M. Trevisan. (2001). “Participant characteristics and quality of recall of 

physical activity in the distant past”. Am J. Epidermal 154(9): 865–872. 

8. Flegai, K.M., P.M. Keyl, and F.J. Nieto. (1991). “Differential misclassification arising from nondifferential 

errors in exposure measurement”. Am. J. Epidermal, 134(1): 1233-44. 

9. Gerhardsson, M., S.E. Norell, H. Kiviranta, N.L. Pedersen, and A. Ahlbom. (1986). “Sedentary jobs and 

colon cancer”. Am J. Epidermal, 123(5): 775–780. 

10. Heart and Stroke Foundation of Canada. (1997). Heart Disease and Stroke in Canada. Ottawa, Canada. 

11. Hebert, J.R., C.B. Ebbeling, C.E. Matthews, et al. (2002). “Systematic errors in middle-aged women’s 

estimates of energy intake: Comparing three self-report measures to total energy expenditure from doubly 

labeled water”. Am. Epidermal, 12(8): 577–586. 

12. Hu, F.B., R.J Sigal, J.W. Rich-Edwards, et al. (1999). “Walking compared with vigorous physical activity 

and risk of type 2 diabetes in women: A prospective study”. Jama; 282(15): 1433–1439. 

13. Irwin, M.L., B.E. Ainsworth, and J.M. Conway. (2001). “Estimation of energy expenditure from physical 

activity measures: determinants of accuracy”. Obeserves, 9(9): 517–525. 

14. Kanne1, W.B., and T.J. Thom. (1986). Incidence, prevalence and mortality of cardiovascular diseases. In: 

Hurst, J.W., Logue, R.B., Rackley, C.E. et al., eds. The Heart 6th. Edition, New York: McGraw-hill. pp. 

557-65. 

15. Kannel, W.M., and P. Sorlie. (1979). Some health benefits of physical activity: The Framingham Study. 

Arch intern Med; (139): 857 - 61. 

16. La Porte, R.E., L.L. Adamas, D.D. Savage, G. Brenes, S. Dearwater, and T. Cook. (1984). “The spectrum 

of physical activity, cardiovascular disease and health: an epidemiologic perspective”. Am J Epidermal; 

(120): 507 - 17. 

17. Lagerros, Y.T., A. Lorelei, Mucci, R. Bellocco, O. Nyren, O. Balter, A. Katarina, and Balter. (2006). 

“Validity and reliability of self-reported total energy expenditure using a novel instrument.” European 

Journal of Epidemiology, (21):227-236. 

18. Lamonte, M.J., and B.E. Ainsworth. (2001). “Quantifying energy expenditure and physical activity in the 

context of dose response.” Med Sci Sports Exerc, 33(6 Suppl): S370–378; discussion S419–20. 

19. Lee, I.M., and R.S. Paffenbarger. (1996). “Do physical activity and physical fitness avert premature 

mortality?” Sports Medicine and Science Reviews, (24):135-71. 

20. Lissner, L., C. Bengtsson, C. Bjorkelund, and H. Wedel. (1996). “Physical activity levels and changes in 

relation to longevity. A prospective study of Swedish women”. Am J. Epidermal, (143): 54 - 62. 

21. Magnus, K., A. Matroos, and J. Strackee. (1979). Walking, cycling or gardening with or without seasonal 

interruption in relation to acute coronary events. Am J Epidemiol, 110: 724 - 33. 

22. O’Connor, G.T., C.H. Hennekens, W.C. Wdett, S.Z. Goldhaber, R.S. Paffenbarger, J.L. Breslow, I. Lee, 

and J.E. Bruing. (1995). “Physical exercise and reduced risk of nonfatal myocardial infarction”. Am J. 

Epidemiol, (142): 1147 - 56. 

23. Paffenbarger, R.S., and R.T. Hyde. (1984). Exercise in the prevention of coronary heart disease. Prev 

Med, (13): 3 - 22. 

24. Pereira, M.A., S.J. FitzerGerald, E.W. Gregg, et al. (1997). “A collection of Physical Activity 

Questionnaires for health related research.” Med Sci Sports Exerc, 29(6 Suppl): S1–205. 

25. Powell, K.E., P.D. Thompson, C.J. Caspersen, and J.S. Kendrick. (1987). Physical activity and the 

incidence of coronary hart disease. Am. Rev. Pub. Hlth. (8):253-87. 


81 


26. Rothman, K.J., and S. Greenland. (1998). Modern Epidemiology. Philadelphia, PA: Lippincott-Raven 

Publishers. pp. 47-64. 

27. Salonen, J.T., P. Puska, and J. Tuomilehto. (1982). “Physical activity and risk of myocardial infarction, 

cerebral stroke and death: A longitudinal study in Eastern Finland”. Am J. Epidermal; (115): 526 - 37. 

28. Salonen, J.T., J.S. Slater, J. Tuomilehto, and R. Rauramaa. (1988). “Leisure time and occupational 

physical activity: risk of death from ischemic heart disease”. Am J. Epidermal. (127): 87 – 94. 

29. Sherman, S.E., R. B. D’Agostino, and Cobb, I.L. (1994). Physical activity and mortality in women in the 

Framingham Heart Study. Ann Heart J. (128):879 -84. 

30. Sherman, S.E., R.B. D’Agostino, and J.L. Cobb. (1994). “Does exercise reduce mortality rates in the 

elderly?” Experience from the Framingham Heart Study. Am Heart J. (128):965-72. 

31. Thune, I., A.S. Furberg. (2001). “Physical activity and cancer risk: dose-response and cancer, all sites and 

site-specific.” Med Sci Sports Exerc. 33(6 Suppl): S530–550 discussion S609–10. 

32. Trolle-Lagerros Y., L. A. Mucci, M. Kumle, et al. (2005). “Physical activity as a determinant of mortality 

in women”. Epidemiology, 16(6): 780–785. 

33. Tudor-Locke, C.E., A.M. Myers. (2001). “Challenges and opportunities for measuring physical activity in 

sedentary adults”. Sports Med, 31(2): 91–100. 

34. Villeneuve, P.J., H. Momson, C. Craig, and D.E. Schaubel. (1998). “Physical activity, physical fitness and 

risk of dying”. Epidemiology. (9): 626 - 31. 

35. Weller, I.M.R., and P.N. Corey. (1998). “A Study of the reliability of the Canada fitness survey 

questionnaire”. Med Sci Sport Exerc.(3O): 1530 – 35. 

36. Wendel, Vos, G., A. Schuit, E. Feskens, et al. (2004). “Physical activity and stroke. A meta-analysis of 

observational data”. Am J Epidermal; 33(4): 787–798. 

37. Wendel-Vos, G.C., A.J. Schuit, W.H. Saris, D. Kromhout, (2003). “Reproducibility and relative validity of 

the short questionnaire to assess health-enhancing physical activity”. J Clin Epidermal; 56(12): 1163– 

1169. 

38. Wenger, N.K. (1996). Seminars in Reproductive Endocrinology; (14): 5 - 14. 






مقایسۀ صفات اصلی پهلوانی در شاهنامه 

83 

 

* 

دکتر رحیم رمضانی نژاد ؛ استادیار دانشگاه گیلان 

 

 

 

دکتر حسن دانشمندی؛ استادیار دانشگاه گیلان 

دکتر علیرضا نیکویی؛ استادیار دانشگاه گیلان 

بهرام بهرامی پور؛ کارشناس ارشد تربیت بدنی 


هدف این تحقیق،‏ بررسی برخی ویژگیهای فرهنگ 

تربیتبدنی و ورزش ایران باستان در شاهنامۀ فردوسی 

است.‏ به همین منظور 8 صفت جسمانی،‏ 14 صفت رزمی-‏ پهلوانی،‏ 11 صفت عقلی(خرد)-‏ اخلاقی و چند 

نماد رفتاری 

در سه دورۀ اسطورهای،‏ پهلوانی و تاریخی شاهنامه توصیف و تحلیل شده است.‏ منبع اصلی 

تحقیق،‏ ‎9‎جلد شاهنامۀ فردوسی و سایر تحقیقات مربوط به آن است.‏ ضمناً‏ برای تأیید هر یک از مفاهیم و 

صفات،‏ ابیاتی از شاهنامه انتخاب شده است.‏ یافتههای تحقیق نشان داد که آموزش بهداشت،‏ سلامتی،‏ 

نیرومندی و پهلوانی در شاهنامه پایۀ دینی و ملی دارد و ریشۀ پهلوانی عمدتاً‏ رزمی و کینخواهی ملی است.‏ 

پهلوانان،‏ به عنوان نماد قدرتمندی،‏ بیشتر از نظر جسمانی و بدنی قوی بودند و از سایر کردارهای طبیعی آنان در 

زندگی فردی و اجتماعی خبری نیست.‏ از بین 2103 بار تکرار صفات جسمانی،‏ صفت تن،‏ جسم و بدن با %52 

تکرار،‏ از بین 4755 بار تکرار صفات رزمی-‏ پهلوانی،‏ صفت سوار با %23 تکرار،‏ و از بین‎3134‎ بار تکرار 

صفات عقلی-‏ اخلاقی،‏ صفت خرد با %36 تکرار در اولویت قرار دارند.‏ بیشترین تکرار صفات در دورۀ پهلوانی 

است.‏ به طور کلی صفات رزمی-‏ پهلوانی %47/58، صفات عقلی-‏ اخلاقی %31/36 و صفات جسمانی %21/4 



، صفات 

مورد بررسی در شاهنامه را تشکیل میدهد.‏ پرورش مرد عمل و مرد خرد در مفهوم ‏«پهلوانی»‏ 

عالیترین شکل تربیت ورزشی را در شاهنامه نشان میدهد که این مفهوم در ابیات زیادی با تکیه بر رهنمودهای 

عقلی ‏(خردورزی)‏ و پایبندی به اصول اخلاقی و جوانمردی تأکید شده است.‏ هر چند برخی اعمال نابخردانه و 

غیراخلاقی نیز از پهلوانان مشاهده شده است،‏ این رفتارها بسیار اندک و از نظر فردوسی نیز با توجه به کارکرد 

نظامی و سیاسی رفتار پهلوان قابل اغماض است.‏ این یافتهها نشان میدهد که تربیتبدنی و ورزش در فرهنگ 

ایران از گسترش و غنای زیادی برخوردار بوده است و میتوان برخی صفات،‏ نمادها و رفتارهای مثبت این 

فرهنگرا در تربیت ورزشی به کار گرفت.‏ 

واژگان کلیدی : صفات جسمانی،‏ صفات رزمی-‏ پهلوانی،‏ صفات عقلی-‏ اخلاقی،‏ و نماد رفتاری 

مقدمه * E-mail:rramezani@guilan.ac.ir 

تربیتبدنی و ورزش،‏ بخشی از میراث فرهنگی 

کشورماستوصرفنظرازجنبههایعملیآن،پیشینۀ 

تاریخیوفرهنگیدارد.‏ بویژهاینکهبرایمبانیعلوم 

انسانی تربیتبدنی و ورزش،‏ بررسی این پیشینه در 

آثارادبیوتربیتیضروریاست.‏ از اینرومیتوان 


و‎4‎ 

84 مقایسه صفات اصلی پهلوانی در شاهنامه 

اثر حماسی فردوسی ‏(شاهنامه)‏ را یکی از منابع مهم 

تقویت مبانی علوم انسانی و فرهنگ تربیتبدنی و 

ورزشکشوردانست(‏ و‎4‎ 

با اینکه بهداشت،‏ ورزیدگی و تندرستی،‏ و توجه 

به ورزش از بعد تربیتی،‏ نظامی و تفریحی بخش 

مهمی از فرهنگ ایران بوده است تاکنون این 

ابعادمهمبرایشناختواحترامبههویتملیومبانی 

تاریخی-‏ فرهنگی ورزش کشور بررسی نشده است.‏ 

هدف تحقیق حاضر،‏ بررسی برخی از ویژگیهای 

تاریخی و فرهنگی تربیتبدنی و ورزش کشور در 

شاهنامۀ فردوسی است.‏ صفات جسمانی،‏ رزمی،‏ 

عقلی و اخلاقی پهلوانان و چند نماد رفتاری از 

متغیرهایاینتحقیقهستند.‏ 

توجه به تربیت اخلاقی مانند راستگویی،‏ 

جوانمردی،‏ پرهیز از ریاضت،خردمندی،‏ و پارسایی 

نیز در این فرهنگ وجود داشته است.‏ به عبارت 

دیگر ایرانیان مرد عمل و خرد و نه مرد سخن و قیل و 

قال بودند و بررسی آیینهای مذهبی،‏ 

زمان و نحوۀ آموزش کودکان و نوجوانان،‏ نیایش و 

سایر جشنها و مراسم اجتماعی نیز این موضوع را 

اثباتکردهاست(‏‎2‎‏).‏ 

تحقیقات انجام گرفته دربارۀ تاریخ و فرهنگ 

تربیتبدنی و ورزش ایران عمدتاً‏ با استفاده از کتب 

تاریخی بوده است و بیشتر به موضوع ورزش 

پهلوانی،‏ کشتی،‏ تربیتبدنیدرایرانباستانوپساز 

اسلام،‏ زندگی پهلوانان،‏ گروههای پهلوانی 

‏(شاطری،‏ عیاری،‏ فتیان)‏ و زورخانه اختصاص یافته 

است(‏ 

نیکوبخت یافتههای پژوهشی رسالۀ دورۀ 

کارشناسیارشد خود را در کتابی تدوین کرده 

است.‏ در فصل اول کتاب،‏ موضوع ارتباط جسم و 

جان با استفاده از اشعار شاعران مختلف و در فصل 

سوم نیز ویژگیها،‏ ورزش و انواع رشتههای 

ورزشی متداول در ایران باستان بررسی شده است 

.(13) 

مدنی نیز با دوبار خواندن دو نسخۀ متفاوت از 

شاهنامه،‏ جایگاه فرهنگی و مردمی پهلوانان و ارزش 

اجتماعی آنان،‏ انواع رشتههای ورزشی و تربیت 

ورزشیرابررسیکردهاست(‏‎11‎‏).‏ 

خوشکام با بررسی متون نظم فارسی تا قرن 

هجری و با مراجعه به 10 دیوان شعر از جمله شاهنامۀ 

فردوسی،‏ معنی و مفهوم تربیتبدنی را با استفاده از 

واژههای فرهنگهای فارسی و اشعار و همچنین انواع 

بازیها و رشتههای ورزشی،‏ ابزار و ادوات ورزشی 

متداولتوصیفکردهاست(‏‎4‎‏).‏ 

با این وجود،‏ شاهنامۀ فردوسی از نظر اخلاقی،‏ 

فلسفی،‏ رزمی،‏ وصف جان و تن سرآمد همۀ آثار 

منظوم است و هنوز برای شناخت واقعیتهای تاریخی 

و فرهنگی ورزش کشور از جنبههای مختلف باید 

بررسیشود.‏ 

5 

.1 


این تحقیق از نوع تاریخی-‏ توصیفی است که از 

روش کتابخانهای و مراجعه به منابع مورد تأیید 

صاحبنظران و محققان زبان ادبیات فارسی استفاده 

شدهاست.‏ 

ابزارمحقق 

ابزاراصلیتحقیق،‏‎9‎ جلداشعارشاهنامۀفردوسی 

از انتشارات دانش و چاپ مسکو بوده است این 

منبعدربینمتخصصانزبانوادبیاتفارسیازاعتبار 

کافی برخوردار است.‏ علاوه برآن از سایر منابع و 

نوشتههای مربوط به تاریخ تعلیم و تربیت و فرهنگ 

ایراناستفادهشدهاست.‏ 

.(9) 

