PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT 2013-2022
PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT 2013-2022 - kostt
PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT 2013-2022 - kostt
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 1 nga 137<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I <strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 2 nga 137<br />
Përmbajtja<br />
Shkurtesat ...................................................................................................................... 4<br />
1. HYRJE .................................................................................................................... 5<br />
1.1. Roli i Operatorit të Sistemit, të Transmisionit dhe Tregut ...................................... 7<br />
1.2. Rrjeti i Transmisionit ............................................................................................. 8<br />
1.3. Konteksti i Planit ................................................................................................ 10<br />
1.4. Përmbajtja e Planit ............................................................................................... 12<br />
2. KËRKESAT TEKNIKE NGA KODI I RRJETIT .............................................. 13<br />
2.1. Hyrje ................................................................................................................... 13<br />
2.2. Të dhënat relevante për planifikim- detyrimet e përdorueseve të sistemit<br />
transmetues .................................................................................................................... 14<br />
2.3. Karakteri i të dhënave .......................................................................................... 15<br />
2.4. Standardet dhe kriteret e planifikimit të rrjetit të transmisionit ............................. 16<br />
2.5. Kriteret e planifikimit të rrjetit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV ................................. 17<br />
2.6. Kriteret e planifikimit afatgjatë të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit ............... 20<br />
2.7. Metodologjia e planifikimit .................................................................................. 22<br />
2.8. Planifikimi i konfiguracionit të nënstacioneve ...................................................... 23<br />
3. PARASHIKIMI I NGARKESËS ELEKTRIKE ................................................ 27<br />
3.1. Hyrje ................................................................................................................... 27<br />
3.2. Historiku i ngarkesës dhe gjendja e tanishme ...................................................... 27<br />
3.3. Profili i kërkesës .................................................................................................. 29<br />
3.4. Parashikimi afatgjatë i ngarkesës <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> ......................................................... 32<br />
4. KAPACITETET GJENERUESE TË SEE TË KOSOVËS ................................ 33<br />
4.1. Hyrje ................................................................................................................... 33<br />
4.2. Planifikimi i njësive të reja gjeneruese .................................................................. 35<br />
4.3. Burimet e ripërtërishme ...................................................................................... 36<br />
4.4. Aplikacioni për kyçje të HC “Lumi Deçani” ne rrjetin e transmisionit ................ 37<br />
5. PROJEKTET <strong>ZHVILLIMOR</strong>E TE RRJETIT TË <strong>TRANSMISIONIT</strong> TË<br />
KOSOVËS .................................................................................................................... 38<br />
5.1. Historiku i rrjetit të transmisionit ......................................................................... 38<br />
5.2. Projektet e realizuara 2007-2012 .......................................................................... 40<br />
5.3. Plani i zhvillimit të infrastrukturës së rrjetit të transmisionit; <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> ............. 42<br />
5.3.1. Hyrje ................................................................................................................ 42<br />
5.3.2. Projektet zhvillimore në realizim dhe në proces të zhvillimit ............................ 43<br />
5.3.3. Lista e projekteve te reja zhvillimore të planifikuara <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> ..................... 44<br />
5.3.3.1. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përforcimit të rrjetit të trans .......... 44<br />
5.3.3.2. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përkrahjes së ngarkesës ................. 47<br />
5.3.3.3. Projektet e planifikuara të kategorisë: ri-vitalizmi i nënstacioneve ................ 48<br />
5.3.3.4. Projektet e planifikuara të kategorisë për mbështetje të operimit të sistemit...50<br />
5.4. Përshkrimi teknik i projekteve të planifikuara në transmision.............................. 51
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 3 nga 137<br />
5.4.2. Projektet e përforcimit të rrjetit të transmisionit .............................................. 51<br />
5.4.3. Projektet e ri-vitalizimit të linjave 110kV ........................................................ 64<br />
5.4.4. Projektet e përkrahjes së ngarkesës ................................................................. 69<br />
5.4.5. Projektet e ri-vitalizimit të nënstacioneve ......................................................... 78<br />
5.4.6. Projektet e avancimit të sistemit të monitorimit, kontrollit dhe matjeve të<br />
Sistemit të Transmisionit ................................................................................................ 84<br />
5.5. Arsyet e ndryshimeve te projekteve ne PZHT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> / PZHT 2012-2021 .... 88<br />
6. ANALIZA KOMPJUTERIKE E PERFORMANCËS SË RRJETIT TË<br />
TRANSMISONIT ....................................................................................................... 91<br />
6.1. Përshkrimi i modelit të rrjetit. .............................................................................. 91<br />
6.1.1. Kapacitetet e transformimit; Q4-2012 .............................................................. 92<br />
6.1.2. Kapaciteti aktual i shkëmbimit të fuqisë me vendet fqinje ............................... 93<br />
6.2. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë Q4-2012 .............. 95<br />
6.2.1. Analiza e kriterit të sigurisë N .......................................................................... 96<br />
6.2.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ....................................................................... 96<br />
6.2.3. Profili i tensionit dhe humbjet .......................................................................... 98<br />
6.3. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2018 ................. 104<br />
6.3.1. Analiza e kriterit të sigurisë N ........................................................................ 104<br />
6.3.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ..................................................................... 105<br />
6.3.3. Profili i tensionit dhe humbjet ........................................................................ 106<br />
6.4. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - <strong>2022</strong> ................. 112<br />
6.4.1. Analiza e kriterit të sigurisë N ........................................................................ 112<br />
6.4.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ..................................................................... 113<br />
6.4.3. Profili i tensionit dhe humbjet ........................................................................ 114<br />
6.5. Konkluzion i përgjithshëm ................................................................................ 119<br />
7. RRYMAT E PRISHJEVE NË RRJETIN E <strong>TRANSMISIONIT</strong> ................. 123<br />
7.1. Hyrje ................................................................................................................. 123<br />
7.2. Kalkulimi i nivelit të rrymave të prishjes ............................................................ 123<br />
7.2.1. Modeli matematik, metodologjia e kalkulimit dhe softueri i aplikuar .............. 123<br />
7.2.2. Karakteristikat e ndërprerësve të fuqisë të rrjetit të transmisionit ................... 124<br />
7.2.3. Rezultatet e kalkulimit të rrymave të prishjeve ................................................ 125<br />
7.2.4. Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarrat 400kV,220kV dhe 110kV (2012).... 126<br />
7.2.5. Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarrat 35kV dhe 10kV ............................. 127<br />
7.2.6. Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2018) ........................................ 129<br />
7.2.7. Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (<strong>2022</strong>) ........................................ 130<br />
8. NDIKIMET MJEDISORE ............................................................................... 131<br />
8.1. Kujdesi ndaj mjedisit ......................................................................................... 131<br />
8.2. Problematika mjedisore në sistemet e transmisionit ........................................... 132<br />
8.2.1. Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat .............................................. 132<br />
8.2.2. Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet.................................... 133<br />
8.2.3. Përkujdesja ndaj ndikimeve tjera në mjedis .................................................... 134<br />
8.3. Planet Mjedisore ................................................................................................ 135<br />
REFERENCAT .......................................................................................................... 136
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 4 nga 137<br />
Shkurtesat<br />
ENTSO/E – (European Network of Transmission System Operators for Electricity)<br />
ESTAP I &II - (Energy Sector Technical Assistance Project)<br />
IPA ( Instrumenti Para Antaresimit)<br />
KOSTT – Operator Sistemi, Transmisioni dhe Tregu sh.a<br />
KEK – Korporata Energjetike e Kosovës sh.a<br />
MZHE – Ministria e Zhvillimit Ekonomik<br />
MTI - Ministria e Tregtisë dhe Industrisë<br />
OPGW – Lloji i kabllit Optik (Optical Ground Wire)<br />
OST – Operatori i Sistemit tё Transmisionit<br />
PSS/E- Power System Simulator/Engineering<br />
PZHT – Plani Zhvillimor i Transmisionit<br />
SEE – Sistemi Elektroenergjetik<br />
SCADA/EMS – Supervisory Control and Data Acquisition/Energy Managment<br />
System<br />
SECI – South East Cooperative Inititaive (Regional transmission planinng project)<br />
SMM – Sistemi i Menaxhimit Mjedisor<br />
TACSR/ACS – ( Përçues special me rezistencë te lartë termike, legurë Al-Çe)<br />
TI – Teknologjia Informative<br />
ZRrE – Zyra e Rregullatorit për Energji
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 5 nga 137<br />
1. HYRJE<br />
Sektori i energjisë elektrike si një ndër sektorët më të rëndësishëm industrial në ekonominë e<br />
Kosovës, duhet të planifikohet dhe zhvillohet në mënyrë adekuate. Rrjeti i transmisionit, që<br />
operohet nga KOSTT, luan rol të rëndësishëm në sistemin elektroenergjetik duke bërë të<br />
mundur transmetimin e energjisë nga gjeneratorët deri te konsumatorët e mëdhenj dhe nyjet<br />
shpërndarëse.<br />
Vizioni i KOSTT-it është”Të jetë kompani profitabile për transmetimin e sigurt dhe stabil të<br />
energjisë elektrike, e përgjegjshme ndaj shoqërisë dhe mjedisit dhe e integruar në<br />
mekanizmat evropiane”.<br />
Misioni i KOSTT-it është që të siguroj:<br />
- shërbime cilësore, duke implementuar të arriturat tekniko-teknologjike në zhvillimin<br />
e sistemit të transmisionit;<br />
- transparencë dhe jo diskriminim në tregun konkurrues të energjisë elektrike;<br />
- avancim të pozitës në nivelin rajonal dhe Evropian, përkrahur nga ngritja e<br />
vazhdueshme e kapaciteteve njerëzore.<br />
Duke u ndërlidhur me përgjegjësitë e lartpërmendura mbi zhvillimin e sistemit të<br />
transmisionit si dhe detyrimet ligjore, KOSTT harton Planin Zhvillimor të Transmisionit<br />
(PZhT) i cili paraqet njërën ndër bazat kryesore të planifikimit zhvillimor të KOSTT-it.<br />
Rëndësia e përpilimit dhe implementimit të këtij dokumenti haset edhe nga kërkesat<br />
legjislative lidhur me përpilimin dhe trajtimin e këtij dokumenti dhe si i tillë i përket nivelit<br />
primar dhe sekondar të legjislacionit.<br />
Kërkesat Ligjore:<br />
Ligji për Energjinë:<br />
- OST dhe OSSh përgatisin dhe publikojnë planet zhvillimore afatmesme dhe afatgjata në pajtim me<br />
kërkesat e Ligjit për Rregullatorin e Energjisë. Këto plane zhvillimore duhet të jenë në pajtim me<br />
obligimet e tyre sipas licencave dhe në pajtueshmëri me Strategjinë e Energjisë, Programin për<br />
Zbatimin e Strategjisë dhe Balancet e Energjisë.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 6 nga 137<br />
Ligji për Energjinë Elektrike:<br />
- OST do të jetë përgjegjës për përmbushjen e detyrimeve që ndërlidhen me planin dhjetë (10) vjeçar<br />
për zhvillimin e sistemit sipas nënparagrafit 5.6 të paragrafit 5 dhe paragrafit 6 të Nenit 14 të<br />
Ligjit për rregullatorin e Energjisë.<br />
Ligji për Rregullatorin e Energjisë<br />
- Zyra e Rregullatorit për Energji do të ekzaminojë nëse plani dhjetëvjeçar zhvillimor i sistemit i<br />
dorëzuar nga operatori i sistemit të bartjes i mbulon të gjitha nevojat për investim të identifikuara<br />
gjatë procesit të konsultimit, dhe mund të kërkojë nga operatori i sistemit të transmisionit të<br />
ndryshojë planin dhjetë (10) vjeçar zhvillimor të sistemit.<br />
Licenca për Operatorin e Sistemit të Transmisionit:<br />
- Në përputhje me nenin 7 të Ligjit për Energjinë dhe Nenit 12 të Ligjit për Energjinë Elektrike si<br />
dhe Nenit 14 të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë, i Licencuari do të hartojë dhe publikojë<br />
planin zhvillimor investiv afatmesëm (3-5 vjeçare) të dalë nga plani zhvillimor afatgjatë (10 vjeçar) i<br />
sistemit të transmisionit. Plani i tillë zhvillimor do të hartohet në përputhje me legjislacionin në fuqi<br />
duke konsultuar shfrytëzuesit aktual dhe potencial të sistemit. Para publikimit të Planit<br />
Zhvillimor, duhet të dorëzohet në ZRrE për aprovim<br />
Kodi i Rrjetit:<br />
- Çdo vit OST do të përgatisë dhe lëshojë në qarkullim një Plan Zhvillimor të Transmisionit<br />
(PZhT) të detajuar për 10 vitet e ardhshme.<br />
Rregulla për Licencimin e Aktiviteteve të Energjisë në Kosovë:<br />
- Aplikuesi që aplikon për marrjen e licencës për Operator të Sistemit të Transmisionit, përveç<br />
kërkesave sipas Nenit 9 dhe 10 të këtij rregulli duhet të dorëzojë në ZRrE planin e zhvillimit të<br />
sistemit, siç përcaktohet në Nenin 12, paragrafi 1 (1.20) të Ligjit për Energjinë Elektrike, dhe<br />
Nenin 7 të Ligjit për Energjinë, duke përfshirë edhe ndikimin e zhvillimit të sistemit në tarifat e<br />
aprovuara nga ZRRE.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 7 nga 137<br />
Kërkesat nga ENTSO-E:<br />
Sipas artikullit të Rregullores (KE) 714/2009 nga pakoja e 3-të që përcakton koordinimin në<br />
operimin dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit “Plani i gjerë i zhvillimit të rrjetit të<br />
Komunitetit duhet të përfshijë modelimin e rrjetit të integruar, skenarin e zhvillimit, një<br />
koncept të adekuacisë së gjenerimit dhe një vlerësim të fleksibilitetit (elasticitetit) të sistemit”.<br />
Për më tepër, PZhT (Plani Zhvillimor i Transmisionit) duhet “të ndërtohet mbi planet<br />
kombëtare të investimit dhe nëse është e përshtatshme në bazë të udhëzimeve për rrjeta të<br />
energjisë”<br />
Në bazë të këtyre obligimeve ligjore të lartpërmendura KOSTT-i obligohet që të përpiloj<br />
dhe pas aprovimit nga Zyra e Rregullatorit për Energji, të publikoj dhe implementoj këtë<br />
dokument i cili si bazament përpilohet në përputhje të plotë me Strategjinë e Energjisë së<br />
Kosovës.<br />
1.1. Roli i Operatorit të Sistemit, të Transmisionit dhe Tregut<br />
Mandati i KOSTT-it është përcaktuar në Ligjin për Energjinë Elektrike, me legjislacionin<br />
sekondar dhe Licencat e lëshuara nga Zyra e Rregullatorit për Energji (ZRrE). KOSTT-i,<br />
si operator i pavarur i sistemit të transmisionit dhe Tregut, është përgjegjës për operimin<br />
dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit, duke përfshirë rrjetin e transmisionit dhe operimin<br />
e tregut të energjisë elektrike.<br />
Përgjegjësitë e KOSTT-it që kanë të bëjnë me zhvillimin e rrjetit të transmisionit janë:<br />
- organizimi i studimeve preliminare për mundësitë e ndërtimeve të reja të kapaciteteve bartëse,<br />
stabilimenteve, dhe pajisjeve të ndihmuara nga studimet teknike, ekonomike dhe financiare,<br />
- hartimi dhe publikimi i planeve afatshkurta dhe afatgjata për zgjerimin dhe modernizimin e rrjetit<br />
transmetues.<br />
- zhvillimin e rrjetit të transmisionit dhe interkonekcioneve me rrjetet fqinje, me qëllim që të<br />
garantohet siguria e furnizimit,
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 8 nga 137<br />
- dhënien e informacioneve të mjaftueshme operatorit të çdo sistemi tjetër me të cilin është i ndërlidhur<br />
sistemi i tij për sigurimin që kanë të bëjnë me kërkesat zhvillimore të tyre<br />
- Koordinimi në planifikimin e zhvillimit të rrjetit të transmisionit me kompanitë homologe në rajon si<br />
dhe në hartimin e planit dhjetë vjeçar në nivel të ENTSO-E<br />
Në bazë të licencës se dhënë, KOSTT do të hartojë dhe publikoj planin zhvillimor<br />
investiv afatmesëm (3-5 vjeçare) që është pjesë e planit zhvillimor dhjetë vjeçar. PZhT pasi<br />
të aprovohet nga ZRrE duhet të publikohet nga KOSTT. Përdoruesit e rrjetit mund ta<br />
përdorin këtë Plan për planifikimin e aktiviteteve të tyre të ardhshme, për kyçjet e reja ose<br />
përforcimin e atyre ekzistuese.<br />
1.2. Rrjeti i Transmisionit<br />
Kosova si zonë elektroenergjetike, është e ndërlidhur përmes linjave ndërkufitare me shtetet<br />
fqinje: Serbinë, Maqedoninë, Malin e Zi dhe Shqipërinë përmes linjave të kapacitetit të lartë<br />
bartës 400kV, 220kV dhe tri linjave 110kV. SEE i Kosovës karakterizohet me rrjet të<br />
fuqishëm të interkonekcionit të tensionit 400 kV, i ndërlidhur fuqishëm në rrjetin rajonal.<br />
Ndërlidhja e fuqishme e rrjetit të transmisionit me rrjetet përreth, e renditë SEE të Kosovës,<br />
në njërën nga nyjat e rëndësishme elektroenergjetike në rajon dhe më gjerë. Rritja e<br />
vazhdueshme e konsumit të energjisë elektrike në vend dhe rajon, rritë flukset e fuqisë në<br />
linjat e brendshme dhe në ato të interkonekcionit. Kjo rritje e rrjedhave të fuqisë ngushton<br />
vazhdimisht margjinën e sigurisë së stabilitetit të SEE të Kosovës, si dhe sistemeve tjera të<br />
ndërlidhura me sistemin tonë. Përforcimet e duhura në rrjetin e transmisionit në vend dhe<br />
rajon, janë qenësore në ruajtjen e stabilitetit dhe besueshmërisë së sistemit në të ardhmen e<br />
afërt.<br />
Pas vendimit të Qeverisë së Republikës së Kosovës (nr.10/29 2011) për transferimin e një<br />
pjese të rrjetit 110/35kV dhe 110/10(20)kV të OSSH në KOSTT, sistemi i transmisionit<br />
operon me pesë nivelet e tensioneve, 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35kV dhe 10(20)kV. Kufiri i<br />
aseteve me Gjenerimin dhe konsumatorët e kualifikuar ka mbetur i njëjti, përderisa kufiri me<br />
rrjetin e shpërndarjës është zhvendosur nga bornat 110kV te transformatorëve te fuqisë në
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
9 nga 137<br />
pikat lidhëse ne zbarrat 35kV<br />
dhe 10kV të fundit tëë fushave transformatorike 35kV dhe<br />
10kV. Këtu përfshihet edhe sistemi i furnizimeve ndihmëse<br />
se bashku<br />
me fushën<br />
transformatorike<br />
për shpenzime vetanake të nënstacioneve 110/ /35kV, 110/ /35/10(20)kV<br />
dhe 110/10(20)kV<br />
si dhe objekti komandues dhe hapësira e shtrirjes së lokacionit. Në<br />
figurën 1-1 është paraqitur kufiri teknik pas vendimit të Qeverisë.<br />
Figura 1-1. Kufiri teknik në<br />
mes të KOSTT dhe palëve te kyçura nee rrjetin e transmisionit<br />
Problemet kryesore të identifikuara në asetet e transferuara kryesisht ka të bëjë me fushat<br />
transformatorike<br />
35 kV me ndërtim te jashtëm te cilatt janë ndërtuar ne vitet e 70-ta dhe 80-<br />
ta. Po<br />
ashtu janë identifikuar edhe pajisje te cilat nuk janë dimensionuar konform fuqisë së<br />
lidhjes së shkurtë<br />
të nënstacionit ku ato janë instaluar. Katër nënstacione 110/10 kV kanë<br />
vetëm<br />
nga një transformator,<br />
operimi i të cilave nuk jepp besueshmëri të duhur në furnizim të<br />
konsumatorëve dhe e bënë shumë të vështirë procesin e mirëmbajtjes në<br />
mungesë te<br />
furnizimeve alternative.<br />
Në këtë PZhT janë azhurnuar lista e projekteve ngaa plani paraprak ne aspektin kohor të<br />
implementimit si dhe janë kryer analiza të hollësishme duke marrë për bazë transferin e
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 10 nga 137<br />
aseteve nga KEK-OSSH ne KOSTT si dhe janë identifikuar përforcimet emergjente dhe<br />
afatgjata të pjesës së rrjetit i cili ka kaluar në menaxhim të KOSTT. Paraprakisht një incizim i<br />
detajuar i pajisjeve te transferuara është kryer nga inxhinierët e planifikimit dhe mirëmbajtjes<br />
me qellim të identifikimit të gjendjes teknike të transformatorëve të fuqisë , fushave të tyre si<br />
dhe pajisjeve tjera përcjellëse (mbrojtje, kontroll).<br />
1.3. Konteksti i Planit<br />
Procesi i planifikimit dhe zhvillimit të rrjetit të transmisionit paraqet një proces të gjatë dhe<br />
kompleks. Procesi përfshin një numër të aktiviteteve, siç janë zhvillimi i rrjetit në relacion me<br />
parashikimin e kërkesës për energji, parashikimin e gjenerimit duke mundësuar identifikimin<br />
e përforcimeve dhe zgjerimeve të nevojshme të rrjetit që të arrihet operimi brenda<br />
parametrave të besueshmërisë si dhe ndikimet në mjedis. Edhe pse PZHT merr si referencë<br />
parashikimin për një periudhë të caktuar kohore të bazuar në Balancën Afatgjatë të<br />
Energjisë Elektrike, plani gjithashtu duhet të përcjellë edhe zhvillimet strategjike të sistemit<br />
të transmisionit në periudhë afatgjate kohore.<br />
Procesi i planifikimit ka rrjedhur si rezultat i procesit të ristrukturimit të tregut të energjisë.<br />
Procesi i planifikimit ka pësuar ndryshime në disa aspekte, krahasuar me procesin e<br />
mëhershëm në kompanitë vertikalisht të integruara:<br />
- Pasiguritë që vijnë nga mjedisi i tregut dhe të dhënat hyrëse.<br />
- Objektivat e ndryshme te përdoruesve te rrjetit (gjeneratorët, tregtaret, furnizuesit, konsumatorët dhe<br />
operatoret e rrjetit)<br />
- Mos pajtueshmëria-shpërpjesëtimi në mes të kërkesave teknike, ekonomike, mjedisore dhe sociale<br />
dhe<br />
- Pasiguritë që vijnë nga niveli i integrimit të energjisë nga burimet e ripërtërishme<br />
Po ashtu, nevoja për integrimin në tregun rajonal kërkon rritjen-fuqizimin e kapaciteteve të<br />
interkonekcionit, që ndikon në procesin e planifikimit në nivel kombëtar.<br />
Opsionet e zhvillimit të rrjetit bazohen në Kodin e Planifikimit dhe në rregullat e<br />
përgjithshme planifikuese të rekomanduara nga ENTSO/E. Metodologjia deterministike<br />
(përcaktuese) e cila mbështetet në kriterin e sigurisë N-1, paraqet metodologjinë themelore
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 11 nga 137<br />
të zbatuar në këtë plan, me qellim të identifikimit dhe përcaktimit të listës së projekteve të<br />
nevojshme për zhvillimin e rrjetit të transmisionit.<br />
Ky plan përmban informacione për zhvillimin dhe përforcimet që pritet të ndodhin në<br />
rrjetin e transmisionit të Kosovës për 10 vitet e ardhshme dhe atë në:<br />
- Ndërtimin e kapaciteteve të reja transformuese dhe transmetuese,<br />
- Përforcimin e kapaciteteve ekzistuese transformuese dhe transmetuese,<br />
- Ndërtimin e linjave interkonektive me shtetet fqinje,<br />
- Ri-vitalizimi i pajisjeve ekzistuese të tensionit të lartë (linja dhe nënstacione)<br />
- Zhvillimi i sistemeve mbështetëse të sistemit të transmisionit.<br />
Po ashtu përmban informacione edhe për mundësitë e kyçjes së njësive të reja gjeneruese<br />
dhe ngarkesave të reja, në sistemin e transmisionit.<br />
Objektivi kryesor i planit dhjetë vjeçar është identifikimi i projekteve të cilat do të rrisin<br />
kapacitetin, besueshmërinë, efikasitetin e operimit të rrjetit transmetues. Ky plan do t’iu bëjë<br />
të mundur konsumatorëve, pjesëmarrësve të tregut të energjisë, prodhuesve të energjisë,<br />
investitorëve të ardhshëm të njoftohen me planin zhvillimor të transmisionit për dhjetë vitet<br />
e ardhshme.<br />
Ky dokument paraqet planin zhvillimor të punuar në KOSTT i cili e mbulon periudhën<br />
dhjetë vjeçare prej <strong>2013</strong> deri <strong>2022</strong>, duke qenë në harmoni me kërkesat që dalin nga<br />
ENTSO/E, me ç’rast viti 2012 paraqet vitin referent apo i ashtuquajturi viti zero. Të gjitha<br />
informatat në planin zhvillimor si: detajet e projekteve, data e pritur e vënies në operim të<br />
projektit, aplikacionet për kyçje në rrjetin e transmisionit që kanë ndodhur gjatë vitit 2011<br />
dhe vazhdojnë të kryhen deri në fund të vitit 2012 janë marrë në konsideratë në përpilimin e<br />
këtij dokumenti.<br />
Për përgatitjen e planit zhvillimor janë bërë kalkulimet e duhura me softuerin përkatës<br />
PSS/E 33, duke simuluar në modelet kompjuterike të sistemit, bazuar në të dhënat e<br />
siguruara nga KOSTT dhe nga përdoruesit e rrjetit, po ashtu bazuar edhe në parashikimet e<br />
ngarkesës për 10 vitet e ardhshme. Parashikimi i ngarkesës është bazuar në të dhënat<br />
historike (konsumi, ngarkesa maksimale, lakorja e kohëzgjatjes së ngarkesës, etj), po ashtu ne
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 12 nga 137<br />
konsideratë janë marrë edhe kërkesa e pritur nga konsumi industrial dhe komercial dhe<br />
kyçjet e reja që pritet të ndodhin. Të dhënat e gjenerimit janë siguruar nga KEK-Gjenerimi<br />
dhe nga gjeneruesit tjerë. Të dhënat për interkonektorët që pritet të ndërtohen në rajon,<br />
janë siguruar nga studimet që bëhen në Grupin Projektues për Planifikimin e Rrjetit Rajonal<br />
të Transmisionit - SECI, në të cilin grup kontribuon edhe KOSTT-i nëpërmjet përfaqësuesit<br />
të vet. Për secilin vit të planit zhvillimor janë bërë studimet e rrjedhave të fuqisë, duke<br />
përcjellë njëkohësisht rritjen e kërkesës për ngarkesën maksimale. Po ashtu janë bërë edhe<br />
kalkulimet e rrymave të prishjeve për periudha të ndryshme kohore. Bazuar në rezultatet e<br />
kalkulimeve, atëherë është e mundur që të jepen vlerësimet se si do të operoj rrjeti për<br />
gjendjen e parashikuar për vitet e ardhshme. Fytet e ngushta apo ngulfatjet në rrjet janë<br />
identifikuar dhe zgjidhjet e mundshme janë paraqitur duke analizuar ndikimin e tyre në<br />
përmirësimin e performancës operuese të rrjetit të transmisionit. Gjithashtu sistemi i<br />
transmisionit është analizuar edhe për ngarkesat minimale, duke identifikuar problemet<br />
eventuale me mbi tensionet ne nivelet e tensionit 400kV, 220kV, 110kV, 35kV dhe 10kV të<br />
cilat mund të shfaqen ne regjimin e ngarkesës minimale verore.<br />
KOSTT ka pasur kujdes në vlerësimin e saktësisë së informacioneve të cilat nuk janë në<br />
përgjegjësi të tij, duke bërë të qartë se KOSTT nuk është përgjegjës për informacionet apo të<br />
dhënat jo korrekte të pranuara nga palët tjera.<br />
1.4. Përmbajtja e Planit<br />
PZhT është strukturuar ne 8 kapituj, duke përfshirë edhe Hyrjen:<br />
Kapitulli 1– Hyrja<br />
Kapitulli 2 – Kërkesat teknike të Kodit të Rrjetit - janë paraqitur procesi i mbledhjes së të<br />
dhënave, kriteret dhe standardet e planifikimit, dhe konfigurimi i nënstacioneve sipas nivelit<br />
të tensioneve 400 kV, 220 kV dhe 110 kV.<br />
Kapitulli 3 – Paraqet parashikimin e kërkesës për energji elektrike e ndarë në konsumin në<br />
tri vitet e kaluara dhe në konsumin e parashikuar për 10 vitet e ardhshme.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 13 nga 137<br />
Kapitulli 4 – Lista e gjeneratorëve ekzistues dhe atyre të planifikuar. Po ashtu është<br />
paraqitur edhe gjenerimi i ripërtërishëm dhe politikat e KOSTT-it në përkrahjen e kësaj<br />
teknologjie.<br />
Kapitulli 5 – Është përshkruar rrjeti i transmisionit të KOSTT-it, dhe interkonekcionet me<br />
fqinjët. Një pjesë e këtij kapitulli përshkruan në mënyrë të detajuar zhvillimet e ardhshme të<br />
rrjetit.<br />
Kapitulli 6 – Është paraqitur performanca e sistemit për kushte të ndryshme të rrjetit për<br />
periudha të caktuara të planit zhvillimor.<br />
Kapitulli 7 – Përmban rezultatet e rrymave të lidhjeve të shkurta për periudha të caktuara<br />
kohore, me qëllim të vlerësimit të aftësisë shkyçëse të ndërprerësve ekzistues si dhe<br />
qëndrueshmërisë dinamike të pajisjeve të tensionit të lartë me rastin e shfaqjes së prishjeve<br />
në rrjetin e transmisionit.<br />
Kapitulli 8 – Përmban qasjen planifikuese të aspektit mjedisor në relacion me Planin<br />
Zhvillimor të Transmisionit<br />
Kapitulli 9 – Përmban listën e referencave.<br />
