02.09.2015 Views

Abeṛṛani

Aberrani n Albert Camus - Ayamun

Aberrani n Albert Camus - Ayamun

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Abeṛṛani</strong><br />

(L’Etranger<br />

L’Etranger)<br />

Ungal<br />

Editions Internet<br />

1


Albert CAMUS<br />

<strong>Abeṛṛani</strong><br />

(L’Etranger)<br />

Ungal<br />

Tasuqilt<br />

Mohamed Arab Ait Kaci<br />

Editions Internet<br />

2


G.T: ad ssutreɣ i yimeɣriyen ad cegg&en ula d nitni adlis-agi agi I<br />

yimeddukal-nsen s ttawil n lanternat (internet). U ma yella<br />

win yes&an alba&ḍ n timenna yezmer ad iyi-d-yaru<br />

yaru ɣer tansa-<br />

w: aitkaci_med_arab@yahoo.fr<br />

3


AḤRIC I<br />

4


IXEF I<br />

A<br />

ss-agi temmut yemma neɣ ahat yezmer iḍelli, ur<br />

ẓriɣ ara. Yewweḍ-iyi-d utiligṛam seg waxxam n<br />

yemɣaren : « yemma-k temmut. Tanṭelt azekka.<br />

Ad ak-ye&ḍem Ṛebbi lajeṛ ». Annect-agi yark ur yes&i<br />

yara lma&na, ahat yezmer iḍelli.<br />

Axxam n yemɣaren yezga-d di Marengo azal n 80<br />

ikilumitriyen ɣef Lezzayer. Ad ṭfeɣ lkaṛ n zzuǧ, ad awḍaɣ<br />

tameddit. Akka zemreɣ ad &iwzeɣ fell-as iḍ n wass-a akken<br />

ad d-uɣaleɣ tameddit uzekka. Ssutreɣ sin wussan n tesriḥ i<br />

um&alem, ur walaɣ ara amek ara yagi s sseba am tagi. Acu<br />

kan iban-iyi-d ur t-ye&ǧib ara lḥal. Rniɣ nniɣ-as : « mači s<br />

ɣur-i i d-tekka ». Ur d iyi-d-yerra yara. Nniɣ-as ger-i d<br />

yiman-iw ahat ur ilaq ara ad as-iniɣ akka. Yerna mači d nek<br />

ara yessutren asuref. Ittulef d netta ara yi-d-i&eḍmen lajeṛ.<br />

Ahat ad iyi-t-id-yini sell azekka, mara d iyi-wali s leḥzen.<br />

Tura akka, am akken mazal temmut yemma. Umba&d tanṭelt<br />

ad tuɣal temsalt dayen i&eddan, ad teṣfu u kullec ad d-iban d<br />

unṣib.<br />

5


Ṭṭfeɣ lkaṛ n zzuǧ. Lḥal d aẓɣal. Ččiɣ di beṛṛa, deg<br />

usečču n Celeste, akken uɣeɣ tannumi. Ɣaḍeɣ-ten meṛṛa u<br />

Celeste yenna-yi-d : « ḥala yiwet n yemmat-nneɣ i nes&a di<br />

ddunit .» Ddan-ed yidi armi d tawwurt. Lliɣ &erqent-iyi<br />

cwiya imi ilaq-iyi ad aliɣ ɣer Emmanuel akken ad iyi-dyerḍel<br />

takkrabaṭ taberkant akked ubeḥnuq n tayett. Ula d<br />

netta yemmut &emi-s meqbel akka s kra n wagguren.<br />

Uzleɣ akken ur d iyi-tettaǧa yara lkaṛ. Aɣiwel akked<br />

tazla, ma terniḍ-asen ddḥis, rriḥa n liṣunṣ d umecbaṛṛeq<br />

ttmecbaṛṛiqen webrid akked yigenni, ahat ɣef annect-agi<br />

yark i ɣef ṭṭsaɣ di lkaṛ. Gneɣ yark ayen yeqqim webrid. U<br />

makken i d-ukiɣ, ufiɣ-ed iman- iw sendeɣ ɣef yiwen userdas<br />

i d iyi-d-yeḍsan. Dɣa yesteqsa-yi-d ma yella yeb&ed ansegga<br />

i d-usiɣ. Nniɣ-as « ih » akken ur nesseɣzaf ara ameslay.<br />

Axxam n yemɣaren yezga-d azal n sin ikilumitriyen<br />

ɣef taddart. Lḥiɣ ɣer din ɣef uḍar. Bɣiɣ imiren ad waliɣ<br />

yemma. Acu kan a&essas yenna-yi-d ilaq ad waliɣ meqbel<br />

anemhal. Netta yufa-t-id lḥal yes&a cɣel. Ṛǧiɣ cwiṭ. Ayen<br />

akken qqimeɣ la ttṛaǧuɣ, a&essas yella ad iyi-d-iheddeṛ, syin<br />

kecmaɣ ad waliɣ anemhal di lbiru-ines. D yiwen akkenni n<br />

wemɣar i i&elqen ɣef yiri-s yiwet n cci&a. Imuqel-iyi-d s<br />

wallen-is tizemṛaqin. Syin yefka-yi-d afus-is, u yeṭṭef afusiw<br />

yiwen umecwaṛ meqqren armi ur ẓriɣ ara amek ara t-idkkseɣ.<br />

Imuqel ɣer lekwaɣeḍ-is dɣa yenna-yi-d : « massa<br />

Meursault, hatt-an qrib qrad (3) isseggasen segmi i d-tekcem<br />

ɣer dagi. Ḥala keč i tes&a ». Ǧa&leɣ yebɣa ad iyi-nnaɣ, dɣa<br />

bɣiɣ as-ed-sfehmeɣ. Acu kan igzem-iyi awal : « ur k-terri<br />

yara tmara ad d-tesfehmeḍ. A mmi, ɣriɣ lekwaɣeḍ n yemmak,<br />

ufiɣ ur tezmireḍ ara ad teṭhellaḍ deg-s, ilaq-as win ara ttyett&assan.<br />

Taxriṭ-ik ur tt-tettqaḍa& ara. Ternuḍ tufa iman-is<br />

dagi aṭas ». Nniɣ-as : « tes&iḍ lḥeq ». Yenna-d : « tezriḍ,<br />

aṭas imeddukkal i tes&a si tezyiwin-is. Tezmer ad tecrek yid-<br />

6


sen aṭas n tɣawsiwin ye&nan ḥala imɣaren. Keč meẓẓiyeḍ u<br />

ḥala addiguti ara teddiguti yid-ek ».<br />

D tidett wayen akka i d-yenna. Makken tella yemma<br />

deg uxxam ɣuri tes&eday akud-is deg umuqel deg-i di<br />

tsusmi. Deg wussan imezwura i tekcem s axxam n yemɣaren<br />

terra-tt ḥala i imeṭṭi. Wannect-a yekka-d si tannumi. Kra n<br />

wagguren umba&d tezmer ad tru lemmer i tt-id-kksen syin. U<br />

dima si tannumi. Ɣef ayagi, mači aṭas i ṛuḥeɣ ɣur-es<br />

asseggas-agi aneggaru. Akk daɣen annect-agi yettawi-iyi ass<br />

lḥed i deg-i ste&fuyeɣ. Mebla ma seddaɣ-ed &eggu n lkaṛ,<br />

tiɣin itikkiyen akked snat n swaye& n webrid.<br />

Yerna-yi-d unemhal lehduṛ. Acukan uɣaleɣ ur d asselleɣ<br />

ara yark. Syin yenna-yi-d : « iwerra-yi-d Ṛebbi tebɣiḍ<br />

ad tezreḍ yemma-k » kkreɣ-ed seg ukersi mebla ma nniɣ-ed<br />

kra, dɣa yezwar-iyi ɣer tewwurt. Di tseddaṛin, yessefhemiyi-d<br />

: « newwi-tt ɣer texxamt tamectuḥt anda nesrusuy<br />

lmeggtin-nneɣ akken ur nessagad ara wiyaḍ. Imi yal mara<br />

yemmet yiwen dagi, wiyaḍ tqelliqen cwiya azal n sin neɣ<br />

qrad (3) n wussan u annect-a yettara liḥala teqbeṛ ». N&edda<br />

seg yiwet n lḥaṛa anda llan aṭas n yemɣaren yellan ttqessiṛen<br />

d tirebuya& timecṭaḥ. Susmen makken i n&edda ger-asen.<br />

Dɣa akken nfut, yuɣal-ed uqesseṛ-nni, ad as-tiniḍ d<br />

asčewčew n temṛeqmin deg alba&ḍ iɣezṛawen. Akken<br />

newweḍ ɣer tewwurt n yiwen ubaṭimut, yenna unemhal : «<br />

ad k-ǧǧeɣ da a mass Meursault, ma yella kra i teḥwaǧeḍ<br />

aqli di lbiru. Nennum tanṭelt tettili-d ɣef mraw (10) n ṣbeḥ.<br />

Nenna-yas akka ad tizmireḍ ad t&iwzeḍ fell-as ». Awal<br />

aneggaru yenna-yak : « waqila tenna-d acḥal d tikkal i<br />

yimeddukkal-is belli tebɣa ad tettwanṭel s le&wayed n ddin<br />

iṛumyen. Nek xedmeɣ ayen ilaqen. Acu kan bɣiɣ ad k-ed-<br />

&eggneɣ ». Nniɣ-as tanemmirt. Yemma, ɣas ma yella mači d<br />

tin ur nettamen ara, werǧin txemmem asmi tedder ɣef ddin.<br />

7


Kecmeɣ ɣer zdaxel. D yiwet n texxamt yes&an tafat,<br />

tettwasleɣ s tumlilt tamellalt syin ɣumen-tt s zǧaǧ. Llan degs<br />

aṭas ikkersiyen akked lelwaḥ n ṣbiɣa yes&an talɣa am X.<br />

Sin seg-sen, si tlemmast, refden yiwen usenduq yes&an<br />

lɣum. Nezmer kan ad nwali timesmaṛin yettmecbeṛṛiqen, i<br />

ikecmen kan cwiṭ di lluḥ yettwasebɣen. Ar tamma usenduq<br />

teqqim yiwet n tefremlit ta&ṛabt s tqendduṛt tamellalt akked<br />

tfunaṛt taberqaqact ɣef uqarru-yis.<br />

Imiren, ikcem-ed u&essas deffir-i. Izmer ahat yuzzeled.<br />

Yesqewqew-ed cwiṭ : « nemdel asenduq fell-as, acu kan<br />

ilaq ad d-fsiɣ imesmaṛen akken ad tt-twaliḍ ». Yuẓa-d s<br />

asenduq makken i t-id-ḥebsaɣ. Yenna-yi-d : « ur tebɣiḍ<br />

ara?». Nniɣ as : « ala ». Yeḥbes, dɣa nneḥcameɣ cwiṭ imi<br />

ḥulfaɣ am akken ur ilaq ara ad d-iniɣ annect-a. Amecwaṛ<br />

akka cwiṭ, immuqel-ed dɣa yesteqsa-yi-d : « ayɣer? » acu<br />

kan mači am win ara yi-ḥasben, yebɣa kan ad iẓer. Nniɣ as :<br />

« ur ẓriɣ ara ayɣer » dɣa imiren, umba&d mi yebren claɣemis<br />

i icaben, yenna-yi-d mebla ma imuqel-ed ɣur-i : « fehmeɣk<br />

». Cebḥit wallen-is tizeṛqaqin, akked weglim-is azeggaɣ.<br />

Yefka-yi-d akkersi, netta yeqqim cwiṭ ɣer deffir. Tekker-ed<br />

tefremlit dɣa tṛuḥ metwal tawwurt ad teffeɣ. Imiren yennayi-d<br />

u&essas : « d aṭan n weglim i tes&a ». Seg makken ur<br />

fhimeɣ ara, muqleɣ ɣer tefremlit dɣa walaɣ belli tes&a<br />

abeḥnuq amellal seddaw n wallen-is i d-yezzin yark i<br />

uqerru-yis. Ya&del wunuḍ-nni ɣer tama n yanzaren-is. Ḥala<br />

temlel ubeḥnuq i d-yettbanen ɣef udem-is.<br />

Makken teffeɣ, yenna-d u&essas : « ad k-ǧǧeɣ tura ma<br />

yehwa-yak weḥdek ». Ur ẓriɣ ara acu i s-wehhaɣ s ufus-iw,<br />

dɣa yeqqim s ibeddi deffir-i. Taxxamt teččuṛ d tafat n<br />

tmeddit n wass. Sin warduzen zenzunen deffir lemri. Ḥulfaɣ<br />

i naddam. Nniɣ-as i u&essas mebla ma zziɣ ɣur-es : « aṭas<br />

8


ayagi i txeddmeḍ dagi?» Yerra-d imiren : « semmus (5)<br />

isseggasen » am win yuṛǧan si zik asteqsi-inu.<br />

Syin, aṭas i yemmeslay. Ad t-swehmen lemmer i d asnnan<br />

asmi meẓẓi belli ad yekfu d a&essas n wexxam n<br />

yemɣaren n Marengo. Is&a (64) isseggasen di le&meṛ-is u<br />

yekka-d si « Paris ». Imiren ḥebseɣ-t : « ah! keč ihi mači n<br />

da? » dɣa mmektaɣ-ed belli meqbel ad iyi-yawi s anemhal<br />

ihdeṛ-iyi-d ɣef yemma. Yenna-yi-d ilaq ad nɣiwel ad ttnenṭel,<br />

imi deg uzaɣar yeḥma lḥal ladɣa di tmurt-agi. Dɣa<br />

imiren swaswa i yi-d-yenna belli yella yezdeɣ di « Paris » u<br />

yew&eṛ fell-as tura ad tt-yettu. Di « Paris » nettɣimi d<br />

lmegget qrad (3) n wussan, tikkwal Kuẓ (4). Dagi akud<br />

yettazal u yew&eṛ ad aɣ-tekcem tikti belli d lawan ad neddu<br />

deffir usenduq. Tenna-yas-d tmeṭṭut-is imiren : « susem tura<br />

keč, mači d tiɣawsiwin-agi ara d-teḥkuḍ i wergaz ». Yuɣal<br />

wemɣar d azeggaɣ dɣa yessuter-ed deg-i ad as-ssurfeɣ. Dɣa<br />

skecmeɣ-d iman-iw ger-asen akken ad as-iniɣ : « ala, ala<br />

tezemreḍ ». Ufiɣ ayen akken i d-yenna d tidett u dayen i<br />

iggerzen.<br />

Di texxamt-nni n lmegget, yenna-yi-d belli yewweḍed<br />

d ameɣbun s axxam-agi n yemɣaren. Segmi i iwala imanis<br />

yezmer, yuɣal yessuter ad as-fken amḍiq-agi u&essas.<br />

Nniɣ-as belli akken d as-yehwu yella, ula d netta d<br />

amezdaɣ dagi. Yenna-yi-d ala. Yeswhem-iyi meqbel ɣef<br />

ayɣer i d-yeqqar : « nitni », « wiyaḍ », akk tikkwal kan «<br />

imɣaren », ma iheddeṛ ɣef imɣaren n wexxam anda kra segsen<br />

d tizyiwin-is. Acu kan ɣur-es mgaraden lecɣal. Netta d<br />

a&essas, tzemreḍ ad d-tiniḍ yes&a kra izerfan fell-asen.<br />

Tekcem-ed tefremlit imiren. Amecwaṛ kan yeɣli-d<br />

yiḍ. Yeɣli-d butellis deffir lemri deg yiwet n tegnitt. Issaɣ<br />

u&essas taftilt dɣa testulles-iyi tafat-is i yi-d-yewten s allen.<br />

I&reḍ-iyi ad dduɣ s aḥanu n wučči. Acu kan nek ur lluẓeɣ<br />

9


ara. Dɣa yenna-yi-d ma yella yezmer ad iyi-d-yawi lqahwa s<br />

uyefki; Segmi akken ḥemleɣ lqahwa s uyefki, qebleɣ ad iyitt-id-yawi.<br />

Amecwaṛ yuɣal-ed s sniwa deg ufus. Swiɣ-tt.<br />

Dɣa tusa-yi-d nnefḥa n ddexxan. Acu kan kukraɣ cwiṭ imi ur<br />

ẓriɣ ara ma yella zemreɣ ad tt-xedmeɣ zdat yemma. Meyzeɣ<br />

cwiṭ, ufiɣ annecta ur yes&i yara lma&na. Fkiɣ-as yiwen iggiṛu<br />

i u&essas, dɣa nkkeyef di sin.<br />

Cwiṭ akka, yenna-yi-d : « tezriḍ, imeddukkal n<br />

yemma-k ad d-ṛuḥen ula d nitni ad &iwzen fell-as. Akka i<br />

nnumen. Ilaq-iyi ad ṛuḥeɣ ad d-heggiɣ ikkersiyen akked<br />

lqahwa taberkant. Ssutreɣ-as ma yezmer ad yessexsi yiwet si<br />

teftilin-nni yuɣen. Aca&ce& n tafat ɣef leḥyuḍ imellalen<br />

yettqaṛṛiḥ-iyi allen-iw. Yenna-yi-d d awezɣi. Imi akka i<br />

tettwaxdem trisiti dagi. Ad aɣent yark tiftilin deg yiwen<br />

ubrid neɣ ulac yark. Uɣaleɣ ttuɣ-t. Yeffeɣ, yuɣal-ed,<br />

iṣṣeggem ikkersiyen. U ɣef yiwen sseg-sen, isers taḥemmayt<br />

n lqahwa akked ifenǧalen yessembab wa ɣef wa. Syin<br />

yeqqim-ed zdat-i, udem-is iweha-t-id ɣur-i, si tama nniḍen n<br />

yemma. Tafremlit teqqim ula d nettat di tesga n texxamt,<br />

tezzi s uzagur. Ur walaɣ ara acu txeddem. Acu kan seg<br />

umbbiwel n ifassen-is, iban d tin i iẓeṭṭen. Lḥal yebbuḥra,<br />

lqahwa tesseḥma-yi idmaren-iw u si tewwurt yellin tkečemed<br />

rriḥa n yiḍ akked tin ijeǧǧigen. Qrib ur d iyi-tewwi tnafa.<br />

D asami afessas i d iyi-d-yessakin. Segmi akken<br />

bel&eɣ allen-iw tban-iyi-d texxamt tettmecbaṛṛiq tura kteṛ si<br />

tafat tamellalt. Zdat-i ulac tili dɣa yal taɣawsa u yal tiɣmert<br />

akked talɣiwin n leḥwayeǧ irkelli, ttbanent-ed armi i<br />

ttqeriḥent wallen-iw. Imiren swaswa i d-kecmen imeddukkal<br />

n yemma. Wwḍen azal n mraw (10) yidsen, u kečmen di<br />

tafat-agi yesderɣilen. Qqimen meṛṛa mebla ma yujjaq yiwen<br />

ukersi. Ttwaliɣ deg iqudam-nsen akken werǧin walaɣ yiwen,<br />

ulac aḥebbuy i d iyi-ṛuḥen seg udmawen-nsen neɣ si<br />

10


timmelsa-nsen. Ɣas akken ur asen-selleɣ ara ttbanen-iyi-d<br />

am akken d lexyalat kan.<br />

Tugti si tlawin lsant iṭabliten akked waggus i sentizemḍen<br />

ammas i d-yessufuɣen a&ebbuḍ-nsent i icufen.<br />

Werǧin greɣ tamawt acḥal meqqer u&ebbuḍ n temɣarin.<br />

Irgazen d imej&uden meṛṛa u s&an yark ti&ekkzatin ger<br />

ifassen-nsen. Ayen i d iyi-swehmen deg udmawen-nsen d<br />

akken ur da ttwaliɣ ara allen-nsen; Ttwaliɣ ḥala yiwet n tafat<br />

tacenneltaḥt di tlemmast n yiwen n wannar ukmic. Makken<br />

qqimen, tugti seg-sen muqlen-iyi-d dɣa huccen-d aqerrunsen<br />

ɣur-i s useḍḥi, s kra akken icenfuren yečča uxenfuc<br />

mebla tuɣmas, mebla ma ẓriɣ ma d slam i d-selmen felli neɣ<br />

akkenni kan i gan. Iban-yi-d d slam. Imiren i faqeɣ belli<br />

qqimen-d meṛṛa qbala s udem-iw, ɣer tama u&essas, s<br />

naddam yeṭfen iqerra-nsen yettṣubbun. Yiwen umecwaṛ<br />

mecṭuḥen ḥulfaɣ am akken llan din akken kan ad iyi-ḥasben.<br />

Cwiṭ umba&d, tebda yiwet n tmeṭṭut imeṭṭi. Tella<br />

teqqim di ṣṣef wis sin, teffer-itt yiwet si tmeddukkal-is, ur ttwalaɣ<br />

ara akken yelha. Tettru s ssuɣat timectaḥ yugin ad<br />

ḥebsent. Iban-iyi-d am akken mači d tin ara yessusmen<br />

yark.Wiyaḍ ttbanen-d am akken ur as-slan ara. Senden s<br />

leḥzen akked tsusmi ɣef ikkersiyen. Ttmuqqulen kan s<br />

asenduq neɣ ar t&ekkazin-nsen neɣ s ayen nniḍen, allen-nsen<br />

am tidak i isebken ɣef tɣawsiwin-nni kan. Tameṭṭut-nni<br />

mazal-itt tettru. Wehmeɣ deg-s imi ur tt-sineɣ ara. Lemmer<br />

ttafeɣ dayen ur as-selleɣ ara. Ɣas akken ur zmireɣ ara ad as<br />

t-iniɣ. Iṭṭanez u&essas ɣur-es, ihdeṛ-as, dɣa thuc aqerruy-is,<br />

tesxartem-as-ed kra imeslayen, syin tuɣal ar imeṭṭi-s. Yuɣaled<br />

dɣa imiren u&essas ɣer tama-w, yeqqim-ed ɣur-i. Umba&d<br />

yiwen umecwaṛ meqqren yenna-yi-d s usbesbec mebla ma<br />

imuqel-ed ɣuri : « te&del aṭas nettat d yemma-k. Tenna-yi-d<br />

11


elli ḥala nettat i d tameddakkelt-is dagi, u tura weḥdes ara<br />

d-tegri ».<br />

Neqqim akken ddeqs. Nnehtat akked imeṭṭawen n<br />

tmeṭṭut-nni segmi i neqsen. Aṭas i tnetter. Taggara teḥbes.<br />

Nek ur nuddmeɣ ara, acu kan a&yiɣ u qeṛḥen-iyi ibeṛdiyeniw.Tura<br />

tuɣal d tasusmi n lɣaci-yagi i yeẓẓayen fell-i.<br />

Tikkwal akka selleɣ i yiwen akken n ṣṣut ur nban ara, ur<br />

ssawḍeɣ ara ad d-fehmeɣ d acu-t. Ddeqs umba&d, faqeɣ belli<br />

d kra seg imɣaren-nni i imečḥen tiddmujin-nsen si zdaxel n<br />

yimi u yettban-ed am usṭarḍeq. Ula d nitni s yiman-nsen ur<br />

faqen ara s wanect-en imi zren deg ixemmimen-nsen. Armi<br />

ḥulfaɣ belli lmegget, yellan yeẓẓel zdat-nsen, ur yes&i abruy<br />

n lma&na. Acu kan tura iban-iyi-d belli ayen akka ḥulfaɣ<br />

ɣelṭeɣ deg-s.<br />

Neswa yark lqahwa i ɣ-ed-yesserba u&essas. Syin, ur<br />

ẓriɣ ara acu yeḍran. I&edda yiḍ. Cfiɣ belli yiwet n tikkelt,<br />

lliɣ-ed allen-iw, walaɣ imɣaren-nni wa yeṭṭes ɣef tayett n<br />

wayeḍ, kkes-ed ḥala yiwen, aɣesmaṛ-is ɣef ifassen<br />

ickenteḍen ɣef t&ekkazt-is, yettmuqel-ed ɣur-i am win<br />

yettṛaǧun kan ad d-akiɣ. Syin uɣaleɣ s iḍes. Ukiɣ-ed seg<br />

uqraḥ ibeṛdiyen-iw. Tafat n wass tkeččem-ed s la&qel si<br />

lemri n ṭwiqan. Cwiṭ akka yekker-ed yiwen seg imɣaren-nni,<br />

teṭṭef-it tusut. Syin yessusef deg yiwet n tmacwaṛt<br />

taberqaqact u yal asusef yettban-ed am akken d lḥaǧa i d-<br />

yeqqucmen seg idmaren-is. Yessaki-d wiyaḍ dɣa yennayasen<br />

u&essas belli d lawan ad ṛuḥen. Kkren-d. A&waz-agi<br />

amezlagu yerra udmawen-nsen am iɣiɣden. Swehmen-iyi<br />

makken ṛuḥen ad fɣen akked makken i yi-d-fkan labas am<br />

akken iḍ-agi nes&edda mebla ma yuli-yaɣ-ed umeslay<br />

isnerna tamusni ger-aneɣ.<br />

Ɛyiɣ. Yewwi-yi u&essas s axxam-is anda ssardaɣ cwiṭ.<br />

Rniɣ daɣen swiɣ-ed lqahwa s uyefki ẓiden aṭas. Makken i d-<br />

12


fɣen, yufa-d lḥal yuli wass irkkelli. Igenni yeččuṛ d tezweɣ<br />

nnig tɣaltin yellan ger Marengo akked yillel, aḍu i d-<br />

yettasen s nnig-sent yettaw-id yides rriḥa n lemlaḥ. Ass-a d<br />

ass iggerzen, yelha lḥal. Aṭas Ayagi ur ḥewṣeɣ di tmurt,<br />

ḥulfaɣ ad iggerez uḥeweṣ lemmer ulac yemma.<br />

Ṛǧiɣ di lḥaṛa seddaw yiwen useklu. Bdiɣ la sraḥayeɣ<br />

rriḥa n wakal aleqqaq armi i d iyi-kkes naddam. Mmektaɣed<br />

imiren immeddukkal n lbiru anda xeddmeɣ. Di lawan-agi<br />

i d-tekkren akken ad ṛuḥen s ixeddim : d sa&a-yagi i iwe&ṛen<br />

deg wass. Rniɣ meyzeɣ cwiṭ ɣef tɣawsiwin-agi, yewwi-yi<br />

ddehn-iw yiwen n naqus iṭenṭunen zdaxel ubaṭimut. Yekkeritt<br />

yiwen uhetwir deffir ṭwiqan, umba&d cwiṭ kullec<br />

yessusem. Yuli-d yiṭij cwiya deg igenni : yebda ad<br />

yesseḥmay iḍaren-iw. Igzem-ed ɣur-i u&essas lḥaṛa-nni<br />

taɣezfant dɣa yenna-yi-d belli yeḥwaǧ-iyi unemhal. Ṛuḥeɣ<br />

ɣer lbiru-ines. Yefka-yi-d stenyaɣ tameqqunt n lekwaɣeḍ.<br />

Sneqdaɣ belli yelsa yiwen utriku aberkan s yiwen userwal<br />

bu-ijardan. Yeddem-ed tilifun deg ufus-is dɣa yenna-yi-d :<br />

ixeddamen n tkebbanit iẓekwan si zgelli i d-wwḍen. Ad<br />

kkreɣ ad asen-iniɣ ad ṛuḥen ad semṛen asenduq. Neɣ ahat<br />

tebɣiḍ ad twaliḍ yemma-k tikkelt taneggarut? Nniɣ as ala.<br />

Yenna-yasen di tilifun s la&qel : « Figeac, ini-asen belli<br />

zemren ».<br />

Syin yenna-yi-d belli ad yeḥdeṛ i uẓekka, nniɣ-as<br />

tanemmirt. Yuɣal ɣer deffir lbiru-s yeqqim, yessemlal<br />

tiqejaṛṛin-is timecṭaḥ. I&eggen-iyi-d belli ḥala netta akked<br />

nek ara yilin, akked tefremlit. Imi imezdaɣ n wexxam ur ilaq<br />

ara ad ḥedṛen i tenṭelt. Yettanef-asen kan ad &iwzen : « tagi<br />

d tamsalt n wul », i d-yenna. Acu kan di tilawt yekfa tesriḥ i<br />

yiwen wemɣar yellan d tamusni taqdimt n yemma, ad yeddu<br />

deffir usenduq : « Thomas Pérez ». Yecmumeḥ unemhal mi<br />

d-yuder isem-agi. Yenna-yi-d : « twalaḍ amek, wagi ẓriɣ d<br />

13


aḥulfu n warac imecṭah. Acu kan netta akked yemma-k ur<br />

ttemfaṛaqen ara yark. Deg uxxam tmesxiṛen fell-asen,<br />

qqarnen-as : « Pérez, tagi d taxḍibt-ik. Netta yettaḍsa. I&ǧebiten<br />

lḥal ataṣ. U lmut n massa Meursault tḥuza-t aṭas.<br />

Xemmeɣ am akken ur ilaq ara ad as-agiɣ ad yeddu ɣer<br />

tenṭelt. Acu kan ugiɣ-as ad ye&wez iḍelli imi d amejjay ur<br />

as-nunif ara ».<br />

Neqqim akka aṭas i nessusem. Yekker-ed unemhal<br />

imuqel si ṭṭaq n lbiru-s. Amecwaṛ yenna-d : « hatan<br />

yewweḍ-ed umṛabeḍ n teglizt n Marengo. Zik i d-yewweḍ<br />

ass-a». I&eggen-iyi-d belli ma drus ad neqqim qrad (3)<br />

taṛba&tin n ssa&a di tikli ɣer teglizt i d-yezgan di tlemmast n<br />

taddart. Nṣub-ed ɣer zdat ubaṭimut, nufa-d limam akked d<br />

sin warrac imectaḥ. Yiwen sseg-sen yeṭṭef taqedduḥt n<br />

ttbaxuṛ, limam yeṭṭanez akken ad issa&del teɣzi n sensla n<br />

lfeṭṭa yetteqluqulen ɣer wammas-is. Makken newweḍ ɣursen,<br />

yekker-ed umṛabeḍ iṛumyen. Yessawel-iyi-d «a mmi» u<br />

yenna-yi-d kra imeslayen. Syin yekcem, ḍefreɣ-t si deffir.<br />

Walaɣ belli imesmaṛen usenduq ttwassemṛen u llan<br />

kuẓ (4) n yergazen iberkanen di texxamt-nni. Sliɣ imiren i<br />

unemhal mi la s-yeqqar ad aɣ-tettṛaǧu tkeṛṛust akked limam<br />

iṛumyen mi yebda ttedkiṛ-ines. Seg imiren kullec yedda s<br />

tazla. Uẓan yergazen-nni s asenduq s yiwet n tduli. Limam d<br />

warrac-is, anemhal akked nek neffeɣ-ed ɣer beṛṛa. Zdat<br />

tewwurt tella yiwet n tmeṭṭut ur ssineɣ ara : «a mass<br />

Meursault», i d-yenna unemhal. Ur sliɣ ara i yisem n<br />

tmeṭṭut-nni. Fehmeɣ-d kan d nettat i d tameqrant n<br />

tefremliyin. Tesṭannez udem-nni-ines aɣezfan yeqquṛen<br />

mebla ula d azmumeg, syin nṣeggem iman-nneɣ ɣer yiwet n<br />

tama akken ad as-nanef i usenduq ad i&eddi. Nedda-d deffir<br />

widak i irefden asenduq dɣa neffeɣ-ed seg ubatimut.<br />

Takeṛṛust tella zdat tewwurt, ɣezzifet, zeddiget u<br />

14


tettemecbeṛṛiq, ad as-tiniḍ d tajuxriṭ n rrica n tira. Ɣer tamas<br />

yella unehhaṛ-is temsal n ddin, yiwen wergaz amectuḥ s<br />

timelsiwt yesseḍsayen, akked yiwen n wemɣar iṭṭhellayen<br />

aṭas deg yiman-is : fehmaɣ belli d netta i d mass « Pérez».<br />

Yes&a yiwet n lemḍella mm-tqerruct ibernen akked yiran<br />

icaṛqen aṭas (yekkes-itt-id seg uqerru-yis makken i i&edda<br />

usenduq si tewwurt), yelsa yiwen ukustim yenḍen seg<br />

ukessar d asawen deg iḍarren akked yiwet n tyerrist n<br />

ubeḥnuq aberkan i d-yezgan mecṭuḥet aṭas i tebluzt-is mmlkull<br />

amellal ameqṛan. Ticenfurin-is ttargigint seddaw<br />

wanzaren yeččuṛen d tiḥebbuyin tiberkanin. Ma d acebbubis<br />

amellal arqiqan yunef i sin imeẓẓaɣ iɣezfanen ad d-fɣen u<br />

taglimt-nsen zeggaɣen am idammen tessewham mara<br />

temmuqleḍ s udem-is awṛaɣ. Anehhar n temsal n ddin iṛuḥed<br />

iṣṣeggem-aɣ, yal yiwen deg-nneɣ yefka-yas amkan-is.<br />

Yezwar limam ɣer zdat, syin tarna-d tkeṛṛust uɣur llan qus<br />

(4) n yergazen ɣer tama. Deffir-nsen nerna-d nek d unemhal,<br />

u ɣer zdeffir meṛṛa tella tefremlit akked mass Pérez.<br />

Yufa-d lḥal iṭij yeččuṛ igenni d tafat. Ifeṭṭiwjen-ines<br />

bdan la ttaẓayen ɣef akal u aẓɣal segmi i irennu. Ur ẓriɣ ara<br />

ayɣer neṛǧa aṭas akken ad nebdu tikli. Yenɣa-yi lɣeṭ seddaw<br />

leḥwayeǧ-agi-inu tiberkanin. Amɣar-nni yellan yersa<br />

ačabbun-is, yekkes-it-id tura. Zziɣ allen-iw ɣer tama-s akken<br />

ad t-mmuqleɣ makken i yi-d-yemmeslay fell-as unemhal.<br />

Yenna-yi-d belli yemma akked mass Pérez uɣen tannumi<br />

ttḥewwiṣen timeddiyin arma d taddart, nitni akked tefremlit.<br />

Muqleɣ lexlawi i yi-d yezzin. Fehmeɣ imiren yemma s<br />

uẓeṭṭa-yagi isekla yettawin ɣer tɣaltin yettsamin igenni, s<br />

wakal azeggaɣ izgezwen, s kra-nni kan n yexxamen<br />

yettwabnan akken yelha. Timeddiyin, di tmurt-agi banent d<br />

tidak yettilin am tirga tifessasin. Ass-a iṭij i izaden,<br />

15


yettciriwen tamuɣli, tamurt tuɣal teḥzen u d tamarẓagut i<br />

wemdan.<br />

Nebda tikli. Faqeɣ Imiren i Pérez belli yesḥarejdil<br />

cwiṭ. Takkeṛṛust segmi trennu aɣiwel, ma d amɣar segmi i<br />

yessegray aḍar ɣer deffir. Yiwen seg irgazen yellan yedda<br />

ɣer tama n tkkeṛust, yuɣal ula d netta teǧǧa-t, u tura yuɣal ad<br />

d-ileḥḥu ɣer tama-w. Ttwehimeɣ deg iṭij yettalin s tazla deg<br />

igenni. Greɣ tamawt belli ddeqs-aya segmi tebda tmurt<br />

tezunzun s ccna ibe&ac akked uṭerḍeq n uṣaɣuṛ iḥeḍmen.<br />

Tidi tebda tecceṛcuṛ-ed ɣef ddmuj-iw. Segmi akken ur s&iɣ<br />

ara ačappun, bdiɣ ad sbuḥruyaɣ s tmacwaṛt-iw. Axeddam n<br />

tkebbanit i iqqazen iẓekwan yenna-yi-d yiwen akken n<br />

wawal i wumi ur sliɣ ara. Di lawan i deg isfeḍ tamelɣiɣt-is s<br />

tmacwart yeṭṭef s ufus azelmaḍ, afus ayeffus irfed takaskiṭ.<br />

Nniɣ as : « amek ?» yales-iyi-d s uwehhi s igenni : «a<br />

yekkat s aqerru ». Nniɣ as : «ih». Amecwaṛ akka yesteqsayi-d<br />

: «d yemma-k i yellan da? ». Nniɣ-as : « ih » « meqret<br />

aṭas di la&meṛ?» Rriɣ-as : « akka i d ddunit», imi ur ẓriɣ ara<br />

acḥal di la&meṛ-is swaswa. Syin yessusem. Zziɣ udem-iw<br />

ɣer deffir, walaɣ Pérez, yellan yeb&ed s wazal n semmus n<br />

tmerwin (50) n lmitrat fell-aɣ, yettɣawal-ed, s lemḍella<br />

yejelwaḥ s ufus-is. Muqlaɣ daɣen s anemhal yellan ileḥḥu s<br />

la&qel, Mebla ma izad tikli. Kra n tmeqwa n tidi banent-ed<br />

ɣef unyir-is, yerna ur tent-isfiḍ ara.<br />

Iban iyi-d belli tarba&t i nga deffir usenduq segmi<br />

tettɣawal. Mazal zzin-aɣ-ed lexlawi yettfeǧiǧen, yeččuṛen d<br />

iṭij.<br />

Tafat igenni tekkat s allen,yew&er wemdan ad asyesbeṛ.<br />

Yiwet n tikkelt n&edda seg yiwen weḥric n webrid<br />

yettwa&awden. Iṭij yesṭarḍeq-as aggudṛun. Kečmen isebaḍen<br />

deg-s u lateṛ-nneɣ itelli-yas iqcer-is yettmecbaṛṛiqen. Nnig<br />

tcariṭ, ačapun unehhar ittwaxedmen s weglim ifuṛṛen,<br />

16


yettban-ed yettwaggwa deg aluḍ-agi aberkan. Lliɣ &erqentiyi<br />

ger igenni-yagi ajenjaṛi mellulen akked lenwal-agi<br />

iḥeznen, tebrek ugudṛun yettmentaḍen ifezqen, tebrek<br />

tacenneltaḥt n ikustimen, tebrek taqurant n tkeṛṛust. Annectagi<br />

yark, rnu-yas iṭij, rriḥa n weglim akked imuzzuren n<br />

tcariṭ, tin n sbiɣa akked tin n ttbaxuṛ, &eggu n wa&waz n yiḍ,<br />

annect-a yark sxeṛben-iyi iẓri-w akked d tiktiwin-iw. Zziɣ s<br />

wudem tikkelt nniḍen ɣer deffir : iban-iyi-d Pérez yeb&ed<br />

ugar, ye&ṛeq deg yiwen wagu n weẓɣal, syin iɣab ɣef alleniw.<br />

Nudaɣ-t s wallen, walaɣ-t iffeɣ i webrid u yegzem ger<br />

lexlawi. Daɣen faqaɣ belli abrid yellan zdat-nneɣ d abrid<br />

ubrin. Fehmeɣ imiren belli Pérez yesnen tamurt, yegzem<br />

ger lexlawi akken ad aɣ-ed-yeqḍe&. Dɣa di ṭṭurna yeqḍe&-aɣed.<br />

Syin iṛuḥ-aɣ si ger wallen. Igzem daɣen ger lexlawi u<br />

ikemmel akka acḥal n tikkal. Ma d nek ḥulfaɣ i yidamen mi<br />

d-sṭebṭuben ɣef tiwwura uqerru-yiw.<br />

Syin kulec ikemmel s lemɣawla, s tannumi akked<br />

le&wayed, armi ur cfiɣ i kra yeḍran. Yiwet n tɣawsa kan :<br />

akken nṛuḥ ad nekcem ɣer taddart, temmeslay-id tefremlit i<br />

iddan yid-nneɣ. Tes&a akken yiwet n taɣect yemgaraden aṭas<br />

nettat d tqadumt-is, taɣect-is ḥninet u d targagayt. Tenna-yid<br />

: « lemmer ad nkemmel akka tikli s la&qel ad aɣ-yesra&<br />

yiṭij. U lemmer ad nɣiwel, ad aɣ-teccef tidi, u zdaxel n<br />

teglizt ad aɣ-yewwet ubeḥri si ḥamu akked tesmeḍ ». Ufiɣ<br />

tes&a lḥaq. Ulac tifrat. Seg wass-nni mazal-iyi-d kra n cfayat<br />

: amedya, udem n Pérez makken i ɣ-en-yeqḍa& qrib ɣer<br />

taddart. Timeqwa tizuranin imeṭṭawen n utqeleq akked<br />

leḥzen la d-neggint ɣef ddmuj-is acu kan, imi yekmec, ur ad<br />

d-ɣellint ara. Ttnernint, ttemlilint armi gant tamda n waman<br />

ɣef udem-nni-ines wesren. Cfiɣ daɣen i teglizt akked<br />

imezdaɣ n taddart ɣef utṛutwaṛ, ijeǧǧigen izeggaɣen ɣef<br />

iẓekwan, anexsuf n Pérez (ad as-tiniḍ d ajeɣlal yulwan), akal<br />

17


zeggaɣen am idammen yettrusun ɣef usenduq n yemma,<br />

iẓuran imellalen i ixelḍen d wakal, ternuḍ-as lɣaci, ssuɣat,<br />

taddart, aṛaǧu zdat yiwet n lqahwa, acexeṛ umutur yugin ad<br />

yekfu, akked lfeṛḥ-iw makken i yekcem lkaṛ di tesga n<br />

teftilin n Lezzayer akked uxemmem imiren belli ad kecmeɣ<br />

ad ṭṭseɣ xeṛsum tnac n swaya&.<br />

18


IXEF II<br />

Akken d-ukiɣ si tguni, fehmeɣ ayɣer yesxenfeṛ<br />

um&ellem-inu mi d as-ssutreɣ sin wussan n tesriḥ : ass-a<br />

d ass n ssebt. Tzemreḍ ad d-tinniḍ amzun ttuɣ-t, acu kan<br />

mi d-kkreɣ, tusa-yi-d tikti-yagi. Am&ellem-inu ixemmem<br />

belli akka ad awiɣ qus (4) n wussan ma tsseddaḍ-ed lḥed<br />

u annect-a mači dayen ara t-isfeṛḥen. Acu kan si tama<br />

nniḍen, mači sɣur-i i d-tekka imi tettwanṭel yemma iḍelli,<br />

mači ass-a. Daɣen si tama-nniḍen ad awiɣ ssebt akked<br />

lḥed-inu akken d as-yehwa yella lḥal. Mebla ma nniɣ-ed,<br />

annect-a mači dayen ara yi-iǧǧen ur fehmmeɣ ara<br />

am&ellem-inu.<br />

Ɛegzeɣ yark amek ara d-kkreɣ imi lliɣ a&yiɣ aṭas<br />

seg iḍelli. Makken i ttseṭileɣ tamart-iw xemmeɣ acu<br />

zemreɣ ad xedmeɣ ass-a, dɣa nniɣ-as ittif ad ṛuḥeɣ ɣer<br />

tefsit ad &awmaɣ. Ṭṭfeɣ letṛam armi d lmina. Din neggzeɣ<br />

ger teẓra deg waman. Aṭas n yelmeẓyen i yellan din.<br />

Mlaleɣ-ed deg waman Marie Cardona, d yiwet akken i<br />

ixedmen yid-nneɣ yiwen zman d taddakktilutt (tekkat<br />

ddaktilu), u di tallit-nni tella te&ǧeb-iyi cwiya. Ula d nettat<br />

waqila lliɣ &eǧbeɣ-tt. Acu kan cwiṭ kan tetaxeṛ seg<br />

ixeddim dɣa ur nes&i yara akud akken ad yili kra ger-<br />

19


aneɣ. Ɛiwnaɣ-tt tuli ɣef ṛṛuda i icuffen, sumaɣ-ed imiren<br />

tidmarin-is. Mazal-iyi deg waman makken teẓẓel s<br />

u&ebbuḍ ɣef tcuffett. Tezzi-d ɣur-i, acebbub deg allen-is,<br />

dɣa teḍsa-yi-d. Uliɣ ar tama-s, ɣef tcufett. Yelha lḥal u,<br />

am akken s uqesseṛ, rriɣ aqerruy-iw ɣer deffir, serseɣ-t<br />

ɣef u&ebbuḍ-is. Tessusem, ur d-tenni kra. dɣa unfeɣ-as<br />

akken. Yewwet-iyi-d igenni ajenjaṛi yettmecbaṛṛiqen s<br />

allen-iw. Ḥulfaɣ seddaw temggaṛṭ-iw i u&ebbuḍ n Marie<br />

mi yessebraq s la&qel. Neqqim akken deqqs s ufella n<br />

tcufett, am widak yeṭṭsen. Akken tḥulfa yerɣa yiṭij,<br />

teɣmes deg waman dɣa ḍefreɣ-tt. Qeḍ&aɣ-tt, dɣa s&eddaɣ<br />

afus-iw deffir wammas-is syin nkkemmel a&ummu akken<br />

di sin. Tettaḍsa aṭas. Ɣef yiri n lmina, makken neqqim ad<br />

nettkaw, tenna-yi-d : « berrikeɣ ugar-ik ». Nniɣ-as ma ad<br />

teddu ɣer ssinima tameddit-a . Terna taḍsa u tenna-yi-d<br />

belli tebɣa ad twali asaru n « Fernandel ». Mi nelsa<br />

leḥwayeǧ-nneɣ, tewhem mi yi-d-twala lsiɣ takkrabaṭ<br />

taberkant dɣa testeqsa-yi-d ma yella kra id iyi-ḍran. Nniɣas<br />

belli temmut yemma. Tebɣa ad tẓer si melmi, nniɣ-as<br />

seg iḍelli. Tuɣal ɣer deffir cwiṭ, acu kan ur tes&iḍ acu i d-<br />

tenna. Bɣiɣ ad as-iniɣ belli mači d lɣelṭa-inu acu kan ṭṭfeɣ<br />

iman-iw imi yufa-d lḥal nniɣ-t meqbel i um&ellem-iw.<br />

Annect-a ẓriɣ, ur yes&i yara anamek. Akken d as-yehwa<br />

tella liḥala dima neɣleḍ cwiṭ.<br />

Tameddit-nni, Marie tettu kullec. Asaru yella anda<br />

yesseḍsay tikkwal, acu kan yeqeṛs u yessexcawat.<br />

Amessaḍ-is isuma-d amessaḍ-iw. Sselfeɣ-as i tedmarin-is.<br />

Taggara usaru, ssudneɣ-tt-id, acu kan tasudent ur nban ara<br />

amek akken. Mi d-neffeɣ, tedda-d yidi s axxam.<br />

Makken i d-ukiɣ, ufiɣ-ed Marie tṛuḥ. Tenna-yi-d<br />

belli ad tṛuḥ ad d-tẓer nanna-s. Mmektaɣ-ed belli d lḥed<br />

20


dɣa ddiggutiɣ : ur ḥmileɣ ara lḥed. Dɣa, zziɣ ar tguni,<br />

nudaɣ rriḥa n lemlaḥ i d-yeǧǧa ucekkuḥ n Marie deg<br />

wusu syin kemleɣ taguni armi d mraw (10). keyfeɣ kra<br />

iggiṛa, dima deg wusu, armi d ṭnac. Ur bɣiɣ ara ad fetreɣ<br />

ɣer Celeste akken uɣeɣ tannumi, imi iban ad iyi-dyesteqsi<br />

ɣef lǧanaza, u nek ur ḥmileɣ ara annect-a.<br />

Ssewweɣ-d timellalin di zzit, ččiɣ-tent-id si tmeqlitt<br />

mebla aɣrum imi yekfa-yi u nek ur bɣiɣ ad ṣubbeɣ ad d-<br />

aɣeɣ.<br />

Umba&d leftuṛ, lḥiɣ akk culaɣ cwiṭ deg uxxam seg<br />

uddiguti. Axxam yella iggerez asmi tella yemma. Tura<br />

meqqeṛ aṭas fell-i weḥdi, u terra-yi tmara wwiɣ-ed ṭṭabla<br />

n wučči ɣer texxamt-iw. Ḥala di texxamt-agi i ddreɣ tura,<br />

ger ikkersiyen uqeccuc yeṭṭuṭcen, taxzant i wumi<br />

icennelteḥ lemri, ṭṭabla n tarda akked umetṛeḥ n wuzzal.<br />

Ayen-nniḍen unfeɣ-as di ṭṭerf. Amecwaṛ umba&d, akken<br />

ur ttɣimiɣ ara, ddemɣ-ed yiwen weɣmis aqdim, ɣriɣ-t.<br />

Gezmeɣ-ed sseg-s yiwet n teswiṛa deg yiwen umagrad i d<br />

yettmeslayen ɣef lemlaḥ n kruschen, syin snetḍaɣ-tt deg<br />

yiwet uttafttar aqdim anda srusuyaɣ ayen i d iyi-tte&ǧaben<br />

deg iɣmisen. Ssardeɣ daɣen ifassen-iw, u syin ṛuḥeɣ<br />

qimeɣ deg ubbalkun.<br />

Taxxamt-iw tettak ɣer webrid ameqran n temnaṭnni.<br />

Ɣas akken azal n wass-a d win yelhan, abrid mazal-it<br />

yeččuṛ d aluḍ, lɣaci drus u ḥaren aṭas.<br />

Tazwara d tiwaculin i d-yusan ad ḥewṣent, sin<br />

warrac s ikustimen ibeḥriyen, takilluṭ nnig tigucrar am<br />

widak i iḥeṣlen di leḥwayeǧ-nsen tiquṛanin, akked yiwet n<br />

teḥdayt tamecṭuḥt s yiwen uqerddun adehbi meqqṛen<br />

akked tisebbaḍin tiberkanin yettwasirǧen. deffir-nsen,<br />

yemmat-nsen annectillatt s tqendduṛt n leḥrir taqehwit,<br />

akked babat-nsen, yiwen urgaz amecṭuḥ afessas i yuɣeɣ<br />

21


tannumi ttwaliɣ. Yelsa lemḍella, takkrabaṭ uferṭeṭṭu akked<br />

t&ekkazt deg ufus. Mi t-walaɣ yedda-d netta d tmeṭṭut-is,<br />

fehmeɣ imiren ayɣer i s-qqaren di tezniqt-nneɣ belli d<br />

argaz i iṭṭhellan deg iman-is. Cwiṭ umba&d &eddan-ed<br />

ilmeẓyen n temnaṭ-nneɣ s icebbuben yettwaḍelḥen akked<br />

tekkrabaḍin tizeggaɣin, lbistat iḥerṣen, s leǧyub<br />

yettwabbṛuddin fell-asent akked isebbaḍen yes&an<br />

tiqerwac i&edlen. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw ahat ar<br />

ssinima alemmas ara ṛuḥen. Ɣef ayagi i ṛuḥen zik u<br />

ttɣawalen akken ad qeḍ&en letṛam, u nutni ttaḍsan.<br />

Akken ɣaben, yuɣal wezniq cwiya cwiya d ilem.<br />

Yark imukan anda zehhun lɣaci, ahat tura bdan zzehwannseb.<br />

Deg webrid, i d-yeggran tura ḥala at-tḥuna akked<br />

yemcac. Igenni zeddig ɣas d acenneltaḥ, yewweḍ-ed tura<br />

nnig isekla yellan ɣef yiri n webrid. Ɣef tṛutwaṛ i yi-diqublen,<br />

azenzay n ddexan yessufeɣ-ed akkersi zdat n<br />

tewwurt-is, yeqqim fell-as mezlagu s usenned n sin<br />

iɣalen-is ɣef tzagurt ukkersi. Letṛamat yellan ččuṛen<br />

zgelli uɣalen tura d ilmawen. Di lqahwa-nni tamectuḥt : «<br />

chez Pierrot », ɣer tama n tḥanutt n ddexan, aggarṣun<br />

yella iferreḍ iḍuman deg uḥanu yellan d ilem. Ass-a ziɣ d<br />

lḥed swaswa.<br />

Berneɣ akkersi-w u sersaɣ-t am bab n tḥanutt n<br />

ddexan imi ufiɣ tiɣimit-nni telha. Keyfeɣ sin igeṛṛa,<br />

uɣaleɣ kecmeɣ s axxam ad d-awiɣ tiḥdert n cakula, bdiɣ<br />

ad tt-tettaɣ ɣer ṭṭaq. Cwiṭ akka ixseṛ-ed igenni armi ɣileɣ<br />

ad d-wwten igefran unebdu. Acu kan cwiya cwiya armi i<br />

d-yuzdag lḥal. A&eddi n wagu yeǧǧa-d di tezniqt yiwen<br />

usirem ugeffur i tt-yerran tetules cwiya. Qimeɣ aṭas akken<br />

la ttmuquleɣ s igenni.<br />

Tameddit, ɣef lxemsa, yuɣal-d letṛam s umaṛmeɣ<br />

akked ssuɣat. Yewwi-d seg wannar n ddabex igelfan n<br />

22


lɣaci yeckenṭeḍen akken ufan ɣef tseddaṛin-is. Ma d<br />

letṛamat i d-yernan umba&d wwin-ed imyuraren i &eqleɣ s<br />

tbalizin-nsen timectaḥ. Ttɣenin cennun s lqedd ugerjumnsen<br />

belli tarba&t-nsen ur tettmettat ara. Aṭas seg-sen i yid-iwehan<br />

s ufus. Yiwen seg-sen isuɣ-iy-d : « ass-a<br />

newwi-d lqeḍ-nsen». Rriɣ-as : «ih», s uhuzzu uqerru-yiw.<br />

Seg imiren bdant tkkeṛwas ad d-ttawḍent.<br />

Yerna yuẓa wass cwiṭ. Nnig yexxamen, yuɣal<br />

igenni d abuzeggaɣ u akken i d-tettrusu tmeddit, bdan<br />

iberdan la ttaččaṛen. Iḥewaṣṣen bdan la d-ttuɣalen cwiya<br />

cwiya. Ɛeqleɣ argaz-nni aḥlawan ger wiyaḍ. Tugett n<br />

warrac ttrun neɣ ttwazzuɣren. Ticki , ssinimat n tezniqt ad<br />

feggḍent ar webrid igelfan n lɣaci. Ger-asen ilmeẓyen<br />

yetteḥriṭiwen ugar n wayen uɣen tannumi u xemmeɣ belli<br />

izmer walan-d asaru n tmerẓi. Widak i d-yuɣalen si<br />

ssinma n temdint wwḍen-d cwiya umba&d. Ttbanen-d<br />

ẓẓayit. Ɣas mazal-iten ddessen, acu kan tikkwal ttbanen-d<br />

&yan u s&an inneẓma. Qimen deg webrid, ttṛuḥun ttuɣalen<br />

deg tṛutwaṛ i yi-d-iqublen. Tullas n tezniqt-nneɣ am<br />

inneẓden, teddunt iɣil deg wayeḍ. Ilmeẓyen xeddmen<br />

kullec akken ad tent-id-mlilen, ṭṭegiren-asent kra<br />

imeslayen s wacu ttaḍsant makken ara zzint s wudmawennsent.<br />

Aṭas i ssneɣ seg-sent, wehhant-iyi-d.<br />

Tiftilin n tezniqt uɣent-ed deg yiwen umecwaṛ,<br />

sweṛɣent itran imenza i d-ibanen deg igenni-yagi n yiḍ.<br />

Qarḥent-iyi wallen-iw si tmuɣli si tṛutwaṛen yeččuṛen d<br />

lɣaci akked teftilin. Tilambbulin smecbeṛṛiqent islaḍen n<br />

webrid yellexsen ; letṛamat, sya ɣer da, si tegnitt ɣer<br />

tayeḍ, tettuɣal-ed tafat-nsen seg icebbuben yettemca&len,<br />

neɣ seg ucmumeḥ n tuɣmas neɣ deg ibezgan n lfeṭṭa.<br />

Cwiya umba&d, letṛamat neɣsen, iḍ ilsa tebrek nnig isekla<br />

akked tiftilin, tefṛeɣ tezniqt s la&qel, armi d-i&eda wemcic<br />

23


amezwaru deg webrid yexlan. Xemmeɣ imiren belli d<br />

lawan imensi. Iqerḥ-iyi umggarḍ-iw mi qqimeɣ akken<br />

aṭas sendeɣ ɣef tzagurt ukkersi. Ṣubbeɣ-d uɣeɣ-d aɣrum<br />

akked sbagiṭi, syin ssewweɣ-d u ččiɣ ayen i d-sewweɣ s<br />

ibeddi. Lliɣ bɣiɣ ad keyfeɣ yiwen ugeṛṛu ɣer ṭṭaq, acu kan<br />

yuɣal lḥal yebbuḥra cwiṭ u yenɣa-yi-d usemmiḍ. Medlaɣed<br />

ṭṭwiqan-iw, u mi d-uɣaleɣ walaɣ di lemri aḥric si ṭṭabla<br />

anda tella ters llambba n lalkul ɣer tama iḥedren n<br />

weɣrum. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw ass-a d yiwen n lḥed<br />