،(23) 

.(12 

.(7 

3 ،2 ،1) 

.(11 


85 


3 

2. روشجمعآوریوطبقهبندی 

اطلاعات 

در این تحقیق ابتدا ویژگیهای جسمانی 

ویژگی)،‏ رزمی-‏ پهلوانی ویژگی)،‏ عقلی و 

اخلاقی(‏‎11‎ ویژگی)‏ پ سازمرور‎3‎ جلداولشاهنامه 

شناسایی و متغیرهای اصلی تحقیق انتخاب شدند.‏ 

تعداد یا تکرار این اوصاف و ویژگیهای وابسته یا 

نزدیک به آن شمارش شدند.‏ برای انتخاب اشعار 

مربوطبههرویژگیومتغیرنیز‎9‎ جلدشاهنامهمطالعه 

شد و ابیاتی که جنبههای مختلف آن ویژگی یا متغیر 

را بیان میکرد جمعآوری گردید و در دورۀ 

اسطورهای،‏ پهلوانی،‏ و تاریخی شاهنامه طبقهبندی 

شد.‏ 

8) 

3 

14) 

3. روشتجریهوتحلیل 

اطلاعات 

پس از طبقهبندی اطلاعات و با مراجعه به سایر 

یافتههای مرتبط و بویژه با استفاده از اشعار شاهنامه 

که در آن جنبههای مختلفی از متغیرها یا مفاهیم 

طبقهبندی شده و مورد نظر محقق وجود داشت،‏ آن 

مفاهیم و متغیرها توصیف و سپس به صورت 

استنباطیوکاربردیتحلیلشدهاست.‏ 

یافته هایتحقیق 

هریک از مفاهیم و متغیرهای مورد نظر با استفاده 

از اشعار مختلف شاهنامه تحلیل شده است که دراین 

مقاله از ابیات ارزشمند فردوسی دربارۀ موارد زیر 

استفاده شده است:‏ پرهیز از تنبلی و تنآسایی 

ستایش جسم و بدن که نعمت خدادادی اند در کنار 

ارزشهای مهم دیگری مانند دانش،‏ گوهر،‏ هنر،‏ خرد،‏ 

تناسب بدنی و زورمندی که یکی از دارایی 

اساسی زندگی هر فرد است.‏ بنابراین نتایج تحقیق 

دراین مقاله بیشتر از جنبۀ کمی و توصیفی بررسی 

شده است.‏ در شاهنامۀ فردوسی،‏ پهلوانان و قهرمانان 

به دلیل ویژگی اصلی جسمانی ‏(بدنی)،‏ رزمی 

‏(پهلوانی)،عقلی،واخلاقیستایشوتمجیدشدهاند.‏ 

به طورکلی بیشترین درصد تکرار به ترتیب،‏ 

ویژگی رزمی و پهلوانی ویژگی عقلی و 

اخلاقی و ویژگی جسمانی است 

‏(جدول از بین ویژگی جسمانی ‏(بدن،‏ جسم،‏ 

تن،‏ نیرو،‏ سترگ،‏ بازو،‏ برنا،‏ برز و بالا)‏ بیشترین 

درصد فراوانی مربوط به 3 ویژگی مشترک بدن،‏ تن 

و جسم (%52) سپس ویژگی برز و از 

بین ویژگیهای رزمینیز ویژگیسواروسوارکاری(‏ 

%23)، گرد ‏(‏‎17‎درصد)‏ و دلیری و دلاوری (%12) و،‏ 

از بین ویژگیهای عقلی-‏ اخلاقی،ویژگی دانایی(‏‎57‎ 

و کینخواهی بیشتر از سایر 

ویژگیها تکرار شده است.‏ همۀ این ویژگیها در دورۀ 

پهلوانی بیشتر از دورههای اسطورهای و تاریخی 

است.‏ 

شاید به نظر برسد که در این کتاب حماسی 

ویژگیهای جسمانی و رزمی باید اهمیت و اولویت 

بیشتری یابد.‏ اما یافتههای این تحقیق نشان داد که 

درصد تکرار ویژگی جسمانی حتی کمتر از درصد 

تکرار صفات عقلی و اخلاقی است.‏ از بین 

ویژگی رزمی و پهلوانی ‏(سوار،‏ رویین،‏ دلیر،‏ گرد،‏ 

رزمجوی،‏ نیو،‏ یل،‏ تهمتن،‏ پیلتن،‏ پیل ژیان،‏ پلنگ،‏ 

14 

(%21) 

بالاست (%26). 

(%23) 

،(%47) 

8 

،(%31) 

.(1 

،(% خرد (%37) 

1234 

1. تنآسان غم و رنج بار آورد 

چو کاهل بود مرد برنا به کار 

که چون کاهلی پیشه گیرد جوان 

2. ترایزدی هر چه بایدت هست 

چه دانی کز و تن بود سودمند 

مرا تا جوان باشم و تندرست 

3. میان لاغر و ساعد 

پهلوی 

4. ..... پنجم اگر زورمندی بود 

چون کوشش نیارد تن زورمند 

چو رنج آوری گنج بار آورد 

ازو سیر گردد دل روزگار 

بماند منشپست و تیره روان 

زبالا واز دانش و زوردست 

همان بر دل هر کسی ارجمند 

چرا بایدمگنج جمشید جست 

به بالا بلند و به بازو قوی 

به تن کوشش آری بلندی بود 

نیارد سر آرزوها به بند 

، 

1 

2 

5 

4 

3 



شیر،‏ و نهنگ)‏ و سایر ویژگی وابسته به آن،‏ درصد 

بیشتری از این ویژگیها مانند ویژگیهای جسمانی در 

دورۀ پهلوانی وجود دارد.‏ این موضوع نشان میدهد 

که دورۀ پهلوانی در شاهنامه،‏ از داستانهای پهلوانی یا 

دلاوریهایی برایمبارزه و کینخواهی است و جالب 

اینکه ویژگیهای عقلی و ذهنی در همین دوره کمتر 

از دو ویژگی دیگر است.‏ ولی در دورۀ تاریخی،‏ 

ویژگیهای عقلی و ذهنی بر دو ویژگی دیگر برتری 

مییابد.‏ 

به طور کلی کل ویژگیها مربوط به دورۀ 

پهلوانی است.‏ با اینکه تکرار ویژگی خردورزی و 

مرد خردبودن در دورۀ تاریخی از بین ویژگیهای 

عقلی و اخلاق ‏(بیداردل،‏ هنر،‏ راستی،‏ کین،‏ 

روشنروان،‏ خرد،‏ دانایی،‏ کاستی و کژی)‏ نسبت به 

دو ویژگی دوره بیشتر است،‏ باز هم برتری ویژگی 

عقلی و ذهنی در دورۀ پهلوانی بیشتر از دورههای 

دیگر است.‏ بنابراین در دورۀ تاریخی درصد 

ویژگیهایرزمیوجسمانیکاهشمییابد.‏ 

نمادهای رفتاری پهلوانان،‏ بازگوکنندۀ پندارها،‏ 

گفتارها و کردارهای طبیعی و غیرطبیعی آنان است 

کهبیشترجنبۀنمادینوسمبولیکدارد.‏ دربین‎4‎ نوع 

نماد انتخابی رفتاری در این تحقیق بیشترین فراوانی 

به بخت و شانس و نیایش اختصاص 

یافتهاست.‏ نمادهایرفتار،دردورۀتاریخیازدرصد 

تکراری بیشتری نسبت به دو دوره دیگر برخوردار 

است.‏ 

حدود ابیات شاهنامه گزارش گفتارهای 

قهرمانان(مانندرجز)‏ استکهبیشترینسهمدراشعار 

مربوطبهداستانرستمواسفندیارگزارششدهاست 

اهمیت این گفتارها تا جایی است که اگر 

گفتارها از داستانهای شاهنامه برداشته شود آن را 

بیارزشخواهدساخت.‏ 


جالب توجه است که فردوسی در کنار ستودن 

ویژگیهای جسمانی،‏ دوری از کاهلی،‏ سستی و 

تنبلی،‏ تناسب بدنی را نیز مهم می داند.‏ ابیات زیادی 

در این مورد وجود دارد که رنج دادن به تن برای 

تربیت فرد و نیل به کمال ضروری است.‏ همان طور 

که ریاضت جسمانی مثبت،‏ خوشایند و لذتبخش 

در روانشناسی ورزش نیز تأیید شده است،‏ در 

شاهنامه سلامتی و تندرستی نعمت ایزدی و باارزش 

است،‏ به طوریکهدرکنارخرد،دانش،هنروگوهر 

قرار میگیرد.‏ از نظر فردوسی،‏ اگر کسی زور و خرد 

و دانش داشته باشد،‏ خداوند همه چیز را به او داده 

است.‏ از نظر وی،‏ توانایی بدنی و زورمندی یکی از‎5‎ 

عاملی است که در کنار رای و فرهنگ،‏ آزمایش و 

تجربه،‏ یار و دوست،‏ شادکامی بجا و بموقع موجب 

سعادت میشود.‏ در شاهنامه،‏ ویژگی جسمانیو 

%40 

.(13) 

(%38) 

%65 

(%48) 

ویژگی دوره 

جدول‎1‎‏.‏ مقایسۀ ویژگیهای اصلی پهلوانان در شاهنامه 

ویژگی جسمانی ویژگی رزمی ‏(نظامی-‏ ورزشی ( ویژگی ذهنی(خرد)‏ و اخلاقی 

فراوانی درصد فراوانی درصد فراوانی درصد 

3 85 1 43 2 46 

اسطورهای 54 1704 75 3559 61 1279 

پهلوانی 43 1345 24 1153 37 778 

تاریخی 31/5 

3134 47/ 

5 4714 21 213 

جمع سال چهاردهم - شماره 4 ‏(پیاپی 36) زمستان 1385

و‎4‎ 

87 


همچنین ویژگیهای رزمی و پهلوانی بیشتر در کنار 

ویژگیهایعقلی-‏ اخلاقیارزشپیداکردهاست.‏ در 

شاهنامه،‏ خرد زینتبخش توانایی و زورمندی است 

و در مقدمۀ بسیاری از داستانها صفت عقل،‏ اندیشه یا 

خرد و سایر صفات اخلاقی ستایش شده و حتی در 

موردآنپندواندرزدادهشدهاست.‏ 

بررسی ابیات شاهنامه نشان داد که نه فقط 

خردورزی نکوست،‏ بلکه باید با جان پاکان جفت 

شود و حتی مایۀ پیوند انسان و خداست.‏ رایزنی 

شاهان و شاهزادگان با قهرمانان و پهلوانان نیز فقط به 

خاطرزوروقدرتبدنینبود،بلکهآنهاصاحبخرد 

واندیشهنیزبودند.‏ 

امرزوه نیز در تربیتبدنی و ورزش،‏ ضرورت 

تلفیق اخلاق و ورزش از مباحث اساسی این رشته 

است که به طور عملی در مفهوم بازی منصفانه 

نمود پیدا کرده است؛ در صورتی که 

مفهوم ‏«پهلوانی»‏ مناسبترین و سازندهترین مفهوم و 

وسیله برای تبلیغ جنبههای تربیتی ورزش است.‏ به 

عبارت دیگر،‏ این واژه جامعترین و کاملترین 

مفهوم برای بیان آرمان تربیتبدنی یا فرد تربیتشدۀ 

جسمانیاست.‏ تقاضاهایاجتماعیامروزنیزبهدنبال 

همینکارکردازمفهومقهرمانیوپهلوانیاست.‏ 

اگرچهمحققنتوانستبابررسیابیاتشاهنامهدر 

مورد زندگی فردی و اجتماعی پهلوانان بر جنبۀ 

اخلاقیتأکیدکند،یقیناًکارکردزندگییارفتاراین 

افراد در شاهنامه عمدتاً‏ رزمی-‏ جنگی نبوده است.‏ 

البته فردوسی برخی اعمال نابخردانۀ پهلوانان را در 

موارد زیادی توجیه و در چند مورد نکوهش کرده 

است،‏ زیرا از نظر وی،‏ عمل پهلوانان در این موارد از 

حالت فردی خارج شده و جنبۀ اجتماعی،‏ سیاسی و 

وطنپرستی پیدا کرده است.‏ پهلوان نیز مانند هر فرد 

اندیشمند و عارف،‏ کامل و بدون نقص نیست؛ بلکه 

مهم این است که جنبههای مثبت رفتار و عملکرد 

ورزشکار و پهلوان بیشتر از نمودهای منفی رفتارش 

باشد.‏ 

میتوان گفت در دورۀ اسطورهای و تاریخی،‏ 

اهمیت ویژگی جسمانی و عقلی-‏ اخلاقی بیشتر از 

دورۀ پهلوانی و دردورۀپهلوانینیزویژگیهایرزمی 

بیشتر از دو دورۀ دیگر است.‏ در دورۀ اسطورهای 

بیشتر اشعار فردوسی در مورد چگونگی آفرینش 

عالم و آفریدهها و نیایش با خدا صحبت میکند و 

میتوان اهمیت ویژگیهای عقلی و اخلاقی را در آن 

توجیه کرد،‏ و ویژگیها یا صفات رزمی و پهلوانی نیز 

ازاهمیتخاصینبایدبرخوردارباشد.‏ 

واژۀ ورزش بار در شاهنامه تکرار شده است 

که به معنا و مفهوم امروزی ورزش نیست،‏ بلکه به 

معنای شغل،‏ کار،‏ پیشه،‏ زراعت یا فعالیت اصلی 

زندگی به کار رفته است.‏ خوشکام و مدنی نیز همین 

معنا را از واژۀ ورزش دریافت کرده اند 

بدونتردیدفعالیتهایبدنیونظامیبویژهورزشهایی 

مانند چوگان،‏ کشتی و اسبسواری متداول بوده 

است و اگر واژۀ ورزش متناسب با وضعیت 

اجتماعی،‏ فرهنگی،‏ اقتصادی و فناوری آن دوران و 

به عنوان انواع حرکات و فعالیت بدنی برای سلامتی،‏ 

سرگرمی و دفاع تعریف شود،‏ ورزش اهمیت و 

گسترشزیادیداشتهاست.‏ 

بررسی اشعار شاهنامه نشان میدهد که فعالیت 

بدنی،‏ نظامی و ورزشی عمدتاً‏ در طبقات و افراد 

خاصی رواج و اولویت بیشتری داشت.‏ شاهان و 

خاندان بزرگ آنان و نیروهای نظامی به طور 

سازمان مند به تمرین و فعالیت بدنی میپرداختند.‏ 

شاهان و شاهزادگان از ورزشهایی مانند اسبسواری 

و چوگان به منظور شکار،‏ تفریح و سرگرمی استفاده 

میکردند.‏ در صورتی که این فعالیتها برای 

.(12 

) 