2. KËRKESAT TEKNIKE NGA KODI I RRJETIT<br />
2.1. Hyrje<br />
Një ndër objektivat kryesore të KOSTT-it është zhvillimi i sistemit transmetues me qëllim<br />
të operimit të sigurtë, efecient dhe të besueshëm për të mundësuar transmetimin e energjisë<br />
elektrike ashtu që të mbuloj kërkesën në pajtueshmëri të plotë me obligimet ligjore.<br />
Operatori i Sistemit të Transmisionit planifikon zhvillimet në rrjet duke marrë për bazë<br />
nevojat afatgjata për energji elektrike. Kërkesa për transmetim të energjisë elektrike varet<br />
nga shumë faktor: rritja e konsumit, instalimi i njësive të reja gjeneruese, linjat e reja<br />
ndërkufitare, zhvillimi i industrisë së rëndë etj.<br />
Nevoja për përforcime në rrjetin e transmisionit përcaktohet bazuar në studimin e<br />
performancës së rrjetit të planifikuar kundrejt standardeve teknike të përshkruara në Kodin<br />
e Rrjetit, respektivisht në Kodin e Planifikimit.<br />
Kodi i Rrjetit mbulon procedurat operative dhe dispozitat që rregullojnë bashkëveprimin<br />
ndërmjet KOSTT dhe përdoruesve të Sistemit të Transmisionit të Kosovës. Ky kod
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 14 nga 137<br />
gjithashtu përfshin edhe proceset e planifikimit, kyçjes, operimit dhe balancimit të sistemit në<br />
situata normale dhe të jashtëzakonshme. Proceset përfshijnë periudha të ndryshme kohore<br />
duke u bazuar në situata në të kaluarën, kohën aktuale dhe për domenin kohor afatgjatë.<br />
Kodi i planifikimit specifikon kriteret dhe procedurat teknike dhe dizajnuese që do të<br />
aplikohen nga KOSTT në planifikimin dhe zhvillimin e Sistemit të Transmisionit të<br />
Kosovës. Edhe përdoruesit e Sistemit të Transmisionit gjatë procesit të planifikimit dhe<br />
zhvillimit të sistemeve të tyre duhet ta marrin në konsideratë kodin e planifikimit. Gjithashtu<br />
ky kod përcakton kërkesat për mbledhjen e informatave të besueshme nga përdoruesit, në<br />
mënyrë që KOSTT të mund të bëjë planifikimin dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit të<br />
Kosovës. Bazuar në Nenin 14 të ‘Licencës së Operatorit të Sistemit të Transmisionit’,<br />
Operatori i Sistemit të Transmisionit gjithashtu ka zhvilluar edhe kriteret themelore të<br />
planifikimit të cilat të detajuara gjenden në dokumentin e aprovuar nga ZRrE: “Standardet e<br />
Sigurisë së Sistemit të Transmisionit dhe Planifikimit”. Ky dokument përcakton një varg të<br />
kritereve dhe metodologjive të cilat KOSTT duhet t’i adoptoj (zbatoj) në procesin e<br />
planifikimit të zhvillimit të rrjetit të transmisionit të Kosovës.<br />
2.2. Të dhënat relevante për planifikim- detyrimet e përdorueseve të sistemit<br />
transmetues<br />
Në mënyrë që KOSTT të realizoj planin e vet zhvillimor të Rrjetit të Transmisionit të gjithë<br />
përdoruesit e rrjetit janë të obliguar të dërgojnë të dhënat relevante të cilat ndikojnë në<br />
përcaktimin e planit. Në këtë seksion do të përshkruhet shkurtimisht procesi i mbledhjes së<br />
të dhënave të nevojshme për planifikimin afatgjatë, pasi që më të detajuara mund të gjinden<br />
në Kodin e Planifikimit - Kodi i Rrjetit, e cila mund të shkarkohet nga faqja elektronike<br />
zyrtare e KOSTT-it: www.kostt.com.<br />
Gjatë procesit të aplikimit për kyçje të re në rrjetin e transmisionit, për të mundësuar<br />
përfundimin e çdo oferte të kyçjes – secili përdorues duhet t’i paraqesë KOSTT-it të dhënat<br />
standarde të planifikimit dhe të dhënat paraprake të planifikimit të projektit, të<br />
bashkangjitura në aplikacionin për aplikimin për kyçje, dhe brenda dy muajve nga dita që<br />
pranohet oferta, duhet të paraqiten të dhënat e detajuara të planifikimit. Çdo ndërrim nga të
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 15 nga 137<br />
dhënat e mëhershme në rrjetin e përdoruesit, pala është e obliguar që të informoj KOSTT-in<br />
në mënyrë që të bëhet revidimi i të dhënave.<br />
Gjithashtu edhe KOSTT-i është i obliguar që t’iu paraqesë përdoruesve të dhënat e sistemit,<br />
për t’iu mundësuar përdoruesve ta modelojnë rrjetin e tyre në lidhje me kontributin e<br />
rrymave të prishjes.<br />
2.3. Karakteri i të dhënave<br />
Të dhënat të cilat përdoruesit e sistemit të transmisionit janë të obliguar ti dërgojnë në<br />
KOSTT, karakterizohen varësisht nga lloji i përdoruesit të sistemit. Ato zakonisht ndahen në<br />
dy kategori kryesore:<br />
- gjenerator, dhe<br />
- ngarkesë.<br />
Gjeneruesit ekzistues dhe të rinj janë të obliguar të dërgojnë të dhënat e centralit për njësitë<br />
gjeneruese, të cilat kërkohen nga KOSTT-i, si dhe të gjitha ndryshimet e të dhënave të cilat<br />
ndodhin për shkaqe të ndryshme. Secili gjenerues në aplikacionin për kyçje që ia paraqet<br />
KOSTT-it për një kyçje të re apo modifikim të një kyçje ekzistuese, duhet të japë<br />
informacionet e nevojshme ashtu siç kërkohet nga Kodi i Planifikimit.<br />
Të dhënat të cilat plotësohen duhet të përmbajnë informacione të karakterit informues si:<br />
vendndodhja e centralit, emri dhe lloji i stabilimentit, koha e pritur e futjes në funksion etj.,<br />
si dhe informacione të karakterit teknik si: gjenerimi i pritur mujor i energjisë, karakteristikat<br />
e fuqisë së gjeneratorit, karakteristikat teknike të makinës sinkrone, të turbinës, pajisjeve<br />
rregulluese (rregullatori i shpejtësisë, eksitusi, stabilizuesit e luhatjeve), të dhënat e<br />
transformatorit ngritës, konfiguracioni i lidhjes, të dhënat e akordimit dhe llojit të mbrojtjeve<br />
rele, të dhënat e konsumit për nevoja vetjake të centralit etj.<br />
Ngarkesa ka karakterin e pikave shpërndarëse të cilat shfrytëzojnë rrjetin e transmisionit.<br />
Ato përfaqësojnë të gjitha nënstacionet e rrjetit të shpërndarjes, të kyçura në rrjetin 220 kV<br />
dhe 110 kV, si dhe konsumatorët industrial të kyçur në rrjetin e transmisionit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 16 nga 137<br />
Secili përdorues me karakter të ngarkesës në aplikacionin për kyçje që ia paraqet KOSTT-it,<br />
për një kyçje të re apo modifikim të një kyçje ekzistuese, duhet të japë informacionet e<br />
nevojshme ashtu siç kërkohet nga Kodi i Planifikimit. Këto të dhëna duhet të përmbajnë<br />
informacione të karakterit informues si: vendndodhja e nënstacionit, koha e futjes në<br />
funksion, parashikimi i ngarkesës për 10 vitet e ardhshme etj., si dhe të dhëna teknike si:<br />
konfiguracioni i nënstacionit, niveli i tensionit, të dhënat e transformatorëve, të dhënat e<br />
pajisjeve të tensionit të lartë, natyra e ngarkesës, lloji i pengesave në nivelin e tensionit të ulët<br />
etj.<br />
Përshkrimi pak sa i detajuar rreth të dhënave të përdoruesve në këtë pikë është bërë me<br />
qëllim që lexuesi të ketë perceptimin e qartë se çfarëdo jo konsistencë e tyre në këtë<br />
dokument është në vartësi të përdoruesve nëse i kanë përfill kriteret e lartpërmendura.<br />
2.4. Standardet dhe kriteret e planifikimit të rrjetit të transmisionit<br />
Planifikimi i rrjetit të transmisionit bazohet në kriteret e përcaktuara në Kodin e Planifikimit,<br />
të cilat në mënyrë të detajuar janë përshkruar në dokumentin “Standardet e Sigurisë së<br />
Sistemit të Transmisionit dhe Planifikimit”.<br />
Metoda standarde e planifikimit apo metoda deterministike e planifikimit të rrjetit të<br />
transmisionit, paraqet metodën klasike e cila përdoret edhe në shumë vende të botës, e që po<br />
ashtu zbatohet edhe në KOSTT. Principi kryesor në bazë të cilit dimensionohet rrjeti<br />
transmetues, është domosdoshmëria e plotësimit të gjitha kritereve teknike në pajtueshmëri<br />
me Kodin e Rrjetit, dhe atë me N-1 elemente në punë të ballafaquara me konditat më të<br />
vështira për operim. Pra kjo metodë e planifikimit kryesisht bazohet në kondita kritike të<br />
operimit të rrjetit të transmisionit. Në parim, planifikimi i sistemit të transmisionit të<br />
Kosovës bëhet ashtu që gjatë tërë kohës së operimit të sistemit të përmbushet kriteri ‘N-1’.<br />
Sidoqoftë, në disa situata ku nuk është efeciente që gjatë tërë kohës të përmbushet kriteri ‘N-<br />
1’ do të aplikohen përjashtime për periudha të caktuara kohore. Sa i përket nënstacioneve<br />
110/35kV dhe 110/10(20) kV dhe atyre te kombinuara 110/35/10(20) kV, plotësimi i<br />
kriterit N-1 është kompleks dhe kryesisht varet nga infrastruktura e rrjetit te tensionit te<br />
mesëm qe menaxhohet nga OSSH. Në një numër te madh te nënstacioneve ne aspektin e<br />
transformimit nuk plotësohet kriteri N-1, mirëpo aty ku janë dy apo me shumë
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 17 nga 137<br />
transformator te instaluar dhe ku nuk plotësohet kriteri N-1, me koordinim me OSSH mund<br />
te arrihet ky kriter nëse shfrytëzohen rezervat kyçëse te rrjetit te tensionit te mesëm. Kjo<br />
nënkupton kalimin e ngarkesës se humbur nga rënia e njërit transformator në<br />
transformatorin tjetër, apo ne nënstacionin tjetër duke kyçur ndërprerës te cilët në shumicën<br />
e kohës janë të hapur dhe futen ne operim për rastet e tilla. Një ndër rastet me komplekse<br />
dhe me kosto të lartë për plotësimin e kriterit N-1 në transformim është kur nënstacioni<br />
përmban dy nivele te tensionit te mesëm 35kV dhe 10(20)kV. Kriteri N-1 mund te<br />
plotësohet me kosto shumë me te ulët nëse nga ana e rrjetit te shpërndarjes instalohen<br />
nënstacione modulare rezervë 35/10(kV) te cilat do te shërbejnë vetëm me rastet për<br />
transfer te ngarkesës nga niveli 35kV ne 10kV apo anasjelltas. Kjo mund te arrihet me<br />
harmonizim te dy planeve zhvillimore ne mes te KOSTT dhe OSSH duke minimizuar kostot<br />
investuese.<br />
2.5. Kriteret e planifikimit të rrjetit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV<br />
Sistemi i transmisionit të Kosovës në nivelin 400 kV dhe 220 kV ka specifikat teknike dhe<br />
ekonomike të cilat dallojnë nga sistemi 110 kV. Kostoja investuese dhe kriteret e<br />
dimensionimit të tyre janë shumë më të larta se në nivelin 110 kV. Sistemi i transmisionit<br />
është i ndërlidhur me sistemet rajonale të transmisionit përmes rrjetit 400 kV dhe 220 kV,<br />
andaj efektet e investimeve në rrjetin e tensionit 400 kV dhe 220 kV nuk janë të izoluara por<br />
kanë karakter rajonal. KOSTT ka definuar strategjinë për zhvillimin e rrjetit të transmisionit<br />
duke u orientuar në përforcim/zhvillim të rrjetit 400 kV dhe rrjetit 110 kV, ndërsa rrjeti 220<br />
kV nuk do të zhvillohet më tutje, përveç rasteve specifike ku nuk mund të gjendet zgjidhje<br />
tjetër.<br />
Planifikimi i Sistemit të Transmisionit, bëhet sipas kritereve të përcaktuara në Kodin e<br />
Rrjetit, duke konsideruar plotësimin e kriterit N-1, do të thotë që sistemi duhet të jetë në<br />
gjendje të operimit normal në rast të shfaqjes së prishjes në rrjet (në Kosovë apo në sistemet<br />
tjera) dhe humbjes së njërit nga këto elemente:<br />
- linjë ajrore apo kabllovike,<br />
- transformator,
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 18 nga 137<br />
- kompensator, dhe<br />
- gjenerator (Ky kriter nuk mund të shihet në këtë plan, por kjo i kërkohet zhvilluesve të<br />
kapaciteteve gjeneruese)<br />
Me rastin e humbjes së njërit nga elementet e lartpërmendura si pasojë e prishjeve apo<br />
mirëmbajtjes, sistemi transmetues duhet ti plotësoj këto kondita të operimit:<br />
- linjat dhe kabllot transmetuese nuk guxojnë të ngarkohen mbi kufijtë termik të tyre,<br />
- nuk lejohet zvogëlim i kapaciteteve të furnizimit,<br />
- niveli i tensioneve dhe shpejtësia e ndryshimit të tij nuk guxon të jenë jashtë kufijve të lejuar,<br />
- stabiliteti tranzient dhe dinamik i SEE nuk guxon të rrezikohet, dhe<br />
- transformatorët energjetik nuk guxojnë të mbi-ngarkohen<br />
Rrjeti 110 kV, zhvillimi i të cilit bëhet në pajtueshmëri me Metodologjinë e Tarifave të<br />
Kyçjes në Rrjetin e Transmisionit së KOSTT, përfshinë të gjitha pajisjet e tensionit 110 kV<br />
(linjat dhe stabilimentet) duke përfshirë edhe transformatorët 110/10(20) kV dhe 110/35<br />
kV dhe fushat transformatorike përkatëse tani me te transferuar nga KEK_OSSH ne<br />
KOSTT.<br />
Në kondita normale të operimit performanca e sistemit transmetues duhet të jetë në<br />
pajtueshmëri me kriteret operuese të përshkruara në Kodin e Rrjetit.<br />
Kodi i Rrjetit definon kufijtë e lejuar të tensionit në sistemin transmetues si në tabelën 2-1.<br />
Tabela 2-1 Kufijtë e lejuar të tensionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 19 nga 137<br />
Tensioni ne kondita Tensioni ne kondita<br />
Tensioni nominal<br />
normale<br />
ekstreme<br />
Tensioni Tensioni Tensioni Tensioni<br />
minimal maksimal minimal maksimal<br />
400 kV 380 kV 420 kV 360 kV 440 kV<br />
220 kV 209 kV 231 kV 198 kV 242 kV<br />
110 kV 99 kV 121 kV 88 kV 130 kV<br />
35 kV* 29.75 kV 38.5 kV 28 kV 41 kV<br />
20 kV* 18 kV 22.1 kV 17 23.6 kV<br />
10 kV* 9 kV 11.1 kV 8 kV 12 kV<br />
*Kufijt e lejuar te tensionit te mesëm janë referuar ne Kodin e Shpërndarjes<br />
Ngarkimi i linjave të transmisionit mbi kufirin termik të dizajnuar të përçuesve, do të<br />
perceptohet si mbingarkim i linjës. Gjithashtu çdo ngarkim i transformatorëve mbi fuqinë e<br />
tyre nominale do të konsiderohet si mbingarkim i tyre.<br />
Në tabelën në vijim janë paraqitur kufijtë termik të rrymave për përçues të seksioneve<br />
tërthore standarde të cilat aplikohen në KOSTT.<br />
Tabela 2-2 Parametrat elektrik standard për linjat ajrore dhe kabllot<br />
Seksioni i përçuesit U In Sn<br />
Linja ajrore<br />
Al/Çe 150/25mm2 110kV 440 A 84 MVA<br />
Al/Çe 240/40mm2 110kV 605 A 115 MVA<br />
HW TASCR 173 mm2 110kV 730 A 139 MVA<br />
Al/Çe 360/57mm2 110kV 780 A 149 MVA<br />
Al/Çe 360/57mm2 220kV 780 A 297 MVA<br />
Al/Çe 490/65mm2 220kV 951 A 362 MVA<br />
Al/Çe 2x490/65mm2 400kV 1900 A 1316 MVA<br />
Kabllo nëntokësore<br />
400mm2 (T = 65 C) 110kV 575 A 110 MVA<br />
630mm2 (T = 65 C) 110kV 740 A 141 MVA<br />
800mm2 (T = 65 C) 110kV 825 A 157 MVA<br />
1000mm2 (T = 65 C) 110kV 900 A 171 MVA<br />
1200mm2 (T = 65 C) 110kV 1115 A 212 MVA
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 20 nga 137<br />
Pajisjet e tensionit të lartë të cilat operojnë në rrjetin e transmisionit duhet të kenë<br />
qëndrueshmëri dhe siguri të mjaftueshme me rastin e shfaqjes së prishjeve në sistem. Kodi i<br />
Pajisjeve Elektrike definon rrymat maksimale nominale, rrymat maksimale te prishjes dhe<br />
kohëzgjatjen e lejuar të prishjes. Në tabelën 2-3 janë paraqitur rrymat nominale për pajisjet e<br />
tensionit të lartë dhe të mesëm.<br />
Tabela 2-3 Parametrat elektrik standard për pajisjet shkyçës<br />
Tensioni nominal<br />
Rryma<br />
maksimale<br />
normale<br />
Rryma e<br />
prishjës<br />
Rryma<br />
dinamike e<br />
prishjës<br />
Kohëzgjatj<br />
a e lejuar e<br />
prishjës<br />
400 kV 2500* A 40 kA 100 kA 1 s **<br />
220 kV 2500 A 40 kA 100 kA 1 s **<br />
110 kV 2000 A 40 kA 100 kA 1 s **<br />
35 kV 1600 A 25 kA 63 kA 1 s **<br />
10 (20) kV 2500 A 25 kA 63 kA 1 s **<br />
10 kV*** 3150 A 40 kA 100 kA 1 s **<br />
6.3 kV 3150 A 40 kA 100 kA 1 s **<br />
* Ne raste specifike dhe kondita të veçanta rryma 3150 A mund te adaptohet<br />
** Ne raste specifike dhe kondita të veçanta koha prej 3s mund te adaptohet<br />
*** Në raste specifike kur përdoret tek transformatorët 63 MVA, 110/10 kV si dhe ne rastet kur<br />
parashihet puna paralele e transformatorëve ne anën 10 kV<br />
2.6. Kriteret e planifikimit afatgjatë të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit<br />
Plani i ri-vitalizimit të elementeve elektroenergjetike si linjat ajrore, transformatorët, kabllot<br />
dhe nënstacionet, në përgjithësi varet nga gjendja teknike, nga vjetërsia e tyre si dhe<br />
intensiteti i shfrytëzimit të këtyre elementeve në retrospektivë. Plani i ri-vitalizimit të<br />
pajisjeve të rrjetit të transmisionit bëhet në këtë mënyrë:<br />
- Linjat ajrore: Ri-vitalizimi i tyre varet nga dy faktor të cilët janë: vjetërsia e tyre si dhe<br />
niveli i humbjeve të shkaktuara në linjë në domenin afatgjatë kohor. Për përçues fazor dhe<br />
mbrojtës, izolator, ura lidhëse, tejkalimi i kohës prej 40 vitesh paraqet kusht për futjen në
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 21 nga 137<br />
listën e ri-vitalizimit. Frekuenca e prishjeve ne linja paraqet indikator shtesë për selektimin e<br />
linjës në listën e ri-vitalizimit.<br />
Në aspektin e humbjeve në listë për ri-vitalizim, futen linjat me seksion të tërthortë 150mm 2 ,<br />
të cilat gjithashtu janë të ndërlidhura edhe me faktorin e parë, pasi që në fazën fillestare të<br />
zhvillimit të rrjetit të transmisionit (1950-1970) linjat 110 kV janë ndërtuar me përçues me<br />
seksion tërthorë 150mm 2 . Koncepti i zhvillimit të kapaciteteve te reja të linjave në rrjetin e<br />
transmisionit fokusohet në linjat 400kV dhe 110kV, ndërsa nuk synohet zhvillim i<br />
mëtutjeshëm i linjave 220kV. Ky koncept zhvillimor është duke u aplikuar pothuajse në të<br />
gjitha sistemet transmetuese të ENTSO/E. Linjat 220kV konsiderohen linja në moshë<br />
(>50-60vite) pasi që ndërtimi i tyre kryesisht është kryer gjatë viteve 60-ta dhe 70-ta.<br />
Koncepti i vendeve Evropiane konsiston në atë qe linjat 220kV gradualisht të ri-ngritën në<br />
linja 400kV, kryesisht duke shfrytëzuar vetëm trasenë e tyre. Problemet e shpronësimit të<br />
pronave private për qellim të ndërtimit të linjave të reja është i theksuar në të gjitha vendet e<br />
Evropës.<br />
- Transformatorët e fuqisë: Plani i ndërrimit të transformatorëve të fuqisë të rrjetit të<br />
transmisionit bazohet në jetëgjatësinë e pritur të tyre e cila vlerësohet në 50 vite. Faktor<br />
tjetër më rëndësi i cili ndikon që transformatorët të përfshihen në listën e ndërrimit është<br />
edhe gjendja e tyre reale, e cila monitorohet nga ekipet e mirëmbajtjes përmes testimeve<br />
periodike të tyre. Të dhënat statistikore historike te ndodhive ne transformatorët e veçantë<br />
(niveli i ngarkimit, numri dhe frekuenca e veprimit të mbrojtjeve te transformatorit, analizat<br />
e gazrave etj) janë faktor me rendësi në përzgjedhjen e transformatorëve te cilët duhet të<br />
zëvendësohen me transformator të ri. Zgjedhja e fuqisë nominale e transformatorëve do të<br />
jetë e standardizuar: Për nivelin e tensioneve 400/220 kV rekomandohen autotransformatorët<br />
400 MVA, për nivelin e tensioneve 220/110kV, auto-transformatorët 150<br />
MVA, ndërsa për nivelet e tensioneve 220/35/10(20) kV, 110/35/10(20)kV do te jenë<br />
transformator te fuqive 40 MVA dhe 31.5 MVA. Për raste specifike, siç janë për konsumin e<br />
madh industrial mund te adaptohen edhe transformator me fuqi me të madhe se 40 MVA.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 22 nga 137<br />
- Nënstacionet (fushat e linjave dhe transformatorëve): Plani i ri-vitalizimit të fushave<br />
të nënstacioneve, të cilat përfshihen në kufijtë e ri-definuar të rrjetit të transmisionit<br />
gjithashtu bazohet në vjetërsinë e pajisjeve dhe nga gjendja reale e tyre. Prioritet në rivitalizim<br />
kanë nënstacionet me ndikim të lartë në sistemin transmetues, por edhe të gjitha<br />
nënstacionet të cilat jetëgjatësia e tyre ka kaluar 40 vite. Kalimi sistematik nga pajisjet shkyçës<br />
me vaj ne ato me gaz SF6 është objektiv i KOSTT-it i cili synohet në planin zhvillimor dhe<br />
investiv. Pas zhvendosjes së kufirit ne mes te KOSTT dhe OSSH ne nivelin e tensionit te<br />
mesëm, prioritetet ne projektet e ri-vitalizimit janë ri-shikuar duke rezultuar me ndërrim te<br />
prioriteteve ne disa nga projektet e prezantuara ne planin e vitit paraprak.<br />
2.7. Metodologjia e planifikimit<br />
Qasja në metodologjinë e planifikimit të rrjetit të transmisionit përbëhet nga hapat në vijim:<br />
- Mbledhja e të dhënave hyrëse (krijimi i bazës së te dhënave për modelimin kompjuterik të rrjetit).<br />
- Përkufizimi i skenarëve të ndryshëm të përforcimit duke marrë parasysh faktorët e zhvillimit të<br />
gjenerimit, ngarkesës, aplikacionet për kyçje, balancën e energjisë elektrike të sistemit, shkëmbimet<br />
etj.<br />
- Krijimi i modeleve kompjuterike të rrjetit të transmisionit në formatin PSS/E .<br />
- Përcaktimi i planit për ri-vitalizim të pajisjeve elektrike ekzistuese në bazë të ciklit jetësor të tyre.<br />
- Identifikimi i kufizimeve në rrjet (analiza N-1).<br />
- Përkufizimi i mundësive të përforcimit të rrjetit në bazë të analizës N-1.<br />
- Analiza e profilit të tensioneve dhe humbjeve në sistem.<br />
- Përkufizimi final i planit të përforcimit si dhe planit të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit.<br />
- Në figurën 2-1 është paraqitur algoritmi i metodologjisë planifikuese të rrjetit të transmisionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 23 nga 137<br />
Figura 2-1 Procesi i planifikimit të zhvillimit dhe ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit<br />
2.8. Planifikimi i konfiguracionit të nënstacioneve<br />
KOSTT ka përgatitur dokumentin Standardet e Sigurisë së Sistemit të Transmisionit dhe<br />
Planifikimit ku janë paraqitur standardet e planifikimit të nënstacioneve të nivelit<br />
400/220kV, 400/110 kV, 220/110 kV dhe 110/10(20) kV, dokument ky i aprovuar nga<br />
ZRrE:<br />
Të gjitha nënstacionet e planifikuara 400/110 kV do të jenë me konfiguracion të<br />
zbarrave të dyfishta me fushë lidhëse dhe në sistem të hapur. Dimensionimi i pajisjeve<br />
elektrike bazohet në Kodin e Pajisjeve Elektrike, gjithmonë duke u mbështetur nga<br />
analizat kompjuterike të cilat definojnë rrjedhat e fuqisë si dhe nivelin e rrymave të<br />
lidhjeve të shkurta në nënstacionet përkatëse. Nga ky kriter mund të përjashtohen ato
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 24 nga 137<br />
nënstacione ku mund të kyçen gjenerator të fuqive të mëdha dhe konsumator të rëndësisë<br />
së tillë që nga një nyje e tillë kërkohet siguri operimi më e lartë se zakonisht. Në këto raste<br />
dizajnimi i zbarrave mund të bëhet edhe sipas specifikave shtesë.<br />
Në figurën 2-2 është paraqitur konfiguracioni standard për nënstacionet e nivelit të<br />
tensionit 400/110 kV. Sistemi i zbarrave të dyfishta për nivelin e tensionit 400 kV i<br />
treguar në fig 2-2 mund të avancohet me sistemin shtesë të zbarrës ndihmëse, në<br />
nënstacionet të cilat janë të lidhura më shumë se tri linja 400 kV.<br />
Figura 2-2 Planifikimi standard i konfiguracionit të zbarrave të nënstacioneve të reja të planifikuara<br />
në rrjetin e transmisionit<br />
Konfiguracioni i nënstacioneve 220/110 kV do të jetë i ngjashëm me nënstacionet 400/110<br />
kV.<br />
Konfiguracioni i nënstacioneve 110/10(20)kV është i dizajnuar në bazë të dy standardeve<br />
sa i përket sistemit të zbarrave 110 kV. Numri i linjave që planifikohet të kyçet në nënstacion<br />
110 kV, do të jetë përcaktues i sistemit të zbarrave. Për nënstacionet të cilat në domenin
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 25 nga 137<br />
kohor afatgjatë do të lidhen vetëm me dy linja aplikohet sistemi i zbarrave të llojit “H” i<br />
treguar në figurën 2-3. Sistemi i zbarrave të tensionit të mesëm 35kV dhe 10(20) kV<br />
gjithashtu dizajnohet me sistem te zbarrave te dyfishta me fushë lidhëse. Koncepti teknik i<br />
ndërtimit te fushave transformatorike të nivelit 35 kV mund te jetë me ndërtim te jashtëm<br />
(AIS), apo me ndërtim modular të brendshëm të instaluar në brendësi të objektit komandues.<br />
Versioni i fundit është më i preferuar duke pas parasysh kursimet në hapësirë. Ndërsa fushat<br />
transformatorike 10(20) kV planifikohen të jenë të llojit modular te instaluara përbrenda<br />
objektit komandues. Gjithashtu edhe fusha për shpenzime vetanake e cila pas zhvendosjes se<br />
kufirit teknik me OSSH i përket KOSTT-it, duhet të jetë e llojit të njëjtë.<br />
Figura 2-3<br />
Ndërsa për nënstacionet të cilat do të lidhen më shumë se dy linja aplikohet sistemi me<br />
zbarra të dyfishta me fushë lidhëse ashtu siç është treguar në figurën 2-4.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 26 nga 137<br />
Figura 2-4<br />
Fuqia nominale e nënstacionit do të projektohet në bazë të projeksioneve afatgjata të<br />
ngarkesës në nënstacionin përkatëse. Transformatorët 110/10(20) kV të fuqisë nominale<br />
2x31.5 MVA dhe 2x40 MVA do te jenë të standardizuara gjatë projektimit te<br />
nënstacioneve 110/10(20) kV, me ç ‘rast hapësira për fushën e tretë transformatorike do<br />
të jetë në dispozicion për mbajtjen e rezervave transformuese ne rast të rritjes së pa<br />
parashikuar të ngarkesës.<br />
Dimensionet e përçuesve fazor dhe atij mbrojtës për linjat e transmisionit po ashtu janë të<br />
standardizuara si në vijim:<br />
Për linjat 110 kV: përçuesi 1x240/40 mm 2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit C 1x50 mm 2 ;<br />
Për linjat 220 kV: përçuesi 1x360/65 mm 2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit C 2x50 mm 2<br />
ose 1x490/65 mm 2 prej AlÇe përçuesi i tokëzimit C 2x70 mm 2 .<br />
Për linjat 400 kV: përçuesi 2x490/65 mm 2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit Al 2x126 mm 2 .<br />
Ekziston edhe teknologjia tjetër e përçuesve të cilët kanë gjetur zbatim në KOSTT. Këta<br />
përçues të ashtuquajtur “Hot wire”, janë të punuar nga legura speciale TACSR/ACS, të<br />
cilat kanë aftësi të punojnë në temperatura të larta. Zakonisht përdoren për gjatësi të<br />
shkurta të linjave dhe aty ku nuk ka mundësi të përforcimit të shtyllave. Kapaciteti bartës i<br />
tyre, p.sh. i një përçuesi 150/25mm 2 prej TACSR/ACS është i njëjtë me kapacitetin<br />
bartës të një përçuesi konvencional 240/40mm 2 , ndërsa pesha është pothuajse e njëjtë
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 27 nga 137<br />
me përçuesit konvencional 150/25mm 2 . E metë e tyre është që me këtë lloj ndërrimi të<br />
përçuesve nuk ndihmohet reduktimi i humbjeve të fuqisë, prandaj preferohen vetëm në<br />
linjat e shkurta si dhe ato raste kur nuk ekziston mundësia e përforcimeve të shtyllave ku<br />
nuk është e mundshme për shkak të peshës të vendosen përçues konvencional<br />
240/40mm 2 .<br />
Të gjitha linjat e reja (dhe të përforcuara) do të pajisen me OPGW së paku me 48 fije në<br />
përçuesin mbrojtës për të mbështetur rrjetin e planifikuar të telekomunikacionit<br />
SCADA/EMS.<br />
3. PARASHIKIMI I NGARKESËS ELEKTRIKE<br />
3.1. Hyrje<br />
Një ndër të dhënat themelore të cilat përcaktojnë zhvillimin e ardhshëm të kapaciteteve të<br />
rrjetit të transmisionit është parashikimi i ngarkesës elektrike apo fuqisë elektrike.<br />
Parashikimi i ngarkesës paraqet pjesën integrale të planifikimit të rrjetit, gjenerimit dhe<br />
operimit të sistemit transmetues dhe shpërndarës. Si burim kryesor i të dhënave për<br />
zhvillimin e ngarkesës në 10 vitet e ardhshme është marrë modeli i parashikimit të kërkesës i<br />
zhvilluar nga KOSTT, i shfrytëzuar nga dokumenti: Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike<br />
2011-2020[2]. Ky model paraqet parashikimin 10 vjeçar, orë për orë, të kërkesës për energji<br />
elektrike. Si i tillë, ky model mundëson parashikimin e ngarkesës për cilëndo orë për 10 vitet<br />
e ardhshme duke përfshirë ngarkesat maksimale sezonale (dimërore dhe verore).<br />
3.2. Historiku i ngarkesës dhe gjendja e tanishme<br />
Për disa vite sektori i energjisë elektrike në Kosovë është ballafaquar me probleme të<br />
furnizimit me energji elektrike. Reduktimet ditore të planifikuara apo të pa planifikuara janë<br />
ende të pranishme. Kjo d.m.th. se konsumi i regjistruar nuk është i njëjtë me kërkesën e cila<br />
do të ekzistonte nëse do të kishte furnizim të sigurt dhe cilësor të energjisë elektrike.<br />
Reduktimet e planifikuara (programuara) kryesisht bëhen në orët kur konsumi i kërkuar nuk<br />
mund të mbulohet nga kapacitetet gjeneruese vendore dhe nga mungesa e importit, apo për
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 28 nga 137<br />
shkakk të limitimit të kapaciteteve të rrjetit të OSSh. Ndërprerjet e paplanifikuara shkaktohen<br />
për shkak të defekteve të papritura dhe të paparashikuara, si dhe për shkak të dështimeve në<br />
njësitë gjeneruese,<br />
në rrjetin e transmisionit dhe të shpërndarjes.<br />
Në fig. 3-1 mund<br />
të shihet diagrami historik i zhvillimit të ngarkesës maksimale për vendin<br />
tonë. Karakteristika jo e zakonshme e lakores së ngarkesës ndër vite reflekton gjendjen<br />
politike dhe ekonomike në të<br />
cilën ka kaluar Kosova. . Pas përfundimit të luftës në Kosovë<br />
(1999) e deri më tani, ngarkesaa maksimale ka pësuar njëë rritje mesatare vjetore prej 6%.<br />
Fig. 3-1 Historiku i ngarkesës maksimalee nëpër vite nëë Kosovë<br />
Në tabelën 3-1 janë dhënë fuqitë maksimale të regjistruara për vitet 2002-2011 për sezonin<br />
dimëror dhe sezonin veror. Ngarkesa maksimale përr vitin 2011 ka pësuar ulje për 0.5%<br />
krahasuar me vitin<br />
paraprak 2010.<br />
Tab.<br />
Viti<br />
Piku<br />
Piku<br />
3-1 Fuqitë maksimale aktive verore dhe dimërore për vitet 2002-2011<br />
20022 2003 2004 2005 2006 2007<br />
dimëror [MW] 723<br />
759 811 898 916 933<br />
Veror [MW] 560<br />
597 569 617 637 690<br />
2008 2009<br />
967 1072<br />
764 795<br />
2010 2011<br />
1156 1150<br />
810 804
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
3.3. Profili i kërkesës<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 29 nga 137<br />
Karakteristika e lakoreve të<br />
kohëzgjatjes së ngarkesës për SEE të Kosovës ka pësuar<br />
ndërrim të vazhdueshëm, si në aspektin<br />
e rritjes proporcionale<br />
por gjithashtu edhe në<br />
