Hofnieuws

Hofnieuws
Het Markiezenhof
in 2011

Dynamisch Stadspaleis
Met deze tweede uitgave van het hofnieuws biedt Het Markiezenhof u alvast wat informatie over datgene wat er in 2011 in het
Stadspaleis plaatsvindt. De samenwerking met Ediat Intermediagroep B.V. resulteert in deze ludieke en fraaie vormgeving. In
onze eerste uitgave van hofnieuws werd de herinrichting en restauratie van Het Markiezenhof belicht. In deze uitgave van 2011
besteden we onder andere aandacht aan de tijdelijke tentoonstellingen. Het zijn vier totaal verschillende onderwerpen. Ze
hebben één ding gemeen, ze horen namelijk alle tot onze kerntaken. In Het Markiezenhof wordt de nadruk gelegd op de drie
thema’s waarbinnen wordt verzameld en tentoongesteld; de historie van stad en regio, de geschiedenis van de kermis en de
internationale politieke spotprenten en cartoons vanaf 1900.
De Stichting Vastenavend bestaat 66 jaar en wordt met een hele bijzondere tentoonstelling gevierd. Geen werken uit collecties
van musea, maar kunstwerken die bij mensen thuis in de huiskamers hangen. De aangeboden kunstwerken vertellen een persoonlijk
verhaal, waardoor de ziel van Vastenavond zichtbaar wordt. De vormgeving van deze tentoonstelling Mooi late n’ange,
zal niet door onze medewerkers worden gedaan, het wordt volledig in handen gegeven van de jubilerende Stichting!
De werken van Reinier Kennedy werden vorig jaar ontdekt in Dordrecht. Deze schilder heeft een groot deel van zijn leven in
Psychiatrisch Ziekenhuis Vrederust te Halsteren gewoond en gewerkt, en veel van deze streek aan het doek toevertrouwd.
Kennedy’s werk geeft een kleurrijk beeld van Vrederust en is daarom documentair van belang voor de lokale geschiedenis. De
frisse kleuren in zijn kunstwerken zullen de tuinzalen feestelijk aankleden!
Het Nederlands Cartoonfestival wordt voor de derde keer georganiseerd in Het Markiezenhof. Het thema van dit 17 e Cartoonfestival
is ‘Nieuwe Energiebronnen’. Uit meer dan zestienhonderd inzendingen zijn de beste honderd tekeningen geselecteerd
voor de zeven prestigieuze prijzen van ‘Beste Cartoon 2011’. Alle honderd geselecteerde tekeningen zijn tijdens het festival te
bewonderen. Aan humor zal het niet ontbreken! Cartoonisten uit verschillende landen laten in deze tentoonstelling zien hoe zij
over nieuwe energiebronnen denken. Ze reiken ons ideeën aan en laten ons meegenieten.
De laatste expositie van 2011 is een prachtige fototentoonstelling met werken uit onze eigen rijke collectie. Onze collectie
bestaat uit circa achtenvijftigduizend foto’s waarvan de meeste online te bekijken zijn op www.markiezenhof.nl. De nieuwe
aanwinsten voor het archief en de museale collectie komen ruim aan bod. Het zou zo maar kunnen dat we in de loop van dit jaar
met een hele bijzondere aankoop de publiciteit gaan zoeken. Bij gebruik van het medium
Twitter bent u als eerste op de hoogte van al onze activiteiten. Uiteraard gaan wij mee met
de moderne tijd. Naast Twitter zijn we actief op Hyves, Facebook, LinkedIn, YouTube en
Flickr. Kortom mogelijkheden genoeg om met ons en over ons te communiceren!
We laten u in dit nummer ook een kijkje nemen in onze keuken; medewerkers, vrijwilligers
en de Stichting Vrienden van Het Markiezenhof komen aan het woord. Ik hoop dat u enthousiast
bent over deze uitgave en kijk er naar uit u allen een of meerdere keren in het
museum te ontmoeten, hetzij voor een bezoek aan onze exposities, of voor het doen van
onderzoek in het Informatiecentrum.
U bent altijd welkom!
Drs. W.F.L. Reijnders
Directeur Het Markiezenhof

Tentoonstellingen 2011
Mooi late n’ange
Medio september 2010 lieten de jubilerende Stichting Vastenavend en Het Markiezenhof weten op zoek te gaan naar ‘de zichtbare
ziel van Vastenavond’: op zoek naar kunstwerken in vele Bergse huiskamers en/of ver daar buiten, die de echte Vastenavondsfeer
‘gepakt’ hebben. Het zijn deze waardevolle Vastenavondkunstuitingen die ruim vier weken lang onder de titel Mooi
late n’ange in de mooiste huiskamer van Bergen op Zoom te zien zijn. Dit vanaf 12 februari tot en met 13 maart in Stadspaleis
Het Markiezenhof. Er waren veel reacties, meer dan honderd mensen hebben inmiddels één of meerdere kunstwerken aangeboden!
Zelfs vanuit de Verenigde Staten en Duitsland zijn er bijdragen geleverd! Ook de aangeleverde bijschriften hebben aangetoond
dat er wel bij ieder schilderij, beeld(je), tekening, etc. een heel persoonlijk verhaal te vertellen
is waardoor ‘de ziel van Vastenavond’ zichtbaar wordt. Feitelijk richt hierdoor de Bergenèèr zijn eigen
‘ekspesiesie’ in! Inmiddels is het rijkelijke aanbod letterlijk op een rijtje gezet en zijn ieders bijzondere
welgemeende bijdragen van alle kanten ‘gewogen’ om vervolgens tot een selectie te komen. Op zaterdag
5 en 6 februari zijn de kunstwerken door de bezitters aangeboden op Het Markiezenhof. Daarna
wachtte nog een hele klus die in minder dan een week geklaard moest worden. De tuinzalen en het
museumcafé werden omgetoverd in een voor deze tentoonstelling meer dan waardige en sfeervolle
expositieruimte. Tijdens de tentoonstelling worden er tevens beelden vertoond van de DVD-box ‘Vastenavend
verbeeld’ die daar ook te koop is. N’Oogeid Nilles III opende de jubileumtentoonstelling op
zaterdag 12 februari. Mooi late n’ange, tentoonstelling in het kader van zes keer ellef jaar Vastenavend
Louis Weijts, Prins Nilles I, 2011.
is te zien in Het Markiezenhof van 12 februari tot en met 13 maart 2011.