i&eddan, yemma dayen tenṭel tura, daɣen ad uɣaleɣ s<br />

ixeddim am zik, am wakken acemma ur yeḍri.<br />

24


IXEF III<br />

Ass-a xedmeɣ aṭas di lbiru. Am&ellem yelha ar ɣuri<br />

ass-agi. Yesteqsa-yi-d ma yella ur &yiɣ ara aṭas. Yebɣa<br />

daɣen ad iẓer la&meṛ n yemma. Nniɣ-as « azal n 60<br />

iseggasen », akken ur tta&raqeɣ ara. Ur zṛiɣ ara ayɣer i yid<br />

iban am win yeṛtaḥen u amek yeḥseb tamsalt-agi d tin<br />

yekfan dayen.<br />

Llan aṭas n lekwaɣeḍ yembbabben ɣef ṭṭabla-inu,<br />

dɣa friɣ-ten yiwen yiwen. Meqbel ad d-fɣeɣ si lbiru<br />

akken ad fetṛeɣ, ssardeɣ-ed ifassen-iw. Ɣef ṭnac, ḥemleɣ<br />

aṭas ad ssirdeɣ ifassen-iw lawan-agi, tameddit, mači aṭas i<br />

tt-ḥemleɣ imi yettaf-ed lḥal tebzeg tṣerbiṭ-agi s wacu<br />

nsseffeḍ : tettwasexdem teɣzi n wass. Nniɣ-as yewwas i<br />

wem&elem. Yerra-yi-d belli d tidett, acu kan mači d lḥaǧa<br />

i is&an azal meqqren. Mači zik i d-fɣeɣ, tewweḍ d ṭnac d<br />

wezgen mi d-nsuhel nek d Emanuel i ixeddmen di lbiru<br />

ucegga&. Lbiru yettak tamuɣli s illel u neqqim ddeqs n<br />

wakud nettmuqul ɣer lembbabeṛ yellan rɣan di lmina<br />

seddaw yiṭij. Imiren yewweḍ-ed yiwen akkenni ukamyun<br />

deg yiwen uṭenṭen n snasel akked uṭerḍeq. Yenna-yi-d<br />

Emanuel « ma yella ad nṛuḥ » dɣa bdiɣ tazla. Yeǧǧa-yaɣ<br />

ukamyun dɣa neḍfer-it s tazla. Zreɣ deg yiwen z&aḍ<br />

akked uɣebaṛ. Ur walaɣ kra, ur ḥulfaɣ i kra ḥala<br />

ambbiwel izelgen ger tmacinin akked itṛaktuṛen n werfad,<br />

ger tigejda n iɣerruba iceṭṭḥen deg igenni akked iɣerruba<br />

yeṭsen d wumi nemṣaraf. Ckentḍeɣ deg-s d amezwaru dɣa<br />

25


neggzeɣ ɣer zdaxel ukamyun netta mazal-it da ileḥḥu.<br />

Syin &awneɣ-d Emmanuel akken ad d-yali. Iqemḍaɣ<br />

nnefs, akamyun yettneggiz ɣef yeblaḍen izelgen n webrid,<br />

deg uɣebaṛ akked yiṭij. yeḍsa Emmanuel armi qrib<br />

yemmut.<br />

Newweḍ ɣer Celeste deg yiwet n temda n tidi.<br />

Mazal-it dima din s u&ebbuḍ annectilat, s uṭablyi-s akked<br />

claɣem-is imellalen. Yesteqsa-yi-d « ma yella labas ».<br />

Nniɣ-as : « ih » akk daɣen lluẓeɣ. Ɣawleɣ učči u swiɣ<br />

lqahwa. Syin kecmeɣ s axxam, ṭṭseɣ cwiṭ imi aṭas i swiɣ n<br />

cṛab, u makken i d-ukiɣ tusa-yi-d nnefḥa ad keyfaɣ. Yella<br />

ifut lḥal dɣa uzleɣ akken ad qeḍ&eɣ letṛam. Kemleɣ<br />

ixeddim armi d tameddit. Yeḥma aṭas di lbiru, u tameddit<br />

mi d-fɣeɣ, feṛḥeɣ mi d-uɣaleɣ ɣef uḍar s la&qel ɣef yiri n<br />

yillel. Ɣas akken, uɣaleɣ-d srid s axxam imi bɣiɣ ad<br />

sewweɣ lbaṭaṭa deg waman.<br />

Mi yuliɣ s axxam, di tseddaṛin yetulsen, ḥuzaɣ<br />

amɣar-nni n Salamano, lǧaṛ-iw yellan netta d weqjun-is.<br />

Hatan ṭam (8) isseggasen-ayagi segmi i ten-nettwali<br />

ddukkulen akken di sin. Aqjun-nni yes&a aṭan n weglim, d<br />

tabuzeggaɣt waqila, i s-yecencawen inneẓden-is u tettaǧayas<br />

iḥbuben deg uglim-is akked kra akken ixenfuṛen<br />

iqehwiyen. Skud ttidiren akken di sin deg yiwet n<br />

texxamt, amɣar n Salamano yewweḍ armi yettcabi s<br />

aqjun-is. Is&a ula d netta iḥbbuyen izeggaɣen deg udem-is<br />

akked inneẓden iwraɣen yefruza&en. Ma d aqjun yewwi-d<br />

si bab-is tikli nni s uzagur ibernen, anzaren ar zdat akked<br />

umggarḍ yennejbaden am tjiṛaft. Ttbanen-d am akken seg<br />

yiwet n ccetla i d-ufraren ɣas akken msekṛahen. Snat n<br />

tikkal deg wass, ɣef leḥdac n wass akked setta n tmeddit,<br />

amɣar yettawi aqjun-is ad iḥewes. Ṭam (8) isseggasen aya<br />

ur beddlen ara abrid. Tzemreḍ ad-ten-twaliḍ teɣzi n<br />

26


tezniqt n Lyon, aqjun yezzuɣuren argaz arma yewet<br />

wugur amɣar-nni n Salamano. Dɣa ad yezzi imiren s<br />

aqjun ad t-yewet akk ad t-yerggem. Aqjun ad yemṛiṛeɣ si<br />

tagdi dɣa ad yanef i yiman-is ad yettwazuɣer. Imiren d<br />

amɣar ara t-yezzuɣṛen. Amecwaṛ kan aqjun ad yettu dɣa<br />

ad yebdu daɣen ad yezzuɣuṛ bab-is, u tikkelt nniḍen ad<br />

yettewet u ad yettwarggem. Dɣa ad ḥebsen ɣef tṛutwaṛ,<br />

wa yettmuqul wayeḍ, aqjun s tagdi, argaz s uɣuccu. Akka<br />

i tḍeṛru yid-sen yal ass. Yal mara yebɣu weqjun ad ibec,<br />

amɣar ur as yettaǧa yara akud, ad t yezzuɣer, yeṭṭegir<br />

imiren weqjun deffir-s azrar n tmeqwa. Ma yella akka<br />

yewwas teḍra ibec weqjun di texxamt dɣa kan imiren ara<br />

yaɣ ṭriḥa iggerzen. Attah ṭam (8) isseggasen i tettkkemil<br />

akka tedyant-nsen. Yeqqar-ed dima Celeste « meskin<br />

weqjun-ina » acu kan tidett ur tes&iḍ anwa i tt-yeẓran.<br />

Makken i t-id mlaleɣ di tseddaṛin, Salamano yella<br />

ireggem aqjun-is. Yeqqar-as : « Afuḥan! amurḍus! » Ma d<br />

aqjun yella ad yettinẓif. Nniɣ-as : « azul », acu kan amɣar<br />

mazal-it irreggem. Syin steqsaɣ-t acu i s-yexdem weqjun.<br />

Ur d iyi-d-yerra yara. Yeqqar kan : « Afuḥan! amurḍus! »<br />

Cikkeɣ-t am win yeṭṭanzen ɣef uqjun-is, ad as-yettṣeggim<br />

lḥaǧa di teqlaṭṭ-is. Hedṛeɣ-as s ṣṣut a&layan. Imiren ihi,<br />

mebla ma yezzi-d ɣuri, yerra-yi-d s yiwen n z&af i<br />

iqemḍen « mazal-it dima di ddunit-a » dɣa iṛuḥ s wejbad<br />

n ixten yellan yeẓẓel ɣef tqejaṛṛin-is, yettinẓif.<br />

Imiren swaswa yewweḍ-ed lǧaṛ-iw wis sin. Di<br />

tezniqt-nneɣ, qqaren-d medden belli yettidir s usexdem n<br />

tlawin ifuḥen. Mkul mara testeqsin acu i ixeddem,<br />

yettarra-d : « d axeznaǧi ». Sumata ulac anwa i t-iḥemlen.<br />

Acu kan nek iheddeṛ yid-i aṭas u tikkwal yes&edday cwiṭ<br />

n wakud ɣur-i imi ttḥessiseɣ-as. Ttafeɣ ayen i d-yeqqar d<br />

ayen yellan. Yerna ur s&iɣ ula d yiwet n sseba akken ur as<br />

27


heddeṛɣ ara. Ssawalen-as Raymond Sintès. D yiwen<br />

wezzilen s tuyat hrawen akked wanzaren n win yetturaren<br />

amennuɣ s lbbunya. Yettlusu dima akken ilaq. Ula d<br />

netta yenna-yi-d ɣef Salamano : « muqel kan ɣur-es<br />

meskin! ». Yesteqsa-yi-d ma yella ttɣanfuɣ-t, rriɣ-as ala.<br />

Nuli akken di sin u makken ṛuḥeɣ ad t-ǧǧeɣ, yennayi-d<br />

: « s&iɣ cwiṭ n weksum akked cṛab. Ma tebɣiḍ ad d-<br />

tṛuḥeḍ ad teččeḍ cwiṭ yid-i?... » Xemmeɣ belli annect-a<br />

ad iyi-ssukkes seg sewwi dɣa qebleɣ imiren. Ula d netta<br />

yes&a kan yiwet n texxamt akked d yiwet n tkuzint ur<br />

nes&i ṭṭaq. Nnig wussu-s tella yiwet n temsilt (statue) n<br />

lmalayek s umellal akked udehbi, teswiṛat n isaḍen<br />

(champions) n lbbunya akked snat neɣ qrad n teswiṛat n<br />

tilawin tibbu&eryanin. Taxxamt tella tumes, ussu yexṛeb.<br />

Yessaɣ meqbel taftilt n zzit, syin issufeɣ-ed lfaṣma<br />

taqdimt si lǧib-is dɣa icudd yess afus-is ayeffus. Steqsaɣ-t<br />

acu i t-yuɣen. Yenna-yi-d belli yennuɣ netta d yiwen<br />

akken i s-ed-yettnadin tillicin anda ulac-itent.<br />

«Tfehmeḍ, a mass Meursault, i yi-d-yenna, ɣas nek<br />

mači d win iwe&ṛen, acu kan d win izemren. Yenna-yi-d<br />

winna : « ṣubb-ed si letṛam ma yella keč dɣa d argaz ».<br />

Nniɣ-as : « aha sers iman-ik ». Yerra-yi-d belli nek mači<br />

d argaz. Dɣa ṣubbeɣ-d imiren ar ɣur-es nniɣ-as : « barkak<br />

ittifxiṛ-ak, neɣ tura ad k-sewweɣ. Yerra-yi-d : « seg<br />

acu? » Syin fkiɣ-as yiwet n tiyta. Yeɣli menṭaq. Nek<br />

ṛuḥeɣ ad t-id-ssekraɣ. Acu kan netta yefka-yi-d<br />

iqeddamen si tegnitt anda yeẓẓel. Dɣa imiren fkiɣ-as<br />

yiwet n tiyta s tgucrart akked sin ibeqqayen imṣaṣayen.<br />

Yeččuṛ wudem-is d idammen. steqsaɣ-t ma yella yufa acu<br />

yettnadi. Yenna-yi-d : « ih» ».<br />

Makken i d-iḥekku Sintès tadyant-is, yella netta<br />

yettcuddu lfaṣma-s. Lliɣ qimeɣ ɣef yiri n wussu-s. Yenna-<br />

28


yi-d : « twalaḍ amek, mači d nek i tt-id-nudan. D netta i<br />

yi-d-ilaǧen ». Ayen akka i d-yenna d tidett u dayen s<br />

wacu sta&eṛfeɣ. Dɣa yenna-yi-d belli yebɣa ad iyi-ciweṛ<br />

ɣef temsalt-agi, imi nek d argaz yesnen d acu i d tudert, u<br />

zemreɣ ad as-fkeɣ afus, syin ad yuɣal d ameddakkel-iw.<br />

Ur tes&iḍ acu i s-nniɣ, yesteqsa-yi-d daɣen ma bɣiɣ ad<br />

uɣaleɣ d ameddakkel-is. Nniɣ-as ur cli&eɣ ara : iban-ed<br />

am win ifeṛḥen. Yessufeɣ-ed amerggaz, yeqla-t-id di<br />

tmeqlitt, dɣa isers-ed lkisan, tiḍebsiyin, tiferciḍin d<br />

lemwwas akked snat n tquṛaṛ n cṛab. Annect-a yark s<br />

tsusmi. Dɣa neqqim di sin. Mi nella ntett, ibda ad iyi-diḥekku<br />

tamacahutt-is. Yella yekukra cwiṭ « sneɣ yiwet n<br />

tmeṭṭut… Tzemreḍ ad d-tiniḍ d tameddakkelt-iw ». Argaz<br />

ukkud yennuɣ d gma-s n tmeṭṭut-agi. Yenna-yi-d belli d<br />

netta i yeṭḥellan deg-s. Ur tes&iḍ acu i s-nniɣ u ɣas akken<br />

ssusmeɣ-as yerna-d imiren belli yeẓra acu heddṛen fell-as<br />

di tezniq-nneɣ, acu kan netta ul-is yeṛtaḥ u netta d<br />

axeddam kan ɣef yiman-is.<br />

« Akken ad d-nuɣal ɣer tmacahutt-iw, i yi-d yenna,<br />

faqeɣ belli tettkkellix-iyi ». Yettak-as kan s wacu tezmer<br />

ad tedder. D netta s yiman-is i s-yettxelliṣen taxxamt degi<br />

teggan. U yettak-as 20 n frank s wacu ara tečč yal ass. «<br />

300 n fṛank n texxamt, 600 n fṛank n wučči, tayuga n<br />

ttqaciṛ sya ɣer da, tettaweḍ lḥaṣun ɣer 1000 fṛank. U lalla<br />

ur txeddem ara, ut tṛeddem. Yernu teqqar-iyi-d belli<br />

idrimen-agi ttqadan-tt s lḥeṛs, ur tessaweḍ s iqiḥ s wayen<br />

akka i s-ttakeɣ. Yerna dima qqareɣ-as : ayɣer ur<br />

txeddmeḍ ara xeṛsum azgen n wass? Ad iyi-tekkseḍ<br />

ta&kkemt xeṛsum si tɣawsiwin timectaḥ. Uɣeɣ-am-ed<br />

yiwet n tqenduṛt agur-agi kan, ttakeɣ-am 20 frank yal ass,<br />

ttxelliṣeɣ-am taxxamt, ma d kem tettesseḍ lqahwa yal<br />

tameddit kem d timeddukkal-im . Tesewwayeḍ-asent<br />

29


lqahwa s skkeṛ. Nek sserbayeɣ-am-ed adrim. Xedmeɣ-am<br />

lxiṛ, terriḍ-iyi-t-id d ixmiṛ. Ɣas akka ur txeddem ara,<br />

dima teqqar-ed belli ur tessaweḍ ara, u akka i faqeɣ belli<br />

llant tkkellax dagi ».<br />

Yenna-yi-d imiren belli yufa di ṣṣak-is tawriqt n<br />

lluṭu, ur tufi yara amek ara s-ed-tessefhem amek i tt-idtuɣ.<br />

Cwiṭ umba&d, yufa icer n lkaɣeḍ belli teṛhen sin<br />

izebgan ɣer « Mont-de-Piété ». Armi d imiren, ur yeẓri<br />

yara belli llan izebgan-nni. « Faqeɣ belli llant tkellax.<br />

Dɣa ǧǧiɣ-tt. Acu kan, meqbel xelṣeɣ-tt. Yerna-nniɣ-as<br />

tidett qeṛḥen. Nniɣ-as belli ayen yark tebɣa d zehwan s<br />

tɣawsa-s. Akken i s-nniɣ, tfehmeḍ a mass Meursault : ur<br />

twalaḍ ara belli aṭas i yettasmen si lehna-nni i d amttakkeɣ.<br />

Ad d-yaweḍ wass, ɣer zdat, ad tfaqeḍ s lehna i<br />

deg-i telliḍ tura ».<br />

Iwwet-itt armi i d-tfeggeḍ d idammen. Yella<br />

meqbel ur tt-yekkat ara. « ttbeqiḍeɣ-tt akka tikkwal, acu<br />

kan s leḥnana. Ad tru cwiṭ. Syin ad zemmeɣ ṭṭwiqan dɣa<br />

tkeffu akken tkeffu dima. Acu kan tikkelt-agi tew&aṛ<br />

temsalt. U nek ar ɣur-i maci aṭas i tt-xelṣeɣ ».<br />

Yessefhem-iyi-d imiren belli ɣef annect-a i yeḥwaǧ<br />

ad iyi-ciweṛ. Yeḥbes ameslay akken ad iṣṣeggem taxicant<br />

ireqqen n lamba ucaṛbun. Nek mazal-iyi sellaɣ-as. Swiɣ<br />

azal n ritla n cṛab, ḥulfaɣ rɣant tewwura uqerruy-iw.<br />

Ttkeyifeɣ seg ubbaki n ddexan n Raymond imi yekfa-yi<br />

wayla-w. Letṛamat ineggura &eddan tura, wwin le&yaḍnsen<br />

d ssuɣat beṛṛa n temdint. Ikkemmel Raymond<br />

lehduṛ-is. Ayen i t-yesddigutiyen, « imi mazal iḥemmel<br />

taguni yides ». Acu kan yebɣa kan ad tt-ixelleṣ. Ixemmem<br />

niqal ad tt-yawi s alba&ḍ issensuyen syin ad yessiwel i<br />

yiǧadeṛmiyen akken ad tt-yefḍeḥ u ad as-xedmen lkarṭa.<br />

Syin inuda imeddukkal yessen ger ibanddiyen. Ur tes&iḍ<br />

30


anwa i yufa. Akken i k-yeqqar Raymond tmusni-nsen<br />

dima tes&a lfayda. Mi sen-yenna, rran-as-d belli zemren<br />

ad « tt-wecmen ». Acu kan netta mači dayen i yebɣa.<br />

Yenna-yasen ad ixemmem. Meqbel yella yebɣa ad iyi-dyessuter<br />

yiwet lḥaǧa. Acu kan yebɣa ad iẓer meqbel acu<br />

ttxemimeɣ di temsalt-agi. Rriɣ-as belli ur tes&iḍ acu<br />

ttxemimeɣ, acu kan tadyant-agi d tin iggerzen. Yesteqsayi-d<br />

ma yella dɣa llant tkellax di temsalt-agi, ma yella ar<br />

ɣur-i ilaq ad ttettuxelleṣ neɣ ala akked acu ara xedmeɣ<br />

lemmer lliɣ deg wemḍiq-is. Rriɣ-as belli ur nezmir ara ad<br />

nẓer acu ara xedmeɣ nek deg wemkan-is, acu kan fehmeɣ<br />

ayɣer i yebɣa ad tt-ixelleṣ. Rniɣ swiɣ cwiṭ n cṛab. Yessaɣas<br />

yiwen ugeṛṛu dɣa yemla-yi-d tikti yellan deg wallaɣ-is.<br />

Yebɣa ad as-yaru tabṛatt « anda llan iqeddamen akk diɣen<br />

kra n tɣawsiwin ara tt-isneddmen ». Syin makken ara d-<br />

tuɣal, ad yeṭṭes yides u meqbel « ad yekfu yid-es » Ad ttissusef<br />

s udem dɣa ad tt-id-yessufeɣ ɣer beṛṛa. Ufiɣ ula d<br />

nek belli akka ad ttettuxelleṣ. Acu kan Raymond yennayi-d<br />

belli ur yezmir ara ad yaru tabṛatt ilaqen u ɣef waya i<br />

ixemmem fell-i ad as-tt-aruɣ. Seg makken ur d-nniɣ kra,<br />

yesteqsa-yi-d ma yella ur bɣiɣ ara ad as-tt-aruɣ tura kan,<br />

rriɣ-as belli ur cli&eɣ ara.<br />

Dɣa yekker imiren umba&d mi yeswa yiwen lkas n<br />

cṛab. Iḍegger tiḍebṣiyin akked tisigert-nneɣ ɣer deffir.<br />

Yesfeḍ-ed akken yelha ṭṭabla. Iddem-ed, seg yiwen leqjeṛ<br />

n ṭṭabla yellan ɣer tama umetṛeḥ-is, yiwet n tewṛiqt,<br />

tajellabt tawraɣt, aɣanib igan s wesɣar azeggaɣ akked<br />

yiwet n tquṭitt yeččuṛen d sbiɣa n tira taxuxit. Akken i yid-yenna<br />

isem n tmeṭṭut, fehmeɣ belli mači d taṛumit.<br />

Uriɣ-as tabṛatt. Uriɣ-tt kan akka, acu kan ḥeṛseɣ iman-iw<br />

ad as-dduɣ di lebɣi i Raymond imi ur s&iɣ ara ssebba<br />

akken ur as-tedduɣ ara di lebɣi. Syin ɣriɣ-as-ed tabṛatt s<br />

31


ṣṣut a&layan. Yesla-yi-d s ukkeyef akk s uhuzzu uqerruyis,<br />

dɣa yessuter-iyi-d ad as-ed-&iwdaɣ leqraya. Aṭas i<br />

Yefṛeḥ yes-s. Yenna-yi-d : « ẓriɣ belli keč d win yesnen<br />

ddunit ». Tazwara ur faqeɣ ara belli ihedeṛ-iyi-d am<br />

umeddakkel-is armi d makken i yi-d-yenna : « tura keč d<br />

ameddakkel-iw n ṣṣaḥ ». Din i faqaɣ. Yules-as-ed i<br />

wawal-is dɣa nniɣ-as « ih ». Nek ur d iyi-tewqi& ara ma d<br />

ameddakkel-iw neɣ ala, u yettban-iyi-d d win yebɣan<br />

tadukli. Izemmem tabṛatt dɣa isggergger ayen i d-mazal n<br />

cṛab. Syin neqqim akken ddeqs nettkkeyif mebla ma yuliyaɣ-ed<br />

wawal. Di beṛṛa, kulec yessusem, nesla i<br />

unezrureb n yiwet n tkkeṛṛust. Nniɣ-as : « iṛuḥ lḥal ». Ula<br />

d Raymond d ayen i yettxemmim. Ifaq belli akud<br />

yett&eddi bihfih u, nezmer ad d-nini, belli d tidett. Ɣas<br />

akken nnuddmeɣ, yew&eṛ-iyi ad d-kkreɣ. Iban imiren belli<br />

baneɣ-ed a&yiɣ imi yenna-yi-d Raymond ur ilaq ad sarḥeɣ<br />

i yiman-iw. Tazwara ur fhimeɣ ara. Dɣa yessefhem-iyi-d<br />

imiren belli nnan-as-ed ɣef lmut n yemma u dayen i<br />

ilaqen ad yeḍru ass-a neɣ azekka. Ula d nek akka i<br />

ttxemmimeɣ.<br />

Kkreɣ-ed, yefka-yi-d Raymond labas, izemeḍ afusiw<br />

nezzeh dɣa yenna-yi-d belli nekkni s yergazen<br />

nettemsefham. Makken i d-fɣeɣ s ɣur-es, medleɣ tawwurt<br />

dɣa qqimeɣ akken amecwaṛ di ṭlam, ger zdat n snat<br />

tewwura. Taxxamt tella tessusem, si tseddaṛin yettal-id<br />

yiwen usuḍu aberkan semḍen. Ḥala tiyita idammen<br />

yezenzunen deg imeẓẓaɣ-iw i wumi selleɣ. Qqimeɣ akken<br />

mebla aḥṛiṛet. Di texxamt n umɣar-nni n Salamano, sliɣ i<br />

yiẓẓif iqebṛen n weqjun-is.<br />

32


IXEF IV<br />

I<br />

Xedmeɣ akken i ilaq smana-yagi, iṛuḥ-ed Raymond ar<br />

ɣur-i, yenna-yi-d belli icegge& tabṛatt-nni. Ruḥeɣ snat n<br />

tikkal ɣer ssinima nek d « Emmanuel », mači dima i yefhem<br />

acu i iḍerrun deg usaru. Ilaq-iyi imiren ad as-t-sfehmeɣ.<br />

iḍelli d ssebt u Marie truḥ-ed akken i nemsefham. Bɣiɣ-tt<br />

aṭas imi telsa-d yiwet n tqendduṛt mm-ijerdan izeggaɣen<br />

akked imellalen akked tiṣandalin n weglim. Tefsa am tfirest,<br />

iṭij aḥmayan yefka-yas udem n tjeǧǧigt. Neṭṭef lkaṛ, neffeɣ si<br />

temdint n Lezzayer s kra ikilumitriyen, ɣer yiwet n teftist<br />

yettwaḥeṛsen ger teẓra u yettwafren s uɣanim si tama n<br />

wakal. Iṭij n kuẓ (4) n tmeddit ur qessiḥ ara, acu kan aman<br />

llan semmeḍ-it cwiṭ s kra n tingga tiɣezfanin ye&yan. Marie<br />

tesselmed-iyi yiwen wurar. Ilaq-aɣ, makken ara nett&ummu,<br />

ad d-nsew si tqacuct n tengga, ad d-nelqeḍ deg imawen-nneɣ<br />

yark akkefta nezmer, syin ad nuɣal ɣef uzagur akken ad d-<br />

nḍeggeṛ aman-nni seg imawen-nneɣ s igenni. Annect-a<br />

yettak-ed yiwen akken n uzeṭṭa ikefta yettṛuḥun deg igenni<br />

neɣ i d-yettuɣalen am ugeffur aḥmayan ɣef udem-iw. Acu<br />

kan, amecwaṛ umbe&d, yuɣal yewwa yimmi-w s lemlaḥ<br />

rẓagen. Dɣa tṛuḥ-ed imiren Marie ar ɣur-i, tḥennec-iyi,<br />

tessuden-iyi-d. Iles-is yesbbuḥra icenfuren-iw syin aṭas i<br />

netti ger tenggiwin.<br />

Makken nelsa leḥwayeǧ-nneɣ di tefsit, temmuqel-iyid<br />

Marie s wallen yerɣan. Ssudneɣ-tt-id, dɣa seg imiren ur<br />

33


aɣ-d-yuli wawal. Ḥenceɣ-tt-id ar ɣur-i u nḥar ad d-neṭṭef<br />

lkaṛ akken ad d-nuɣal s axxam. Nṛuḥ ɣur-i akken ad nekcem<br />

s usu. Ǧǧiɣ ṭṭaq-iw yelli. Ḥemleɣ mara ḥalfuɣ i yiḍ unebdu<br />

yeslufuy i tfekkiwin-nneɣ tixemriyin.<br />

Ass-a, teqqim Marie ur truḥ ara, u nniɣ-as ihi ad nefteṛ<br />

di sin. Dɣa ṣubbeɣ-d akken ad d-aɣeɣ aksum. Mi d-uɣaleɣ<br />

sliɣ i ṣṣut n tmeṭṭut ɣer zdaxel n texxamt n Raymond.<br />

Amecwaṛ, amɣar-nni n Salamano irggem aqjun-is, nesla i<br />

ṣṣut n lḥafer usebbaḍ akked uxbac n tuccar ɣef tṣeddaṛin n<br />

wesɣar syin nesla i : « bu-isellufen, lefrisa», taggara ffɣen s<br />

abrid. Ḥkiɣ-as-d i Marie tamacahutt n wemɣar-nni syin<br />

teḍṣa. Tella telsa apijama-inu iwumi tcemmeṛ i iɣallen. U<br />

makken i d-teḍṣa, yennerna lebɣi-w ɣur-es. Cwiṭ umb&d<br />

testeqsa-yi-d ma yella ḥemmelleɣ-tt. Rriɣ-as belli annect-a<br />

ur yes&i yara lma&na, acu kan yettban-iyi-d ala. Tuɣal tban-d<br />

am tin iḥeznen. Acu kan makken i d-tettheggi leftur, u ɣef<br />

ulac akked ulaḥed, terna daɣen teterḍeq d taḍsa, ayen i<br />

yewwin armi i tt-ssudneɣ. Imiren swaswa i d-fɣent ssuɣat si<br />

texxamt n Raymond.<br />

Tikkelt tamenzut nesla i ṣṣut ṛqiqen n tmeṭṭut syin<br />

nesla i Raymond i s-yeqqaren : « ctaqeɣ-kem, ctaqeɣ-kem.<br />

Ass-a ad am-mleɣ actiqi ». Kra n umbbiwel iqebṛen dɣa<br />

tsuɣ tmeṭṭut s kra akken n ssuɣat armi deg yiwet n dqiqa<br />

kan yeččuṛ-ed wefrag n tewwurt. Ula d Marie akked nek<br />

neffeɣ-ed. Tameṭṭut mazal-itt tettsuɣu, Raymond mazal<br />

yekkat-itt. Tenna-yi-d Marie belli d l&ib, nek ur tes&iḍ acu i<br />

s-rriɣ. Tenna-yi-d ṛuḥ awi-d aǧadeṛmi, nniɣ-as ur ḥmileɣ ara<br />

iǧadeṛmiyen. Ɣas akken, yewweḍ-ed yiwen uǧadeṛmi,<br />

yewwi-t-id uplumbbyi izedɣen di ṛṛef wi sin. Yesṭebṭeb di<br />

tewwurt syin dɣa yeqmeḍ lḥes. Yerna-yas tiyta ugar,<br />

amecwaṛ tru tmeṭṭut. Raymond yelli-d tawwurt, agaṛṛu deg<br />

yimi-s, s yiwen wudem yennecṛaḥen. Tuzzel-ed teqcict ɣer<br />

34


tewwurt u tenna-yas i uǧadeṛmi belli yewet-iṭṭ Raymond. «<br />

Isem-ik », i s-yenna uǧadeṛmi. Yerra-yas-ed Raymond. «<br />

kkes agaṛṛu seg yimi mara d-thedreḍ », i s-yenna uǧadeṛmi.<br />

Ya&weq Raymond cwiṭ akka, immuqel-iyi-d dɣa issum deg<br />

ugiṛru-s. Imiren yefka-yas uǧadeṛmi yiwen ubeqqa ẓẓayen<br />

am umaddaz, di tlemmast n teddmujt-is. Yeɣli-d ugaṛṛu iṛuḥ<br />

kra lmitrat akkin. Acu kan ur tes&iḍ acu i d-yenna imiren dɣa<br />

yessuter s la&qel ma yezmer ad d-yerfed lbunta-s n ddexxan.<br />

Yerra-yas uǧadarmi belli yezmer u yerna-yas-ed : « akka ad<br />

teẓreḍ i tikkelt-nniḍen belli aǧadarmi mači d aqeṣṣar ». Di<br />

lawan-nni yark, taqcict tella tettru u t&awed-d : « yewwetiyi.<br />

yernu wagi d aqewwad ». « A mass aǧadarmi, i s-yenna<br />

Raymond, wagi dɣa yella di lqanun, ad s-t-iniḍ aqewwad i<br />

wergaz ? ». Acu kan aǧadeṛmi-nni yenna-yas i Raymond ad<br />

izemmem immi-s. Dɣa yezzi imiren Raymond ɣer teqcict<br />

yenna-yas : « aṛǧu kan, annaɣ ad nemlil ». Yenna-yas-ed<br />

uǧadeṛmi ad yemdel axenfuc-is, u taqcict ilaq ad truḥ sya,<br />

ma d netta ad yeqqim di texxamt-is simma ad as-d-ssiwlen<br />

ɣer lkumiṣarya. Yerna-yas-ed belli ilaq ɣef Raymond ad<br />

yenneḥcam ɣef yiman-is imi yeswa cṛab am tcekkart armi<br />

yuɣal yettergigi. Imiren yessefhem-as-d Raymond : « ur<br />

skkiṛeɣ ara. Acu kan aqla-k dag-i zdat-i, u d aya i yissergagayen,<br />

mebla lebɣi-w ». Imdel-ed tawwurt-is, lɣaci<br />

yark ṛuḥen. Marie akked nek nekkfa aheggi leftuṛ. Nettat ur<br />

telluẓ ara, qrib d nek i yeččan kullec. Truḥ ɣef leǧwahi n<br />

lweḥda syin ṭṭseɣ cwiṭ.<br />

Ɣef tsa&ett tis qrad (3) n tmeddit isṭebṭeb-ed Raymond<br />

di tewwurt dɣa ikcem-ed. Nek lliɣ qimeɣ zdaxel n wusu.<br />

Netta yeqqim-d ɣef yiri-s. Yeqqim akken ddeqs mebla ma<br />

yuli-t-id wawal dɣa steqsaɣ-t amek teḍra temsalt-is. Yeḥkayi-d<br />

belli ixdem-as ayen akken yark yebɣa acu kan tefka-<br />

35


yas-d abeqqa dɣa izzi imiren yewwet-itt. Ayen i d-yegran si<br />

tmacahutt, walaɣ-t nek s yiman-iw. Nniɣ-as belli tura ibaniyi-d<br />

dayen txelleṣ, ilaq-as ad yefṛeḥ. Ula d netta dayen i<br />

yettxemim, u akken d as-yehwa yexdem umsaltu, ur tes&iḍ<br />

acu yezmer ad ibeddel di titiwin tuɣ temcumt. Yerna-d belli<br />

yessen akken ilha imsulta u yeẓra amek ilaq ad sen-yelḥu<br />

wemdan. Yesteqsa-yi-d imiren ma yella kra i yuṛǧaɣ ad t-<br />

yexdem umba&d mi s-ed-yefka uǧadeṛmi-nni abeqqa. Rriɣ as<br />

belli ur tes&iḍ acu i yurǧiɣ, yernu nek ur ḥmileɣ ara imsulta.<br />

Raymond iban-ed yefṛeḥ. Yessuter-iyi-d ma yella bɣiɣ ad<br />

fɣeɣ ad ḥewṣeɣ yides. Dɣa kkreɣ-ed, bdiɣ amcaḍ ucebbubiw.<br />

Yenna-yi-d belli ilaq ad iliɣ d anagi-s. Nek ur iyi-dtewqi&<br />

ara lma&na, acu kan ur ẓriɣ ara acu ilaqen ad t-idiniɣ.<br />

Raymond, akken yettwali, ɣures ilaq kan ad sen-iniɣ i<br />

imsulta belli yectaq taqcict-nni. Dɣa qeblaɣ ad iliɣ d anagi-s.<br />

Neffeɣ-ed seg wexxam, ifka-yi-d Raymond yiwen<br />

ugaṛṛu. Syin nurar-as yiwen ubbiyaṛ u xesṛeɣ s cwiṭ. Yebɣa<br />

ad nṛuḥ s axxam ameqran, acu kan ugiɣ imi ur ḥmileɣ ara<br />

anect-nni. Dɣa nuɣal-ed s axxam s la&qel u yenna-yi-d deg<br />

webrid acḥal yefṛeḥ segmi yessaweḍ ad as-yefk ṭriḥa-nni i<br />

tmeddakkelt-is. Ufiɣ Raymond d yiwen yelhan yidi, akk<br />

xemmeɣ belli yelha wakud s&eddaɣ yides.<br />

Si leb&id i walaɣ, ɣer wefrag, amɣar-nni n Salamano<br />

mi yetteḥriṭiw. Akken newweḍ ar ɣur-es walaɣ belli ulac<br />

aqjun-is yides. Yella yettmuqul ɣer yal tama, ittezi ɣef<br />

yiman-is, yetta&raḍ ad icerreg tillas ukkulwaṛ, yesxartim-ed<br />

kra imeslayen ur nettwafḥam ara. Syin ad i&iwed anadi di<br />

tzenqatin s wallen-is timecṭaḥ tizeggaɣin. Makken i t-<br />

yesteqsa Raymond acu i t-yuɣen, ur d-yerri yara awal imiren<br />

kan. Sliɣ akka kan i wesbecbec : « mmis n leḥram, lefrisa»,<br />

ikkemel arqiqes. Steqsaɣ-t anida yella weqjun-is. Yerra-yi-d<br />

36


s uɣiwel belli iṛuḥ-as. Ticki cwiṭ yemmeslay-ed s wawalen<br />

ifeṛzen : « wwiɣ-t ɣer Camanubr, akken nuɣ tannumi<br />

nxeddem. Aṭas n lɣaci i yellan ɣer tbbeṛṛakin n ssirk.<br />

Ḥebseɣ ad mmuqleɣ “agellid n trewla ”. U makken kkreɣ ad<br />

d-ṛuḥeɣ, ufiɣ-t ulac-it. Acḥal-ayagi i bɣiɣ ad s-d-aɣeɣ taqlaṭ<br />