ndërrimin e faktorit të ngarkesës. Në figurën 3-2 mund të shihett lakorja e kohëzgjatjes së<br />
ngarkesës për vitin paraprak 2011. Rritja e konsumit veror ka ndikuar në rritjen e faktorit të<br />
ngarkesës në vlerën 0.57, ndërsa karakteristikat tjera të lakores së kohëzgjatjes<br />
së ngarkesës<br />
janë si në vijim:<br />
1.54%<br />
të kohës vjetore ngarkesa ka qenë mbi vlerën 1000 MW, 22% të<br />
ngarkesa ka qenë në brezin 800 MW deri 1000 MW.<br />
kohës vjetore<br />
Fig. 3-2 Lakorja e kohëzgjatjes se ngarkesës për vitin 2011<br />
Kërkesa për fuqi elektrike në Kosovë<br />
përcillet me lakore të cilat në një pjesë të<br />
konsiderueshme<br />
të vitit (gjatë sezonit dimëror), nuk janë të zakonshme si rrjedhojë e<br />
reduktimit të konsumit gjatë periudhave të<br />
ngarkesës maksimale. Një formë e tillë mund të<br />
shihet në fig. 3-33 e cila paraqet diagramin javor në sezonin dimëror, të një jave tipike të<br />
janarit të vitit 2011. Konsumi latent paraqet konsumin e vërtetëë nëse nuk<br />
do të kishte<br />
reduktime të konsumit. Reduktimet e ngarkesës shkaktojnë deformim të<br />
lakoreve të
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 30 nga 137<br />
konsumit dhe si të tilla dallojnë nga lakoret kur nuk ka reduktime të ngarkesës, që zakonisht<br />
janë pa kërcime të theksuara. Maksimumi i ngarkesës arrihet në mes të orës 19 dhe 21,<br />
ndërsa minimumi në mes orës 4 dhe 6 të mëngjesit.<br />
[MW]<br />
1300<br />
1200<br />
1100<br />
1000<br />
900<br />
800<br />
700<br />
600<br />
500<br />
400<br />
Konsumi Latent<br />
Konsumi<br />
1 9 17 25 33 41 49 57 65 73 81 89 97 105 113 121 129 137 145 153 161<br />
7 ditë<br />
Fig. 3-3 Diagrami tipik javor dimëror i janarit 2011<br />
Në fig. 3-4 është paraqitur diagrami ditor për ditën karakteristike të muajit janar 2011 i cili i<br />
përgjigjët njërës nga pikat referente sipas ENTSO/E. Në këtë diagram janë paraqitur dy<br />
lakore të cilat njëra tregon konsumin e realizuar, ndërsa tjetra konsumin latent i bazuar në të<br />
dhënat e regjistruara në ditarin dispeçerik në KOSTT. Reduktimi i ngarkesës në kondita<br />
normale të punës të sistemit elektroenergjetik të vendit zakonisht ndodhë në kohën e dy<br />
brezave të konsumit: 9:00 – 12:00 dhe 17:00 – 23:00. Dallimi në mes vlerës maksimale dhe<br />
minimale të ngarkesës dimërore për vitin 2011 sillet rreth 405 MW apo 35% të vlerës së<br />
pikut.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 31 nga 137<br />
Fig. 3-4 Diagrami i ngarkesës ditore për një ditë të zgjedhur të Janar-it 2011<br />
Në fig. 3-5 është paraqitur diagrami ditor për ditën karakteristike<br />
të muajit korrik 2011. Në<br />
këtë diagram nuk ekzistojnë reduktimet e ngarkesës, ndërsa dallimii në mes vlerës maksimale<br />
dhe minimale të ngarkesës ditore është rreth 51%. Në këtë periudhë kohore ky dallim i<br />
ngarkesës e bënëë shumë të vështirë balancimin e sistemit sidomos pas mesnatës, kur<br />
ngarkesat janë minimale dhe<br />
bien nën kufirin e minimumit teknik të termocentraleve<br />
ekzistuese.<br />
Fig. 3-5 Diagrami ditor i ngarkesës për ditën karakteristike të muajit korrik 2011
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 32 nga 137<br />
3.4. Parashikimi afatgjatë i ngarkesës <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
Parashikimi i kërkesës për energji dhe fuqi elektrike është bazuar në parashikimin e<br />
përshkruar në dokumentin: “Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>”.<br />
Për parashikimin e kërkesës për energji dhe fuqi elektrike në Kosovë është krijuar modeli<br />
kompleks matematikor në Excel, i cili ndërlidhë ndikimin e katër variablave (faktor<br />
korrektues) në llogaritjen e parashikimit të kërkesës për energji dhe fuqi elektrike. Faktorët e<br />
lartpërmendur janë paraqitur në vijim:<br />
- Faktori 1: Implementimi i programit qeveritar për efiçiencën e shfrytëzimit të energjisë elektrike;<br />
- Faktori 2: zvogëlimi i konsumit për shkak të faturimit më efikas dhe procedurave më efektive të<br />
matjes dhe kontrollit (zvogëlimi i humbjeve komerciale);<br />
- Faktori 3: Ndikimi i parashikimit të GDP në zhvillimin e konsumit;<br />
- Faktori 4: Parashikimi i humbjeve teknike në rrjetin e transmisionit dhe rrjetin e shpërndarjes<br />
Parashikimi i zhvillimit të kërkesës për fuqi elektrike për periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> sipas<br />
tre skenarëve të ndryshëm të rritjes është paraqitur në figurën 3-6, ndërsa të dhënat<br />
numerike që korrespondojnë me figurën 3-6 janë paraqitur në tabelën 3-2.<br />
Skenari bazë i zhvillimit të ngarkesës karakterizohet me një rritje mesatare vjetore rreth<br />
2.41%. Ky skenar i zhvillimit të ngarkesës do të jetë inputi kryesor në vlerësimin e<br />
performancës operuese të rrjetit të transmisionit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 33 nga 137<br />
Figura. 3-6. Skenari i rritjes së ulët, bazë (mesatare) dhe të lartë të pikut (ngarkesa maksimale)<br />
Tabela. 3-2. Të dhënat përkatëse të parashikimit të pikut që korrespondojnë me Figurën 3-6<br />
NGARKESA<br />
MAKSIMALE E<br />
KOSOVËS MW<br />
PIKU (BAZË) PIKU (LARTË) PIKU (ULËT) 2009<br />
1072<br />
1072<br />
1072<br />
2010<br />
1158<br />
1158<br />
1158<br />
2011<br />
1150<br />
1150<br />
1150 2012 1170 1182 1158<br />
<strong>2013</strong><br />
1220<br />
1244<br />
1208<br />
2014<br />
1250<br />
1275<br />
1238<br />
2015<br />
1283<br />
1321<br />
1257<br />
2016<br />
1310<br />
1349<br />
1284<br />
2017 2018 2019 2020 2021<br />
1340 1365 1390 1410 1452<br />
1394 1420 1446 1466 1539<br />
1300 1324 1334 1354 1365<br />
<strong>2022</strong> Rritja<br />
mesataree<br />
1494 2.41%<br />
1584 2.96%<br />
1404 1.84%<br />
4. KAPACITE<br />
ETET GJENERUESE TË SEE TË KOSOVËS<br />
4.1. Hyrje<br />
Energjia elektrikee në Kosovë<br />
gjenerohet nga dy termocentrale<br />
relativisht të mëdha: TC<br />
Kosova A dhe TC<br />
Kosova B. Të dy termocentralet përdorin thëngjillin-linjit si lëndë djegëse.<br />
Bazuar në Programin Qeveritar për Energji, parashihet që në vitet 2016-2017<br />
të bëhen ri-<br />
të këtyre dy njësive. Njësitë A3, A4 dhe A5 të TC Kosova A sipas strategjisë së energjisë<br />
vitalizim kapital i njësive B1 dhe B2, që do<br />
të reflektoj në rritjen e besueshmërisë së operimit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 34 nga 137<br />
2009-2018, do të jenë në operim deri në fund të vitit 2017 dhe pas kësaj kohe do të<br />
dekomisionohen përfundimisht.<br />
Tabela 4-1. Karakteristikat kryesore të njësive gjeneruese te TC Kosova A dhe TC Kosova B<br />
KAPACITETET EKZISTUESE GJENERATORIKE<br />
Njësitë Startimi Akcioni Jetëgjatësia<br />
Kosova A<br />
A2 1965 Ri-vitalizim (2014) 2017<br />
A3 1970 Remonte peridiodike 2017<br />
Termocentralet ekzistues<br />
A4 1971 Remonte peridiodike 2017<br />
A5 1975 Remonte peridiodike 2017<br />
Kosova B<br />
B1 1983 Rivitalizim Kapital (2016) 2030<br />
B2 1984 Rivitalizim Kapital (2017) 2030<br />
Ujmani<br />
Hidrocentralet ekzistues<br />
U1+U2 1983 Remonte peridiodike >2030<br />
Lumbardhi<br />
G1+G2 1983 Planifik. rritje e kapacitetit >2030<br />
*Gjate vitit 2012 dhe <strong>2013</strong> pritet instalimi I filtrave te ri ne A3,A4 dhe A5.<br />
Përveç termocentraleve TC Kosova A dhe TC Kosova B të cilat menaxhohen nga KEK-u,<br />
ekziston edhe hidrocentrali Ujmani (2x17.5MW) i menaxhuar nga kompania publike Ibër-<br />
Lepenci. Po ashtu edhe disa hidrocentrale me kapacitete të vogla janë në operim. Në<br />
tabelën 4-2 janë paraqitur të dhënat kryesore për hidrocentralet e vogla te cilat janë te kyçura<br />
ne rrjetin e shpërndarjes.<br />
Tabela 4-2. Karakteristikat kryesore të Hidrocentraleve ekzistuese të Kosovës<br />
NJESIA GJENERUES<br />
Kapaciteti i njesive te HC [MW] Futja ne<br />
Instaluar Neto Dispozicion operim<br />
HC UJMANI<br />
G1 17.5 16 16 1983<br />
G2 17.5 16 16 1983<br />
HC LUMBARDHI*<br />
G1 4.04 4.00 4.00 1957 (2005)<br />
G2 4.04 4.00 4.00 1957 (2005)<br />
HC BURIMI<br />
G1 0.34 0.34 0.34 1948(2010)<br />
G2 0.136 0.13 0.13 1948(2010)<br />
HC DIKANCE*<br />
G1 0.67 0.66 0.66 1957(2010)<br />
G2 0.67 0.66 0.66 1957(2010)<br />
HC RADAVC 0.00<br />
G1 0.14 0.14 0.14 1934<br />
G2 0.14 0.14 0.14 1934
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 35 nga 137<br />
4.2. Planifikimi i njësive të reja gjeneruese<br />
Parashikimi i njësive të reja gjeneruese për periudhën <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>, është hartuar duke u bazuar<br />
në gjenerimin e pritur nga njësitë ekzistuese gjeneruese, përfshirë vazhdimin e operimit të<br />
disa njësive të TC Kosova A deri në vitin 2017, hidrocentraleve ekzistuese dhe atyre të reja<br />
të planifikuara për tu ndërtuar, si TC “Kosova e Re” dhe HC Zhuri.<br />
Koncepti zhvillimor i kapaciteteve të reja gjeneruese është i orientuar pikërisht në bazë të<br />
resurseve të energjisë primare të cilën e posedon Kosova. Ky koncept i shpalosur në<br />
Strategjinë e Energjisë 2009-2018 si dhe i ri-freskuar nga të dhënat e fundit të MZHE<br />
parasheh qe gjatë periudhës kohore <strong>2013</strong>:<br />
- Ndërtimin e Termocentralit Kosova e Re<br />
- Ndërtimin e Hidrocentralit Zhur<br />
- Ndërtimin e kapaciteteve gjeneratorike nga burimet e ripërtërishme (hidrocentralet e vogla,<br />
turbinat me erë, centrale elektrike me lëndë djegëse biomasën si dhe panelet elektrik solar)<br />
Projekti TC Kosova e Re do të përbëhet nga dy njësi me kapacitet të instaluar 2x300MW.<br />
Njësia e parë (300MW) pritet të futet në operim në fillim të vitit 2018, ndërsa njësia e dytë ne<br />
2019. Ndërtimi i termocentralit Kosova e Re do të përmbush kërkesat e energjisë elektrike<br />
të Kosovës. Termocentrali pritet se do të plotësoj të gjitha kërkesat mjedisore të kërkuara<br />
dhe mandatuara nga Bashkimi Evropian dhe atë duke përdorur teknologji të avancuar që<br />
tanimë janë verifikuar edhe në shfrytëzim komercial. Këto teknologji do të aplikonin<br />
proceset moderne të djegies së thëngjillit për të arritur koeficient të përgjithshëm shfrytëzimi<br />
prej 37%-40%. Zhvillimi i projektit për termocentralin Kosova e Re është pritur që të jetë i<br />
koordinuar në aspektin kohor, me procesin e de-komisionimit të termocentralit Kosova A<br />
(2016-2017), si dhe me ri-vitalizimin kapital të dy njësive të termocentralit Kosova B (2016-<br />
2017), mirëpo për shkak te vonesave ky koordinim nuk do te mund te realizohet.<br />
Me qëllim të sigurimit të pandërprerë të linjitit të mjaftueshëm për të furnizuar<br />
termocentralin e ri dhe ato ekzistuese, është hapur mihje e re sipërfaqësore e nxjerrjes së<br />
linjitit “Sibovc- Jug” me rezerva rreth 830 milion ton, të mjaftueshme për të furnizuar
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 36 nga 137<br />
termocentralet në periudhë afatgjatë kohore mbi 40 vite. Mihja tani është plotësisht<br />
funksionale me kapacitete të plota prodhuese.<br />
Skenari bazë parasheh zhvillimin e projektit të njohur për hidrocentralin akumulues<br />
“Zhuri” me kapacitet 305MW, me prodhim të parashikuar vjetor të energjisë prej 398 GWh.<br />
Ky hidrocentral planifikohet të futet në operim në fillim të vitit 2017. Zhvillimi i këtij<br />
projekti konsiderohet shumë i rëndësishëm për optimizmin e punës së sistemit<br />
elektroenergjetik dhe si i tillë ndikon në ngritjen e fleksibilitetit dhe rezervave rregulluese të<br />
sistemit.<br />
4.3. Burimet e ripërtërishme<br />
Në bazë të caqeve sipas strategjisë Evropiane 20-20-20 Renewable Energy Directive, deri në<br />
vitin 2020, 20% e totalit të energjisë së prodhuar duhet të prodhohet nga burimet e<br />
ripërtërishme, siç janë centralet me erë, hidrocentralet etj. Edhe Kosova ka vënë si objektiv<br />
strategjik arritjen e këtyre synimeve. Potencialet energjetike të burimeve te ripërtërishme në<br />
Kosovë nuk janë të larta, si në aspektin e ujërave ashtu edhe të fuqisë së erës. Mirëpo<br />
ekzistojnë rajone të caktuara të cilat kanë potenciale të tilla dhe duhet te shfrytëzohen. Planet<br />
për ndërtimin e kapaciteteve gjeneruese nga burimet e ripërtërishme gjithashtu mbështeten<br />
dhe promovohen nga MZHE-i, respektivisht nga Programi Qeveritar për Energji të pastër<br />
dhe efiçiencë. Në këtë program janë përcaktuar caqet indikative për sasinë e energjisë e cila<br />
duhet të prodhohet nga burimet e ripërtërishme. Skenari bazë i zhvillimit të burimeve të<br />
ripërtërishme parasheh ndërtimin e një numri të madh të hidrocentraleve të vogla ( >16 )<br />
duke arritur kapacitetin prej 128.2 MW deri në vitin <strong>2022</strong>.<br />
Pjesëmarrje e konsiderueshme në prodhimin e energjisë nga burimet e ripërtërishme është<br />
parashikuar të jetë nga gjeneratorët me erë, me ç’rast deri në fund të vitit <strong>2022</strong> parashihen të<br />
instalohen deri në 154 MW kapacitete gjeneratorike nga era me faktor të vlerësuar mesatar<br />
të kapacitetit prej 0.22. Në KOSTT deri me tani kanë aplikuar disa investitor privat për kyçje<br />
te Centraleve Elektrike nga era në rrjetin e transmisionit. Mirëpo deri më tani vetëm një<br />
aplikacioni për kyçje : Centrali Elektrik nga Era “Kitka” me fuqi te instaluar 30 MW është<br />
në fazën e avancuar pasi qe tani me është nënshkruar marrëveshja për kyçje ne rrjetin e<br />
transmisionit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 37 nga 137<br />
Ndërtimi i centraleve elektrike të cilat si lëndë djegëse do të përdorin biomasën si dhe<br />
mbeturinat urbane është parashikuar të ndodh nga viti 2014, me zhvillim progresiv të<br />
kapaciteteve deri 10 MW në vitin <strong>2022</strong>. Ndërsa zhvillim më i ulët është parashikuar në<br />
energjinë elektrike të prodhuar nga panelet solare, si rrjedhojë e kostos së lartë të kësaj<br />
teknologjie.<br />
4.4. Aplikacioni për kyçje të HC “Lumi Deçani” ne rrjetin e transmisionit<br />
Në bazë të aplikacionit te datës 19.09.2012 te pranuar nga kompania “KELKOS ENERGY”<br />
ne lidhje me mundësimin e kyçjes së Hidrocentralit me kapacitet gjenerues prej 35.5MW, në<br />
rrjetin e Transmisionit, KOSTT ka kryer analizën teknike duke përcaktuar konfiguracionin<br />
optimal të kyçjës në rrjetin e transmisionit. Hidrocentrali i propozuar paraqet zgjerim te<br />
kapaciteteve te hidrocentralit ekzistues Lumbardhi (8.3MW, 22GWh prodhim vjetor) duke<br />
krijuara kaskaden e hidrocentraleve te vogla ne rrjedhën e lumit Deqani. Aplikuesi planifikon<br />
ndërtimin e tri hidrocentraleve shtese me këto te dhëna:<br />
- HC Deqani me kapacitet te disponueshem PA=14.3 MW dhe me prodhim te planifikuar vjetor<br />
prej 41.9 GWh.<br />
- HC Belaja me kapacitet te disponueshemn PA=8.1 MW dhe me prodhim te planifikuar vjetor<br />
prej 24.8 GWh<br />
- HC Lumbardhi me kapacitet te disponueshemn PA=4.8 MW dhe me prodhim te planifikuar<br />
vjetor prej 17 GWh<br />
Duke konsideruar edhe Hidrocentralin ekzistues Lumbardhi, aplikuesi ka kërkuar kyçje te<br />
kapacitetit te gjithmbarshëm hidro-gjenerik Pg=35.5 MW (Wg=105.7 GWh) ne rrjetin e<br />
transmisionit. Pas analizës se detajuar teknike kyçja do të realizohet në zbarrat 110 kV të<br />
nënstacionit Deçani, përmes linjës 35 kV dhe transformatorit ngritës 35/110kV me fuqi 40<br />
MVA.<br />
Në figurën 4- 1 është paraqitur konfiguracioni themelor i ndërlidhjes se gjeneratorëve<br />
te Hidrocentralit me pikën e kyçjes në NS Deçani.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 38 nga 137<br />
Fig. 4-1 Pika optimale e kyçjes se Hidrocentrali<br />
it 35.5MW në rrjetin e Transmisionit<br />
5. PROJEKT<br />
ET <strong>ZHVILLIMOR</strong>E TE RRJETIT TË<br />
TRANSMI<br />
ISIONIT TË KOSOVËS<br />
5.1. Historiku i rrjetit të transmisionit<br />
Rrjeti<br />
i transmisionit i Republikës së Kosovës gjatë viteve është zhvilluar në disa faza të<br />
zgjerimit, përforcimit dhe konsolidimit.<br />
Mes viteve 1953 dhe 1958, është ndërtuar linja e parëë 110 kV në Kosovë, nga Novi Pazari<br />
(në Serbi) deri në<br />
Butel (në Maqedoni), duke i lidhur nënstacionet (NS): NS Vallaç, NS<br />
Trepçës, NS Vushtrrisë, NS Kosova A, NS Prishtina 1 dhe NS Prishtina 4, NS Ferizaji 1
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 39 nga 137<br />
dhe NS Sharri. Përçuesit e ndërtuar në fazën fillestare të zhvillimit të rrjetit 110 kV ishin<br />
përçues me seksion tërthor 150mm 2 .<br />
Më 1960 është ndërtuar linja e parë 220 kV në Kosovë, nga NS Krushevci (Serbi) deri në<br />
NS Kosova A e cila ishte në atë kohë në fazën e ndërtimit. Nga 1962 deri në 1975 u<br />
ndërtua (TC) Kosova A me pesë njësitë e saj. Në vitin 1978 u ndërtua linja e parë 400 kV në<br />
Kosovë duke u lidhur NS Nish (Serbi) me NS Shkupi (Maqedoni) përmes NS Kosova B.<br />
Më 1981 u ndërtua HC Ujmani i kyçur përmes linjës 110 kV me NS Vallaçi.<br />
Më 1983 u ndërtua linja e dytë 400 kV e interkonekcionit nga Ribarevina (Mali i Zi) për në<br />
NS Kosova B, dy linjat 400 kV duke lidhur kështu TC Kosova B (1983) me NS Kosova B.<br />
Në të njëjtin vit u ndërtua linja 220 kV nga NS Kosova B në NS Prizreni 2, përmes<br />
nënstacionit shpërndarës në Drenas. Po ashtu në të njëjtin vit u ndërtua edhe linja e dytë<br />
220 kV për Drenas duke pasuar me linjën e dyfishtë për furnizim të objekteve industriale të<br />
Feronikelit.<br />
Më 1988 u ndërtua linja interkonektive 220 kV nga NS Prizren 2 për në Hidro Centralin<br />
(HC) Fierza (Shqipëri), po ashtu në të njëjtin vit u ndërtua linja e dyfishtë 220 kV nga NS<br />
Kosova B në NS Prishtina 4. Gjithashtu në mes të viteve 70-ta dhe 80-ta u zhvillua dukshëm<br />
edhe rrjeti 110 kV, duke përdorur përçues me seksion më të madh 240mm 2 . Nga viti 1990<br />
deri ne vitin 2000, një dekadë e tërë qëllimisht nga regjimi i atëhershëm nuk u investua ne<br />
rrjetin e transmisionit. Në figurat 5-1 dhe 5-2 është paraqitur intensiteti i investimeve nëpër<br />
vite në linja dhe nënstacione.<br />
km<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
Investimet në linja<br />
400 kV<br />
220 kV<br />
110 kV<br />
1980 1990 2000<br />
Vitet<br />
2010<br />
Fig. 5-1 Intensiteti i investimeve nëpër vite në linja 1980-2012
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 40 nga 137<br />
Nr NS/ vit<br />
3<br />
Investimet ne nënstacionet<br />
2<br />
1<br />
1980 1990 2000<br />
Vitet<br />
2010<br />
Fig. 5-2 Intensiteti i investimeve nëpër vite në nënstacione 1980-2012<br />
Pas luftës në Kosovë gjendja në sektorin elektroenergjetik ishte e rëndë, si në gjenerim,<br />
transmision, po ashtu edhe në distribucion. Në këtë kohë filluan investimet emergjente të<br />
përgjithshme në sektorin elektroenergjetik, te përkrahura nga Buxheti i Kosovës dhe<br />
donatoreve ndërkombëtar. Për shkak të nevojave shumë të mëdha, rrjeti i transmisionit nuk<br />
u zhvillua konform rritjes se pandalshme të konsumit i cili pasoi pas vitit 2000.<br />
5.2. Projektet e realizuara 2007-2012<br />
Pas themelimit te KOSTT-it e deri me tani, në rrjetin e transmisionit janë kryer investime<br />
kapitale tejet intensive në zhvillimin dhe përforcimin e infrastrukturës se transmisionit.<br />
Përforcimet ne rrjetin e transmisionit, modernizimi i sistemeve mbështetëse për Operim të<br />
Sistemit kanë rezultuar me një ngritje te theksuar të besueshmërisë dhe sigurisë së furnizimit<br />
te konsumit krahasuar me gjendjen e mëhershme. Në tabelën 5-1 janë listuar projektet e<br />
realizuara deri me tani. Procesi nga planifikimi deri te implementimi ka qenë mjaftë sfidues<br />
duke konsideruar dinamikën e lartë te zhvillimit dhe realizimit të një numri kaq të lartë te<br />
projekteve. Procesi me sfidues ka qenë implementimi i projekteve te realizuara në periudhë<br />
te njëjtë kohore, duke pas në kujdes minimizimin e energjisë së padërguar te konsumi si<br />
rrjedhojë e ndërprerjeve për kryerjen e punëve gjatë implementimit të projekteve. Kjo sfidë<br />
është realizuar me sukses falë angazhimit te stafit inxhinierik të KOSTT-it në optimizimin e<br />
procesit të implementimit të projekteve.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 41 nga 137<br />
Tabela 5-1. Lista e projekteve te realizuara ne KOSTT nga 2007 e deri me 2012.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 42 nga 137<br />
5.3. Plani i zhvillimit të infrastrukturës së rrjetit të transmisionit; <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
5.3.1. Hyrje<br />
Ky kapitull paraqet dhe shqyrton projektet e zhvillimit të rrjetit të transmisionit në<br />
periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>. Duke konsideruar procesin planifikues të rrjetit të<br />
transmisionit si proces tejet kompleks, me varshmëri të madhe nga shumë faktor, domeni<br />
kohor dhjetë vjeçar që përcakton këtë dokument është ndarë në dy periudha kohore: pesë<br />
vjeçari i parë <strong>2013</strong>-2017 dhe pesë vjeçari i dytë 2018-<strong>2022</strong>. Periudha e parë kohore pesë<br />
vjeçare konsiderohet relevante dhe ndikuese në zhvillimin afatgjatë të rrjetit dhe me<br />
probabilitet të lartë të realizimit dhe si e tillë projektet që përfshihen në këtë periudhë kohore<br />
janë analizuar në hollësi. Periudha e dytë kohore 2018-<strong>2022</strong> përfshinë në mënyrë të<br />
përgjithësuar projektet opcionale me karakter të brendshëm apo rajonal për të cilat KOSTT<br />
konsideron rëndësinë dhe kontributin e tyre, në arritjen e standardeve teknike për operim të<br />
sistemit të transmisionit me qëllim të përkrahjes së tregut të energjisë elektrike.<br />
Projektet zhvillimore të rrjetit të transmisionit janë ndarë në katër kategori:<br />
- Përforcimet në rrjetin e transmisionit<br />
- Nyjet e reja 110/10(20)kV<br />
- Ri-vitalizimi i rrjetit të transmisionit<br />
- Projektet përkrahëse të sistemit të transmisionit (menaxhim, monitorim, matje dhe kontroll)<br />
Për shkak të varshmërisë mjaftë komplekse të realizimit të projekteve nga faktorë të<br />
ndryshëm, koha dhe mënyra e realizimit të tyre mund të konsiderohet si subjekt i<br />
ndryshimeve të mundshme dhe si të tilla në dokumentin e ardhshëm do të revidohen me të<br />
dhëna hyrëse të ri-freskuara.<br />
Tabelat përmbajnë edhe kodet identifikuese (ID) të projektit, përshkrimin e përgjithshëm të<br />
projektit, kohën e pritur të realizimit si dhe arsyen dhe efektet e realizimit të projektit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 43 nga 137<br />
5.3.2. Projektet zhvillimore në realizim dhe në proces<br />
të zhvillimit<br />
Intensiteti i investimeve në infrastrukturënn e sistemit të transmisionit ka vazhduar edhe gjatë<br />
vitevee 2011-2012 duke përcjellë objektivat dhe synimett qe dalin nga<br />
plani afatgjatë zhvillimor<br />
i KOSTT-it. Në tabelën 5-2 janë paraqiturr projektet të cilat janë duke u realizuar gjatë vitit<br />
aktual 2012 apo të<br />
cilat janë në<br />
proces të tenderimit.<br />
Tab. 5-2 Projektett në realizim e sipër dhe në proces të tenderimit .<br />
Katër<br />
projektet nga kjo listë (4,6,7 dhe 11)<br />
i përkasin projekteve të<br />
kategorisë së përforcimit<br />
të kapaciteteve transmetuese.<br />
Projekti madhor i interkoneksionit<br />
400kV, NS<br />
Kosova B –
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 44 nga 137<br />
NS Kashar është në proces te përzgjedhjes se ofertuesve dhe pritet të futet ne operim në<br />
vitin 2015.<br />
5.3.3. Lista e projekteve te reja zhvillimore të planifikuara për<br />
periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
Në vazhdim është paraqitur lista e projekteve të planifikuara sipas kategorive, të cilat janë<br />
rezultat i përzgjedhjes optimale të skenarëve të ndryshëm të përforcimit të rrjetit gjatë<br />
procesit të planifikimit. Këto projekte përfshijnë periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>. Listat e<br />
projekteve janë prezantuar në tabela të kategorizuara sipas specifikave përkatëse. Një pjesë e<br />
madhe e këtyre projekteve janë të përfshira në Planin Zhvillimor 2012-2021, të aprovuar nga<br />
ZRrE, ndërsa disa projekte janë të reja dhe rezultojnë nga analiza e detajuar e rrjetit gjatë<br />
procesit të planifikimit. Faktorët qe konsiderohen me ndikim ne ri-dizajnimin e disa<br />
projekteve të planifikuar më parë, në ndryshimin e kohës se implementimit të tyre dhe<br />
përzgjedhjen e disa projekteve te reja, janë procese që nuk varën nga KOSTT si: kërkesa<br />
për kyçje të reja të ngarkesës apo gjenerimit, aspektet e sigurimit te financimit, problemet e<br />
shpronësimit te pronave etj. Për arsyet e lartpërmendura procesi i planifikimit dhe projektet<br />
e zgjedhura për zhvillim janë përshtatur ndryshimeve qe kanë pasuar ndërkohë. Gjithashtu<br />
ndikim relevant ne ri-shiqimin e prioriteteve ne investimet e planifikuara është zhvendosja e<br />
kufirit teknik nga niveli 110kV në nivelin e tensionit të mesëm. Me këtë rast pas analizimit<br />
dhe shqyrtimit te gjendjes teknike te aseteve te transferuara nga KEK-OSSH në KOSTT,<br />
janë identifikuar projekte te cilat janë cilësuar me prioritet shumë të lartë duke u thirrur<br />
gjithmonë në mirëmbajtjen e sigurisë së furnizimit të konsumatorëve.<br />
5.3.3.1. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përforcimit të rrjetit të<br />
transmisionit<br />
Tabela 5-3 përmban listën e projekteve të planifikuara për 10 vitet e ardhshme të cilat<br />
konsiderohen me ndikim ne ngritjen e kapaciteteve te rrjetit konform kërkesave qe dalin nga<br />
Kodi i Rrjetit. Projektet janë të radhitura sipas kohës së planifikuar të implementimit të tyre.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 45 nga 137<br />
Disa nga projektet do te financohen apo bashkë-financohen nga donatoret si programi IPA<br />
2011, KfW etj. Data e komisionimit te projekteve te lartpërmendura do të varet nga<br />
procedurat qe implementojnë donatoret. Analizat e performancës se rrjetit tregojnë qe disa<br />
nga projektet si transformatori i dytë në NS Peja 3 janë të nevojshme më herët (2012-<strong>2013</strong>),<br />
mirëpo për shkak të aplikimit te tyre ne programin IPA 2011, këto projekte nuk mund te<br />
realizohen më herët. Për programin IPA 2012 janë propozuar edhe një numër i caktuar i<br />
projekteve të listuara ne tabelën 5-4. Pjesa dominuese e investimeve do te kryhet nga<br />
KOSTT përmes kredive te buta te ofruara nga banka Gjermane për ri-ndërtim KFW, ndërsa<br />
pjesa e mbetur do te jete donacion i Bashkësisë Evropiane dhe buxhetit të Kosovës.<br />
Tabela 5-3 Lista e projekteve të planifikuara për përforcimin në rrjetin e transmisionit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
PROJEKTET E KATEGORISE: PERFORCIM I RRJETIT TE <strong>TRANSMISIONIT</strong>- (<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>)<br />
Nr<br />
ID<br />
Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim<br />
Viti<br />
1<br />
T&D TR_SKEN<br />
Transformatori i dytë<br />
40MVA ne NS<br />
Skenderaj<br />
a) Transformator TR2 110/10(20)kV, 40MVA b)<br />
1 fushë transformatorike 110kV dhe 10(20)kV e<br />
kompletuar<br />
Ngritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë se furnizimit te<br />
Skenderaj. Optimizimi I procesit<br />
te mirëmbajtjes se Nënstacionit.<br />
Krijimi I rezervave<br />
transformuese.<br />
Q2-2014<br />
2<br />
3<br />
4<br />
T-RIV/L126/5 T-L PEJA3-PEJA1 T-ATR/PEJA3<br />
AT2-300 MVA në NS<br />
PEJA3 dhe NS<br />
FERIZAJ 2<br />
Linja e re 110 kV NS<br />
Peja 3- NS Peja 1 dhe<br />
ri-vitalizimi i NS Peja<br />
1<br />
Ri-vitalizimi i linjës<br />
110 kV: L126/2 NS<br />
Peja 2- NS Deçan<br />
(a) Autotransformator 300 MVA, 400/110 kV;<br />
(b) Instalimi i pajisjeve të tensionit të lartë për<br />
fushat transformatorike 400 kV dhe 110 kV<br />
a) 28km, Al.Çe240mm2; b) Fusha e linjës në NS<br />
Peja 3; c) Rivitalizimi i NS Peja 1 i pajisjeve dhe<br />
sistemit te zbarrave ne nivelin 110kV, duke kaluar<br />
ne sistem te zbarrave te dyfishta dhe ne sistem<br />
GIS te pajisjeve 110kV.<br />
(a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm2 në<br />
240/40mm2 në gjatësinë 14.57 km nga NS Peja 2<br />
deri në NS Deçan<br />
(b) Përforcim i shtyllave të betonit si dhe ndërrimi<br />
i izolatorëve ekzistues me izolator kompozit.<br />
Rritja e kapaciteteve të<br />
transformimit dhe plotësimi i<br />
kriterit të sigurisë N-1.<br />
Ndërtimi i linjës mundëson<br />
plotësimin e kriterit N-1.<br />
Gjithashtu rivitalizimi i NS Peja<br />
1 ndikon ne rritjen e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë se operimit te<br />
sistemit.<br />
Rritja e kapacitetit transmetues të<br />
linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
me qëllim të reduktimit të<br />
humbjeve të fuqisë,<br />
përmirësimit të kriterit të sigurisë<br />
N-1 për unazën e nënstacioneve<br />
110 kV Peja3-Peja1-Peja2-Deçan<br />
–Gjakova1.<br />
Q4-2015<br />
Q4-2015<br />
Q4- 2015
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 46 nga 137<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
T-RIV/L118/3 T&D TR_BURIMI T-RIV/L163/1 T&D TR_KLINA<br />
Transformatori I dytë<br />
40MVA ne NS Klinë<br />
Ri-vitalizimi i linjës<br />
110 kV:<br />
L163/1<br />
Transformatori I dytë<br />
40MVA ne NS Burim<br />
Ri-vitalizimi i linjës<br />
110 kV: L179/1<br />
NS Prizreni 1 - NS<br />
Prizreni 3 -<br />
a) Transformator TR2 110/10(20)kV, 40MVA<br />
b) 1 fushë transformatorike 110kV dhe 10(20)kV<br />
e kompletuar<br />
(a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm2 në<br />
240/40mm2 në gjatësinë 32km nga NS Kosova A<br />
deri në NS Vallaqi; (b) Përforcim i shtyllave të<br />
llojit portal si dhe ndërrimi i izolatorëve ekzistues<br />
