Het Nieuwe Sportpark van den Wildenberg

Landschapsplan
Het Nieuwe Sportpark van den Wildenberg
Door:
Jeroen Klerks
Chris Beaart
1

Oktober 2009
Inhoudsopgave
Voorwoord........................................................................................................................................................3
Huidige situatie.................................................................................................................................................5
Groenstructuur.............................................................................................................................................5
Water...........................................................................................................................................................5
Grondgebruik................................................................................................................................................6
Infrastructuur...............................................................................................................................................6
Landschappelijke inpassing ...............................................................................................................................7
Zichtlijn........................................................................................................................................................7
Waterlopen...................................................................................................................................................7
Bosschages, houtwallen, singels en/of lanen.................................................................................................8
Landschapsontwerp..........................................................................................................................................9
Uitgangspunten landschappelijke inpassing...................................................................................................9
Overige aanbevelingen..................................................................................................................................9
Ontwerpsuggestie ......................................................................................................................................11
2

Voorwoord
De Gemeente Goirle heeft zich voorgenomen om tussen de kernen Riel en Goirle een nieuw sportpark te
ontwikkelen. Met de Provincie Noord-Brabant is gesproken over de realisatie van dit nieuwe sportpark op de
locatie Riels Kwadrant.
Realisatie van een nieuwe sportpark op deze locatie is volgens de provincie inpasbaar binnen het provinciaal
beleid. In het uitwerkingsplan is het Riels Kwadrant grotendeels als "stedelijke groene drager" aangemerkt. Een
sportvoorziening past hier binnen. Voorwaarde is wel dat het sportpark landschappelijk wordt ingepast. Volgens
de Provincie Noord-Brabant is daarvoor een landschapsplan nodig. Uitgangspunt zou volgens de Provincie
Noord-Brabant moeten zijn dat er gesport wordt in een park. Het gebied zou daarbij als park zoveel mogelijk vrij
toegankelijk moeten zijn.
Ter voorbereiding op de inpasbaarheid van de sportcomplexen en voorzieningen en het vervaardigen van een
totaal ontwerp, is dit landschapsplan opgesteld. Hierin worden de eisen en wensen vanuit landschappelijk
oogpunt weergegeven.
Om niet alles uitgebreid of opnieuw te moeten beschrijven wordt voor de cultuurhistorische aspecten verwezen
naar het rapport van Oranjewoud, genaamd "Cultuurhistorische quickscan sportpark Riels Kwadrant,
projectnummer 3398-196264, concept maart 2009". De waterhuishoudkundige situatie is uitvoerig beschreven
in het rapport van Oranjewoud, genaamd: "Watertoets Het Nieuwe Sportpark van den Wildenberg Goirle,
projectnummer 196264, concept 31 juli 2009".
3

Overzicht groen- en waterelementen
1. Eikenhakhoutwal langs Oude Spoorbaan
De voormalige hakhoutwal ligt aan beide zijden van het zandpad.
2. Elzensingel De Katsbogte
Dit betreft een landschapselement uit de periode 1850-1930. De singel is echter behoorlijk vervallen en voor een gedeelte
(richting noordoosten) reeds verdwenen.
3. Eikenlaan zuidkant Rillaersebaan
Het betreft een her en der onderbroken Eikenlaan langs de Rillaersebaan
4. Doorgaande Eikenlaan noordkant Rillaersebaan
5. Elzenbroekbosje hoek Rillaersebaan/Turnhoutsebaan
Ten opzichte van de omgeving laag gelegen Elzenbroekbosje met zowel natuur- als landschappelijke waarden.
6. Laanbeplanting met Eiken langs beide zijden Turnhoutsebaan
7. Singel langs Keuterstraatje
Enkele restanten van een Eikenlaan langs het Keuterstraatje welke doorloopt in de wijk De Hellen aan de andere kant van de
Turnhoutsebaan.
8. Bosje in zuidpunt
Het bosje dat in het zuiden aanwezig is bestaat voornamelijk uit Essen en een aantal uitheemse boomsoorten. Direct aangrenzend
aan dit open bosje liggen enkele moestuinen. Het bosje is ecologisch gezien niet van grote betekenis.
9. Waterloop
Waterloop met westelijke stroomrichting welke in beheer is van Waterschap Brabantse Delta.
10. Overstort
Het gemengde rioolstelsel van de wijk De Hellen heeft een overstort op de waterloop van het waterschap.
4
Rillaersebaan
2
3
5
9
Turnhoutsebaan
Oude spoorbaan
6
1
10
7
8
4