meẓẓiyen. Acu kan werǧin xemmeɣ ad iṛuḥ akka bu lefrisatnni<br />

».<br />

Ya&reḍ Raymond ad as-yessefhem belli yezmer d<br />

a&raq kan i ye&ṛeq, u yezmer ad d-yuɣal. Iḥka-yas-d aṭas<br />

imedyaten n yeqjan lḥan-ed acḥal n temrawin ikkilumitriyen<br />

akken ad d-bernen s axxam n imawlan-nsen. Ɣas s wanecten<br />

n teqṣiḍin amɣar-nni yennerna deg-s wetqelleq. « Awwah<br />

ad t-ṭṭfen, tfehmeḍ. Xeṛsum lemmer yella walba&ḍ ad t-yafen<br />

deg webrid, ad t-yejme&. D awezɣi, ttɣanfun yark medden<br />

iḥbuben-is. Awwah, ad t-ṭṭfen ixeddamen n tɣiwant ». Nniɣas<br />

imiren ad iṛuḥ ɣer wexxam n yeqjan i&erqen u din ad ast-id-rren,<br />

ilaq kan ad ixelleṣ yiwet n tebzert. Yesteqsa-yi-d<br />

ma yella meqqret tebzert-nni. Nek ur ẓriɣ ara. Dɣa ikcem-it<br />

z&af : « ad fkeɣ idrimen i bu tsellufin-nni. Ahah ! izmer ad<br />

t-yečč yeɣẓer ! » Syin yekkmaṣa ireggem deg-s. Yeḍṣa<br />

Raymond dɣa yekcem s axxam, ḍefreɣ-t ula d nek nemfaraq<br />

mi newweḍ ar wefrag n tewwura-nneɣ. Amecwaṛ akka<br />

umbe&d, sliɣ i tikli n wemɣar-nni, isṭebṭeb-ed ɣer tewwurtiw.<br />

Makken i s-tt-id-lliɣ, yeqqim deqqs ɣef umnaṛ n tewwurt<br />

yessusem yuɣal yenna-yi-d : « semmeḥ-iyi, semmeḥ-iyi ».<br />

Ɛerḍeɣ-t-id ad d-yekcem, yugi. Yella yettmuqul kan ɣer<br />

yixef isebbaḍen-is, ifasen-is yeččuṛen d iḥebbuyen, llan<br />

ttergigin. Mebla ma imuqel-ed s udem-iw, yesteqsa-yi-d :<br />

« Neɣ ur iyi-tneqqen ara, a mass Meursault. Neɣ ad iyi-t-idrren<br />

? Acu ara yeḍrun yid-es tura ? ». Nniɣ-as belli ttaǧǧanten<br />

qrad (3) n wussan deg wexxam n yeqjan i&eṛqen akken<br />

ad d-nadin fell-asen imawlan-nsen, ad ten-id-awin ma yella<br />

37


ɣan, mulac iqjan yark ɣef wumi ur d-steqsan ara imawlan<br />

xeddmen yessen akken d asen-yehwa. Imuqel-iyi-d di<br />

tsusmi. Syin yenna-yi-d : « qim di lehna ». Ibelle&-ed<br />

tawwurt-is, ticki sliɣ-as yettawi yettarra zdaxel n texxamt-is.<br />

Di ṣṣut-nni ur nban ara amek-it akken, mekkneɣ tameẓẓuɣtiw<br />

ar lḥiḍ fehmeɣ belli d imeṭṭawen i la yettru. Ur ẓriɣ ayɣer<br />

i d-mmektaɣ yemma. Acu kan ilaq ad d-kkreɣ zik azekkanni.<br />

Lliɣ ur lluẓeɣ ara dɣa tṣeɣ akken mebla imensi.<br />

38


IXEF V<br />

Yessawel-iyi Raymond di ttilifun ɣer lbiru. Yenna-yid<br />

belli yiwen seg imeddukkal-is (yella iheddeṛ-as felli)<br />

i&reḍ-iyi yides ad s&eddiɣ ass n lḥed di texxamt-is, ɣef yiri n<br />

yillel, tama n Lezzayer. Nniɣ-as mači dayen ugiɣ d acu kan<br />

ṛeggmeɣ-as i yiwet n tmeddakkelt-iw ad ẓreɣ ass-a. Yennayi-d<br />

imiren belli ula d nettat tettwa&reḍ. Akkagi ihi, tameṭṭut<br />

umeddakel-is ad tefreḥ imi ur tettili yara weḥdes deg<br />

wegraw n yergazen.<br />

Bɣiɣ ad as-gezmeɣ imiren kan ameslay imi ẓriɣ<br />

am&alem-iw ur yeḥmil ara mara ɣ-d-ssiwlen di ttilifun si<br />

temdint. Acu kan Raymond yessuter-iyi-d ad aṛǧuɣ cwiṭ u<br />

yenna-yi-id yezmer ad iyi-d-yessiweḍ izen-agi tameddit, acu<br />

kan yebɣa ad iyi-d-i&eggen ɣef yiwet n tɣawsa nniḍen. Imi,<br />

teɣzi n wass meṛṛa teṭṭaffaṛ-it yiwet n tarba&t ilmeẓyen n<br />

wa&ṛaben deg-i i d-yedda gma-s n tmeddakelt-is taqdimt.<br />

Yenna-yi-d : « ma yella twalaḍ-t tameddit-agi alba&ḍ itezzin<br />

i wexxam, ɣas &eggen-iyi-d ». Nniɣ-as ṛuḥ dayen sliɣ-ak.<br />

Amecwaṛ umba&d, yessawel-iyi-d um&ellem-inu,<br />

imiren lliɣ ddigutiɣ imi xemmeɣ belli ad iyi-d-yini ad<br />

sneɣseɣ deg usiwel s tilifun akk daɣen ad sggerzeɣ ixeddimiw.<br />

Ziɣemma, mači yark d annect-agi i yebɣa. Yenna-yi-d<br />

belli yebɣa ad-iyi-d-yehdeṛ ɣef yiwen akken n cɣel ur as-dnban<br />

ara ar tura amek ara yettwaxdem. Yebɣa kan ad iẓer<br />

39


ṛṛay-iw di tamsalt-agi. Yebɣa ad yesbedd yiwen n lbiru di<br />

Paris ara yeṭhelan di lecɣal-is din, srid netta d tkabbaniyin<br />

timeqranin u yebɣa ad iẓer ma yella zemreɣ nek ad ṛuḥeɣ ar<br />

din ad qableɣ lecɣal. U annect-a ad iyi-yawi ad zedɣeɣ di<br />

Paris, yernu ad aṛwuɣ inig teɣzi usseggas. « Mazal-ik<br />

meẓẓiyeḍ, u yettban-iyi-d belli tudert di Paris d tin ara k-<br />

i&eǧben aṭas ». Nniɣ-as ih, acu kan nek ur d iyi-d-tewqi& ara.<br />

Dɣa yesteqsa-yi-d ma yella ur bɣiɣ ara ad beddleɣ tudert-iw.<br />

Rriɣ-as belli d awezɣi ur nezmir ara ad nbeddel tudert,<br />

akken d as-yehwa llant kifkif-itent yark. U tudert-iw dagi ur<br />

diri-tt ara. Iban-ed am win i wumi ur ye&ǧib ara lḥal. Yennayi-d<br />

belli dima tiririt-iw tettṛuḥu s iɣẓer, diɣen nek d win ur<br />

nes&i yara tirga u annect-a diri-t i wesfuskar. Uɣaleɣ imiren<br />

s ixeddim. Lemmer ttafeɣ ur tesnuɣnuyeɣ ara, acu kan ur<br />

walaɣ ara ayɣer ara beddleɣ tudert-iw. Mara ixemmem<br />

wemdan ad yaf belli nek mači d win yettuɣaḍen. Asmi lliɣ d<br />

anelmad di tseddawit, aṭas usirem am wagi i yes&iɣ. Acu kan<br />

mi yi-teḥṛeṣ teswi&t, ǧǧiɣ taɣuri-inu, faqeɣ biffih belli<br />

annect-agi yark ur yes&i yara lma&na.<br />

Tameddit-nni tṛuḥ-ed Marie ad teglu yess-i u testeqsayi-d<br />

ma yella bɣiɣ ad tt-aɣeɣ. Nniɣ-as ur d iyi-tewqi& ara<br />

lma&na seg wannect-a, u ma yella tebɣa nezmer ad nezweǧ.<br />

Tebɣa imiren ad tẓer ma yella ḥemleɣ-tt. Rriɣ-as akken i d<br />

as-rriɣ meqbel, belli annect-a ur yes&i yara lma&na ɣuri, acu<br />

kan mebla ccek ur tt-ḥmileɣ ara. « Ihi ayɣer ara yi-taɣeḍ ? »,<br />

i yi-d tenna. Sfehmeɣ-as belli annect-agi yark d wer azal ? u<br />

nezmer ad nezweǧ ma yella tebɣa-t. Yernu d nettat i d-<br />

yessuturen annect-a, nek nniɣ-d kan ih. Tenna-d imiren belli<br />

zwaǧ d yiwet n temsalt iwa&ṛen. Rriɣ-as : « ala .» Teggugem<br />

cwiṭ u temmuqel-iyi-d di tsusmi. Syin tenṭeq-ed. Tebɣa kan<br />

ad tẓer ma yella ad qebleɣ annect-a lemmer d yiwet n<br />

tmeṭṭut-nniḍen i&edlen yidi am nettat, i yi-d-yessutren ad tt-<br />

40


aɣeɣ. Nniɣ as : « ih ad tt-aɣeɣ ». Dɣa testeqsa ɣef yiman-is<br />

nettat ma yella tḥemmel-iyi, nniɣ-as annect-a dayen ur<br />

zmireɣ ad ẓreɣ. Umba&d yiwen umecwaṛ nniḍen n tsusmi,<br />

tenna-yi-d s usbecbec belli nek d yiwen ur nga yara am<br />

wiyaḍ, ahat ɣef annect-agi i d iyi-tḥemmel u balak ɣef<br />

annect-a swaswa ad d-yass wass ad teddiguti seg-i. Makken<br />

lliɣ ssusmeɣ, ur s&iɣ acu ara d-rnuɣ, nettat teṭṭef-iyi-d seg<br />

ufus s wecmumeḥ. Dɣa tenna-d belli tebɣa ad tezweǧ yidi.<br />

Rriɣ-as ad nezweǧ melmi d as-yehwa. Ḥkiɣ-as-ed imiren<br />

acu iyi-d-yenna wem&ellem dɣa tenna-yi-d Marie belli ad ttte&ǧeb<br />

tudert n Paris. Nniɣ-as belli ddreɣ dinn-a yiwet n<br />

tallit akken dɣa tessuter-iyi-d amek tella liḥala dinn-a. Rriɣas<br />

: « terka. ggten yetbiren akked leḥwaṛi yetulsen. taglimt n<br />

lɣaci mellulet aṭas ».<br />

Syin nelḥa u negzem tamdint s iberdan imeqranen.<br />

Tilawin cebḥent aṭas u steqsaɣ Marie ma yella tger tamawt i<br />

wannect-en. Tenna-yi-id ih u tenna-yi-d fehmeɣ-k. Ddeqs n<br />

wakud, ur aɣ-d-yuli yara wawal. Acu kan bɣiɣ ad ternu<br />

tiɣimit yidi dɣa nniɣ-as belli nezmer ad nefteṛ akken ɣer<br />

Celeste. Ula d nettat tebɣa acu kan tes&a aṭas n cɣel. Nella<br />

neqreb s axxam dɣa nniɣ-as ǧǧiɣ-am slam. Tḥekkeṛ-iyi-d «<br />

ur tebɣiḍ ara ad tezreḍ acu n cɣel i yes&iɣ?» Lemmer ttafeɣ<br />

ad ẓreɣ, acu kan iffeɣ aqerruy-iw u daya waqila seg wacu i<br />

tettcetki seg-i. Dɣa, mi twala amek yexseṛ wudem-iw am<br />

win iweq&en ger iɣuraf, terna teḍsa u tessembbawel-ed yark<br />

tafekka-s ɣer tama-w, tweha-yi-d taddmujt-is s icenfuren-iw.<br />

Ččiɣ ɣer Celeste. Yufa-yi-d lḥal bdiɣ učči makken i d-<br />

tekcem yiwet akken n tmeṭṭut mecṭuḥen di lqedd i yi-dyessutren<br />

ma tezmer ad d-teqqim ɣer ṭṭabla-w. Ayen tezmer<br />

ad texdem deg usečču-nni mebla ma tcaweṛ-iyi-d.<br />

Tetteḥriṭiw yark , tes&a kra n wallen ittemcbeṛṛiqen, inetḍen<br />

41


deg yiwen wudem mecṭuḥen annect n tteffaḥt. Tekkes<br />

tajakkiṭ-is, tessenqed lkaṛṭa n wučči s uɣiwel. Tessawel-as i<br />

Celeste dɣa tessuter-as imiren ayen yark ara tečč s yiwet n<br />

taɣect akken iferẓen ɣas akken tɣawel deg umesli. U<br />

makken tella tettṛaǧu claḍa, telli-d ṣṣak-is, tessufeɣ-d tawriqt<br />

akked ukkeryun, tessuli leḥsab n wayen ara tečč, syin<br />

tessufeɣ-d si texriṭ tamectuḥt ssuma swaswa akked kra n<br />

iṣurdiyen n zzayed i uqeddac, syin tsers-iten zdat-es. Imiren<br />

wwin-as-ed claḍa teskef-itt d askaf. Deg lawan deg-i tettṛaǧu<br />

taqedduḥt i d-iteddun, teddem-d daɣen si ṣṣak-s yiwen<br />

ukkeryun ajenjaṛi akked yiwet n tesɣunt i d-yettmeslayen<br />

ɣef ahilen n smana di ṛṛadyu. S la&qel tjerred qrib meṛṛa<br />

tidwilin. U seg wakken tasɣunt tes&a teẓẓina isebtaren<br />

tkemmel cɣel-nni ayen yark teqqim tetett. Kfiɣ učči-w u<br />

nettat mazal-itt tettjerrid s la&qel-is. Syin tebedd, telsa<br />

tajakkiṭ-is s uḥriret-nni n tmacint dɣa teffeɣ. Seg makken ur<br />

s&iɣ ara acu ara xedmeɣ, fɣeɣ-d ula d nek dɣa ḍefreɣ-tt<br />

amecwaṛ. Tleḥḥu swaswa ɣef yiri utṛutwaṛ u s yiwen akken<br />

uɣiwel akked wettkal. Teṭṭef abrid-is qbala ar zdat u mebla<br />

ma tezzi-d ɣer deffir. Cwiṭ akka te&ṛeq-iyi dɣa uɣaleɣ-d d<br />

timenddeffirt. Xemmeɣ belli tameṭṭut-nni d yiwet i<br />

issewhamen, acu kan cwiṭ kan akka ttuɣ-tt.<br />

Ɣef wefrag n tewwurt-iw, ufiɣ-en amɣar-nni<br />

n Salamano. Kreɣ skecmeɣ-t ɣur-i, yenna-yi-d belli aqjun-is<br />

dayen iṛuḥ, imi ur t-yufi yara deg wexxam n yeqjan n<br />

tɣiwant. Ixeddamen, nnan-as-d belli yezmer tewet-it<br />

walba&ḍ n tkkeṛwas. Yenna-yasen dinn-a ma yella yezmer<br />

ad yesteqsi ɣef tɣawsiwin-agi di lkumiṣaṛya. Nnan-as-d ala,<br />

imi deṛṛunt yal ass timsal am tigi. Nniɣ-as i wemɣar-nni n<br />

Salamano yezmer ad d-yawi aqjun nniḍen, acu kan fkiɣ-as<br />

lḥeq mi yi-d-yessefhem belli yuɣ tannumi d winna.<br />

42


Lliɣ qimeɣ ɣef umetreḥ-inu, Salamano yeqqim ɣef<br />

ukkersi yellan zdat n ṭṭabla. Yella iqubel-iyi-d, ifassen-is<br />

rrsen ɣef tgecrar-is. Lemḍella-nni-ines taqdimt mazal-itt ɣef<br />

tmelɣiɣt-is. Yella iteffeẓ imeslayen seddaw claɣem-is<br />

weṛṛiɣen. Ɣas yesddiguti-yi cwiya, acu kan ur s&iɣ acu ara<br />

xedmeɣ akk daɣen ur nuddmeɣ ara. Akken ad t-id-sneṭṭqeɣ<br />

steqsaɣ-t ɣef weqjun-is. Yenna-yi-d belli yewwi-t-id seg<br />

wasmi temmut tmeṭṭut-is. Daɣen yufa-t-id lḥal meqqeṛ di<br />

la&meṛ asmi yezweǧ. Asmi yella meẓẓi yebɣa ad yurar deg<br />

mezgun. Di l&eskeṛ yurar ticeqqufin umezgun i d-<br />

yettmeslayen ɣef tudert iserdasen. Acu kan taggara, yekcem<br />

d axeddam deg tmacinin u dayen ɣef ur yendim ara, imi tura<br />

yes&a yiwet n lentrit yelhan. Ɣas akken ur yefṛiḥ ara aṭas<br />

netta d tmettut-is, acu kan yewweḍ armi yuɣ tannumi yides.<br />

Asmi temmut iḥulfa belli yeggra-d weḥdes. Dɣa yessuter<br />

yiwen weqjun seg yiwen umeddakkel-is deg ixeddim u<br />

yefka-yas-d wagi meẓẓi. Ass amezwaru, alarmi i t-yessuṭeḍ<br />

s ubbibṛun. Acu kan imi iqjan ur teddern ara annect i ttidiren<br />

yergazen, uɣalen akken di sin d imɣaren. « Ṭṭbi&a-s n diri, i<br />

yi-d-yenna Salamano. Tikkwal akka nettnaɣ. Acu kan<br />

zemreɣ ad d-iniɣ d aqjun yelhan ». Nniɣ-as telha ccetla-s<br />

dɣa iban-ed Salamano am win ifeṛḥen. « Yernu, i d-yerna, ur<br />

t-tessineḍ ara meqbel ad yaḍen. D acebbub-is yark i izaden<br />

deg-s ». Yal tameddit d yal tasebḥit, seg wasmi yuḍen<br />

weqjun-is aṭan-agi n weglim, Salamano ziɣ yeddehhin-it s<br />

zzit. Acu kan, ar ɣures, aṭan yuḍen s tidett weqjun-is d<br />

ticurreft u ticurreft mači d ayen iḥellun.<br />

Imiren ffaɣ-d, dɣa yenna-yi-d wemɣar-nni belli<br />

yewweḍ-d lawan ad iṛuḥ. Nniɣ-as belli yezmer ad yernu<br />

cwiṭ, akk daɣen iɣaḍ-iyi aṭas wayen yeḍran d waqjun-is :<br />

Yenna-yi-d tanemmirt. Yenna-yi-d daɣen belli yemma<br />

tḥemmel aṭas aqjun-is. Yal mara tt-id-yadder, yeqqar-iyi-d<br />

43


«yemma-k meskint». Yenna-yi-d ahat ḥezneɣ aṭas seg<br />

wasmi temmut yemma, ur tes&iḍ acu i s-rriɣ. Yenna-yi-d<br />

daɣen s ukukru akk s lemɣawla belli di tezniqt-nneɣ aṭas n<br />

lɣaci i d iyi-d-ittmuqulen s yir tiṭṭ seg wasmi i rriɣ yemma<br />

deg wexxam n yemɣaren, acu kan yessen-iyi akken ilha u<br />

yeẓra belli ḥemleɣ aṭas yemma. Rriɣ-as ur ẓriɣ ara ayɣer ur<br />

d iyi-d-iban ara ar tura belli lɣaci ttmuqulen-iyi-d s yir tiṭṭ<br />

ɣef temsalt agi, acu kan axxam n yemɣaren iban-iyi-d d<br />

tifrat iwulmen imi ur s&iɣ ara ddeqs n wedrim s wacu ara<br />

qableɣ yemma deg wexxam. «Yernu, i s-rniɣ, aṭas ayagi<br />

segmi ur tes&i acu ara yi-d-tini u teddiguti weḥdes dagi ».<br />

« D tidett, i yi-d-yenna, u deg wexxam n yemɣaren, xeṛsum,<br />

tezmer ad d-taf imeddukkal ». Syin issuter-iyi-d smaḥ.<br />

Yebɣa ad iṛuḥ ad yeṭṭes. Tura tbeddel tudert-is u ye&req-as<br />

yark acu ara yexdem. D tin i tikkelt tamenzut, seg wasmi i t-<br />

sneɣ, i d iyi-d-yefka labas, ɣas s uɣiwel, u ḥulfaɣ i tiḥeṛcewt<br />

n weglim-is. Yecmumeḥ cwiṭ meqbel ad d-yeffeɣ. Dɣa<br />

yenna-yi-d : « ssarameɣ iḍ-agi ur sseglafen ara yeqjan. Dima<br />

ttɣiliɣ d aqjun-iw ».<br />

44


IXEF VI<br />

Ass n lḥed, ggummaɣ yark ad d-akiɣ. Armi i yi-d<br />

tessawel Marie thuc-iyi yark. Ur nečči iqiḥ imi nebɣa ad<br />

n&um zik. Ḥulfaɣ i yiman-iw d ilem u daɣen iqreḥ-iyi<br />

uqerruy-iw. Rẓag igiṛṛu deg yimmi-w. Teḍsa aṭas felli Marie<br />

imi akken i d-tenna : « udem-ik iga am win n lmegget ».<br />

Telsa yiwet n tqendduṛt tamellalt u tserreḥ i yimezran-is.<br />

Nniɣ-as tcebḥeḍ, dɣa teterḍeq d taḍṣa si lfeṛḥ.<br />

Mi nṣub, nesṭebṭeb ɣef tewwurt n Raymond. Yerrayaɣ-ed<br />

belli tura ad d-iṣubb. Deg webrid, imi &yiɣ cwiṭ akk<br />

daɣen imi nemdel leḍwaq, iṭij n wass-a yerɣan, yefka-yi-d<br />

tiyita am tbeqqact s udem. Marie tettneggiz si lfeṛḥ, ur teḥbis<br />

ara timenna belli yelha lḥal kra i nekka deg webrid. Ḥulfaɣ i<br />

yiman-iw xiṛ cwiya u daɣen ḥulfaɣ i laẓ. Nniɣ-as-t i Marie i<br />

yi-d-yezakknen ṣṣak-is anda i d-tewwi sin imayuten-nneɣ<br />

akked tṣarbiṭ. Ilaq-aɣ ad narǧu armi i nesla i Raymond mi d-<br />

yemdel tawwurt-is. Yelsa-d yiwen userwal ajenjaṛi akked<br />

tebluzt mm-yekmamen imecṭaḥ. Acu kan yelsa-d atriku n<br />

ibeḥriyen, ayen i d-yesseḍsen Marie aṭas; iɣallen-is d<br />

imellalen aṭas seddaw ineẓden iberkanen. Ddigutiɣ cwiṭ segs.<br />

Iṣubb-ed netta yettseffiṛ, iban-ed yefṛeḥ aṭas yenna-yi-d :<br />

« azul, ay ameddakel » u yessawel i Marie «Mademoiselle».<br />

Iḍelli-nni nṛuḥ ɣer lkumiṣarya anda i d-cehdeɣ belli<br />

taqcict-nni « yectaq-itt » Raymond. Ifeɣ-ed syin s yiwen<br />

45


u&eggen. Ur muqlen ara yark ma yella d tidett wayen i d-<br />

nniɣ. Zdat tewwurt, nehdeṛ nek d Raymond ɣef annect-en,<br />

syin neqsed ad neṭṭef lkaṛ. Taftist ur teb&id ara, acu kan<br />

akken a xir, ad naweḍ meqqar zik. yenna-d Raymond ad<br />

yefṛeḥ umeddakkel-is ma newweḍ zik. Mi nekker ad nali ɣer<br />

lkaṛ iwehha-yi-d Raymond akken ad muqleɣ ɣer zdat.<br />

walaɣ yiwet n terba&t n wa&ṛaben isenden ɣer tewwurt n<br />

tḥanutt n ddexan. Llan ttmuqulen-d ɣur-nneɣ di tsusmi, acu<br />

kan mara ten-mmuqleɣ, la ttfaqeɣ belli ttwalinaɣ-d amzun d<br />

izṛa neɣ d isekla yeqquren. Yenna-yi-d Raymond belli wis<br />

sin mara d-tebduḍ seg uzelmaḍ d win i d ameddakkel-nniines,<br />

yettban-ed am win iceɣlen. Yerna-d imiren belli dayen<br />

tura, ayen yeḍṛan ɣur-es d tamacahutt yezrin. Marie ur<br />

tefhim acemma testeqsa-yaɣ-d acu yellan. Nniɣ-as belli d<br />

a&ṛaben i tt-yettalasen i Raymond. Tebɣa ad nṛuḥ imiren.<br />

Ibbed-ed Raymond dɣa yeḍsa makken i d-tenna belli ilaq ad<br />

nɣiwel.<br />

Nṛuḥ sanda iḥebbes lkaṛ yellan yeb&ed cwiṭ. yennad<br />

Raymond belli a&ṛaben ur aɣ-d-ḍfiren ara. Muqleɣ syin ɣer<br />

deffir. Ufiɣ mazal-iten deg wemḍiq-nni-nsen, ttmuqulen<br />

dima s amḍiq anda akken nella neqqim. Nekni neṭṭef<br />

lkaṛ. Raymond i d-ibanen yekkes-as utqeleq, yebda ad d-<br />

yesseḍsay Marie . Ḥulfaɣ am wakken te&ǧeb-as, acu kan<br />

mači d tin i s-d-yettarran. Sya ɣer da, ad t-id-temmuqel s<br />

teḍsa.<br />

Nṣubb beṛṛa n temdint n Lezzayer. Taftist ur teb&id<br />

ara ɣef wemḍiq anda yeḥbes lkaṛ. Acu kan ilaq-aɣ ad<br />

negzem yiwen akken n wayla yulin cwiya ɣef yillel syin kan<br />

i nezmer ad nṣubb ɣer teftist. Yeččuṛ wayla-nni d iẓra<br />

iwraɣen akked twedcin timellalin yesseḥmeq ujenjaṛi aẓayan<br />

igenni. Marie tezha deg wurar s ijeǧǧigen i tella tekkat s<br />

ṣṣak-is. Nelḥa ger yexxamen imecṭaḥ yes&an tisemmiyin<br />

46


tizegzawin neɣ timellalin, kra seg-sent, s leḥwaṛi-nsent frentent<br />

isekla n uzumbi, kra nniḍen d tibu&eryanin ger yeẓra.<br />

Meqbel ad naweḍ ɣer yiri n tiɣilt, nwala illel zeddigen akked<br />

yiwen uɣenjuṛ n wakal yettnuddumen di tlemmast n waman<br />

izeddganen. Yiwen akken n ṣṣut afessas umutur yuli-d armi<br />

d ɣur-nneɣ. U nwala meb&id yiwen uɣerrabu ileḥḥun deg<br />

waman amzun d abburebbut. Tekkes-ed Marie kra ijeǧǧigen.<br />

Si tiɣilt yettṣubbun s illel nwala belli llan kra yett&ummun.<br />

Ameddakel n Raymond yezdeɣ deg yiwen n wexxam<br />

yettwaxedmen s wesɣar deg yiwen n yixef n teftist. Axxam<br />

isenned ɣer teẓra timeqranin, ijga i t-irefden si zdat kecmen<br />

deg waman. Yessemyusan Raymond ger-aneɣ. Ameddakkelis<br />

isem-is Masson. D yiwen akken uterras meqqren di teɣzi i<br />

wumi hrawit tuyat, yuɣen yiwet akken n tmuṭṭut ibernen,<br />

yelhan, s tameslayt-is taparizyant. Yenna-yaɣ-ed imiren<br />

arret iman-nwen am akken deg ixxamen-nwen i tellam, Akk<br />

eččet seg iselman-nni yecwan, widak i d-yeṭṭef tafrara yagi.<br />

Nniɣ-as acḥal yecbeḥ wexxam-is. Yenna-yi-d belli din i da<br />

yes&edday ussan n ssebt akked lḥed akked wussan yark<br />

usta&fu. « Nek d tmeṭṭut-agi-inu, nettemsefham akken<br />

yelha», i d-yerna. Di lawan-nni, tella tmeṭṭut-is tettaḍsa<br />

nettat d Marie. D tin ahaqel i tikkelt tamezwarut i deg-i<br />

xemmeɣ s tidett belli zemreɣ ad tt-aɣeɣ.<br />

Masson yebɣa ad i&um, acu kan tameṭṭut-is akked<br />

Raymond ugin ad ddun. Nṣubb-ed di tlata yid-nneɣ, u<br />

Marie tneggez imiren kan deg waman. Masson akked nek,<br />

neṛǧa cwiṭ. Netta d win yettmeslayen s la&qel, sneqdeɣ<br />

belli yes&a tannumi irennu tawinest-agi i kra n wayen yark i<br />

d-yeqqar : «u zemreɣ ad d-iniɣ ugar n wannect-a», ɣas ma<br />

yella, di tilawt, ur tes&id acu i d-irennu i umeslay-is. Yennayi-d<br />

ɣef Marie : « tzad,u zemreɣ ad d-arnuɣ ɣef annect-<br />

47


a,tes&a aṭas n sser» Syin d asawen ur rriɣ ara ddhen-iw ɣer<br />

umeslay-agi id-irennu dima imi lhiɣ-ed deg uḥalfu aẓidan n<br />

yiṭij yebdan ad iyi-yesluffuy. Ijdi yebda yesseḥmay iḍareniw.<br />

Wexreɣ cwiya lebɣi-nni s&iɣ n uneggez s aman. Acu kan<br />

taggara nniɣ-as i Masson : « ad nekcem? » Nek d aneggez i<br />

negzaɣ, netta yekcem kan s la&qel deg waman armi yebda<br />

ttɣumunt waman dɣa yeɣmes. Yett&ummu ɣef yedmaren u<br />

ixuṣ, dɣa ǧǧiɣ-t akken ad qeḍ&eɣ Marie. Aman semḍit u<br />

ferḥeɣ mi tt&ummuɣ. Nesseb&ed nek d Marie, neḥḥulfa<br />

imiren nemye&del deg &umu akk di tiktiwin.<br />

Akkin aggemaḍ deg waman, nuɣal nett&ummu ɣef<br />

uzagur, u ɣef udem-iw yezzin s igenni, iṭij itekkes-iyi-d<br />

aman i d-mazal ttmaren-ed seg yimmi-w. Nwala-d imiren<br />

Masson mi d-yuɣal ɣer teftist akken ad yeẓẓel i yiṭij. Si<br />

mba&id yettban-ed annectillat. Marie tebɣa ad n&um di sin.<br />

Uɣaleɣ deffir-es akken ad tt-id-ṭṭfeɣ seg wammas. Nettat<br />

tekkat s ifassen di lawan i tt-id-tt&awaneɣ s tyita iḍaren.<br />

Ṣṣut-nni amectuḥ n tiyta deg waman yedda-d deffir-nneɣ di<br />

tṣebḥit-nni armi ḥulfaɣ i yiman-iw a&yiɣ. Dɣa ǧǧiɣ-en<br />

Marie, uɣaleɣ-ed s u&ummu s la&qel akk s tririt n nnefs<br />

yelhan. Di teftist, ẓleɣ ɣef wudem ar tama n Masson ; rriɣ<br />

udem-iw deg ijdi. Nniɣ-as belli «telha». Ula d netta d ayen i<br />

yettxemmim. Amecwaṛ akka, tewweḍ-ed Marie. Zziɣ ad ttwaliɣ<br />

makken i d-tleḥḥu tettban-ed am tin yettwadehnen seg<br />

waman imelḥen, acebbub-is terra-t ɣer deffir. Teẓel-ed ɣer<br />

tama-w, ḥamu n yiṭij d ḥamu n teksumt-is segnen-iyi.<br />

Thuc-iyi-d Marie, tenna-yi-d belli Masson yenejma& s<br />

axxam imi d lawan n leftuṛ. Kkreɣ-d imiren imi lliɣ lluẓeɣ<br />

aṭas, acu kan Marie tenna-yi-d belli mazal ur tt-ssudneɣ ara<br />

si tṣebḥit ar tura. D tidett u yernu dayen bɣiɣ. « Yyaɣ s<br />

aman » i yi-d tenna. Nuzzel akken ad neẓẓel di tangiwin<br />

48


timectaḥ. Nuẓa cwiṭ kan deg waman dɣa tenteḍ-ed ar ɣuri.<br />

Ḥulfaɣ i tfekka-s dɣa bɣiɣ-tt.<br />

Makken i d-nuɣal, yufa-d lḥal Masson ad aɣ-edissawal.<br />

Nniɣ-as lluẓeɣ aṭas dɣa yenna-yas imiren i tmeṭṭutis<br />

belli &eǧbeɣ-as. Aɣrum ẓid, ssebblaɣ-as aylaw iselman i<br />

yi-d-mudden. Syin yers-ed weksum akked lbaṭaṭa yeqlan.<br />

Nečča yark mebla ma yuli-yaɣ-d wawal. Masson ites cṛab<br />

am tesraft, yesserbay-iyi-d mebla cceḥa. Mi d-newweḍ ɣer<br />

lqahwa, ḥulfaɣ i uqerruy-iw icuf akk aṭas i keyfeɣ. Di<br />

qrad(3) yid-nneɣ, Masson, Raymond akked nek, nemsefham<br />

ad nes&eddi akken aggur n ɣuct di teftist; ad nebḍu ameṣruf<br />

ger-aneɣ. Amecwaṛ akka, tenna-yaɣ-d Marie : «teẓram acḥal<br />

tewweḍ ssa&a tura? Hatt-an d leḥdac d wezgen. « Newhem<br />

meṛṛa, acu kan Masson yenna-d belli zik i nečča, u annect-a<br />

ma&lic imi ssa&a n leftuṛ d ss&a-nni i deg ara yellaẓ wemdan.<br />

Ur ẓriɣ ara ayɣer annect-a yesseḍs-ed Marie. Iban-yi-d belli<br />

teswa cwiṭ. Yesteqsa-yi-d imiren Masson ma yella bɣiɣ ad<br />

ḥewsaɣ yid-es di teftist. « tameṭṭut-iw dima tettqeggil<br />

umba&d leftuṛ. Nek, ur ḥmileɣ ara annect-a. Ilaq-iyi ad lḥuɣ<br />

cwiṭ. Dima qqareɣ-as tikli telha i ṣṣeḥa. acu kan ayen d asyehwan<br />

texdem-it. « Tenna-d Marie ad teqqim d massa<br />

Masson akken ad tt-t&iwen deg usired n leḥwal. Taparizyant<br />

tamectuḥt tenna-d ilaq ad fɣen yergazen akken ad d-nelhu d<br />

cɣel. Nṣubb-ed di qrad yid-nneɣ.<br />

Yeɣli-d yiṭij ɣef yejdi am bubarak, tafat-is i d-ttarran<br />

waman tettqerriḥ. Ulac anwa yellan di teftist. Deg ixxamen n<br />

wesɣar yellan ɣef tiɣilt i d-yezgan nnig yillel, ara tesleḍ ḥala<br />

aṭenṭen n tḍebsiyin akked tjeɣlin. Ula d nnefs yuɣal yew&eṛ<br />

deg weẓɣal-nni n teẓra i d-yettalin si tegnitt. Tazwara<br />

Raymond akked Masson, mmeslayen ɣef kra n tɣawsiwin<br />

akked kra n yemdanen ur ssineɣ ara. Fehmeɣ belli aṭas-ayagi<br />

segmi i myussanen u ddren akken ddeqs n wakud di yiwet n<br />

49


tallit. Syin nṛuḥ qbala s aman dɣa nebda tikli ɣef yiri.<br />

Tikkwal akka, yiwet n tengga tamectuḥt, ɣezzifen cwiya ɣef<br />

tiyaḍ tettaweḍ-ed tesselxas-aɣ isebbaḍen-nneɣ ubeḥnuq. Ur<br />

s&iɣ ɣef acu i ttxemmimeɣ imi ṛuḥeɣ am win yesgen yiṭij<br />

yekkaten ɣer uqerruy-iw aḥarfi.<br />

Imiren, yenna-yas Raymond i Masson yiwet n lḥaǧa i<br />

wumi ur sliɣ ara. Acu kan walaɣ agemmaḍ akin di teftist,<br />

sin wa&ṛaben i d-yelsan ajenjaṛi, ad d-leḥḥun ɣur-nneɣ.<br />

Muqleɣ ɣer Raymond dɣa yenna-yi-d : «d netta» Nkemmel<br />