me izolator kompozit.<br />
a) Transformator TR2 110/10(20)kV, 40MVA b)<br />
1 fushë transformatorike 110kV dhe 10(20)kV e<br />
kompletuar<br />
a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm 2 në<br />
240/40mm 2 në gjatësinë 4.69 km nga NS Prizreni<br />
1 deri në NS Prizreni 3<br />
Ngritja e sigurisë dhe<br />
besueshmerise se furnizimit te<br />
Klines. Optimizimi I procesit te<br />
mirembajtjes se Nenstacionit.<br />
Krijimi I rezervave<br />
transformuese.<br />
Rritja e kapacitetit transmetues të<br />
linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
me qellim të reduktimit të<br />
humbjeve të fuqisë,<br />
përmirësimit të kriterit të sigurisë<br />
N-1 për unazën e nënstacioneve<br />
110 kV Kosova A-Bardhi-<br />
Vaganica-Vallaq.<br />
Ngritja e sigurisë dhe<br />
besueshmerise se furnizimit<br />
teBurimi. Optimizimi I procesit<br />
te mirembajtjes se Nenstacionit.<br />
Krijimi I rezervave<br />
transformuese.<br />
Rritja e kapacitetit transmetues të<br />
linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
me qellim të reduktimit të<br />
humbjeve të fuqisë,<br />
përmirësimit të kriterit të sigurisë<br />
N-1.<br />
Q2-2018<br />
Q4- 2019<br />
Q2-2020<br />
Q3-2020<br />
9<br />
TRIV/L155/2<br />
Ri-vitalizimi i linjës<br />
110 kV:<br />
L155/2 ne koordinim<br />
me ndërtimin e NS<br />
Leposaviq 110/10kV<br />
a)Ndërrim i përçuesve fazor dhe atij mbrojtës deri<br />
ne Leposaviq (14km)<br />
b) Përforcim i shtyllave dhe ndërrim i izolatorëve.<br />
Përforcim i kapacitete<br />
transmetuese dhe përkrahje e<br />
ngarkesës ne pjesën veriore te<br />
Kosovës<br />
Q4-2020<br />
10<br />
T-L2 PZ1-PZ2<br />
Linja e re 110 kV NS<br />
Prizren 1- NS Prizren<br />
2<br />
a) 3.5km, Al.Çe240mm2,<br />
b) Fusha e linjës 110kV në NS Prizren 2,<br />
c) Fusha e linjës 110kV në NS Prizren 1<br />
Rritja e vazhdueshme e konsumit<br />
ne rajonin e Prizrenit rrezikon<br />
sigurinë e furnizimit të unazës së<br />
nënstacioneve Prizreni 1,<br />
Prizreni 3, Therandë. Ndërtimi i<br />
linjës se re transmetuese<br />
mundëson plotësimin e kriterit<br />
N-1.<br />
Q4-2021<br />
11<br />
T&D TR_Beriv<br />
Transformatori I dytë<br />
40MVA ne NS<br />
Berivojcë<br />
a) Transformator TR2 110/10(20)kV, 40MVA<br />
b) 1 fushë transformatorike 110kV dhe 10(20)kV<br />
e kompletuar<br />
Ngritja e sigurisë dhe<br />
besueshmerise se furnizimit te<br />
Kamenices. Optimizimi I<br />
procesit te mirembajtjes se<br />
Nenstacionit. Krijimi I rezervave<br />
transformuese.<br />
Q2-2021
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 47 nga 137<br />
12<br />
T-L2 PEJA3-UJMAN<br />
Linja e re 110kV Peja<br />
3- HC Ujmani<br />
a) 25km, Al.Çe240mm2<br />
b) Fusha e linjës 110kV në NS Peja 3<br />
c) Fusha e linjës 110kV në HC Ujmani<br />
Krijimi i unazës se re 110kV Peja<br />
3-Ujman-Vallaq dhe plotësimi i<br />
kriterit N-1<br />
Q3-<strong>2022</strong><br />
13<br />
T/RING_400kV<br />
Paket Projekti<br />
UNAZA 400kV<br />
GJAKOVË-<br />
PRIZREN-FERIZAJ<br />
(a) Ndërtimi i stacionit shpërndarës 400kV SSH<br />
Gjakova 3 e cila përmban 3 fusha te linjave dhe<br />
një fushë lidhëse (b) Ndërtimi I NS Prizreni 4,<br />
400/110kV, 1x300MVA ne vazhdimesi te NS<br />
Prizreni 2 e cila përmban dy fusha te linjave<br />
400kV dhe një fushë lidhëse 400kV c) Ndërtimi I<br />
linjës 400kV, 31.5km nga SSH Gjakova 33 deri ne<br />
NS Prizreni 4 d) Ndërtimi i linjës 400kV ,56.5km<br />
NS Prizreni 4- NS Ferizaj 2<br />
Konfigurimi ne formë unazore i<br />
rrjetit 400kV me qellim te<br />
optimizimit te rrjedhave te<br />
fuqise, përkrahjes se gjenerimit<br />
te ri dhe te ngarkesës.<br />
Q4-<strong>2022</strong><br />
5.3.3.2. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përkrahjes së ngarkesës<br />
Pas transferimit te aseteve 110kV nga KEK-OSSH ne KOSTT qasja e planifikimit te<br />
nyjeve te reja 110kV qe i përkasin kategorisë së përkrahjes së ngarkesës është ri-shikuar.<br />
Bazuar ne metodologjinë e taksave te kyçjes ne rrjetin e transmisionit qe aktualisht është në<br />
fuqi, këto projekte janë konsideruar si opcionale dhe në plan janë paraqitur atëherë kur për<br />
kyçjen e tyre është pranuar aplikacioni ne KOSTT e dërguar nga OSSH. Aktualisht është<br />
duke u punuar ne amendamentimin e metodologjisë së taksave te kyçjes ku janë duke u<br />
shqyrtuar qasje me optimale të procesit të planifikimit te nyjeve 110/x kV. Në këtë planë<br />
zhvillimor ne dallim nga plani i vitit të kaluar janë paraqitur edhe katër projekte te kategorisë<br />
së përkrahjes së ngarkesës, të cilat janë harmonizuar me prioritetet e rekomanduara nga<br />
KEK-OSSH ne planin e tyre zhvillimor te aprovuar nga ZRrE. Në tabelën në vijim janë<br />
paraqitur projektet e përkrahjes së ngarkesës për 10 vitet e ardhshme:<br />
Tabela 5-4 Lista e projekteve të planifikuara për përforcimin në rrjetin e transmisionit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
PROJEKTET E KATEGORISE: PERKRAHJA E NGARKESES - (<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>)<br />
Nr<br />
ID<br />
Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim<br />
Viti
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 48 nga 137<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
T-L/F_KOSOVA T-L/PRISHTINA 6 T-L/MALISHEVA T&D-L2/DRAGASH T&D-L2/MIT2<br />
NS Mitrovica 2 me<br />
linjat transmetuese<br />
110kV<br />
NS Dragashi dhe<br />
linja 110kV NS Kuks-<br />
NS Dragash- NS<br />
Prizren 2 1<br />
Paket projekti NS<br />
Malisheva me linjat<br />
transmetuese 110kV<br />
Paket Projekti<br />
Prishtina 6 me<br />
kabllon e dyfishtë<br />
nëntokësore 110kV<br />
Projekti NS Fushe<br />
Kosova<br />
a) Linja dyfishe 0.5km,110kV kyçje ne linjën<br />
Vallaq-Palaj dhe linja dyfishe 0.6km kyçje ne linjën<br />
Trepça-Vallaq. b) NS Mitrovica 2, 110/10(20)kV,<br />
2x40MVA c) 2 fusha transformatorike ne 110kV<br />
dhe 10(20)kV, 4 fusha te linjave 110kV dhe fusha<br />
lidhëse 110kV. c) objekti komandues me pajisjet<br />
përcjellëse<br />
(a) NS Dragashi, 2 fusha transformatorike, 2 fusha<br />
te linjave dhe nje fushë lidhëse. b) Linja njëfishe,<br />
8km, Al.Çe240mm2 nga NS Prizreni 2 deri ne<br />
Zhur (shtyllat dyfishe). c) Linja dyfishe 13km,<br />
Al.Çe2x240mm2 nga Zhuri deri ne NS Dragashi<br />
d) Linjë njëfishe 26km, Al.Çe240mm2 nga Zhuri<br />
deri ne Kukës (nga kufiri deri ne Kukës 17km)<br />
a) Linja 110kV Malishevë _Rahovec 16km, dhe<br />
Linja Malishevë -Therandë 16.5km, Al.Çe240mm2<br />
b) 2 transformator 31.5MVA, 110/10(20)kV<br />
c) 2 fusha transformatorike 110kV dhe 10(20) kV,<br />
2 fusha te linjave 110 kV, 1 fushë lidhëse 110kV.<br />
d) Objekti komandues me pajisjet përcjellëse<br />
a) Nënstacioni i llojit GIS, 110/10(20) kV,<br />
2x40MVA b) dy fusha kabllovike 110 kV b) dy<br />
kabllo 110kV, 1000mm2, me gjatësi 5.5km c) 2<br />
fusha transformatorike ne 110kV dhe ne<br />
10(20)kV, 1 fushë lidhëse 110kV. d) Objekti<br />
komandues me pajisjet përcjellëse<br />
a) Kyçja me linjën dyfishe 110kV,1.5kM ne linjën<br />
110kV Kosova A- Lipjan (L112a) b) Nënstacioni<br />
110/10(20)kV 2x40MVA me 2 fusha<br />
transformatorike 110kV dhe 10(20)kV, me 2 fusha<br />
te linjave 110kV, me 1 fushë lidhëse 110kV<br />
c) objekti komandues me pajisjet përcjellëse<br />
Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te<br />
furnizimit te rajonit te<br />
Mitrovices.<br />
Optimizimi i operimit te dy<br />
sistemeve te Kosovës dhe<br />
Shqipërisë. Furnizimi kualitativ<br />
dhe i besueshëm i rajonit të<br />
Dragashit. Reduktimi I rrjedhave<br />
te fuqisë ne NS Prizreni 1.<br />
Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te<br />
furnizimit te konsumit ne rajonin<br />
e Malishevës, si dhe plotësimi I<br />
kriterit N-1 për NS Rahoveci<br />
Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te<br />
furnizimit te konsumit ne qendër<br />
te Prishtinës, plotësimi I kriterit<br />
N-1, reduktimi I humbjeve<br />
teknike dhe shkarkimi<br />
nënstacioneve 110kV te<br />
kryeqytetit.<br />
Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te<br />
furnizimit te konsumit ne rajonin<br />
e Fushë Kosoves, si dhe<br />
plotësimi I kriterit N-1.<br />
Q4- 2017<br />
Q4-2017<br />
Q4-2018<br />
Q4-2018<br />
Q4-2019<br />
5.3.3.3. Projektet e planifikuara të kategorisë: ri-vitalizmi i nënstacioneve të<br />
KOSTT-it<br />
Tabela në vijim përmban listën e projekteve të cilat kanë të bëjnë me procesin e rivitalizimit<br />
të nënstacioneve të cilat menaxhohen nga KOSTT-i.<br />
Tab. 5-5. Lista e projekteve të kategorisë së ri-vitalizimit të nënstacioneve<br />
Nr<br />
ID<br />
PROJEKTET E KATEGORISE: RI-VITALIZIMI I NS (KOSTT) - (<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>)<br />
Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim Viti<br />
1 Projekti NS Dragashi me linjen interkonektive 110kV ne Kuks është prezantuar ne PZHT 2012-2021
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 49 nga 137<br />
1<br />
TD/RIV_GJ1<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TM (35kV) ne NS<br />
Gjakova 1<br />
a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV,<br />
ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit, ndërrimi I<br />
pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve<br />
dhe b) ndërrimi i dy mbrojtjeve rele te<br />
transformatorëve<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit te<br />
nënstacionit<br />
Q4- <strong>2013</strong><br />
2<br />
TD/RIVGJL1<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TM(35kV) ne NS NS<br />
Gjilani 1<br />
a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV,<br />
ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit, ndërrimi i<br />
pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve<br />
dhe b) ndërrimi i dy mbrojtjeve rele te<br />
transformatorëve<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit te<br />
nënstacionit<br />
Q4- 2014<br />
3<br />
T/CB_PR4<br />
Ndërrimi i ndërprerësve<br />
në NS Prishtina 4<br />
a)Ndërrimi i ndërprerësve të fuqisë 110kV dhe<br />
220kV përveç dy fushave të ATR3<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit të<br />
nënstacionit<br />
Q4-2015<br />
4<br />
TD/RIVFZ1<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TM(35kV) ne NS<br />
Ferizaj 1<br />
a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV,<br />
ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit dhe<br />
b) ndërrimi I pajisjeve lidhëse te neutrit te dy<br />
transformatorëve .<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit te<br />
nënstacionit<br />
Q4- 2015<br />
5<br />
TD/RIVP2&LP<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TM(35kV,10kV) ne<br />
NS Prishtina 2 dhe NS<br />
Lipjani<br />
a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 10 kV,<br />
ndërrimi i 1 fushe transformatorike 35 kV,<br />
ndërrimi i 2 reaktance te Petersenit dhe b)<br />
ndërrimi i pajisjeve lidhëse te neutrit te dy<br />
transformatorëve ne NS Lipjani .<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit te<br />
nënstacioneve<br />
Q4- 2017<br />
6<br />
7<br />
TD/RIV_THER<br />
TD/R_VALL<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TL ne NS Theranda<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TL ne NS Vallaqi<br />
a)Ndërrimi i dy fushave të linjave 110 kV,<br />
ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV<br />
dhe një fushe lidhëse 110 kV .Kalim ne sistem te<br />
zbarrave te dyfishta.b) Ndërrimi i dy fushave<br />
transformatorike 10 kV dhe nje 35 kV.<br />
c) Ndërrimi i fushës për shpenzime vetanake<br />
a)Ndërrimi i 5 fushave të linjave 110 kV,<br />
ndërrimi i dy (2) fushave transformatorike 110<br />
kV. b) Ndërrimi i sistemit të zbarrave 110kV dhe<br />
portaleve dhe ndërtimi i e një fushe lidhëse 110<br />
kV.<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit të<br />
këtij nënstacioni te<br />
rëndësishëm për furnizim te<br />
konsumit te Therandës<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit të<br />
këtij nënstacioni te<br />
rëndësishëm për furnizim te<br />
një pjese te konsumit te<br />
Mitrovicës<br />
Q4-2019 Q2-2018<br />
8<br />
TD/RIV_VIT<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
të TL ne NS Vitia<br />
a)Ndërrimi i dy fushave të linjave 110 kV,<br />
ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV,<br />
ndërrimi i dy fushave transformatorike dhe një<br />
fushe për shpenzime vetanake 35kV.<br />
b)Modernizimi I mbrojtjeve te transformatorëve.<br />
Rritja e sigurisë dhe<br />
besueshmërisë së operimit të<br />
këtij nënstacioni te<br />
rëndësishëm për furnizim te<br />
konsumit te Vitisë<br />
Q2-2021
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 50 nga 137<br />
5.3.3.4. Projektet e planifikuara të kategorisë për mbështetje të operimit të<br />
sistemit të transmisionit<br />
Nr<br />
ID<br />
Në tabelën në vijim janë paraqitur projektet e planifikuara të cilat i takojnë kategorisë<br />
mbështetëse të operimit të sistemit të transmisionit. Kjo listë kryesisht është përzgjedhur<br />
duke identifikuar nevojën e sistemit transmetues në përmbushjen e kërkesave teknike që<br />
dalin nga Kodi i Rrjetit dhe kërkesave teknike që rekomandohen nga ENTSO/E.<br />
Tab. 5-6. Lista e projekteve të kategorisë mbështetëse te operimit te sistemit; <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
PROJEKTET E KATEGORISE: RI-VITALIZIMI I NS (KOSTT) - (<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>)<br />
Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim Viti<br />
1<br />
2<br />
TD_MATJE<br />
T/TELEK_OPGW<br />
T/SCADA_Int<br />
Instalimi i grupeve matëse<br />
në kufirin e ri mes KOSTT<br />
dhe KEK/OSSH<br />
INSTALIMI I OPGW në<br />
linjat interkonektive 400 kV<br />
- Instalimi i rrugëve<br />
telekomunikuese përmes<br />
OPGW në linjat interkonektive<br />
400 kV dhe 220 kV deri ne<br />
kufij.<br />
Implementimi i ndryshimeve<br />
dhe inkorporomi i tyre ne<br />
SCADA/EMS 2<br />
a)Transformator matës të rrymës dhe<br />
tensionit ne nivelet 35 kV dhe 10(20) kV<br />
konform kodit te matjeve si dhe punët<br />
përcjellëse.<br />
a)Përçuesi mbrojtës ekzistues 65mm2 në<br />
400 kV deri në kufij me vendet fqinje do të<br />
ndërrohet me përçues mbrojtës me të<br />
njëjtat dimensione me përmbajtje te 96<br />
fijeve optike.<br />
a)Përfshirja e të gjitha ndryshimeve në<br />
nënstacionet ekzistuese si dhe<br />
b) inkorporimi i nënstacioneve të reja në<br />
SCADA/EMS në Qendrën Dispeçerike<br />
dhe në Qendrën Emergjente Dispeçerike<br />
Matja e saktë konform kodit te<br />
matjes pas ndërrimit te kufirit<br />
teknik, respektivisht kufiri<br />
komercial nga 110kV ne 35 kV<br />
dhe 10(20) kV<br />
Plotësimi i kërkesave teknike<br />
qe dalin nga doracaku i<br />
ENTSO/E<br />
Shfrytëzimi optimal i sistemit<br />
SCADA/EMS<br />
Q3-2014<br />
Q3-2015<br />
Q4-2015<br />
3<br />
T/MAT_NJEHSORE<br />
INTER-OST Njehsorët<br />
(- Instalimi i pikave matëse në<br />
linjat ndërkufitare ne<br />
pajtueshmëri me kodin e<br />
matjes<br />
(a) Instalimi i transformatorëve matës me<br />
nga dy bërthama për matje komerciale me<br />
karakteristika të njëjta në linjat e<br />
interkoneksionit 400 kV, 220 kV dhe 110<br />
kV<br />
(b) Ndërrimi i njehsorëve ekzistues me<br />
njehsor ne pajtueshmëri me Kodin e Matjes<br />
Projekti do të mundësoj<br />
kompletimin e instalimit të<br />
njehsorëve në kufij në<br />
pajtueshmëri me Kodin e<br />
Matjes.<br />
Q4- 2015<br />
4<br />
T/GIS-SYSTEM<br />
Sistemi GIS për përkrahjen e<br />
Sistemit Transmetues<br />
(a) Komplet set i pajisjeve me kontrollim<br />
nga distanca si: lokator laserik, termo<br />
kamera, digital area foto kamera te pajisura<br />
me GPS dhe sistem intern te navigimit<br />
(b) Softuer përkatës për integrimin dhe<br />
procesimin e te dhënave nga pajisjet dhe<br />
prezantim te të dhënave ne format CAD<br />
dhe GIS<br />
Ngritja e nivelit te<br />
mirëmbajtjes se linjave dhe<br />
nënstacioneve. Procesimi i te<br />
dhënave te shtyllave, trasesë se<br />
linjave, identifikimi i pronave<br />
nga kalojnë linjat etj.<br />
Q2-2018<br />
2 Projekti fillon nga <strong>2013</strong> dhe është në process conform ndryshimeve ne topologjinë e rrjetit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 51 nga 137<br />
5.4. Përshkrimi teknik i projekteve të planifikuara në transmision<br />
5.4.1. Hyrje<br />
Faza e parë e konsolidimit të rrjetit të transmisionit ka përfunduar pas përfundimit të<br />
projekteve: NS Peja 3, linja L112, autotransformatori 150 MVA në NS Kosova A. Faza e<br />
dytë e përforcimit të rrjetit të transmisionit e cila ka mundësuar ngritjen e besueshmërisë dhe<br />
sigurisë së rrjetit në aspektin e kriterit N-1 ka përfunduar pas implementimit te projektit NS<br />
Ferizaj 2 dhe kyçjës se NS Gjilani 5. Procesi planifikues i rrjetit të transmisionit i bazuar në<br />
kriteret e planifikimit të rrjetit të tensionit të lartë është dinamik dhe si i tillë synon arritjen e<br />
standardeve teknike të cilat sigurojnë në terma afatgjatë kohor perspektivë të sigurt të<br />
zhvillimit të ngarkesës dhe gjenerimit.<br />
Në vazhdim është paraqitur përshkrimi i projekteve zhvillimore nga lista e projekteve të<br />
planifikuara për periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>. Një mori projektesh të planifikuara të cilat<br />
priten të përfundojnë deri në fund të vitit <strong>2022</strong>, do ta sjellin rrjetin e transmisionit në një<br />
gjendje e cila garanton siguri dhe besueshmëri të lartë operuese në pajtueshmëri të plotë me<br />
Kodin e Rrjetit. Kjo periudhë kohore përfshinë projekte të cilat ndikojnë drejtpërsëdrejti në<br />
përforcimin e rrjetit të transmisionit, projekte të ri-vitalizmit të nënstacioneve dhe projektet e<br />
përkrahjes së ngarkesës, për të cilat nga palët është aplikuar në KOSTT për kyçje në rrjetin e<br />
transmisionit.<br />
5.4.2. Projektet e përforcimit të rrjetit të transmisionit<br />
Në vijim janë dhënë përshkrimet e detajuara për projektet e planifikuara që i takojnë<br />
kategorisë së përforcimit apo rritjes së kapaciteteve të rrjetit të transmisionit për periudhën<br />
planifikuese <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>.<br />
‣ Projekti: Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS Skenderaj<br />
Në kuadër të Paket Projektit Peja 3 është ndërtuar nënstacioni i parë 110 kV ne Skenderaj,<br />
mirëpo në mungesë të mjeteve fillimisht ne nënstacion është instaluar transformatori i vetëm<br />
dhe i përdorur (1988) me fuqi 31.5 MVA. Pas futjes në operim të nënstacionit, gjatë operimit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 52 nga 137<br />
të transformatorit janë shfaqur probleme serioze ne bërthamën e transformatorit te cilat kanë<br />
rezultuar me shkyçje të shpeshta të nënstacionit dhe humbjen e furnizimit të plotë të<br />
konsumatorëve të rajonit të Skenderajit. Kapacitetet e mëparshme transformuese 35/10 kV<br />
janë demontuar nga KEK-OSSH për shfrytëzim në pjesë tjera te rrjetit të Kosovës. Mungesa<br />
e furnizimit alternativ dhe problemet teknike të transformatorit ekzistues kanë sjellë në pah<br />
nevojën emergjente për instalimin e transformatorit të dytë 40MVA në NS Skenderaj.<br />
Gjithashtu operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në realizimin e<br />
procesit të mirëmbajtjes kur nuk ekziston alternativë tjetër e furnizimit të konsumit. Projekti<br />
është konsideruar me prioritet të lartë pasi qe përfitimet nga ky projekt janë:<br />
- reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,<br />
- ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Skenderajt me rrethinë<br />
- ngritja e kapaciteteve transformuese<br />
Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vitit 2014.<br />
‣ Projekti: AT2-300 MVA në NS PEJA3 dhe NS FERIZAJ 2<br />
- Autotransformatori i dytë 300MVA në NS PEJA 3,400/110kV<br />
Ngritja e vazhdueshme e ngarkesës në rajonin e Rrafshit të Dukagjinit ndikon<br />
drejtpërsëdrejti në rritjen e ngarkesës në autotransformatorin e vetëm 300MVA në NS Peja<br />
3. Analizat kompjuterike tregojnë që në pikun dimëror 2012-<strong>2013</strong> diku rreth 3% (260 orë) të<br />
kohës vjetore nënstacioni Peja 3 punon me risk operues sa i përket kriterit të sigurisë N-1.<br />
Përqindja e orëve në risk do të vazhdoj të rritet në 5% për pikun dimëror <strong>2013</strong>-2014 dhe në<br />
7% për pikun dimëror 2014-2015. Në figurën 5-3 janë paraqitur rrjedhat e fuqisë në PSS/E<br />
sipas ngarkesë së parashikuar për vitin kur transformatori i dytë pritet te futet ne operim.<br />
Duke u bazuar në kriteret e planifikimit nevoja për transformatorin e dytë në NS Peja 3 është<br />
aktuale, mirëpo për shkak të kufizimeve financiare ky projekt është propozuar që të<br />
përkrahet nga programi IPA 2011. Procedurat e Bashkësisë Evropiane për financimin dhe<br />
implementimin e projekteve që përkrahen nga programi IPA përcaktojnë kohen e<br />
komisionimit të projektit dhe kjo kohë është në çerekun e katërt të vitit 2015.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 53 nga 137<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e kapaciteteve transformuese dhe plotësimi i kriterit N-1 të nyjës së rëndësishme<br />
400/110 kV<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit te 20% të konsumit nacional<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar të konsumatori.<br />
- Optimizimi i procesit të mirëmbajtjes se transformatorëve dhe fushave përkatëse të tyre.<br />
- Krijimi i kushteve për ri-konfigurim te rrjetit 400kV dhe 110kV te transmisionit (unaza<br />
400kV dhe ri-grupimi i ngarkesave 110kV)<br />
Figura 5-3 . Rrjedhat e fuqisë ne dy autotransformatoret e NS Peja 3 pas futjes ne operim Q4-2015<br />
- Autotransformatori i dytë 300MVA në NS FERIZAJ 2, 400/110kV<br />
Ngritja e vazhdueshme e ngarkesës në rajonin e Kosovës Jug-lindore (Ferizaj, Viti, Sharr,<br />
Gjilan, Therandë) ndikon drejtpërsëdrejti në rritjen e ngarkesës në autotransformatorin e<br />
vetëm 300MVA në NS Ferizaj 2. Autotransformatori i dytë do të ndikoj në rritjen e<br />
rrjedhave te fuqisë nga niveli 400kV ne atë 110kV ne NS Ferizaj 2, duke shkarkuar<br />
ndjeshëm ngarkesën në autotransformatorët e NS Kosova A dhe NS Prishtina 4. Me<br />
instalimin autotransformatorit të dytë nënstacioni Ferizaj 2, do të plotësoj kriterin N-1 në
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 54 nga 137<br />
terma<br />
afatgjatë kohor, duke ngritur kapacitetet transformuese te sistemit të transmisionit për<br />
300MVA. Projekti i njëjtë sikurse projekti për autotransformatorin<br />
e dytë në NS<br />
Peja 3, do të<br />
financohet nga programi IPA<br />
2011, ndërsa komisionim<br />
i tij ështëë planifikuar të ndodhë ne<br />
çerekun e katërt të vitit 2015. Projekti parasheh instalimin e AT2/300MVA/400/110kV, nga<br />
një fushë transformatorike 400kV dhe 110kV. Në figurën 5-4 janë paraqitur rrjedhat e fuqisë<br />
në PSS/E sipas ngarkesës së parashikuar për vitin kurr transformatori i dytë pritet te futet ne<br />
operim.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e kapaciteteve transformuese dhe plotësimii i kriterit N-1 të nyjës së<br />
rëndësishme<br />
400/110 kV<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së<br />
furnizimit te 22% të konsumit nacional<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar të konsumatori.<br />
- Optimizimi i procesit të mirëmbajtjes se transformatorëve dhe fushave përkatëse të tyre.<br />
- Krijimi i kushteve për ri-konfigurim te rrjetit 400kV dhe 110kV te transmisionit (unaza<br />
400kV dhe ri-grupimi i ngarkesave 110kV)<br />
Figura<br />
5-4 . Rrjedhat e fuqisë ne dy autotransformatoret e NS Ferizaj 2 pas futjes ne operim Q4-2015
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 55 nga 137<br />
‣ Projekti: Linja e re 110 kV NS Peja 3- NS Peja 1 dhe rivitalizimi i NS Peja 1<br />
Pas përfundimit të projektit të alokimit të linjës L1806 nga NS Gjakova 2 në NS Gjakovë 1,<br />
në pjesën e rrjetit të zonës së Dukagjinit do të plotësohet tërësisht kriteri N-1. Në bazë të<br />
parashikimit afatgjatë të ngarkesës si dhe në bazë të simulimeve kompjuterike, kriteri i<br />
sigurisë N-1 nuk do të mund të plotësohet pas vitit 2015. Rënie kritike do të jetë rënia e<br />
linjës 110 kV NS Peja 3-NS Peja 1, me ç’rast në linjën NS Gjakova 1- NS Deçan dhe NS<br />
Peja 3 - NS Klinë do të shfaqet mbingarkimi. Për këtë arsye për të eliminuar këtë problem<br />
është e nevojshme ndërtimi i linjës së dytë furnizuese 110 kV, 240mm 2 me gjatësi 28km nga<br />
NS Peja 3 në NS Peja 1. Projekti do të jetë i koordinuar me projektin e ri-vitalizimit të NS<br />
Peja 1, ku pritet rehabilitimi i tërësishëm i pajisjeve 110kV dhe kalimi në sistemin e zbarrave<br />
të dyfishta ne sistemin kompakt GIS duke përfshirë edhe fushat transformatorike 35 kV. Ky<br />
projekt është propozuar për financim nga programi IPA 2012, dhe komisionimi i projektit<br />
pritet të ndodhë në çerekun e katërt të vitit 2016. Për shkak të zonës së tej-urbanizuar në<br />
afërsi të nënstacionit Peja 1, pesë shtyllat afër nënstacionit duhet të ndërtohen në vend të<br />
shtyllave ekzistuese dhe ato duhet të jenë të dyfishta. Nëse do të ketë probleme të<br />
shpronësimit të pronave zgjidhje opcionale do të jetë edhe demontimi i linjës ekzistuese dhe<br />
ndërtimi i linjës së re të dyfishtë duke iu shmangur shtegut të ri. Në fig. 5-5 është paraqitur<br />
shtrirja gjeografike e projektit.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e kapacitetit të rrjetit të transmisionit dhe plotësimi i kriterit N-1 në domen<br />
kohorë afatgjatë për pjesën e rrjetit në rrafshin e Dukagjinit<br />
- Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive ne rrjetin e transmisionit.<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te NS Peja 1 (nënstacion i ndërtuar ne<br />
vitin 1961)<br />
- Përkrahje për integrimin e hidrocentraleve të vogla ne sistemin elektroenergjetik
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 56 nga 137<br />
Figura 5-5. Linja e dytë NS Pejaa 3- NS Peja 1<br />
‣ Projekti: Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV<br />
ne NS Klina<br />
Nënstacioni 110/ /10kV në Klinë ka vetëm<br />
një transformator në operim që nga<br />
ndërtimi i tij<br />
në vitin 1988. Operimi me vetëm një transformator<br />
paraqet problem të madh në rast të<br />
rënies<br />
se paplanifikuar të transformatorit,<br />
me këtë rast konsumi i Klinës do të mbetet pa<br />
furnizuar deri në mënjanimin<br />
e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit<br />
të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet<br />
ndërprerje e plotë<br />
e furnizimit te konsumit. Në anënn tjetër furnizimi i konsumit duhet te<br />
posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për<br />
arsyet<br />
e lartpërmendura nevojitet instalimii i transformatorit të dytë<br />
në NS Klina. Selektimii i<br />
nënstacioneve qe kanë vetëm një transformator, për instalimin e transformatorit të dytë është<br />
bërë në bazë të vjetërsisë së transformato<br />
orit dhe gjendjes teknike te regjistruarr nga ekipet e<br />
mirëmbajtjes.<br />
Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë:<br />
- reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët<br />
t,<br />
- ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit tëë Klinës me rrethinë<br />
- ngritja e kapaciteteve transformuese<br />
- optimizimi i procesit të mirëmbajtjes<br />
Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vititt 2018.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 57 nga 137<br />
‣ Projekti: Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS Burimi<br />
Nënstacioni 110/10kV në Klinë ka vetëm një transformator në operim që nga ndërtimi i tij<br />
në vitin 1989. Operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në rast të<br />
rënies se paplanifikuar të transformatorit, me këtë rast konsumi i Istogut do të mbetet pa<br />
furnizuar deri në mënjanimin e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit<br />
të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet<br />
ndërprerje e plotë e furnizimit te konsumit. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te<br />
posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për<br />
arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të dytë në NS Burimi. Selektimi i<br />
nënstacioneve qe kanë vetëm një transformator, për instalimin e transformatorit të dytë është<br />
bërë në bazë të vjetërsisë së transformatorit dhe gjendjes teknike te regjistruar nga ekipet e<br />
mirëmbajtjes.<br />
Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë:<br />
- reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,<br />
- ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Istogut me rrethinë<br />
- ngritja e kapaciteteve transformuese<br />
- optimizimi i procesit të mirëmbajtjes<br />
Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vitit 2020.<br />
‣ Projekti: Linja e re 110 kV NS Prizren 1- NS Prizren 2<br />
Ngarkesa ne rritje te vazhdueshme ne rajonin e Prizrenit, do të vë në risk kriterin N-1 për<br />
atë pjesë te rrjetit transmetues. Ky risk do të shfaqet pas vitit 2017 kur ngarkesa maksimale<br />
në Kosovë parashihet që të jetë 1340MW. Linja e dytë 110kV nga NS Prizreni 1 në NS<br />
Prizreni 2 është e nevojshme pasi qe me konfiguracionin aktual të rrjetit, rënia e linjës NS<br />
Prizren 2- NS Prizreni 3 do të shkaktoj mbingarkesë në linjën L164/3. Projekti parasheh<br />
ndërtimin e linjës së re 110kV, 240mm 2 (114MVA/605A) me gjatësi 3.5km të treguar në<br />