Louis Weijts, Prins Nilles collectie I, collectie Het Markiezenhof
Het Kennedy op Vrederust
Mooi late n’ange Mooi late n’ange
Medio september Medio 2010 september lieten de 2010 jubilerende lieten de Stichting jubilerende Vas
‘de zichtbare ziel ‘de van zichtbare Vastenavond’: ziel van Vastenavond’: op zoek naar kunstwe op zoek
de echte Vastenavondsfeer de echte Vastenavondsfeer ‘gepakt’ hebben. ‘gepakt’ Het zijn hebben deze
weken lang onder weken de lang titel Mooi onder late de n’ange titel Mooi in late de mooiste n’ange in h
februari tot en februari met 13 maart tot en in met Stadspaleis 13 maart in Het Stadspaleis MarkiezenH
Er waren veel Er reacties, waren meer veel reacties, dan honderd meer mensen dan honderd hebbem
Zelfs vanuit de Zelfs Verenigde vanuit Staten de Verenigde en Duitsland Staten zijn en Duitslan er bijdra
aangetoond dat aangetoond er wel bij ieder dat er schilderij, wel bij ieder beeld(je), schilderij, tekeni be
waardoor ‘de ziel
waardoor
van Vastenavond’
‘de ziel van Vastenavond’
zichtbaar wordt.
zichtbaa
Feite
Inmiddels is het
Inmidde
rijkel
bijzondere welgemee
bijzond
een selectie te
een
komen
sel
Op zaterdag 5
Op
en
zate
6 fe
op Het Markiezenhof
op Het
week geklaard
week
moest
g
omgetoverd in
omgeto
een vo
exposit
expositieruimte. Tijde
van de
van de DVD-box ‘Vas
N’Ooge
N’Oogeid Nilles III op
Mooi la
Mooi late n’ange, ten
Vasten
Vastenavend is te zie
2011.
Louis Weijts, Prins Nilles I, collectie Het Markiezenhof
Reinier Kennedy op Vrederust
Reinier Kennedy op Vrederust
De kunstenaar Reinier Kennedy (1881-1960
De kunstenaar Reinier Kennedy (1881-1960) was tot voor
afkomstig uit Dordrecht en kreeg zijn opleidin
afkomstig uit Dordrecht en kreeg zijn opleiding in Brussel.
weggelegd. Terug van de academie, kreeg h
weggelegd. Terug van de academie, kreeg hij de eervolle
muurschilderingen te decoreren. Spoedig da
muurschilderingen te decoreren. Spoedig daarna openbaa
de kunstenaar toevertrouwd aan de zorg van
de kunstenaar toevertrouwd aan de zorg van Vrederust in
psychiatrische inrichting doorbrengen, hij ov
psychiatrische
Reinier
inrichting
Kennedy
doorbrengen,
genoot
hij
een
overleed
grote vrijheid
er in 19
o
Reinier Kennedy
schilderen.
genoot een
In honderden
grote vrijheid
schetsen,
op Vrederust:
tekening
h
schilderen. In honderden
leven op Vrederust
schetsen,
in
tekeningen
beeld gebracht,
en olieverf
alsme
leven op Vrederust in beeld gebracht, alsmede het landgo
in de om
protesta
letterlijk
vanweg
bewone
bekend
caleidos
van bel
Kenned
Markiez
heeft ge
tentoon
Kenned
De kunstenaar Reinier Kennedy (1881-1960) was tot voor kort zo goed als onbekend in Bergen op Zoom. Hij was afkomstig uit
Dordrecht en kreeg zijn opleiding in Brussel. Aanvankelijk leek er een mooie carrière voor hem te zijn weggelegd. Terug van de
academie, kreeg hij de eervolle opdracht om het stadhuis van Dordrecht met grote muurschilderingen te decoreren. Spoedig
daarna openbaarden zich echter psychische problemen en in 1928 werd de kunstenaar toevertrouwd aan de zorg van
Vrederust in Halsteren. Kennedy zou de rest van zijn leven in de psychiatrische inrichting doorbrengen, hij overleed er in 1960 en
is er ook begraven. Reinier Kennedy genoot een grote vrijheid op Vrederust: hij kon gaan en staan waar hij wilde om te tekenen
en te schilderen. In honderden schetsen, tekeningen en olieverfstudies heeft Kennedy de bewoners en het dagelijkse leven op
Vrederust in beeld gebracht, alsmede het landgoed dat bij de inrichting hoorde, de natuur en
het landschap in de omgeving. Vrederust vormde in figuurlijke zin een protestants-christelijke
enclave in een katholiek gebied en lag letterlijk verscholen in het bos. Bovendien had de inrichting
vanwege de aard van de zorg een relatief gesloten karakter. De bewoners en het leven
op Vrederust waren bij weinig mensen bekend in Bergen op Zoom. Kennedy’s werk geeft een
caleidoscopisch beeld van de inrichting en is daarom documentair van belang voor de lokale
geschiedenis. Met de tentoonstelling Kennedy op Vrederust (15 april - 25 september 2011) wil
Het Markiezenhof het werk dat deze kunstenaar in en om de inrichting heeft gemaakt onder de
aandacht brengen. Vooruitlopend op de tentoonstelling heeft het museum recent zeven olieverfstudies
van Kennedy weten te verwerven.
Reinier Kennedy, paard en koe in
landschap, collectie Het Markiezenhof
Reinier Kennedy, paard en koe in landschap, collectie Het M
Reinier Kennedy, paard en koe in landschap, collectie Het Markiezenhof

Tentoonstellingen 2011
17 e Nederlands Cartoonfestival
OPGEWEKT! Een stroom cartoons over nieuwe energie
over nieuwe energie, resulteerde in talloze grappen over mog
Het Markiezenhof organiseert van 10 april tot en met 9 oktober 2011 het 17 e Nederlands kritische Cartoonfestival, en humoristische in samenwerking kanttekeningen bij al met bestaande ni
de Nederlandse cartoonistenvereniging De TULP en de internationale cartoonisten federatie en zonnepanelen. FECO. Het Humor is de is derde vaak cultuurgebonden keer dat Het en cartoon
Markiezenhof dit unieke festival organiseert. In het museum hangen circa honderd internationale
invalshoeken om
cartoons.
ons een glimlach
Deze
op
werken
de lippen
zijn
te toveren, m
Het Markiezenhof is bijzonder trots dat het opnieuw een podiu
genomineerd voor de zeven prestigieuze prijzen van ‘Beste Cartoon 2011’ met als thema Internationaal ‘Nieuwe Energiebronnen’. gezien wordt tegenwoordig De zevenkoppige
internationale jury met onder andere Peter Nieuwendijk, secretaris-generaal van FECO en Eric Elich, grafisch ontwerper huidige
veel aandacht be
en cartoonist uit Bergen op Zoom hebben een keuze gemaakt uit meer dan zestienhonderd ingezonden cartoons uit tweeënvijftig
verschillende landen. De inzendingen zijn afkomstig uit veel Europese landen, de Verenigde Staten van Amerika en ook
vormen
denken
zonnep
uit landen als Canada, China, Iran, Israël, Japan, Korea, Rusland en Syrië. De tentoonstelling OPGEWEKT! Een stroom cartoons over installa
nieuwe energie, resulteerde in talloze grappen over mogelijk gebruik van nieuwe energie, maar natuurlijk ook kritische en humoristische
kanttekeningen bij al bestaande nieuwe energiebronnen zoals windmolens, koeienstront en zonnepanelen. Humor verschi
uiteraa
over ni
is vaak cultuurgebonden en cartoonisten uit verschillende landen gebruiken diverse
aan en
invalshoeken om ons een glimlach op de lippen te toveren, maar ook om te waarschuwen.
Het Markiezenhof is bijzonder trots dat het opnieuw een podium kan bieden aan
deze is
worden
Markie
deze vorm van beeldende kunst. Tijdens het festival mag er uiteraard hartelijk gelachen
worden. Cartoonisten uit verschillende landen laten in deze tentoonstelling zien hoe
zij over nieuwe energiebronnen denken. Ze reiken ons ideeën aan en laten ons mee
genieten. De beste honderd cartoons worden gebundeld in een catalogus met als titel
OPGEWEKT, deze is te koop voor € 10,- bij de receptie van Het Markiezenhof.