tikli. yewhem Masson i d-yesteqsan amek i ɣ-ed-ufan da.<br />

Xemmeɣ belli yezmer walan-aɣ-d mi d-neṭṭef lkaṛ s weqrab<br />

n teftist, acu kan ssusmeɣ ur d-nniɣ kra.<br />

A&ṛaben-nni ad d-leḥḥun s la&qel ɣur-nneɣ, u mači<br />

aṭas i sen-d-mazal ad d-awḍen ɣer-nneɣ. Ur nbeddel ara<br />

tikli, acu kan Raymond yenna-yaɣ-d : «ma yella umesčew,<br />

keč a Masson, ṭṭef wis sin. Nek, ad d-lhuɣ d umeddakkel-iw.<br />

Ma d keč, a Meursault, ma yella yusa-d wayeḍnin, hatan<br />

ɣur-ek ». Nniɣ-as : «ih»; Masson yerra ifassen-is di lǧib. Ijdi<br />

yeḥman yettban-iyi-d amzun yuɣal d azeggaɣ tura.<br />

Nkemmel tikli metwal a&ṛaben-nni. Abendu n wakal yellan<br />

ger-aneɣ, segmi ineqqes. U makken i d-mazal kra iɣallen<br />

ger-aɣ yid-sen, ḥebsen wa&ṛaben tikli. Masson akked nek<br />

nessenɣes cwiṭ tikli. Wannag Raymond iṛuḥ qbala izḍem s<br />

acengu. Ur fhimeɣ ara acu i s-yenna, armi wayeḍ yexdem<br />

amzun d win yebɣan ad t-id-yewwet s uqerru. Raymond<br />

akken yefka tiyita tamezwarut, yessawel-ed i Masson. Iṛuḥ<br />

imiren Masson qbala ar win i s-d-yezzaken meqbel, yefkayas<br />

snat tiytiwin ẓẓayen am netta. Yeẓẓel wa&ṛab deg<br />

waman, udem ar zdaxel, u yeqqim akken kra umecwaṛ,<br />

ticuftin n waman ṭṭerḍiqent-ed s ufella n waman, s nnig<br />

uqerru-yis. Imiren ula d Raymond yefka tiyita i wayeḍ i<br />

wumi d-yeččuṛ wudem d idammen. Yezzi-d ɣur-i Raymond,<br />

50


yenna-yi-d : « tura ad twaliḍ acḥal ara yaɣ ». Ssuɣeɣ ɣur-es,<br />

nniɣ-as : «ɣur-ek yes&a lmus». Mazal i d-kfiɣ awal-iw, mi d-<br />

yufa lḥal Raymond yettwagzem-as ufus-is akk yettucelleḥ<br />

ucenfur-is.<br />

Ineggez-ed Masson ɣer zdat. Acu kan a&ṛab-nninniḍen<br />

yekker-ed tura, yuɣal ar deffir win akken yes&an<br />

lmus. Negguma amek ara nembbiwel, teṭṭfaɣ tcalawt.<br />

Uɣalen s la&qel ɣer deffir, mebla ma kksen allen-nsen fell-aɣ<br />

akk mazal wehhan-ed lmus ɣur-neɣ. U makken walan ddeqs<br />

iɣallen i yellan ger-aneɣ, rewlen s lemɣawla. Nekni negra-d<br />

neqqim nenta am imesmaṛen ddaw yiṭij. Raymond izmeḍ<br />

ufus-is i d-ineggin d idammen s wayeḍ.<br />

Yenna-d imiren Masson belli yella yiwen umejjay<br />

yes&eddayen ussan n lḥed di tiɣilt. Raymond ibɣa ad iṛuḥ<br />

imiren. Acu kan yal mara yebɣu ad d-yehdeṛ, idammen<br />

ifeddix-is xeddmen-ed ticuftin deg yimmi-s. Nsenned-it-id<br />

ɣer tuyat-nneɣ di sin, newwi-t-id s uḥaref s axxam. Yenna-d<br />

Raymond belli ifeddixen-is mači d wid lqayen u yezmer ad<br />

iṛuḥ weḥdes s amejjay. Iṛuḥ netta d Masson ma d nek<br />

qqimeɣ ad d-sfehmaɣ i tilawin acu yeḍran. Massa Masson<br />

tettru, Marie tuɣal d tawraɣt. Nek ddigutiɣ deg ussefhem.<br />

Taggara ssusmeɣ, dɣa keyfeɣ-as yiwen ugeṛṛu s tmuɣli deg<br />

illel.<br />

Di leǧwahi n lweḥda d wezgen, yuɣal-ed Raymond<br />

akked Masson s axxam. Yewwi-d afus-is icudd, akked<br />

lfasma di teɣmert n yimi-s. Yenna-yas-d umejjay belli mači<br />

dayen iwe&ṛen, acu kan Raymond ḥulfaɣ-as am akken ibaned<br />

itɣebben. Ya&reḍ Masson ad t-id yesseḍs. Netta mazal-it<br />

yessusem. U makken i ɣ-ed-yenna ad iṣubb ɣer teftist, steqsaɣ-t<br />

sani. Nek d Masson nenna-yas ad neddukkel yid-es dɣa<br />

yez&ef u yerggem-aɣ-d. Yenna-d Masson ur ilaq ara ad t-<br />

nesnuɣnu. Ɣas akken ddiɣ deffir-es.<br />

51


Nelḥa aṭas di teftist. Yuɣal yiṭij tura d amaẓay.<br />

Yetterḍeq d iceqfan deg ijdi akk deg waman. Ḥulfaɣ amzun<br />

Raymond yeẓra sani i ileḥḥu, ahat izmer ɣelṭṭeɣ. Deg ixef n<br />

teftist, newweḍ ɣer yiwet n ta&wint yettmaren deg ijdi. Din<br />

nufa-n sin wa&ṛaben-nneɣ. Llan ẓlen s leḥwayeǧ-nsen<br />

yeččuṛen d tidi. Banen-d tṛankil amzun feṛḥen. Aggaḍ-nneɣ<br />

ur ibeddel acemma seg-sen.Win akken i d-yewten Raymond<br />

yella ad t-id-yettmuqul mebla ma yuli-t-id wawal. Wayeḍ<br />

yella yejjewiq deg yiwet n tɣanimt i d-yessufuɣen ḥala qrad<br />

n tneqiḍin n lmuziga i wumi i d-yett&awad dima, yella<br />

yettmuqul-ed deg-nneɣ seg yiri n tiṭ.<br />

Amecwaṛ-nni yark, ur tes&iḍ acu yellan ḥala iṭij akked<br />

tsusmi-nni, ternuḍ-as axeṛxeṛ n te&wint akked qrad n<br />

tneqiḍin n lmuziga. Syin yewwi Raymond afus-is ɣer tjuxriṭ<br />

n tmeẓyant. Ɣas akkenni, wayeḍ ur yembbawel ara u mazaliten<br />

di sin ttmesmuqulen. Sneqdeɣ belli win akken<br />

yetturaren s tjewaqt yes&a tifednin iceṛqen aṭas. Mebla ma<br />

yekkes-ed allen-is seg ucengu-ines, yenna-yi-d Raymond : «<br />

ad d-awiɣ lqeḍ-is? » Xemmeɣ lemmer ad as-iniɣ ala izmer<br />

ad yeḥmu weḥdes kan, u iban ad t-iwet. Nniɣ-as kan :<br />

«mazal i k-ed-yehdeṛ. Mači dayen yelhan tiyta akkagi kan ».<br />

Nesla daɣen ṣṣut-nni amecṭuḥ n te&wint yesxaṛxiṛen akked<br />

tjewwaqt di tlemmast n tsusmi akked weẓɣal. Dɣa yenna-d<br />

Raymond : « ihi ad t-reggmeɣ u makken ad d-yerr, ad d-<br />

awiɣ lqeḍ-is ». Nniɣ-as : «ihi akken, acu kan ma yella ur d-<br />

yessufeɣ ara lmus-is ur tezmireḍ ara ad tewted ». Yebda<br />

Raymond la yetteḥriṭiw cwiṭ. Wayeḍnin mazal-it yettsuḍu di<br />

tɣanimt-is u di sin tt&assan-ed acu yark i ixeddem Raymond.<br />

« ffeɣ-as argaz s argaz i s-nniɣ i Raymond u efk-iyi-d<br />

tameẓyant-ik. Ma yella issekcem-ed wayeḍ iman-is, neɣ ma<br />

yessufeɣ-ed lmus, d nek ara d-yawin lqeḍ-is ».<br />

52


Makken i yi-d-yefka tameẓyant-is, iṭij iwet-ed deg-s.<br />

Ɣas akken, neqqim mebla aḥriret am akken kullec imdel-ed<br />

fell-aɣ. Nella nettemsmuqul mebla ma nṣubb allen-nneɣ,<br />

kullec yeḥbes din ger yillel, ijdi d yiṭij, tasusmi yeddukklen<br />

n tjewaqt akked waman. Xemmeɣ imiren belli nezmer ad<br />

newet a&baṛ akken i nezmer ur t-nekkat ara. Acu kan<br />

amecwaṛ kan, a&ṛaben-nni s tikli ɣer deffir, nezraben ger<br />

teẓra. Raymond akked nek nebren-ed ɣer deffir. Netta ibaned<br />

xiṛ u yemmeslay-d ɣef lkaṛ n tuɣalin.<br />

Ddiɣ yides armi d axxam u makken yettali tiseddaṛin<br />

n wesɣar, nek ḥebseɣ di tmezwarut, aqerruy-iw yeṭenṭun seg<br />

iṭij, yekcem-iyi layas di lǧehd i yi-laqen akken ad aliɣ<br />

ddṛuǧ-nni yettawin i usawen akked d tagdi n lehduṛ-nni<br />

yessexcawaten n tilawin. Acu kan azɣal yessaweḍ-iyi alarmi<br />

yuɣal yew&eṛ fell-i ad qqimeɣ akken mebla aḥriret seddaw<br />

ugeffur-nni yesdderɣilen i d-yettmaren akka seg igenni.<br />

Tiɣimit din neɣ ṛwaḥ, kifkif-iten ar ɣur-i. Umba&d cwiya<br />

uɣaleɣ ɣer teftist, dɣa bdiɣ tikli.<br />

Mazal tafat-nni zeggaɣen. Ɣef yejdi, illel yettarra-d<br />

nnefs iqemḍen akk yettɣawalen s tingga timecṭah. Lḥiɣ s<br />

la&qel ɣer teẓra, u ḥulfaɣ i wenyir-iw yettcuffu seddaw yiṭij.<br />

Aẓɣal-agi meṛṛa yeɣli-d fell-i, ijebbed-iyi ɣer deffir. Yal<br />

mara ḥulfuɣ i usuḍu-ines meqren deg wudem-iw, tẓemiḍeɣ<br />

tuɣmas-iw, kemseɣ lbunyat-iw zdaxel n lǧyub userwal,<br />

tẓemmiḍeɣ yark iman-iw akken ad ɣelbeɣ iṭij-agi akked d<br />

tuzya n wallaɣ i d-yessenɣal fell-i. Yal ajenwi d-itefɣen seg<br />

ijdi neɣ seg ujeɣlal amellal, neɣ si jǧaǧ yerẓen, iɣesmaṛeniw<br />

ttemcuddun. Aṭas i lḥiɣ.<br />

Ttwaliɣ si leb&id tafekka-nni tamecṭuḥt n tezṛutt<br />

taberkant i wumi yezzi ubeḥnuq yesdderɣilen n tafat akked<br />

uɣebbar n yillel. Xemmeɣ ar ta&wint yellan deffir tezṛutt.<br />

Bɣiɣ ad sleɣ tikkelt-nniḍen i usxeṛxeṛ n waman-is, bɣiɣ<br />

53


tarewla seg yiṭij, si &eggu akked imeṭṭawen n tilawin akken<br />

ad afeɣ taggara tili akked westa&fu. Acu kan mi qrib ad<br />

awḍeɣ, walaɣ ameddakkel-nni n Raymond ziɣ yuɣal-ed ɣer<br />

din.<br />

Yella weḥdes. Yella yeẓẓel ɣef uzagur, ifassen-is<br />

seddaw temgart, anyir-is yeffer deffir tili n tezṛutt, tafekka-s<br />

teffeɣ-ed ɣer yiṭij. Leḥwayeǧ-is ttruggutent seg yiṭij.<br />

wehmeɣ cwiṭ. Ɣuri tadyant-nni i&eddan dayen t&edda,<br />

uɣaleɣ-ed ɣer din mebla ma meyzeɣ i wannect-en.<br />

Akken i d iyi-d-iwala, yessekker-ed iman-is cwiṭ dɣa<br />

yerra afus-is ɣer lǧib. Ula d nek, mebla axemmem, zemḍeɣ<br />

tameẓyant-nni n Raymond yellan di lbista-w. Dɣa yuɣal<br />

yeẓẓel, acu kan mebla ma yekkes-ed afus-is si lǧib. Lliɣ<br />

ddeqs i ba&deɣ fell-as, s wazal n mraw (10) n lmitrat. Ferẓeɣ<br />

tikkwal tamuɣli-s, ger walen-is qrib imedlen. Acu kan<br />

tuggett n wakud, lexyal-is iceṭṭeḥ ger wallen-iw deg ubeḥrinni<br />

yerɣan. Ṣṣut xeddment tenggawin yuɣal d afessas ugar n<br />

wakken yella yettnejbad ɣef ṭnac-nni i i&eddan. D yiwen<br />

yiṭij, d yiwet n tafat ɣef yiwen n yejdi i la yettkemmilen tura<br />

dagi. Hat-an snat n swaye& segmi yeḥbes wass, snat swaye&<br />

segmi tḍegger iɣuraf deg ugaraw n wuzzal yeṛɣan. Mba&id<br />

deg illel i&edda-d yiwen akken n lbabuṛ n iraggten u &eqlaɣ-t<br />

s tacamiṭ-nni taberkant ɣef yiri n tiṭ-iw, imi mazal-iyi dima<br />

la ttmuqulaɣ s a&ṛab-nni.<br />

Xemmeɣ imiren belli ɣur-i ḥala ad zziɣ akken dɣa<br />

kullec ad yekfu. Acu kan tella yiwet n teftist ɣezzifen,<br />

yessenququl yiṭij, teḥṛes-iyi-d si zdeffir. Lḥiɣ cwiṭ ar<br />

te&wint. A&rab-nni ur yembbawel ara. Ɣas akken mazal-it<br />

yeb&ed cwiṭ. Yettban-ed amzun yettaḍsa, ahat si tili i<br />

iɣummen udem-is. Tirɣi n yiṭij Tewweḍ-d ɣer teddmujin-iw<br />

ḥulfaɣ daɣen i tidi mi tennejma& ɣef timmi-w. Iṭij-agi icuba<br />

iṭij-nni n wass i deg-i neṭṭleɣ yemma u, am tikkelt-nni,<br />

54


anyir-iw yettqeṛṛiḥ-iyi aṭas, yark iẓuran-is kkaten seddaw<br />

weglim. Ur zmireɣ ara ad sebṛeɣ i wuṛɣu-yagi dɣa uẓeɣ cwiṭ<br />

ar zdat. Ẓriɣ belli annect-en d tiɣyulit imi ur reggleɣ ara<br />

akka i yiṭij ma yella uẓeɣ kan s yiwen usurrif. Acu kan rniɣ<br />

yiwen usurrif, yiwen kan ɣer zdat. U tikkelt-agi mebla ma<br />

yekker-ed, yessufɣ-ed we&ṛab-nni lmus-is i yi-d-iwehha<br />

seddaw tafat n yiṭij. Tafat-is tewet deg uzzal, syin tewet-iyid<br />

s anyir am leqḍe& ujenwi; imiren swaswa, tidi yellan<br />

teddukkel di timi-inu tuɣal temmar-ed deg yiwen webrid ɣef<br />

allen-iw; Tuɣal tɣum-itent s yiwen n lḥaf azuran yeḥman.<br />

Ddreɣlent wallen-iw deffir riddu-yagi n imeṭṭi akked lemleḥ.<br />

Uɣaleɣ ur selleɣ i kra ḥala ṭbel yeddubbzen n yiṭij ɣef<br />

wenyir-iw u mazal tafat ujenwi-nni amcum d-tekken si<br />

lmus. Tewweḍ-iyi-d am ujenwi iɣeẓẓen timmi-w akk<br />

ixebbcen deg wallen-iw yesseḍwayen. Syin imiren<br />

temdekwal yiss-i ddunit. Illel yezzuɣer-ed yid-es aḍu azuran<br />

yerɣan. Iban-iyi-d yigenni am win yellin yark idmaren-is<br />

akken ad d-yessureg ageffur n tmes. Tafekka-w yark<br />

tennezmaḍ imiren, u ḥarseɣ iḍudan-iw ɣef tmezyant. Znad<br />

issereḥ, sumaɣ-ed taddemujt leggaɣen n tfettust n tmeẓyant.<br />

Seg imiren, deg yiwen n ṣṣut iqebṛen meqqren i yebda<br />

kullec. Fehmeɣ imiren belli rẓiɣ lmizan n wass akked tsusmi<br />

ifazen n teftist i deg-i lliɣ meqbel cwiṭ feṛḥaɣ. Dɣa rniɣ<br />

tiyita s kuẓ (4) n we&baren di tfekka-nni yeqquren anda<br />

kecment terṣasin mebla ma banent-ed. Am akken d kuẓ (4) n<br />

titiwin di tewwurt ubaxix.<br />

55


AḤRIC II<br />

56


IXEF I<br />

Akken kan ttwaṭfeɣ, ttwasteqsaɣ aṭas iberdan. Acu<br />

kan isteqsiyen-agi ḥala ɣef nnekwa-inu, ur la ttɣimin ara<br />

aṭas. Tikkelt tamezwarut di lkumiṣarya, tamsalt-iw tban-ed<br />

am akken yiwen ur icli& seg-s. Ṭam (8) n wussan umba&d,<br />

asestan (le juge d instruction) imuqel-ed ɣur-i s lewhayem.<br />

Tazwara, yesteqsa-yi-d ɣef yisem-iw akk ɣef anda zedɣeɣ,<br />

acu xeddmeɣ, anda u melmi i d-luleɣ. Syin yebɣa ad iẓer<br />

ma yella ṭṭfeɣ abbuggaṭu neɣ mazal. Nniɣ-as belli ala u<br />

steqsaɣ-t ma yella dɣa ilaq ad s&uɣ yiwen. yenna-yi-d<br />

«ayɣer ?» Nniɣ-as belli ɣur-i tamsalt-iw teshel. yezmumeg<br />

mi d- yenna : « wagi d ṛṛay-ik kan weḥdek. Yernu lqanun d<br />

lqanun. Ma yella ur tefrineḍ ara yiwen ubugaṭu, ad ak-ed<br />

nefren yiwen s uḥettem ». Ufiɣ belli d lemziya mi d taɣdemt<br />

(La justice) i yeṭhellayen di lecɣal-agi. Nniɣ-as ṛṛay-agi-inu.<br />

Yesta&ref s wacu i d-nniɣ u yessegra-yi-d belli lqanun yelha<br />

akken yettwaxdem.<br />

Tikkelt tamezwarut, ǧa&leɣ-t d aqessaṛ. Yessekcem-iyi<br />

ɣer yiwet n texxamt yeččuṛen d rriduwat, yes&a yiwet n<br />

teftilt ɣef lbiru-s s wacu i d-yeḍwa afutay-nni ɣef wacu i d<br />

iyi-sɣim makken netta yeqqim yeffer di tillas. Ɣriɣ zikenni,<br />

ayen icuban annect-a deg wadlisen u tura yettban-iyi-d am<br />

akken d urar neɣ d aqeṣṣaṛ. Umba&d mi nekfa lehduṛ,<br />

muqleɣ s udem-is u wallaɣ deg-s yiwen wergaz yes&an zzin<br />

57


ṛqiqen, allen tizemṛaqin iddexmen cwiya, meqqer, s claɣem<br />

imellalen iɣezfanen akked ucekkuḥ yeččuṛen u yebdan tura<br />

yettuɣal am iɣiɣden. Iban-iyi-d d ufhim u, nezmer ad d-nini,<br />

yeḥdeq, ɣas ma yella tikkwal izemmeḍ deg yimmi-s am win<br />

iza&fen. Mi kkreɣ ad d-fɣeɣ ṛuḥeɣ ad as-fkeɣ labas, dɣa<br />

ḥebseɣ mi d-mmektaɣ belli nɣiɣ argaz.<br />

Azekka-nni, iṛuḥ-ed yiwen akken ubugaṭu ad iyi-iẓer<br />

di lḥebs. D yiwen wergaz mectuḥen di teɣzi u daɣen d<br />

aqebbani, meẓẓi cwiṭ di la&meṛ, acebbub-is yenteḍ si zzit.<br />

Ɣas akken d aẓɣal (nek lliɣ lsiɣ taqemǧett i wumi yuɣalen<br />

ikumma seg iɣil), netta yelsa-d yiwen ukustim aberkan, s<br />

lkkul yettwaṛefjen akked yiwet n tekṛabaṭ ur nban ara amek<br />

akken tes&a ijerdan izuranen berriken akk mellulen. Isers ɣef<br />

wusu-inu aqrab-nni-ines i d-yewwi seddaw teɣruṭ, yenna-yid<br />

isem-is u yenna-yi-d belli yeɣra tamsalt-agi-inu. Ɣas<br />

tew&eṛ cwiṭ, ulac ccek di rbeḥ-ines, ma yella ttekleɣ fell-as.<br />

Nniɣ-as imiren tanemmirt dɣa yenna-yi-d : « fiḥel aḍeggeṛ<br />

n lweqt, ad nekcem kan di cɣel ɣef yiman-nneɣ ».<br />

Yeqqim ɣef wusu-w dɣa yessefhem-iyi-d belli nudan<br />

aṭas ɣef tudert-iw. Ssawḍen alarmi ẓran belli temmut yemma<br />

melmi kan, deg wexxam n yemɣaren. Steqsan fell-i di<br />

Marengo. Nnan-asen-d widak inudan belli « ur ḥzineɣ ara<br />

asmi tettwanṭel yemma, baneɣ-ed ass-nni am win i wumi<br />

yeqqur wul ». «Yak tfehmeḍ, i yi-d yenna ubugaṭu-inu,<br />

iw&eṛ fell-i ad k-steqsiɣ ɣef tɣawsiwin-agi acu kan d ayen<br />

yes&an azal aṭas. U ad yili d awal s wacu ara ɣ-ed-wten ma<br />

yella ur ufiɣ ara s wacu ara sen-d-arreɣ ». Netta yebɣa ad t-<br />

&iwneɣ. Yesteqsa-yi-d ma yella ḥezneɣ dɣa ass-nni.<br />

Yessewhem-iyi aṭas s usteqsi-yagi u iban-iyi-d belli ad<br />

tew&eṛ fell-i lemmer yewwas ad iyi-terr tmara d nek ara t-<br />

yinin anect-a i walba&ḍ nniḍen. Rriɣ-as imir belli dayen<br />

tṛuḥ-iyi tnumi n usteqsi n yiman-iw u ɣef waya tew&eṛ-iyi<br />

58


tiririt ɣef westeqsi-ines. Mebla ccek, ḥemleɣ yemma,<br />

annect-a ur yes&i yara lma&na. Imdanen irkkelli ur nemxil<br />

ara ssarmen xeṛṣum yiwet n tikkelt lmut n widak ḥemlen.<br />

Dagi iḥbes-iyi ubugaṭu, iban-ed yeḥdaqeṛ aṭas. Yerra-yi armi<br />

i s-ṛeggmeɣ ur d-ttaddreɣ ara annect-a deg wexxam n cṛe&<br />

neɣ zdat Usestan (le magistrat instructeur). Imiren sfehmeɣas-ed<br />

belli s&iɣ ṭṭbi&a i-deg lebɣi n tfekka-inu yettemgarad u<br />

yettemxallaf aṭas netta d wayen ttḥulfuɣ. Ass i deg-i neḍleɣ<br />

yemma lliɣ a&yiɣ akk lliɣ nnuddmeɣ, armi ur ẓriɣ ara acu<br />

iḍeṛṛun yid-i? Ayen zemreɣ ad d-iniɣ mebla ma skadbeɣ,<br />

dakken lemmer ufiɣ ur tettmettat ara yemma. Acu kan<br />

abugaṭu-inu iban-ed ur t-ye&ǧib ara lḥal. yenna-yi-d : « drus<br />

wannect-a ».<br />

Ixemmem cwiṭ. Yesteqsa-yi-d ma yezmer ad d-yini<br />

belli ass-nni rniɣ ṭṭbi&a-inu ». nniɣ-as : « ala, imi d tikkerkas<br />

». Imuqel-iyi-d yiwen umuqel n win i d iyi-ɣunfan. Yuɣal<br />

yenna-yi-d am win i d iyi-ɣuccen belli akken d as-yehwa<br />

tella liḥala, anemhal akked ixeddamen n wexxam n<br />

yemɣaren ad ilin d inagan u annect-a « yezmer ad iyi-ssufeɣ<br />

tirga mxalfa». Nniɣ-as imiren belli tadyant-agi n lmut n<br />

yemma ur tettekka yara di temsalt-agi-inu. Yerra-yi-d kan<br />

belli iban werǧin s&iɣ taluft ɣer cṛe&.<br />

Iffeɣ iṛuḥ s yiwen wudem iza&fen. Lemmer ttafeɣ ad<br />

t-id-ṭṭfeɣ, akken ad as-sfehmeɣ belli bɣiɣ ad yuɣal d<br />

ameddakkel, mači akken ad iḥareb fell-i akken yelha, acu<br />

kan ma zemreɣ ad t-id-iniɣ, akkagi kan. Ladɣa, mi ttwaliɣ<br />

belli ssetqelliqeɣ-t .Ur d iyi-fhim ara, dɣa yuɣal am win i d<br />

iyi-tt-ittalasen. Bɣiɣ ad as-iniɣ belli nek am medden meṛṛa,<br />

giɣ di kullec am medden. Acu kan annect-agi yark ulac degs<br />

aṭas n lfayda dɣa unfeɣ-as si tiffenyent.<br />

Amecwaṛ cwiṭ umbe&d, wwin-iyi daɣen zdat Usestan.<br />

Yufa-d lḥal d zuǧ n tmeddit u tikkelt-agi, lbiru-ines iččuṛ d<br />

59


tafat i d-itt&eddin seg yiwen n rriddu ṛqiqen. D azɣal. Yennayi-d<br />

qim s waṭas n leḥdaqa, issefhem-iyi-d imiren belli<br />

abugaṭu-inu, « imi iban-as-d cɣel», ur yezmir ara ad d-yass.<br />

Acu kan s&iɣ lḥeq ma yella ugiɣ ad d-rreɣ ɣef isteqsiyen-is u<br />

zemreɣ ad aṛǧuɣ sima ara yeḥder ubugaṭu-inu.Nniɣ-as belli<br />

zemreɣ ad d-rreɣ weḥdi. Isuma yiwet n tqeffalt yellan ɣef<br />

ṭṭabla. Yiwen uggrifyi meẓẓiyen ikcem-ed yeqqim zdeffir-i,<br />

qrib ad d-isami azagur-iw.<br />

Nsenned di sin deg ifutayen-nneɣ. Yebda westeqsi.<br />

Yenna-yi-d tazwara belli nnan-as-ed, nek d win yes&an ṭṭbi&a<br />

tasusamt u daɣen nek d uffir. Netta yebɣa ad iẓer acu<br />

ttxemmimeɣ ɣef wannect-a. Rriɣ-as : « ur da se&uɣ ara acu<br />

ara d-iniɣ. Ɣef aya kan i ssusumaɣ ». Yecmumeḥ am tikkeltnni<br />

tamezwarut, u yesta&ṛef belli tagi d ssebba yelhan dɣa<br />

yerna-d : «yernu annect-a ur yes&i yara lma&na ». Yessusem,<br />

imuqel-iyi-d dɣa yekker-ed s uḥaṛef akken ad iyi-d-yini s<br />

lemɣawla : « ayen i d iyi-isweḥlen d keč ». Ur fhimeɣ ara<br />

acu i d-yeqṣed s wawal-agi dɣa ur d as-rriɣ ara. « Llant kra n<br />

tɣawsiwin, i d-yerna, ur fhimeɣ ara deg wayen akka<br />

txedmeḍ. ẓriɣ keč ad iyi-t&iwneḍ akken ad tent- fehmeɣ ».<br />

Nniɣ-as kullec iban . Iḥers-iyi ad as-d-ḥkuɣ amek s&eddaɣ<br />

ass-nni. Ḥkiɣ-as-ed ayen i s-d-ḥkiɣ meqbel : Raymond,<br />

taftist, a&wam, amennuɣ, daɣen taftist, ta&wint, iṭij akked<br />

semmus (5) n terṣasin n tmeẓyant. Di yal ameslay yeqqar-ed<br />

: « yelha, yelha ». Makken i d-wwḍeɣ ɣer tfekka yeẓlen,<br />

yeqbel acu i d-nniɣ s tmenna n : « yelha » wannag nek a&yiɣ<br />

deg wales n yiwet n tmacahutt. Tban-iyi-d amzun werǧin<br />

mmeslayeɣ annect-nni yark.<br />

Umbe&d yiwet n tsusmi, yekker seg wemḍiq-is dɣa<br />

yenna-yi-d belli yebɣa ad iyi-&iwen, u daɣen tceɣb-it<br />

temsalt-agi-inu u ma yebɣa Ṛebbi, ad iyi-&iwen cwiṭ. Acu<br />

kan yebɣa ad iyi-d-yefk kra isteqsiyen nniḍen meqbel.<br />

60


Mebla ma yeḥbes, yesteqsa-yi-d ma ḥemleɣ yemma. Nniɣ-as<br />

: « ih, am nek am wiyaḍ ». Aggrifyi-nni yellan yekkat di<br />

ddaktilu yettarun ayen akk d-qqareɣ, i&ṛeq-as yiwen seg<br />

yeskkilen, imi yuɣal yenneḥcam u terra-t tmara ad d-yuɣal<br />

ɣer zdeffir. Dima mebla ma iban-ed westeqsi d bu-yixef,<br />

anezraf yenna-yi-d ma yella ɣef yiwet n tikkelt, ta zdeffir<br />

tayeḍ, i wteɣ tirṣasin-nni. Xemmeɣ cwiṭ dɣa nniɣ-as belli<br />

wteɣ tarṣaṣt tamezwarut syin ṛǧiɣ cwiya, rniɣ kuẓ-nni (4)<br />

nniḍen. « Ayɣer terǧiḍ ger tiyta tamezwarut akked tis snat? »<br />

i d-yenna imiren. I tikkelt nniḍen, &awdeɣ ddreɣ ass-nni,<br />

walaɣ taftist-nni tazeggaɣt dɣa ḥulfaɣ times n yiṭij ɣef<br />

wenyir-iw. Tikkelt-agi, ssusmeɣ ur d-nniɣ kra. Ayen yark i<br />

d-yernan n tsusmi iban-iyi-d usestan am win yeḥdaqren.<br />

Yeqqim, ikemmez deg ucebbub-is, isers iɣallen-is ɣef lbiru<br />

dɣa imal-ed ar ɣur-i s yiwen wudem yessewhamen : « ayɣer,<br />

ayɣer tewteḍ ɣef tfekka-nni yeẓlen? » Di tagi daɣen ur ufiɣ<br />

acu ara d-rreɣ. Is&edda unezraf afus-is ɣef wenyir-is dɣa<br />

yules-ed i westeqsi-ines s yiwet n taɣect izelgen cwiṭ: «<br />

ayɣer ? ilaq ad iyi-d-iniḍ ayɣer ? ». Nek ssusmeɣ.<br />

Amecwaṛ kan, yekker yelḥa s ijaquṛen armi d ixef n<br />

lbiru dɣa yelli-d yiwen n leqjar. yessufeɣ-ed yiwen uṣlib<br />

(crucifix) n nḥas i d-iwehha ar ɣur-i makken i d-yebren. S<br />

yiwet n taɣect, yettergigin cwiṭ, iz&aḍ-ed ɣur-i : « i wagi<br />

tesneḍ-t ? » nniɣ-as : « ih, sneɣ-t ». Dɣa yenna-yi-d s uɣiwel<br />

akk s ḥamu belli netta d yiwen yettamnen s Ṛebbi, u zdaxelis<br />

yeẓra belli ulac amdan n diri maḍi i wumi ur ittsemmiḥ<br />

ara Ṛebbi. U akken ad yili smaḥ-agi ilaq i wemdan ad itub<br />

alamma yuɣal am llufan yes&an taṛwiḥt d tilemt, tin akken<br />

yettwaheggan akken ad teqbel kullec. Yella yesmal akka<br />

yark tafekka-s ɣef ṭṭabla. Mazal-it yesseḥṛiṛit aṣlib-ines qrib<br />

nnig uqerruy-iw. Di tilawt, ur fhimeɣ ara aṭas acu i d-<br />

yeqṣed. Tamezwarut imi yenɣa-yi weẓɣal akk llan daɣen<br />

61


yizan d imeqṛanen di lbiru-ines ttezzin ttrusun-d ɣef wudemiw,<br />

u daɣen ugadeɣ-t cwiṭ. Imiren kan, faqeɣ d yiman-iw<br />

belli nek d ameqqarṣu imi akken d as-yehwa yella lḥal d nek<br />

i d aqettal. Ɣas akken ikkemmel. Fehmeɣ akka cwiṭ belli<br />

ɣur-es ayen mazal berrik ur nban ara deg umeslay-iw, d<br />

akken ṛǧiɣ cwiṭ akken ad ssufɣeɣ a&baṛ wis sin s tmeẓyant.<br />

Ma yella dayen nniḍen, kullec ifhem-it, acu kan tamsalt-agi<br />

ur tt-yefhim ara.<br />

Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ belli yehwa-yas kan yettṛuẓu<br />

aqerruy-is : tineqqiṭ-agi taneggarut ur tes&i yara lma&na.<br />

Acu kan igzem-iyi awal dɣa iḥellel-iyi-d tikkelt taneggarut,<br />

yezdi lqed-is, yesteqsa-yi-d ma yella ttamneɣ s Ṛebbi. Rriɣas<br />

ala. Yuɣal yeqqim s lemɣiḍat. Yenna-yi-d d awezɣi, yark<br />

imdanen ttamnen s Ṛebbi, Ɣas ula d widak i yezzin<br />

udmawen-nsen ɣef wudem-is. Akka i da yettamen u, lemmer<br />

yewwas ad t-yekcem ccek, tudert-is ad tuɣal ur tes&i yara<br />

yark lma&na : «Tebɣiḍ ad tuɣal tudert-iw mebla lma&na? » i<br />

d-yenna. Ɣur-i annect-agi mači d cɣel-iw, yerna nniɣ-as-t.<br />

Imiren yessuẓa-d tamsilt (statue) n lmasiḥ yellan ɣef ṭṭabla,<br />

ibbeher-itt-id armi d udem-iw dɣa yebda am win ara d-<br />

isuɣen fell-i : « nek, d amaṣaḥi. Ad ssutreɣ smaḥ deg umurik<br />

ɣef wayen i txedmeḍ ɣer wagi. Amek ur tettamneḍ ara<br />

belli yessufri d iddra-k ? » Sneqdeɣ belli yettmeslay-iyi-d<br />

am win yessen, acu kan dayen &yiɣ seg wannect-en. Aɣamac<br />

segmi irennu. Akken uɣeɣ tannumi, yal mara bɣuɣ ad<br />

jewqeɣ alba&ḍ i wumi ur da selleɣ ara, tthuzzuɣ-as aqerruyiw<br />

am win iqeblen acu yark i d-yeqqar. Issewhem-iyi,<br />

makken d-iban am win irebḥen : « twalaḍ, twalaḍ, i d-yenna,<br />

yakk nniɣ-ak belli tettamneḍ u tettekleḍ fell-as, ad as-teḥkuḍ<br />

leɣbayen-ik ? ». Mebla ccek, rriɣ-as-ed ala, i tikkelt tis-snat.<br />

Yuɣal yeɣli ɣer zdeffir, ɣef ufutay-ines.<br />

62


Iban-ed ye&ya aṭas. Iqqim akken ddeqs yessusem<br />

makken tamacint-nni n tira, ur neḥbis ara aḍfaṛ umeslay,<br />

tettkemil awalen ineggura. Syin imuqel-iyi-d s usenqed<br />

akked cwiṭ n leḥzen. yenna-d s la&qel : « werǧin walaɣ ul<br />

yeqquṛen am wul-ik. Yark iqettalen d-i&ddan zdat-i run mi<br />

walan teswiṛa-yagi usufri ». Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ belli run imi d<br />