figurën 5-6. Në këtë rast ekzistojnë edhe dy opsione tjera të realizimit varësisht nga<br />
problemet e shpronësimit te pronave dhe pengesave urbanistike:
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 58 nga 137<br />
- Shndërrimi i linjës ekzistuese L164/3 ne linjë të dyfishtë<br />
- Kabllo nëntokësore 110kV<br />
Projekti planifikohet të kryhet në vitin 2018. Ky projekt është i rëndësishëm për realizimin e<br />
konceptit te grupimit të konsumit 110kV sipas nënstacioneve kryesore. I njëjti projekt është<br />
paraparë në studimin e kryer nga Fichner në lidhje me ri-dizajnimin e konfiguracionit te<br />
rrjetit transmetues 400kV dhe 110kV.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Plotësimi i kriterit të sigurisë N-1<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori<br />
- Ngritja e kapaciteteve transmetuese te rrjetit<br />
- Optimizimi i rrjedhave te fuqisë dhe mundësimi i grupimit te ngarkesave 110kV sipas<br />
furnizimit te pavarur nga nyjet kryesore te sistemit transmetues (ne ketë rast nga NS<br />
Prizreni 2)<br />
Projekti planifikohet te përfundoj ne çerekun e katërt të vitit 2021<br />
Figura 5-6 . Projekti linja e dytë 110kV NS Prizren 1- NS Prizren 2<br />
‣ Projekti: Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS Berivojce<br />
Nënstacioni 110/10kV në Berivojce ka vetëm një transformator në operim që nga ndërtimi i<br />
tij në vitin 2002. Operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në rast të<br />
rënies se paplanifikuar të transformatorit, me këtë rast konsumi i Kamenicës do të mbetet pa<br />
furnizuar deri në mënjanimin e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit<br />
të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet<br />
ndërprerje e plotë e furnizimit te konsumit. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 59 nga 137<br />
posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për<br />
arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të dytë në NS Berivojce. Ky<br />
nënstacion paraqitet ne listën e fundit nga katër nënstacionet qe aktualisht kanë vetëm nga<br />
një transformator.<br />
Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë:<br />
- reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,<br />
- ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Kamenicës me rrethinë<br />
- ngritja e kapaciteteve transformuese<br />
- optimizimi i procesit të mirëmbajtjes<br />
Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vitit 2021.<br />
‣ Projekti: Linja e re 110 kV NS Peja 3- HC Ujmani<br />
Ngritja e vazhdueshme e konsumit ne rajonin e Mitrovicës si dhe linja e vetme 110kV që<br />
lidhë HC Ujmani me rrjetin e transmisionit janë faktorët që nxisin ndërtimin e linjës së re<br />
110kV e cila do të lidhë hidrocentralin me nyjën e fuqishme te rrjetit NS Peja 3. Në figurën<br />
5-7 është paraqitur shtrirja gjeografike e linjës së gjatë 25km. Ky projekt mundëson krijimin<br />
e një unaze të re 110kV e rëndësishme për optimizmin e punës së Sistemit Transmetues për<br />
pjesën e rajonit të Mitrovicës. Zhvillimi i pritur i konsumit në atë rajon, në veçanti miniera e<br />
Trepçës, do të jenë më të sigurta në furnizim me energji elektrike, duke konsideruar ngritjen<br />
e kapaciteteve transmetuese. Linja e re do të ndihmoj në shkarkimin e linjave furnizuese të<br />
unazës 110kV NS Kosova A – NS Bardhi – NS Vushtrria 1&2 – NS Trepça.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Plotësimi i kriterit N-1 për HC Ujmani<br />
- Optimizimi i rrjedhave te fuqisë ne linjat 110kV, ne veçanti shkarkimi i linjave furnizuese<br />
te NS Vallaqi<br />
- Krijimi i rezervave shkyçëse te nevojshme gjatë procesit të mirëmbajtjes apo gjatë<br />
shfaqjes së prishjeve te pa parashikuara ne rrjetin e transmisionit<br />
- Valorizimi i kapaciteteve transformuese te NS Peja 3<br />
Projekti planifikohet të kryhet në vitin <strong>2022</strong>.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 60 nga 137<br />
Figura 5-7. Linja NS Peja 3- HC Ujmani<br />
‣ Paket Projekti UNAZA 400kV GJAKOVË-PRIZREN-FERIZAJ<br />
Konfiguracioni aktual i rrjetit 400kV karakterizohet si lidhje yll ku qendra e yllit është NS<br />
Kosova B. Konfiguracioni optimal i rrjetave elektrike të tensionit të lartë është<br />
konfiguracioni unazor, i cili siguron fleksibilitet dhe siguri më të lartë operuese të sistemit<br />
elektroenergjetik.<br />
Zhvillimet e pritshme të kapaciteteve të reja gjeneruese dhe parashikimet e ngarkesës,<br />
parashikimet e flukseve në rritje të fuqisë në shkëmbimet rajonale, determinojnë nevojën për<br />
ri-konfigurimin e rrjetit 400kV. Studimet e mëhershme si ESTAP I kanë rekomanduar rikonfigurimin<br />
e rrjetit 400kV në formën unazore, duke iu shmangur zhvillimit të rrjetit<br />
220kV.<br />
Simulimet kompjuterike të kryera në modelet komplekse të cilat përfshijnë edhe sistemet<br />
regjionale, duke konsideruar skenarët e zhvillimit të kapaciteteve të reja gjeneruese në vend<br />
dhe rajon si dhe zhvillimin e parashikuar të ngarkesës po ashtu në vend dhe rajon, tregojnë<br />
nevojën për krijimin e unazës 400kV në territorin e Kosovës.<br />
Ky konfiguracion është prezantuar si projekt opcional afatgjatë edhe në planet e mëhershme<br />
zhvillimore të KOSTT-it të aprovuara nga ZRrE. Studimi i detajizuar i ri-dizajnimit të rrjetit<br />
400kV dhe ndikimeve të saj në Sistemin Elektroenergjetik të Kosovës është kryer nga<br />
kompania konsulente gjermane “Fichner”. Koncepti i prezantuar i studimit, rekomandon
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 61 nga 137<br />
krijimin e nyjeve të fuqishme 400/110kV të cilat do të furnizojnë grupet e ngarkesës dhe<br />
duke ngritur rezervat e kapacitetit të linjave 110kV me qellim të optimizmit të rrjedhave të<br />
fuqisë. Simulimet kompjuterike në modelet komplekse të sistemit të kryera nga KOSTT,<br />
tregojnë që pjesa e rrjetit në rajonin e Prizrenit nuk do të mund të plotësoj kriterin N-1 pas<br />
vitit 2020, për shkak të impedancës së lartë të dy linjave 220kV furnizuese të NS Prizreni 2.<br />
Problemi më i madh do të shfaqet nëse bie linja interkonektive 220kV Fierzë-Prizren 2. Në<br />
këtë rast mund të vije deri të kolapsi i tensioneve dhe shkyçja e ngarkesës së NS Prizreni 2.<br />
Nëse vështrojmë rrjetin e transmisionit para ndërtimit të unazës 400kV mund të vërejmë<br />
ekzistimin e katër nyjeve të fuqishme dhe të mjaftueshme të transformimit në 110kV: NS<br />
Peja 3 furnizon konsumin e Dukagjinit, NS Ferizaj 2 furnizon konsumin e pjesës juglindore<br />
dhe NS Kosova A se bashku me NS Prishtina 4 të cilat kryesisht furnizojnë<br />
konsumin e Prishtinës. Të gjitha këto nyje janë të kyçura në rrjetin e fuqishëm horizontal,<br />
ndërsa NS Prizreni 2 mbetet i kyçur në rrjetin po ashtu horizontal 220kV por relativisht të<br />
dobët.<br />
Koncepti i ri-konfigurimit të rrjetit 400kV nga forma yll në formë unazore sjell<br />
përfitimet si në vijim:<br />
- Mundëson përkrahjen e kapaciteteve të reja gjeneruese.<br />
- Ngritë besueshmërinë dhe sigurinë e rrjetit 400kV.<br />
- Ndihmon në sigurinë e shkëmbimeve të fuqisë në mes të Kosovës dhe vendeve të<br />
rajonit, apo transiteve që kalojnë nëpërmes rrjetit tonë.<br />
- Mundëson ri-konfigurimin e rrjetit 110kV me qellim te optimizmit të rrjedhave të fuqisë<br />
si dhe optimizmit të konditave operuese të sistemit të transmisionit<br />
- Ngritë kualitetin e furnizimit të konsumit të rajonit të Prizrenit.<br />
- Ndihmon në procesin e mirëmbajtjes së linjave 400kV.<br />
Projekti i unazës planifikohet të kryhet në dy faza:<br />
Faza e parë: përfshinë ndërtimin e stacionit shpërndarës Gjakova 3, 400kV i cili do të<br />
pozicionohet shumë afër linjës interkonektive 400kV NS Kosova B – NS Tirana 2 ku do të<br />
kyçet në gjatësinë 51km nga NS Kosova B ashtu siç është treguar në figurën 5-8. SSH<br />
Gjakova 3, do të kryej funksionin e pikës së re ndërlidhëse të unazës 400kV. Do të përmbaj
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 62 nga 137<br />
tri fusha të linjave 400kV, me mundësi te zgjerimit dhe një fushë lidhëse 400kV.<br />
Njëkohësisht do të ndërtohet NS Prizreni 4 400/110kV i cili fillimisht do të ketë të instaluar<br />
një autotransformator 300MVA. Nënstacioni do të jetë i pozicionuar në vazhdim të NS<br />
Prizreni 2, ku do të shfrytëzohen zbarrat ekzistuese 110kV, me ndryshimin në vendosjen e<br />
ndarësit tërthor të zbarrave 110kV. Nënstacioni parasheh ndërtimin e zbarrave të dyfishta<br />
400kV e cila do të përmbaj dy fusha të linjave 400kV dhe hapësirë të mjaftueshme edhe<br />
fusha tjera rezerve të linjave dhe transformatorëve. Në figurën 5-9 është paraqitur<br />
konfiguracioni i NS Prizreni 4. Dy nënstacionet do të jenë në punë paralele në anën 110kV,<br />
që nënkupton shfrytëzimin e autotransformatorëve ekzistues 3x150MVA të NS Prizreni 2.<br />
Autotransformatorët ekzistues 220/110kV do të shfrytëzohen deri në fund të ciklit të tyre<br />
jetësor, duke i zëvendësuar me autotransformatorët shtesë 400/110kV te cilët do të<br />
instalohen në NS Prizreni 4. Nënstacioni shpërndarës Gjakova 3, 400kV do të lidhet përmes<br />
linjës 400kV, 2x490mm 2 (1316MVA/1900A) me gjatësi 31.5km me NS Prizreni 4,<br />
400/110kV. Faza e parë planifikohet të ndërtohet ne vitin <strong>2022</strong>.<br />
Faza e dytë: Paraqet fazën e mbylljes së unazës, me ndërtimin e linjës 400kV, 56.5 km nga<br />
NS Prizreni 4 në NS Ferizaj 2 ashtu siç është paraqitur në figurën 5-8. Ndërtimi i kësaj linje<br />
mund të kryhet brenda periudhës kohore <strong>2022</strong>-2025 dhe duhet të jetë në koordinim kohor<br />
me projektet e planifikuara të ngritjes së kapaciteteve të reja gjeneratorike.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 63 nga 137<br />
Fig.5-8 Shtrirja gjeografike e projektit te unazës 400kV SSH Gjakova 3-NS Prizreni 4- NS Ferizaj 2
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 64 nga 137<br />
Rezervë<br />
SSH GJAKOVA 3 NS FERIZAJ 2<br />
400kV<br />
220kV<br />
Fusha<br />
lidhese<br />
300MVA<br />
Fusha Rez.<br />
3x150MVA<br />
Fusha<br />
lidhese<br />
110kV<br />
Ndares terthor<br />
110kV<br />
Fusha<br />
lidhese<br />
Linjat 110kV<br />
Linjat 110kV<br />
Linjat 110kV<br />
Figura 5-9. Skema njëpolare e nënstacionit te modifikuar NS Prizreni 2, 220/110kV në NS Prizreni<br />
4, 400/220/110kV<br />
5.4.3. Projektet e ri-vitalizimit të linjave 110kV<br />
Faktorët themelor të cilët janë marrë për bazë për përcaktimin e listës së linjave të cilave do<br />
ti ndërrohet përçuesi me kapacitet me të madh transmetues janë:<br />
- vjetërsia e linjës,<br />
- Frekuenca e mbingarkimit të linjës (N-1), si dhe<br />
- niveli i humbjeve të fuqisë në linjë<br />
Faktori i parë është qartë i definuar, faktori i dytë dhe i tretë identifikohet nga analizat<br />
kompjuterike duke simuluar rrjedhat e fuqisë për kondita të ndryshme të operimit të sistemit<br />
të transmisionit, duke marrë parasysh dinamikën e zhvillimit të projekteve në perspektiv të<br />
cilat ndikojnë dukshëm në ndryshimin e rrjedhave te fuqisë në rrjetin e transmisionit. Të<br />
gjitha linjat 110 kV me seksion të tërthortë 150mm 2 , të rrjetit të transmisionit janë analizuar<br />
në aspektin e humbjeve të fuqisë duke përcjellë përforcimet në rrjet në term afatgjatë kohor.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 65 nga 137<br />
Linjat me vjetërsi mbi 40 vite dhe linjat me frekuencën më të madhe të mbi-ngarkimit dhe<br />
të cilat kuptueshëm kanë humbje më të mëdha, janë renditur në rend të parë.<br />
Objektivi kryesor i kësaj kategorie të projekteve është rritja e kapacitetit të linjave 110 kV me<br />
përçues me seksion 150mm 2 (83 MVA), në përçues 240mm 2 (114 MVA). Disa nga linjat<br />
shumë të vjetra kryesisht kanë shtylla nga betoni dhe ndërrimi i përçuesve ekzistues me<br />
përçues me peshë më të madhe në aspektin mekanik dhe statik kërkon përforcime të<br />
shtyllave, me theks të veçantë të shtyllave këndore. Gjithashtu edhe shtyllat në formë portale<br />
kërkojnë përforcim të shtyllave dhe shtim eventual i shtyllave me qëllim të rritjes së<br />
stabilitetit mekanik të linjës në tërësi. Në periudhën kohore <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> janë përzgjedhur këto<br />
linja 110 kV të cilat do të përforcohen:<br />
‣ Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: NS Peja 2- NS Deçani, L126/2<br />
Linja 14.57 km që lidhë NS Peja 2 me NS Deçan e paraqitur në figurën 5-10, është linjë e<br />
ndërtuar në vitin 1967 e cila përmban 52 shtylla të llojit portal dhe përçuesin 150mm 2 . Linja<br />
L126/2 është linjë e rëndësishme, segment i unazës së nënstacioneve 110 kV NS Peja 3 – NS<br />
Peja 1 – NS Peja 2 – NS Deçan – NS Gjakova 1.<br />
Projekti i ri-vitalizimit të kësaj linje përfshinë përforcimin e shtyllave këndore të formës<br />
portal, vendosjen e izolatorëve të rinj kompozitë dhe ndërrimi i përçuesve fazor. Projekti do<br />
të ndihmoj në rritjen e kapaciteteve transmetuese si dhe do të ndihmoj në përmirësimin e<br />
kriterit të sigurisë N-1.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
- Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive<br />
- Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit qe ndërlidhë nënstacionet 110kV te rajonit te<br />
Dukagjinit<br />
Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2015.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 66 nga 137<br />
Fig. 5-10 Linja 110kV NS Peja 2 – NS Deçan me gjatësi 14.57km<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i linjës 110 kV NS Kosova A- NS Bardhi – NS Vallaqi<br />
Nga të gjitha rezultatet e fituara nga simulimet kompjuterike, linja aktuale L163 nga Kosova<br />
A - NS Bardhi deri ne NS Vallaq me kapacitet 83MVA (150mm 2 ) rezulton të jetë më<br />
problematike nga linjat tjera (150mm 2 ) të cilat janë në listën për ndërrim të përçuesit Pas<br />
përfundimit të projektit të përforcimit të furnizimit të NS Bardhi, me ç’rast është bërë kyçja<br />
në linjën e mëhershme NS Kosova A – NS Vallaq një pjesë e linjës ka mbete me seksion<br />
150mm2, andaj projekti në terësi përfshinë edhe ri-vitalizimin e kësaj pjese. Ngritja e<br />
kapacitetit të kësaj linje do të evitoj mbingarkimin e saj në rastin kur shkëputet linja<br />
furnizuese NS Kosova A – NS Vushtrri 2. Në të njëjtën linjë do të kyçet edhe NS Mitrovica<br />
2 duke ndihmuar në ngritjen e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të ngarkesës të<br />
rajonit të Mitrovicës. Në figurën 5-11 është paraqitur pjesa e linjës e cila planifikohet të rivitalizohet.<br />
Projekti përfshinë ndërrimin e përçuesve 150mm 2 (83MVA/440A) me përçues<br />
240mm 2 (114MVA/605A), si dhe përforcimet e nevojshme në shtyllat e tipit portal për<br />
shkak të shtimit të peshës së përçuesit.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 67 nga 137<br />
Fig. 5-11 Linja 110kV NS Kosova A – NS Bardhi – NS Vallaq me gjatësi 38.5km<br />
- Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
- Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive<br />
- Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit qe ndërlidhë unazën: Kosova A-Bardhi-<br />
Vushtrria 1&2-Trepça-Mitrovica 2-Vallaq<br />
Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2019.<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i linjës 110 kV, NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3<br />
Projekti përfshinëë ndërrimin e përçuesit nga 150/25mmm 2 në 240/40mm 2 në gjatësinë 4.69km<br />
nga NS Prizreni1<br />
deri në NS Prizreni 3 të paraqitur në figurën<br />
5-12. Projekti gjithashtu<br />
përfshinë përforcimet statike te shtyllave ekzistuese, vendosjen e izolatorëve të rinj<br />
kompozitë dhe ndërrimi i përçuesve fazor.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 68 nga 137<br />
Linja paraqet segmentin ndërlidhës për furnizimin e NS Prizreni 3. Ri-vitalizimi i kësaj linje<br />
do të ndikoj ndjeshëm në rritjen e sigurisë dhe besueshmërisë operuese të asaj pjese të rrjetit<br />
110 kV.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit 110kV qe ndërlidhë nënstacionet 110kV ne<br />
rajonin e Prizrenit<br />
- Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
- Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive<br />
Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e tretë të vitit 2020.<br />
Fig. 5-12 Linja 110kV NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3 me gjatësi 4.69 km<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i linjës 155/2 në koordinim me ndërtimin e NS Leposaviq<br />
110/10kV<br />
Nënstacionit të ri NS Leposaviq 110/10(20)kV është planifikuar të furnizohet nga linja<br />
ekzistuese ndërkufitare NS Vallaq - NS N.Pazar, e cila do të realizohet me prerjen e saj në<br />
afërsi të NS Leposaviq 35/10kV. Linja aktualisht nuk ka kapacitet të mjaftueshëm për shkak<br />
të seksionit tërthor që ka (150mm 2 ). Në anën tjetër kjo linjë është një ndër linjat më të vjetra<br />
në sistemin transmetues të Kosovës, andaj përforcimi i saj është i domosdoshëm. Ndërrimi i<br />
përçuesit planifikohet për 15km të linjës e filluar nga NS Vallaqi deri te pika ku planifikohet<br />
të bëhet prerja e linjës L155/2. Në figurën 5-13 është paraqitur shtrirja gjeografike e<br />
projektit. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 69 nga 137<br />
- Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA<br />
- Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive<br />
- Mundësimi i realizimit te NS Leposaviqi 110/10(20) kV<br />
Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2020.<br />
fig. 5-13 Projekti i ri-vitalizimit të linjës L155/2 në koordinim me ndërtimin e NS Leposaviq<br />
110/10(20)kV.<br />
5.4.4. Projektet e përkrahjes së ngarkesës<br />
Në vazhdim janë dhënë përshkrimet teknike te projekteve te kategorisë së përkrahjes së<br />
ngarkesës si dhe përfitimet e pritshme nga ato.<br />
‣ Projekti nr.5 : NS Mitrovica 2, 110/10(20) kV<br />
Rritja e vazhdueshme e kërkesës për energji elektrike në zonën e Mitrovicës,<br />
iniciojnë nevojën për krijimin e nyjës së re shpërndarëse në atë zonë. Pjesa jugore e<br />
Mitrovicës aktualisht furnizohet nga nënstacioni i cili i përket kompleksit industrial Trepça<br />
Kapacitetet aktuale të rrjetit të shpërndarjes janë të limituara dhe në ngarkesën e pikut<br />
shfaqen mbingarkime te linjave dhe kabllove te tensionit 35 kV dhe 10 kV. Në anën tjetër
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 70 nga 137<br />
zhvillimi i industrisë xehetaro- metarlugjike kërkon furnizim të veçantë, të sigurt dhe të<br />
pavarur. Duke pas parasysh këta faktor është jashtëzakonisht e rëndësishme ndërtimi i NS<br />
Mitrovica 2, 110/10(20)kV me kapacitet transformues 2x40MVA afër nënstacionit<br />
shpërndarës ekzistues 35/10 kV.<br />
Pozicioni optimal i nënstacionit të ri gjendet në afërsi te nënstacionit ekzistues 35/10kV ne<br />
afërsi të stadionit sportiv “Trepça”, me ç ‘rast komuna e Mitrovicës ka siguruar vendin e<br />
ndërtimit të nënstacionit dhe trasetë e linjave.<br />
Duke u bazuar në aspektin e sigurisë së operimit të Sistemit të Transmisionit<br />
nënstacioni Mitrovica 2 do të ndërtohet në afërsi të dy linjave ekzistuese L125/3<br />
Trepça-Vallaq dhe L163/2 Palaj-Vallaq. Përmes linjës së shkurtë 300m te dyfishtë do<br />
të realizohet kyçja në linjën 110kV Palaj-Vallaq, ndërsa me linjën tjetër të dyfishtë<br />
400m do te realizohet kyçja në linjën 110 kV Trepça – Vallaq. Në fig.5-14 mund të<br />
shihet mënyra e kyçjes në rrjetin e Transmisionit të nënstacionit. Me këtë topologji<br />
ky nënstacion mundëson siguri të lartë në aspektin e kriterit të sigurisë N-1 dhe si i<br />
tillë do të paraqet nyje shumë te rëndësishme 110kV për sistemin elektroenergjetik të<br />
Kosovës. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë:<br />
- Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Mitrovicës<br />
- Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e<br />
eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes<br />
- Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes<br />
- Përkrahje e zhvillimit ekonomik te Mitrovicës<br />
- Furnizim me të sigurt të kompleksit industrial Trepça<br />
Projekti planifikohet të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2017.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 71 nga 137<br />
NS N.Pazar<br />
NS VALLAQ<br />
HC Ujmani<br />
9.1km<br />
8.89km<br />
40MVA<br />
NS MITROVICA 2<br />
110/10(20)kV<br />
40MVA<br />
28.9km<br />
6km<br />
NS Trepça<br />
NS PALAJ<br />
NS Vushtrria 1<br />
10(20kV)<br />
Fig.5-14 Mënyra e kyçjes së NS MITROVICA 2 në Rrjetin e Transmisionit<br />
‣ Projekti: NS Dragashi dhe linja 110kV NS Kukës-NS Dragash- NS Prizren 2<br />
Projekti përfshinë ndërtimin e NS Dragashi 110/10(20)kV i cili do të furnizohet përmes dy<br />
linjave: NS Dragashi – NS Prizreni 2 (21km) dhe NS Dragashi - NS Kukës (39km). Nga<br />
Zhuri deri ne Dragash linja do të konstruktohet e dyfishtë, ndërsa nga Prizreni 2 në Zhur<br />
linja do të jetë njëfishe por me shtylla të dyfishta në mënyrë që ana tjetër e shtyllave të<br />
përdoret për projektin e HC Zhuri. Në figurën 5-15 është paraqitur shtrirja gjeografike e<br />
projektit me të dhënat relevante të tij. Projekti i koordinuar në mes të KOSTT dhe KEK-<br />
OSSh konsiderohet i rëndësishëm për të dy palët. Për KEK_OSSh projekti mundëson:<br />
Furnizimi kualitativ i zonës jugore të Kosovës (Dragashit me rrethinë), reduktimi i humbjeve<br />
teknike në rrjetin e shpërndarjes si dhe shkarkimi i transformatorëve 110/35kV ne NS<br />
Prizreni 1.<br />
Në aspektin e benefiteve që sjell implementimi i projektit për sistemin e transmisionit<br />
veçojmë:<br />
- Optimizimi i rrjedhave të fuqisë në mes dy sistemeve të KOSTT-it (Kosovës) dhe OST<br />
(Shqipërisë) dhe minimizimi i kostos se prodhimit te energjisë elektrike nga gjeneratorët e dy<br />
sistemeve.<br />
- Shkarkimi i ngarkesës së linjave 110kV NS Prizren 1-NS Prizren 2 dhe NS Prizren 1-NS<br />
Prizren 3 ekuivalent me ngarkesën e Dragashit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 72 nga 137<br />
- Shkëmbimi i tepricave të energjisë elektrike në mënyrë reciproke në mes dy sistemeve e cila<br />
me operim radial realizohet në mënyrë të lehtë.<br />
- Furnizimi i sigurt i NS Dragashit dhe NS Kukësit duke u realizuar kriteri N-1 (rënia e një<br />
linje nuk ndërpret furnizimin e NS Dragashit apo NS Kukësit për shkak të furnizimit të<br />
dyfishtë)<br />
Projekti parashikohet të jetë në operim në çerekun e katërt të vitit 2017.<br />
Figura 5-15 . Projekti i NS Dragashit dhe linjës 110kV me NS Kukës.<br />
‣ Projekti: Paket Projekti Malisheva 110/10(20) kV<br />
Pas transferimit te aseteve 110kV nga KEK-OSSH ne KOSTT, procesi i planifikimit te<br />
nënstacioneve 110/10(20)kV për përkrahjen e ngarkesës është marrë përsipër nga KOSTT,
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 73 nga 137<br />
duke u harmonizuar me planet dhe prioritetet në lidhje me përkrahjen e ngarkesës. Paket<br />
projekti Malisheva është futur në listën e projekteve kapitale të cilat përkrahin ngarkesën dhe<br />
përforcojnë kapacitetet transmetuese te rrjetit për arsyet në vijim:<br />
a) Situata e furnizimit te rajonit të Malishevës është jo e kënaqshme, pasi që ky rajon<br />
aktualisht furnizohet përmes linjës 35 kV nga NS Rahoveci. Distanca e madhe e kësaj<br />
linje krijon humbje te mëdha të fuqisë aktive dhe reaktive duke ndikuar negativisht në<br />
kualitetin e fuqisë elektrike te liferuar deri te konsumatori. Niveli i tensionit 35 kV dhe<br />
niveleve tjera shpërndarëse gjatë ngarkesës dimërore është nën vlerat minimale te lejuara<br />
sipas kodit të shpërndarjes. Për të arritur një furnizim të qëndrueshëm dhe afatgjatë me<br />
energji elektrike për rajonin e Malishevës, është e nevojshme ndërtimi i një nënstacioni<br />
110/10(20) kV me kapacitet transformues 2x31.5 MVA.<br />
b) Realizimi i NS Malisheva do te realizohet në atë mënyrë që do të krijohet unaza 110kV e<br />
cila do të ndërlidhë NS Malisheva me NS Rahoveci me linjën 17 km, si dhe NS<br />
Malisheva me NS Theranda me linjën 19 km. Me këtë rast do të eliminohet furnizimi<br />
radial i NS Rahoveci, do të shkarkohen transformatorët ne NS Rahoveci si dhe do të<br />
krijohet grupi i ngarkesave Rahovec, Malishevë, Therandë qe do te furnizohet nga nyja e<br />
fuqishme NS Prizreni 2. Me këtë arrihet optimizimi i rrjedhave të fuqisë, ngritën<br />
rezervat shkyçëse ku linja Therandë-Ferizaj 1 mund të operoj e hapur apo e mbyllur<br />
varësisht nga rrjedhat e fuqisë dhe vlerësimi i sigurisë së sistemit.<br />
Dy linjat 110kV, do të jenë me dimensione 240mm2 Ky projekt duhet të koordinohet me<br />
projektin e ri-vitalizimit të pajisjeve në NS Theranda i cili parasheh ndërrimin e pajisjeve te<br />
tensionit 110kV dhe kalimin ne sistemin e zbarrave te dyfishta. Në NS Rahovec ekziston<br />
fusha e gatshme e linjës 110kV, ndërsa në NS Theranda duhet ndërtuar fushë të re të linjës.<br />
Në figurën 5-16 është paraqitur shtrirja gjeografike paket projektit.<br />
Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë:<br />
- Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Malishevës<br />
- Krijimi i unazës së re fleksibile 110 kV Rahovec-Malishevë Therandë<br />
- Eliminimi i furnizimit radial të NS Rahoveci (Kriteri N-1)<br />
- Optimizimi i rrjedhave të fuqisë dhe shkarkimi i transformatorëve ne NS<br />
Rahoveci
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 74 nga 137<br />
- Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e<br />
eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes<br />
- Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes<br />
- Përkrahje e zhvillimit ekonomik te Malishevës<br />
Projekti është planifikuar të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2018.<br />
Figura 5-16 Shtrirja gjeografike e paket projektit NS Malisheva<br />
‣ Projekti: NS Prishtina 6, 110/10(20) kV<br />
Në aspektin e sigurisë së furnizimit të konsumatorëve distributiv, ndërtimi i<br />
nënstacionit të ri Prishtina 6 në qendër të Prishtinës, është i domosdoshëm pasi që<br />
kapacitetet aktuale të nënstacioneve distributive NS Prishtina 1, NS Prishtina 2 dhe NS<br />
Prishtina 3 nuk do të jenë të mjaftueshme në një periudhë afatmesme kohore. Konsumi i
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 75 nga 137<br />
Prishtinës me rrethinë përbën konsuminn më të lartëë në Kosovë, e cila paraqet pothuajse<br />
25% të konsumit<br />
nacional. Problemet e kapaciteteve distributive janë të theksuara gjatë<br />
konsumit dimëror dhe në veçanti situataa përkeqësohet nëse në ngrohtoren e Kryeqytetit<br />
paraqiten probleme, me ç’rast shpenzimet e energjisëë elektrike rritën dukshëm. Pozicionii i<br />
propozuar i nënstacionit të ri<br />
gjendet në apo afër objektit te mbyllur të NS<br />
Prishtina II II<br />
35/10kV i cili gjendet pranë<br />
objektit kryesor të KEK-ut dhe atij të KOSTT-it. Pozita<br />
gjeografike e nënstacionit i cili gjendet në zonë urbane determinon qartë mënyrën e<br />
furnizimit të nënstacionit përmes kabllove nëntokësore. Gjithashtu edhe lloji<br />
i pajisjeve te<br />
tensionit të lartë duhet të jetë modular-kompakt apo siç quhet teknologji “GIS”<br />
e cila kërkon<br />
hapësirë të vogël<br />
për ndërtim. Në figurën 5-17 mund të shihett pozicioni i propozuar i<br />
nënstacionit.<br />
Figura 5-17. Pozicioni gjeografik i dy nënstacioneve Prishtina 4 dhe Prishtina 6.<br />
Në bazë të pamjeve satelitore mund të shihet që shtrirja e kabllove duhet te kaloj në<br />
pjesë mjaftë të urbanizuara, sidomos afër NS Prishtinaa 6. Mënyra e lidhjes së lartpërmendur<br />
është paraqitur edhe në dy planet e mëhershme zhvillimore të rrjetit të Transmisionit. Në<br />
figurën 5-18 mund të shihet konfiguracioni ideor i kyçjes së NS<br />
Prishtina 6 në rrjetin e
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 76 nga 137<br />
Transmisionit. Në planet e mëhershmee bazuar nëë informacionet nga Departamenti<br />
i<br />
Implementimit të<br />
Projekteve në kuadër të<br />
KOSTT-it, , traseja e kabllove ka qenë e definuar<br />
dhe në atë kohë ishte dhënëë edhe pëlqimi urban për trasenë e lëshuar nga Komuna e<br />
Prishtinës. Traseja kishte gjatësinë 5.3 km, ndërsa për shkak të<br />
ngecjes së<br />
zhvillimit të<br />
projektit, në trasenë e aprovuar dhe përgjatë saj janë bërë ndërtime të shumta të cilat<br />
detyrimisht do të kërkojnë devijimin e saj. Ekipet e përbashkëta KOSTT KEK-OSSH kanë<br />
intensifikuar vizitat ne komunën e Prishtinës me qellim te definimit te saktë<br />
te trasesë së<br />
kabllove 110 kV.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të qendrës së kryeqytetit<br />
- Shkarkimi i transformato<br />
orëve ne NS<br />
Prishtina 1, 2 dhe 3<br />
- Reduktimi i humbjeve teknike ne rrjetin e shpërndarjes<br />
- Optimizimi<br />
i rrjedhave të fuqisë ne linjat 110kV si rrjedhojë e shkarkimit te<br />
transformatorëve ne NS<br />
Prishtina 1, 2 dhe 3<br />
- Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori<br />
si rrjedhojë e<br />
eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes<br />
Fig. 5-18 Konfiguracioni i kyçjes së NS Prishtina 6, 2x40 MVA, 110/10(20) kV në<br />
rrjetin e<br />
transmisionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 77 nga 137<br />
‣ Projekti: NS Fushë Kosova 110/10(20) kV<br />
Në listën e projekteve me prioritet nga ana e KEK-OSSH është ndërtimi i nënstacionit<br />
Fushë Kosova 110/10(20) kV në afërsi të nënstacionit ekzistues 35/10kV. Ky nënstacion<br />