Huidige situatie
Groenstructuur
Het plangebied wordt gekenmerkt door enkele sterke structuren rondom
het plangebied. Deze structuren geven het plangebied vorm in het
landschap. Aan de noord en oostzijde vormen de eikenbomen langs de
Rillaersebaan en Turnhoutsebaan een transparante omlijsting. In het
zuidwesten zorgt een zware eikenhouten singel voor een karakteristieke
transparante achtergrond naar het open landschap. In de Noord-oosthoek
en de zuidelijke punt van het plangebied liggen enkele bosschages die het
landschap een duidelijk karakter geven en de omliggende bewoning en
industrie afschermen.
.
Water
Vanuit de wijk De Hellen aan de oostkant van de Turnhoutsebaan komt
een overstort van het gemengde rioolstelsel uit op een waterloop. In de
toekomst zal door het afkoppelen van het hemelwater in de wijk De
Hellen relatief schoon water gedoseerd op de waterloop worden geloosd.
5

Landschap
Zoals in de geomorfologische kaart is te zien, betreft het plangebied een
overgangszone van het beekdal naar de hogere dekzandrug. Vanwege de
overgangszone is het landschap daardoor niet volledig open of gesloten.
Men ziet hier een halfopen landschap gekenmerkt door een mozaïek van
open ruimten dat door de lanen en bosschages het karakter van een
toneel met coulissen heeft. Landschapselementen die bij een dergelijk
overgangszone of coulisselandschap horen zijn: zichtlijnen, waterlopen en
beplanting in de vorm van bosschages, houtwallen, singels en/of lanen.
Het huidige plangebied heeft een tamelijk open karakter, waarbij de
wegen worden begrensd door robuuste eikensingels. Tevens zijn nog
enkele (restanten) van houtwallen terug te vinden. De twee aanwezige
bosschages aan de noord- en zuidkant van het gebied hebben vanuit de
omgeving een bufferende werking op het plangebied. Door de
aanwezigheid van deze buffers en de transparantie van de Eikensingels is
in het gebied een duidelijke zichtlijn aanwezig, welke gezien moet worden
als een zeer bepalende landschapsdrager in het plangebied. Door deze
zichtlijn en de transparantie van de Eikenlanen kan vanuit verschillende
punten van het waardevolle achterliggende open landschap worden
genoten.
Geomorfologische kaart
Grondgebruik
Het grondgebruik in het plangebied is voornamelijk agrarisch. Door het
gebruik is de van nature arme grond omgevormd in een rijke grond. Door
de landbouw is er ook sprake van hoogte verschillen. Er zijn geen
duidelijke bolle akkers aanwezig. In het noorden van het gebied loopt een
singel die op oude kaarten al te herkennen is. Dit gebied is in gebruik als
paardenwei. De bosschage in het noord-oosten tegen de Rillaersebaan
bestaat voornamelijk uit elzen en ligt duidelijk lager dan de omgeving
waardoor een broekbos is ontstaan. Aan de oostzijde ligt een varkensstal
met daaromheen enkele voorzieningen.
Infrastructuur
De Rillaersebaan en de Turnhoutsebaan zijn op dit moment de meest
belangrijke wegen en vormen daarmee de hoofdontsluitingswegen. De
Oude Spoorbaan is eveneens openbaar toegankelijk, maar dit zandpad is
met name geschikt voor langzaamverkeer, zoals tractoren, fietsers en
wandelaars. De oudste weg in het gebied, de Keuterstraat, vormt op dit
moment een sluiproute van de Rillaersebaan naar de Rielsedijk
Fietsers uit Goirle zuid, centrum en de Hellen kunnen het plangebied
bereiken door de fietstunnel aan de zuidzijde. Aan de noordzijde ligt een
ontsluiting over het kruispunt waar met name de fietsers uit de
Boschkens, Grote akkers en de Hoge wal het plangebied kunnen bereiken.
6