نیز 4 

(fair-play) 



جنگجویان با هدف آمادگی نظامی سازماندهی 

میشد.‏ در سراسر شاهنامه،‏ ریشۀ پهلوانی به 

خارقالعاده جلوهدادن قهرمانان و جنگاورانی پیوند 

خورده است که در موارد بسیاری فراتر از ظرفیت 

واقعی آدمهای معمولی و عادی عمل میکند.‏ البته به 

نظر میرسد که هدف فردوسی صرفاً‏ بزرگکردن 

یک فرد نیست،‏ بلکه میکوشد تا از این طریق به 

آرمان اجتماعی قوم ایرانی تحقق ببخشد،‏ زیرا در 

ابیات زیادی میهنپرستی،‏ مقدس بودن خاک ایران،‏ 

دفاع از تمامیت ارضی آن و جز آن به پهلوانان و 

قهرمانانانگوشزدویادآوریشدهاست.‏ 

امروزهاینموضوعدرورزشقهرمانیوحرفهای 

نیز مشاهده میشود.‏ ی ک قهرمان فقط برای پیروزی 

فردی و کسب مدال برای خود نمیجنگد،‏ بلکه در 

قالبهویتاجتماعی-‏ مانندوابستگینژادی،قومی،‏ 

جغرافیایی،‏ باشگاهی و جز آن-‏ مبارزه میکند.‏ از 

این رو،‏ کارکرد چنین افرادی از حوزۀ ورزش فراتر 

میرود و سایر عرصههای زندگی و اجتماعی را در 

برمیگیرد.‏ از طرف دیگر و حتی مهمتر از سایر 

جنبهها،‏ ریشۀ پهلوانی در شاهنامه فقط به اندام 

درشت،‏ تنومندی و رزمجویی محدود نشده است،‏ 

بلکه از نظر فردوسی،‏ پهلوان باید مرد عمل و مرد 

خردباشد.‏ 

به عبارت دیگر،‏ پهلوان در شاهنامه فقط با 

نمودهای جسمانی و بدنی مانند دورههای ابتدایی و 

اولیه معرفی نمیشود و پهلوان باید از زشتی و 

بیعدالتی دور باشد یا عقلانی و اخلاقی عمل نماید.‏ 

فردوسی با تحلیل گفتارهای پهلوانان،‏ راز و رمزها و 

درونمایههایمعنویآنانرابهمخاطبانمیشناساند.‏ 

رجز یکی از گفتارهای ویژۀ ادبیات حماسی 

است و کلاً‏ خودستایی پهلوانان،‏ بیان کارها و 

افتخارات آنان و نوعی جنگ روانی با دو کارکرد 

بالا بردن روحیۀخودوهمراهانوتنزلروحیۀطرف 

مقابل به کار میآمد.‏ اما در شرایط و موقعیتهای 

دیگرینیزازآناستفادهشدهاست.‏ ازلحاظمفهومی 

رجزخوانیهای زیادی در شاهنامه وجود دارد،‏ ولی از 

لحاظلغویاشارهایبهرجزدرشاهنامهنشدهاست.‏ 

امروزه شکل تغییریافته رجز به صورت 

کرکریهای ورزشی و همچنین در مطبوعات به 

صورت مصاحبههای جنجالبرانگیز مشاهده 

میشود.‏ با خود صحبتکردن قهرمانان،‏ یکی از 

شگردهای بزرگ فردوسی در گفتارگذاری 

داستانها،‏ درونکاوی قهرمانان از طریق بازگفت 

اندیشههایآناناست.‏ 


89 


منابع 

.(1353) 

.1 

.2 

تاریخ و ورزش در ایران باستان،‏ انتشارات مردمشناسی ایران.‏ 

انصافپور،‏ غلامرضا بیژن،‏ اسداالله (1350). سیر تمدن و تربیت در ایران باستان،‏ انتشارات ابن سینا،‏ چاپ دوم.‏ 

آموزش و پرورش در ایران باستان،‏ مؤسسۀ تحقیقات و برنامهریزی،‏ چاپ اول.‏ 

3. حکمت،‏ علیرضا هجری پایاننامه 

پیشینۀ ورزش در متون نظم فارسی از نظر ابعاد و ویژگیها و جلوهها تا قرن 4. خوشکام،‏ غزال کارشناسی ارشد،‏ دانشگاه آزاد اسلامی،‏ رشتۀ تربیتبدنی.‏ 

از رنگ گل تا رنج خار،‏ شکلشناسی قصههای شاهنامه،‏ نشر علمی فرهنگی،‏ چاپ اول.‏ 

سرامی،‏ قدملعی شریفزاده عبدی،‏ آرش (1383). شناخت شاهنامه،‏ انتشارات شهاب ثاقب،‏ چاپ اول.‏ 

تاریخ فرهنگ ایران،‏ نشر دانشگاه تهران،‏ چاپ پنجم.‏ 

7. صدیق،‏ عیسی علینژاد،‏ محمد (1377). سیری در ورزش و تربیتبدنی از واقعیت تا حقیقت،‏ نشر گلشن،‏ چاپ اول.‏ 

فردوسی،‏ ابوالقاسم (1965-70). شاهنامه،‏ به اهتمام م.‏ ن.‏ عثمانوف،‏ جلد 9-1، انتشارات دانش،‏ چاپ مسکو.‏ 

مختاری،‏ محمد (1368). حماسه در راز و رمز ملی،‏ نشر قطره،‏ چاپ اول.‏ 

مدنی،‏ محمدسعید(‏‎1372‎‏).‏ ورزش و ابزارهای ورزشی در شاهنامه و جایگاه فرهنگی و مردمی آن،‏ پایان نامه کارشناسی ارشد،‏ 

دانشگاه آزاد،‏ رشتۀ مردمشناسی.‏ 

تن پهلوان و روان خردمند،‏ نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،‏ چاپ دوم.‏ 

مسکوب،‏ شاهرخ تربیتبدنی در آیینۀ فرهنگ و ادبیات ایران،‏ انتشارات جهاد دانشگاهی.‏ 

نیکوبخت،‏ محمد 5 

.(1350) 

.(1380) 

.(1368) 

.(1349) 

.(1381) 

.(1379) 

.5 

.6 

.8 

.9 

.10 

.11 

.12 

.13 






بررسی میزان بروز آسیب در بازیهای خانگی 

و دور از خانه بازیکنان فوتبال 

91 

 

* 

دکتر نادر رهنما ؛ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 

 

 

 


دکتر مسعود نادریان جهرمی؛ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 

دکتر عفت بمبئی چی؛ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان 

الهام ابراهیمی کرمی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه خوراسگان 

در فوتبال،‏ امتیاز بازی خانگی عامل مهمی در تعیین نتیجۀ بازی است.‏ هدف اصلی این تحقیق بررسی میزان 

بروز آسیب در بازیهای خانگی و دور از خانه در فوتبالیستهای حرفه ای است.‏ بدین منظور 38 مسابقه از لیگ 

برتر کشور در فصل 85-84 دو تیم ذوب آهن و سپاهان که به طور رفت و برگشت انجام شد انتخاب و تجزیه و 

تحلیل ویدیویی شدند.‏ میزان آسیب،‏ زمان بروز آسیب،‏ مکان آسیب،‏ شدت آسیب،‏ سمت آسیبدیدگی بدن و 

2 

علت آسیب در هر دو بازیهای خانگی و دور از خانه مقایسه و بررسی شد.‏ از آزمون خیدو ) X) برای آنالیز 

دادهها استفاده شد.‏ نتایج این تحقیق نشان داد میزان آسیب در بازیهای دور از خانه ‏(‏‎69‎‏=تعداد)‏ 14 درصد 

بیشتر از بازیهای خانگی ‏(‏‎52‎‏=تعداد)‏ است،‏ اما این تفاوت از لحاظ آماری (0/05

92 بررسی میزان بروز آسیب در بازیهای خانگی و دور از خانه بازیکنان فوتبال 

دلیل آسیبدیدگی توصیه شده است.‏ چنین 

برنامههایی نیازمند اطلاعاتی در مورد عوامل بروز 

آسیب در مسابقات است تحقیقات نشان داده 

است بازیکنانپیشازمسابقهدربازیهایدورازخانه 

نسبت به بازیهای خانگی به دلیل ناآشنا بودن با 

موقعیت و مکان بازی و حمایت تماشاگران از تیم 

میزبان از استرس و نگرانی بیشتری برخوردارند.‏ 

همچنین بازیکنانی که برای مسابقه به شهر دیگری 

سفر میکنند،‏ مخصوصاً‏ وقتی مسافت سفر طولانی 

باشد،هم از نظرروحیوهمازنظرجسمیخسته اند 

برخی تحقیقات نشان داده است استرس و 

خستگی از جمله عواملی هستند که احتمال بروز 

آسیب را در بین بازیکنان افزایش میدهند.‏ بنابراین 

احتمالمیرودکهمیزانبروزآسیبدربازیهایدور 

ازخانهبیشترازبازیهایخانگیباشد(‏‎2‎‏).‏ 

رهنما و همکارانش در تحقیقی که 

دربارۀ تعدادی از تیمهای لیگ برتر فوتبال 

انگلستان انجام دادند،‏ اختلاف معناداری را بین 

بروز آسیب در بازیهای خانگی و دور از خانه 

مشاهده نکردند.‏ هرچند آنها میزان بروز آسیب در 

بازیهای دور از خانه را 30 درصد بیشتر از بازیهای 

خانگی گزارش کردند 

اکستراند پژوهشی دربارۀ مسابقات 

فوتبال حرفهای در سوئد طی سالهای 

مسابقه)‏ انجام داد.‏ در این بازیها به طور کلی 71 

آسیب در هنگام مسابقات اتفاق افتاد.‏ اکستراند 

نتیجه گرفت که از لحاظ آماری تفاوت 

معناداریبینمیزانبروزآسیبدربازیهایخانگیو 

دورازخانهوجودندارد(‏‎4‎‏).‏ 

با توجه به بررسیهای محققان،‏ به نظر میرسد غیر 

از دو تحقیق مذکور ‏(رهنما و همکاران و 

اطلاعات دیگری در این خصوص 

دردنیاوجودندارد.‏ 

در تحقیق رهنما و همکارانش دربارۀ 

بازیکنان فوتبال منچستریونایتد انگلستان،‏ معلوم شد 

بین بروز آسیب در دورههای زمانی مختلف در 

بازیهای خانگی و دور از خانه تفاوت معناداری 

وجود دارد.‏ همچنین مشاهده شد که تعداد این 

آسیبهادرنیمۀاولبیشترازنیمۀدوماست(‏‎12‎‏).‏ 

در پژوهشی که زیرین دربارۀ 

بازیکن حرفهای فوتبال طی دو سال 

انجام داد،‏ به این نتیجه رسید که تعداد آسیبها در نیمۀ 

دومبیشترازنیمۀاولبازیاست(‏‎15‎‏).‏ 

هاوکینز و فولر تحقیقی دربارۀ 4 تیم 

لیگ برتر انگلستان در سالهای 1997-1994، به این 

نتیجه رسیدند که در دقیقۀ پایانی هر نیمه،‏ 

بازیکنان بیشترین آسیبدیدگی را دارند 

ذکر است که در بیشتر تحقیقاتی که در خصوص 

زمانبروزآسیبدرفوتبالانجامشدهاست،بیشترین 

تعدادآسیبدرنیمۀدوماتفاقافتادهاستودلیلاین 

امررابیشترخستگیبازیکنانذکرکردهاند.‏ 

آندرسون در سالهای اخیر مطالعاتی را 

دربارۀ بازیکنانتیمهایفوتبالنروژانجامدادهاست.‏ 

این لیگ منظم شامل 14 تیم است و مسابقات آن به 

صورت رفت و برگشتی انجام میشود.‏ به طور کلی 

مسابقه تجزیه و تحلیل شد.‏ از حادثۀ 

ثبتشده،‏‎30‎ آسیبوقتیتیمدرموقعیتحملهبودو 

22 آسیب وقتی تیم در موقعیت دفاع بود اتفاق افتاده 

است.‏ همچنین درصد آسیبها در منطقۀ میانی 

رویدادهاست(‏‎1‎‏).‏ 

مکمستر در تحقیقی دربارۀ تیم فوتبال 

حرفهای انگلستان در فصل به این 

نتیجهرسیدکهبازیکنانمیانۀزمینوحملهدرمعرض 

بیشترین آسیبدیدگی قرار دارند.‏ در طی این فصل 

(2004) 

152 (2005) 

1998-1996 

(6). شایان 

425 

،1977-1976 

(1999) در 

15 

(2004) 

45 

(1978) 

182 

1997-1991 

2002 

.(11) 

(2002) 

.(11) 

(2004) 

.(8) 

57) 

(2004) 

اکستراند 2004) 


93 


60 

آسیب گزارش شد که بیشتر این آسیبها از نوع 

جزئیبودهاست(‏‎9‎‏).‏ 

نیلسون در پژوهشی که دربارۀ 

بازیکن شرکتکننده در کلوپ ورزشی دنیش،‏ در 

دو سطح حرفهای و غیرحرفهای انجام داد،‏ بیشترین 

علت آسیبدیدگی بازیکنان را تکل گزارش کرده 

است(‏‎10‎‏).‏ 

رهنما و همکاران (2002) نیز درمطالعهایدربارۀ 

بازیکنان انگلستان به این نتیجه رسیدند که بیشتر 

آسیبهاازتکلناشیمیشود(‏‎11‎‏).‏ 

با توجه به محدود بودن اطلاعات درخصوص 

تأثیر بازیهای خانگی و دور از خانه در میزان بروز 

آسیبدرورزشفوتبالدردنیا،اینپژوهشبهدنبال 

آن است که این موضوع را در لیگ برتر فوتبال 

کشورایرانبررسیکند.‏ 

123 

(1989) 