iqettalen. Acu kan xemmeɣ ula d nek d yiwen seg-sen. D<br />

yiwet n tikti i d iyi-we&ṛen ad tekcem s allaɣ-iw. Dɣa yekker<br />

imiren usestan, am win yebɣan ad iyi-d-yini belli yekfa<br />

westeqsi. Yessuter-iyi-d kan ma yella neddmeɣ ɣef ayen<br />

xedmeɣ. Meyzeɣ cwiṭ dɣa nniɣ-as, deg umur n ndama n<br />

ṣṣeḥ, ḥulfaɣ kra akka uxenčew deg iman-iw. Iban iyi-d am<br />

win ur d iyi-nefhim ara. Ass-nni tiɣawsiwin ger-aneɣ ur<br />

kkemlent ara nnig wannect-a.<br />

Syin umbe&d, aṭas iberdan i deg-i ẓriɣ Asestan. Acu<br />

kan yettili yid-i ubugaṭu-inu. Dima qqaren-iyi-d kan ad d-<br />

sfehmeɣ kra imeslayen i d-nniɣ meqbel. Neɣ anezraf<br />

yettemsefham netta d ubugaṭu-inu ɣef acu ara ttewcaṛ&eɣ.<br />

Tidett kan ur d-lehhun yara yark deg-i di tegnatin-nni.<br />

Cwiya cwiya yuɣal imbaddel wamek i iteddu westeqsi-inu.<br />

Yettban-ed am akken Asestan yuɣal ur yecli& ara seg-i am<br />

akken dayen tamsalt-iw iṭṭebeq-itt, yerra-tt ɣer leqjaṛ. Yuɣal<br />

ur iyi-d-ibedder ara awal ɣef Ṛebbi akk ur t-walaɣ ara yark<br />

yeḥma akken yeḥma tikkelt-nni tamezwarut. Dɣa uɣalent<br />

tidiwnin-nneɣ am uqesseṛ. Kra n isteqsiyen, cwiṭ umeslay<br />

netta d ubugaṭu-inu, timlilit tekfa. Tikkwal mara yili<br />

umeslay d aqeṣṣaṛ s umata ssekcamen-iyi-d. Bdiɣ ad d-<br />

ttarraɣ nnefs. Ula d yiwen ur yelli dirit yid-i di teswi&in-nni.<br />

Kullec yettban-ed deg wemḍiq-is u tamsalt-iw yelha akken i<br />

tetteddu armi ḥulfaɣ s yiman-iw am ungif n «yiwen si<br />

tawacult ». Mrawyan (11) n wagguren umba&d, ayen yeṭṭef<br />

uheggi n taluft-inu ar cṛe&, zemreɣ ad d-iniɣ belli ttwehimeɣ<br />

63


cwiṭ imi werǧin fṛiḥeɣ ula d yiwen webrid ḥala di kra-nni n<br />

dqayeq kan makken ara d-iddu Usestan yid-i ar tewwurt n<br />

lbiru-s, ad-iyi-d-yefk tiyita tafessast ɣer tayett u ad iyi-d-yini<br />

: «dayen i wass-a, ay amasiḥ ddeǧǧal ». Dɣa ad iyi-yawin<br />

imiren iǧaddeṛmiyen.<br />

64


IXEF II<br />

Llant kra n tɣawsiwin werǧin bɣiɣ ad hedṛeɣ fellasent.<br />

Makken kecmeɣ ɣer lḥebs, fehmeɣ di cwiṭ n wussannni<br />

imezwura belli ur beqquɣ ara ad d-mmeslayeɣ ɣef<br />

weḥric-agi n tudert-iw.<br />

Umba&d, ur fkiɣ ara azal meqqren i lecɣal-agi<br />

yellufḍen. Di tilawt, mači di lḥebs i lliɣ ussan imezwura :<br />

lliɣ am win yettṛaǧun ad d-yeḍru kra. Akka armi d timeẓriwt<br />

tamezwarut u d taneggarut i d-terza ɣur-i Marie i d-yebda<br />

kullec. Seg wasmi i d-ṭṭfeɣ tabṛatt-is (anda i d-teqqar belli ur<br />

as-&emden ara ad d-terzu ɣur-i imi nettat mači d tameṭṭut<br />

iw); Seg imiren i ḥulfaɣ belli taxibuṭ-agi tuɣal dayen d nettat<br />

i d axxam-iw u tudert-iw deg-s i teḥbes. Ass-nni deg-i<br />

ttwaṭṭfeɣ, rran-iyi ɣer yiwet n texxamt anda yufa-d lḥal llan<br />

aṭas imeḥbas, tuggett deg-sen d a&ṛaben. Ḍṣan mi yi-dwalan.<br />

Syin steqsan-iyi-d acu xedmeɣ. Nniɣ-asen nɣiɣ<br />

yiwen we&ṛab dɣa ssusmen. Acu kan amecwaṛ akka umba&d,<br />

mi d-yeɣli yiḍ, mlan-iyi-d amek ara ṣegmeɣ taduli-inu akk<br />

anda ara ṭṭseɣ. Ma tenḍeḍ cwiṭ seg yiwen n yixef n<br />

tferṣaddit, tzemreḍ ad t-tarreḍ d tasumta. Teɣẓi n yiḍ a<br />

ttazalent tillicin ɣef wudem-iw. Kra n wussan umba&d, rraniyi<br />

wehdi deg yiwet n texxamt deg-i yella yiwen umetṛeḥ n<br />

wesɣar i tguni. S&iɣ yiwet n tḥibust n yiẓi akked yiwet n<br />

tbaqit n wuzzal. Lḥebs yezga-d iwsawen di temdint u, seg<br />

65


yiwet n teḍwiqt, ttwaliɣ-ed illel. Deg yiwen wass anda lliɣ<br />

ckentḍeɣ deg uzlan n ṭṭaq, udem-iw wehhaɣ-t ar tafat, mi d-<br />

yekcem yiwen u&essas, yenna-yi-d tes&iḍ zyaṛa. Xemmeɣ<br />

yezmer d Marie. Dɣa d ṣṣeḥ izga-d d nettat.<br />

Ddiɣ deg yiwen ukulwaṛ akken ad ṛuḥeɣ s aḥanu n<br />

tmeẓriwt, syin uliɣ kra n tiseddaṛin, taggara iqubel-iyi-d<br />

yiwen ukulwaṛ nniḍen. Kecmeɣ deg yiwen uḥanu meqqren<br />

yeččuṛen d tafat. Taxxamt-nni tebḍa ɣef qrad (3) n yeḥricen<br />

s sin iggeryajen imeqranen i tt-igezmen s teɣzi. Ger sin<br />

igeryajen-nni llant azal n ṭam (8) ar mraw (10) n lmitrat<br />

yebḍan imẓuṛen akked imeḥbas. Walaɣ Marie ɣer zdat,<br />

qbala s udem-iw s tqendduṛt-is mm-ijerdan akked wudem-is<br />

axemri. Si tama-inu anda qqimeɣ llan azal n mraw (10)<br />

imeḥbas, tugett deg-sen d a&ṛaben. Marie tella ger<br />

tezwawiyin, tufa-d iman-is ger snat temẓurin : yiwet d<br />

tamɣart iwumi kemcen icenfuren, yelsan aberkan, akked<br />

yiwet n tmeṭṭut taqebbanit yeččuṛen d acebbub, i<br />

yettmeslayen tettwehi s ifasen-is, taɣect-is d tazurant. Seg<br />

makken yeb&ed ger sin leḥyuḍ-nni ugaryaǧ, imeḥbas akked<br />

imẓuṛen-nsen ttuḥetmen ad mmeslayen s ṣṣut a&layan. Mi<br />

kecmeɣ nek, ẓ&aḍ n lehdur i d-ttarran leḥyuḍ iḥarfiyen uḥanu<br />

akked tafat d-ittmirin seg igenni ɣef lemrayat akk i d-<br />

yetteftutusen di tzeqqa, cuffen-iyi aqerruy-iw. Taxibuṭ-iw<br />

teččur d tasusmi u tetulles. Ilaq-iyi kra n wakud akken ad<br />

aɣeɣ tannumi dagi. Ɣas akken, ssawḍaɣ armi &eqlaɣ yark<br />

udmawen yellan din akken yelha, banen-iyi-d di tafat n<br />

wass. Walaɣ yiwen u&essas iqqim di teɣmert ukulwaṛ-nni<br />

yellan ger sin leḥyuḍ ugeryaj. Ṭṭaqa neɣ tugett imeḥbas d<br />

a&ṛaben akked twaculin-nsen qqimen ɣer lqa&a, wa iqubel-ed<br />

wayeḍ. Widak-agi ur da ttsuɣun ara. Ɣas akken yella lhaṛaǧ,<br />

ssawḍen ad myeslen i lehduṛ-nni-nsen yellan s la&qel.<br />

Asbecbec-nsen iqebṛen, mara yettali si swadda, ixeddem<br />

66


iwsawen am lmuziga yefren di lehduṛ yellan nnig iqerransen.<br />

Annect-a yark, zik i t-sneqdeɣ mi yuẓeɣ ad hedṛeɣ i<br />

Marie. Tenteḍ s ageryaǧ, tettecmumuḥ-iyi-d s wayen tes&a n<br />

tezmert. Ufiɣ-tt d tin i icebḥen aṭas, acu kan ur ssawḍeɣ ara<br />

ad as-t-iniɣ.<br />

« Ihi amek? i yi-d-tenna s ṣṣut &layen ». «Ihi, akka ».<br />

« Ur tes&iḍ acu i k-yuɣen, ahat yella kra i teḥwaǧeḍ ? » «ih ,<br />

kulec ».<br />

Nessusem. Mazal Marie ad tettecmumuḥ. Tameṭṭutnni<br />

tabbelbult tettsuɣu-d ɣer lǧaṛ-iw, ahat d argaz-is, yiwen<br />

akken uterras acebḥan yes&an iẓri aquran. D lehduṛ i<br />

ttkemmilen.<br />

«Jeanne tugi ad t-tawi yides, tessuɣ-as s lqed ugerjumis<br />

» « ih,ih, i s-ed yeqqar wergaz-nni ». « Nniɣ-as ad t-tarreḍ<br />

asmi ara ad d-tefɣeḍ, u ɣas akken tugi ad t-tawi ».<br />

Marie si tama-s, tenna-d s ssuɣat belli Raymond ad<br />

iyi-d-yessawaḍ slam, nniɣ-as : « tanemmirt ». Acu kan<br />

taɣect-iw iɣum-itt lǧaṛ-iw i s-yennan : « ma yella bxir i<br />

yella». teḍṣa tmeṭṭut-is mi s-ed-terra tmeṭṭut-nni belli : «<br />

werǧin yeḥla am akka yeḥla tuṛa». Lǧaṛ-iw yellan si tama<br />

tazelmaṭ, yiwen ilemẓi amecṭuḥ bu-tfetusin tirqaqin,<br />

yessusem, ur tes&iḍ acu i d-yeqqar. Walaɣ-t yeqqim qbala<br />

ɣer yiwet n temɣart, ttmesmuqulen s ifeṭṭiwjen deg wallen.<br />

Acu kan ur s&iɣ ara akud akken ad ten-sneqdeɣ imi Marie<br />

tsuɣ-iyi-d belli ilaq ad ṭṭfeɣ deg usirem. Nniɣ-as : « ih ». Di<br />

lawan i deg-i i tt-ttmuquleɣ riɣ ad zemḍeɣ tayett-is i tɣum s<br />

tqendduṛt. Bɣiɣ abeḥnuq-nni aṛqaq, ur walaɣ acu zemreɣ ad<br />

ssirmeɣ nnig-s. Ahat dayen i d-teqṣed Marie imi mazal-itt<br />

dima tettecmumuḥ. Ḥala temlel n tuɣmas-is i ttwaliɣ akked<br />

unekmuc n wallen-is. Terna-d tsuɣ-ed : « ad d-teffɣeḍ, syin<br />

ad nezweǧ! ». Rriɣ-as : « tumneḍ ad d-fɣeɣ ? ». Nniɣ-d akka<br />

akken kan ad d-iniɣ kra. Dɣa tenna-d s uɣiwel akk dima s<br />

67


ṣṣut a&layan, ad iyi-d-serḥen u ad nernu ad n&um daɣen di<br />

sin. Ula d ttameṭṭut-nni nniḍen yellan ɣer tama n Marie<br />

tettsuɣu, u tenna-yas-d acu yellan zdaxel n tḍella&t i n-teǧǧa<br />

zdat tewwurt. Ilaq ad t-inadi, imi ɣlay wacḥal yeswa. Lǧaṛnni<br />

nniḍen akked yemma-s mazal ttmesmuqalen. Asbecbec<br />

n wa&ṛaben yettkemmil ddawat-nneɣ. Di beṛṛa tafat tuɣal am<br />

tin icuffen deg teftist.<br />

Ḥulfaɣ i yiman-iw uḍneɣ u lemmer ttafeɣ ad<br />

nnejma&eɣ ɣer tsilult-iw. Ṣṣut iqeṛṛeḥ-iyi. Si tama nniḍen<br />

bɣiɣ ad zhuɣ s tmuɣli di Marie. Ur ẓriɣ ara acḥal n wakud i<br />

i&eddan. Temmeslay-iyi-d Marie ɣef ixeddim-is u dima<br />

tettecmumuḥ mebla aḥbas. Asbecbec, issixen, lehduṛ<br />

ttemyegzamen am ijewwiyen deg igenni. Taḥnact n tsusmi<br />

yark yellan din, tella ɣer tama-w anda yella ilemẓi-nni<br />

amecṭuḥ akked temɣart-nni yettmesmuqalen. Cwiya cwiya<br />

wwin a&ṛaben. Akken iffeɣ umezwaru ters-ed tsusmi.<br />

Tamɣart-nni taqurant tuẓa-d s uzlan, di lawan-nni yiwen<br />

u&essas iwehha-yas i mmis. yenna-yas-d : « ṛuḥ di lehna, a<br />

yemma». U nettat tes&edda afus-is ger wuzlan-nni akken ad<br />

as-twehhi.<br />

Teffeɣ temɣart makken i d-ikcem yiwen wergaz,<br />

ačappun deg ufus-is, iṛuḥ-d yeṭṭef amḍiq-is. Skecmen-ed<br />

imiren yiwen umeḥbus ukud yehdeṛ s ḥamu acu kan s la&qel,<br />

imi tuɣal teɣli-d tsusmi deg uḥanu-nni n tmeẓriwt. Usan-d,<br />

wwin lǧaṛ-iw ayeffus dɣa tenna-yas tmeṭṭut-is mebla ma<br />

tessenɣes di taɣect-is am akken ur tfaq ara belli fiḥel ssuɣat:<br />

« ɣur-ek, ṭhella u ḥader iman-ik ». Syin tewweḍ-ed nnuba-w.<br />

Twehha-d ar ɣur-i Marie s tḍudacin, amzun akken d<br />

tasudent. Zziɣ-d udem-iw ɣur-es meqbel ad d-fɣeɣ. Nettat<br />

mazal-itt teqqim, udem yenteḍ ɣef ugeryaǧ, tettecmumuḥ-d<br />

dima s icenfuren-is iceṛqen akk yeqquṛen.<br />

68


U terni yara aṭas tura-yi-d tabṛatt. U seg imiren i bdant<br />

tɣawsiwin ɣef wacu ur bɣiɣ ara ad d-addreɣ ula d yiwen n<br />

wawal. Yernu mebla ma zeggdeɣ ameslay imi llan aṭas n<br />

widak i wumi ur teshil ara liḥala am nek. Ussan imezwura n<br />

twaṭṭfa-inu i tew&eṛ fell-i ; Ayen i yi-we&ṛen dakken mazal<br />

deg-i tikta n wergaz yes&an tilleli. Amedya, beqquɣ ad iliɣ di<br />

teftist akk ad kecmeɣ s illel. Asmekti n tengga (Vague)<br />

timenza seddaw iḍarren, anekcum n tfekka s aman akked<br />

westa&fu ttafeɣ deg-sen, yerra-yi deg yiwen umecwaṛ ḥulfaɣ<br />

i wacḥal mqaraben laḥyuḍ-agi n lḥebs. Annect-a ḥulfaɣ-as<br />

kra kan n wagguren. Syin akkin ḥala tikta n yiwen umeḥbus<br />

i d-mazal ttmurudent deg wallaɣ-iw. Ttṛaǧǧuɣ tufɣa n yal<br />

ass deg-i ttḥewiseɣ di lḥaṛa n lḥebs neɣ zyaṛa-nni ubugaṭuinu.<br />

Ayen i d-mazal n wakud ttafeɣ-as-d amek i s-xeddmeɣ.<br />

Xemmeɣ acḥal d abrid lemmer di d-kkreɣ di lǧedra useklu<br />

yeqquren, mebla ccek tili ur se&uɣ ara acu ara xedmeɣ ḥala<br />

tamuɣli ar tjeǧǧigt igenni, cwiya cwiya ahat ad uɣaleɣ ad<br />

aɣeɣ tannumi din. Ahat ad ttṛaǧuɣ igelfan n yefṛax melmi<br />

ara d-&eddin neɣ tijlibin n wagu am wakken ttṛaǧuɣ akka<br />

tura di lḥebs-agi tikkrabaḍin izelgen ubugaṭu-inu u am akken<br />

lliɣ daɣen a ttraǧuɣ deg yiwet akken n tudert nniḍen, ass n<br />

ssebt akken ad d-zemḍeɣ ger iɣallen-iw am tɣumdin taksumt<br />

taleggaɣt n Marie. Tidett kan, mara immeyez wemdan akken<br />

iwata, nek mači di lǧedra useklu i yelliɣ. Aṭas n lɣaci i<br />

yettuɣaḍen ugar-iw. Dɣa tikti-yagi d tikti n yemma, u dima<br />

tettales-as-d, belli nezmer ad nnaɣ tannumi di kulci.<br />

Daɣen, ur da sseb&adeɣ ara dima annect-agi yark deg<br />

uxemmem. Agguren imezwura we&ṛit fell-i aṭas. Acu kan<br />

lḥeṛs i ḥeṛseɣ iman-iw i&awen-iyi ad ṣebṛeɣ akken ad &eddin<br />

wussan. Amedya, icɣeb-iyi beqqu n tilawin. Lliɣ meẓẓiyeɣ.<br />

werǧin xemmeɣ ɣef Marie s timmad-is. Acu kan<br />

ttxemmimeɣ ɣef tmeṭṭut, ɣef tilawin, ɣef tidak yark sneɣ, ɣef<br />

69


tegnatin yark i deg i tent-ḥemleɣ, armi tuɣal tsilult-iw teččur<br />

d udmawen akk izdeɣ-itt lebɣi-inu meqqren. Si tama,<br />

annect-a icɣeb-iyi aṭas. Si tama-nniḍen annect-agi inneq<br />

akud u yes&edday-it. Ssawḍeɣ armi i &edleɣ nek d umeqran<br />

i&essasen i d-iteddun d weqcic n tkuzint lawan n leftuṛ. D<br />

netta i d amezwaru i d iyi-d-ihedṛen ɣef tlawin. Yenna-yi-d<br />

belli d tinna i d taɣawsa tamenzut seg wacu i d-ttcetkin<br />

wiyaḍ. Nniɣ-as ula d nek am wiyaḍ u annect-a mači d lḥeq.<br />

« Acu kan, i d-yenna, ɣef annect-a i ken-ttarran ɣer lḥebs —<br />

amek akka ɣef annect-a?— ih, tilleli, d annect-a. ttakkasenawen<br />

tilleli, daya ». Werǧin xemmeɣ i wannect-a. Qebleɣ<br />

acu i d-yenna : « d tidett, i s-nniɣ, mulac anida-t lexlaṣ ih,<br />

tfehmeḍ keč ziɣ. Wiyaḍ ala. Acu kan taggara ttafen amek<br />

ara kksen lxiq i yiman-nsen ». Syin iṛuḥ u&essas.<br />

Daɣen yella weɣbel akked taluft n ddexxan. Makken<br />

kecmeɣ ɣer lḥebs, kksen-iyi ta&eggaṭ-iw akked tnelwa<br />

usebbaḍ-iw akked tekkrabaṭ-iw akked wayen yark yellan di<br />

leǧyubat-iw, ladɣa ddexxan. Akken kecmeɣ ɣer ssilul,<br />

sutreɣ ad iyi-d-rren ddexan; Acu kan nnan-iyi-d d lmuḥal.<br />

We&ṛit fell-i wussan imezwura. Ahat d annect-a i yi-fkan<br />

tiyta tameqrant. Wwḍeɣ armi tsummuɣ iqecaḍen n wesɣar i<br />

d-teksaɣ seg wusu. Ass meṛṛa ttḥalfuɣ-as i tuzya uqerru. Ur<br />

fhimeɣ ara amek i d iyi-kksen annect-a ɣas ma yella ur<br />

yettḍuṛu yiwen. Umba&d fehmeɣ belli annect-a yettekka di<br />

lexlaṣ. Acu kan uɣaleɣ imiren, dayen uɣeɣ tannumi, dɣa<br />

yuɣal lexlaṣ-nni ur yes&i yara azal ar ɣur-i.<br />

Ma tekkseḍ iɣeblan am wigi, nek mači d win i<br />

yetɣebnen aṭas. Tamsalt yark tuɣal d amek ara nɣeɣ akudiw.<br />

Uɣaleɣ ur tes&iḍ acu yesseḥzanen segmi bdiɣ a lemdeɣ<br />

amekti. Uɣaleɣ tikkwal ttxemmimeɣ ɣer texxamt-iw u, deg<br />

wallaɣ-iw, ttṛuḥuɣ si teɣmert ar tayeḍ, ḥettbeɣ-d tiɣawsiwin<br />

i d-ttemliliɣ deg webrid-iw. Tikkelt tamenzut ttɣawaleɣ deg-<br />

70


s aṭas. Syin tuɣal-iyi yal mara s-d-&iwdeɣ ssiɣzifeɣ-t. Imi<br />

ttmektayeɣ-d yal agerwaz (meuble) u deg yal yiwen deg-sen,<br />

ttmektayeɣ-d tiɣawsiwin yersen fell-as, u yal taɣawsa<br />

ttmektayeɣ-d amek i tga. Ttmektayeɣ-d di yal yiwet ma<br />

yella deg-s tṛuẓi neɣ yella uqeccem, nwel-nsent neɣ amus<br />

yellan deg-sent. Di lawan-nni tta&raḍeɣ akken ur d iy-ittṛuḥu<br />

yara lxiḍ n leḥsab akken ad yemmed yark leḥsab-iw. Armi<br />

kra n smanat umba&d i ssawḍeɣ zemreɣ ad s&eddiɣ swaye&<br />

ḥala di leḥsab n legrawez yellan di texxamt-iw. Segmi<br />

rennuɣ ttmeyyizeɣ segmi i d-ssuffuɣeɣ seg wallaɣ-iw<br />

tiɣawsiwin yefren neɣ yettwattun. Fehmeɣ imiren belli argaz<br />

yeddren ḥala yiwen wass izmer ad yedder lqern di lḥebs. Ad<br />

yes&u ddeqs n imektiyen akken ur i&eggu yara deg yiman-is.<br />

Nezmer ad d-nini belli dayen yelhan.<br />

Tella daɣen tguni. Tazwara ur gganeɣ ara akken i ilaq<br />

deg iḍ akk ur da gganeɣ ara maḍi deg wass. Cwiya cwiya<br />

uɣalen armi ṣeggmen wuḍan-iw akk uɣaleɣ gganeɣ deg<br />

wass. Zemreɣ ad d-iniɣ belli, deg wagguren-agi ineggura,<br />

uɣaleɣ gganeɣ ger 16 ɣer 18 n swaye& deg wass. Ttɣimintiyi-d<br />

imiren ḥala seddis (6) n swaye& neqqeɣ-tent di leftuṛ,<br />

deg usired, akked imektiyen-iw d umezruy n<br />

Tchécoslovaquie.<br />

Ger umetṛeḥ-iw akked wesɣar-is ufiɣ yiwen lkaɣeḍ<br />

uǧeṛnan i wumi mazal cwiṭ ad yenṭeḍ s abeḥnuq, yuɣal d<br />

awraɣ u d aceneltaḥ. Iḥekku-d ɣef yiwet n tmacahutt i wumi<br />

tṛuḥ tazwara, iban mebla ccek teḍra di tmurt n<br />

Tchécoslovaquie. Yiwen wergaz iǧǧa taddart-is di tmurt n<br />

Tchécoslovaquie akken ad inadi ɣef uɣrum-is. 25 isseggasen<br />

umba&d, yuqel d ameṛkanti i d-yuɣalen ɣer tmurt-is s<br />

temeṭṭut akked weqcic mecṭuḥen. Yemma-s teṭṭef yiwen<br />

usensu nettat d yelli-s di taddart-nsen. Akken ad tentyessefṛeḥ<br />

mebla ma faqent, iǧǧa tameṭṭut-is akked mmi-s<br />

71


deg yiwen usensu-nniḍen, dɣa iṛuḥ ɣer yemma-s ur t-ne&qil<br />

ara mi yekcem ɣur-es. Akken ad yeḍs cwiṭ yid-sent, yekra<br />

taxxamt i yiḍ-nni. Daɣen yezzaken-asent adrim i d-yewwi<br />

yides. Deg yiḍ-nni, nɣant-tt, yemma-s akked weltma-s, s<br />

yiwet n tiyta n tefḍist s aqerru akken ad t-akrent, syin<br />

ḍeqrent tafekka-s s asif. Taṣebḥit n wass-nni, tṛuḥ-d tmeṭṭutis,<br />

tenna-yasent anwa-t meqbel ad tẓer acu i t-yuɣen. Dɣa<br />

yemma-s t&elleq iman-is imiren. weltma-s tḍegger iman-is<br />

ɣer zdaxel n lbir. Ahat ɣriɣ tadyant-agi ugar n alef iberdan.<br />

Si yiwet n tama mači d ayen ara yamen wemdan. Si tamanniḍen,<br />

tezmer ad teḍru. Akken d as-yehwa tella, ɣur-i<br />

argaz-nni yuklal-itt cwiṭ imi ur ilaq ara ad yurar akken.<br />

Akka ihi, s swaye& n tguni, akk s imektiyen, s tɣuri n<br />

tedyant-agi akked ubeddel ger tili akked tafat i&edda wakud.<br />

Ɣriɣ meqbel belli yettṛuḥu uḥalfu n wakud di lḥebs. Acu kan<br />

tikti-yagi ur tes&iḍ acu n lma&na tes&a deg wallaɣ-iw. Ur<br />

fhimeɣ ara amek zemren ad ilin wussan ɣezzifit akk wezzilit<br />

deg yiwen lawan. Ɣezzifit akken ad ten-yedder wemdan d<br />

ayen i deg-i ulac ccek, acu kan zelgen u &ewǧen aṭas armi<br />

wa ikeččem deg wayeḍ. Ttṛuḥun-asen yismawen-nsen. ḥala<br />

awalen n yiḍelli akked uzekka i d-yegran s&an azal ɣur-i.<br />

Yewwas makken iyi-d-yenna u&essas belli ssawḍeɣ<br />

semmus (5) n wagguren dagi, ɣas umneɣ-t ur t-fhimeɣ ara.<br />

Ɣur-i ḥala yiwen wass i yett&eddin deg tsilult-iw akked<br />

yiwen kan ixeddim i wumi tt&awadeɣ. Ass-nni, umba&d mi<br />

yeffeɣ u&essas, muqleɣ udem-iw di tgamilt-iw n wuzzal.<br />

Tban-iyi-d teswiṛa-w am tin izemḍen ɣas ma yella tta&raḍeɣ<br />

ad as-cmumḥeɣ. Ssembbawleɣ-tt zdat-i, ḍsiɣ- as. U ɣas<br />

akken teqqim teqqur u teḥzen. Ass akken yebda ad ikfu u d<br />

tagi i d ssa&a ɣef ur bɣiɣ ara ad d-mmeslayeɣ, d ttagnitt-agi<br />

n war isem, deg-i zhir d ssuɣat n tmeddit ttalint-ed si yal ixef<br />

n lḥebs deg yiwet n terba&t yessusmen. Uẓaɣ ɣer teḍwiqt u,<br />

72


di tafat taneggarut, muqleɣ i tikkelt-nniḍen teswiṛa-w. Ar<br />

tura mazal-itt tesxenfeṛ. Ulac acu yessewhamen deg-s imi,<br />

imiren, ula d nek akkenni i lliɣ ? di lawan-nni dɣa, u d tin i<br />

tikkelt tamezwarut deg wagguren-agi yezrin, i deg-i sliɣ<br />

akken ilha i taɣect-iw. Ɛeqleɣ-tt d tin yeṭenṭunen seg<br />

wacḥal-aya n wussan deg imeẓẓaɣ-iw dɣa din i fehmeɣ belli<br />

annect-nni n wussan i&eddan, ziɣ lliɣ ttmeslayeɣ weḥdi.<br />

Mmektaɣ-d imiren acu i d-tenna tefremlit-nni asmi<br />

tettwanṭel yemma. Ala, ulac tifrat, yiwen ur yezmir ad<br />

ixemmem amek gant tmeddiyin di lḥebs.<br />

73


IXEF III<br />

Zemmreɣ ad d-iniɣ belli anebdu yuɣal-ed zik deg<br />

umur unebdu. Ẓriɣ belli makka i d yewweḍ weẓɣal amenzu,<br />

iban yella walba&ḍ n tɣawsiwin ara d-yennunten di temsaltiw.<br />

Tamsalt-iw tettujared di teglellit (la session) taneggarut n<br />

cṛe& n tikkelt-agi u taglellit (session) n tikkelt-agi ad tekfu<br />

deg waggur n yunyu. Ameslay yekmaṣa deg wexxam n cṛe&,<br />

makken di beṛṛa, iṭij isserɣ igenni. Abugaṭu-inu yenna-yi-d<br />

ur tettɣim ara nnig sin neɣ qrad (3) n wussan . « Yernu, i d-<br />

yerna deg awal-is, inezrafen (les juges) ad ɣiwlen imi<br />

tamsalt-ik mači d tin i yes&an azal s waṭas di teglellit (la<br />

session). Tella yiwet n temsalt n yiwen ubabat yenɣa mmi-s,<br />

d nettat ara i&eddin umba&d mara t&eddi temsalt-ik.»<br />

Ɣef tẓa (7) d wezgen n tṣebḥit, ṛuḥen-d wwin-iyi di<br />

tkkeṛṛust n lḥebs s axxam n cṛe&. Sin iǧadeṛmiyen-nni<br />

skecmen-iyi ɣer yiwet n texxamt yettraḥen d tidi. Neqqim<br />

din nettṛaǧu deffir yiwet n tewwurt nselle-d syin i lehduṛ, i<br />

usiwel, i uzuɣeṛ ikkersiyen akked usggerwez i yi-dyesmektan<br />

timeɣriwin n tezniqt-nneɣ anda, umba&d ccna<br />

nettara ikkersiyen di ṭṭerf akken ad neg taqa&ett i cḍeḥ.<br />

Nnan-iyi-d iǧadeṛmiyen belli ilaq ad neṛǧu inezrafen(les<br />

juges), dɣa yiwen seg-sen yefka-yi-d ageṛṛu i yugiɣ.<br />

Yesteqsa-yi-d cwiṭ umba&d « ma tqelqeɣ ». Rriɣ-as ala.<br />

74


Tzemreḍ ad d-tiniḍ belli bɣiɣ ad ẓreɣ amek i tḍeṛṛu deg<br />

wexxam n cṛe&. Werǧin i d-teɣli tegnitt akken ad ḥeḍreɣ :<br />

« ih, id-yenna uǧadeṛmi wis sin, acu kan taggara yettili-d<br />

&eggu ».<br />

Cwiṭ umba&d, teṭṭenṭṭen yiwet n tnaqust tamecṭuḥt di<br />

texxamt-nni. Kksen-iyi-d imiren rrebg n wuzzal s wacu<br />

ttwaqnen ifassen-iw. Llin-d tawwurt dɣa skecmen-iyi ɣer<br />

tekwatt n imerdiyen (les accusés). Tazeqqa-nni n cra& teččuṛ<br />

d lɣaci. Ɣas akken, ṭwiqan ttwamedlen, mazal iṭij ikeččemed<br />

si ger cqayeq-nsen armi tuɣal liḥala teqbeṛ zdaxel. Ula d<br />

lmeryat-nsen ǧǧan-ten medlen. Qqimeɣ, iǧadeṛmiyen<br />

qimen-d s idisan-iw. Dɣa imiren i walaɣ yiwen n ṣṣef n<br />

wudmawen zdat-i. La d-ttmuqulen meṛṛa ɣuri : fehmeɣ belli<br />

d nutni i d imggaliyen (les jurés). Acu kan ur zmireɣ ara ad<br />

d-iniɣ acu i ten-yessemgaraden seg-wa ɣer wayeḍ ḥala yiwet<br />

n tɣawsa i wumi ḥulfaɣ : lliɣ zdat n tbbankiṭ n utṛamway u<br />

yark iminigen-nni s wer-isem ssenqaden-d amaynut-agi i d-<br />

yusan ma yella n wayen icemten deg-s. Ẓriɣ mači d ayen i<br />

icemten i ttnadin imi ayen ttnadin d anwa i yenɣan. Akken d<br />

as-yehwa yella wemgarad ger-asen, mači dayen meqqren;<br />

Nek ɣur-i d tikti-yagi i d-yemɣin deg allaɣ-iw.<br />

Daɣen anect-en yark n lɣaci, yellan di tzeqqa-agi<br />

imedlen am tbbewaṭ, yessufeɣ-iyi cwiṭ la&qel. Muqleɣ daɣen<br />

s imnezhen, ur &qileɣ ula d yiwen n wudem. Tikkelt<br />

tamezwarut ur faqeɣ ara belli lɣaci-yagi yark yettemddeḥas<br />

akken kan ad iyi-walin. Uɣeɣ tannumi, lɣaci ur cli&en ara<br />

seg-i. Ilaq-iyi aṭas n tezmert akked wexbac deg wallaɣ-iw<br />

akken ad fehmeɣ belli d nek i d ssebba uherwel-agi yekkren.<br />

Nniɣ-as i uǧadaṛmi : « aṭas n lɣaci ! » Yenna-yi-d, ssebba d<br />

iɣmisen dɣa iwehha-yi-d yiwet akken n terba&t yeqqimen<br />

ɣer yiwet n ṭṭabla ddaw uqejmuṛ n imggaliyen (jurés),<br />

yenna-yi-d : « hat-iten ». Nniɣ-as : « anwi ?» Dɣa yules-as-d<br />

75