Landschappelijke inpassing
Zoals hiervoor is aangegeven kan het landschap in het Riels Kwadrant
gekarakteriseerd worden als een overgangszone van het beekdal naar de
hogere dekzandrug. Een dergelijke overgangszone of coulisselandschap
wordt gekenmerkt door een mozaïek van open ruimten met gesloten
gedeelten. Historisch gezien lopen de perceelgrenzen binnen dit mozaïek
voornamelijk van zuidoost naar noordwest. Door bij de inrichting van het
nieuwe sportpark gebruik te maken van deze richting kan het worden
ingepast in de structuur van het omliggende landschap.
Zichtlijn
Binnen het bestaande mozaïek van open en gesloten gedeelten vormen de
bestaande structuren een duidelijke open zichtlijn in het landschap. Deze
open zichtlijn van de Turnhoutsebaan naar het zuidwesten wordt aan de
noord- en zuidkant geflankeerd door kleine bosschages met aan de horizon
een transparante eikensingel. De eikensingels geeft een gefilterd beeld
naar het achterliggende open agrarisch landschap.
Deze zichtlijn is voor het landschap beeldbepalend en bij de toekomstige
inrichting van het sportpark dient met deze open zichtlijn dan ook
nadrukkelijk rekening te worden gehouden. Deze open ruimte dient één
van de dragers te vormen voor de landschappelijke inpassing van het
nieuwe sportpark. De ruimte moet vrij blijven van hoog opgaande gesloten
groenstructuren en/of hoge reclamepanelen. Ook de bebouwing behorende
bij de sportaccommodaties mag de zichtlijn niet blokkeren. De gebouwen
dienen in de meer besloten gedeelten te worden geplaatst. Als er toch
functionele scheidingen tussen verschillende velden of sporten binnen de
open zichtlijn nodig zijn, dan kunnen wel lage hagen of transparante
hekwerken worden toegepast.
7

Waterlopen
De binnen het plangebied gelegen waterloop dient behouden te blijven en
binnen de inrichting van het nieuwe sportpark te worden geïntegreerd.
Wanneer deze waterloop onderdeel zou kunnen uitmaken van de
begrenzing van de centrale zichtlijn, kan dit een positief effect hebben op
de landschappelijke beleving van het sportpark. Door het aanleggen van
sportvelden zal binnen het plangebied extra waterberging noodzakelijk
zijn.
Indien de totale waterbergingsopgave niet volledig in de bestaande
waterloop kan worden geborgen, dan zullen aanvullende waterlopen
aangelegd moeten worden. Een robuuste vormgeving van de bestaande en
eventueel noodzakelijke nieuwe waterlopen dient uitgangspunt te zijn, om
aansluiting te kunnen vinden bij de kenmerken van een coulisselandschap.
De oevers dienen daarbij wel natuurvriendelijk te worden ingericht, zodat
ook de ecologie ervan kan meeprofiteren.
Bosschages, houtwallen, singels en/of lanen.
Binnen het coulisselandschap vormen bosschages, houtwallen, singels
en/of lanen de gesloten gedeelten binnen het mozaïek. De nog aanwezige
groenstructuren en bosschages dienen behouden te blijven en binnen het
ontwerp van het nieuwe sportpark te worden geïntegreerd. Door bij de
inrichting van het nieuwe sportpark gebruik te blijven maken van deze
gesloten landschapselementen als contrast ten opzichte van de open
sportvelden, kan het mozaïek opnieuw vormgegeven worden. Belangrijk
bij het inpassen van deze gesloten groenstructuren is wel dat de eerder
genoemde zichtlijn vrijgehouden wordt, zodat het open karakter behouden
blijft. De open zichtlijn kan geaccentueerd worden door op de flanken juist
wel robuuste houtwallen aan te leggen. Dit, aansluitend op de bestaande
bosschages. Door ook de nieuwe wegen en langzaam verkeer routes op
het nieuwe sportpark te voorzien van robuuste laanstructuren, kan de
huidige vormgeving van de Oude Spoorbaan als landschappelijk thema
worden voortgezet.
8