این تحقیق از نوع توصیفی-‏ تحلیلی است و به 

منظور بررسی تأثیر پدیدۀ بازی خانگی برمیزانبروز 

آسیب در لیگ برتر فوتبال ایران در فصل 

صورتگرفتهاست.‏ اطلاعاتمربوطبهمیزانآسیب 

بازیکنان،زمانبروزآسیب،مکانبروزآسیب،شدت 

آسیب،‏ ناحیۀ آسیبدیدگی و علت آسیب از طریق 

تجزیه و تحلیل فیلمهای ویدیویی مسابقات دو تیم 

ذوب آهن و سپاهان اصفهان ‏(‏‎38‎‏=تعداد)،‏ که به 

صورترفتوبرگشتانجامشدهبود،بهدستآمد.‏ 

دلیل انتخاب این دو باشگاه در دسترس بودن آنها و 

اعلامتمایلآنهابههمکاریدراینتحقیقبود.‏ 

یک تلویزیون و یک دستگاه ویدیو ‏(ال جی)‏ 

برای بررسی فیلمها به کار گرفته شد.‏ بعد از مشاهدۀ 

هر آسیب،‏ فیلم نگه داشته شد و اطلاعات مربوط در 

برگۀ ثبت اطلاعات از قبل تهیه شده و شامل تمام 

مواردخواستهشدهدراینتحقیقیادداشتشد.‏ 

دراینتحقیقزمینبازیبه‎3‎ منطقه(حمله،دفاع،‏ 

میانی)،‏ زمان بازی به 6 دورۀ 15 دقیقهای و آسیبها به 

سه دسته ‏(شدید،‏ متوسط و جزیی)‏ تقسیمشدهاست 

χ 2 

.(11) 

بعد از جمعآوری اطلاعات از آزمون 

‏(خیدو)‏ جهتتجزیهوتحلیلدادههااستفادهشد.‏ 


از مجموع 121 آسیب 

درصد)‏ در بازیهای خانگی و 69 آسیب (57 درصد)‏ 

در بازیهای خارج از خانه اتفاق افتاده است.‏ با 

وجود اینکه میزان آسیبها در بازیهای دور از خانه 

بیشتر از تعداد آسیبها در بازیهای خانگی 

بود،‏ از لحاظ آماری اختلاف معناداری مشاهده نشد 

ایجادشده،‏ 52 آسیب (43 

14 درصد 

.(p>0/05) 

میزان آسیب در نیمۀ دوم ‏(‏‎68‎‏=تعداد)‏ 

درصد بیشتر از نیمۀ اول ‏(‏‎53‎‏=تعداد)‏ بود،‏ اما از لحاظ 

آماری این اختلاف معنادار نبود.‏ به طور کلی 

بیشترین میزان آسیبدیدگی در 15 دقیقۀ پنجم 

(61-75) گزارش شده است زمانی که 

اطلاعاتمربوطبه‎6‎ دورۀزمانیبینبازیهایخانگی 

و دور از خانه با هم مقایسه شدند تفاوت معناداری 

مشاهدهنشد(‏p>0/05‎‏).‏ 

12/4 

‏(جدول 1). 

جدول 1. میزان آسیب در 6 دورۀ زمانی در بازیهای 

خانگی و دور از خانه 

خانگی دور از خانه 

زمان 

تعداد درصد تعداد درصد 

لک 

11/7 

8 3/ 

8 2 15-0 

15/9 

11 19/ 

2 10 30-16 

17/4 

12 19/ 

2 10 45-31 

17/4 

12 23/ 

1 12 60-46 

21/7 

15 19/ 

2 10 75-61 

15/9 

11 15/ 

3 8 90-76 

100 69 100 52 

84-85 



اطلاعاتمربوطبهمکانبروزآسیبدرجدول‎2‎ 

ارائه شده است.‏ در مجموع در بازیهای خانگی و 

بیرون از خانه تعداد آسیب در منطقۀ دفاع،‏ 

آسیب در منطقۀ میانی آسیب در منطقۀ حمله 

اتفاق افتاد.‏ زمانی که اطلاعات بازیهای خانگی و 

بیرون از خانه با هم مقایسه شدند تفاوت معناداری 

مشاهده نشد اما وقتی دادههای بازیهای 

خانگی و دور از خانه با هم ترکیب شدند،‏ مشاهده 

شد که بیشترین میزان آسیب در منطقۀ میانی اتفاق 

افتادهاست.‏ 

87 

23 

و 11 

.(p>0/05) 

جدول 2. 

منطقه 

آسیبدیدگی در 3 منطقۀ زمین فوتبال در 

بازیهای خانگی و دور از خانه 

خانگی 

دور از خانه 


3 

20/3 

14 17/ 

دفاع 3 9 

72/4 

50 71/ 

میانی 2 37 

7/3 

5 11/ 

5 6 

حمله 100 69 100 52 

کل اطلاعات مربوط به شدت آسیبها در جدول 

ارائه شده است.‏ نتایج نشان داد که بیشترین میزان 

آسیبها از نوع متوسط ‏(‏‎64‎‏=تعداد)‏ بود ولی تفاوت 

معناداری بین شدت آسیب در بازیهای 

خانگیودورازخانهمشاهدهنشد.‏ 

(p>0/05) 

جدول 3. شدت آسیبدیدگی بازیکنان در بازیهای 



شدتآسیب 


دادههای مربوط به علت آسیب در جدول 4 ارائه 

شده است.‏ نتایج نشان میدهد بیشتر آسیبهای ایجاد 

شده در بازیکنان به دلیل تکل ‏(‏‎48‎‏=تعداد)‏ بوده اما 

تفاوت معناداری بین بازیهای خانگی و 

دورازخانهدرخصوصعلتآسیبمشاهدهنشد.‏ 

(p>0/05) 

جدول 4. دلایل آسیبدیدگی بازیکنان در بازیهای 


دلایل آسیبدیدگی 



2/9 

2 7/ 

7 4 

شارژ 42 29 36/ 

6 19 

تکل 31/9 

22 / 2 

14/5 

4 / 9 

44 23 

برخورد دو بازیکن 1 1 

برخورد توپ به بازیکن برخورد بازیکن با اشیای 

اطراف 

5/8 

2 0 0 

2/9 

10 9/ 

6 5 

بدون برخورد 100 69 100 52 

کل بیشترین میزان آسیبدیدگی بازیکنان در سمت 

چپ ‏(غیربرتر)‏ بدن ورزشکاران ‏(‏‎47‎‏=تعداد)‏ بود که 

در این مورد نیز اختلاف معناداری در 

بازیهایخانگیودورازخانهمشاهدهنشد(جدول‎5‎‏).‏ 

(p>0/05) 

جدول 5. سمت آسیبدیدگی بدن بازیکنان در بازیهای 


سمت آسیبدیدگی خانگی دور از خانه 

بدن تعداد درصد تعداد درصد 

42 29 34/ 

6 18 

چپ 33/4 

23 38/ 

5 20 

راست 24/6 

17 26/ 

9 14 

مرکزی 100 69 100 52 

کل بحثونتیجهگیری 

در این تحقیق تأثیر بازیهای خانگی و دور از 

خانه،‏ بر میزان بروز آسیب بازیکنان در دو تیم لیگ 

برتر باشگاههای ایران،‏ یعنی سپاهان و ذوب آهن 

46/4 

32 44/ 

جزئی 3 23 

53/6 

37 51/ 

9 27 

متوسط 0 0 3/ 

8 3 

شدید 100 69 100 52 

کل سال چهاردهم - شماره 4 ‏(پیاپی 36) زمستان 1385

95 


فصل 85-84 

اصفهان،‏ در بررسی شد.‏ در این تحقیق 

اختلاف معناداری درخصوصمیزانبروزآسیبدر 

بازیهای خانگی و دور از خانه مشاهده نشد.‏ در 

تحقیقی که رهنما و همکارانش دربارۀ 

تعدادیازتیمهایلیگبرترفوتبالانگلستانصورت 

دادندنیزنتایجمشابهیگزارششد(‏‎11‎‏).‏ درپژوهش 

دیگری نیز اکستراند دربارۀ بازیکنان 

حرفهای تیم فوتبال سوئد،‏ اختلاف معناداری در 

خصوص میزان بروز آسیب در بازیهای خانگی و 

دورازخانهمشاهدهنکرد(‏‎4‎‏).‏ 

با این وجود تحقیق حاضر نشان داد که تیمها در 

بازیهای دور از خانه درصد بیشتر از بازیهای 

خانگی دچار آسیبدیدگی میشوند که این 

اختلاف در دو تحقیق انجام شدۀ دیگر در این 

خصوص نیز نشان داده شده است.‏ احتمالاً‏ دلیل این 

اختلاف عوامل روانی مانند استرس،‏ عدم آشنایی با 

زمین و محیط بازی یا حمایت بیشتر تماشاگران تیم 

میزبانبودهاست.‏ برایروشنشدناینامرتحقیقات 

دربعدوسیعتریلازماست.‏ 

در تحقیق حاضر تأثیر بازیهای خانگی و دور از 

خانه بر زمان بروز آسیب نیز بررسی شده است.‏ 

تفاوت معناداری بین بازیهای خانگی و دور از خانه و 

زمان بروز آسیب مشاهده نشد.‏ در مجموع آسیبها در 

نیمۀدوم‎12/4‎ درصدبیشترازنیمۀاولاستکهشاید 

دلیل آن خستگی بازیکنان در نیمۀ دوم بازی باشد.‏ 

نتایج بیشتر تحقیقات انجام شده،‏ از جمله هاوکینز 

و)‏ زیرین نیز تعداد آسیب بیشتری را 

در نیمۀ دوم بازی گزارش کردند و‎5‎ بنابراین 

باید به این مهم توجه کرد،‏ میزان آمادگی جسمانی 

بازیکنان را بالا برد،‏ آمادگی آنها را ارزیابی کرد،‏ و 

آنهارا برای‎90‎ دقیقه بازی فعالآمادهکردتابتواناز 

بروز بیشتر آسیبها خصوصاً‏ در نیمۀ دوم بازی 

جلوگیریبهعملآورد(‏‎13‎‏).‏ 

بین میزان بروز آسیب در مناطق مختلف زمین و 

بازیهای خانگی و دور از خانه تفاوت معناداری 

مشاهده نشد.‏ میزان آسیب در منطقۀ میانی نسبت به 

منطقۀ حمله و دفاع بیشترین مقدار را داشته است.‏ 

همچنین منطقۀ حمله کمترین درصد آسیب را به 

خوداختصاصدادهاست.‏ علتآناحتمالاًمربوطبه 

نوع نظام بازی است.‏ از طرفی توپ بیشتر در میانۀ 

زمین به گردش درآمده است.‏ درگیریها برای به 

دست آوردن توپ در این منطقه بیشترین مقدار را 

داشته است.‏ بنابراین بیشترین مقدار آسیب در این 

منطقهمشاهدهشد.‏ 

اما در منطقۀ حمله به دلیل احتمال پنالتیگرفتن 

داور کمتریندرگیریوبرخوردبین بازیکنانوجود 

داشته که در نتیجۀ آن کمترین آسیب صورت گرفته 

است.‏ ایننتایجبانتایجرهنماوهمکارانش(‏‎2002‎ و)‏ 

اندرسون (2004) همخوانی داشته است با 

توجه به نتایج به دست آمده مربیان بایستی برای 

بازیکنان در این منطقه چارهای بیندیشند و برای 

آمادگی آنها بیشتر کار کنند و اطلاعاتی را راجع به 

آسیب و نحوۀ فرار از برخوردهای شدید به آنها 

بیاموزند.‏ 

در این تحقیق بیشترین آسیب ‏(‏‎47‎‏=تعداد)‏ در 

قسمت چپ بدن ‏(غیربرتر)‏ اتفاق افتاد و از نوع 

متوسط بود که احتمالاً‏ دلیل آن ناشی از ضعیفتر 

بودن بخش غیربرتر بدن نسبت به طرف مقابل بوده 

است و بر این نکته هم باید تأکید کرد و بدنسازان 

بایستی برنامۀ تمرینی را برای هر دو سمت برتر و 

غیربرتر بدن طراحی کنند.‏ احتمالاً‏ دلیل آن،‏ تفاوت 

درمیزانآمادگیجسمانیبازیکناناست(‏‎14‎‏).‏ 

در تحقیق حاضر بیشترین علت آسیب بازیکنان 

‏(‏‎48‎‏=تعداد)‏ تکل بوده است که این نتایج با آنچه 

11) و .(1 

) 

(2002) 

.(15 

) 

(2004) 

14 

،(2005) 

2001 



رهنما و همکارانش و نیلسون گزارش کردند 

مطابقت دارد ‏(‏‎11‎و‎10‎‏).‏ بازیکنان برای دوری از 

آسیب بایستی به طریقی از تکلها فرارکنند و از انجام 

تکلهای شدید خودداری کنند.‏ این نکته برای 

بدنسازان نیز اهمیت دارد که در برنامههای بدنسازی 

بهمواردفوقبپردازند.‏ 

ازنتایج این پژوهش میتوان نتیجهگرفتکهدر 

مجموع پدیدۀ مزیت بازی خانگی نقشی در میزان 

آسیب در ورزش فوتبال ندارد اما بالابودن درصد 

آسیب در بازیهای دور از خانه و همچنین میزان 

آسیببیشتردرمنطقۀمیانیزمینزنگخطریاست 

برای مربیان و بازیکنان.‏ نیمۀ دوم بازی نیز نکتهای 

است که باید بیشتر مورد توجه بدنسازان تیمهای 

فوتبالقرارگیرد.‏ 


97 


منابع 

1. Andrsen, A. (2004). “A prospective video based analysis of injury situation in elite male football”. Journal 

of Sports Medicine, 32, 1459-1465. 

2. Arnheim, P. (2000). Review of literature, Retrieved February 16. 2006 From 

http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-12102001-142923/unrestricted/2.pdf 

3. Courneya, K. S. and A.V. Carron, A. V. (1999). “The home advantage review”. Journal of Sport and 

Exercise Psychology, 14, 13-27. 

4. Ekstrand, J. (2004). “Risk for injury when playing in national football team”. Journal of Medicine and 

Science in Sports, 14, 34. 

5. Hawkins, R .D., M. Hulse, C. Wilkinson, and A. Hodson. (2001). “The association football medical 

research programme and audit of injuries in professional football”. Br. J Sports Med, 35, 43-47. 

6. Hawkins, R. D. and C.W. Fuller. (1999). “A prospective epidemiological study of injuries in four English 

professional football clubs”. Br. J Sports Med, 33, 196-203. 

7. Jones, M. (2002). “Game location and officiating bias in English club cricket”, Perceptual and Motor Skill, 

93, 359-362 

8. Michael, A. (2003). “The role of familiarity in the home advantage”. Retrieved February 22. 2006 From 

http//www.hiremetheo.com/interanal /thesis.pdf. 

9. McMaster,W. (1978). “Injuries in soccer”. Journal Sports Med, 6,354-357. 

10. Nielsen, A. B. (1989). “Epidemiology and traumatology of injuries in soccer”. Am. J Sport Med, 17, 803- 

807. 

11. Rahnama, N., T. Reilly, and A. Lees. (2002). “Injury risk associated with playing actions during 

competitive soccer”. Br. J Sports Med, 36, 354-359. 

12. Rahnama, N., T. Reilly, and A. Lees. (2004). “An analysis of injury risk in the Manchester United team 

when playing at home and away”, CELL. MOL. BIOL. LETT, 9, 8-10. 

13. Rahnama, N., T. Reilly, and A. Lees, and P. Graham-Smith. (2003). “Muscle fatigue induced by exercise 

simulating the work rate of competitive soccer”. J. of Sports Sciences, 21, 933–942. 