: « iɣmisen». Yessen yiwen seg ineɣmasen i t-id-iwalan<br />

imiren dɣa iṛuḥ-ed qbala ɣur-neɣ. D yiwen akken n wergaz<br />

meqqren cwiya di la&meṛ, d uḥdiq, s yiwen wudem icenfen<br />

cwiṭ. yefka-yas labbas i uǧadaṛmi s leqddeṛ, izmeḍ-as afus-is<br />

s leḥṛaṛa. Sneqdeɣ imiren belli yark lɣaci-nni ttemlilin,<br />

ttemsawalen u ttqessiṛen ger-asen, am di tarba&t anda<br />

nḥemmel ad d-nemlil widak igan am nekkni. Fehmeɣ belli<br />

nek am wakken d yiwen imjenteḍ i d yernan sufella. Ɣas<br />

akken aneɣmas-nni yemmeslay-iyi-d s wecmumeḥ.<br />

Yessarem-iyi ad i&eddi cṛe&-inu akken yelha. Nniɣ-as<br />

tanemmirt dɣa yerna-d : « teẓriḍ, ncuf cwiṭ tamsalt-agi-inek.<br />

Deg unebdu ulac ɣef wacu ara hedṛen iǧeṛnanen. Ḥala<br />

tamsalt-agi-inek akked tin n win yenɣan baba-s i yes&an azal<br />

cwiṭ.» Syin yezzaken-iyi-d, di terba&t-nni ansi i d-iṛuḥ,<br />

yiwen akken n wergaz yettcabin s amergu iqebban, yelsan<br />

nwaḍer timeqranin yes&an leḍruf iberkanen. Yenna-yi-d belli<br />

netta d imcegge& n yiwen weɣmis n "Paris" : « mači di<br />

ddra-k i d-iṛuḥ. Yussa-d ad yeḍfer tamsalt-nni n wergaz<br />

yenɣan baba-s, dɣa ssutren-as-d ad ixeggel kra imeslayen<br />

ɣef temsalt-ik ». Dagi daɣen, qrib i s-nniɣ tanemmirt. Acu<br />

kan ugadeɣ ad d-tban d smaṭa. Iwehha-d ɣur-i, netta s<br />

wezmumeg, s ufus-is dɣa iṛuḥ. Syin neṛǧa kra n dqayeq.<br />

Abugaṭu-inu yusa-d s tqendduṛt-is, zzin-as-d<br />

ibugaṭuyen nniḍen, imeddukkal-is. Iṛuḥ s ineɣmasen,<br />

ixemmes d kra ifassen. Qeṣren cwiṭ, ḍsan kra u banen-d<br />

zhan armi d lawan i deg-i teṭṭenṭṭen tnaqust di tesga. Uɣalen<br />

yark s imeḍqan-nsen. Iṛuḥ-d ɣuri, yefka-yi-d labas, iweṣṣayi-d<br />

ad d-rreɣ i yesteqsiyen s kra kan imeslayen, ur ilaq ara<br />

ad sɣezfeɣ awal, ur ilaq ara ad d-rnuɣ s ɣur-i akk ilaq ad<br />

tteklaɣ fell-as deg wayen i d-yegran.<br />

Si tama-w tazelmaṭ, sliɣ i weḥnunef n ukkersi yuɣalen<br />

ɣer deffir dɣa walaɣ yiwen wergaz meqqren u rqiqen, yelsa-<br />

76


d s nwel azegzaw, ijme&-ed akk ijufaṛ n tqendduṛt-is yeqqim<br />

isers iman-is s lemḥadra. D netta i d Lewkkil n tegduda (le<br />

procureur). Yiwen n Llusi (le huissier) issuɣ-d ad d-i&eggen<br />

s unekcum n inezrafen. imiren swaswa, sin yesbbuḥruyen n<br />

trisiti bdan acexxeṛ-nsen. Qrad(3) n inezraf, sin lsan-ed<br />

aberkan, wis qrad yelsa-d s uzeggaɣ, wwin-ed yidsen<br />

ddussiwat mi d-kecmen. Ɣawlen tikli ɣer udekkan i d-<br />

yezgan iwsawen n tzeqqa. Argaz-nni i d-yelsan taqendduṛt<br />

tazeggaɣt yeqqim deg ufutay alemmas, isers tacacit-is zdates,<br />

yesfeḍ tabelɣust-is s yiwet n tmacwaṛt dɣa yenna-d belli<br />

agraw hat-an yelli.<br />

Yufa-d lḥal ineɣmasen ṭṭfen istiluyen deg ifassennsen.<br />

Ttbanen-d maṛṛa amzun ur cli&en ara akk amzun<br />

tmesxiṛen. Ɣas akken, yiwen seg-sen, win akken i d-yelsan<br />

akustim aberkan s tekkrabaṭ tajenjaṛit, isers astilu-s zdat-es u<br />

yebda ad iyi-d-yettmuqul. Deg wudem-nni-ines deg-i<br />

temxallaf cwiṭ tama tazelmaṭ akked tyeffust, ḥala allen-is i<br />

yi-d-ittbanen d tizemṛaqin, ad iyi-d-ssenqadent, mebla ma<br />

tzemreḍ ad d-teɣreḍ deg-sent acemma yettwasnen. Ḥulfaɣ-as<br />

am wakken d nek i d-yettmuqulen iman-iw. Ahat ɣef annecta<br />

akk daɣen imi ur uɣeɣ ara tannumi d wemḍiq-agi, degmi<br />

ur fhimeɣ ara acu yeḍran syin : Taseqqaṛt n imggaliyen (les<br />

jurés), isteqsiyen uselway n cra& yefka i ubugaṭu-inu, i<br />

lewkkil n tegduda (procureur) akked imggaliyen (les jurés) (<br />

di mkul tikkelt tezzin iqerra-nsen ɣef yiwen webrid ɣer tama<br />

unezraf), ɣran-d yiwen usebtar deg-i &eqleɣ kra n yiswawen<br />

imukan akked yemdanen, akked kra isteqsiyen-nniḍen i<br />

ubugaṭu-inu.<br />

Aselway yenna-d belli ad yessiwel i yinagan. Llussi<br />

(huissier) yeɣra-d kra n yismawen i yewwin ddehn-iw. Si<br />

tlemmast n yemnezhen yellan meqbel ttban-iyi-d kifkif-iten<br />

yark, walaɣ-ten mi d-tekkren yiwen yiwen akken ad ɣaben<br />

77


syin seg yiwet n tewwurt i d-yezgan di teɣmert n tzeqqa,<br />

anemhal n wexxam n yemɣaren akked u&essas-is, amɣar-nni<br />

n Thomas Pérez, Raymond, Masson, Salamano, Marie.<br />

Taneggarut-agi twehha-yi-d s ufus-is am tin itqelqen cwiṭ.<br />

Wehmeɣ deg-i amek ur ten-&qileɣ ara meqbel aya, di lawannni<br />

i d-ssawlen i yisem aneggaru, Celeste, i d-yekkren<br />

yeffeɣ. Ɛeqleɣ ar tama-s tameṭṭut-nni tamectuḥt n usečču i d-<br />

yelsan tajakiṭ-nni-ines, tettban-ed teqqur u teḥḍem.<br />

Tettmuqul-iyi s yiwen n ḥamu deg wallen-is. Acu kan ur<br />

ufiɣ ara akud akken ad xemmeɣ ayɣer i yi-d-tefka tamuɣlinni<br />

imi aselway yebda ameslay-is. Yenna-d tura ara yebdu<br />

umeslay n ṣṣeḥ u fiḥel ad d-i&eggen belli tlaq tsusmi. Ar ɣures<br />

netta yella dagi akken kan ad iwehhi ameslay di temsaltagi<br />

mebla ma immal ɣer yiwen. U yebɣa daɣen ad yeddu<br />

cṛe& s tin la&qel d lma&qul. Jjijma ara d-terr tarba&t n<br />

yemeggaliyen (les jurés) ad d-yettwaṭef s wudem n lḥaq u,<br />

akken d as-yehwa teffeɣ, yeggul ad d-yessufeɣ imnezhen si<br />

tzeqqa di cwal amezwaru ara yeḍrun.<br />

Azɣal yebda yettali u ttmuquleɣ ɣer imnezhen mi la<br />

sbbuḥruyen s iǧeṛnanen. Annect-a yettak-ed yiwen n ṣṣut n<br />

lkaɣeḍ ikkṛefẓen. Aselway iwehha-yas i Llussi i d-yewwin<br />

qrad (3)n tsebbuḥray n lḥelfa yettwaẓḍen i yinezrafen i tenyesxedmen<br />

imiren kan.<br />

Bdan asteqsi-inu imiren. Aselway yesteqsa-yi-d s<br />

la&qel, iban-iyi-d amzun yella acemma akka n leḥdaqa di<br />

taɣect-is. Steqsan-iyi-d daɣen ɣef yisem-iw u ɣas ma yella<br />

cenfeɣ cwiṭ, xemmeɣ belli dayen ilaqen, imi dayen n diri<br />

aṭas ma yella yettucaṛa& walba&ḍ n yergazen deg umur n<br />

wayeḍ. Syin yebda uselway yettales-d tadyant-nni i xedmeɣ,<br />

yettmuqul-ed ɣur-i umba&d yal sin neɣ qrad(3) n wawalen<br />

akken ad yi-d-yini : «neɣ akka ? ». Yal tikkelt ttarraɣ-as :<br />

«ih, ad mass aselway», akken iyi-d-iweṣṣa ubugaṭu-inu ad<br />

78


xedmeɣ. Annect-a yeṭṭef aṭas n wakud imi aselway iḥekkutent-id<br />

yiwet yiwet. Di lawan-nni llan ineɣmasen ttarun.<br />

Ḥulfaɣ i tmuɣli n umaẓuz ineɣmasen akked tin n ttmeṭṭutnni<br />

tamecṭuḥt taqurant. Tabbankiṭ utṛamway tezzi meṛṛa ɣer<br />

tama uselway. Aneggaru-yagi ineḥneḥ cwiṭ, inuda ger<br />

isebtar n ddusyi-ines dɣa yezzi-d ɣuri u netta mazal-it<br />

yesbbuḥruy i yiman-is.<br />

Yenna-yi-d belli ilaq tura ad yebder kra n tneqiḍin i d-<br />

yettbanen ba&dent ɣef temsalt-agi-inu, acu kan ahat d nutenti<br />

i d ṣṣeḥ. Fehmeɣ imiren belli ad d-yuɣal s ameslay ɣef<br />

yemma dɣa ḥulfaɣ din acḥal tteddiggutiɣ seg wanect-en.<br />

Yesteqsa-yi-d ayɣer rriɣ yemma s axxam n yemɣaren. Rriɣas<br />

belli xuṣṣeɣ idrimen akken ad tt-tt&asseɣ, neɣ akken ad ttdawiɣ<br />

deg wexxam. U rniɣ-as belli ula d yiwen sseg-nneɣ,<br />

la yemma la nek, ur yettṛaǧu kra seg wayeḍ, wala seg<br />

walba&ḍ-nniḍen, u nniɣ-as dayen newweḍ armi nuɣ tannumi<br />

di tudert-agi-nneɣ tajḍiṭ, akken i d-tusa, tusa-d. Aselway<br />

yenna-d belli ur yebɣi yara ad isemmeṭ aṭas di temsalt-agi n<br />

yemma dɣa yessuter di lewkkil (le procureur) ma yella yes&a<br />

kra isteqsiyen nniḍen.<br />

Aneggaru-yagi yezzi-yi-d s wezgen uzagur-is u,<br />

mebla ma yemuqel-ed ar ɣur-i, yenna-d ma yebɣa uselway<br />

ad as-isemmeḥ netta ad iyi-steqsi ma yella uɣaleɣ ar te&wint<br />

weḥdi kan s nniya ad nɣeɣ a&ṛab-nni. « Ala» i d as-d-rriɣ. «<br />

Ihi, ayɣer tella tmeẓyant yides u ayɣer i d-yuɣal s amḍiq-nni<br />

swaswa? » Nniɣ-as d zheṛ kan. Dɣa lewkkil yekfa awal-is s<br />

yiwet n taɣect n diri : « daya i bɣiɣ ad ẓreɣ tikkelt-agi ».<br />

Ayen akk i d-yernan yark umeslay d abunexluḍ, ladɣa i nek.<br />

Acu kan umba&d ubeddel n kra imeslayen, yenna-d uselway<br />

belli yekfa wegraw, ad ikemmel tameddit akken ad isel i<br />

yinagan.<br />

79


Ur ufiɣ ara yark akud akken ad xemmeɣ. Wwin-iyi,<br />

ssulin-iyi di tkkeṛṛust i yi-ssawḍen ɣer lḥebs anda i d-ččiɣ.<br />

cwiṭ kan akken mi bdiɣ ad ttfaqeɣ belli a&yiɣ, ṛuḥen-d ad<br />

iyi-rren; Kulec yetta&wad-ed, ufiɣ-d iman-iw di tzeqqa-nni,<br />

dima zdat d wudmawen-nni. Acu kan yuɣal yerna weẓɣal<br />

akk am akken d la&ǧeb yal yiwen seg imggaliyen , lewkkil,<br />

abugaṭu-inu akked kra n ineɣmasen s&an yark deg ifassennsen<br />

tisbbuḥruyin. Aneɣmas-nni ameẓyan akked d tmeṭṭutnni<br />

tamecṭuḥt llan ula d nutni din. Ɣas ur da sbbuḥruyen ara,<br />

u daɣen llan ad iyi-d-ttmuqulen mebla ma nnan-d acemma.<br />

Cerweɣ-d tidi iɣumen udem-iw. Ur d-rriɣ ara s lewhi<br />

n wemḍiq anda lliɣ akk s yiman-iw armi i sliɣ ssawlen-as i<br />

unemhal n wexxam n yemɣaren. Steqsan-t ma yella<br />

tettcetki-d yemma seg-i dɣa yerra-yasen-d belli ih acu kan<br />

akken yark ittcetkin yemɣaren n wexxam-nni. Yenna-yas<br />

uselway ma yella tettcetki-d swaswa mi tt-rriɣ s axxam n<br />

yemɣaren dɣa yerra-yas-d : « ih » unemhal. Acu kan tikkeltagi<br />

ur tes&iḍ acu i d-yerna. Deg yiwen usteqsi nniḍen, yerrayas-d<br />

belli yewhem di la&qel s&iɣ ass n tenṭelt n yemma.<br />

Imuqel unemhal s ixef isebaḍen-is, syin yenna-d belli nek<br />

ass-nni ur bɣiɣ ara ad waliɣ udem n yemma, daɣen ur ruɣ<br />

ara ula d yiwen webrid akk ṛuḥeɣ-ed imiren kan umba&d<br />

tanṭelt mebla ma qimeɣ cwiṭ ar uẓekka-s akken ad as-d&uɣ.<br />

Yiwet n tɣawsa nniḍen i t-yeswehmen cwiṭ : yiwen seg<br />

ixeddamen n tkebbanit iẓekwan yenna-yas-ed belli ur ẓriɣ<br />

ara acḥal di la&meṛ n yemma. Ters-ed tsusmi yiwen<br />

umecwaṛ akken, u aselway yessuter deg-s ma yella d nek i<br />

d-yeqsed. Seg makken ur yefhim ara unemhal asteqsi-yagi<br />

yerra-yas-d : « d wagi i d lqanun ». Syin yessuter uselway di<br />

lewkkil (le procureur) ma yella kra usteqsi yes&a, issuɣ-ed<br />

wagi : « uhuh! Annect-a beṛka-t » s yiwen akken n lfeṛḥ di<br />

taɣect akk s yiwet n tmuɣli n win irebḥen i yi-d-yefka armi, i<br />

80


tikkelt tamezwarut seg waṭas isseggasen-aya, i riɣ ad ruɣ imi<br />

ḥulfaɣ acḥal ttwaɣucceɣ s lɣaci-yinna.<br />

Umba&d mi yesteqsa imggaliyen akked ubugaṭu-inu<br />

ma yella kra isteqsiyen i yes&an, aselway yessawel i u&essas<br />

n wexxam n yemɣaren akken ad t-yesteqsi. Mi d-yewweḍ<br />

imuqel-iyi-d syin yezzi udem-is. Ula d netta am wiyaḍ,<br />

kullec yules-as-d. Yerra-d yark ɣef isteqsiyen i d as-ssutren.<br />

Yenna-d belli ur bɣiɣ ara ad waliɣ udem n yemma, keyfeɣ,<br />

ṭṭseɣ akk swiɣ lqahwa s uyefk. Ḥulfaɣ imiren i yiwet akken<br />

n lḥaǧa yeṭṭfen widak yellan di tzeqqa. Din, i tikkelt<br />

tamenzut, fehmeɣ belli ɣelṭeɣ. Ssutren-as i u&essas ad d-<br />

i&iwed tamacahutt n lqahwa d uyefk akked tin n ddexan.<br />

Asestan (l’avocat général) imuqel-ed ɣur-i s yiwet n tmuɣli<br />

n nzul deg wallen. Imiren, abugaṭu-inu yesteqsa a&essas-nni<br />

ma yella ikkeyef yid-i. Acu kan lewkkil yekker-ed s ucennef<br />

mgal asteqsi-yagi : « anwa i yenɣan dagi u d acu-tent<br />

texnanasin-agi usimes n inagan i wumi ccada ẓran yark<br />

medden belli d tin iǧehden u d tin ẓẓayen ! » Ɣas akkenni,<br />

aselway yessuter deg u&essas ad yerr i westeqsi. Amɣar-nni<br />

yerra-d s wudem yenneḥcamen : « zriɣ belli ɣelteɣ aṭas. Acu<br />

kan seḍḥaɣ amek ara yagiɣ agaṛṛu i yi-d-yefka wergaz.»<br />

Taggara steqsan-iyi-d ma yella kra i s&iɣ ad t-id-arnuɣ. «<br />

Ulac, i sen-d-nniɣ. D tidett, d ṣṣeḥ fkiɣ-as agerru ». Imuqeliyi-d<br />

u&essas s wudem akken n win iwehmen akk n win<br />

ittcekkiṛen. Yekukra cwiṭ, syin yenna-d belli d netta i yi-<br />

&erḍen ɣer lqahwa s uyefk. Yekker-ed ubugaṭu-inu s lfeṛḥ<br />

akk s ḥamu di taɣect-is, yenna-d ad yanef i yemggaliyen ad<br />

muqlen weḥedsen anda tella tidett. Acu kan lewkkil<br />

yebba&zaq-ed nnig iqerra-nneɣ : « ih, imggaliyen (les jurés)<br />

ad muqlen. U ad siwḍen taggara ɣer tikti belli yiwen<br />

ubeṛṛani izmer ad ya&reḍ win i s-yehwan ɣer lqahwa, acu<br />

81


kan mmi-s n tfamilt ilaq ad tt-yagi zdat nna&c n tin i t-idyurwen<br />

». Yuɣal u&essas s amkan-is.<br />

Mi d-tewweḍ nnuba n Thomas Pérez, iṭṭef-as-ed<br />

Llussi afus armi d tasga n tzeqqa. Pérez yenna-yas belli<br />

netta yessen kan ḥala yemma akk iwala-yi ḥala yiwet n<br />

tikkelt, ass-nni n tenṭelt-is. Steqsan-t acu xedmeɣ ass-nni<br />

dɣa yerra-yasen-d : « muqlet kan, ula d nek lliɣ aṭas i<br />

ḥezneɣ. Dɣa, ur tes&iḍ acu i walaɣ. D leḥzen i d iyiisdderɣlen<br />

allen-iw. Imi ɣur-i xesṛeɣ imiren ameddakkul<br />

ɣlayen. Armi xesfeɣ yiwen webrid. Dɣa argaz-agi ur t-walaɣ<br />

akken yelha » Asestan (l’avocat general) yesteqsa-t ma yella<br />

xeṛsum tella tikkelt anda i d iyi-d-iwala ttruɣ. Yerra-yas-d<br />

Pérez ala.<br />

Lewkkil yenna-d imiren : « massat imeggalliyen ad<br />

as-meyzen akken ilaq ». Dɣa yez&ef ubugaṭu-inu. Yesteqsa<br />

Pérez s yiwet n taɣect i yi-d-ibanen bezzaf teḥmeq cwiṭ, «<br />

ma yella iwala-yi ur ruɣ ara ». Yenna-yas-d Pérez : « ala ».<br />

Ḍsan yemnezhen. Dɣa abugaṭu-inu, icemmeṛ i yiwen n<br />

yiɣil-is, yenna-d s taɣect n win yetteklen : « d wagi i d cra&.<br />

Kullec d tidett akk acemma mači d tidett ». Lewkkil (le<br />

procureur) yesseqmeḍ udem-is u inebbec s ukaryun<br />

izwal(les titres) n ddussiwat yersen zdat-es.<br />

Umba&d semmus (5) n dqayeq n weḥbas deg-i i yi-dyenna<br />

ubugaṭu-inu belli kullec iteddu akken ilaq, nuɣal<br />

nesla-yas-ed i Celeste i wumi yessawel ubugaṭu-inu akken<br />

ad yili d anagi. Yettmuqul-ed Celeste tikkwal ar tama-w u<br />

yella iberren yiwet n tcacit ger ifassen-is. Yella yelsa-d<br />

akustim-nni amaynut yuɣ tannumi yettlusu makken ara<br />

yeddu yidi, tikkwal deg wass n lḥed, ɣer wannar n tazliwin<br />

i&ewdiwen. Waqila ur yufi yara amek ara yels lkull n<br />

tebluzt-is imi ḥala yiwet n teqfalt n nḥas s wacu i tt-yeqfel.<br />

Nnan-as ma yella nek d akkelyan-ines dɣa yerra-d : « ih ,<br />

82


yernu daɣen d ameddakkel-iw »; acu yettxemim fell-i dɣa<br />

yerra-yas-ed belli nek d argaz ; acu i d-yeqsed, yerra-yasend<br />

belli medden yark ẓran acu i d-yeqṣed; ma yella ifaq belli<br />

nek d yiwen n wemdan izemḍen aṭas ɣef yiman-is dɣa iqbel<br />

kan belli nek d yiwen ur nheddeṛ ara akken ur d-yeqqar kra.<br />

Yesteqsa-t lewkkil ma yella ttxelliṣeɣ lekkra-inu.<br />

Yeḍsa Celeste u yenna-d : « tigi d leḥwayeǧ timecṭaḥ n way<br />

garaneɣ ». Steqsan-t daɣen acu yettxemmim ɣef wayen<br />

xedmeɣ. Dɣa isers ifassen-is ɣef tesɣart-nni yellan di<br />

tlemmast n tzeqqa n cṛe& u iban-ed belli d win i d-iheggan<br />

lḥaǧa ad tt-id-yini. Yenna-d : « ɣur-i d amxix. D abaxix;<br />

medden yark ẓran d acu-t. Dayen yekfa wawal. Ihi ! ɣur-i d<br />

amxix ». Iṛuḥ ad d-ikkemel awal-is, dɣa igezem-as-t<br />

uselway, yenna-yas tanemmirt u annect-a yelha. Syin<br />

yeqqim din Celeste yeḥṣel. Acu kan yenna-d belli yebɣa ad<br />

d-yernu lehduṛ. Ssutren deg-s ad iɣiwel. Dɣa i&awed-ed belli<br />

annect-nni d amxix. yenna-yas-ed imiren uselway : «ih,<br />

nesla-yak-d. Acu kan nekkni aqlaɣ dagi akken ad nefru<br />

imxixen am wagi. Tanemmirt-ik ». Amzun akken yewweḍ<br />

ɣer taggara n tmusni-ines akked tezmert-is, yezzi-d Celeste<br />

imiren ɣur-i. Iban-iyi-d am akken allen-is ttemcbeṛṛiqent akk<br />

icenfuren-is ttergigin. Yettban-ed am win i d-yessuturen<br />

deg-i acu yezmer daɣen ad t-yexdem. Nek, ur d-nniɣ kra, ur<br />

d as-wehhaɣ ara u d tin i tikkelt tamezwarut di tudert-iw<br />

irkelli i deg-i bɣiɣ ad sudneɣ amdan. Syin yessuter uselway<br />

ad yuɣal s amkan-is. Celeste yuɣal ad yeqqim ger lɣaci.<br />

Ayen yark yeqqim cra&, yeqqim din, ismal cwiṭ iman-is ɣer<br />

zdat, isers iɣallen-is ɣef tgecrar. Tacacit ger ifassen-is,<br />

yettḥessis acu yark i d-yettunebdaren din. Tekcem-ed<br />

Marie. Telsa-d ačappun u mazal-itt tecbeḥ aṭas. Acu kan nek<br />

ḥemleɣ-tt ugar makken ara tserreḥ i ucebbub-is. Seg wemḍiq<br />

anda lliɣ, &eqleɣ-ed tefses n tedmarin-is akked tcenfurt-is n<br />

83


wadda icuffen dima cwiṭ. Tettban-ed tetqelleq. Imiren kan<br />

steqsan-tt seg melmi i yi-tessen. Tenna-yas-en-d seg tallitnni<br />

i texdem ɣur-neɣ. Aselway yebɣa ad iẓer acu unamek n<br />

tdukli-nneɣ. Tenna-yas d imeddukkal. Deg yiwen usteqsinniḍen,<br />

Tenna-yas-d belli d tidett niqal ad iyi-taɣ. Lewkkil<br />

yellan yettnadi ger tewṛiqin-is yesteqsa-tt s uɣiwel si melmi i<br />

tebda tdukli-agi-nneɣ. Tenna-yas-d melmi. Lewkkil yennad<br />

imiren s ustehzi belli ass-nni ma yella ur ye&ṛiq ara d<br />

azekka-nni n ṭentelt n yemma. Syin yenna-d s cwiṭ n nzul<br />

belli ur yebɣa yara ad yernu atekki deg yiwet n liḥala rqiqen<br />

am tagi, belli yefhem Marie acukan (u dagi tbeddel taɣectis,<br />

tuɣal qerriḥet) lwaǧeb-is iḥettem-it ad i&eddi nnig n<br />

leḥdaqa dɣa yessuter i Marie ad-as-d-ssiwzel di kra<br />

imeslayen ass-nni i deg-i i tt-sneɣ. Tegguma Marie ad<br />

tehdeṛ, acu kan seg wakken iḥettem-itt lewkkil, tebda<br />

ameslay ɣef u&umu-nneɣ, ɣef tufɣa-nneɣ ɣer ssinima akked<br />

tuɣalin s axxam-iw. Asestan (l’avocat général) yenna-d belli<br />

umba&d timenna n Marie deg isteqsiyen i s-yettunfken mi la<br />

ttheggin cra&, inuda ahilen (programmes) n ssinima n wassnni.<br />

Yenna belli Marie s yiman-is ara d-yinin isem usaru i d-<br />

i&eddan ass-nni. S yiwet n taɣect ẓiden, tenna-d belli d asaru<br />

n Fernandel. Ters-ed tsusmi meṛṛa di tzeqqa makken i tfukk.<br />

Yekker-ed imiren lewkkil (le procureur), s taẓayt akked<br />

yiwet n taɣect yesruyen iblaḍen, aḍad-is iwehha-t-id ɣuri,<br />

yenna s la&qel, s wawalen ifeṛzen : « ay Imggaliyen (les<br />

jurés), azekka-nni kan n lmut n yemma-s, argaz-agi zdatnwen<br />

iṛuḥ ad i&um, yebda tadukli ur nlaq ara, u yernu iṛuḥ<br />

ad yezhu s unezzeh di ssinima i usaru yesseḍsayen. Ur tes&iḍ<br />

acu ara d-arnuɣ nnig wannect-a ». Yeqqim, dima s tsusmi.<br />

Amecwaṛ kan teṭṭerḍeq Marie d imeṭṭi, tenna-yas belli mači<br />

akka i teḍra, u yella wayen nniḍen. U dagi ad tt-ttḥetimen ad<br />

d-tini ayen ur tettxemmim ara. Tenna-d nettat tessen-iyi<br />

84


akken yelha, akk ur tes&iḍ acu xedmeɣ n dir. Imiren Llussi,<br />

iwumi d-iwehha uselway, yewwi-tt. Dɣa ikkemmel cṛe&.<br />

Tzemreḍ ad d-tiniḍ am akken ur slan ara umba&d i<br />

Masson mi d-yenna belli nek d argaz yelhan : « zemreɣ ad<br />

d-rnuɣ belli wagi d argaz irruggzen». Ma yella dɣa d<br />

Salamano, netta ur as-slan ara yark makken i d-yesmekta<br />

belli nek d yiwen i yelhan s aqjun-is, ma yella d asteqsi-nni i<br />

s-d-fkan ɣef yemma akked nek, yenna-yasen-d belli ur tes&iḍ<br />

acu i yi-d-mazal ad as-t-iniɣ i yemma u ɣef waya i ttskecmeɣ<br />

s axxam n yemɣaren. « ilaq medden ad fehmen, i<br />

d-yenna Salamano, ilaq medden ad fehmen ». Acu kan ulac<br />

anwa i d-ibanen din yefhem. Syin wwin-t.<br />

Syin tewweḍ-d nnuba n Raymond, i yellan d anagi<br />

aneggaru. Iwehha-d Raymond ɣur-i s ufus-is dɣa yenna-d<br />

imiren belli nek mači d aqettal. Dɣa yesmektay-as-d uselway<br />

belli ur as-ssutren ara ad d-yefk ṛṛay-is, bɣan kan ad d-yini<br />

acu yeḍran. Issuter deg-s ad yeṛǧu isteqsiyen akken ad d-<br />

yerr fell-asen. Smektan-as-d ta&dawt yellan netta d win<br />

immuten. dɣa Raymond iḥuref tagnitt akken ad d-yini belli d<br />

netta yark i iɣuc uneggaru-yagi seg wasmi iwet weltma-s.<br />

Aselway yessuter deg-s ma yella win yemmuten ur yes&i<br />

yara ssebbat akken ad iyi-ɣuc. Yenna-yas Raymond belli<br />

tilin-inu di teftist ur bniɣ ara fell-as d zheṛ kan. Syin<br />

yesteqsa-t lewkkil (le procureur) amek armi ihi tabṛatt yellan<br />

d aẓar i seg-i d-yekka wemxix-agi d nek i ttyuran.<br />

Raymond yerra-yas-d belli d zheṛ kan. Lewkkil<br />

yerra-yas belli zheṛ-agi aṭas n tfelquqin i ibbib di tmacahuttagi.<br />

Yebɣa ad iẓer ma yella diɣen d zheṛ imi ur d-yenḥil ara<br />

ɣef teqcict-nni makken i tt-iṣebbeḍ Raymond, ma yella<br />

daɣen d zheṛ kan makken i ddiɣ d anagi ɣer lkumiṣarya, ma<br />

yella daɣen d zheṛ kan mi ccada-inu teffeɣ-ed umba&d mi<br />

nudan d ccada n lekdeb. Taggara yessuter di Raymond<br />

85


amek irebbeḥ tudert-is, u seg makken aneggaru-yagi yerrad<br />

: « d axeznaǧi (Magazinier) », Asestan (l’avocat général)<br />

yenna i yemggaliyen (les jurés) belli anagi-yagi cɣel-is d<br />

aqewwad n tlawin. U nek ihi d acrik-is akked ameddakkulis.<br />

Abaxix-agi d ucmit, si nwel iqebḥen, ternuḍ-as i wayen<br />

yeḍran, aqlaɣ zdat yiwen i wumi yeqquṛ wul. Raymond<br />

yebɣa ad d-yerr ɣef yiman-is, abugaṭu-inu ikker-ed ad d-<br />

isbeggen belli yugi imeslayen-agi, acu kan ssusmen-ten<br />

akken ad d-yekfu lewkkil lehduṛ-is. Wagi yenna-d : « mači<br />

aṭas iyi-d-mazal ad t-id-arnuɣ. Wagi tura d ameddakkel-ik<br />

neɣ ala ? » « Ih, i s-d-yerra wagi, ih d ameddakkel-iw »<br />

Asestan yefka-yi-d imiren yiwen usteqsi dɣa muqleɣ ɣer<br />

Raymond yeǧǧan allen-is ur tent-yekkis ara fell-i. Rriɣ-as : «<br />

ih ». Lewkkil yezzi imiren ɣer Imggaliyen dɣa yennayasen<br />

: « d yiwen wemdan, azekka-nni n lmut n yemma-s,<br />

yessekcem iman-is di tucmitin i icemten, yenɣa mebla<br />

ssebba i iṣṣehan akken ad yefru yiwet n temsalt n tilawin i<br />

ifɣen i webrid ».<br />

Dɣa yuɣal yeqqim. Acu kan abugaṭu-inu, yečča wulis,<br />

isuɣ-ed s werfad ifassen deg igenni, armi, makken i d-ɣlin<br />

ikmamen, sbeggenen-d axenčew n tebluzt-is n daxel : « d<br />

acu-t wagi, tura argaz-agi yettuḥasab dagi imi yenṭel<br />