Het Markiezenhof 120 jaar vastgelegd in fotografie
gesproken alleen digitaal via internet raadplegen is, is het
Met deze bijzondere fototentoonstelling willen we de beeldcollectie en de beeldbank van Het Markiezenhof promoten. De
opstelling. In de twee tuinzalen van het museum worden de a
beeldbank bevat op dit moment zo’n achtenvijftigduizend afbeeldingen waarvan ruim vijfenveertigduizend overzicht van de ontwikkeling foto’s van Het en Markiezenhof glasnegatieven.
Fotografisch materiaal beslaat een belangrijk deel van de totale beeldcollectie, Het Markiezenhof waarin ook heeft kaarten, in de loop der prenten tijd verschillende en functi
van kaze
tekeningen zijn opgenomen. Omdat deze bijzondere collectie normaal gesproken alleen adellijk digitaal woonpaleis via internet (1485 - circa te raadplegen 1725). Sinds het is, eind van de
functie gehad, aanvankelijk als militair hospitaal, later als kaz
is het uniek dat we deze voorwerpen exposeren in de opstelling. De foto’s geven een overzicht hier in een deel van van de deze ontwikkeling periode gehuisvest. van In Het 1957 werd h
Markiezenhof van kazerne tot historisch centrum. Het Markiezenhof heeft in de loop der tijd verschillende functies gehad. Zo Zoom
is het complex in het verleden gebruikt als adellijk woonpaleis (1485-1726). Sinds het
geres
eind van de achttiende eeuw heeft het gebouw lange tijd een militaire functie gehad,
gelede
beeldc
aanvankelijk als militair hospitaal, later als kazerne (1819-1957). Zo was het derde regiment
infanterie hier in een deel van deze periode gehuisvest. In 1957 werd het complex
een co
raadp
overgedragen aan de gemeente Bergen op Zoom. In de periode 1963-1987 is het interieur
zorgvuldig gerestaureerd en in oude staat teruggebracht. Zo’n veertig jaar gele-
kunne
bewon
recht.
den kreeg het Stadspaleis een museale functie. Een stukje geschiedenis van Bergen op
midde
Zoom wordt door middel van deze tentoonstelling in beeld gebracht. De tentoonstel-
tentoo
januar
ling is te zien van 16 oktober 2011 tot en met 27 januari 2012 in de twee tuinzalen van
Het Markiezenhof.
Het Markiezenhof organiseert van 10 april tot en met 9 oktobe
samenwerking met de Nederlandse cartoonistenvereniging D
FECO. Het is de derde keer dat Het Markiezenhof dit unieke
honderd internationale cartoons. Deze werken zijn genomine
Cartoon 2011’ met als thema ‘Nieuwe Energiebronnen'. De z
Nieuwendijk, secretaris-generaal van FECO en Eric Elich, gra
hebben een keuze gemaakt uit meer dan zestienhonderd ing
De inzendingen zijn afkomstig uit veel Europese landen, de V
Canada, China, Iran, Israël, Japan, Korea, Rusland en Syrië.
Geselecteerde cartoon, Konstantin Kazanchev, Oekraïne
Het Markiezenhof 120 jaar vastgelegd in fotografie
Geselecteerde Met deze bijzondere cartoon, Konstantin fototentoonstelling Kazanchev, Oekraïne willen we de beeldco
promoten. De beeldbank bevat op dit moment zo’n achtenvijf
vijfenveertigduizend foto’s en glasnegatieven. Fotografisch m
beeldcollectie, waarin ook kaarten, prenten en tekeningen zijn
Briefkaart uit 1931 met voorgevel Het Markiezenhof
Briefkaart vanaf het uit Beursplein 1931 met voorgevel Het Markiezenhof vanaf het Beursplein

NIEUWE AANWINSTEN INFORMATIECEN
toegankelijk. Het materiaal van Hortus Musicus Religio
Markiezenhof.
Aanwinsten archief 2010
Het Momenteel Informatiecentrum staan er heeft al ongeveer in 2010 maar ander lie
bescherming ontvangen. stukken Twee wordt bijzondere tegenwoordig schenkingen stee wo
complexe tijd, Religiosus waarin de en ontwikkelingen het bedrijf Koninklijke snel gaan Nedalco en
Het Informatiecentrum heeft in 2010 maar liefst negen grote schenkingen en
belangrijk
een aantal
om een
kleinere
goed gedocumenteerd
nieuwe aanwinsten
beeld te heb
ontvangen. Twee bijzondere schenkingen worden hier uitgelicht. Het gaat om archiefbescheiden Hortus Musicus van Hortus Religiosus Musicus De samenwerk
Religiosus en het bedrijf Koninklijke Nedalco B.V. die beschreven zijn door hun medewerkers.
de resultaten v
Op 26 juni 2010 zijn de archiefbescheiden va
geschonken aan de gemeente
Zoom.
Bergen
Deze
op Zo
st
Hortus Musicus Religiosus
toegankelijk. Het materiaal van centrum Hortus van Music ke
Op 26 juni 2010 zijn de archiefbescheiden van Hortus Musicus Religiosus en voorgangers, St. Josefkoor Markiezenhof. en Ave Momenteel Mater, geschonken
aan de gemeente Bergen op Zoom. Dit archief gaat over de periode 1904-2005 en is straks voor bescherming iedereen van toegankelijk.
stukken wordt Een er aantal tegenwoo koo
staan er al ongeve
Het materiaal van Hortus Musicus Religiosus is binnenkort online te raadplegen op de website complexe van Het tijd, waarin Markiezenhof. de ontwikkelingen (koorlid Momenteel
staan er al ongeveer anderhalf miljoen pagina’s uit onze archieven online. Mede met belangrijk het oog om op een de goed bescherming
gedocumenteerd de archieven). bee
HMR) snel
van archiefstukken wordt er tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van het internet als
Broek kreeg
De sa
ad
de res
informatiebron. De samenwerking tussen Hortus Musicus Religiosus en Het Markiezenhof is
archiefdozen,
Zoom
z
een van de resultaten van het project Nationaal Kerkmuziekcentrum, gevestigd te Bergen op
maakt is dat centru he
Zoom. Deze stichting heeft als doel de Gertrudiskerk te ontwikkelen als levend centrum van
geluidsdocume
kerkmuziek met een bovenregionale en zelfs landelijke uitstraling. Een aantal koorleden van
Een a
Langspeelplaat Francisco Valls 1672-1747
Hortus hebben onder leiding van Mieke van de Broek (koorlid HMR) het archief ontsloten en
(koorl
toerenplaat
de arc
ontspijkerd (het verwijderen van oude nietjes uit de archiefstukken). Het ontsluiten heeft meer
Broek
dan een jaar in beslag genomen. Mw. Van de Broek kreeg advies van onze archiefmedewerkers Koninklijke Nedalco B.V.
archie
en werd voorzien van het nodige materiaal, zoals archiefdozen, zipklippen en zuurvrije dossieromslagen.