14. Rahnama, N., A. Lees, A. and E. Bambaeichi. (2005). “Muscle strength and flexibility of preferred and 

non-preferred legs in English soccer players”. Ergonomics, 48:1568-1575. 

15. Zeren, B. (2005). “Score-celebration injuries among soccer players”. J of Sport Medicine, 33, 1237-1240. 






اثر مکمل تورین بر پراکسیداسیون لیپیدی 

موشهای ویستار بعد از یک وهله 

فعالیت استقامتی درماندهساز 

99 

 

* 

دکتر ولی اله دبیدی روشن ؛ استادیار دانشگاه مازندران 

 

 


دکتر سیروس چوبینه؛ استادیار دانشگاه تهران 

دکتر محمد فرامرزی؛ استادیار دانشگاه شهرکرد 

%70 

به منظور بررسی نقش آنتیاکسیدانتی تورین در پراکسیداسیون لیپیدی موشهای ویستار پس از یک 

وهله فعالیت استقامتی،‏ تعداد 28 موش ویستار سفید آزمایشگاهی در چهار گروه استراحت،‏ استراحت 

تورین،‏ استقامتی،‏ استقامتی تورین تقسیم بندی شدند.‏ پس از دریافت روزانه 500 میلی گرم تورین/‏ 

کیلوگرم وزن بدن/‏ روز به صورت محلول %5 به مدت 1 ماه،‏ گروههای استقامتی و استقامتی تورین 

یک وهله فعالیت استقامتی با شدت حداکثر اکسیژن مصرفی تا حد درماندگی روی نوارگردان 

انجام دادند.‏ سپس تغییرات غلظت تورین پلاسما و مالوندیید آلدیید سرم 

پراکسیداسیون لیپیدی)‏ بین گروهها مقایسه شدند.‏ نتایج این تحقیق نشان داد اگر چه غلظت تورین 

پلاسما پس از فعالیت تغییر معنی داری نداشت،‏ مصرف مکمل تورین،‏ غلظت تورین پلاسمایی را در 

به طور معنی داری در مقایسه 

و بعد فعالیت 

حالت استراحت 

افزایش داد به علاوه،‏ 

با حالت استراحت بدون مصرف مکمل 

غلظت مالوندیید آلدیید سرم پس از انجام فعالیت در مقایسه با مقدار استراحتی،‏ به طور 

پاسخ افزایشیافتۀ 

در مقابل 

معنی داری افزایش یافت 

مالوندیید آلدیید سرم پس از فعالیت در گروه مصرفکنندۀ تورین،‏ در مقایسه با گروه فعالیت 

در مقابل 

استقامتی به طور معنی داری کاهش یافت 

نتیجه گیری می شود موشهای ویستاری که درگیر فعالیتهای دویدن استقامتی هستند در معرض خطر 

استرس اکسایشی قرار دارند و مصرف مکمل تورین می تواند از افزایش پاسخ استرس اکسایشی 

بعد از فعالیت بکاهد.‏ 

(MDA) ‏(شاخص 

.(p< 

.(p< 0/01) 

0/01) (2/13±0/32 

(452/29±87/22) 

(301/43±43/59) 

.(p< 0/01) (0/75±0/2 

1/02±0/3) 

2/13±0/32) 

(416±84/86) 



واژگان کلیدی : تورین،‏ پراکسیداسیون لیپیدی،‏ فعالیت استقامتی،‏ استرس اکسایشی 

مقدمه * E-mail:Vdabidiroshan@yahoo.com 

استرس اکسایشی فرآیندی است که طی آن 

رادیکالهای آزاد به ماکرو مولکولهایی نظیر چربی،‏ 

DNA و پروتئینسلولیآسیبمی رساند(‏‎4‎ و)‏ پس 

از فعالیت بدنی در بافتهای مختلف،‏ بویژه عضلۀ 

اسکلتی،‏ ایجاد می شود این موضوع تا حدی 

ناشی از افزایش مصرف اکسیژن عضله تا حد 100 

برابر نسبت به حالت استراحتی است 

(19) چراکه 

.(14) 


‎2‎ 

100 اثر مکمل تورین بر پراکسیداسیون لپیدی موشهای ویستار بعد از یک وهله فعالیت استقامتی درمانده ساز 

%5 

%3 

.(19) 

بخشی از این اکسیژن مصرفی در حدود تا 

گونه های اکسیژنی فعال تولید می کند دفاع 

آنتی اکسیدانتی که از ترکیبات مختلف آنزیمی و 

غیرآنزیمیتشکیلشدهاستدرپیشگیرییاکاهش 

استرس اکسایشی پس از فعالیت نقش دارد 

برخیترکیباتآنممکناستتحتتأثیرمکملهای 

غذایی(‏‎28‎‏)‏ قرارگیرد.‏ 

تورین آمینواتان سولفنیک جزء 

اسیدهای آمینه ‏«در شرایطی ضروری»‏ است و هم در 

بدنازطریقسیستئینویامیتونینساختهمی شود(‏‎15‎‏)‏ 

و هم از طریق مکمل یا غذا دریافت می شود 

بافتهایی مثل قلب و عضله بیشترین ذخیرۀ تورین را 

دارایند اگرچه تورین اعمال فیزیولوژیکی 

متعددی دارد،‏ نقش تنظیم اسمزی و آنتی اکسیدانتی 

آن از جمله اعمال فیزیولوژیکی مهم آن است 

عمل تنظیم اسمزی تورین از طریق تأثیر 

بر کانالهای یونی و یونهای مختلف و عمل 

آنتی اکسیدانتی آن از طریق واکنش مستقیم با 

رادیکالهای آزاد یا فرآورده های استرس اکسایشی 

نظیر مالوندیید آلدیید 31)، یا به طور 

غیرمستقیم از طریق اثر بر ترکیبات غیرآنزیمی 

نظیر ویتامینهای یا آنزیمهای 

آنتی اکسیدانتی (5) صورت می گیرد.‏ در مورد اینکه 

تورین نقش آنتیاکسیدانتیخودرا به طورمستقیمیا 

غیرمستقیم اعمال می کند،‏ یافته ها هنوز به اجماع 

کلینرسیده اند(‏‎35‎‏).‏ 

نشان 

در تحقیقی اگاساوارا و 

دادند تورین در بین اسیدهای آمینه،‏ بیشترین واکنش 

را دارد.‏ به علاوه،‏ مشخص شد تورین از 

طریق واکنش با آلدیید MDA‏،موجبجلوگیریاز 

استرساکسایشیLDLمیشود.‏ بازنگریهوکستبل 

بر نقش یکی از پیشسازهای تورین،‏ یعنی 

رادیکالهای 

انداختن دام به در هیپوتورین،‏ هیدروکسیل اشاره دارد.‏ نقشدیگرتورینمربوطبه 

است.‏ آنیتا و 

واکنش با آلدییدی مثل با تحقیق روی موشهای مصرفکنندۀ 

همکاران استرس 

شاخص دریافتند پرفروکتوز غذای اکسایشی در این موشها افزایش مییابد و تورین از 

طریق افزایش معنیدار فعالیتهای آنزیمی،‏ به کاهش 

استرس اکسایشی کمک میکند.‏ کوکاک-‏ توکر و 

با تحقیق دربارۀ کبد موش دریافتند 

همکاران تورین با رادیکال آزاد ‏(اکسیدانت)‏ پراکسی نیتریت 

کبدی وارد واکنش میشود و از طریق پایین آوردن 

به کاهش پراکسیداسیون لیپیدی کمک 

میکند.‏ 

از طرفی اگرچه معدود تحقیقاتی اثر مکمل 

تورین را بر پاسخهای استرس اکسایشی بعد فعالیت 

بخصوص در گونه های حیوانی بررسی کرده اند،‏ 

هنوز فهم مشترکی از نقش مکمل تورین در 

پیشگیری یا کاهش استرس اکسایشی ناشی از 

با 

فعالیت وجود ندارد.‏ زانگ و همکاران دانشجویی که پس از دریافت مکمل 

بررسی تورین به مدت 2 هفته روزانه به مقدار 2 گرم و 

بار در هفته،‏ روی دوچرخۀ کارسنج فعالیت کردند 

دریافتند فعالیت روی دوچرخۀ کارسنج اثری بر 

پس از فعالیت ندارد.‏ آنها دریافتند 

گلبول سفید به صورت 

پاسخ مهاجرت ساعت به اوج خود میرسد.‏ 

تأخیری و پس از 3 

(40) 

6 

MDA 

DNA 

1. Aminoethanosulfonic Acid 

2. Ogasawara et al. 

3. Huxtable 

4. Kocak-Toker et al. 

5. Thiobarbituric acid reaction 

6. Zhang et al. 

24 

(5) 

(22) 

4 

5 

TBARS 

54321 

11 

مقدار TBARS 

.(1) 

.(15) 

،14) 

3 

1 

اسید)‏ 

(37) 

(31) 

(6) 

2 

همکاران 

،22) 

E 

،C 

) 

.(2) 

.(37 ،35 

با MDA 

(14) 


101 


یافتههای این تحقیق نشان داد اگرچه تورین در 

نقش دارد و از طرفی 

پیشگیری از آسیب استراحتی میشود،‏ 

موجب کاهش پاسخ بعد از فعالیت،‏ اثر معنیداری 

بر افزایش ندارد.‏ 

نیز مؤید آن 

تحقیق داوسون و 

دقیقهای 

است که یک وهله فعالیت تناوبی تا 

روی نوارگردان با شیب منفی موجب در همۀ عضلات بجز عضلۀ سه سر 

بازویی میشود ولی این افزایش بعد از فعالیت فقط 

دوقلو 

و انگشتان طویل بازکنندۀ عضلات در معنیدار بود.‏ مصرف مکمل تورین 

عضلۀ بازکنندۀ طویل انگشتان را به طور معنیدار 

کاهش داد.‏ لذا هدف اصلی این تحقیق آن بود که 

مشخص کند پاسخ استرس اکسایشی آن گونه که از 

طریق شاخص پراکسیداسیون لیپیدی مشخص شد،‏ 

پس از فعالیت دویدن روی نوارگردان چه تغییری 

می کند؟ دوم اینکه آیا مصرف مکمل تورین به 

ماه قبل از فعالیت تداومی،‏ بر پاسخ 

مدت پراکسیداسیون لیپیدی موشهایی که یک جلسه 

فعالیت درمانده ساز تداومی انجام داده اند،‏ می تواند 

مؤثرباشد؟ 

(10) 

90 

افزایش 20 

مقدار TBARS 

DNA 

TBARS 

1 


TBARS 

TBARS 

1 

%50 

روش شناسی 

موش سفید آزمایشگاهی ‏(دامنۀ وزنی 

‎138‎‎215‎ گرم)،‏ که سن آنها هنگام ماه بود 

از مرکز پرورش و تکثیر حیوانات آزمایشگاهی 

پاستور ایران تهیه شد.‏ طبق نظر این مرکز،‏ این 

حیوانات سالم بودند،‏ سابقۀ بیماری قبلی نداشتند و 

درگیر در تحقیق قبلی نبودند.‏ حیوانات پس از ورود 

به آزمایشگاه دانشکدۀ تربیتبدنی و علوم ورزشی 

دانشگاه تهران و وزن کشی اولیه به طور تصادفی به 

دو گروه کنترل و دریافت کنندۀ مکمل تورین 

تقسیم بندی شدند.‏ گروه دریافت کنندۀ مکمل تا 

پایاندورۀتحقیقبهمدت‎1‎ ماه(‏‎10‎‏)‏ مکملتورینرا 

به مقدار میلی گرم/‏ وزن بدن/‏ روز به صورت 

محلول‎%5‎ دریافتکردند.‏ 

ثابت شده است بهترین مقدار مکمل تورین برای 

افزایش عملکرد و بالابردن غلظت تورین،‏ مقدار 

میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در 

روز است تورین به صورت پودر کاملاً‏ 

خالصشده از شرکت آمرشام بیوسنتز انگلستان 

تهیه شد.‏ حیوانات گروه کنترل تا پایان دورۀ تحقیق 

فقط از غذای عادی استاندارد استفاده کردند.‏ 2 هفته 

مانده به اجرای پروتکل اصلی هر دو گروه هفته 

جلسۀ آشنایی با نوارگردان انجام دادند و پس از 

آخرین جلسۀ آشنایی،‏ مجدداً‏ هر دو گروه به دو 

زیرگروه استراحت و فعالیت استقامتی تقسیم 

شدند.‏ 

فعالیت دورۀ آشنایی از راه رفتن و دویدن سبک 

شروع شد و به تدریج به سرعت متر بر دقیقه و 

زمان دقیقه افزایش یافت پروتکل فعالیت 

اصلی را در روز آخر جلسۀ آشنایی دو گروه 

حیوانات استقامتی و استقامتی تورین انجام دادند.‏ 

شدت فعالیت اصلی براساس معادله ‏(سرعت دویدن 

و تحقیق بروکس و 

همکاران معادل تقریباً‏ حداکثر اکسیژن 

مصرفیبود.‏ 

فعالیت اصلی با سرعت متر بر دقیقه و شیب %5 

روی نوارگردان ساخت پژوهشکدۀ تربیتبدنی 

و علوم ورزشی انجام شد.‏ سطح درمانده سازی 

2 

2 

10 

.(3) 

1 

(23) 

%70 

20 

1. Dawson et al. 

2. Amersham Biosciences. 

(Y 

.(30) 

500 

10 

500 

= 43/43 + 0/67 

(9) 

تحقیق 4 

تعداد 28 



حیوان از طریق اعمال شوک ملایم مشخص (24) 

شد.‏ زمانی که حیوان به شوک ملایم پاسخ 

نمی داد و قادر نبود بدن خود را که به پشت روی 

نوارگردان افتاده بود راست کند 

درمانده در نظر گرفتهمی شد (20). 12 ساعتپساز 

ناشتا و فعالیت اصلی،‏ متخصص دامپزشک 

خون گیری کرد.‏ عمل خون گیری پس از بی هوشی 

حیوان انجام شد.‏ پس از خون گیری،‏ نمونه های 

خونی سرمی و پلاسمایی به دو آزمایشگاه منتقل 

شدندتاتجزیهوتحلیلبعدیرویآنهاانجامشود.‏ از 

مادۀ ضدانعقاد در لوله های پلاسمایی 


،(Right reflex) 