yemma-s neɣ imi yenɣa argaz ? » ḍṣan yemnezhen. Acu kan<br />

lewkkil yekker-ed daɣen, izemmeḍ iman-is di tqendduṛt-is<br />

dɣa yenna-d belli ilaq ad yes&u wemdan aṭas n tiḥerci akked<br />

lefhama n mass abugaṭu yettuqaddaṛen, akken ur yettḥulfu<br />

yara belli yella rrebg iǧehden akk i yesruyen ger snat n<br />

temsal-agi. « Ih ,i isuɣ s la&qel ugerjum-is, nek berraɣ deg<br />

wergaz-agi imeḍlen yemma-s s wul aseṭṭaf ». Awal-agi<br />

iḥuza imnezhen. Ihuz ubugaṭu-inu tuyat-is u yesfeḍ tidi i d-<br />

yeččuṛen anyir-is. Ula d netta yettban-ed amzun ihudd dɣa<br />

fehmeɣ belli tebda liḥala tẓemmek fell-i.<br />

86


Yekfa wegraw i wass-nni. Mi d-fɣeɣ seg wexxam n<br />

cṛe& akken ad aliɣ ɣer tkkeṛṛust, ḥulfaɣ deg yiwet n tegnitt<br />

mecṭuḥen i rriḥa akked tafat n tmeddit unebdu. Di ṭlam<br />

akked tillas n lḥebs ileḥḥun, &eqleɣ yiwen yiwen, di &eggunni<br />

i d i-yerẓan, yark ssuɣat sneɣ n temdint i ḥemleɣ; Ḥulfaɣ<br />

daɣen i teswi&t-nni anda tikkwal ttḥalfuɣ amzun ferḥeɣ.<br />

Ssuɣat n warrac yeznuzuyen iɣmisen yettawi ubeḥri afessas,<br />

ifṛax ineggura di tebḥirin ujeǧǧig n temdint asekkwaṛ (le<br />

square), aberreḥ n widak yeznuzen iṣundwičen, ajijeq n<br />

utṛamway di tsawent yenḍen n temdint akked imsigman<br />

igenni meqbel ad d-yeɣli di lmina. Annect-agi yark<br />

yesmektay-iyi-d tabriṭ uderɣal, i sneɣ meqbel ad kecmeɣ ɣer<br />

lḥebs. D tidett , d tagi i d taswi&t-nni i deg-i yiwen akken n<br />

zman lliɣ ferḥeɣ deg-s cwiṭ. Ayen i yi-ttṛaǧun imiren, dima<br />

d yiwet n tguni tafessast, mebla tirga. Ass-a, tella tɣawsa<br />

ibeddlen imi yerna-d uṛaǧu uzekka. Ass-a ɣer texxamt-iw<br />

kan n lḥebs ara yuɣaleɣ. Am akken tibriḍin i nettǧǧerriḍ deg<br />

igenwan unebdu akken zemrent ad awint ɣer leḥbus i<br />

zemrent ad awint ɣer tguni tazedgant.<br />

87


IXEF IV<br />

Ɣas akken ɣef ukersi n win yenɣan i qqimeɣ, dima<br />

dayen yessedhuyen mara tesleḍ wiyaḍ heddṛen fell-ak. Deg<br />

lsaragen n Lewkkil akked ubugaṭu, zemreɣ ad d-iniɣ belli<br />

aṭas ihedṛen fell-i wala ɣef ubaxix-nni xedmeɣ. Ur ẓriɣ ara<br />

ma yella mxalafen isurag-nni? Abugaṭu ireffed ifassen-is<br />

deg igenni u yeqqar-as ɣelṭeɣ, acu kan s&iɣ ssebbat. Lewkkil<br />

yettwehhi s ifassen-is u yeqqar-as ula d netta belli nek d<br />

aɣellaḍ ameqran, acu kan mebla ssebbat. Tella yiwet n<br />

tɣawsa i yi-qqimen di tyersi, ur tt-ẓriɣ ara amek akken tga.<br />

Ɣas ulamma lliɣ ceɣleɣ, acḥal n tikkal i yi-d-yusa beqqu ad<br />

d-skecmeɣ iman-iw di lehduṛ acu kan abugaṭu-inu yeqqariyi-d<br />

dima : « ɣas ssusem, akka i ttif i temsalt-ik ». Zemreɣ<br />

ad d-tiniḍ belli tamsalt-agi tetteddu akka mebla yess-i.<br />

Kullec ileḥḥu mebla ma skecmeɣ-d iman-iw. Tturaren s<br />

zheṛ-iw mebla ma fkan azal i wayen ttxemmimeɣ nekkini.<br />

Seg umecwaṛ ɣer wayeḍ, beqquɣ ad gezmeɣ awal i medden<br />

irkelli akken ad asen-iniɣ : « ihuh, anwa i d aqettal? Dayen i<br />

yes&an azal meqren win ara yilin d aqettal. U s&iɣ yiwet n<br />

lḥaǧa ad tt-id-iniɣ ». Acu kan umba&d cwiṭ uxemmem,<br />

ttafeɣ-d iman-iw ulac acu i s&iɣ ad t-id-iniɣ. Yernu, zemreɣ<br />

ad d-iniɣ belli lebɣi nettaf akken ad d-lhun lɣaci yes-nneɣ<br />

mači aṭas i yittɣimi. Amedya asarag i d-yewwi Lewkkil,<br />

amecwaṛ kan yesdigguti-yi. Ahat ḥala kra n tukkisin seg-s<br />

88


neɣ seg uḥriret ifassen yesseḥṛirit neɣ kra imeslayen, ur<br />

neddi yara d wayen-nniḍen, i d iyi-&eǧben cwiṭ akk i d iyiswehmen<br />

.<br />

Acu yettxemmim zdaxel-is, ma yella dɣa fehmeɣ-d<br />

akken ilaq, dakken heggaɣ iman-iw i timenɣiwt-nni.<br />

Xeṛsum, dayen ya&reḍ ad t-id-yesbeggen. Akken i d-yeqqar<br />

s yiman-is : « ad t-id-sbeggneɣ i yergazen, u ad t-idsbeggneɣ<br />

si snat tamiwin. Tamezwarut, si tama n tafat<br />

yesdderɣilen n wayen yeḍran, syin si tafat taberkant yefren<br />

di ṛṛuḥ-agi tazefrant n wagi ». I&awed-ed yark ayen yeḍran<br />

segmi akken temmut yemma. Yesmekta-d taɣaṛt n wul-iw,<br />

timeẓriwt-nni ur zṛiɣ ara acḥal yewweḍ la&meṛ n yemma,<br />

a&ummu-nni azekka-nni n tenṭelt nek d yiwet n tmeṭṭut,<br />

ssinima, Fernandel u taggara anekcum s axxam nek d Marie.<br />

Aṭas i qqimeɣ akken ad t-fehmeɣ imi dima yeqqar-ed “<br />

tameddakult-is” u ɣur-i, nettat d Marie. Syin yuɣal-ed ɣer<br />

tmacahutt n Raymond. Ufiɣ belli tamuɣli-s ɣer wayen<br />

yeḍran ur txuṣ ara di tidett. Ayen i d-yeqqar yem&en. D nek i<br />

yuran tabṛatt n ussemla&i ger-asen, akken ad d-rreɣ<br />

tameddakkelt-is i yiwen wergaz amcum i wumi “yemmut<br />

wul”. Di tefsist d nek i ilaǧen icenga n Raymond. Aneggaruyagi<br />

yuɣal yejreḥ. Kkreɣ ssutreɣ-as tameẓyant-is. Uɣaleɣ-d<br />

weḥḍi akken ad tt-sxedmeɣ. Nɣiɣ a&ṛab-nni akken i t-heggaɣ<br />

deg allaɣ-iw. U “akken ad ttekleɣ belli cɣel yettwaxdem”,<br />

rniɣ wwteɣ kuẓ (4) n terṣaṣin nniḍen, s la&qel, s ufus<br />

iwehhan, tzemreḍ ad d-tiniḍ tga am temsalt yettwaheggan<br />

akken ilaq.<br />

«Twalam tura ay irgazen l&ali, i d-yenna Usestan<br />

(l’avocat général), Aqli nejṛeɣ-awen-d asalu n tedyant<br />

yewwin argaz-agi ad ineɣ u netta yeẓra acu i ixeddem. Ad<br />

wekkdeɣ nezzeh ɣef annect-a, i s-yenna. Imi tagi mači d<br />

timenɣiwt am tiyaḍ, am win i wumi iṛuḥ la&qel akken ad as-<br />

89


ed-tafem ssebbat i ussenɣes n taẓayt n t&ekkumt-is. Argazagi,<br />

ay irgazen, d argaz iḥeṛcen aṭas. Twalam-t u teslam-as,<br />

neɣ ala? Yessen ad d-yerr. Yessen ad yewzen ameslay. ur<br />

nezmir ara ad d-nini belli d yiwen iteddun am win yegnen<br />

mebla ma ifaq acu ixeddem ».<br />

Nek, lliɣ selleɣ i lehduṛ-nni dɣa fehmeɣ belli ḥesbeniyi<br />

d uḥric. Acu kan ur fhimeɣ ara amek ayen yelhan deg<br />

wergaz n menwala yettuɣal d tirint ẓẓayen mgal win<br />

yesxeṣren. Dayagi xeṛsum i d-yewten deg wallaɣ-iw dɣa seg<br />

imiren ur sliɣ ara i lewkkil armi d makken i d-yenna : « ula d<br />

nddama ur yenddim ara ? ar tura mazal. Ula d yiwen webrid<br />

ayen yark yeṭṭef cṛe& d uheggi-ines argaz-agi ur d-iban iɣaḍit<br />

lḥal seg wemxix yexdem ». Imiren dɣa, yezzi-d ar ɣur-i,<br />

iwehha-d s uḍad-is makken yettkkemmil tiyta deg-i mebla<br />

ma zṛiɣ ssebba ayɣer. Mebla ccek, ur zmireɣ ara ad d-iniɣ<br />

belli d win ur nes&i yara lḥeq deg wayen i d-yeqqar. D tidett<br />

ur nddimeɣ ara aṭas deg wayen xedmeɣ. Acu kan anect-en<br />

uɣuccu yessewhem-iyi. Lemmer ttafeɣ ad &erḍeɣ ad assfehmeɣ<br />

s la&qel akk s cwiṭ n leḥnana belli werǧin ssawḍeɣ<br />

ad neddmeɣ di lḥaǧa xedmeɣ. Dima ttiliɣ d win yezren<br />

irkkeli deg wayen ara yeḍrun ass-a neɣ azekka. Acu kan<br />

dayen ibanen, deg wemḍiq-agi anda i yi-sersen, ur tes&iḍ i<br />

wumi zemreɣ ad hedṛeɣ akkagi. Ur s&iɣ ara azref neɣ lḥeq<br />

ad d-beggneɣ iman-iw ḥnineɣ, neɣ s&iɣ ul yeččuṛen d beqqu<br />

akked lebɣi. Dɣa kemleɣ tta&raḍeɣ ad sleɣ i wayen i d-<br />

yeqqar Lewkkil imi yebda yettmeslay ɣef ṛṛuḥ-iw.<br />

Yeqqar-as belli imuqel taneffuṭ-iw, ur yufa deg-s kra,<br />

ay irgazen. Yeqqar-as belli di tilawt ur tt-s&iɣ ara, akk ur<br />

s&iɣ ara deg-i rriḥa n wemdan, akk ulac abruy n tmuɣli n<br />

lḥeq deg-i s wacu yezmer wergaz ad iḥader ɣef wul-is. « D<br />

tidett, i d-yenna, tagi mači taɣawsa ɣef wacu nezmer ad t-<br />

nlum. Dayen ur yezmir ad d-yesnunnet deg yiman-is.<br />

90


Nezmer kan ad d-nini iɣaḍ-aɣ imi ur tt-yes&i yara. Acu kan<br />

di cṛe&, lehhu rẓigen usemmeḥ akked usuref ilaq ad yuɣal d<br />

lehhu iwa&ṛen, i t-yugaren ḥala lḥeq. Ladɣa mara mlilen<br />

yilem akked tebrek n wul am widak nufa deg wergaz-agi,<br />

yettuɣal d axjiḍ izemren ad yesebla& timetti i meṛṛa ». Dɣa<br />

imiren i d-yemmeslay ɣef amek akken xedmeɣ i yemma.<br />

Yules-ed i wayen akken i d-yenna deg isteqsiyen. Acu kan<br />

tikkelt-agi yesseɣzef deg wawal-is ugar n makken i d-<br />

yemmeslay ɣef tmenɣiwt s yiman-is. Yesseɣzef akken awal<br />

acḥal armi taggara ur ḥulfaɣ i wacemma ḥala i weẓɣal n<br />

tsebḥit-nni. Ma drus xeṛsum armi d makken anda yeḥbes<br />

Usestan (l’avocat général), syin, umba&d yiwen umecwaṛ n<br />

tsusmi, ikkemmel awal-is s yiwet n taɣect tafessast lqayen :<br />

« agraw-agi n cṛe&, ay irgazen n l&ali, azekka ad yeḥkem ɣef<br />

yiwen ubaxix azefran : d timenɣiwt n wergaz i baba-s ».<br />

Ɣures, allaɣ n wemdan ireggel ɣef yemxixen yellufḍen am<br />

wigi. yessarem inezrafen ad ḥekkmen fell-as mebla ṛṛeḥma.<br />

Yernu, ur yekukra yara ad d-yini belli aɣuccu yes&a i<br />

tmenɣiwt-nni iɣleb-itt aṭas uɣuccu yes&a i wul-iw yeqquren.<br />

Ar ɣur-es win ara yenɣen leḥnana n tyematt am win ara d-<br />

icelxen iman-is si tmetti n yemdanen u kifkif-it netta d win<br />

ara yenɣen win yellan d ssebba n tlalit-is. Akken d as-yehwa<br />

yella, amezwaru yettheggi cɣel i wis sin, yettberriḥ akk<br />

yessawal-as, u ternuḍ-as iqbel-it. « Nek ttuqen&eɣ, ay<br />

irgazen l&ali, i d-yerna deg awal-is s yiwet n taɣect &layen,<br />

belli ad tafem tikti-inu mači dayen izaden ma nniɣ-d belli<br />

argaz-agi yeqqimen tura akka zdat-nneɣ ittekka deg waṭas di<br />

tmenɣiwt ara t-caṛ&em azekka. Ɣef waya, ilaq ad yettuḥaseb<br />

ula ɣef temsalt ara yettucara&en azekka .» Dagi, yeddem-ed<br />

Lewkkil yesfeḍ udem-is yettemca&len si tidi. Taggara yennad<br />

belli lwaǧeb-is yew&eṛ acu kan ilaq fell-as ad t-yexdem<br />

akken iwata. Yenna-d belli ur yella acu i s&iɣ di tɣimit deg<br />

91


yiwet n tmetti i wumi ur ssineɣ ara leqwanen imeqranen ɣef<br />

wacu tleḥḥu akk daɣen, ur ilaq ara ad ssirmeɣ leḥnana yellan<br />

deg wul n wemdan imi nek ur ẓriɣ d acu-t wul s yiman-is. «<br />

Nek, ass-a ad awen-ssutreɣ tamgerṭ n wergaz-agi, i d-yenna,<br />

u s wul-iw fessusen i d awen-tt-ssutreɣ. imi teḍra-yi aṭas n<br />

tikkal di tudert-iw anda ssutreɣ tamgerṭ, acu kan werǧin<br />

ḥulfaɣ am ass-a s lwaǧeb-agi ẓẓayen i wumi i d-yessawal<br />

wallaɣ-iw s yiwen lǧehd meqqren akked uɣanfu s&iɣ zdat<br />

wudem n lweḥc-agi ».<br />

Mi yuɣal Lewkkil yeqqim, ters-ed ddeqs n tsusmi.<br />

Nek iṛuh wallaɣ-iw seg weẓɣal akked lwehma. Aselway<br />

yusu-d cwiṭ, u s yiwet n taɣect meẓẓiyen cwiṭ, yesteqsa-yi-d<br />

ma yella kra i s&iɣ ad t-id-arnuɣ. Kkreɣ-d seg wemkan-iw u<br />

segmi akken bɣiɣ aṭas ad d-hedṛeɣ, nniɣ-d, akka kan, belli ur<br />

yelli yara yark di lbal-iw ad nɣeɣ a&ṛab-nni. Aselway yerra-d<br />

belli annect-agi ad yeqqim d ṛṛay, u ar tura ur yefhim ara<br />

amek bniɣ abrid uḥareb ɣef yiman-iw di cṛe&-agi, u ad<br />

yefṛeḥ lemmer, meqbel ad d-isel i ubugaṭu-inu, ad as-dsfehmaɣ<br />

nek s yiman-iw ssebbat i d iyi-wwin s ayen akken<br />

xedmeɣ. Nniɣ-as s uɣiwel, s imeslayen irekcen, di lawan i<br />

deg-I faqeɣ i tizelgi n yiles-iw, belli ssebba d iṭij. Teterḍeq<br />

cwiya n teḍsa di tzeqqa-nni. Abugaṭu-inu ihuz tuyat-is dɣa<br />

cwiya kan, fkan-as ameslay. Acu kan yenna-d belli ifut lḥal<br />

cwiṭ imi laqent-as aṭas n swaya&. Ɣef waya yessuter ad<br />

idegger cṛe& ar umba&d leftuṛ. Qeblen inezrafen.<br />

Tameddit-nni, deg uzal, mazal isebbuḥruyen n trisiti<br />

jebbden deg ubeḥri aẓayan n tzeqqa, akk tisebbuḥruyin ufus<br />

n Imggaliyen ttembbiwilent yark ɣer yiwet n lǧiha. Asarag n<br />

ubugaṭu-inu am win n wer taggara. Yiwen akken umecwaṛ,<br />

sliɣ-as makken i s-yenna : « d tidett nek nɣiɣ ». Syin<br />

ikkemmel s yiwet n taɣect-nni u dima awal “nek” yal mara<br />

ad yehdeṛ fell-i. Wehmeɣ ayɣer. Ṭṭanzaɣ imiren ɣer yiwen<br />

92


uǧadeṛmi steqsaɣ-t ayɣer. Yenna-yi-d: “susem” u, amecwaṛ<br />

kan, yerna-d : « akka yark i xeddmen ibugaṭuten ». Nek,<br />

ḥulfaɣ am akken yebɣa ad iyi-ssufeɣ si temsalt-iw, ad i-yerr<br />

d ulac u, tzemreḍ ad d-tiniḍ, yebɣa ad yuɣal deg wemkaniw.<br />

Ɣur-i ḥulfaɣ dayen be&deɣ ɣef tzeqqa-yagi n cṛe&.<br />

Ternuḍ-as abugaṭu-inu ad yi-d-yettban iqqers irkkeli.<br />

Immeslay-ed ɣef waggaḍ syin yemmeslay-ed ula d netta ɣef<br />

teṛwiḥt-iw. Acu kan iban-iyi-d ixus aṭas n leḥṛara zdat<br />

Lewkkil. « Ula d nek, i d-yenna ubugaṭu-inu, ṭṭanẓeɣ ɣef<br />

ṛṛuḥ-agi, acu kan, mači am umcegge& n weɣraf, nek ufiɣ-en<br />

kra u zemreɣ ad d-iniɣ ɣriɣ-d deg-s am wedlis yellin ».<br />

Yeɣra-d deg-s belli nek d argaz yelhan, d axeddam ɣef<br />

yiman-iw, ur &egguɣ ara, qimeɣ deg yiwen wemḍiq ixeddim,<br />

ḥemlen-iyi yark medden u d win yettḥalfun i leḥzen n wiyaḍ.<br />

Nek ɣur-es d aqcic iggerzen, irefden yemma-s ayen yark<br />

yezmer n lwaqt. Taggara nek d win yessarmen dakken<br />

axxam n yemɣaren ad as-ed-yawi ṛṛaḥa d westa&fu i<br />

temɣart-nni n yemma ugar n wayen i zemreɣ ad as-d-awiɣ<br />

nek s yiman-iw. « Wehmeɣ, ay irgazen l&ali, i d-yerna, amek<br />

i d-yella wannect-a yark n lehduṛ ɣef wexxam-agi n<br />

yemɣaren. U ma yella ilaq ad d-nesbeggen lfayda akked<br />

ccan n yexxamen-agi, ihi ilaq ad d-nini belli d adabu s<br />

yiman-is ara iṣerfen cwiṭ n tedrimt fell-asen ». Acu kan, ur<br />

d-yuddir ara ass n tenṭelt dɣa ḥulfaɣ-as am akken ixuṣ<br />

wannect-a deg usarag-is. Dɣa seg imeslayen-agi ɣezzifen,<br />

useg ussan-agi akked d wannect-agi yark n swaye&<br />

yettnejbaden, anda akka hedṛen ɣef teṛwiḥt-iw, iban-iyi-d<br />

kullec yuɣal am aman izedganen n temduct deg-i tezzer s<br />

tuzya wallaɣ-iw.<br />

Taggara, ur cfiɣ acemma seg webrid akked tehri n<br />

tzeqqa akked ikulwaṛen, u di lawan i deg-i yesseḥmuy<br />

ubugaṭu-inu tageṛjujt-is s leduṛ fell-i, tewweḍ-iyi-d taɣect n<br />

93


ujewwaq n win iznuzuyen timecaḥin lakṛim. ¨Ɣlint-ed fell-i<br />

cfayat n yiwet n tudert yuɣalen tura mači inu, deg anda ufiɣ<br />

zzehwan-nni i itɣebnen akk yeckenṭeḍen zdaxel-iw : rriḥat<br />

unebdu, tazniqt-nni ḥemleɣ, igenni n tmeddit, taḍsa akked<br />

tiqendyaṛ n Marie. Ayen xeddmeɣ tura deg wemḍiq-agi ur<br />

nem&in ara, yuli-yi-d yark an ucaḥuḍ ɣer tyersi. Dɣa ḥareɣ<br />

aṭas akken ad yekkfu kullec, syin ad zziɣ ɣer texxamt-iw di<br />

lḥebs anda ara yafeɣ taguni. Ur ẓriɣ amek i as-sliɣ i<br />

ubugaṭu-inu mi isuɣ meqbel ad yekfu, belli Imggaliyen (les<br />

jurés) ur ttceggi&en ara ɣer tmexneqt yiwen uxeddam<br />

zeddigen i wumi yeffeɣ la&qel azal kan n dqiqa, dɣa yessuter<br />

aḥebbeṛ di leḥkkem fell-i di tmenɣiwt i d-yufa lḥal bdiɣ<br />

zzuɣureɣ yid-i, d lexlaṣ i ibanen, am ndama n dima.<br />

Inezzurfa ḥebsen agraw n cṛe& u abugaṭu-inu yuɣal yeqqim,<br />

udem-is iban-ed ye&ya. Imeddukkal-is ṛuḥen-d ɣur-es akken<br />

ad as-fken labas. Sliɣ a s-qqaren : « dayen izaden, a gma ».<br />

Yiwen seg-sen yeṭṭef-iyi d anagi : «eh?» i yi-d-yenna.<br />

Huzzeɣ aqerruy-iw am win i iqeblen, acu kan mači seg wuliw,<br />

imi nek lliɣ a&yiɣ aṭas.<br />

Tewweḍ-ed tmeddit, yuɣal yenɣes azɣal. Di kra-nni n<br />

ssuɣat i yi-d-yettawḍen si beṛṛa, &eqleɣ-d leḥnana akked<br />

tizeṭ n tmeddit. Neqqim yark din nettṛaǧu. U ayen yark<br />

nettṛaǧu ḥala nek i ye&na. Muqleɣ diɣen ɣer tzeqqa. Kullec<br />

iqqim am ass amezwaru. Mlaleɣ-d tamuɣli umeɣnas-nni s<br />

lbista tabermellalt akked tmeṭṭut-nni taqurant. Annect-a<br />

yesmekta-yi-d belli ur nudaɣ ara ad waliɣ udem n Marie<br />

ayen yark yeṭṭef cṛe&. Mači d tatut i tt-ttuɣ acu kan lliɣ<br />

ceɣleɣ aṭas. Walaɣ-tt teqqim ger Raymond akked Celeste.<br />

Twehha-d ɣur-i Marie am tin i d-iqqaren : « dayen», u walaɣ<br />

udem-is yellan yetqelleq cwiṭ mi d-tecmumeḥ. Ḥulfaɣ i wuliw<br />

amzun yeqmec, ur ufiɣ ara amek ara s-rreɣ acmumeḥ.<br />

94


Uɣalen-d imzurfa. Ɣran-d s uɣiwel yiwen wezrar n<br />

isteqsiyen i yemggaliyen. Sliɣ i yimeslayen-agi : « yuklal<br />

timenɣiwt» … « aheggi i tmenɣiwt»… « tignatin<br />

yessenɣasen di leḥkkem». Fɣen Imggaliyen dɣa ṛuḥen-d<br />

wwin-iyi ar texxamt-nni tamectuḥt anda ṛǧiɣ meqbel. Iṛuḥed<br />

ɣur-i ubugaṭu-inu : yella yeḥdaqer cwiṭ u yemeslay-ed<br />

yid-i am umeddakkel akk s yiwet n leḥnana werǧin<br />

yessexdem meqbel. Yettxemmim belli kullec iteddu akken<br />

ilaq u ad d-fɣeɣ s kra kan isseggasen n lḥebs. Steqsaɣ-t ma<br />

yella wamek ad yerẓ bnadem cṛe& ma yella diri akken<br />

tettwaḥkem. Yerra-yi-d ala. L&efsa-ines netta dakken ur<br />

yesrusu yara asebtar n tegrayt (conclusion) akken ur<br />

yesserfay ara Imggaliyen. Yessefhem-iyi-d belli ur nettruẓu<br />

yara cṛe& akkagi kan mebla ssebba. Iban-iyi-d wannect-a d<br />

ṣṣeḥ dɣa qebleɣ acu i d-yenna. Mara tmuqleḍ tamsalt s<br />

la&qel ad tafeḍ d ayen iweqmen. Imi, mulac ad ṭṭuqten<br />

lekwaɣeḍ ur nes&i yara lma&na. « Akken d as yehwa tella<br />

tifrat, i yi-d-yenna ubugaṭu-inu, nezmer ad tt-nesseɣzef s<br />

truẓi n cṛe&. Yernu ttekleɣ aṭas s ayen yelhan ara teffeɣ ».<br />

Aṭas i neṛǧa, azal n qrad (3) n terba&tin n ssa&a.<br />

taggara teṭṭenṭṭen-ed tnaqust. Yeǧǧa-yi ubugaṭu s tmenna : «<br />

aselway n imggaliyen (les jurés) yusa-d ad d-iɣer tiririyin<br />

ɣef isteqsiyen-nni i sen-fkan. Ad k-id-skecmen mara d-<br />

yaweḍ lawan n leqraya n leḥkem ». Tiwwura mṣeṛbakent.<br />

Lɣaci uzlen di tseddaṛin, ur zṛiɣ ma yella ba&dent neɣ<br />

qerbent. Syin sliɣ i yiwet n taɣect iqemḍen teɣra-d kra di<br />

tzeqqa-nni. U makken teṭṭenṭṭen tnaqust, telli-d tewwurt n<br />

texxamt, yewweḍ-ed ɣur-i ususem n tzeqqa. Asusem akked<br />

uḥalfu-nni ṛẓagen makken walaɣ ameɣnas-nni ameẓyan<br />

yezzi allen-is fell-i. Nek ur muqleɣ ara ɣer tama anda tella<br />

Marie. Ur s&iɣ ara ddeqs n wakud akken ad tt-mmuqleɣ imi<br />

yenna-yi-d uselway n cṛe& s yiwet n talɣa izelgen belli ad<br />

95


iyi-ttwakkes uqerru deg wannar anda ara ḥedṛen lɣaci s<br />

yisem n wegdud aṛumi. Iban-iyi imiren fehmeɣ aḥulfu-nni i<br />

d-qqareɣ deg wudmawen n widak iḥedren din. Ɣur-i ibaniyi-d<br />

amzun d leqdeṛ. Iǧadeṛmiyen uɣalen ḥninit yid-i.<br />

Abugaṭu isers-ed afus-is ɣef tinnefṣelt ufus-iw. Ur s&iɣ ɣef<br />

wacu ttxemmimeɣ. Acu kan aselway yessuter-iyi-d ma yella<br />

kra bɣiɣ ad t-id-arnuɣ. Xemmeɣ cwiṭ, nniɣ-as : « ala». Dɣa<br />

wwin-iyi imiren.<br />

96


IXEF V<br />

I tikkelt tis qrad (3), ugiɣ ad d-iṛuḥ ɣur-i wemṛabeḍ n<br />

teglizt ixeddmen di lḥebs. Ur s&iɣ acu ara s-iniɣ, ur bɣiɣ ara<br />

ad hedṛeɣ; yernu qrib ad t-ẓreɣ. Acu i d iyi-ceɣben tura akka<br />

d tarewla si tḥemmalt, bɣiɣ ad ẓreɣ ma tella tewwurt n tufɣa<br />

seg wayen yuran. Beddlen-iyi tasilult. Di tagi lliɣ tura,<br />

makken ara ẓleɣ, ttwaliɣ igenni u ḥala netta kan i ttwaliɣ.<br />

Yark ussan-iw, s&eddayeɣ-ten deg umuqel deg wudem-is,<br />

aɣelluy akked wenɣas n lenwal yettawin ass ar yiḍ. Mi ẓleɣ,<br />

ifassen seddaw temgaṛt dɣa ad bduɣ aṛaǧi. Ur ẓriɣ ara acḥal<br />

n tikkal i steqsaɣ iman-iw ma yella walba&ḍ imedyaten n<br />

imeḥbas ɣef wumi tettwaḥkem lmut syin rewlen si tamacintagi<br />

yettazalen, u ma yella llan widak iɣaben akka kan<br />

meqbel ass n tmenɣiwt-nsen, kksen rrebg n i&essasen. Dɣa<br />

zmeɣ imiren deg iman-iw imi ur rriɣ ara ddehn-iw i tmucuha<br />

n tmenɣiwin imeḥbas meqbel akkagi. Ilaq dima amdan ad<br />

iẓer timsal am tigi. Ulac anwa i yeẓran acu ara yeḍrun ɣer<br />

zdat. Am nek am wiyaḍ yufa-yi-d lḥal ɣriɣ acu i d-uran deg<br />

yeɣmisen ɣef wannect-a. Acu kan dayen ibanen llan<br />

yedlisen yettwuran ɣef annect-a swaswa, u nek werǧin<br />

yewwi-yi lebɣi ad ten- waliɣ. Ahat lemmer nudaɣ deg-sen,<br />

ad d-afeɣ tidyanin n trewla. Xeṛsum ad ẓreɣ belli yella<br />

yiwen webrid anda yeḥbes uɣṛaf-agi seg webran, u zdaxel<br />

97


uheggi n lmut i d-yettazzalen, zheṛ, xeṛsum d yewwas,<br />

ibeddel ayen yuran. Xeṛsum yiwen n webrid! Zemreɣ ad d-<br />

iniɣ, beṛka-yi yiwen. Imi ul-iw d netta ara ikkemmelen ayen<br />

i d-yeggran. Iɣmisen heddṛen-d dima ɣef uttalas i ɣ-tettalas<br />

tmetti. Ɣur-es ilaq ad ittuxelleṣ. Acu kan annect-a mači<br />

dayen yettmeslayen i walaɣ. Ayen yes&an azal, d tazmert n<br />

trewla, d aneggez beṛṛa n waḍu yezzuɣuṛen, d tazla ɣer<br />

tmurt n tisselbi anda i yezdeɣ usirem. Ayen ibanen, asirem d<br />

aneɣluy menṭeq di teɣmeṛt n walba&ḍ n tezniqin, di tlemmast<br />

n tazla, s yiwet n terṣaṣt. Acu kan mara ttmuquleɣ tagnitt-agi<br />

deg-i lliɣ, ulac ansi tezmer ad d-tekk tizeṭ-agi, kullec<br />

yettakkas-iyi-tt, u taḥemmalt tettawi-yi kan.<br />

Akken i d iyi-hwa &erḍeɣ axemmem ɣef temsalt-agiinu,<br />

ur ṣṣawḍeɣ ara ad qebleɣ tidett-agi qeṛṛiḥen n leḥkem<br />

fell-i. Imi, yella uceqqiq meqren u yesseḍsayen ger cṛe& i ttisersen<br />

akked wamek tuɣal tleḥḥu mebla aḥbas segmi d-iffeɣ<br />

cṛe& deg-s. Amek akkenni i d-ɣran cṛe& ɣef ṭam (8) n yiḍ deg<br />

umur n semmus (5) n tmeddit, tazmert-nni tezmer ad teffeɣ<br />

akken nniḍen, daɣen tawaṭṭfa tettwaṭef sɣur yergazen<br />

yettbeddilen leḥwayeǧ, akk daɣen tawaṭṭfa tettwaṭṭef s yisem<br />

n wegdud aṛumi neɣ (alalmani, neɣ acinwazi), yesbanay-ittid<br />

yark wannect-a belli itekkes-as aṭas seg wazal-ines. Ɣas<br />

akka yark, terra-yi tmara set&eṛfeɣ belli segmi yettwaṭṭef<br />

ṛṛay-agi, timenɣiwt-iw tuɣal d tidett iṣṣeḥan, tella am akken<br />

yella lḥiḍ-agi ibedden ɣef wacu sendeɣ akka a&rur-inu.<br />

Mmektaɣ-d imiren yiwet n tmacahutt i d-tḥekku<br />

yemma ɣef baba. Ur as-d-cfiɣ ara. Ayen yark sneɣ iṣṣeḥa<br />

ɣef wergaz-agi, dayen akken ahat i d iyi-teqqar yemma :<br />

iṛuḥ yewwas ad iẓer timenɣiwt n yiwen uqettal. Yuḍen<br />

makken kan i s-d-tusa tekti. U ɣas akken iṛuḥ dɣa mi d-<br />

yuɣal s axxam yerra-d yark taṣebḥit-nni ayen yellan di<br />

taffaṭ-is. Dɣa yesdigguti-yi baba cwiṭ imiren. Tura fehmeɣ, d<br />

98


ayen ibanen am yiṭij. Wehmeɣ amek ur faqeɣ ara belli ulac<br />