Wat dit archief zo bijzonder maakt is dat het niet alleen bestaat uit Het papieren fabriekscomplex van Koninklijke Nedalco B.V. geluid inc
maak
documenten maar ook uit unieke geluidsdocumenten zoals een oude 78-toerenplaat. vertrok uit Bergen Langspeelplaat op Zoom, Francisco Valls slechts 1672-1747 een gedeelte van
Langspeelplaat Francisco Valls 1672-1747
nauw samenwerkt met Nedalco. Voordat de definitieve
toerenplaat
Markiezenhof om hun oude bedrijfsarchief aan de gem
Koninklijke Nedalco B.V.
Merel Goedegebuure Koninklijke en Nedalco Janet Minheere, B.V. medewerke
Het fabriekscomplex van Koninklijke Nedalco B.V. inclusief de kantoren, werd eind 2010 en begin 2011 gesloopt. De fabriek
de fabriek aan de gemeente te schenken. De schenkin
vertrok uit Bergen op Zoom, slechts een gedeelte van het kantoorpersoneel bleef en vond onderdak Het fabriekscomplex bij Cargill, een van bedrijf Koninklijke dat Nedalco
archief, het voorbereiden, documenteren en archivere
nauw samenwerkt met Nedalco. Voordat de definitieve sloop van de fabriek plaatsvond nam Nedalco vertrok uit contact Bergen op met Zoom, Het slechts een ged
Asselbergs en
Markiezenhof om hun oude bedrijfsarchief aan de gemeente Bergen op Zoom te schenken. Dit
nauw Toon
initiatief
samenwerkt Franken, medewerkers
werd
met
genomen
Nedalco.
door
Voordat van SIEB de
als doel het verspreiden Markiezenhof van om kennis hun oude over bedrijfsarchief en het bevor aa
Merel Goedegebuure en Janet Minheere, medewerkers van Nedalco. Zij overtuigden
Bergen
hun directeur
op Zoom. Merel
om
Goedegebuure
het oude archief
en Janet
van
Minheere,
de
me
fabriek aan de gemeente te schenken. De schenking vond plaats op 18 november 2010.
Voor het
Voor
ontspijkeren
de de ontsluiting fabriek werd aan van de gemeente hulp
het archief,
ingeschakeld te schenken. het
van De
voorbereiden, documenteren en archiveren van de stukken kregen de initiatiefnemers ondersteuning archief, het van voorbereiden, Gijs Asselbergs documenteren sam en
Toon Franken, medewerkers van SIEB (Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op
Asselbergs en Toon Franken, medewerkers
Ned
Stoom). Deze stichting heeft als doel het verspreiden van kennis over en het bevorderen
van het behoud van het industrieel erfgoed in de gemeente Bergen op
als doel het verspreiden van kennis over en h
Spir
Bergen op Zoom.
Voor het ontspijkeren werd de hulp ingescha het e
Zoom. Voor het ontspijkeren werd de hulp ingeschakeld van de portiers bij de
Het
receptie van Nedalco. Het resultaat van deze samenwerking is een inventaris van
in op
de archieven van ZNMSF (Zuid Nederlandsche Melasse en Spiritusfabriek), ZNSF
Ned
(Zuid Nederlandsche Spiritusfabriek), Nedalco en Centrale Potasraffinaderij. De
Het
eindafwerking, het etiketteren en het verpakken wordt uitgevoerd door medewerkers
van Het Markiezenhof. De pronkstukken van dit archief zijn de fotoal-
die h
Fotoarchief Koninklijke Nedalco, opname van de haven met uitzicht op de
bums, die in opdracht van Het Markiezenhof gedigitaliseerd zijn.
Zuid Nederlandsche Spiritus Fabriek
Fotoarchief Koninklijke Nedalco, opname van de haven met
uitzicht op de Zuid Nederlandse Spiritus Fabriek
Fotoarchief Koninklijke Nedalco, opname van de haven me
uitzicht op de Zuid Nederlandse Spiritus Fabriek

Aanwinsten museum 2010
Het Markiezenhof is er het afgelopen jaar in geslaagd de collectie uit te breiden met een aantal
bijzondere schenkingen en aankopen. Drie nieuwe aanwinsten worden hier beschreven.
Kermistekeningen Vaarzon Morel
Het Markiezenhof heeft onlangs zeven prachtige carrouseltekeningen verworven van F.W.A.I.
Vaarzon Morel (1868-1955) uit circa 1900-1910. Het Markiezenhof herbergt een belangrijk Nederlands
kermismuseum. Het zijn de eerste kunstwerken van Vaarzon Morel die Het Markiezenhof
in zijn collectie krijgt. Vaarzon Morel was een schilder van het mondiale vermaak. Hij kreeg zijn
opleiding aan de Rijksacademie in Amsterdam, studeerde ook in Frankrijk en heeft zich later op
Walcheren gevestigd. De kermis was een onderwerp dat veelvuldig door hem in beeld is gebracht.
De werken in krijt en pastel dateren uit het ‘Fin de Siècle’, de overgangsjaren van 19 e naar 20 e eeuw.
De tekeningen stellen carrousels voor met mooie dames in streepjesbloezen, jurken met ruches
en grote strikken. De werken worden gekenmerkt door een grote beweeglijkheid en een sierlijke
lijnvoering, je ziet de carrousels als het ware ronddraaien, je hoort de orgelmuziek en het geroezemoes
en het lachen van de mensen.
Drankorgel, limonades en likeuren
Het 19 e -eeuwse drankorgel uit de slijterij Becht is een opvallend onderdeel van de winkelinrichting.
Aanvankelijk was het gevuld met verschillende dranken en kon er uit de vaatjes getapt worden. Later
diende het slechts ter decoratie van de slijterij. Tegenwoordig staat het opvallende drankorgel
dat geschonken is door C.J.G. Becht, in de vaste opstelling van Het Markiezenhof. Van de fabriek
Weduwe C.H. Becht & Zonen heeft Het Markiezenhof enkele limonades en likeuren uit de jaren
1930 gekregen. Door de fabriek werden niet alleen limonades geproduceerd maar ook allerlei
soorten gedestilleerd en diverse likeuren. De limonades en likeuren werden onder andere verkocht
in de eigen slijterij aan de Kortemeestraat in Bergen op Zoom. Na de Tweede Wereldoorlog specialiseerde
Becht zich in limonades en veranderde zijn naam in B3. De fabriek bestaat niet meer. De
limonades en likeuren zijn geschonken door H. Remijn uit Bergen op Zoom en A. Bakkers te Breda.
Portret Von Witzleben
Van de strijd om Bergen op Zoom in 1747 heeft Het Markiezenhof een groot aantal kaarten en
historische verslagen in zijn collecties, maar zo goed als geen objecten of documenten die de persoonlijke
drama’s illustreren van de mensen die het beleg hebben meegemaakt.
Het Markiezenhof is daarom verheugd met de recente verwerving van een portret van een Duitse
officier die is gesneuveld bij een mislukte poging om Bergen te ontzetten. Het betreft Friedrich
Wilhelm Freiherr von Witzleben (1712-1747), afstammeling van een oud Thürings geslacht. Het
schilderij is rechtstreeks afkomstig van de Von Witzlebens en hing tot 1945 in de portrettengalerij
van het stamslot Angelroda. Von Witzleben is afgebeeld in het uniform waarin hij is gestorven. Het
doek was in een zeer slechte staat en heeft een grondige herstelbeurt gekregen, waarbij het een
spectaculaire metamorfose heeft ondergaan.