Landschapsontwerp
Uitgangspunten landschappelijke inpassing
Om het nieuwe sportpark landschappelijk te kunnen inpassen en als
landschapspark te kunnen vormgeven, dienen resumerend de volgende
uitgangspunten te worden gehanteerd:
- In het ontwerp van het nieuwe sportpark voortborduren op de
kenmerken van het huidige coulisselandschap, een mozaïek van open
en gesloten gedeelten.
- Behoud en completering van bestaande historische lijnen en het
bijbehorend karakter, zoals de Oude Spoorbaan, het groenelement De
Katsbogte en het Keuterstraatje.
- Behoud en integratie van bestaande groenelementen en bosschages
binnen het ontwerp van het nieuwe sportpark, zoals de bosschages
aan de noord- en zuidzijde en de bomenlanen langs de Rillaersebaan
en Turnhoutsebaan.
- Behoud en inpassing van de zichtlijn met een open karakter.
- Behoud en inpassing van de bestaande waterloop. Eventueel
noodzakelijke extra waterberging dient ook als waterloop te worden
vormgegeven.
- Aansluitend bij het landschappelijk karakter van de bestaande
wegen en paden in en rond het Riels Kwadrant, ook de nieuwe
infrastructuur accentueren met robuuste singels en lanen.
9

Overige aanbevelingen
Bebouwing, infrastructuur en parkeren
Overwogen zou kunnen worden om de nieuwe bebouwing in het
plangebied niet alleen optimaal landschappelijk in te passen, maar ook
met landschapselementen vorm te geven. Gedacht kan daarbij worden
aan bijvoorbeeld groene daken, gebruik van natuurlijke materialen e.d..
Ook in het kader van duurzaamheid kan dit een positief effect hebben.
Door al het gemotoriseerd verkeer via de noordzijde te ontsluiten, kan het
sportpark verkeersluw blijven. Fietsers en voetgangers kunnen het park
wel via de noord-, oost-, zuid- en westzijde betreden. Er ontstaat zo een
verkeersveilige situatie op het park waarbij fietsers en autoverkeer goed
gescheiden worden. De Oude Spoorbaan kan een functie blijven vervullen
voor fietsers en wandelaars. Voor een auto-ontsluiting is dit bestaande
landschapselement ongeschikt.
Overwogen kan worden om in plaats van een ondoorlatende
verharding voor de parkeerplaatsen, waterdoorlatende bestrating zoals
aquaflow of grasbetontegels toe te passen. Dit komt de
waterbergingsopgave ten goede.
Recreatie
Behalve een sportpark moet het gebied ook worden ingericht als
landschapspark. De recreatieve aspecten zijn daarin eveneens van belang.
De burgers van Goirle en Riel moeten "uitgenodigd" worden door het park
te wandelen en fietsen. Wellicht dat de geplaatste gebouwen daarmee
ook als horecagelegenheid kunnen fungeren.
Verhogen van de ecologische waarde
De inrichting van de waterloop met natuurvriendelijke oevers en het zo
lang mogelijk vasthouden van het hemelwater zal ten goede komen van de
ecologische kwaliteit in het plangebied en het Natuurgebied de Regte
Heide. Onlangs is door de Gemeente Goirle de Vinpootsalamander
uitgeroepen ambassadeur voor het vergroten van de biodiversiteit. De
Gemeente Goirle heeft zich uitgesproken om in het kader van de
Countdown 2010 de biodiversiteit te vergroten. De Vinpootsalamander
staat symbool voor een afwisselend gebied met een grote diversiteit aan
soorten. Indien een gebied geschikt is voor de Vinpootsalamander zullen
ook andere soorten daarvan meeprofiteren. Daarom wordt aanbevolen om
bij de inrichting van het sportpark, daar waar ruimte beschikbaar is,
poelen met ruigtes, struiken en dijken met snoeihout aan te leggen
(hedges).
Voorbeeld natuurvriendelijke oever
Bij het beplanten van de houtwallen, hagen, singels en lanen dient
gebiedeigen inheems plantmateriaal te worden gebruikt.
Voorbeeld poel
10

Ontwerpsuggestie
Om als sluitstuk van dit landschapsplan toch vooruitlopend op het nog te
maken ontwerp voor het nieuwe sportpark al wel een beeld te kunnen
geven van een goede landschappelijke inpassing, is een ontwerpsuggestie
uitgewerkt. Rekeninghoudende met de aspecten zoals in dit rapport
genoemd, zou dit kunnen resulteren in het hieronder aangegeven ontwerp
van het landschap op het nieuwe sportpark.
11