ayen yes&an azal am tmenɣiwt, u tzemreḍ ad d-tiniḍ ulac<br />

ayen ima&nen nnig-s i wergaz! Lemmer zemreɣ ad fɣeɣ<br />

yewwas si lḥebs-agi, ad ruḥeɣ ad ẓreɣ yark timenɣiwin.<br />

Waqila ɣelṭeɣ mi d-nniɣ akka. Imi axemmem kan weḥdes ad<br />

n tafin n iman-iw yewwas zdeffir tejlibt-nni i&essasen, si<br />

tama nniḍen ger lɣaci, d imnezzeh ara ad d-yassen ad iwali<br />

syin ad d-yerr tafaṭ-is, yessalay-iyi-d yiwen akken n lfeṛḥ<br />

rẓagen s ul. Acu kan annect-a mači dayen ara yeqbel<br />

wallaɣ. Ɣelṭeɣ aṭas imi serḥaɣ i wallaɣ-iw ad ixemmem i<br />

tɣawsiwin-agi imi, amecwaṛ kan, ad iyi-tekcem tesmeḍ arma<br />

skucebreɣ ɣef yiman-iw. Ṣekkṣakeɣ tuɣmas-iw mebla ma<br />

zemreɣ ad ḥebseɣ.<br />

Acu kan anwa izemren ad yili dima s la&qel-is.<br />

Amedya, tikkwal ssalayeɣ kan akka deg uqerruy-iw<br />

isenfaṛen (les projets) n leqwanen imaynuten. Beqquɣ ad<br />

&iwdaɣ amek neqqen. Ufiɣ-ed belli ṣṣeḥ yark d tulya n yiwet<br />

n tewwurt i win ɣef yettwaḥkem s tmettant. Yiwet seg ifeḍ<br />

(1000), beṛka-tt tikkwal akken ad ttuṣegment waṭas n<br />

tɣawsiwin. Xemmeɣ akka belli yezmer ad d-naf alba&ḍ n<br />

tissitin i nezmer ad nefk i umuḍin ad isew akken ad yemmet,<br />

azal n tẓa (9) si mraw (10) ad mmten, yiwen ad d-<br />

yessukkes. (Gret tamawt belli qqareɣ-ed dima : amuḍin).<br />

Netta ilaq ad iẓer umeḥbus, u d wagi i d ccerṭ. Imi umba&d<br />

cwiṭ kan umeyyez, makken ara nwali tiɣawsiwin s la&qel,<br />

ttafeɣ belli ayen izelgen d lmus n lfinga, dakken ulac yark<br />

isem usukkes, ulac yark. Lḥaṣun, yettwagzem ṛṛay n lmut<br />

umuḍin. Tagi d yiwet n temsalt yefran, d tawwurt iṣekkṛen,<br />

d amsefhem ibanen anda ulac anwa izemren ad d-yuɣal ɣer<br />

deffir. Ma yella dɣa kra ur nelḥa yara, ayen ur nḍeṛṛu yara,<br />

nett&awad-as. Ɣef waya, ayen yesdiggutiyen, dakken amuḍin<br />

s yiman-is yessarram ulac d acu ara ixesṛen di tmacint.<br />

99


Nniɣ-d d ayagi i d tama izelgen. Annect-a d tidett seg yiwet<br />

n tama. Acu kan, si tama nniḍen, sta&eṛfeɣ belli lbaḍna<br />

uheggi iggerzen di temsalt-agi i teffer; Nezmer ad d-en-ini<br />

belli win akken ara yettwanɣen ittekka s lebɣi-s. Di lfayda-s<br />

ma yelḥa kullec akken iwulem.<br />

Terra-yi tmara daɣen ad sta&eṛfeɣ belli tiktiwin s&iɣ ar<br />

tura ɣef temsalt-agi ur ṣeḥḥant ara yark. Aṭas aya i ǧa&leɣ —<br />

yernu ur ẓriɣ ara ayɣer — belli akken ad iṛuḥ walba&ḍ ɣer<br />

lfinga, ilaq-as ad yali ɣef udekkan, ad yelḥu tiseddaṛin.<br />

Waqila ssebba uxemmem-agi ikka-d si tegrawla-nni n 1789,<br />

bɣiɣ ad d-iniɣ ssebba uxemmem-agi tekka-d seg wayen i d<br />

iyi-slemden neɣ i d iyi-mlan ɣef temsal-agi. Acu kan<br />

yewwas taṣebḥit mmektaɣ-d yiwet n teswiṛa i d-yeddan deg<br />

yiwen weɣmis deg yiwet akken n tedyant n tmenɣiwt<br />

yettwasnen imiren aṭas. Di tilawt, tamacint n lfingga<br />

tettwasers ɣef lqa&a taḥerfit. Mecṭuḥet u teḍyeq, mači dayen<br />

yark ttmeyizeɣ. Ayen i yi-sseḍsayen cwiṭ d amek ur rriɣ ara<br />

ddhen-iw meqbel akka s annect-a. Tamacint-nni yellan di<br />

teswiṛa tessewhem-iyi amek iṣṣeggem yixeddim-is izaden,<br />

zeddig u yettemca&l. Dima nettzaday i wayen nettxemmim<br />

deg wayen yark ur nessin ara. Ilaq-iyi imiren ad faqeɣ belli<br />

kullec iban u yeshel : tamacint tella deg yiwet n lqa&a anda<br />

ibedd wergaz ileḥḥun ɣur-es. Iteddu ɣur-es am akken ara<br />

yeddu s alba&ḍ yessen. Ula d annect-a irennu assexciwet,<br />

Imi alluy s adekkan neɣ alluy deg igenni, yezmer wallaɣ ad<br />

yezhu syes. Ma tura dagi, ibbulunen n tna&uṛt rẓan kullec :<br />

amdan yettwanɣa s tufra, s cwiṭ n leḥcayem akk s waṭas<br />

uḥebbeṛ.<br />

Llant daɣen snat n tɣawsiwin i ɣef ttmeyizeɣ dima :<br />

tafrara akked tṛuẓi n cṛe&. Ttnaɣeɣ iman-iw u tta&ṛaḍaɣ ur<br />

ttxemmimeɣ ara fell-asent. Teẓleɣ, ttmuquleɣ s igenni, u<br />

ttḥariṣeɣ deg allaɣ-iw ad d-yelhu kan deg tmuɣli ɣur-es.<br />

100


Yebda yettuɣal d azegzaw, imi d tameddit. Ttḥerriseɣ imaniw<br />

akken ad beddleɣ axemmem, dɣa uɣaleɣ selleɣ i wul-iw.<br />

Ur zmireɣ ara ad xemmeɣ neɣ ad skecmeɣ deg wallaɣ-iw<br />

belli aṭenṭen-agi iteddun yid-i si zik-iw yezmer yewwas ad<br />

yeḥbes. La&meṛ s&iɣ axemmem fell-as s neṣṣeḥ. Ɣas akken<br />

&arḍeɣ ad mmuqleɣ xeṛsum yiwet n dqiqa amek ara yili<br />

weḥbas uṭṭenṭṭen-agi zdaxel uqerruy-iw. Acu kan mebla<br />

lfayda. Imi axemmem ɣef tafrara neɣ ɣef taṛuẓi n cṛe&-inu<br />

yettuɣal-d imiren kan. Taggara friɣ-tt ger-i d yiman-iw belli<br />

ur ilaq ad tt-cuddeɣ aṭas.<br />

Ẓriɣ di tafrara ara d-awḍen yewwas ad i-yawin.<br />

Tzemreḍ ad d-tiniḍ, s&eddaɣ uḍan-iw yark deg uṛaǧu n<br />

tafrara-yagi. Werǧin ḥemleɣ ad ttwasdduqseɣ. Yal mara yiteḍru<br />

lḥaǧa, beqquɣ ad iliɣ din. Ɣef aya i ssawḍeɣ ur gganeɣ<br />

ara siwa cwiṭ deg wass; teɣzi n yiḍ ttṛaǧuɣ kan melmi ara d-<br />

tennunet tafat di lemri igenni. Ayen iwe&ṛen fell-i s zyada, d<br />

imir-nni ara d-taweḍ ssa&a-nni cukkeɣ belli deg-s ixeddmen<br />

cɣel-nsen. Mi i&edda wezgen n yiḍ, ad bduɣ aṛaǧu akk<br />

t&essast. Werǧin tesla tmeẓẓuɣt-iw i wanect-en n<br />

usferfec,tuɣal te&eqqel yark leṣwat-nni yeffren. Zemreɣ ad<br />

d-iniɣ, s&iɣ zheṛ yark tallit-nni imi werǧin sliɣ deg-s i tikli<br />

usebbaḍ. Yemma dima teqqar-ed belli ulac win yekcem<br />

leḥzen s ul-is irkkeli. Ufiɣ di lḥebs belli ayen akken i d-<br />

teqqar d tidett, ladɣa makken ad d-yennecṛaḥ yigenni u ass<br />

amaynut yettnezrurub-ed ɣer texxamt-iw. Imi akken yezmer<br />

daɣen ad sleɣ i tikli usebbaḍ dɣa din kan ad yetterḍeq wuliw.<br />

Ɣas ma ula d aḥnucceḍ amectuḥ yettawi-yi ɣer tewwurt,<br />

ɣas ma, tameẓẓuɣt ɣef lluḥ, ttṛaǧuɣ akken alamma sliɣ i<br />

nnefs-iw, iteffeɣ-iyi la&qel makken ara t-afeɣ d azuran u<br />

yettcabi ɣer wenẓaf n weqjun; lḥaṣun taggara ul-iw ur<br />

yetterḍeq ara u mazal-iyi-d (24) n tsa&tin nniḍen.<br />

101


Teɣzi n wass, tella tṛuẓi n cṛe&-inu ɣef acu i<br />

ttxemmimeɣ. Ẓriɣ belli ḥala ayen i yelhan i d-ttawiɣ si tektiyagi.<br />

Ḥettbeɣ, tt&awadeɣ u teẓgeɣ-d adif n tektiwin-iw. U<br />

dima srusuyeɣ-d zdat-i taggara n diri d nettat i tamenzut :<br />

qqareɣ-as ur d-qblin ara taṛuẓi n cṛe&-nni. « ihi, ad mmteɣ<br />

daya ». Ad zwireɣ kan kra s aẓekka, d aya. Yernu medden<br />

yark ẓran belli tudert-agi ur teswi yara tabruyt yerkan.<br />

Zdaxel-iw ẓriɣ lmut n tlatin neɣ n seb&in ulac deg-s amxallef<br />

imi, iban di snat-agi n tegnatin, aṭas n yemdanen, ama d<br />

irgazen neɣ d tilawin, ad ddren, u annect-a d luluf<br />

isseggasen. Lḥasun ur tes&iḍ acu ibanen. D nek dima ara<br />

yemten, ass-agi neɣ umba&d snat n tmerwin (20)<br />

isseggasen. I yi-ceɣben tura deg umeyyez-agi-inu, d<br />

aneggez-agi yessewḥacen i wumi tḥalfuɣ deg-i mara d-<br />

mmektiɣ snat n tmerwin (20) isseggasen n tudert ar zdat.<br />

Ulac acu i yi-d-mazal ḥala ad kkseɣ tikti-yagi seg allaɣ-iw s<br />

uxemmem n wamek ara yilint taktiwin-iw umba&d snat n<br />

tmerwin (20) isseggasen n tudert, makken ara d-taweḍ dɣa<br />

dqiqa-nni taneggarut. Imi lmut labbud ad nemmet; amek<br />

akked melmi, ur s&in ara azal s waṭas, d ayen ibanen. Ihi (u<br />

ayen iwe&ṛen d tuṭṭfa deg uzrar umeyyez acu yeswa wawalagi<br />

n « ihi »; ihi, ilaq-iyi ad qeblaɣ makken ara yi-d-agin<br />

taṛuẓi n cṛe&-inu.<br />

Imiren, u ḥala imiren kan i ttakkeɣ i yiman-iw azref,<br />

ma nezmer ad d-nini akka, i wakken ad yili umeyyez ɣef<br />

liḥala tis-snat : tin anida akken ara d iyi-semḥen. Ayen i yiceɣben<br />

s zayed, dakken ilaq ad qemḍeɣ neɣ ad ddeqmeɣ<br />

anṭaw akked tazla idammen di tfekka-inu, imi anect-a<br />

iteqqes allen-iw s yiwen akken n lfaṛḥ iselben. Ilaq-iyi ad<br />

lemdeɣ asenɣes n ssuɣat-agi, ilaq-iyi ad t-sbenseɣ. Ilaq-iyi<br />

ad qqimeɣ akken lliɣ ɣas d liḥala-yagi tis snat i yeḍran,<br />

akken ad yeǧhed weqbal-inu n uxemmem-nni amezwaru n<br />

102


lmut. Yal mara ssiwḍeɣ s annect-a, rebbḥeɣ-d ssa&a n talwit.<br />

Annect-agi dayen is&an azal meqqren i win yellan di lḥebs<br />

am nek.<br />

Deg yiwen imir icuban wagi i yugiɣ ad ẓreɣ amrabeḍ<br />

iṛumyen. Lliɣ ẓleɣ u &eqlaɣ-d aggaḍ n tmeddit si nwel-nni<br />

amellal n yigenni. Wwḍeɣ-d s anda akken ugiɣ taṛuẓi n cṛe&-<br />

inu, makken bdiɣ a ttḥalfuɣ i weḥbak idammen ileḥḥun deg<br />

iẓuran-iw. I wumi sriɣ imiren i tmeẓriwt n wemṛabeḍ. D tin i<br />

tikkelt tamezwarut, seg wacḥal aya, i xemmeɣ ɣef Marie.<br />

Aṭas-ayagi n wussan segmi teḥbes ur d iyi-d-tettaru yara.<br />

Tameddit-nni, meyzeɣ cwiṭ dɣa nniɣ ger-i d yiman-iw belli<br />

ahat te&ya si tilin d taḥbibt n yiwen ɣef wumi yettwaḥkem s<br />

lmut. Xemmeɣ daɣen belli yezmer tuḍen neɣ ahat temmut.<br />

Akka i teddunt temsal. Amek zemreɣ dɣa ad t-ẓreɣ imi<br />

anagar tifekkiwin-nneɣ yemsebḍan tura akka, ulac acu i ɣ-<br />

yessemlalayen neɣ i d-yesmektayen wa i wayeḍ. Dɣa seg<br />

imiren uɣaleɣ ur cli&eɣ ara seg umekti n Marie. Ma yella<br />

temmut dɣa ur tes&iḍ acu ara xedmeɣ yess. Yettban-iyi-d d<br />

lḥeq mi fehmeɣ belli medden ad iyi-ttun umba&d tamettantiw.<br />

Ur tes&iḍ acu ara xedmen yess-i. Ur zmireɣ ara ad d-iniɣ<br />

ula d timenna belli iw&eṛ uxemmem deg annect-a.<br />

Imiren swaswa i d-yekcem umrabeḍ iṛumyen. Makken<br />

i t-walaɣ, rgagiɣ cwiṭ. Ifaq i tergagit-iw dɣa yenna-yi-d, ur<br />

ttagad. Nniɣ-as belli uɣeɣ tannumi mači di lawan-agi i d-<br />

yettas. Yerra-yi-d belli d zyaṛa kan n tmusni, ur tes&i yara<br />

kra n rrebg nettat d tṛuẓi n cṛe&-inu, win i ɣef ur yeẓri<br />

acemma. Yeqqim ɣef wusu-inu dɣa yessuter-yi-d ad qqimeɣ<br />

ɣer tama-s. Ugiɣ. Ufiɣ deg udem-is yiwen akken n wemdan<br />

ḥninen.<br />

Yeqqim ddeqs, iɣallen ɣef imesḍan-is, aqerru iṣubb,<br />

yettmuqul deg ifassen-is. Rqiqit u ǧehddit, ad iyi-dsmektayen<br />

sin iɣersiwen iqeṭben ɣef yiman-nsen. Islufuy-<br />

103


iten s la&qel wa ɣer wa. Syin iqqim akken, s uqerru iṣubben<br />

yiwen akken umecwaṛ meqqren, armi ḥulfaɣ yiwen ubrid<br />

belli am akken ttuɣ-t.<br />

Yiwen umecwaṛ, irfed-ed aqerru-yis, imuqel-iyi-d srid<br />

s udem : « ayɣer, i yi-d-yesteqsa, tettagiḍ ad iyi-teẓreḍ? ».<br />

Rriɣ-as belli nek ur ttamneɣ ara s Ṛebbi. Yebɣa ad iẓer ma<br />

yella ttekleɣ deg wayen akka i d-qqareɣ u rriɣ-as belli ur d<br />

iyi-terri yara tmara ad steqsiɣ iman-iw : annect-a yettbaniyi-d<br />

d tamsalt ur nes&i yara azal ɣur-i; irfed azagur-is ɣer<br />

zdeffir, isenned ɣer lḥiḍ, ifassen dima ɣef iqeswaden-is. Am<br />

akken mači i nek i d-yettmeslay, yenna-d belli aṭas i<br />

yetteklen deg wayen i d-qqaren u tikkwal mači d tidett. Nek<br />

ssusmeɣ. Immuqel-d ɣuri dɣa yesteqsa-yi-d : « acu d ṛṛay-ik<br />

di temsalt-agi? ». Rriɣ-as belli yezmer lḥal. U akken d asyehwa<br />

yella lḥal, ɣas ur ẓriɣ acu id iyi-&nan s tidett, acu kan<br />

ttekleɣ ẓriɣ acu yark ur d i-ye&nin ara. Dɣa, annect-a ɣef acu<br />

i yi-d-iheddeṛ mači dayen i d i-yi&nan.<br />

Izzi allen-is fell-i u, dima mebla ma yembbawel seg<br />

umḍiq-is, yesteqsa-yi-d ma yella wayen akka ttmeslayeɣ<br />

ikka-d si layas meqqren. Sfehmeɣ-as belli ur d iyi-ṭṭif ara<br />

layas. D tagdi kan i yugadeɣ cwiṭ, u annect-a dayen yellan<br />

deg wemdan. « Ṛebbi ad yili yid-ek ihi, i d-yenna. Widak<br />

yark sneɣ llan deg wemḍiq-agi-inek zzin meṛṛa ɣur-es ».<br />

Nniɣ-as d lḥeq-nsen. Annect-a yesbeggan-ed belli ɣur-sen<br />

akud. Ma yella d nek, ur sriɣ ara i win ara yi-&iwnen u dɣa d<br />

akud i yi-xuṣṣen akken ad ceɣbeɣ iman-iw s wayen ur d i-<br />

ye&nin ara.<br />

Imiren swaswa, ifassen-is ḥrarten am win yerfan cwiṭ.<br />

Acu kan yekker-ed, iṣṣeggem ikmamen n uqendduṛ-is. Mi<br />

yekfa, ihdeṛ-iyi-d s wawal « a yameddakel-iw» : mi yi-dyemmeslay<br />

akka mači imi yettwaḥkem fell-i s tmettant; ɣures<br />

medden yark yettwaḥkem fell-asen s lmut, dɣa ḥebseɣ-t<br />

104


din mi s-nniɣ belli yemxallaf, u annect-a ur yezmir ara ad<br />

yili d aṣebbeṛ. « D ṣṣeḥ, i d-yenna, acu kan yewwas labbudd<br />

ad temteḍ ma yella ur temmuteḍ ara tura. D aɣilif-nni kan<br />

ara d-yuɣalen imiren. Amek ara t-qazmeḍ imiren ugur-agi ?<br />

» Rriɣ-as belli ad t-qazmeɣ akken i t-ttqazamaɣ tura.<br />

Yekker ibbed mi d-nniɣ awal-agi, immuqel-iyi-d srid<br />

s allen. D yiwen wurar sneɣ akken yelha. Tturareɣ-t aṭas nek<br />

d Emmanuel neɣ d Celeste u, s umata d nitni i itezzin allennsen<br />

d imezwura. Ula d amrabeḍ-agi yessen akken ilha uraragi,<br />

fahmeɣ-t imiren kan : tamuɣli-s ur tergagi yara. Ula d<br />

taɣect-is daɣen ur tergagi yara makken i yi-d-yenna : « ur<br />

tes&iḍ ara yark isem usirem u ahat teddreḍ akka s tikti belli<br />

ad temteḍ irkelli ? ». « Ih », i s-rriɣ.<br />

Dɣa, iṣubb aqerru-yis, yeqqim. Yenna-yi-d belli<br />

ɣaḍeɣt. Ɣur-es annect-a d awezɣi ad as-yizmir wergaz. Nek,<br />

ḥulfaɣ kan belli wagi yebda ad iyi-ssexcawat. Zziɣ ula d nek<br />

allen-iw, syin ṛuḥeɣ ɣer teḍwiqt-iw. Sendeɣ tayett-iw ɣer<br />

lḥiḍ. Mebla ma ḍeffreɣ akken i yelha acu i d-yeqqar fehmeɣ<br />

belli yekmaṣa ad iyi-d-yesteqsay. Iheddeṛ s yiwet n taɣect<br />

iḥdaqṛen akk iḥerrṣen. Ɛeqleɣ belli netta d yiwen iḥeznen<br />

dɣa fkiɣ-as-d tameẓẓuɣt akken ad as-sleɣ akken ilaq.<br />

Yeqqar-iyi-d yettkel belli taṛuẓi n cṛe&-inu ad d-<br />

yettwaqbel, acu kan ilaq-iyi ad ṣefḍeɣ yiwen n ddnub i<br />

bbubbeɣ ɣef we&rur-iw. Ɣur-es cṛe& n yergazen ur d-yettban<br />

ara zdat win n Ṛebbi. Sneqdeɣ-as belli d tamezwarut<br />

iḥekkmen fell-i. Yerra-yi-d ɣas akken ur tesfiḍ acemma si<br />

ddnub-iw. Nniɣ-as ur ẓriɣ ara acu i d ddnub. Nnan-iyi-d kan<br />

belli lliɣ ɣelṭeɣ mi nɣiɣ. Lliɣ ɣelṭeɣ, tura aqli ttxelliṣeɣ, ur<br />

zmiren ara ad iyi-d-ssutren ugar n wannect-a. Imiren yekker<br />

daɣen seg umkan-is, u xemmeɣ belli di txibuṭ-agi-inu<br />

tamecṭuḥt ma yebɣa ad yembba&ẓel, ur yettizmir ara. Ilaq-as<br />

ad ibbed neɣ ad yeqqim. Ulac amek-nniḍen.<br />

105


Allen-iw reṣṣant di tegnitt. Yuẓa-d ɣur-i s yiwen<br />

umejjaq dɣa yeḥbes, amzun yesseḍḥa ad d-ikemmel. Imuqel<br />

s igenni ger wuzlan. « Tɣelṭeḍ , a mmi, i yi-d yenna, zemren<br />

ad ak-d-ssutren ugar n wannect-a. Ahat ad ak-t-id-ssutren ».<br />

« D acu akka ad iyi-d-ssutren, ihi? » « Zemren ad ak-dssutren<br />

ad temmuqleḍ » « Acu ara muqleɣ?».<br />

Imuqel umrabeḍ acu i s-d-yezzin dɣa yerra-d s yiwet n<br />

taɣect i yi-d-ibanen am tin ye&yan cwiṭ : « yark iẓra-yagi s<br />

wacu bnan leḥyuḍ-agi tetteccef-iten tidi n lmeḥna, d ayen<br />

ẓriɣ. La&meṛ iten muqleɣ mebla atqelleq. Acu kan seg wul<br />

lqayen, ẓriɣ belli seg win yark itmezren seg-wen, walan<br />

yeffeɣ-ed si tillas anda zren yiwen wudem n lmalayek. D<br />

udem-agi i wen-d-ssuturen ad t-twalim ».<br />

Uɣaleɣ ḥmiɣ cwiṭ. Nniɣ-as aqli aṭas n wagguren-aya i<br />

ttmuquleɣ di laḥyuḍ-agi. Ulac yark kra neɣ alba&ḍ snaɣ di<br />

ddunit xiṛ-nsen. Ahat nudaɣ, zik, yiwen wudem deg-sen.<br />

Acu kan udem-nni nudaɣ d udem i yes&an nwel n yiṭij akk<br />

tmes n lebɣi : d udem n Marie. Nudaɣ-t ur t-ufiɣ ara. Tura<br />

dayen. Akken d as-yehwa yella lḥal, ur tes&iḍ acu walaɣ<br />

yeffeɣ-ed si tidi n yeẓra-yagi.<br />

Imuqel-iyi-d wemrabeḍ-nni s yiwen akken n leḥzen.<br />

Nek uɣaleɣ-d tura sendeɣ yark s uzagur-iw ɣer lḥiḍ u tafat n<br />

wass tneggi-d ɣef wenyir-iw. Yenna-d kra imeslayen i wumi<br />

ur sliɣ ara u yessuter-iyi-d s uɣiwel ma yezmer ad ad iyissuden,<br />

« ala » i s-rriɣ. Yuɣal yezzi d timmenddefirt, yelḥa<br />

armi d lḥiḍ i wumi yeslef s la&qel : « annect-agi yark<br />

ziɣemma i tḥemmleḍ akal-agi? », i d-yenna s la&qel, nek ur<br />

tes&iḍ acu i s-rriɣ.<br />

Iqqim akken aṭas yezzi ɣer lḥiḍ. Addud-is dagi<br />

yessexcawat-iyi u yuɣal-iyi d ta&ekkemt. Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ<br />

ruḥ effeɣ, ad i-yeǧǧ, makken amecwaṛ isuɣ-ed s lqed<br />

ugarjum-is, mi d-yezzi ar ɣur-i : « ala, ur zmireɣ ara ad k-<br />

106


amnaɣ. Ẓriɣ zdaxel-iw belli tessarameḍ tudert-nniḍen ».<br />

Rriɣ-as dayen ibanen, acu kan annect-a ur yes&i yara azal n<br />

wannect yes&a azal usirem n tuɣalin d ameṛkanti, neɣ lebɣi n<br />

tmusni u&ummu s uɣiwel neɣ asirem d txenfuct i i&edlen.<br />

Kifkif-iten yark. Dɣa iḥbes-iyi-d, yebɣa ad iẓer amek<br />

ssarameɣ tudert-agi nniḍen. Nniɣ-as imiren : « ssarameɣ<br />

tudert anda zemreɣ ad d-mmektiɣ tagi », syin rniɣ-as, imiren<br />

kan, belli dayen &yiɣ di lehduṛ. Yebɣa daɣen ad iyi-dyemmeslay<br />

ɣef Ṛebbi, acu kan uẓeɣ ar ɣur-es u &erḍeɣ ad<br />

as-sfehmeɣ i tikkelt taneggarut belli mači aṭas n lweqt i yi-d<br />

mazal, ur bɣiɣ ara ad t-sṛuḥeɣ. Ye&reḍ ad iyi-beddel ameslay<br />

mi yi-d-yesteqsa ayɣer ssawaleɣ-as ad “leflani ” deg umur i<br />

deg-i ilaq ad as-ssiwleɣ "baba". Annect-a ize&f-iyi u rriɣ-as<br />

belli netta mači d baba : ayen akken za&ma yella netta d<br />

wiyaḍ.<br />

«Ala, a mmi, i d-yenna makken d-isers afus-is ɣef<br />

tayett-iw. Aqli yid-k. Acu kan ur tezmireḍ ara ad teẓreḍ imi<br />

ul-ik yedderɣel. Ad ak-d&uɣ ».<br />

Dɣa,ur ẓriɣ ara ayɣer, amzun yella kra itterḍqen<br />

zdaxel-iw. Bdiɣ asuɣu s lqedd ugerjum-iw, reggmeɣ-t u<br />

nniɣ-as i wumi sriɣ i dda&wat-ines. Tṭfeɣ-t-id si lkull n<br />

tqenduṛt-is. Smareɣ-d fell-as ayen yark yeffer wul-iw, s nek<br />

yettneggizen s yiwen uneggez deg-i yemlal lferḥ akked z&af.<br />

Naɣ aṭas i yella yettkel ? Ɣas akken ulac yiwen si lettkal-is i<br />

yeswan ineẓd n tmeṭṭut. Ur yettkil ara ɣef yiman-is ula d<br />

tudert belli yedder imi netta yella yedder am win yemmuten.<br />

Nek, ttbaneɣ-d am win yes&an ifassen d ilmawen. Acu kan<br />

lliɣ ttekleɣ ɣef yiman-iw, di kullec, ugar-is, ttekleɣ di tudertagi<br />

wala di tmettant i d-ileḥḥun. Ih d tidett, ḥala ayagi i<br />

yes&iɣ. Xeṛṣum ṭṭfeɣ di tidett-agi akken teṭṭef ula d nettat<br />

deg-i. Lliɣ s&iɣ lḥeq, u tura s&iɣ lḥeq, u dima ad s&uɣ lḥeq.<br />

Ddreɣ akka ddreɣ, u zemreɣ ad idireɣ akken nniḍen.<br />

107


Xedmeɣ ayagi, ur xdimeɣ ara ayen nniḍen. i yumba&d ?<br />

Amzun akken ṛǧiɣ annect-agi yark n wakud, ad taweḍ<br />

dqiqa-yagi akked tafrara-yagi anda ara s&uɣ lḥeq ? Ulac yark<br />

acu yes&an lma&na u nek ẓriɣ ayɣer. Netta daɣen yeẓra<br />

ayɣer. U seg wul uzekka-inu, ayen yark teṭṭef tudert-agi<br />

timheṛṛeft i ddreɣ, yiwen usuḍu aberkan yettaẓ-ed ɣur-i si<br />

ger isseggasen i mazal ur d-newwiḍ u asuḍu-yagi yettqeccim<br />

yark ayen i d-yufa zdat-es seg wayen i yi-d-fkan isseggasennni<br />

ddreɣ, i icuban ula d nutni lexyalat. Ur iyi-teḥṣil ara di<br />

tmettant n wiyaḍ, neɣ tayri n tyemmatt, ur cli&eɣ ara la di<br />

Ṛebbi-s, wala di tudert nfferen, imi yiwen imteddu ilaqen ad<br />

iyi-ffren nekkini akk ad yeffren yid-i kra imelyaṛen yes&an<br />

zheṛ, am netta, qqaren-d ula d nitni d atmaten-iw. Ahat<br />

yefhem, yefhem dɣa? Medden yark s&an azal. Ḥala widak<br />

yes&an azal i yelhan. Ula d nitni, ad yettwaḥkem yewwas<br />

fell-asen s lmut. Ma&lic, ma yella, deg umur ɣef tmenɣiwt<br />

inɣan, ad ten-nɣen imi ur run ara di tenṭelt n yemmat-nsen?<br />

Aqjun n Salamano yes&a azal annect n tmeṭṭut-is. Tameṭṭutnni<br />

taqurant teɣleḍ ula d nettat annect teɣleḍ tparizyant i yuɣ<br />

Masson neɣ Marie yellan tebɣa ad iyi-taɣ. Tewqa&-iyi-d ma<br />

yella Raymond d ameddakel-iw annect n Celeste i t-yifen s<br />

wacḥal? Tewqa&-iyi tura ma yella Marie tefka taxenfuct-is i<br />

Meursault nniḍen? Dɣa ur ẓriɣ ara ma yefhem wagi ɣef<br />

yettwaḥkem s lmut u seg ayen yeffer uzekka-inu… iqmeḍ<br />

deg-i nnefs makken i la d-ttsuɣuɣ annect-a. Acu kan, yufa-d<br />

lḥal, i&essasen kksen-iyi amrabeḍ si ger ifassen-iw u bdan la<br />

ttberrin seg-i. Netta issusem-iten, dɣa imuqel-ed ɣur-i yiwen<br />

akken umecwaṛ di tsusmi. Ččuṛent-ed wallen-is d<br />

imeṭṭawen. Yezzi udem-is syin yeffeɣ.<br />

Akken kan dɣa yeffeɣ yers-ed la&qel deg-i. Lliɣ &yiɣ<br />

dɣa ɣliɣ menṭeq deg usu. Waqila ṭṭseɣ imi ukiɣ-ed s yetran<br />

deg wudem-iw. Ssuɣat d weḥriret wwḍen-ed ɣur-i si<br />

108


lexlawi. Rriḥa n yiḍ, d wakal akked lemleḥ sbbuḥran i<br />

tiwwura uqerru-yiw. Talwit taẓidant unebdu-yagi afenyan<br />

ikcem-ed deg-i am aman. Imiren, makken yewweḍ yiḍ ar<br />

tilisa-s ssuɣent-ed tnaqusin. La d-qqarent yewweḍ-ed lawan<br />

n yinigen ɣer tudert i wumi dayen tura zziɣ s uzagur. I<br />

tikkelt tamezwarut, seg acḥal-aya, mmektaɣ-d yemma.<br />

Fehmeɣ, waqila, ayɣer di taggara n tudert-is tufa-d yiwen<br />

«wexḍib », ayɣer turar a&iwed n tudert. Dahi, ula dahi, deg<br />

wexxam-nni n yemɣaṛen anda xettint teftilin n tudert,<br />

tameddit tettban-ed am talwit yesruyen. Deg rebbi n lmut,<br />

yemma tḥulfa s tilleli-nni belli tezmer ad t&iwed tameddurtnniḍen.<br />

Ulac, ulac win i yes&an azref ad iru fell-as. Ula d<br />

nek tura ḥulfaɣ zemreɣ ad &iwdeɣ tudert. Am akken z&af-agi<br />

d reffu ameqran seffin-d ayen n dir deg-i, s war asirem, zdat<br />

yiḍ-agi yeččuṛen d ifeṭiwjen akked yetran, lliɣ ul-iw i tikkelt<br />

tamezwarut i wecla& aẓidan n umaḍal. Ḥulfaɣ-as yettcabi ar<br />

ɣur-i, am gma, din i zṛiɣ belli ddreɣ deg-s d win ifeṛḥen, u<br />

mazal-iyi ferḥeɣ ar tura. Akken kullec ad yaweḍ s amkan-is,<br />

akken ur ttḥalfuɣ ara i yiman-iw d awḥid, yeggra-yi-d ad<br />

ssirmeɣ ad d-ṛuḥen aṭas n lɣaci asmi ara yi-gezmen aqerru.<br />

U ssarameɣ ad iyi-d-qablen lɣaci-nni s ssuɣat yeččuṛen d<br />

aɣuccu.<br />

109

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!