NIEUWE MUSEALE AANWINST stud
Kermistekeningen Het Markiezenhof Vaarzon is er het Morel afgelop een
schenkingen en aankopen. Het Markiez Drie past n
F.W.A.I. teke Va
een belangr ruch
Kermistekeningen Vaarzon Mor
versterking en e
Het M
die Het orge Mar
Tekening, Vaarzon Morel, collectie F.W.
mondiale
Het Marki
ve
studeerde
een
o
b
Drankorgel, limonades een en onderw verst likeu
Het 19 e -eeuwse drankorgel
pastel die dater
uit Hd
was het gevuld met verschillende
tekeningen mond
decoratie van de slijterij.
ruches
Tegenw stude en g
en een een sierlo
orgelmuziek paste
Tekening, Vaarzon Morel, collectie Het Markiezenhof teken
ruche
Drankorgel, limonades en likeuren en ee
Het 19 e -eeuwse drankorgel uit de slijter
orgel
was Tekening,
het gevuld
Vaarzon met
Morel, Morel, verschillende collectie Het dranke Markie
decoratie collectie Het van Markiezenhof de slijterij. Tegenwoordig s
Drankorgel, limonades en vaste likeur
Het 19 e -eeuwse drankorgel Zonen uit de
was het gevuld met verschillende
gekreg
decoratie van de slijterij. Tegenwo
annex
Drankorgel, limonades en likeuren
limona
likeure
Portret Von Witzleben
slijteri
Van de strijd om Bergen op Zoom
de vor
in zijn collecties, maar zo goed a
kleure
mensen die het beleg hebben me
specia
een portret van een Duitse officie
bestaa
Friedrich Wilhelm freiherr von Wi
Drankorgel, limonades en likeuren
als beroepsmilitair in dienst
Berge
van d
Drankorgel, limonades en likeuren
om te
Portret Von Witzleben geda
Van de strijd om Bergen op Zoom in
die
174
p
in zijn collecties, maar zo goed als geen
van d
mensen Drankorgel, die het limonades beleg hebben en likeuren meegema
Ange
een portret van een Duitse officier die
de
is
w
Friedrich Portret Wilhelm Von freiherr Witzleben von Witzleben
aang
als beroepsmilitair Van de strijd om in dienst Bergen van op de Zoom Prins
hand
in zijn collecties, maar om zo te goed helpen
Schö
als
mensen die het beleg gedaan
slech
hebben om v
een portret van een Duitse
die poging
meta
officier
k
Portret Von Witzleben,
Friedrich gedeeltelijk Portret Von gerestaureerd. Witzleben, gedeeltelijk
Wilhelm freiherr
van
von
de gerestaure Von
Witz
W
Collectie Het Markiezenhof Angelroda. V
als beroepsmilitair in dienst van de
de wit-rode r
om te
aangeeft en
handen
gedaa
houd

Het Informatiecentrum
Binnen de muren van Het Markiezenhof is sinds april 2010 een prachtig Informatiecentrum ondergebracht. Dit gedeelte
van het middeleeuws Stadspaleis is gratis toegankelijk en heeft een eigen ingang aan de Steenbergsestraat 6. Bezoekers
kunnen er een kaartje voor het museum kopen, informatie halen over museum en archief en onderzoek doen in de
overheids- en particuliere archieven en collecties van de gemeente Bergen op Zoom, Woensdrecht, Steenbergen en hun
voormalige gemeenten, dorpen en gehuchten.
Zoeken
Ik ben op zoek naar de bouwtekening van mijn huis. Waar kan ik de geboorteakte van mijn oma vinden? Kunt u me meer vertellen
over de geschiedenis van …? Deze voorbeelden zijn een greep uit de vragen die in het Informatiecentrum worden gesteld
en hebben alles te maken met historisch onderzoek. Soms is het antwoord op de vraag snel terug te vinden, maar vaak is historisch
onderzoek een speurtocht, dwars door de verschillende bronnen van het archief heen. Het zoeken naar voorouders is al
vele jaren een populaire hobby waar steeds meer mensen zich in verdiepen. De mogelijkheid om te zoeken, surfen via internet
heeft het alleen maar aantrekkelijker gemaakt om te gaan speuren naar familiegegevens uit het verleden. Omdat het merendeel
van onze genealogische bronnen is gedigitaliseerd, kunt u makkelijk en gratis via www.markiezenhof.nl op zoek gaan naar allerlei
familiegegevens uit het verleden. Ook de ‘beeldbank’ op onze website met afbeeldingen van foto’s, ansichtkaarten, kaarten
en plattegronden bevat een schat aan informatie en zijn thuis kosteloos te raadplegen. Bent u op zoek naar bouwtekeningen
van uw huis? Wilt u meer weten over een speciale gebeurtenis in uw woonplaats? Geïnteresseerd in de geschiedenis van stad
en regio? Dan is het Informatiecentrum het goede adres.
En vinden!
In het Informatiecentrum is voor historisch onderzoek een aantal hulpmiddelen beschikbaar, zoals inventarissen en plaatsingslijsten
van de archieven en collecties, computers, een uitgebreide vakbibliotheek, microfiches met onder andere kranten en
kadastrale gegevens. De medewerkers van het Informatiecentrum zijn de verbindingsschakel naar
informatie. Zij zorgen er voor dat de documenten uit de archieven en collecties die nog niet zijn
gedigitaliseerd opgehaald worden uit het depot. Daarnaast denken ze mee en zetten hun kennis
en vaardigheden in zodat uw antwoorden gevonden kunnen worden. Voor bezoekers die nog niet
zo bekend zijn met het zoeken in de archieven is er de workshop ‘speuren in de archieven’. Tijdens
de workshop worden bezoekers rondgeleid in het Informatiecentrum, leren hoe ze kunnen zoeken,
gaan aan de slag met allerlei soorten bronnen en kunnen kennis maken met het lezen van oud
schrift.
Meer weten?
Nieuwsgierig naar dit stukje van het Stadspaleis? Loop gerust even binnen met al uw vragen over
museum en archief, of gewoon om een kijkje te nemen. De rode deur aan de Steenbergsestraat 6
staat open op dinsdag tot en met vrijdag van 11:00 – 17:00 uur.
Steenbergsestraat 6, ingang Informatiecentrum

Registreren, conserveren en onderzoeken
Afborstelen van een arrenslee in het Kl
Na een langdurige verbouwing is Het Markiezenhof begin 2010 opnieuw ingericht en is de fusie van het
gemeentearchief en het museum een feit. Alles onder één dak in het Stadspaleis aan de Steenbergsestraat.
Als gevolg van deze samenwerking wordt er gebruik gemaakt van een nieuw gezamenlijk depot.
De oude opslagruimtes van Het Markiezenhof waren toe aan vervanging. Zo’n tienduizend museumobjecten
worden uiteindelijk verhuisd naar het nieuwe ondergrondse depot aan het Wilhelminaveld. Het
verhuisproject is van start gegaan in maart 2010.
Registreren
Alle gegevens met betrekking tot de objecten worden in een digitale databank geplaatst. Dat is een speciaal
ontworpen inventarisprogramma voor collectie- en informatiebeheer in musea en archieven. Het
Markiezenhof kreeg hulp bij het invoeren van de gegevens van drie studentes. Informatie van oude papieren
basisregistratiekaarten werden gecontroleerd en overgenomen in het digitale registratiesysteem.