EDTA 

روشاندازه گیریمتغیرهای 

بار با ترازوی 

وزن حیوانات طی دورۀ تحقیق اندازه گیری 

شد.‏ اندازه گیری دقیق دیجیتالی پراکسیداسیون لیپیدی براساس مقدار مالوندیید 

سرمی که یکی از فرآورده های 

آلدیید پراکسیداسیون لیپیدی است از طریق واکنش تیوبار 

بیوتریکاسید(‏TBA‏)‏ انجامشد(‏‎18‎‏).‏ غلظتتورین 

پلاسمایی با استفاده از دستگاه HPLC ساخت کشور 

آلمانمشخصشد.‏ 

میکرولیتر 

نحوۀ کار به این صورت بود:‏ میکرولیتر 

هموسرین ‏(اینترنال استاندارد)‏ به پس از اضافه کردن 

پلاسما اضافه شد.‏ میکرولیتر متانل،‏ عمل مخلوطکردن انجام شد.‏ 

دقیقه در حرارت 

سپس محلول به دست آمده عادی اتاق قرار گرفت و به مدت 5 دقیقه دیگر با 

دور بر دقیقه سانتریفوژ شد.‏ 

سرعت میکرولیتر از مایع رویی از طریقO-Phtalaldehyde 

مشتق سازی شد و 20 میکرولیتر آن به ستون تزریق 

شد.‏ پس از طی چند مرحلۀ فنی دیگر،‏ غلظت 

تورین پلاسمایی برحسب نانومول بر 

شد.‏ 

میلی لیتر بیان 

تجزیهوتحلیلآماری 

یافته هایاینتحقیقبهصورتمیانگینوانحراف 

معیار بیان می شود.‏ برای بررسی توزیع داده ها و 

همگنی واریانسها،‏ از آزمون کلموگراف اسمیرنف 

و آماره لون استفاده شد.‏ برای بررسی اختلاف 

بینگروهی و مراحل مختلف ‏(متغیر وزن)،‏ به ترتیب 

از آزمونهای آنالیز واریانس یک طرفۀ ANOVA و 

اندازه گیریهای مکرر استفاده شد.‏ پ س از معنی داری 

هر کدام از متغیرهای بین گروهی و درون گروهی،‏ 

برای تعیین محل اختلاف به ترتیب از آزمونهای 

شفهوLSD استفادهشد.‏ سطحمعنی داریاینتحقیق 

است.‏ از نرم افزارهای و اکسل 

برای تجزیه و تحلیل آماری و ترسیم نمودارها 

استفادهشدهاست.‏ 

SPSS13 

1 

p

103 


شکل 1. مراحل وزن کشی گروههای مختلف 

اگرچهغلظتتورینپلاسماپسازانجامفعالیت 

کاهش یافت،‏ این کاهش معنی دار نبود.‏ همچنین 

مصرفمکملتوریندرشرایطاستراحتوفعالیت،‏ 

مقدار تورین پلاسما را به طور معنی داری در مقایسه 

باگروههایکنترلافزایشداد(شکل‎2‎‏،جدول‎1‎‏).‏ 

‏(مالوندیید آلدیید)‏ سرم،‏ شاخص 

پراکسیداسیون لیپیدی پس از فعالیت در گروه 

استقامتیبدونتوریندرمقایسهباگروهاستراحتبه 

طور معنی داری افزایش یافت.‏ مصرف مکمل تورین 

پاسخMDA افزایشیافتۀناشیازفعالیترادرگروه 

استقامتی تورین به طور معنی داری در مقایسه با 

گروه استقامتی بدون تورین کاهش داد ‏(شکل‎3‎‏،‏ 

جدول‎2‎‏).‏ 

مقدار MDA 

جدول 1. نتایج آزمون آنالیز واریانس تورین پلاسمایی گروههای استقامتی 

مجموع مربعات درجۀ آزادی میانگین مربعات ارزشF 

مقدار P 

/000 

9/67 

بین گروهی 47723 3 143171 

درون گروهی 4932 24 118384 

مجموع 27 261556 

جدول‎2‎‏.‏ نتایج آزمون آنالیز واریانس مالوندیید آلدیید سرم گروههای استقامتی 

بین گروهی 9 

درون گروهی 1 

مجموع مربعات درجۀ آزادی میانگین مربعات ارزشF 

مقدار P 

/ 000 40/ 858 

3/012 

3 / 036 

/ 074 

24 / 769 

27 10/ 

مجموع 805 



شکل 3. تغییرات مالوندیید آلدیید سرم گروههای مختلف استراحت و استقامتی 

(39) 

(29) 

بحثوبررسیونتیجه گیری 

یافته های این تحقیق نشان داد هر چند تغییرات 

غلظت تورین پلاسما در دورۀ بازگشت به حالت 

اولیه پس از فعالیت به طور معنی دار تغییر نمی کند،‏ 

مکمل تورین غلظت تورین پلاسمایی را به طور 

معنی داری افزایش می دهد.‏ تحقیقاتی که پاسخ 

غلظت تورین خون یا بافت را بررسی کرده اند بیشتر 

کاهش تورین را در بافتهایی مثل عضله گزارش 

کرده اند.‏ در بیشتر این تحقیقات،‏ کاهش معنی دار 

تورین در عضلات نعلی بازکنندۀ طویل 

انگشتان دوقلو قلب و 

کبد مشاهده شده است.‏ در برخی از این 

تحقیقات کاهش غیرمعنی دار یا عدم تغییر تورین در 

عضلۀ بازکنندۀ 

بافت عضلۀ نعلی 

طویل انگشتان دوقلو 

سربازویی(‏‎10‎‏)،قلب(‏‎29‎‏)‏ و،‏ مغز(‏‎29‎‏)‏ مشاهدهشده 

است.‏ 

به نظر نمی رسد مدت فعالیت عامل اثرگذاری در 

تخلیۀ تورین بافتی باشد و مقایسۀ دو تحقیق میازاکی 

و یاتابا و همکاران نشان می دهد شدت 

بیشتر از مدت در وقوع پاسخ تورین مؤثر است.‏ به 

علاوه یافتۀ این تحقیق،‏ همسو با تحقیقاتی است که 

اعتقاددارنددریافتتورین،غلظتتورینپلاسمایی 

یاسرمی(‏‎36،32،8‎ و)‏ یابافتی(‏‎36،32‎‏)‏ رادرشرایط 

استراحت و یا غلظت تورین سرمی یا پلاسمایی 

یا عضلانی را پس از فعالیت 

افزایشمی دهد.‏ 

برخلاف این تحقیق و دیگر تحقیقات،‏ برخی 

اعتقاددارندغلظتتورینسرمییاپلاسمایی(‏‎10‎‏)‏ یا 

عضله و)‏ بافتهای دیگر در پاسخ به دریافت 

تورین پس از فعالیت تغییر معنی داری ندارد.‏ به نظر 

می رسد بافت عضله پاسخ باثبات تری به دریافت 

تورین داشته باشد و اکثر تحقیقات بجز یک مورد 

اتفاق نظر دارند دریافت تورین،‏ غلظت تورین 

را در بافت عضله افزایش می دهد.‏ تحقیقات برخی 

محققان نشان می دهد اولاً‏ پاسخ تورین در 

بافتهای مختلف ممکن است متفاوت باشد و دوم 

اینکه مقدار مصرفی تورین عامل مهمی در بالا بردن 

،8) 

(39 ،30 ،10) 

39 ،30) 

(30 ،10) 

(10 

(10) 

،(30) 

(39 ،30) 

،(30 ،26) 

،(29 ،26 ،10) 

،10) ،(29 ،10) ،(29 ،26 سه 

،(39 ،26) 

(30) 


تحال 

105 


غلظتتورینبدناست.‏ 

یافتۀ دیگر این تحقیق وقوع پراکسیداسیون 

لیپیدی پس از فعالیت تداومی درمانده ساز بود.‏ 

تحقیقاتزیادیشاخصMDA یاواکنشTBARS 

را شاخص پراکسیداسیون لیپیدی در گونه های 

حیوانیوانسانیبررسیکرده اند.‏ نتایجاینتحقیقات 

متناقض به نظر می رسد،‏ ولی بیشتر این تحقیقات،‏ 

افزایش شاخص پراکسیداسیون لیپیدی سرم یا 

و)‏ سایر 

بلافاصله پس از فعالیت بدنی گزارش 

بافتها بر 

کرده اند.‏ به علاوه برخی تحقیقات یا واکنش TBARS سرم یا 

این باورند اولیه به طور 

بافت طی دورۀ بازگشت به معنی داریافزایشمی یابد.‏ 

تحقیقاتی هم وجود دارند که عدم تغییر معنی دار 

یا TBARS سرم،‏ پلاسما یا بافت را پس 

یا در دورۀ بازگشت به حالت 

از فعالیت گزارش کرده اند.‏ شاید یکی از 

اولیه علتهای مربوط به تناقض این یافته ها به عوامل 

تأثیرگذار بر پاسخ استرس اکسایشی مربوط باشد.‏ به 

عبارتی،‏ پاسخ استرس اکسایشی صرفنظر از سن و 

زیر 

عوامل تأثیر تحت است ممکن جنسیت،‏ قرارگیرد:‏ تفاوتفردی(‏‎16‎‏)،نوعاثرفعالیتبدنیبر 

و 

پاسخ متفاوت بافتها ماکرو مولکولها ترکیب 

حتی تارهای عضلانی مختلف وضعیتهایی نظیر 

شدت فعالیت بدنی و اثر 

تمرینات پرحجم یا بیشتمرینی دریافت مکملهای غذایی بر استرس اکسایشی 

با این حال،‏ ضرورت دارد وضعیت تغذیه و 

آمادگی قبلی آزمودنیهای انسانی در این قبیل 

تحقیقات به خوبی کنترل شود تا بتوان برآورد 

صحیحیازپاسخاسترساکسایشیداشت.‏ 

یکی دیگر از یافته های این تحقیق اثر مکمل 

تورین در کاهش پاسخ استرس اکسایشی ناشی از 

فعالیت بود.‏ تحقیقاتی که اثر مکمل تورین بر 

پاسخهای استرس اکسایشی را بررسی کرده اند 

محدودند.‏ به علاوه،‏ این تحقیقات از شاخص 

واحدی برای بررسی ارزیابی استرس اکسایشی 

استفاده نکرده اند.‏ به اعتقاد برخی محققان،‏ مصرف 

مکمل تورین موجب کاهش پاسخهای آسیب 

کاهش پاسخ آنزیم میلوپراکسیداز 

کبدی(‏‎10‎‏)،‏ لیپیدهیدروپراکسید سرم و 

عضلۀ بازکنندۀ طویل انگشتان 


این در حالی است که برخی تحقیقات گزارش 

کرده اند دریافت مکمل تورین بر پاسخ ناشی از 

فعالیت لیپیدهیدروپروکسید کبد(‏‎30‎‏)‏ و 

سرموعضلۀدوقلو(‏‎10‎‏)‏ اثرمعنی داریندارد.‏ 

گفتیم،‏ اثر تورین ممکن است تحت تأثیر مقدار 

مصرف باشد.‏ از طرفی تورین می تواند اثر 

متفاوتی بر شاخصهای آسیب استرس اکسایشی 

داشته باشد به علاوه،‏ پاسخ بافتهای 

مختلف هم متفاوت است زانگ و همکاران 

تحقیق خود دریافتند مصرف مکمل تورین 

بهمدت‎2‎ هفتهاثریبرمقدارTBARS بعدازفعالیت 

ندارد،‏ اما پاسخ آسیب به DNA گلبول سفیدرا کهبه 

صورتتأخیری‎24‎ ساعتبعدازفعالیتبهاوجخود 

می رسد به طور معنی داری کاهش می دهد.‏ با این 

حال،‏ این محققان نشان دادند بین مقدار مصرف 

تورین پلاسمایی قبل از فعالیت و 

اندازه گیری شده ساعت بعد فعالیت رابطه ای 

معنی دار وجود دارد.‏ داوسون و همکاران 

دریافتند مکمل تورین،‏ پاسخ عضلۀ 

بازکنندۀ طویل انگشتان را به طور معنی داری کاهش 

(30) 

(10) 

TBARS 

TBARS 

(10) 

TBARS 

.(10) 

.(40 

6 

،10) 

،(40) 

(30) 

DNA 

TBARS 

(40) در 

پلاسمای ،16) (33 ،25 بافت عضله ،20) 25 

(24) را 

(27 ،12 ،11) 


(24) 

،(30 ،17) 

،(34) 

(33 ،24) 

،20) 

مانند MDA 

(34 ،17) 

(38 ،16) 

،(2) 

،(38) 

.(25 



(13) 

1 


می دهد اما تغییری در پاسخ استرس اکسایشی عضلۀ 

دوقلوندارد.‏ 

میازاکی و همکاران(‏‎30‎‏)‏ گزارشکردندکاهش 

لیپیدهیدوپراکسید سرمی وابسته به مقدار مصرفی 

تورین است،‏ به گونه ای که مقادیر و 

میلی گرم/‏ کیلوگرم وزن بدن/‏ روز به کاهش 

لیپیدهیدروپراکسید سرمی افزایش یافته ناشی از 

فعالیت می انجامد،‏ ولی مقدار میلی گرم/‏ 

کیلوگرم وزن بدن/‏ روز تغییری در این شاخص 

ایجادنکرد.‏ 

که در 

سایر تحقیقات 

محیطهای غیرورزشی انجام شده اند اتفاق نظر دارند،‏ 

مکمل تورین موجب کاهش معنی دار برخی 

شاخصهایاسترساکسایشیمی شود.‏ 

بالکان و همکاران با تحقیق روی خرگوش 

سفید دریافتند که مصرف مکمل تورین پاسخهای 

افزایش یافتۀ پلاسمایی و کبدی را بر اثر 

مصرف غذای پروکلسترول به طور معنیداری 

کاهش میدهد.‏ به علاوه آنها با مطالعه دربارۀ 

دریافتند تورین بر مقدار 

تغییرات 

ویتامین E کبدی بیتأثیر است،‏ اما مقدار ویتامین C 

کبدی را به طور معنیداری افزایش میدهد.‏ آنها 

همچنین دریافتند مصرف تورین بر پاسخ آنزیمهایی 

نظیر سوپراکسیددیس موتاز و گلوتاتیون پراکسیداز 

اثریندارد.‏ همچنینبالکانوهمکاران(‏‎6‎‏)‏ درتحقیق 

دیگری دریافتند،‏ تورین افزایشیافته 

در موشهای دریافتکنندۀ اتانول را به طور 

معنیداری کاهش میدهد،‏ آنها به علاوه دریافتند،‏ 

برخلافتحقیققبلی،مقدارویتامینCوE کبدیهر 

دو در پاسخ به دریافت مکمل تورین افزایش 

مییابند.‏ بهعلاوهنتیجۀتحقیقآنهانشاندادتورینبر 

فعالیتآنزیمهایاکسایشیاثرچندانیندارد.‏ 

تحقیق گورر و نیز تا حدی این 

موضوع را تأیید میکند.‏ آنها در تحقیق خود 

دریافتند خوراندن سرب به بافتهای 

مغز،‏ کلیه و اریتروسیت را افزایش می دهد،‏ ولی 

مکمل تورین در آب طی افزایش 

یافته را کاهش میدهد.‏ به علاوه،‏ مقدار گلوتاتیون 

مغز و اریتروسیت که در پاسخ به مصرف سرب 

کاهش یافت،‏ بر اثر مصرف مکمل تورین به طور 

معنیداری افزایش مییابد.‏ به علاوه یافتههای آنها 

مؤید کاهش فعالیت آنزیم کاتالاز پس از مصرف 

سرباست.‏ 

یافته های این تحقیق با نتایج این تحقیقات تا حد 

زیادی همخوانی دارد،‏ هر چند نمونه های بافتی و 

شاخصهای استرس اکسایشی این تحقیقات با تحقیق 

حاضرتفاوتهاییدارد.‏ 

دربارۀ اینکه چه سازوکاری موجب کاهش 

شاخص استرس اکسایشی میشود،‏ هنوز در بین 

محققان اتفاق نظر وجود ندارد.‏ به نظر می رسد یا 

تورین نقش خود را به صورت مستقیم از طریق 

واکنش با رادیکالهای آزاد یا ترکیباتی 

اعمال میکند؛ یا اینکه نقش خود را از طریق 

تأثیر بر ترکیبات آنتیاکسیدانتی آنزیمی(‏‎5‎‏،‏ و 

غیرآنزیمی(‏‎30،13،7،6‎‏)‏ اعمالمی کند.‏ 

اینکه تورین به عنوان مکمل چگونه به کاهش 

شاخص پراکسیداسیون لیپیدی از طریق اثر بر 

ترکیبات مختلف آنتیاکسیدانتی می انجامد،‏ 

موضوعی است که نیاز به تحقیق بیشتر دارد.‏ ولی 

آنچه در گزارشهای تحقیقی مشاهده می شود حاکی 

و،‏ 

از تأثیر تورین 

است.‏ 

گلوتانیون 

نظیر ) MDA 

(13 

موشها MDA 

6 هفته،‏ MDA 

بر ویتامین ،(6) E ویتامین ،6) C (7 

(13) نسبت (30) GSSG/TGSH 

1. Gurer et al. 

(31 

100 

500 

(22 

20 

،13 

،7 

،6 


(7) 