furnizohet përmes dy linjave 35kV, 95 mm2 nga NS Kosova A dhe NS Prishtina1. Në bazë<br />
të informacioneve nga KEK-OSSH kapacitetet transformuese 35/10kV janë afër kufirit<br />
kritik, ndërsa në anën tjetër ngarkesa në rajonin e Fushë Kosovës ka tendencë të rritjes së<br />
vazhdueshme. Për këtë arsye është parë e nevojshme krijimi i nyjës së re 110/10(20)kV në<br />
Fushë Kosovë e cila do të përmban kapacitete te mjaftueshme transformuese afatgjate<br />
2x40MVA e cila do te mund të përcjell ngritjen e vazhdueshme të ngarkesës dhe atë sipas<br />
kritereve teknike të rezervës transformuese. Ndërtimi i nënstacionit do të ndikoj në<br />
shkarkimin e transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe NS Kosova A dhe reduktimin e<br />
rrjedhave të fuqisë në linjat furnizuese te NS Prishtina 1. Në aspektin teknik të kyçjes bazuar<br />
në pozicionin gjeografik të nënstacionit, pozita optimale e kyçjës në rrjetin e transmisionit do<br />
të jetë linja 110kV L112, NS Kosova A- NS Lipjan e cila kalon afër pozitës së propozuar.<br />
Shtrirja gjeografike e kyçjës së NS Fushë Kosova është paraqitur ne figurën 5-19. Linja e<br />
dyfishtë me gjatësi rreth 1 km. Me dimensione standarde 240mm2 do të kyçet në pikën e<br />
linjës 110kV Kosova A- Lipjan ne distancë 4.3 km nga Kosova A. Në këtë mënyrë arrihet<br />
shfrytëzimi optimal i linjës së mëhershme te konvertuar nga 220kV ne 110kV duke furnizuar<br />
dy nënstacione NS Lipjani dhe NS F. Kosova.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Fushë Kosovës<br />
- Shkarkimi i transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe NS Kosova A<br />
- Reduktimi i humbjeve teknike ne rrjetin e shpërndarjes<br />
- Shfrytëzimi optimal i linjës se konvertuar L112 (Kosova A-Lipjan – Ferizaj 2)<br />
- Optimizimi i rrjedhave të fuqisë ne linjat 110kV qe furnizojnë nënstacionet e Prishtinës<br />
si rrjedhojë e shkarkimit te transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe Kosova A<br />
- Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e<br />
eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes<br />
Projekti planifikohet te përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2019
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 78 nga 137<br />
Figura 5-19. Konfiguracioni i kyçjës së NS Fushë Kosova në rrjetin e transmisionit.<br />
5.4.5. Projektet e ri-vitalizimit të nënstacioneve<br />
Në përcaktimin e listës së nënstacioneve të cilat duhet të ri-vitalizohen janë marrë për bazë<br />
faktorët në vijim:<br />
- Efektet e prishjeve të nënstacionit në sistemin e transmisionit<br />
- Vjetërsia e nënstacionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 79 nga 137<br />
- Frekuenca e prishjeve në pajisjet e tensionit të lartë<br />
- Niveli i rrymave të prishjes në nënstacion<br />
Probabiliteti i prishjeve në pajisjet e tensionit të lartë fillon të rritet me vjetërsimin e pajisjeve,<br />
sidomos te pajisjet të cilat në masë të madhe shfrytëzohen. Po ashtu nënstacionet të cilat<br />
karakterizohen me rryma të mëdha të prishjeve janë mjaftë të sforcuara duke ndikuar<br />
dukshëm në përshpejtimin e humbjes se besueshmërisë së tyre. Bazuar në të dhënat e<br />
arkivuara në KOSTT në relacion me faktorët e lartpërmendur është krijuar lista e<br />
nënstacioneve të cilat duhet të bëhet ri-vitalizimi i tyre në pesë vjeçarin e parë të planit<br />
zhvillimor.<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i pajisjeve te TM ne NS Gjakova 1, NS Gjilani 1 , NS Ferizaji 1<br />
dhe NS Lipjani<br />
Në kuadër te aktiviteteve pas transferimit te aseteve nga KEK-OSSH ne KOSTT, bazuar në<br />
vendimin e Qeverisë, vlerësimi i gjendjes teknike te pajisjeve te transferuara në aspektin e<br />
ndikimit te tyre në besueshmërinë dhe sigurinë e operimit te Sistemit Transmetues është<br />
esencial dhe i domosdoshëm, ashtu që projektimet zhvillimore në kuadër te Planit<br />
Zhvillimor te Transmisionit të jenë adekuate dhe optimale. Gjatë procesit te fillimit dhe<br />
përmbylljes se aktiviteteve për transfer te aseteve, nga grupet dhe nën-grupet punuese<br />
teknike janë mbledhur te dhëna të rëndësishme qe kanë ndihmuar në vlerësimin e duhur dhe<br />
real te gjendjes teknike te aseteve. Për te patur një pasqyrë me te detajuar te pajisjeve teknike<br />
janë aranzhuar vizita shtesë në nënstacionet 110/x kV, me fokus te veçantë tek nënstacionet<br />
e ndërtuara para vitit 2000. Gjatë këtij procesi në mënyrë te detajuar janë monitoruar<br />
elementet si ne vijim:<br />
- Transformatorët 110/x (Parametrat teknik, vjetërsia, gjendja fizike)<br />
- Neutrat e transformatorëve dhe pajisjet lidhëse te tyre<br />
- Fushat transformatorike 35kV dhe 10kV<br />
- Fushat për shpenzime vetanake 35/04kV apo 10/04kV
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 80 nga 137<br />
- Sistemi AC/DC<br />
- Shkarkuesit e mbitensionit te transformatorëve<br />
Bazuar në gjendjen aktuale te Sistemit Elektroenergjetik te Kosovës ne procesin e transferim<br />
te aseteve pas zhvendosjes së kufirit teknik nga niveli i tensionit te lartë në atë të mesëm janë<br />
të inkorporuara:<br />
- 1 NS 220/35/10kV<br />
- 6 NS 110/35kV<br />
- 7 NS 110/35/10kV<br />
- 14 NS 110/10(20)kV (se bashku me dy NS te reja ne proces NS Gjilani 5 dhe NS<br />
Prishtina 7)<br />
Në kuadër te 54 transformatorëve te transferuar, ekzistojnë 5 transformator tre-shtjellor te<br />
cilët kanë fushat transformatorike 35kV dhe 10(20)kV.<br />
Gjithsej janë transferuar:<br />
- 59 fusha transformatorike (35kV dhe 10kV)<br />
- 28 fusha te shpenzimeve vetanake<br />
- 28 sisteme AC/DC<br />
Sipas vjetërsisë te ndarë ne dy kategori para vitit 2000 dhe pas janë si në vijim:<br />
Të ndërtuara para vitit 2000 (sistem i vjetër):<br />
- 13 fusha transformatorike 10kV dhe<br />
- 17 fusha transformatorike 35kV<br />
Pas vitit 2000 (sistem i ri):<br />
- 23 fusha transformatorike 10kV dhe<br />
- 6 fusha transformatorike 35kV
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 81 nga 137<br />
Në total afërsisht 50% e fushave transformatorike mund te konsiderohen nga kategoria<br />
relativisht e re deri ne kategorinë e re. Gjysma tjetër karakterizohen me vjetërsim e cila sillet<br />
ne brezin 26- 46 vite.<br />
Në kuadër të analizës së detajuar te gjendjes teknike dhe vjetërsisë së pajisjeve te transferuara<br />
një numër i caktuar i projekteve janë ranguar sipas prioriteteve në planin zhvillimor. Në këtë<br />
listë të projekteve të cilat nuk kanë figuruar në PZHT 2012-2021 janë ri-vitalizimi i pajisjeve<br />
te tensionit te mesëm qe menaxhohen nga KOSTT në nënstacionet:<br />
NS Gjakova 1, NS Gjilani 1 , NS Ferizaji 1 dhe NS Lipjani<br />
Projekti do të zhvillohet për 5 vitet e ardhshme sipas renditjes të paraqitur në tabelën 5-x.<br />
Në këtë rast parashihet te ndërrohen fushat transformatorike 35 kV me ndërtim të jashtëm<br />
dhe të brendshëm, pajisjet lidhëse te neutrit te transformatorëve dhe modernizimi i releve te<br />
transformatorëve.<br />
Përfitimet e pritshme nga projektet:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacioneve<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar si rrjedhojë e ndërprerjeve te shkaktuara nga prishjet<br />
- Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes<br />
Projekti do të implementohet në periudhën kohore <strong>2013</strong>-2017<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Theranda:<br />
Ky projekt është i rëndësisë se veçantë, pasi që ndërlidhet me projektin e ndërtimit të NS<br />
Malisheva ku një linjë e re 110kV Malishevë – Therandë do të kyçet në këtë nënstacion.<br />
Konfiguracioni aktual i zbarrave (sistemi H) të NS Theranda nuk mundëson optimizim të<br />
operimit të sistemit, ndërsa paraqet pengesë në procesin e mirëmbajtjes. Në bazë të<br />
standardeve të planifikimit nënstacionet të cilat kanë tri apo më shumë linja duhet të
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 82 nga 137<br />
konfigurohen me sistem të zbarrave të dyfishtë dhe me fushë lidhëse. Ky projekt parasheh<br />
ndërrimin e pajisjeve ekzistuese të tensionit të lartë 110kV, ndërtimin e sistemit të zbarrave<br />
të dyfishta (360mm 2 ), instalimin e fushës lidhëse 110kV dhe ndërrimin e fushave<br />
transformatorike të tensionit të mesëm. Sistemi i mbrojtjeve ekzistuese rele të fushave të<br />
linjave parashihet të ndërrohet me rele moderne numerike. Paket projekti NS Malisheva me<br />
linjat 110kV dhe projekti i ri-vitalizimit të nënstacionit duhet të integrohen në projekt të<br />
përbashkët.<br />
Përfitimet nga projekti janë:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit<br />
- Optimizimi i operimit të nënstacionit pas kalimit ne sistem të zbarave te dyfishta<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori<br />
- Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes<br />
‣ Projekti: Ndërrimi i ndërprerësve të fuqisë në NS Prishtina 4:<br />
NS Prishtina 4, 220/110kV, 3x150MVA, paraqet nyje transformuese shumë të rëndësishme<br />
në sistemin transmetues të Kosovës. Nënstacioni Prishtina 4. Për shkak të afërsisë nga<br />
burimet gjeneratorike ekzistuese dhe ato të planifikuara niveli i lartë i rrymave të prishjes në<br />
këtë nënstacion mund të rrezikoj stabilitetin dinamik të sistemit. Të dhënat historike të<br />
incidenteve të regjistruara si pasojë e dështimeve në ndërprerës tregojnë rëndësinë e<br />
ndërrimit të tyre. Projekti parasheh ndërrimin e gjithë ndërprerësve 110kV dhe 220kV<br />
përveç ndërprerësit 110kV dhe 220kV të fushës së re transformatorike të AT3 i cili është<br />
instaluar në vitin 2010. Ky projekt është përzgjedhur për mbështetje nga programi IPA 2012,<br />
dhe si i tillë planifikohet të implementohet në çerekun e katërt të vitit 2015.<br />
Përfitimet nga projekti janë:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit dhe sistemit transmetues<br />
në përgjithësi<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e reduktimit te frekuencës<br />
së prishjeve në ndërprerësit e fuqisë pas ndërrimit te tyre.<br />
- Dimensionimi i duhur i ndërprerësave konform kodit të pajisjeve elektrike
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 83 nga 137<br />
- Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes<br />
‣ Projekti: Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Vallaqi:<br />
NS Vallaqi është një ndër nënstacionet e para të ndërtuara në Kosovë. Ri-vitalizimi i këtij<br />
nënstacioni është i domosdoshëm nga fakti që në zbarrat e tij 110kV janë të lidhura 5 linja<br />
110kV, njëra prej të cilave bartë fuqinë e gjeneruar nga HC Ujmani. Gjendja teknike e<br />
nënstacionit nuk është e kënaqshme dhe si e tillë rrezikon sigurinë dhe besueshmërinë e<br />
furnizimit të konsumatoreve. Ri-vitalizimi i nënstacionit parasheh ndërrimin e pajisjeve të<br />
tensionit të lartë 110kV, ndërrimin e sistemit të zbarrave dhe portaleve duke ndërtuar<br />
sistemin me zbarra të dyfishta dhe me fushë lidhëse. Projekti është planifikuar të përfundoj<br />
në çerekun e katërt të vitit 2019.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit<br />
- Optimizimi i operimit të nënstacionit pas kalimit ne sistem të zbarrave te dyfishta<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori<br />
- Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes<br />
Projektet: Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Vitia:<br />
Eksploatimi i pajisjeve te tensionit të lartë për nënstacionin në fjalë i ndërtuar ne vitin 1984<br />
deri në periudhën kohore të planifikuar për ri-vitalizim (2021) është ekonomikisht i<br />
arsyeshëm. Nënstacioni i Vitisë paraqet nyje e cila i përket unazës së rëndësishme 110kV:<br />
Sharr- Viti -Gjilani 5 –Gjilani 1. Modernizimi i pajisjeve te tensionit të lartë, atyre te tensionit<br />
te mesëm te cilat i përkasin KOSTT-it si dhe pajisjeve mbrojtëse do të ndikoj në ngritjen e<br />
sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te asaj pjese te rrjetit te transmisionit.<br />
Ri-vitalizimi i pajisjeve të tensionit të lartë 110kV të NS Vitia, 110/35kV është planifikuar të<br />
kryhet në vitin 2021.<br />
Përfitimet e pritshme janë:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 84 nga 137<br />
- Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori<br />
- Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes<br />
5.4.6. Projektet e avancimit të sistemit të monitorimit, kontrollit dhe<br />
matjeve të Sistemit të Transmisionit<br />
Në vazhdim janë paraqitur projektet nga PZhT qe karakterizohen si të nevojshme në<br />
përmbushjen e kritereve që dalin nga Kodi i Rrjetit si dhe nga doracaku i ENTSO/E.<br />
.<br />
‣ Projekti: Instalimi i grupeve matëse në kufirin e ri mes KOSTT dhe KEK/OSSH<br />
Projekti i instalimit te grupeve matëse në kufirin e ri komercial me KEK-OSSH pas<br />
zhvendosjes së kufirit konsiderohet projekt, me prioritet të lartë. Projekti parasheh instalimin<br />
e transformatorëve matës të rrymës dhe të tensionit në të gjitha fushat transformatorike te<br />
tensionit 35 kV dhe 10(20) kV te transformatorëve te transferuar nga KEK-OSSH ne<br />
KOSTT. Transformatorët matës duhet të jenë me karakteristika teknike në pajtueshmëri me<br />
kodin e matjeve. Njehsorët nga pikat e mëparshme te matjes do të shfrytëzohen, ku do të<br />
bëhet vetëm ndërrimi i madhësive hyrëse që më parë merreshin nga transformatorët matës<br />
110kV, ndërsa tani nga ata 35 kV dhe 10(20) kV. Projekti planifikohet të përfundoj në<br />
çerekun e tretë të vitit <strong>2013</strong>.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Matja e energjisë elektrike e transferuar nga KOSTT ne KEK-OSSH konform<br />
kodit të matjeve<br />
- Matja me saktësi te duhur të humbjeve ne rrjetin e transmisionit duke përfshirë<br />
edhe transformatorët 110/x kV<br />
‣ Projekti: OPGW në linjat e interkoneksionit
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 85 nga 137<br />
Aktualisht në linjat ndërkufitare nuk ekzistojnë rrugët telekomunikuese përmes OPGW.<br />
Kërkesat nga Politika 6 e Doracakut të ENTSO/E (UCTE) kërkojnë që një OST duhet të<br />
ketë së paku dy linja komunikuese me sistemet fqinjë. Projekti i vendosjes së OPGW në<br />
linjat interkonektive deri në kufi konsiderohet i rëndësishëm për KOSTT-in dhe për<br />
sistemin rajonal në tërësi. Që projekti të jetë funksional duhet të ketë Marrëveshje Ndërmjet-<br />
OST-ve ashtu që në tërë gjatësinë e linjës në të dy anët e kufirit të instalohet OPGW.<br />
Objektiva kryesore e këtij projekti është instalimi i përçuesit mbrojtës me OPGW (deri në<br />
kufi me OST fqinje) dhe pajisjeve telekomunikuese në linjat 400 kV ekzistuese<br />
interkonektive:<br />
- L 407, NS Kosova B – NS Nish, me gjatësi e 41 km<br />
- L 437/2 NS Peja 3 – NS Ribarevinë , me gjatësi 28.8.km<br />
- L 420 NS Ferizaj 2 – NS Shkupi 5, me gjatësi 30.6 km<br />
Gjatësia totale e instalimit të OPGW është 100.4km<br />
Projekti është prezantuar në IPA 2011 dhe parashihet të implementohet në çerekun e tretë të<br />
vitit 2015.<br />
Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Plotësimi i kritereve teknike qe dalin nga doracaku i ENTSO/E<br />
- Shkëmbimi i të dhënave me Sistemet fqinje<br />
- Ngritja e sigurisë së operimit te sistemeve regjionale te transmisionit<br />
‣ Projekti: Implementimi i ndryshimeve dhe inkorporomi i tyre ne SCADA/EMS<br />
Zhvillimi dhe ndryshimi i vazhdueshëm i rrjetit të transmisionit, respektivisht ndërtimi i<br />
nënstacioneve të reja kërkon integrim të tyre në sistemin ekzistues të SCADA/EMS. Kjo<br />
është e nevojshme pas çfarëdo ndryshimi në konfiguracion me qellim të shfrytëzimit optimal<br />
të sistemit SCADA/EMS. Ky projekt është i ndërlidhur edhe me projektet e kryera nga<br />
KEK-OSSH e që ende nuk janë të integruara ne SCADA/EMS si NS Prishtina 7, NS Gjilani<br />
5 etj. Projekti në aspektin kohor është i vazhdueshëm dhe permanent dhe si i tillë<br />
planifikohet të përmbyllet deri ne fund të vitit 2015. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të sistemit transmetues
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 86 nga 137<br />
- Shfrytëzimi korrekt i aplikacioneve te SCADA/EMS në analizën e punës së sistemit<br />
transmetues<br />
- Monitorimi dhe komandimi i tërë sistemit transmetues<br />
- Plotësimi i kritereve teknike që dalin nga doracaku i ENTSO/E<br />
‣ Projekti: INTER-OST Njehsorët<br />
Aktualisht ekzistojnë pikat matëse në të gjitha linjat interkonektive, mirëpo nuk janë<br />
plotësisht në pajtueshmëri me Kodin e Matjes si dhe me kërkesat teknike që kërkohen nga<br />
ENTSO/E. Problemi qëndron në dy aspekte:<br />
Transformatorët matës të tensionit dhe të rrymës kanë vetëm një bërthamë për matje, ndërsa<br />
nga Kodi i Matjes kërkohen dy bërthama të ashtuquajtura komerciale me karakteristika identike.<br />
Njehsorët duhet të jenë shumë tarifor<br />
Projekti parasheh ndërrimin e pikave të matjes në linjat interkonektive:<br />
- Linja 400 kV: NS Kosova B – NS Nish,<br />
- Linjat 220 kV: NS Podujeva – NS Krushevc, NS Prizreni 2 – NS Fierza<br />
- Linjat 110 kV: NS Vallaqi – NS N.Pazari, NS Berivojca – NS Bujanovci<br />
Gjithashtu në projekt do të përfshihen edhe tri pikat matëse në NS Kosova B në kufijtë me<br />
TC Kosova B:<br />
- Linja 220 kV, NS Kosova B – TC Kosova B<br />
- Dy fushat e njësive gjeneruese B1 dhe B2 në NS Kosova B.<br />
Me këtë projekt do të bëhet kompletimi i pikave matëse në të gjithë kufirin e sistemit të<br />
transmisionit me të tjerët.<br />
Edhe ky projekt është prezantuar në IPA 2011 dhe parashihet të implementohet në çerekun<br />
e katërt të vitit 2015.<br />
- Matja e energjisë elektrike në mes të KOSTT-it dhe sistemeve fqinje në<br />
pajtueshmëri me kodin e matjes.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 87 nga 137<br />
‣ Projekti: Sistemi GIS për përkrahjen e Sistemit Transmetues<br />
Sistemi gjeografik i përpunimit të informacioneve GIS planifikohet të shfrytëzohet për<br />
organizimin dhe procedimin e të dhënave të infrastrukturës të transmisionit të shtrirë në tërë<br />
territorin e Republikës së Kosovës. Karakteristika themelore e sistemit GIS është mundësia e<br />
ndërlidhjes hapësinore-gjeografike te të dhënave, sistemimi i të gjitha detajeve teknike të<br />
aseteve të transmisionit në korrelacion me rrethinën. Sistemi GIS mundëson komunikimin<br />
edhe me sistemet tjera IT.<br />
Aplikimi i sistemit GIS në Sistemin e Transmisionit mundëson:<br />
- Pozicionin e saktë gjeografik të linjave (shtyllave) dhe nënstacioneve, informacionet mbi pronat në<br />
dhe përreth pozicionit të instalimit të tyre.<br />
- Informacionet teknike te detajizuara për secilën linjë (shtyllë), nënstacion, antenë telekomunikuese.<br />
- Informacione mbi strukturën pronësore dhe ndërtimeve në trasetë e planifikuara për linjat e reja.<br />
- Komunikimi ne distancë me pajisje si: kamera termovision, matës laserik të lartësisë (përçuesëve)<br />
foto kamera të pajisura me GPS, mjetet logjistike të ekipeve të mirëmbajtjes të pajisura me GPS.<br />
- Grumbullimi dhe procedimi i të dhënave në një qendër grumbulluese.<br />
- Komunikimi me sistemet tjera IT<br />
Përfitimet nga sistemi GIS janë të mëdha si në aspektin e kursimeve në procesin e<br />
mirëmbajtjes, ashtu edhe në procesin e planifikimit operativ dhe planifikimit afatgjatë. Në<br />
këtë sistem parashihet të integrohet edhe sistemi për identifikimin e intensitetit dhe<br />
pozicionit të shkarkimeve atmosferike (rrufesë), qe do të kontribuoj në avancimin e<br />
mëtutjeshëm të mirëmbajtjes preventive. Projekti planifikohet të implementohet në vitin<br />
2018. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:<br />
- Minimizimi i kostove të mirëmbajtjes së rrjetit të transmisionit<br />
- Optimizimi i procesit të planifikimit dhe mirëmbajtjes, reduktimi i kohës së veprimit<br />
- Sistematizimi i të dhënave teknike
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 88 nga 137<br />
5.5. Arsyet e ndryshimeve te projekteve ne PZHT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> krahasuar me PZHT<br />
2012-2021<br />
Plani aktual zhvillimor ka dallime në listën e projekteve dhe në kohën e realizimit të tyre<br />
krahasuar me PZHT 2012-2021. Arsyet kryesore të këtyre ndryshimeve janë:<br />
- Zhvendosja e kufirit teknik dhe komercial ne mes te KOSTT dhe KEK-OSSH<br />
- Aplikacionet për kyçje në rrjetin e transmisionit të pa parashikuara ne planin e kaluar<br />
- Optimizimi i shpërndarjes së kostove kapitale ndër vite.<br />
Në shumë sisteme te transmisionit të vendeve Evropiane dhe më gjerë kriteret e planifikimit<br />
janë të njëjta me kriteret qe KOSTT sot aplikon gjatë procesit të planifikimit afatgjatë të<br />
rrjetit të transmisionit. Plotësimi i kriterit të sigurisë N-1 shumë herë është mjaftë sfidues<br />
edhe në vendet më të zhvilluara, për shkak të kostos së lartë investuese për realizimin e saj.<br />
Për këtë arsye edhe KOSTT gjatë procesit të planifikimit merr në konsideratë koston e<br />
realizimit të kritereve te sigurisë së operimit të sistemit. Objektivi kryesor është përmbushja<br />
e këtyre kritereve gjatë përiudhës sa më të shkurtë kohore Kriteret teknike të sigurisë së<br />
operimit te cilat për tu plotësuar kërkojnë kohë, jepen informacione shtesë ZRrE për arsyet<br />
e derogimit. Selektimi i projekteve te cilat zhvendosen në kohë rezultojnë nga analiza teknike<br />
e të gjitha projekteve, nga shkalla e ndikimit të tyre në sigurinë dhe besueshmërinë e sistemit<br />
dhe caktimi i prioriteteve në bazë të përfitimeve qe sjellin projektet në veçanti.<br />
Zhvendosja e kufirit nga 110kV ne nivelin e tensionit të mesëm, në mes të KOSTT dhe<br />
KEK-OSSH paraqet faktorin kryesor i cili ka ndikuar ne futjen e projekteve të reja dhe<br />
zhvendosjen e disa projekteve në kohë. Vlerësimi i gjendjes teknike te aseteve te transferuara<br />
ka sjell në pah nevojat emergjente për investime shtesë. Gjithashtu edhe qasja ne planifikimin<br />
e nënstacioneve 110/x kV në një mënyrë ka ndryshuar duke sjellë përgjegjësi shtesë<br />
KOSTT-it ne planifikimin e tyre duke u harmonizuar me planet e KEK-OSSH. Qasja<br />
definitive e planifikimit te nënstacioneve qe përkrahin ngarkesën do të përshkruhet në<br />
metodologjinë e reviduar ta taksave te kyçjës dhe kjo mbetet te vendoset nga ZRrE.<br />
Disa nga projektet qe në PZHT 2012-2021 janë planifikuar për pjesën veriore te rrjetit të<br />
transmisionit janë zhvendosur në kohë, për arsye të gjendjes aktuale në atë pjesë të<br />
Republikës së Kosovës.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 89 nga 137<br />
Në vijim do të paraqesim projektet të cilat janë futur si projekte te reja e që nuk ishin në<br />
PZHT 2012-2021 si rrjedhojë e zhvendosjes së kufirit teknik dhe komercial në mes të<br />
KOSTT dhe KEK-OSSH:<br />
- Transformatorët e dytë në NS Skenderaj, NS Klina, NS Burimi dhe NS Berivojce<br />
- Ri-vitalizimi i pajisjeve te tensionit 35 kV ne NS Gjakova 1, NS Gjilani 1, NS Ferizaj 1,<br />
NS Prishtina 2 dhe NS Lipjani<br />
- Transformatori rezervë 40MVA, 110/10(20) kV<br />
Projektet e përkrahjes së ngarkesës të cilat janë të ndërlidhura me transferin e aseteve dhe<br />
metodologjisë së taksave te kyçjes dhe të cilat nuk janë në PZHT 2012-2021:<br />
- NS Mitrovica 2<br />
- Paket Projekti NS Malisheva<br />
- NS Prishtina 6 dhe<br />
- NS Fushë Kosova<br />
Arsyet për projektet e mësipërme dhe përfitimet e pritshme nga implementimi i tyre janë<br />
paraqitur ne përshkrimin teknik të çdo projekti të prezantuara më herët.<br />
Projektet të cilat nuk figurojnë në PZHT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> dhe që më parë ishin të listuara në<br />
PZHT 2012-2021 janë:<br />
- Linja e re 110kV NS Rahovec - NS Therandë<br />
- Linja e re 110 kV NS Peja 1- NS Deçan<br />
- Linja e re 110kV NS Peja 3- NS Mitrovica 2<br />
- Ri-vitalizimi i linjës L 118/1 NS Prishtina 1- NS Kosova A<br />
- Ri-vitalizimi i NS Klina dhe NS Lipjani (niveli 110kV)<br />
Projekti i parë linja 110kV NS Rahovec - NS Therandë është inkorporuar në paket projektin<br />
NS Malisheva. Në këtë rast nga ZRrE do të kërkohet derogim në aspektin e kriterit N-1 për<br />
furnizimin e Rahovecit i cili do të operojë në formën radiale deri në kohën kur projekti<br />
Malisheva do të futet në operim.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 90 nga 137<br />
Projekti i dytë linja 110 kV NS Peja 1- NS Deçan nuk është në listë si rrjedhojë e kyçjës së<br />
hidrocentralit 35 MW “ Lumi Deçani” ne zbarrat 110kV ne NS Deçan. Kjo fuqi e injektuar<br />
redukton rrjedhat e fuqisë në atë pjesë të rrjetit dhe për këtë arsye projekti zhvendoset<br />
përtej vitit <strong>2022</strong>.<br />
Projekti linja e re 110kV NS Peja 3- NS Mitrovica 2 është zhvendosur përtej domenit kohor<br />
<strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> dhe si i tillë do të mbetet opcional, inicimi i të cilit do të varet nga zhvillimi i<br />
konsumit industrial ne Mitrovicë.<br />
Projekti i ri-vitalizimit të linjës 110 kV NS Prishtina 3 - NS Kosova A, është eliminuar si<br />
rrjedhojë e ndikimit te NS Prishtina 6, NS Prishtina 7 dhe NS Fushë Kosova në reduktimin e<br />
rrjedhave te fuqisë në linjat 110kV që furnizojnë nënstacionet NS Prishtina 1, 2 dhe 3.<br />
Projekti i ri-vitalizimit te NS Klina dhe NS Lipjani janë zhvendosur ne kohë përtej domenit<br />
kohor <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>, për arsye te reduktimit te kostove investive dhe duke konsideruar qe<br />
operimi i tyre deri në moshën
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 91 nga 137<br />
6. ANALIZA KOMPJUTERIKE E PERFORMANCËS SË RRJETIT TË<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
6.1. Përshkrimi i modelit të rrjetit.<br />
Planifikimi i rrjetit të transmisionit fillon me krijimin e modelit matematikor bazë i cili i<br />
përgjigjet gjendjes së rrjetit për fundin e vitit 2012 duke shfrytëzuar të dhënat teknike të<br />
elementeve të cilat përbëjnë sistemin elektroenergjetik. Parametrat e nevojshëm për krijimin<br />
e modelit matematikor bazë përfshijnë:<br />
- Parametrat elektrik të gjeneratorëve ekzistues<br />
- Parametrat elektrik të linjave 400 kV, 220 kV dhe 110 kV<br />
- Parametrat elektrik të transformatorëve, duke përfshirë transformatorët 110/35/10kV dhe<br />
110/10kV<br />
- Fuqia maksimale aktive dhe reaktive gjatë sezonit dimëror dhe veror në pikat e shpërndarjes dhe pikat<br />
tjera shpenzuese.<br />
- Rrjedhat e zakonshme të fuqisë në linjat ndërkufitare<br />
- Konfigurimi normal i rrjetit të transmisionit.<br />
Simulimet dhe analizat teknike të performancës së sistemit në periudha të ndryshme kohore<br />
janë realizuar me ndihmën e paketës softuerike PSS/E 33. Ky softuer i aplikueshëm për<br />
proceset e planifikimit të rrjetave të transmisionit përdoret në shumicën e vendeve të<br />
Evropës Jug-lindore, por edhe në shumë vende të Evropës dhe botës.<br />
Metoda iterative (përsëritëse) “Full Newton Raphson” është përdor në kalkulimin e<br />
rrjedhave të fuqisë, ndërsa në kalkulimin e kriterit të sigurisë së rrjetit është përdorur moduli<br />
ACA “AC Contigency Solution” i cili është i integruar në PSS/E.<br />
Me qëllim të analizës së kalkulimit të lidhjeve të shkurta në nyjet e sistemit, si dhe aftësitë<br />
shkyçëse të ndërprerësve të tensionit: 400 kV, 220 kV dhe 110 kV është shfrytëzuar modeli<br />
më kompleks, i cili përfshinë tërë rajonin e Evropës Jug-Lindore, model i cili përmban<br />
parametrat e renditjes pozitive, negative dhe nulare të elementeve të rrjetit. Për kalkulimin e
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 92 nga 137<br />
rrymave të lidhjes së shkurtër në rrjetin e transmisionit është zbatuar metoda e kalkulimit<br />
sipas standardit IEC 60909.<br />
SEE është analizuar për kushtet më të pafavorshme gjatë ngarkesës maksimale në rrjet<br />
(metoda deterministike). Konditat e operimit dhe performansat e sistemit varen nga<br />
konfigurimi i rrjetit, rrjedhat në interkonekcion si dhe kyçja e gjeneratorëve ekzistues.<br />
Performanca e analizuar e rrjetit aktual, identifikon pjesët e rrjetit që nuk plotësojnë kriteret<br />
teknike dhe nevojat për përforcim në sekuenca të përshtatshme kohore në korrelacion me<br />
zhvillimin e parashikuar të ngarkesës së sistemit.<br />
6.1.1. Kapacitetet e transformimit; Q4-2012<br />
Kapacitetet transformuese të rrjetit të transmisionit të cilat menaxhohen nga KOSTT-i janë<br />
të instaluara në nënstacionet 400/220kV, 400/110kV dhe 220/110kV , 220/X kV dhe<br />
110/X kV.<br />
Kapaciteti më i madh transformues është i instaluar në NS Kosova B 400/220kV. Në këtë<br />
nënstacion janë të instaluar tre autotransformator të fuqisë nominale 400MVA. Kapaciteti<br />
total transformues i këtij nënstacioni është 3*400 = 1200MVA.<br />
- Në NS Peja 3, 400/110kV është i instaluar vetëm një autotransformator me fuqi<br />
nominale 300MVA. Në NS Ferizaj 2, 400/110kV gjithashtu është i instaluar një<br />
autotransformator me fuqi nominale 300MVA.<br />
- Në NS Kosova A, 220/110kV janë të instaluar tre autotransformator me fuqi<br />
nominale 150MVA me kapacitet total të transformimit 450MVA.<br />
- Në NS Prishtina 4, 220/110kV janë të instaluar tre autotransformator me fuqi<br />
nominale 150MVA, me kapacitet total të transformimit 450MVA.<br />
- Në NS Prizreni 2, 220/110kV janë të instaluar tre autotransformator me fuqi<br />
nominale 150MVA, me kapacitet total të transformimit prej 450MVA.<br />
- Ndërsa në nënstacionet 110/x kV dhe 220/x kV janë te instaluar 1788.5 MVA (pa<br />
Trepçën, Sharrin dhe Ujmanin).