De voorbije maanden werd er intensief ingezet op de registratie van de te verhuizen museumobjecten.
Onderzoeken
Een lastige kwestie is het ontbreken van een registratienummer bij een aantal voorwerpen. Het label met
inventarisnummer is verdwenen of het fysieke nummer op het object is niet meer leesbaar. Het kost dan
veel tijd en speurwerk om te achterhalen wat het is en van wie het is. Veel museumvoorwerpen zijn op
een afwijkende manier beschreven of in het ergste geval nog niet geregistreerd. Dan wordt er gezocht in
de museumarchieven in de hoop dat er nog wat gegevens boven water komen.
Voorzichtig stofzuigen van een schilder
Afborstelen van Afborstelen een arrenslee van een arrenslee in het Klein het Arsenaal
Klein Arsenaal
Voorzichtig stofzuigen van een schilderij
Conserveren
Bij het conserveren van de museumobjecten staat het behoud van het voorwerp centraal. Objecten
kunnen erg kwetsbaar zijn, ze zijn gevoelig voor licht, temperatuurschommelingen, vocht en vuil. In het
kader van het verhuisproject, wordt de toestand van veel objecten in het restauratieatelier gecontroleerd.
Hoe is de algemene staat waarin ze verkeren; zijn ze stoffig, zijn er craquelures, zijn ze gerafeld of
gescheurd en in het ergste geval kan er zelfs sprake zijn van biologische schade. Na het controleren en
conserveren van de objecten verhuizen ze naar het ondergrondse depot.
Nummeren van de voorwerpen
Nummeren van de voorwerpen
Tin
Opbergen in het nieuwe depot
De objecten worden op verschillende manieren opgeborgen. De keuze voor de meest geschikte opbergmethodes
hangt af van diverse factoren zoals het formaat, het materiaal, de staat waarin de objecten
verkeren en de beschikbare opslagruimte.
Open opbergkast in het depot
Nummeren van de voorwerpen
Tinnen voorwerpen
Afstoten
In musea wordt er steeds vaker stilgestaan bij de collectie en zijn objecten. Depots raken overvol en de
collectie neemt toe. Als voorwerpen in het depot liggen en niet aansluiten of passen in het collectiebeleid,
kunnen ze eventueel afgestoten worden. Ze zijn wellicht beter op hun plek in een ander museum.
De objecten in de meest ruime zin van het woord dienen een aanvulling of verdieping te zijn op de aanwezige
museumcollecties.
Vaandels aan een ophangstang

Educatie in Het Markiezenhof
Het Markiezenhof is een ‘bijzonder paleis’ waar kinderen en jongeren samen kijken, filosoferen, ronddwalen, interpreteren, wegdromen
en vertrouwd raken met geschiedenis, kunst en cultuur. Kinderen willen graag kunnen zien, horen, ruiken, voelen en
proeven. Door zelf aan de slag te gaan wordt de beleving van het gebouw, de geschiedenis en kunst gestimuleerd.
Jongeren zijn volop bezig met muziek, kleding, tekenen, fotografie en internet. Het Markiezenhof maakt koppelingen tussen
populaire en gevestigde kunst en tussen cultuurbezoek en actieve cultuurbeleving. Tijdens het bezoek maken kinderen en jongeren
kennis met de wondere wereld van de geschiedenis van stad en regio, de kermiscollectie en de politieke spotprenten en
cartoons vanaf 1900. Voor volwassenen zijn er drie themarondleidingen en er zijn verschillende lezingen die plaatsvinden in de
Hofzaal van het Stadspaleis.
Bezoek onze website voor de educatieve programma’s van Het Markiezenhof www.markiezenhof.nl.
Zwieren en zwaaien Zwieren en zwaaien Themarondleiding
Speuren in het geheugen van de stad Ridders en kastelen Juniorprijs
Geheimen aan het Hof
Een koffer vol
Griezelspeurtocht de Geest

Het Markiezenhof…2.0!
De wereld om ons heen verandert in razendsnel tempo dankzij de opkomst van internet en het gebruik van smartphones,
mobiele telefoons waarmee mensen overal en altijd online bereikbaar zijn. Deze ontwikkelingen betekenen voor culturele
instellingen zoals musea en archieven dat zij mee moeten veranderen en moeten inspelen op de verwachting van de moderne
museum- en archiefbezoeker. De relatie met het publiek wordt interactiever, sneller en vindt ook buiten de muren van het
gebouw plaats. Daarnaast liggen er ongekende kansen om de eigen collectie(s) op een nieuwe manier onder de aandacht te
brengen. Kortom, een uitdagende tijd is aangebroken voor Het Markiezenhof.
Web 2.0
Eén manier waarop musea en archieven zich tegenwoordig profileren, is door aanwezig te zijn op sociale netwerksites: websites waar
mensen een profiel kunnen aanmaken en actief hun eigen materiaal (content) kunnen delen met anderen. Twitter, YouTube, Facebook
en vele andere sites zijn hiervoor uitermate geschikt. Deze ontwikkeling wordt ook wel web 2.0 genoemd; die vormen van het internet
waarmee interactie centraal staat onderscheiden zich van de meer statische pagina’s met alleen tekst en een plaatje die je met
enige fantasie web 1.0 zou kunnen noemen. Het Markiezenhof heeft ook pagina’s op de bekendste sociale netwerken zoals Twitter,
Facebook en Hyves, een pagina op de zakelijke netwerksite LinkedIn en biedt daarnaast filmpjes en foto’s aan op hun eigen pagina op
videosite YouTube en fotosite Flickr. Iedereen kan lid worden van deze sites en zelf dingen toevoegen of reageren op ons materiaal.
Op deze manier kunnen onze eigen community’s ontstaan: groepen digitale fans of volgers die ‘iets’ met Het Markiezenhof hebben en
graag met ons in gesprek gaan over alle mogelijke onderwerpen.
E-dienstverlening
Nu al biedt onze website een grote hoeveelheid oude archiefdocumenten uit Bergen op Zoom en omstreken aan die thuis op de computer
te raadplegen zijn. Genealogische documenten zoals geboorteakten of oude gezinskaarten uit de bevolkingsadministratie? U
vindt ze op onze website. Daarnaast zijn andere historische archieven uit onze collectie digitaal in te zien. Het digitaliseren van dit soort
documenten biedt de mogelijkheid om thuis achter de computer uw stamboom in te vullen. Nieuw verworven foto’s worden met
enige regelmaat online getoond op onze Flickr pagina en onze website, zodat deze aanwinsten direct bekeken kunnen worden en
niet weggestopt worden in het archiefdepot waar ze soms veel later pas weer ontdekt worden. Voor u handig om snel bij deze bronnen
te kunnen, voor ons interessant om de historische schatten te tonen. Ook dit jaar streven we er naar om weer nieuwe documenten
en fotomateriaal online aan te bieden. Voor onze dienstverlening betekent dit dat we een cultuuromslag maken en nu toewerken
naar een ‘e-dienstverlening’. Informatieverzoeken en antwoorden op ingewikkelde vragen worden vaker digitaal afgehandeld. Onze
medewerkers zijn dan ook voortdurend bezig om nieuwe ontwikkelingen op het gebied van internet en informatietechnologie in te
zetten naast de traditionele dienstverlening.