و C 

،5) 

ویتامینهای E 

MDA 


107 


با این حال،‏ برخی تحقیقات هم نشان داده اند تورین 

و)‏ 

بر 

اثری ندارد.‏ اینکه آیا واقعاً‏ 

سیستم آنزیمی(‏‎6‎‏،‏ تورین آن گونه که برخی تحقیقات ادعا کرده اند 

خون(‏‎5‎‏)‏ را بالا می برد و رابط 

مقدار ویتامین مثبتی بین تورین سرم و آلفاتوکوفرل و ریتنول 

وجود دارد (21)، موضوعی است که نقش تورین 

را در تأثیرگذاری بر اجزای مختلف سیستم 

آنتی اکسیدانتیبرجستهمی سازد.‏ 

به طور کلی،‏ یافته های این تحقیق نشان داد 

تداومی 

فعالیتهای که ویستاری موشهای درمانده سازی انجاممی دهند-‏ همچون دویدنهای 

مسافتی طولانی مدت روی نوارگردان-‏ در معرض 

خطر استرس اکسایشی قرار دارند.‏ وقوع استرس 

اکسایشی ممکن است حاکی از شدت فعالیت یا فقر 

تغذیه ای و در نتیجۀ افت توانایی سیستم 

آنتی اکسیدانتی بدن باشد.‏ نقش تغذیه و بخصوص 

مکملهای تغذیه ای در پیشگیری از وقوع استرس 

اکسایشی و تقویت سیستم آنتیاکسیدانتی بدن 

اهمیت حیاتی دارد که نیاز به تحقیق بیشتر دارد.‏ 

تورین به عنوان مکمل تغذیه ای که کارآیی 

آنتی اکسیدانتی آن در محیطهای بالینی به اثبات 

رسیده است می تواند در پیشگیری از وقوع استرس 

اکسایشیازطریقسازوکار هایمختلفمؤثرباشد.‏ 

Z 

ترکیباتیمثلگلوتانیونکل(‏‎30‎‏)،ویتامینE (7 

(7 

E 


اثر مکمل تورین بر پراکسیداسیون لپیدی موشهای ویستار بعد از یک وهله فعالیت استقامتی درمانده ساز 

108 

منابع 

ژولت،‏ راداک رادیکالهای آزاد در ورزش و پیری.‏ ترجمۀ عباسعلی گائینی و همکاران.‏ چاپ اول،‏ انتشارات 

دانشگاه تربیت معلم سبزوار.‏ 

.(1383) 

2. Taurine monograph. (2001). Alternative Medicine Review, 6(1). 

3. Alessio, H. M., A. H. Goldfarb, & R. G. Cutler. (1988). “MDA content increases in fast- and slow-twitch 

skeletal muscle with intensity of exercise in a rat.” Am J Physiol, 255(6 Pt 1), C874-877. 

4. Alessio, H. M. (1993). “Exercise-induced oxidative stress.” Med Sci Sports Exerc, 25(2), 218-224. 

5. Anitha Nandhini, A. T., S.D. Balakrishnan, & C.V. Anuradha. (2002). “Taurine modulates antioxidant 

potential and controls lipid per oxidation in the aorta of high fructose-fed rats.” J Biochem Mol Biol 

Biophys, 6(2), 129-133. 

6. Balkan, J., O. Kanbagli, G. Aykac-Toker, & M. Uysal (2002). “Taurine treatment reduces hepatic lipids 

and oxidative stress in chronically ethanol-treated rats.” Biol Pharm Bull, 25(9), 1231-1233. 

7. Balkan, J., O. Kanbagli, A. Hatipoglu, M. Kucuk, U. Cevikbas, G. Aykac-Toker, et al. (2002). “Improving 

effect of dietary taurine supplementation on the oxidative stress and lipid levels in the plasma, liver and 

aorta of rabbits fed on a high-cholesterol diet.” Biosci Biotechnol Biochem, 66(8), 1755-1758. 

8. Barthel, T., D. Mechau, T. Wehr, R. Schnittker, H. Liesen, & M. Weiss, (2001). “Readiness potential in 

different states of physical activation and after ingestion of taurine and/or caffeine containing drinks”. 

Amino Acids, 20(1), 63-73. 

9. Brooks, G. A., & T.P. White. (1978). “Determination of metabolic and heart rate responses of rats to 

treadmill exercise.” J Appl Physiol, 45(6), 1009-1015. 

10. Dawson, R., Jr., M. Biasetti, S. Messina, & J. Dominy. (2002). “The cytoprotective role of taurine in 

exercise-induced muscle injury.” Amino Acids, 22(4), 309-324. 

11. Frankiewicz-Jozko, A., J. Faff, & B. Sieradzan-Gabelska. (1996). “Changes in concentrations of tissue free 

radical marker and serum creatine kinase during the post-exercise period in rats.” Eur J Appl Physiol 

Occup Physiol, 74(5), 470-474. 

12. Gunduz, F., & U.K. Senturk. (2003). “The effect of reactive oxidant generation in acute exercise-induced 

proteinuria in trained and untrained rats.” Eur J Appl Physiol, 90(5-6), 526-532. 

13. Gurer, H., H. Ozgunes, E. Saygin, & N. Ercal. (2001). “Antioxidant effect of taurine against lead-induced 

oxidative stress.” Arch Environ Contam Toxicol, 41(4), 397-402. 

14. Huxtable, R. J. (1992). “Physiological actions of taurine.” Physiol Rev, 72(1), 101-163. 

15. Jacobsen, J. G., & L.H. Smith. (1968). “Biochemistry and physiology of taurine and taurine derivatives.” 

Physiol Rev, 48(2), 424-511. 

16. Jammes, Y., J.B. Steinberg, F. Bregeon, & S. Delliaux. (2004). “The oxidative stress in response to routine 

incremental cycling exercise in healthy sedentary subjects.” Respir Physiol Neurobiol, 144(1), 81-90. 

17. Ji, L. L., R. Fu, & E.W. Mitchell. (1992). “Glutathione and antioxidant enzymes in skeletal muscle: effects 

of fiber type and exercise intensity.” J Appl Physiol, 73(5), 1854-1859. 

18. Kamal, A.A., A. Gomaa, M. el Khafif, & A.S. Hammad. (1989). “Plasma lipid peroxides among workers 

exposed to silica or asbestos dusts.” Environ Res, 49(2), 173-180. 

19. Karlsson, J. (1997). Antioxidants and Exercise: Human Kinetics. 

20. Khanna, S., M. Atalay, D.E. Laaksonen, M. Gul, S. Roy, & C.K. Sen. (1999). “Alpha-lipoic acid 

supplementation: tissue glutathione homeostasis at rest and after exercise.” J Appl Physiol, 86(4), 1191- 

1196. 

21. Kim, E. S., J. S. Kim, M.H. Yim, Y. Jeong, Y.S. Ko, T. Watanabe, et al. (2003). “Dietary taurine intake 

and serum taurine levels of women on Jeju Island.” Adv Exp Med Biol, 526, 277-283. 

22. Kocak-Toker, N., M. Giris, F. Tulubas, M. Uysal, & G. Aykac-Toker. (2005). “Peroxynitrite induced 

decrease in Na + , K + -ATPase activity is restored by taurine.” World J Gastroenterol, 11(23), 3554-3557. 

23. Lawler, J. M., S.K. Powers, J. Hammeren, & A.D. Martin. (1993). “Oxygen cost of treadmill running in 

24-month-old Fischer-344 rats.” Med Sci Sports Exerc, 25(11), 1259-1264. 

24. Liu, J., H.C. Yeo, E. Overvik-Douki, T. Hagen, S.J. Doniger, D.W. Chyu, et al. (2000). “Chronically and 

acutely exercised rats: biomarkers of oxidative stress and endogenous antioxidants.” J Appl Physiol, 89(1), 

21-28. 

25. Liu, C. C., C.C. Huang, W.T. Lin, C.C. Hsieh, S.Y. Huang, S.J. Lin, et al. (2005). “Lycopene 

supplementation attenuated xanthine oxidase and myeloperoxidase activities in skeletal muscle tissues of 

rats after exhaustive exercise.” Br J Nutr, 94(4), 595-601. 

.1 

سال چهاردهم - شماره 2 ‏(پیاپی 34) تابستان 1385

109 


26. Matsuzaki, Y., T. Miyazaki, S. Miyakawa, B. Bouscarel, T. Ikegami, & N. Tanaka. (2002). “Decreased 

taurine concentration in skeletal muscles after exercise for various durations.” Med Sci Sports Exerc, 

34(5), 793-797. 

27. Maughan, R. J., A.E. Donnelly, M. Gleeson, P.H. Whiting, K.A. Walker, & P.J. Clough. (1989). “Delayedonset 

muscle damage and lipid peroxidation in man after a downhill run.” Muscle Nerve, 12(4), 332-336. 

28. Maxwell, S.R., et al., 1993. “Changes in plasma antioxidant status during eccentric exercise and the effect 

of vitamin supplementation.” Free Radic Res Commun, 19(3): p. 191-202. 

29. Miyazaki, T., Y. Matsuzaki, T. Ikegami, S. Miyakawa, M. Doy, N. Tanaka, et al. (2004). “The harmful 

effect of exercise on reducing taurine concentration in the tissues of rats treated with CCl4 

administration.” J Gastroenterol, 39(6), 557-562. 

30. Miyazaki, T., Y. Matsuzaki, T. Ikegami, S. Miyakawa, M. Doy, N. Tanaka, et al. (2004). “Optimal and 

effective oral dose of taurine to prolong exercise performance in rat.” Amino Acids, 27(3-4), 291-298. 

31. Ogasawara, M., T. Nakamura, I. Koyama, M. Nemoto, & T. Yoshida. (1993). “Reactivity of taurine with 

aldehydes and its physiological role.” Chem Pharm Bull (Tokyo), 41(12), 2172-2175. 

32. Pacioretty, L., M.A. Hickman, J.G. Morris, & Q.R. Rogers. (2001). “Kinetics of taurine depletion and 

repletion in plasma, serum, whole blood and skeletal muscle in cats.” Amino Acids, 21(4), 417-427. 

33. Palazzetti, S., M.J. Richard, A. Favier, & I. Margaritis. (2003). “Overloaded training increases exerciseinduced 

oxidative stress and damage.” Can J Appl Physiol, 28(4), 588-604. 

34. Quindry, J. C., W.L. Stone, J. King, & C.E. Broeder. (2003). “The effects of acute exercise on neutrophils 

and plasma oxidative stress.” Med Sci Sports Exerc, 35(7), 1139-1145. 

35. Roysommuti , S., J. Azuma, K. Takahashi, & S. Schaffer. System, t. c. f. c. t. (2003). TAURINE 

CYTOPROTECTION: FROM CELL TO SYSTEM. 16(2), 17 – 27. 

36. Satsu, H., Y. Kobayashi, T. Yokoyama, E. Terasawa, & M. Shimizu. (2002). “Effect of dietary sulfur 

amino acids on the taurine content of rat tissues.” Amino Acids, 23(4), 447-452. 

37. Schaffer, S., K. Takahashi, & J. Azuma. (2000). “Role of osmoregulation in the actions of taurine.” Amino 

Acids, 19(3-4), 527-546. 

38. Vincent, H. K., J.W. Morgan, & K.R. Vincent. (2004). “Obesity exacerbates oxidative stress levels after 

acute exercise.” Med Sci Sports Exerc, 36(5), 772-779. 

39. Yatabe, Y., S. Miyakawa, T. Miyazaki, Y. Matsuzaki, & N. Ochiai. (2003). “Effects of taurine 

administration in rat skeletal muscles on exercise.” J Orthop Sci, 8(3), 415-419. 

40. Zhang, M., et al., (2004) “Role of taurine supplementation to prevent exercise-induced oxidative stress in 

healthy young men.” Amino Acids,. 26(2): p. 203-7. 

سال چهارم - شماره 1 ‏(پیاپی 33) بهار 1385

اثر مکمل تورین بر پراکسیداسیون لپیدی موشهای ویستار بعد از یک وهله فعالیت استقامتی درمانده ساز 

110 


سال چهاردهم - شماره 2 ‏(پیاپی 34) تابستان 1385

Winter 2006 

Vol. 14 (No 4) 

Serial 36 

License Holder: 

National Olympic Commitee of Islamic Republic Of Iran. 

Editorial Director: 

Dr. Abbas-Ali Gaeini 

Gandhi St., 12 th Alley. No 44, Tehran 1517833813


Description and Survey of Relationship between 

Anthropometric and Physiologic Characteristics 

and Taekwondo Athlete’s Success 

Jafari A. Student of Islamic Azad University Research & Science 

branch (Young Researchers Club) 

Agha’alinejad H. (Ph.D), Tarbiat Modares University 

Gharekhanloo R. (Ph.D), Tarbiat Modares University 

Moradi M. tarbiat Modares University 

The aim of this study was assessment of anthropometric 

and physiologic characteristics of Iranian female’s 

athletes and relationship with their success. So 25 

subjects include the invited athletes in the camping of 

Iran national team. Taekwondo athlete’s success was 

estimated according to their grades in national, 

international and Asian competitions in 3 years ago. To 

control the number of competitions variable, combine 

average of their points in given competitions was 

considered as their success score. 