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 93 nga 137<br />
Në tabelën 6-1 janë paraqitur kapacitetet e transformimit për rrjetin e transmisionit të<br />
Kosovës sipas konfiguracionit te rrjetit Q4-2012.<br />
Tab. 6-1 Kapacitetet Transformuese në Rrjetin e Transmisionit; Q4-2012<br />
ATR- Q4 2012<br />
Numri<br />
Kapaciteti total<br />
transformues<br />
(MVA)<br />
400/220 kV 3 1200<br />
NS KOSOVA B<br />
400/110 kV 1 300<br />
NS PEJA 3 1 300<br />
NS FERIZAJ 2<br />
220/100 kV<br />
NS KOSOVA B 3 450<br />
NS PRIZRENI 2 3 450<br />
NS PRISHTINA 4 3 450<br />
110/10 kV dhe 110/35 kV 49 1708.5<br />
220/10/35 kV dhe 220/10kV 2 80<br />
Totali 65 4938.5<br />
Ne transformatorët distributiv nuk janë marre ne konsiderim transformatorët e Trepçës,<br />
Feronikelit, Ujmanit dhe Sharrit të cilët nuk janë pjesë e aseteve te KOSTT-it.<br />
Kapacitetet totale transformuese për vitin aktual 2012 janë 4938.5 MVA. Kjo rritje e<br />
kapacitetit transformues vjen edhe si rezultat i marrjes ne pronësi nga KOSTT-i i te gjitha<br />
nënstacioneve 110/35/10(20) kV dhe 220/35/10 kV.<br />
Furnizimi i drejtpërdrejtë i ngarkesës së kyçur në nivelin 35kV dhe 10 kV realizohet me<br />
kapacitetet transformuese 400/110 kV, 220/110kV, 220/35/10 kV dhe 110/35/10(20) kV,<br />
me kapacitet total 3738.5 MVA.<br />
6.1.2. Kapaciteti aktual i shkëmbimit të fuqisë me vendet fqinje<br />
Kapaciteti maksimal i shkëmbimeve të fuqisë me fqinjët (me fuqi natyrore të linjave) me<br />
linjat e transmisionit të tensionit të lartë është 1740 MW. Në linjat 400 kV kapaciteti<br />
transmetues ekzistues ndërkufitar është rreth 1500 MW (3x500 MW), ndërsa në atë 220
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 94 nga 137<br />
kV arrin deri në 240 MW (120 MW linja me Shqipërinë dhe 120 MW linja me Krushevcin -<br />
Serbinë).<br />
NTC 3 -ja (Neto Kapaciteti i Transferit) të linjave interkonektive të Kosovës është më e vogël<br />
se fuqia e tyre natyrore dhe e njëjta varet edhe nga balanca rajonale e energjisë elektrike në<br />
vendet fqinje si dhe nga kufizimet në rrjetin horizontal regjional të cilat mund të shfaqen në<br />
regjime të ndryshme të punës. Në tabelën 6-2 mund të shihen kapacitetet aktuale të linjave<br />
interkonektive sipas fuqisë natyrore të tyre (P) , NTC mesatare dhe fuqia nominale termike<br />
(Sterm) [10]<br />
Tabela 6-2. Kapacitetet aktuale të linjave të interkonekcionit<br />
SISTEMET DHE LINJAT Niveli Fuqia natyrore Termike NTC<br />
INTERKONEKTIVE [kV] [MW] [MVA] [MW]<br />
Kosovë - Serbi 600<br />
NS Kosova B- NS Nish 400 500 1317<br />
NS Podujeva - NS Krushevc 220 120 300<br />
Kosovë - Maqedoni 400*<br />
NS Ferizaj 2 - NS Shkupi 5 400 500 1317<br />
Kosovë - Mali I Zi 400<br />
NS Peja 2 - NS Ribarevinë 400 500 1317<br />
Kosovë - Shqiperi 210*<br />
NS Prizreni 2 - Fierza 220 120 300<br />
* Nga https://www.entsoe.eu/fileadmin/user_upload/_library/ntc/archive/NTC-Values-Winter-2010-2011.pdf<br />
Kapaciteti i njëkohshëm transmetues i Interkonekcionit (KNTI) është i ndryshëm nga NTCja<br />
dhe kalkulohet për dy rastet:<br />
- Kur sistemi elektroenergjetik në mënyrë të njëkohshme importon nga të gjitha interkoneksionet (në<br />
periudha të ndryshme kohore), përderisa të shfaqet kufizimi i parë në rrjetin horizontal për vendin<br />
importues dhe vendet eksportuese (për kriterin N-1).<br />
- Kur sistemi elektroenergjetik në mënyrë të njëkohshme eksporton nga të gjitha interkoneksionet (në<br />
periudha të ndryshme kohore), përderisa të shfaqet kufizimi i parë në rrjetin horizontal për vendin<br />
eksportues dhe vendet importuese (për kriterin N-1).<br />
3 NTC - paraqet maksimumin e totalit të shkëmbimit të fuqisë elektrike në mes të dy zonave kontrolluese,<br />
kompatibil me standardet e sigurisë të aplikueshme në të gjitha zonat rregulluese dhe duke marrë në konsideratë<br />
pasiguritë teknike të gjendjes së rrjetit. (Definicion nga doracaku i ENTSO-E).
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 95 nga 137<br />
Kalkulimi bëhet përmes softuerit PSS/E, duke u bazuar në parashikimet afatgjata te<br />
kërkesës dhe gjenerimit për vendet e rajonit të ndërlidhura me planet zhvillimore të<br />
sistemeve regjionale të transmisionit [8]. Rrjedhat natyrore në linjat e interkonekcionit<br />
paraqesin rrjedhat e përcaktuara nga impedansa e sistemit, lokacioni i gjenerimit dhe<br />
ngarkesës për rastin kur sistemet individuale janë të balancuara (pa shkëmbime). Rrjedhat<br />
natyrore janë një ndër faktorët kryesor që ndikojnë në kapacitete të ndryshme të<br />
njëkohshme të interkonekcionit për rastin e importit dhe të eksportit.<br />
Kapaciteti i njëkohshëm Transmetues i Interkonekcionit nuk kalkulohet si shumë e<br />
Kapacitetit Neto të Transferit (NTC) dhe si e tillë është dukshëm më i ulët 4 .<br />
Aktualisht KNTI e sistemit transmetues të Kosovës sillet rreth 900MW për importe të<br />
fuqisë, ndërsa 1000MW për eksporte të fuqisë. Duke marrë parasysh balancën e parashikuar<br />
të energjisë elektrike mund të konsiderohet që kapacitetet aktuale te interkonekcionit janë<br />
shumë të fuqishme dhe mundësojnë çfarëdo programi të shkëmbimeve për nevojat e sistemit<br />
elektroenergjetik të Kosovës.<br />
6.2. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë Q4-2012<br />
Investimet e kryera në rrjetin e transmisionit gjatë viteve 2009-2012 kanë ndikuar në mënyrë<br />
esenciale në përmirësimin e performancës operuese të sistemit të transmisionit. Projektet<br />
aktuale të cilat janë në vazhdim e sipër dhe të cilat pritën të përfundojnë deri në fund të vitit<br />
2012, do të avancojnë gjendjen e rrjetit shumë afër kërkesave teknike që dalin nga Kodi i<br />
Rrjetit. Në figurën 6-3, 6-4 dhe 6-5 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit<br />
Q4-2012. Figura 6-4 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.<br />
4 ENTSO/E Raport: System Adekuaci Forecast 2009-2020
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 96 nga 137<br />
6.2.1. Analiza e kriterit të sigurisë N<br />
Sistemi është analizuar për ngarkesën maksimale bruto 1170 MW me të gjitha elementet<br />
(linjat, transformatorët, ngarkesa) në operim. Në këtë rast janë monitoruar rrjedhat e fuqisë,<br />
niveli i tensionit ne zbarra dhe niveli i ngarkesës në linjat 400kV, 220kV dhe 110kV, në<br />
autotransformatorët 400/220kV, 400/110kV, 220/110kV si dhe pas transferimit te aseteve<br />
110 kV nga KEK-OSSH ne KOSTT edhe ne transformatorët 110/35 kV dhe 110/10(20)<br />
kV. Rezultatet e simulimit nuk identifikojnë elemente të cilët janë të mbingarkuar. Kapaciteti<br />
maksimal i rrjetit të brendshëm transmetues sipas kriterit teknik te sigurisë N për fundin e<br />
vitit 2012, sillet rreth 1480 MW. Kjo do të thotë që sistemi i transmisionit mund të furnizoj<br />
bruto ngarkesën 1480 MW, duke plotësuar kriterin e sigurisë N. Nëse i referohemi ngarkesës<br />
së parashikuar maksimale, ekziston margjinë e mjaftueshme e sigurisë e cila sillet rreth 26.5%<br />
(310 MW).<br />
6.2.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1<br />
Përformanca e sistemit është analizuar në aspektin e kriterit të sigurisë N-1, me ç’rast janë<br />
monitoruar ngarkimet e linjave dhe transformatorëve si dhe niveli i tensionit në zbarra kur<br />
një element kritik (transformator, linjë, kabllo) bie nga puna. Në tabelën 6-3 janë paraqitur<br />
linjat të cilat nuk plotësojnë kriterin N-1, rënia e të cilave shkakton devijim te tensionit jashtë<br />
brezit të lejuar nga Kodi i Rrjetit.<br />
Tabela 6-3. Linjat te cilat nuk plotësojnë kriterin N-1 sipas konfiguracionit te rrjetit Q4:2012<br />
Nr Rënia kritike e linjës Q4-2012 Elementi i mbingarkuar It[%] Zbarrat me rënie te tensionit > 10%Un<br />
1 L 110 kV Prizren2-Prizren 3 L 110 kV Prizren 2-Prizren 1 99<br />
2 L 110 kV Prizren 2-Prizren 1 L 110 kV Prizren2-Prizren 3 98<br />
Peja 2 110 kV<br />
96.86 kV<br />
Peja 1 110 kV<br />
97.91 kV<br />
3 L 110 kV Gjakova 1-Gjakova 2 L 110 kV Peja 3-Peja 1 113 Deqani 110 kV 94.31 kV<br />
Gjakova 1 110 kV 93.04 kV<br />
L 110 kV Gjakova 1-Gjakova 2 116 Peja 1 110 kV 91.23 kV<br />
4 L 110 kV Peja 3-Peja 1 L 110 kV Gjakova 1-Deçan 95 Peja 2 110 kV 91.65 kV<br />
L 110 kV Peja 3-Klina 98 Deqani 110 kV 95.19 kV<br />
L 110 kV Deçan-Peja 2 93<br />
Linjat radiale<br />
1 L 110 kV Rahovec -Prizren 2<br />
2 L 110 kV Prishtina 4 -Lipjan
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 97 nga 137<br />
Po ashtu rënie kritike paraqet edhe linja NS Drenas – NS Prizreni 2, por kjo eliminohet<br />
vetëm nëse nga Fierza importohet 100 MW e me shumë.<br />
Rëniet kritike me numër rendor 1 dhe 2 do të eliminohen nëse linja 110 kV NS Prizren 2-NS<br />
Prizren 1 me gjatësi 3.2 km, shndërrohet ne linje dyfishe.<br />
Rëniet kritike me numër rendor 3 dhe 4 do të eliminohen pas përfundimit të projektit të<br />
alokimit të linjës L1806 nga NS Gjakova 2 në NS Gjakova 1.<br />
Në aspektin e transformimit ende ekzistojnë kufizime në plotësimin e kriterit N-1. Në<br />
tabelën 6-4 janë paraqitur nënstacionet të cilat nuk plotësojnë kriterin N-1.<br />
Tabela 6-4. Autotransformatorët te cilët nuk plotësojnë kriterin N-1 (Q4:2012)<br />
Nr Rënia kritike e ATR Q4-2012 Elementi i mbingarkuar It[%] Zbarrat me rënie te tensionit > 10%Un<br />
Peja 3 110 kV 92.91 kV<br />
Burimi 110 kV 92.61 kV<br />
L 110 kV Kosova A-Vushtriia 2 98 Klina 110 kV 93.46kV<br />
1 AT1, 300MVA NS Peja 3 L 110 kV Palaj- Vallaq 107 Peja 1 110 kV 90.78 kV<br />
L 110 kV Vallaq- Skenderaj 101 Peja 2 110 kV 90.81 kV<br />
Deqani 110 kV 90.36 kV<br />
Gjakova 1 110 kV 94.27 kV<br />
Gjakova 2 110 kV 95.57 kV<br />
Analizat kompjuterike (simulimet me PSS/E 33 në modelin e sistemit) tregojnë që<br />
aktualisht rrjeti i transmisionit mund të plotësoj kriterin N-1 për ngarkesat më të ulëta se<br />
1080 MW. Në figurën 6-1 është paraqitur zhvillimi i kapaciteteve N dhe N-1 të rrjetit (të<br />
brendshëm), në relacion me ngarkesën sezonale për periudhën kohore Q1/2011-Q4/2012.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 98 nga 137<br />
Figura 6-1 Zhvillimi i kapacitetitt të rrjetit të brendshëm të transmisionit<br />
nga Q1-2011<br />
deri Q4-2012.<br />
6.2.3. Profili i tensionit dhe humbjet<br />
Krijimi i nyejve të<br />
fuqishme në<br />
NS Peja 3 dhe NS Ferizaj 2 dhe ndërtimi i linjave 110kV dhe<br />
përforcimi i tyre ka ndikuar që në kondita<br />
normale të operimit të sistemit transmetuese ( në<br />
ngarkesë maksimale), niveli i tensioneve sipas konfiguracionit Q4-2012 të jetë në brezin e<br />
lejuar<br />
sipas Kodit të Rrjetit. Në figurën 6-2 janë paraqitur profilet e tensionit për dy<br />
topologji të ndryshme të rrjetit 2011 dhe<br />
2012. Ngaa diagrami mund të shihet se niveli i<br />
tensioneve në të gjitha nyejt është brenda kufijve të lejuar nga Kodii i Rrjetit. Mund të vërehet<br />
ndikimi i futjes në operim të linjës 110 kV NS Ferizaj 2- NS Gjilan 5, e cila<br />
reflekton në<br />
ngritje të ndjeshme të nivelit të tensionit në nyjet 110kV te disa nënstacionevee ne rajonin e<br />
Gjilanit të ndërlidhura me nënstacionin. Sa i përket plotësimit të kriterit të sigurisë N-1 në<br />
aspektin e tensioneve, në tabelat 6-3 dhe 6-4 janë paraqitur rëniet kritike të cilat shkaktojnë<br />
rënie të nivelit të tensionit nënn vlerën e lejuar nga Kodii i Rrjetit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 99 nga 137<br />
Fig 6-2. Krahasimi i profilit të tensionit ne rrjetin 110 kV sipas dy topologjive të rrjetit 2011 dhe 2012<br />
Sistemi është analizuar edhe në aspektin e humbjeve të fuqisë gjatë ngarkesës maksimale,<br />
ndërsa rezultatet e kalkulimit kompjuterik janë paraqitur në tabelën 6-5. Janë llogaritur<br />
humbjet e shkaktuara në veçanti në linja dhe në transformator dhe atë sipas nivelit të<br />
tensionit. Humbjet e llogaritura te fuqisë gjatë ngarkesës së pikut, bazohen ne rezistencat dhe<br />
induktivitetet ideale të elementeve të modeluara në PSS/E dhe nuk reflektojnë humbjet reale<br />
të cilat varën edhe nga faktorët tjerë të cilët nuk mund të modelohen si: rezistenca e<br />
kontakteve të pajisjeve të tensionit të lartë, rezistenca e urave lidhëse të përçuesit e linjave,<br />
efekti i koronës, ndikimi i ndryshimit të temperaturës në rezistencën omike etj. Mirëpo<br />
rezultatet e fituara paraqesin indikator krahasues të rëndësishëm të cilët tregojnë trendin e<br />
zhvillimit të humbjeve në funksion të ndryshimit të ngarkesës dhe kapacitetit të rrjetit.<br />
Humbjet e fuqisë në rrjetë për vite të caktuara nuk korrespondojnë me humbjet e energjisë<br />
gjatë një viti pasi që në shumicën e rasteve përforcimet në rrjet ndodhin në çerekun e katërt<br />
të vitit, ndërsa efektet në volumin e humbjeve të energjisë në rrjet vërehen në vitin pasues<br />
pas përforcimeve relevante në rrjet.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 100 nga 137<br />
Tab. 6-5. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (Q4-2012)<br />
Humbjet e fuqisë/Topologjija Q4 2012 P(MW) Q(MVAr) ∆P(%)<br />
Totali i humbjeve në linjat 400 kV 3.6 -64.1 11.2<br />
Totali i humbjeve në linjat 220 kV 3.3 -8.8 10.3<br />
Totali i humbjeve në linjat 110 kV 17.5 10 54.5<br />
Totali i humbjeve në linjat transmetuese 24.4 -62.9 76.0<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 400/220 kV 0.8 33.7 2.5<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 400/110 kV 0.6 31.7 1.9<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 220/110 kV 1.9 37.3 5.9<br />
Totali i humbjeve në transformatorët distributiv 4.4 74.8 13.7<br />
Totali i humbjeve në transformatorë 7.7 177.5 24.0<br />
Totali i humbjeve në rrjetin e transmisionit 32.1 114.6 100<br />
Humbjet e fuqisë aktive pjesa më e madhe e tyre shkaktohen në linjat e transmisionit (76%)<br />
ku kryesisht dominojnë humbjet në linjat 110kV, pjesëmarrja e të cilave është 54.5% ndaj<br />
humbjeve totale. Krahasuar me humbjet e pikut gjatë vitit të kaluar 2011 (27MW), humbjet<br />
në vitin aktual kanë pësuar një ngritje, 15% me shume se vitin e kaluar, e cila sqarohet nga<br />
fakti që rrjetit te transmisionit i janë shtuar edhe transformatorët e shpërndarjes<br />
110/35/10(20) kV/ kV dhe 220/35/10(20) kV/kV, po ashtu ngarkesa e pikut është ngritur<br />
njëkohësisht me ngritjen e kapaciteteve të rrjetit. Humbjet e fuqisë reaktive shkaktohen<br />
kryesisht në transformatorët e fuqisë, ndërsa linjat në total janë shumë afër kompensimit<br />
reaktiv. Edhe humbjet e fuqisë reaktive janë më të mëdha për shkak te transformatorëve<br />
distributiv (74.8 MVAr).