Mobiele media en andere ‘gadgets’
Niet alleen web 2.0 toepassingen of digitaliseringsprojecten zorgen voor een paleisrevolutie in Het Markiezenhof. De opkomst van de
smartphone (en de verwachte toename in gebruik hiervan in 2011) biedt kansen om de museumcollectie op een nieuwe manier naar
buiten te brengen. Hierbij kan gedacht worden aan het aanbieden van historisch foto- en filmmateriaal via een ‘app’, een applicatie
die speciaal voor gebruik op de mobiele telefoon gemaakt is. Op dit moment heeft Het Markiezenhof zoiets nog niet, maar er zijn
zeker vergaande plannen om in de toekomst op dit gebied de museale collectie in de spotlights te zetten. Natuurlijk zal dit alles geen
vervanging zijn van de bestaande exposities of collectiestukken. Juist de combinatie van nieuwe en ‘oude’, traditionele media geeft
bezoekers een ervaring die telkens opnieuw de moeite waard is. Kom langs in Het Markiezenhof om dit allemaal zelf te bekijken! En
met langskomen bedoelen we zeker niet alleen onze locatie in het oude Stadspaleis in Bergen op Zoom…
Volg ons op Twitter: @hetmarkiezenhof
www.markiezenhof.nl

Bergen op Zoom in 2012 al minstens 800 jaar stad
Bergen op Zoom is in de vroege middeleeuwen nog een kleine nederzetting die hoofdzakelijk uit verspreid liggende boerderijen
bestaat. De huidige Grote Markt, waaraan de parochiekerk staat, wordt vermoedelijk gebruikt als marktterrein. De nederzetting
neemt vanaf de elfde eeuw in omvang toe. Wanneer de overgang naar een stad met stadsrecht plaatsheeft weten we niet
want de stadsbrand in 1397 verwoest ook het archief met de privileges. Hoogstwaarschijnlijk ontvangt Bergen op Zoom haar
stadsrechten tussen 1198 en 1212 van de heer van Breda, die dan nog ‘eigenaar’ is van het gebied.
Wanneer stadsrechten?
Op 25 februari 1212 sluiten Hendrik I, hertog van Brabant, en Godfried II, heer van Breda, een overeenkomst over tollen op de Schelde
en de Striene bij Bergen op Zoom. Er worden twee oorkonden opgemaakt. In deze oorkonden wordt vermeld dat de heer van Breda
twee oppida libera, twee vrije steden heeft. Het kan niet anders zijn dan dat met deze twee vrije steden Breda en Bergen op Zoom
bedoeld worden. In 1212 beschikt Bergen op Zoom dus over enige voorrechten die kenmerkend zijn voor stadsrechten en de stad
vrij maken van domaniale verplichtingen aan hun heer. Dat wil zeggen het verlenen van herendiensten, zoals werkzaamheden of het
leveren van producten en goederen. Hiermee worden de inwoners van de stad vrije lieden oftewel poorters of burgers. In het stadsrecht
is onder andere opgenomen dat het stadsbestuur eigen rechtsregels mag vaststellen en ook zelf de rechtspraak mag regelen.
De naam Bergen op Zoom
Waar komt die naam Bergen op Zoom eigenlijk vandaan? Het kan zijn dat bergen gewoon de betekenis heeft van heuvels, want die
zijn er ook. Ook kan het te maken hebben met de betekenis van helling, de stad ligt immers op de helling van een steilrand die we
nu Brabantse Wal noemen. De naam Zoom (Latijn Zome of Soma) komt pas voor in de dertiende eeuw als een omschrijving van een
veengebied tussen Oost-Bergen op Zoom, Wouw en Roosendaal. Voor het eerst zien we de samengestelde vorm Bergen op den
Zoom in 1272. Oud-gemeentearchivaris Willem van Ham verklaart de naam als heuvelachtig terrein aan de rand van natte gronden.
Omwalling
Een belangrijke bepaling in de stadsrechten is het recht van de stad om zich te mogen
beschermen door middel van aarden wallen of stenen muren. Gedurende de dertiende eeuw
krijgt Bergen op Zoom eerst een aarden omwalling, die omstreeks 1335 wordt vervangen door
een stenen stadsmuur. Het enige dat hier nog van bewaard is gebleven is de Lievevrouwepoort.
Doordat deze poort vanaf het einde van de vijftiende eeuw gebruikt wordt als gevangenis,
wordt de poort ook wel Gevangenpoort genoemd.
Stadswapen
De geschiedenis van het stadswapen van Bergen op Zoom gaat terug naar de middeleeuwen.
Het wapen van de stad is aanvankelijk hetzelfde als dat van de heren van Breda: een rood schild
met drie Sint-Andrieskruisen van zilver. Aan het einde van de vijftiende eeuw worden nog drie
Stadsplattegrond van Bergen op Zoom, uitgegeven door Frans
Hogenberg. In: Civitates Orbis Terrarum deel III, Keulen 1581.
Collectie Het Markiezenhof
groene bergjes toegevoegd. In de zeventiende eeuw wordt het de gewoonte om het wapenschild te voorzien van een gouden markiezenkroon
en het stadswapen vast te laten houden door twee wildemannen. Op 25 februari 2012 is het 800 jaar geleden dat de
oorkonden werden uitgevaardigd waarin indirect verwezen wordt naar Breda en Bergen op Zoom als vrije steden. Bergen op Zoom
bestaat daarom in 2012 minstens 800 jaar als stad. Gedurende dat jaar zal daar op verschillende momenten aandacht
aan worden besteed.

Vrijwilligers aan het woord
Adriaan en Gertrude van Roode
Sinds 2002 werken wij, Adriaan en Gertrude van Roode, als vrijwilliger. Aanvankelijk bij het archief aan de Blokstallen, na de samenvoeging
van museum en archief op Het Markiezenhof, maar nog steeds met taken het archief betreffende: invoeren Doop-, Trouwen
Begraafregisters, het nakijken van eerder gemaakte indiceringen van notariële akten en, wat ons als oud-docenten na aan het
hart ligt, educatie. Wij ontvangen in het Informatiecentrum de groepen acht van bijna alle basisscholen uit Bergen op Zoom. Wij
laten de kinderen ervaren dat ‘archief’ niet saai is, maar juist leuk en heel vaak spannend. Het is toch ook geweldig dat je zomaar
woorden uit 1600 kunt lezen, dat je je eigen naam met letters van die tijd kunt schrijven. Maar zeker ook verrassend is het als je
uit oude kranten prijzen kunt halen van levensmiddelen, apparaten en diensten. Ook in de stad is voor de leerlingen veel te ontdekken.
Tijdens een speurtocht komen ze op minder bekende plaatsen binnen de stad,
leren ze dat er meer te zien is dan winkels en eetgelegenheden. Ze ervaren dat Bergen op
Zoom één groot geschiedenisboek is. We geven ook altijd materialen mee, onder andere
een kwartierstaat (een schematisch overzicht van voorouders), die ze thuis met hulp van
ouders en grootouders kunnen invullen. We krijgen ze soms ook te zien, volledig ingevuld.