After assessment of anthropometrical and physiological 

characteristics of Taekwondo athletes according to the 

descriptive statistical and analysis Pearson correlation, 

the result showed that there was a significant 

relationship between BMI، speed, anaerobic power, 

agility, body fat and reaction time with females athlete’s 

success. Based on result, these factors have an important 

role in females Taekwondo athlete’s success. 

Key Words: Success, BIM, Speed, Anaerobic Power, Agility, 

Body Fat, Reaction Time.

4 

Effects of Aerobic Exercise Training on Glycemic 

Control, Cardio-Respiratory Fitness, and 

Associated Cardiovascular Risk Factors in Patients 

with Mild and Severe NIDDM 

Mohebbi, H. (Ph.D)., Faculty of Physical Education and Sport 

Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran 

Khazayi M.H. (Ph.D), Department of Medicine, University of 

Ferdusi, Mashhad, Iran. 

Esfahani, M. (M.Sc) 

We assessed the effect of an 8-week aerobic exercise 

program on cardio-respiratory fitness, plasma glucose 

and insulin concentration and the lipid profile in patients 

with NIDDM. 24 male subjects with type II diabetes 

(aged 46.9 ± 7.8 yr; height 165.2 ± 5.5 cm; weight 73.5 

± 12.2 kg; VO 2 max 40.3 ± 6.5 ml/kg/min; mean ± SD) 

participated in this study. Subjects were divided into 

high glycemic (HG; i.e. blood sugar were higher than 

180 mg/dl) and low glycemic (LG; i.e. blood sugar were 

lower than 180 mg/dl) groups. After baseline 

measurements, exercise-training program that consisted 

of 30 min moderate-intensity (60-70% Max HRR) 

cycling 3 times a week, carried out for 8-weeks. For the 

19 subjects finishing the study, maximal oxygen 

consumption (VO 2 max) increased significantly in both 

group (p

5 

program in both groups. High-density lipoprotein (HDL) 

increased in the HG group (p

6 

Surveying the Way of School-Champion Plan 

Competitions in the Perspective of Experts, Schools 

Managers and Physical Educators of both 

Successful and Unsuccessful Provinces 

Khajavi, D., university of Arak 

Khashef, M. (Ph.D), university of shahid Rajaei 

The objective of this research was surveying and 

analyzing the way in which School–Champion Plan 

competitions were held from the perspective of experts, 

schools managers, and physical educators of both 

successful and unsuccessful provinces. This research is a 

descriptive one and was field–based. The required data 

were collected by a questionnaire, validated by 4 physical 

education experts. Its reliability was calculated (0.9). The 

statistical population included all school managers, 

physical educators and sport sciences experts at 

Education Organizations. Cluster sampling was 

performed randomly. On the basis of Morgan Table, the 

number of statistical sample of male and female teachers 

of physical education, of both successful and 

unsuccessful provinces was 381; the number of statistical 

sample of male and female school managers of these 

provinces was 381; the number of statistical sample of 

male and female teachers of physical education of 

unsuccessful provinces was 375; and the number of 

statistical sample of male and female school managers of 

these provinces was 375. In order to analyze the data the 

researcher has used descriptive and inferential statistics 

(Kruskal Wallis Test, Mann-Withney-U Test, X2). 

The results of the research shows that from successful 

and unsuccessful statistical population’s perspective, 

Winter 2006. Vol. 14 (No 4). Serial 36

7 

School-Champion Plan had a significant effects in the 

following areas of development: 1. Developing schools 

sports and increasing the number of engaged students (α 

= 0/000); 2. Providing the grounds for development and 

progress of student’s sports abilities (α = 0/000); 3. Using 

empty capacities of schools facilities for physical 

education and sports (α = 0/000); 4. Creating more 

appropriate background for the development of physical 

education and sports at schools(α = 0/000); 5. Moreover, 

the results exhibited that, according to statistical 

populations of successful and unsuccessful provinces, 

School-Champion Plan is significantly superior than 

traditional method of holding schools matches (α = 

0/000). 

Key Words: School-Champion, Matche, Successful Provinces, 

and Unsuccessful Provinces 


8 

Comparison of Iranian Football Professional 

Performance at Home and Away Games 

Rahnama, N. (Ph.D), Isfahan university 

Sadeghipour, H.R., (MA), Isfahan university 

Bambaeichi E., (Ph,D), Isfahan university 

The purpose of this study was to investigate home advantage 

in Iranian Football League, in 1383-84. The information 

about the number of winning, drawing, losing, scores and 

received goals, yellow and red cards and points in home 

and away games of 16 teams which obtained via website 

of www.soccerway.com and analyzed by using descriptive 

statistics and t-test. The results of this study showes the 

positive effect home advantage on team's performance as 

the number of winning in home games have been 

significantly more than away games (t= 3.69, p < .05), the 

number of losing in away games has been more than 

home games (t = -5.96 , p < .05), also the number of 

scored goals in home games has been significantly higher 

(t = 4.30, p < .05) and the received goals in home games 

were observed to be lower (t = -3.71 , p < .05 ). The result 

also shows that scores number in home games have been 

higher than away and this differences is significant (t= 

5.18, p < .05). Significant difference was observed 

between number of lose and, red and yellow cards in 

home and away games (p >.05). In conclusion, teams 

when played at home obtained more points than when 

played away (53.4% vs. 35.9%). The results showes the 

better performance of the teams in home games. 

Key Words: Home games, Football, Wining, Losing. 


9 

The Mechanisms of the Effect of Precue on 

Reaction Time in the Stages of Sensorimotor 

Processing 

Danesh far, A. Alzahra. University 

Shojaei, M. (Ph.D), Alzahra. University 

Bahram, A. (Ph.D), Teacher Education University 

Kazem Nejad, A. (Ph.D), Tarbiat Modaress University 

Bock, O. German Sport University 

The present study separated the effect of degree of 

overlap of cell assemblies and number and spatial extent 

of precues and number of choices on reaction time (RT) 

for the purpose of investigating of the effect of precue on 

the stages of sensorimotor processing. Therefore, 24 

non-athlete students (age range=18-24 years) 

participated in a within subjects design and performed 5 

precue and 1 control conditions by parameter precuing 

apparatus. The task was isometric force production 

immediately after appearing target. The participants 

repeated each precue condition 30 times with random 

order after performing 200 training trials. RT of different 

conditions was measured and analyzed by 6 

(condition)*30 (repetition) ANOVA with repeated 

measures. According to results, RT of the low overlap 

condition was significantly longer than high overlap in 

the same spatial extent and number of choices; RT of the 

high spatial extent condition was significantly longer 

than low spatial extent in the same overlap and number 

of choices; RT of the 3-choices condition was 

significantly longer than 2-choice condition in the same 

overlap and spatial extent; and RT of uncertain precue 


10 

condition was significantly longer than certain precue 

conditions in the same overlap, spatial extent and number 

of choices (p

11 

A Comparison Some of Psychological 

Characteristics of Injured and Non-Injured 

Student Athletes 

Haghshenas, R. (MSc), Isfahan University 

Marandi, S. M. (Ph.D), Isfahan University 

Molavi, H. (Ph.D), psychology department of Isfahan University 

Khayambashi, KH. (Ph.D), Isfahan University 

The purpose of this study was to compare two groups of 

injured and non-injured student athletes with regard to 

cognitive and somatic anxiety, self-confidence, risk 

taking, sensation-seeking and aggressiveness. Therefore 

75 injured (during the last two year) and 94 non-injured 

athletes were selected. Also 26 athletes who were injured 

during competitions were compared with non-injured 

subjects. The following instruments were administrated 

to all subjects: a Demographic Questionnaire, 

Competitive State Anxiety Inventory (CSAI) Riner 

Martens, Eysenek's Risk taking, Sensation-seeking, and 

Aggressiveness Questionnaires. The results of 

multivariate analysis of variance showed that the injured 

group scores were significantly scored higher than the 

non-injured group on all the variables (p < 0.01). It was 

suggest that there need to be a sport psychologist to 

control the probable effects of the variables on the results 

of competitions. 

Key Word: Psychologicol Characteristics, Sport Injury, Injured 

Athlete 


12 

The Effects of Leisure and Non- Leisure Energy 

Expenditure on the Women Mortality 

Zehsaz, F., Department of Physical Education & Sport Science, Azad 

University, Tabriz 

The purpose of the present study was to examine the 

relations between physical activity and mortality in a 5 

year follow-up of a sample of East Azarbaijanian 

women over 30 years of age (n =3310), which was 

initiated in 2001. Age-adjusted relative risks relating 

quartiles of average daily energy expenditure (kcal.kg -1 

.day -1 ) to mortality were estimated. These relations were 

due mainly to the contribution of non-leisure (household 

chores) energy expenditure, which represented, on 

average, 82% of women's total activity. The results 

illustrate the importance of non-leisure energy 

expenditure in the assessment of total activity. These 

data support the hypothesis that physical activity is 

inversely associated with risk of death in women. The 

results of this research show that the lack of physical 

activity causes independent risk factor for mortality and 

cardiovascular disease, also medium increase of energy 

expenditure resulted in considerable decreased risk. 

Key Words: Relative Risks, Energy Expenditure, Cardiovascular 

Disease, Leisure, Non-leisure 


13 

The Comparison of Fundamental Heroism 

Attributes in Shanameh 

Ramzani-nezhad, R. (Ph.D), Guilan university. 

Daneshmandi, H, (Ph.D), Guilan university. 

Nikooie, A. (Ph.D), Guilan university. 

Bahrami-pour, B. Guilan university. 

The purpose of the present research is to study few P.E. 

and sports culture of ancient Iran in Ferdosi’s 

Shahnameh. For this purpose following attributes in 3 

fictional sportsmanship and historical periods of 

Shahnameh were analyzed including: 8 physical 

attributes, 14 martial arts-sportsmanship attributes, 11 

cognitive-moral attributes, and few other attitudinal 

characteristics. The main source of the study were 9 

version of Shahnameh, and related studies with regard to 

those to confirm any of the concepts and attributes, 

verses were selected from Shahnameh. The results of the 

study indicated that the following attributes were in 

priority comparing to others; between 2103 times 

repetition of physical attributes, attributes of ″body″ had 

52% repetitions, between 4755 times repetition of 

martial art-sportsmanship attributes, attributes of 

″horseman″ had 23% repetition: and between 3134 times 

repetition of attributes of ″cognitive –moral″ had 36%. 

The highest repetition of attributes is in sportsmanship 

period. Totally, the traits of martial art sportsmanship (47 

.58%), and cognitive- moral (31.36%) , and physical 

attributes (21.4%) consists the attributes under study in 


14 

Shahnameh. The highest form of athletic education that is 

manifested in Shahnameh are development of man of 

action and the man of cognition in sportsmanship 

concepts. These concepts have been emphasized in many 

verses of Shahnameh to focuse on cognitive guidance and 

reliance to moral and sportsmanship principles. Even 

though few unwise and immoral action also has been 

observed by few sportsmen, however these behaviors are 

very rare, and considering the military and political 

functions of sportsmen, these behaviors could be ignored 

according to Ferdosi. From 13 military instruments, 

which have been repeated 357 times in Shahnameh, 

sword, thorn, bow and arrow with 26% and 20% times of 

repetitions in order framed the most important military 

skills of Iranian people. This founding indicates that in 

Iranian culture, physical education and sports acquired 

tremendous development and riches. Few of the positive 

attributes, characteristics and attitudes of this culture 

could be used at the present times. 

Key Words: Physical Attributes, Mortial Arts, Sportmanship 

Attributes, Cognitive-Moral Attributes & 

Attribudinal Characteristic 


15 

Incidence of Injury between Guest and Host 

Football Teams 

 

 

Rahnama, N. (Ph.D), Faculty of Physical Education and Sports 

Sciences, Esfahan University. 

Naderian, M, (Ph.D), Faculty of Physical Education and Sports 


Bambaeich, E. (Ph.D), Faculty of Physical Education and Sports 


Ebrahimi Karami, E. Faculty of Physical Education and Sports 


In football home advantage has been a very important 

factor in determining the out come of a game. The aim of 

this study was to determine the rate of injury in 

professional football players when playing at home and 

away. In order to assess injury in professional football 

league over period 2005-2006, 38 matches from Zobe- 

Ahan and Sepahan have been selected and were analyzed 

using video analysis system. The rate of injury, injury 

time, side and cause of injury both at home and away 

games were compared and analyzed. 

The results of this study showed that the rate of injury at 

away games (n=69) was 14 percent more than home 

games (n=52) but this difference was not significant 

(p>0.05). For time of injury results showed that injury in 

second half (n=68) was more than first half (n=53). For 

location of injury most of injury occured in mid field 

zone (n=87) of the pitch but difference was not 

significant between the homes and away games. The 

highest number of injury was moderate (n=64) and 

happened at the left side of body (n=47). Most injury was 

occurred due to tackle (n=48) but no significant 

difference was observed in grade of injury, side of injury 


16 

when data compared between home and away games. It 

can be concluded that home advantage had no effect on 

rate of injury, location of injury, time of injury, side of 

injury and causes of injury. Therefore, existence of more 

injury in away games must be considered by health 

professional and team doctors. 

Key Words: Football, Injury Risk, Home Advantage 


17 

The Effect of Taurine on the Lipid Peroxidation 

Following Exhaustive Endurance in Wistar Rats 

Dabidi roshan, V. (Ph.D).university of mazandran 

Choobineh, C. (Ph.D).university of Tehran 

Faramarzi, M. (Ph.D).university of shahre kord 

This study aimed to investigate the effect of taurine 

supplementation on the lipid peroxidation following 

exhaustive endurance exercise in wistar rats. Thus 28 

wistar rats aged 4 month were assigned randomly into one 

of 4 groups: rest, rest taurine, endurance exercise, and 

endurance taurine. The supplement groups, were 

administrated a daily dose of 500 mg/kg/body weight of 

5% taurine in water for one month. All groups were 

subjected a familiarization treadmill protocol for two 

weeks. Finally, rats in endurance exercise group exercised 

at 70%vo2max. The running speed was 25 m/min at a 

gradient 5%.blood samples taken following the exercise 

from rested and exercised groups. Plasma taurine and 

serum malondealdehyde (MDA) were measured. Results 

showed: There was a significant elevation in plasma 

taurine following taurine supplementation in rest and 

endurance groups, 416 ±84.86, 452.29±87.22 respectively 

compared with rest group (301.43±43.59) (p < 0.05). The 

MDA increased significantly in endurance exercise group 

(2.13±0.32) compared with rest group (0.75±0.2). The 

elevated response of MDA reduced significantly in 

endurance taurine group (1.02±0.3) compared with 

endurance group (2.13±0.32). 


18 

It is concluded that endurance exercise can result in the 

lipid peroxidation in wistar rats and taurine can prevent 

lipid peroxidation following endurance exercise. 

Key Words: Taurine, Lipid Peroxidation, Pndurance Exercise, 

Oxidative Stress

سفید

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?