De gegevens worden onder andere gehaald van onze website www.markiezenhof.
nl. Dat kan alleen als de familie hier vandaan komt. Op de beeldbank zijn foto’s te vinden
van de school en/of de straat waar ze wonen. Ze zien dan dat niet altijd alles is geweest
zoals het nu is. Er gaat een wereld voor ze open op het archief!!
Alexander van der Kallen
Het is alweer enkele jaren geleden dat ik, Alexander van der Kallen vanuit mijn werk als assistent archeoloog van de Gemeente
Bergen op Zoom, een bezoek bracht aan de depots van Het Markiezenhof. Ik was aan het bekijken of zich in de collectie van het
museum enkele objecten bevonden die te relateren waren aan de Bergse pottenbakkersindustrie uit de 17 e en 18 e eeuw voor een
nieuwe archeologische tentoonstelling in de Gevangenpoort. Mijn oog viel toen onmiddellijk op de muntencollectie. Het museum
bezit een grote collectie aan munten, penningen en andere numismatische objecten uit alle eeuwen van onze jaartelling. Een deel
hiervan was in het verleden wel eens summier beschreven, maar er kon nog zoveel meer over deze objecten verteld worden. Ik
stelde toen voor om alle beschrijvingen na te lopen, deze waar nodig te corrigeren, aan te vullen en van literatuurverwijzingen te
voorzien. De numismatische collectie wordt sinds maart 2010 onder de loep genomen. Na overleg heb ik besloten voortaan iedere
vrijdag vrij te nemen van mijn normale werk, en zodoende ben ik dan te vinden op Het Markiezenhof. Inmiddels zijn er een goede
2750 munten en penningen door mijn handen gegaan. Vele munten uit bijna de gehele wereld van de 19 e en 20 e eeuw, eveneens.
Maar ook vele provinciale en middeleeuwse munten uit Nederland, België en Duitsland.
Ook enkele Romeinse munten, misschien wel bodemvondsten uit de Bergse binnenstad.
Een bijzonder object dat ik in de collectie heb aangetroffen betreft een bronzen penning
van Italiaanse oorsprong. In 1561 geslagen naar ontwerp van medailleur Pietro Paolo
Galeotto. De penning is uitgebracht bij de stichting van de Heilige en Militaire Orde van
Sint-Stefanus Paus en Martelaar (Sacro Militare Ordine di Santo Stefano Papa e Martire)
door Cosimo de Medici I. De orde had als doel de Italiaanse kust te beschermen tegen
aanvallen van Turkse piraten. Deze orde bestaat nog tot op de dag van vandaag, al zullen
ze zich vermoedelijk niet meer met Turkse piraten bezig houden.

DE JUNIORPRIJS DER MARKIEZEN
In 2010 organiseerde de Stichting Vrienden van het Markiezenhof, in samenwerking met
Bergse cultuur- en onderwijsinstellingen, de ‘Juniorprijs der Markiezen’. Met deze prijs willen
de Vrienden jong, creatief talent aanmoedigen. Met succes! Meer dan honderd scholieren
in de leeftijd van 12 tot 18 jaar hebben zich voor de Juniorprijs 2010 ingeschreven. De
wedstrijdopdracht luidde: ‘Geef op een creatieve manier aan hoe jíj denkt hoe het museum
van de toekomst eruit zal zien’. Uiteindelijk behaalden 18 inzendingen de finale. De finalisten
(jongste 13, oudste 16 jaar) mochten van 1 tot en met 16 juni 2010 hun werk exposeren.
Juniorprijs 2012
Zoals het er nu naar uitziet, zal in 2012 opnieuw de Juniorprijs worden uitgereikt. Zodra er meer informatie
bekend is over de inschrijving, het wedstrijdthema en het programma zal dit geplaatst worden
op de website: www.juniorprijs.nl.
Jongeren, ouders, leerkrachten en begeleiders die hebben meegedaan aan de Juniorprijs 2010:
heel hartelijk dank! En doe vooral weer mee in 2012!
Publieksprijs 2010: Blik op de toekomst
Steun Het Markiezenhof en word Vriend(in): www.vriendenmarkiezenhof.nl
Winnaars Juniorprijs 2010
(Prijsuitreiking 17 juni 2010)
1e prijs: ‘Een wereld van gedichten’,
Shelly Vroegop en Mattanja Tiberius (‘t Bergs VMBO).
GOUDEN PENNING DER MARKIEZEN
2e prijs: ‘De toekomst van U1’
van klas U1 van het Kellebeekcollege. ZILVER
3e prijs: ‘2010-Kubus’,
Quinty van Linden en Karlijn van Dommele (‘t Rijks). BRONS
Publieksprijs: ‘Blik op de toekomst’
van Gerben Palinck, Wim van Burgh,
Delano Dekkers en Rob Harrewijnen (‘t Bergs VMBO).
EREPENNING PUBLIEKSPRIJS
Met dank aan de medewerkers van Het Markiezenhof, de vrijwilligers,
Stichting Vastenavend en Stichting Vrienden van Het Markiezenhof
voor hun bijdrage aan de artikelen. André Moerbeek, Alexander van
der Kallen, Ad Houtman, Claartje Rijkers, Elly van Eekelen, Gertrude van
Roode, Han Verbeem, Jan Peeters, Kenny de Vilder, Koen van Rooijen,
Petrina Reynolds, Saskia van Bavel, Wim Reijnders, Yolande Kortlever
Foto voorpagina © Frits Wilbrink
Redactie Sophie De Ripainsel
Productiebegeleiding Yolande Kortlever, Saskia Barkema
i
T
I N T E R M E D I A G R O E P
Overige finalisten (In alfabetische volgorde)
Antoinette de Comprison - Marrit Goedegebuure, Tessa Bouters,
Pricilla Moerland, Evelien van Wezel (‘t Rijks).
Badkamer - Emily Berben, Jella Vermunt, Priscilla Lam (‘t Rijks).
Chillen door een roze bril - Azru Biligili, Gaby Weeda, Fatih Alkan,
Mieke Tusamba, Ebru Ekina, Riekie Groffen, Tessa Mens
(‘t Bergs VMBO).
De seizoenen - Janiek v/d Bent, Sara Smith, Kate v/d Berg (‘t Rijks).
Droomauto - Hasan Demirkurt mmv Hoeseyin Demirkurt
(‘t Bergs VMBO).
Ecostress - Leonora Quist (‘t Rijks).
Jongeren van nu - Martine Klupper, Suyatha Lachman, Busra Yigit
(‘t Bergs VMBO).
Kunst à la Merel&Kimberly - Merel Delhez, Kimberly
Antonissen, Naomi (‘t RIjks).
Marie-Henriëtte 2010 - Carli van Loenhout, Charlotte de Waal,
Guusje Kouwenberg, Dominique Schmitz (‘t Rijks).
Nu is straks vroeger - Demi Overbeeke (Mollerlyceum).
Spotprenten - Tijmen van Geel, Sjoerd Warmerdam (‘t Rijks).
Triangelstoel - Sanne Almekinders, Chantal Huijgens
(‘t Rijks).
Viva la Diva - Riki, Suzanne Sigrid (‘t Rijks).
Voetbalschoen - Remco Raats (‘t Bergs VMBO).
Uitgave: Ediat Intermediagroep • Dr. Holtroplaan 40 • 5652 XR Eindhoven • Tel.: 040 2380830 • Fax: 040 2380831 • eindhoven@ediat.nl • www.ediat.nl