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 101 nga 137<br />
Fig. 6-3 Skema njëpolare e SEE të<br />
Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2012
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 102 nga 137<br />
Fig. 6-4 Modelimi ne PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2012
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 103 nga 137<br />
Fig. 6-5<br />
SEE të Kosovës sipas topologjisë<br />
së rrjetit Q4-2012
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 104 nga 137<br />
6.3. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2018<br />
Deri në vitin 2018, pritet të përfundojnë projekte shumë të rëndësishme të cilat ndikojnë<br />
drejtpërsëdrejti në ngritjen e performancës operuese të sistemit transmetues. Në periudhën<br />
kohore <strong>2013</strong>-2018 janë planifikuar të përfundojnë projektet si në vijim:<br />
- NS Prishtina 7 110/10(20) kV<br />
- NS Mitrovica 110/10(20)kV<br />
- Linja interkonektive 400kV NS Kosova B – NS Tirana 2<br />
- Hidrocentrali “Lumi Deçani” 35 MW<br />
- Autotransformatori i dytë 300MVA, në NS Peja 3,400/110kV<br />
- Autotransformatori i dytë 300MVA, në NS Ferizaj 2,400/110kV<br />
- Linja e re 110kV NS Peja 3- NS Peja 1<br />
- Ri-vitalizimi i linjës L155/2 dhe L163<br />
- NS Dragashi dhe linja 110kV NS Kukës-NS Dragash- NS Prizren 2<br />
- NS Malisheva me linjat 110kV NS Rahovec - NS Malisheva– NS Theranda<br />
- NS Prishtina 6 110/10(20)kV<br />
- NS Fushë Kosova 110/10(20) kV<br />
- Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L126/2 NS Peja 2- NS Deçan<br />
Bruto ngarkesa maksimale në vitin 2018 është parashikuar të jetë 1365MW. Në figurën 6-9,<br />
6-10 dhe 6-11 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2018. Figura 6-<br />
10 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.<br />
6.3.1. Analiza e kriterit të sigurisë N<br />
Sistemi sipas topologjisë së rrjetit Q4-2018 është analizuar për ngarkesën e parashikuar<br />
maksimale bruto 1365 MW, me të gjitha elementet (linjat, transformatorët, ngarkesa) në<br />
operim.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 105 nga 137<br />
Rezultatet e simulimit nuk identifikojnë linja apo transformator të cilët janë të mbingarkuar.<br />
Kapaciteti maksimal i rrjetit të brendshëm transmetues sipas kriterit teknik te sigurisë N për<br />
fundin e vitit 2018, do të rritet dukshëm krahasuar me vitin 2012, si rezultat i përforcimeve<br />
të planifikuara në rrjetin e transmisionit. Kapaciteti maksimal i rrjetit të brendshëm<br />
transmetues do të sillet rreth 1850 MW. Kjo do të thotë që sistemi i transmisionit në fund të<br />
vitit 2018 do të mund të furnizoj bruto ngarkesën rreth 1850 MW, pa pasur fyte të ngushta<br />
në rrjet dhe me nivel të tensioneve në kufijtë e lejuar. Nëse i referohemi ngarkesës së<br />
parashikuar maksimale për vitin 2018, ekziston margjinë e mjaftueshme e sigurisë të sistemit<br />
transmetues rreth 34% (465 MW).<br />
6.3.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1<br />
Implementimi në kohë i projekteve të planifikuara deri në vitin 2018, do të rezultojë me një<br />
sistem transmetues i cili për herë të parë do të jetë i aftë të përmbush plotësisht kriteret<br />
teknike të kërkuara nga Kodi i Rrjetit në aspektin e sigurisë dhe kualitetit të furnizimit. Nga<br />
çereku i katërt i vitit 2018 sistemi transmetues do të plotësoj plotësisht kriterin e sigurisë N-<br />
1, për linjat (kabllot) dhe transformatorët, gjithmonë duke u referuar në vlerat e parashikuara<br />
të ngarkesës në 10 vitet e ardhshme. Nëse parashikimi i ngarkesës shkon sipas skenarit të ulët<br />
atëherë kriteri N-1 do të mund të plotësohet edhe më herët.<br />
Në figurën 6-6 mund të shihet zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit të transmisionit<br />
(N dhe N-1) në relacion me ngarkesën sezonale për periudhën kohore Q1:<strong>2013</strong>-Q4:2018
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 106 nga 137<br />
Figura 6-6 Zhvillimi i kapacitetitt të rrjetit të brendshëm të transmisionit<br />
nga Q1-2012<br />
deri Q4-2018.<br />
6.3.3. Profili i tensionit dhe humbjet<br />
Profili i tensionit në të gjitha nivelet e tensionit 110kV në topologjinë e rrjetit 2018, do të<br />
mbetet në kufijtë optimal gjatë<br />
ngarkesës maksimale ashtu siç ështëë treguar në figurën 6-7.<br />
U(kV)<br />
126<br />
124<br />
122<br />
120<br />
118<br />
116<br />
114<br />
112<br />
110<br />
108<br />
106<br />
104<br />
102<br />
100<br />
98<br />
Profili U<br />
Umax,Umin<br />
Unominal<br />
Nënstacionet 110 kV<br />
Fig. 6-7 Profili i tensionit në zbarrat 110kV sipas topologjisë së rrjetit për vitin<br />
2018<br />
Gjatë<br />
regjimit të punës në ngarkesa minimale verore në sistem lajmërohen nivele të larta të<br />
tensionit, sidomos në rrjetin horizontal 400kV dhe 220kV ashtu siç është treguar në figurën<br />
6-9. Arsyeja e ngritjes së tensioneve është zhvillimi i kapaciteteve të rrjetit 400kV në regjion<br />
dhe me ndikim kryesor ne sistemin tonë; ndërtimi i linjës 239km të gjatë NS Kosova B- NS
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 107 nga 137<br />
Tirana 2, e cila në kondita të regjimit të punës në ngarkesë minimale në zbarrat e NS Kosova<br />
B injekton rreth 75 MVAr fuqi reaktive kapacitative. Me këtë rast është marrë parasysh<br />
instalimi i reaktorit induktiv 120 MVAr ne NS Tirana 2 (zbarrat 220kV).<br />
Kontrollimi i nivelit të tensioneve në zbarrat 400kV pothuajse është i papërfillshëm<br />
duke ndërmarrë masa operative në sistemin elektroenergjetik relativisht të vogël të Kosovës,<br />
ndërsa niveli i tensionit në zbarrat 220kV pjesërisht është i kontrollueshëm dhe atë duke bërë<br />
modifikime të kufizuara të topologjisë së rrjetit (hapja e linjës NS Fierzë – NS Prizren 2,<br />
shkyçja e një transformatori ne NS Kosova B etj). Niveli i mbitensioneve në rrjetin 110kV<br />
mund të menaxhohet më lehtë pasi që mund të modifikohet topologjia e rrjetit 110kV sipas<br />
moduseve të caktuara me qellim të evitimit të tej kompensimit të linjave. E vetmja mundësi<br />
teknike e kontrollimit të mbitensioneve ne rrjetin e transmisionit është instalimi i një reaktori<br />
statik induktiv 100 MVAr në NS Kosova B (në zbarrat 220kV). Për shkak të pasigurisë së<br />
lartë në zhvillimet e rrjetit në regjion, paraprakisht niveli i tensioneve në rrjetin horizontal<br />
(brenda dhe jashtë sistemit) do të monitorohet me kujdes në mënyrë që me kohë të merret<br />
vendimi për planifikimin e instalimit të reaktorit 100MVAr në NS Kosova B.<br />
1.12<br />
Profili i tensionit Unominal Umax Uextrem<br />
1.1<br />
(P.U)<br />
1.08<br />
1.06<br />
1.04<br />
1.02<br />
1<br />
412kV<br />
411.6kV<br />
412.8kV<br />
234.5kV<br />
234.3kV<br />
233.4kV<br />
230.3kV<br />
233.4kV<br />
233.8kV<br />
0.98<br />
Kosova B_400kV<br />
Peja 3_400kV<br />
Ferizaj 2_400kV<br />
Kosova B_220kV<br />
Kosova A_220kV<br />
Prishtina 4_220kV<br />
Prizren 2_220kV<br />
Drenas_220kV<br />
Podujevë_220kV<br />
Fig. 6-8 Niveli i tensioneve në zbarrat 400kV dhe 220kV gjatë regjimit të punës në ngarkesën<br />
minimale verore.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 108 nga 137<br />
Humbjet e fuqisë aktive do të reduktohen në linjat 110kV, ndërsa në linjat 400kV do të ketë<br />
ngritje të humbjeve si rezultat i ndërtimit të linjës 400kV NS Kosova B – NS Tirana2 si dhe<br />
ngritjes së flukseve të transitit nëpër rrjetin e transmisionit. Humbjet e fuqisë aktive do të<br />
rritën në krahasim me humbjet e vitit 2012, ndërsa humbjet e fuqisë reaktive do të<br />
zvogëlohen krahasuar me vitin 2012. Në tabelën në vijim janë paraqitur humbjet totale në<br />
rrjetin e transmisionit dhe pjesëmarrja në humbje sipas nivelit të tensionit dhe llojit të<br />
elementit.<br />
Tab. 6-6. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (2018)<br />
Humbjet e fuqisë/Topologjija- 2018 P(MW) Q(MVAr) ∆P(%)<br />
Totali i humbjeve në linjat 400 kV 7.1 -72 19.5<br />
Totali i humbjeve në linjat 220 kV 2.8 -12.8 7.7<br />
Totali i humbjeve në linjat 110 kV 18 14 49.5<br />
Totali i humbjeve në linjat transmetuese 27.9 -70.8 76.6<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 400/220 kV 1 46 2.7<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 400/110 kV 0.8 25.2 2.2<br />
Totali i humbjeve në transformatorët 220/110 kV 2 32 5.5<br />
Totali i humbjeve në transformatorët distributiv 4.7 83 12.9<br />
Totali i humbjeve në transformatorë 8.5 186.2 23.4<br />
Totali i humbjeve në rrjetin e transmisionit 36.4 115.4 100
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 109 nga 137<br />
Fig. 6-9 Skema njëpolare e SEEE të Kosovës sipass topologjisë së rrjetit 2018
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 110 nga 137<br />
Fig. 6-10 Modeli në PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2018
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 111 nga 137<br />
Figura 6-11. SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2018
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 112 nga 137<br />
6.4. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - <strong>2022</strong><br />
Performanca operuese e sistemit të transmisionit është analizuar për vitin <strong>2022</strong>, i modeluar<br />
në PSS/E duke integruar të gjitha projektet e planifikuara për 10 vitet e ardhshme. Sipas<br />
listës së zgjedhur të projekteve e determinuar nga analizat kompjuterike, një numër i<br />
konsiderueshëm i projekteve të rëndësishme të përforcimit të rrjetit të transmisionit janë<br />
planifikuar të implementohen për periudhën kohore 2019-<strong>2022</strong> dhe atë si në vijim:<br />
- Ri-vitalizimi i linjës NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3<br />
- Linja e re 110 kV NS Prizren 1- NS Prizren 2<br />
- Ri-vitalizimi i linjës L163 NS Kosova A- NS Bardhi- NS Mitrovica 2- NS Vallaq<br />
- Linja e re 110kV NS Peja 3- HC Ujmani<br />
- Ri-vitalizimi i linjës 110kV, L115/2<br />
- Paket Projekti Unaza 400kV Gjakovë-Prizren - Ferizaj (faza I)<br />
Në figurën 6-15, 6-16 dhe 6-17 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit<br />
Q4-<strong>2022</strong>. Figura 6-16 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.<br />
6.4.1. Analiza e kriterit të sigurisë N<br />
Sistemi është analizuar me gjenerim të ri 1000MW të kyçur në NS Kosova B dhe me dekomisionimin<br />
e TC Kosova A duke u referuar në skenarin konservativ të zhvillimit të<br />
gjenerimit nga dokumenti “Adekuacia e Gjenerimit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>”.<br />
Sistemi është modeluar për bruto ngarkesën 1494 MW të parashikuar për vitin <strong>2022</strong>.<br />
Ndërtimi i NS Prizreni 4, 400/110kV dhe krijimi i unazës 400kV përfundimisht e sjell rrjetin<br />
e transmisionit në gjendje e cila mundëson përkrahjen e mëtutjeshme të ngarkesës dhe<br />
zhvillimin e kapaciteteve të mëdha të gjenerimit si konvencional ashtu edhe ato të<br />
ripërtërishme. Ashtu siç është prezantuar në studimin e Fichner-it, topologjia e re e rrjetit<br />
400kV do të mundësoj seksionalizimin e grupeve të ngarkesës të kyçura në rrjetin 110kV dhe
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 113 nga 137<br />
ngritjen e sigurisë operuese të sistemit transmetues përmes ngritjes së kapaciteteve rezervë<br />
shkyçës. Kapaciteti i brendshëm i rrjetit do të arrijë vlerën deri në 2100MW me 40.5%<br />
(606MW) margjinë të sigurisë në raport me ngarkesën maksimale për vitin <strong>2022</strong>. Në figurën<br />
6-12 është paraqitur skema horizontale e rrjetit të transmisionit e modeluar në rrjetin<br />
regjional (SECI_2020_PSS/E). Nga modeli mund të shihen rrjedhat e fuqisë për regjim të<br />
caktuar të shkëmbimeve regjionale. Konfiguracioni unazor mundëson krijimin e katër<br />
grupeve të konsumit të cilat do të furnizohen nga nënstacionet kryesore të transmisionit.<br />
Fig.6-12 Rrjeti horizontal i Sistemit transmetues pas ndërtimit të unazës 400kV-topologjia <strong>2022</strong><br />
6.4.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1<br />
Në sistemin e transmisionit sipas topologjisë së rrjetit <strong>2022</strong> nuk identifikohen linja apo<br />
transformator rënia e të cilave shkakton mbi-ngarkim apo nën-tension në pjesët tjera të
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 114 nga 137<br />
rrjetit. Topologjia<br />
e tillë e rrjetit mundësonn plotësisht kriterin N-1 dhe atë deri<br />
në konsumin<br />
1500MW. Krijimii i unazës 400kV dhe krijimi i katër grupeve furnizuese të konsumit, krijon<br />
fleksibilitet dhe siguri të lartë operuese të sistemit. Rënia e çfarëdo linje të vetme 400 kV nuk<br />
do të ketë ndikim<br />
në sigurinë e furnizimit të konsumit dhe në shkëmbimet regjionale. Kriteri<br />
N-1 plotësohet si për linjat interkonektive<br />
ashtu edhe për ato të brendshme.<br />
Zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit për periudhën 2018-<strong>2022</strong> ështëë paraqitur në<br />
figurën 6-13.<br />
Fig.6-13 Zhvillimi i kapacitetit të rrjetit të brendshëm<br />
të transmisionit nga 2018<br />
-<strong>2022</strong>.<br />
6.4.3. Profili i tensionit dhe humbjet<br />
Ri-konfigurimi i rrjetit 110kV përmes krijimit të katër grupeve furnizuese I-Peja<br />
3, II-Kosova<br />
A & Prishtina 4, III- Ferizaj 2 dhe IV-Prizreni 2&4, krijon kushtet e optimizmit pothuajse<br />
maksimal të rrjedhave të fuqisë, e cila reflektohet nëë profil ideal të tensionit në të gjitha<br />
zbarrat 400, 220 dhe 110kV gjatë konsumit dimëror.<br />
Në figurën 6-14 është paraqitur profili i tensionit për zbarrat 110kV.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 115 nga 137<br />
Profili I tensionit Unominal Umax Umin<br />
130<br />
125<br />
120<br />
115<br />
Tensioni [kV]<br />
110<br />
105<br />
100<br />
95<br />
90<br />
85<br />
80<br />
Fer 2<br />
Fer 1<br />
Beriv<br />
Vushi 2<br />
Bardh<br />
Deç<br />
Dra<br />
Gja 1<br />
Sharri<br />
Gjilani 5<br />
Ujmani<br />
Burimi<br />
Skeni<br />
Klina<br />
Vitia<br />
Lipj<br />
Peja 3<br />
Peja 1<br />
Pr 6<br />
Pr 5<br />
Pr 1<br />
Pr 2<br />
Pr 3<br />
Pr 4<br />
Pz 1<br />
Pz 2<br />
Pz 3<br />
Rahz<br />
Thez<br />
Trepz<br />
Kos A<br />
Vall<br />
Nenstacionet 110kV<br />
Fig. 6-14 Profili i tensionit në zbarrat 110kV sipas topologjisë së rrjetit për vitin <strong>2022</strong><br />
Humbjet e fuqisë aktive në rrjet të shprehura në MW do të jenë më të larta se 2018, si<br />
rezultat i ngritjes së konsumit. Sipas kalkulimeve kompjuterike (tabela 6-7), humbjet e fuqisë<br />
aktive gjatë ngarkesës së pikut 1494MW do të jenë 40.5 MW, prej të cilave 77.8% janë të<br />
shkaktuara nga linjat, ku dominojnë humbjet në linjat 110kV (54.3%).<br />
Në aspektin e fuqisë reaktive në sistemin e transmisionit, ndikimi i unazës 400kV është i<br />
theksuar. Linjat në tërësi injektojnë fuqi reaktive në sistem rreth 161 MVAr (kapacitativ),<br />
ndërsa në anën tjetër transformatorët absorbojnë fuqi reaktive rreth 225.5 MVAr (induktiv),<br />
çka do të thotë që vetëm 73.5 MVAr janë humbje të fuqisë reaktive të shkaktuara nga rrjeti i<br />
transmisionit. Pjesa reaktive e konsumit do të mbulohet nga burimet gjeneratorike vendore.<br />
Tab. 6-7. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (<strong>2022</strong>)<br />
Humbjet e fuqisë / Topologjia 2021 ∆P[MW] ∆Q[MVAr] ∆P[%]<br />
Totali i humbjeve ne linjat 400kV 5.8 -161 14.3%<br />
Totali i humbjeve ne linjat 220kV 3.7 -21 9.1%<br />
Totali i humbjeve ne linjat 110kV 22 30 54.3%<br />
Totali i humbjeve ne linja e transmisionit 31.5 -152 77.8%<br />
Totali i humbjeve ne transformatoret 400/220kV 1 57 2.5%<br />
Totali i humbjeve ne transformatoret 400/110kV 1.3 42 3.2%<br />
Totali i humbjeve ne transformatoret 220/110kV 1.7 43.5 4.2%<br />
Totali I humbjeve ne transformatoret distributiv 5 83 13.7%<br />
Totali i humbjeve ne transformatoret 9 225.5 22.2%<br />
Totali i humbjeve ne rrjetin e transmisionit 40.5 73.5 100.0%
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 116 nga 137<br />
Fig. 6-15 Skema njëpolare e SEEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit <strong>2022</strong>
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 117 nga 137<br />
Fig. 6-16 Modeli në PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit <strong>2022</strong>
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong><br />
<strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe 118 nga 137<br />
Figura 6-17 SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit <strong>2022</strong>
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 119 nga 137<br />
6.5. Konkluzion i përgjithshëm<br />
Sistemi i transmisionit të Kosovës duhet të zhvillohet në vazhdimësi në mënyrë që furnizimi i<br />
konsumit në rritje të bëhet me siguri, besueshmëri dhe kualitet konform kërkesave teknike që<br />
dalin nga Kodi i Rrjetit dhe nga doracaku i operimit të ENTSO/E. Një zhvillim adekuat dhe i<br />
qëndrueshëm i sistemit të transmisionit krijon kushte të favorshme të zhvillimit të kapaciteteve<br />
gjeneratorike konvencionale dhe burimeve të ripërtërishme. Planifikimi i duhur afatgjatë i<br />
zhvillimit të sistemit të transmisionit është esencial në përmbushjen e kërkesave të<br />
lartpërmendura. Në Planin Zhvillimor të Transmisionit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> janë identifikuar nevojat<br />
afatmesme dhe afatgjata për projekte infrastrukturore të cilat janë të nevojshme për avancimin<br />
dhe mirëmbajtjen e performancës operuese të sistemit në raport me zhvillimet e konsumit,<br />
gjenerimit dhe tregut rajonal të energjisë.<br />
PZhT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> paraqet prioritetet zhvillimore të renditura në kategori dhe sipas<br />
kohës së implementimit. Realizimi i përpiktë i planeve zhvillimore në transmision është sfidues<br />
edhe për vendet më të zhvilluara. Problemet e qasjes në pronë, krizat ekonomike globale,<br />
mungesa e mjeteve financiare, implikimet sociale janë faktorët që mund të ngadalësojnë apo të<br />
pengojnë realizimin e projekteve të cilat nga inxhinierët e planifikimit dëshmohen si të<br />
nevojshme. Nëse i referohemi zhvillimeve të 5 viteve të fundit në KOSTT, mund të<br />
konsiderojmë që objektivat zhvillimore janë realizuar me sukses falë përkrahjes financiare nga<br />
Buxheti i Kosovës dhe nga donatoret ndërkombëtar. Ndikimet pozitive të projekteve te<br />
përfunduara dhe atyre në zhvillim janë analizuar në planin paraprak zhvillimor, ndërsa në vijim<br />
do të paraqesim komentet e përgjithshme të ndikimeve të projekteve të reja zhvillimore të cilat<br />
janë prezantuar në PZhT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>.<br />
6.5.1. Zhvillimi i Kapaciteteve te rrjetit<br />
Implementimi i projekteve nga PZhT <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong> do të bëjë të mundur ngritjen e vazhdueshme<br />
të kapaciteteve të brendshme të rrjetit të cilat do të krijojnë kushte të favorshme për furnizimin<br />
e konsumit. Përforcimet në nyjet kryesore NS Peja 3, NS Ferizaj 2 dhe NS Prizren 4, rikonfigurimi<br />
i rrjetit 400kV dhe 110kV me ndërtimin e linjave të reja 110kV janë faktorët
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
120 nga 137<br />
kryesor të cilët ndikojnë në ngritjen e kapaciteteve tëë rrjetit të transmisionit.<br />
Në figurën 6-18<br />
është paraqitur diagrami i zhvillimit të kapaciteteve<br />
të brendshme të rrjetitt në relacion<br />
me<br />
zhvillimin e ngarkesës për 10 vitet e ardhshme sipas dyy skenarëve te<br />
zhvillimit te pikut.<br />
Fig. 6-18. Zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit në relacion mee zhvillimin e ngarkesës për<br />
10<br />
vitet e ardhshme<br />
Në periudhën e ardhshme 10<br />
vjeçare edhe rrjeti horizontal do të<br />
ketë rritje të kapaciteteve si<br />
rezultat i ndërtimit të linjës interkonektive<br />
400kV NS Kosova B – NS Tirana 2,<br />
si dhe ndërtimit<br />
të unazës 400kV në Kosovë. Kapaciteti i linjave interkonektive<br />
të rrjetit të transmisionit të<br />
Kosovës do të jetë shumë më<br />
i lartë se sa nevojat për importe, apo mundësit<br />
për eksporte të<br />
energjisë elektrikee që do ti ketë vendi ynë në 10 vitet e ardhshme dhe atë duke konsideruar edhe<br />
volumin e konsiderueshëm të rrjedhave të transitit (në rrjetin tonë) për nevojat e vendeve të<br />
rajonit. Mirëpo në<br />
anën tjetër në rrjetin rajonal lajmërohen kufizime në rrjetin horizontal të cilat<br />
mund<br />
të kufizojnë<br />
importet e larta. Në shumicën e rasteve kapacitetet e prezantuara nga OST e<br />
rajonit, sidomos nga operatori EMS janë dukshëm më të ulëta se<br />
sa qe ato janë në të vërtetë.<br />
Në figurën 6-19 janë paraqitur vlerat indikative të kapaciteteve të njëkohshme<br />
të<br />
interkonekcionit<br />
për eksport dhe import<br />
të llogaritura në modelin regjional. Kapacitetet e<br />
llogaritura marrin<br />
në konsiderim kriterin N-1 përr gjithë rrjetin horizontal të sistemeve<br />
transmetuese të vendeve të rajonit.<br />
Nëse i referohemi zhvillimeve të planifikuara të gjenerimit në Kosovë, rrjeti horizontal do të<br />
jetë i aftë të akomodoj kapacitete te konsiderueshme gjeneratorikee në pajtueshmëri të plotë<br />
me
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
121 nga 137<br />
kriteret teknike që<br />
kërkohen nga ENTSO/E. Në rast t të ndërtimitt edhe të linjës së dytë 400kV<br />
NS Kosova B – NS Shkupi kapacitetet e interkoneksionit do të<br />
përforcohen dukshëm. Ky<br />
projekt mbetet opcional dhe kryesisht avancimi i tij do të varet nga ndryshimi i rrjedhave të<br />
transitit në rrjetin<br />
e vendeve të Evropës Jug-lindore sii dhe nivelit të kapacitetit gjeneratorik që<br />
do të instalohet në<br />
Kosovë.<br />
Fig. 6-19 Zhvillimi i<br />
kapacitetevee të njëkohshme të interkoneksionit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
6.5.2. Kriteri i sigurisë N-1<br />
Nëse bëjmë një vështrim të gjendjes së rrjetit para 2009, kriteri i sigurisë N-1 nuk plotësohej as<br />
gjatë konsumit veror, ndërsa në rrjet në kondita normale të operimit shfaqeshin mbi-ngarkime<br />
të cilat menaxhoheshin me reduktimet e ngarkesës. Sot kur i referohemi gjendjes aktuale (2012)<br />
gjendja e rrjetit ka<br />
ndërruar në mënyrë drastike në aspektin pozitiv, ku në rrjet nuk ekzistojnë<br />
fyte të ngushta, ndërsa kriteri i sigurisë N-1<br />
nuk plotësohet vetëm për 5% të kohës vjetore, duke<br />
përjashtuar furnizimet radiale<br />
te Rahovecit dhe Lipjanit. Implementimi i plotë i kriterit të<br />
sigurisë N-1 kërkon investimee të konsiderueshme. Nëse i referohemi proceseve zhvillimore të<br />
planifikuara për 10 vitet e ardhshme, kriteri i sigurisë do të plotësohet në tërësi pas vitit 2018,<br />
ndërsa deri në atë<br />
kohë kriterii do të jetë shumë afër plotësimit. Në<br />
figurën 6-20 është paraqitur<br />
aftësia e rrjetit në plotësimin e kriterit të sigurisë N-1 në raport me<br />
ngarkesën maksimale për 10<br />
vitet e ardhshme dhe atë për dy skenar te ngarkesës. Nga figura mund të vërehet se kriteri N-1
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
122 nga 137<br />
nuk do të mund të plotësohet as pas vitit 2018 nëse<br />
lartë të ngarkesës.<br />
marrim si referencë skenarin e rritjes se<br />
Fig. 6-20. Zhvillimi i kapaciteteve N-1 të rrjetit të transmisionit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong><br />
6.5.3. Kualiteti i furnizimit dhe<br />
efiçienca<br />
Diku rikujtuar të kaluarën e afërt, rrjeti i transmisionit<br />
gjatë ngarkesave dimërore në një pjesë të<br />
konsiderueshme të rrjetit nuk mund të ofronte furnizim kualitativ për shkak të<br />
rrjetit të dobët,<br />
humbjeve të mëdha të fuqisë aktive dhe reaktive. E gjithë kjo rezultonte me tensione shumë të<br />
ulëta në nivelin 110kV sidomos në zonat<br />
larg burimeve gjeneratorike. Në anën tjetër sasia e<br />
energjisë së padërguar tek konsumi si pasojë e restrikcioneve në<br />
rrjetin e transmisionit ishte<br />
shumë e madhe. Përforcimet<br />
që pasuan në rrjet sidomos pas vitit 2008, krijuan kushtett për<br />
furnizim kualitativ<br />
të konsumit dhe reduktim të jashtëzakonshëm<br />
të humbjevee të fuqisë aktive<br />
dhe reaktive në rrjet. Niveli i tensioneve u stabilizua pas futjes në operim të<br />
projektit Peja3,<br />
ndërsa me vazhdimin e investimeve efiçienca operuesee e rrjetit dhe kualiteti i furnizimit arritën<br />
në nivelin e kënaqshëm. Përforcimet e planifikuara për 10 vitet e ardhshme do të mundësojnë<br />
avancim të mëtutjeshëm të kualitetit të furnizimit dhe efiçiencës dhe mirëmbajtjes së<br />
saj<br />
konform kërkesave teknike nga Kodi i Rrjetit.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 123 nga 137<br />
7. RRYMAT E PRISHJEVE NË RRJETIN E <strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
7.1. Hyrje<br />
Ky kapitull shqyrton problematikën e nivelit të rrymave të prishjes në të gjitha zbarrat e nivelit<br />
të tensionit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV. Shqyrtimi i rrymave të prishjes apo nivelit të rrymave<br />
të lidhjeve të shkurta trefazore dhe njëfazore me tokën është bërë për periudha të caktuara<br />
kohore në relacion me zhvillimet e planifikuara në rrjetin e transmisionit dhe në përgjithësi të<br />
SEE të Kosovës.<br />
7.2. Kalkulimi i nivelit të rrymave të prishjes<br />
Sistemi Elektroenergjetik i Kosovës është fuqishëm i ndërlidhur në rrjetin rajonal të<br />
transmisionit 400 kV dhe 220 kV. Furnizimet relevante të rrymave të prishjes të cilat<br />
karakterizohen me ndikim serioz në sigurinë e sistemit janë të koncentruar në dy nënstacionet<br />
kryesore të sistemit: NS Kosova B dhe NS Kosova A. Në këto dy nënstacione janë të kyçura të<br />
gjitha termocentralet ekzistuese. Objektivi i studimit të lidhjeve të shkurta është vlerësimi i<br />
ndikimit të rrymave të prishjes në sigurinë e sistemit. Rrymat e prishjes në zbarrat 400 kV, 220<br />
kV dhe 110 kV do të kalkulohen në pajtueshmëri me Politikën 3 të Doracakut të ENTSO-E.<br />
Qëllimi themelor i këtij studimi është identifikimi i zbarrave në të cilat niveli i rrymave të<br />
prishjes tejkalon kapacitetet shkyçës të ndërprerësve ekzistues si dhe përcaktimin e margjinës së<br />
sigurisë të gjithë ndërprerësve tjerë të instaluar apo të cilët do të instalohen në sistemin<br />
transmetues të Kosovës.<br />
7.2.1. Modeli matematik, metodologjia e kalkulimit dhe softueri i aplikuar<br />
Me qëllim të përcaktimit të rrymave maksimale të prishjes në sistemin transmetues të Kosovës<br />
dhe ndikimit të sistemeve fqinje në këto rryma, në studim është shfrytëzuar modeli rajonal i cili<br />
përfshin të 13 modelet e integruara të Sistemeve Elektroenergjetike të vendeve të Evropës<br />
Jug-Lindore. Gjithashtu për këtë analizë është shfrytëzuar softueri PSS/E 33. Pjesa e rrjetit e<br />
cila ndërlidhet me këtë model është ekuivalentuar në rrjet të Tevenenit (metodë për simulime të<br />
modeleve në rastet e rrjetave të mëdha).
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 124 nga 137<br />
Metodologjia e kalkulimit është bazuar në standardin IEC 90609. Vlera maksimale efektive e<br />
komponentës sub-transiente e rrymës totale të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë, është<br />
aplikuar për çdo zbarrë të nivelit 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35kV dhe 10kV. Në dallim nga plani<br />
i kaluar, pas transferimit te aseteve 110kV ne modelet kompjuterike ne PSS/E janë integruar<br />
edhe transformatorët dy dhe tre shtjellor 110/X kV. Në këtë rast gjeneratorët janë<br />
ekuivalentuar sipas reaktancës së tyre sub-transiente X"d. Koha prej 100ms është konsideruar si<br />
kohë e eliminimit të prishjes.<br />
Bazuar në standardin IEC 90609 kalkulimet janë bërë për punën pa ngarkesë, ndërsa konditat<br />
fillestare të tensionit të rrjetit të ekuivalentuar të Tevenenit është marrë 1.1Un.<br />
Ik” = Vlera efektive e rrymës se prishjes<br />
ip = Amplituda fillestare e rrymes se prishjes (rryma goditëse)<br />
Ik= Rryma kontinuale e prishjes<br />
idc = Komponenta e dc e rrymës se prishjes<br />
A = Vlera fillestare e komponentes dc të idc<br />
Fig 7-1 Forma e rrymës së prishjes dhe komponentet e saj.<br />
7.2.2. Karakteristikat e ndërprerësve të fuqisë të rrjetit të transmisionit<br />
Në sistemin e transmisionit aktualisht në nënstacionet ekzistuese të KOSTT-it janë të<br />
instaluara lloje të ndryshme të ndërprerësve të fuqisë në aspektin e prodhuesve. Ndërsa në<br />
aspektin e llojit të mediumit dielektrik për shuarjen e harkut elektrik janë të instaluar dy lloje të<br />
ndërprerësve:
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 125 nga 137<br />
- me vaj , dhe me<br />
- me gaz SF6<br />
Gjenerata e vjetër e ndërprerësve zakonisht kanë përdorur vajin si medium dielektrik për<br />
shuarjen e harkut, ndërsa gjenerata e re e ndërprerësve shfrytëzojnë gazin SF6 me karakteristikë<br />
dielektrike dhe qëndrueshmëri shumë më të mirë. Ndërprerësit me medium SF6 për shuarjen e<br />
harkut, paraqesin standard të domosdoshëm të ndërprerësve për instalim në rrjetin e<br />
transmisionit. Gjithashtu ky lloj i ndërprerësve ka karakteristika të përgjithshme dukshëm më të<br />
mira se ndërprerësit me vaj, si në qëndrueshmëri elektro-mekanike gjatë proceseve të kyçjeve<br />
dhe shkyçjeve normale, apo gjatë shfaqjes së rrymave të prishjes.<br />
KOSTT në mënyrë sistematike është duke ndërruar ndërprerësit me vaj, me ndërprerës të rinj<br />
në kuadër të projekteve të ri-vitalizimit të nënstacioneve ekzistuese. Kapaciteti shkyçës i<br />
ndërprerësve të fuqisë është i ndryshëm duke filluar nga 16.5 kA, 18.3 kA, 23 kA, 31.5 kA dhe<br />
40 kA. Duke njohur nivelin e rrymave të prishjeve në domenin afatgjatë kohor të cilat mund të<br />
shfaqen në të gjitha nënstacionet dhe duke krahasuar me nivelin e kapacitetit shkyçës të<br />
ndërprerësve, vlerësohet margjina e sigurisë së ndërprerësve dhe pajisjeve tjera të tensionit të<br />
lartë.<br />
7.2.3. Rezultatet e kalkulimit të rrymave të prishjeve<br />
Bazuar në standardin IEC 60909, janë kalkuluar rrymat e prishjes trefazore dhe njëfazore me<br />
tokën për nivelet e tensionit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV të rrjetit të transmisionit. Kalkulimi i<br />
rrymave është bërë në modelet kompjuterike në relacion me zhvillimin e projekteve sipas<br />
konfiguracioneve të rrjetit: 2012, 2018, dhe <strong>2022</strong><br />
Në kapitullin 8 në mënyrë të përgjithësuar janë paraqitur ndikimet e instalimit të gjeneratorëve<br />
të rinj në rritjen e vlerave të rrymave të prishjes në domenin e pesë vjeçarit të dytë, duke marrë<br />
për bazë skenarin e ulët të zhvillimit të njësive gjeneruese TC Kosova e Re, HC Zhuri dhe<br />
hidrocentrali “Lumi Deçani” i kyçur ne NS Deçan.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 126 nga 137<br />
7.2.4. Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarrat 400kV, 220kV dhe 110kV (2012)<br />
Rezultatet e simulimit të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për<br />
konfiguracionin e rrjetit sipas gjendjes të fundit të vitit 2012 bazuar në standardin IEC 60909<br />
janë paraqitur në figurën 7-2<br />
Rezultatet nga kalkulimet kompjuterike në PSS/E tregojnë nivelin më të madh të fuqisë së<br />
lidhjes së shkurtë në dy nënstacionet kryesore, NS Kosova B dhe NS Kosova A, të cilat janë<br />
shumë afër burimeve gjeneruese dhe furnizimeve nga interkonekcioni i fuqishëm 400 kV.<br />
Në zbarrat 220 kV të NS Kosova A rryma e lidhjes së shkurtë njëfazore me vlerë 27kA paraqet<br />
rrymën më të madhe në rrjetin e transmisionit. Gjithashtu edhe në NS Kosova B në të dy<br />
nivelet e tensionit, rrymat e lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë janë relativisht të mëdha 20.9<br />
kA (në 400 kV) dhe 26 kA (në 220 kV). Në pjesët tjera të rrjetit duke u larguar nga burimet<br />
gjeneratorike rryma e lidhjes së shkurtë trefazore dominon ndaj asaj një fazore. Të gjitha<br />
nënstacionet 110 kV të cilat janë afër NS Kosova A (zona e Prishtinës), karakterizohen me<br />
rryma të mëdha të prishjes. Rezultatet e kalkulimit të nivelit të rrymave të prishjes shpijnë në<br />
konkludimin:<br />
- Ndërprerësit e fuqisë 400kV, 220kV dhe 110kV të instaluar në rrjetin e transmisionit kanë<br />
margjinë të mjaftueshme të sigurisë (>20%). Kapaciteti i tyre shkyçës kundrejt nivelit të rrymave të<br />
prishjes është në kufijtë e lejuar sipas standardeve IEC për pajisjet shkyçëse të tensionit të lartë.<br />
Planet për ri-vitalizimin e nënstacioneve NS Peja 1, NS Gjakova 1 etj do të ndihmoj në rritjen e<br />
margjinës së sigurisë së këtyre nënstacioneve të cilat kanë të instaluara ndërprerës shumë të<br />
vjetër që nuk garantojnë qëndrueshmërinë e deklaruar nominale.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
127 nga 137<br />
Fig. 7-2 Diagrami i nivelit të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë aktuale<br />
të rrjetit<br />
7.2.5. Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarrat 35kV dhe 10kV<br />
Pas transferimit të transformatorëve distributiv 110/ /X kV nga KEK-OSSH në KOSTT, në<br />
modelin kompjuterik për kalkulim të lidhjeve te shkurta janë integruar modelet e<br />
transformatorëve<br />
dy dhe tre pshtjellor me qellim te kalkulimit te nivelit të rrymave të prishjes në<br />
zbarrat 10kV dhe 35 kV. Fushat transformatorike dhee fushat e shpenzimeve vetanake tani janë<br />
pjesë e infrastrukturës së KOSTT. Kalkulimet e rrymave të prishjess kanë identifikuar ndërprerës<br />
të cilët nuk kanë<br />
margjinë të<br />
sigurisë dhe operimi i tyre mund te sjell në rrezik sigurinë e<br />
furnizimit. Në tabelën 8-1 janë paraqitur vlerat e rrymave te lidhjes së shkurtë trefazore në<br />
zbarrat 10kV dhe 35 kV për rastin kur transformatorëtt nuk punojnë në punë paralele ne anën e<br />
tensionit të mesëm, ashtu siç edhe praktikohet.<br />
Rrymat e lidhjes së shkurtë njëfazore me tokën në sistemet e shpërndarjes zakonisht kufizohen<br />
përmes tokëzimitt të transformatorit me reaktancë Xg apo rezistencë omike Rg. Në bazë të<br />
Kodit<br />
të Shpërndarjes transformatorët 110/35 kV neutri i tyre duhet të tokëzohen përmes<br />
reaktancës së ashtuquajtur te Petersenit e cila paraqet impedancë rezonante dhe<br />
zbatohet kur në<br />
dalje ka kabllo të gjata dhe të<br />
shumta 35kV. Në këtëë rast lidhjet e shkurta njëfazore me tokë<br />
kufizohen në brezin 300-400A.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 128 nga 137<br />
Neutri i transformatorëve 110/10(20) kV tokëzohet përmes rezistorit omik te rezitencave të<br />
ndryshme, varësisht nga fuqia e transformatorit dhe vlera e dëshiruar e kufizimit te rrymës së<br />
lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë. Zakonisht rryma e prishjes njëfazore me tokë kufizohet në<br />
brezin 150-300A.<br />
Nga rezultatet e kalkulimit te rrymave te prishjes trefazore duke krahasuar me kapacitetin<br />
shkyçës të ndërprerësve te instaluar ne nënstacionet ekzistuese është përcaktuar margjina e<br />
sigurisë së ndërprersave. Nga të dhënat e paraqitura në tabelën 8-1 janë identifikuar tri<br />
nënstacione me dimensionim jo të duhur të ndërprerësve te fuqisë.<br />
Rezultatet e kalkulimit të nivelit të rrymave të prishjes shpijnë në konkludimin:<br />
- Në NS Prishtina 1 dhe NS Prishtina 3 nderpresat ekzistues te nivelit 10kV rrezikojnë sigurinë e<br />
furnizimit pasi që kanë margjinë negative te sigurisë<br />
- Në NS Klina ndërprerësi i fushës transformatorike 10kV është mirë i dimensionuar (25kA) por<br />
ndërprerësat tjerë të daljeve 10kV kanë margjinë shumë të reduktuar. Prishjet gjatë natës kur niveli i<br />
tensionit mund të kaloj 1.1Un, mund te paraqes rrezik për nënstacionin.<br />
- Nënstacionet tjera kanë margjinë të mjaftueshme të sigurisë<br />
- Duhet të evitohen instalimi i transformatorëve te fuqisë 63MVA te nivelit te tensionit 110/10kV për<br />
shkak të rrymave të mëdha të prishjeve ne zbarrat 10kV
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 129 nga 137<br />
Tabela.8-1 Kalkulimi i rrymave te lidhjes se shkurtë trefazore ne zbarrat 35kV dhe 10kV<br />
Nenstacioni<br />
Ik3 Nderprersi<br />
[kA] [kA]<br />
Margjina<br />
Besiana 35kV 9.9 20 50.5%<br />
Besiana 10kV 24.2 31.5 23.2%<br />
Prishtina 1 35kV 9.5 16 40.6%<br />
Prishtina 1 10kV* 34.7 25 -38.8%<br />
Prishtina 2 10kV 30 40 25.0%<br />
Prishtina 3 10kV* 23.1 20 -15.5%<br />
Prishtina 5 23.1 31.5 26.7%<br />
Bardhi 35kV 14 25 44.0%<br />
Vushtrria 1 35kV 4.5 12 62.5%<br />
Vushtrria 2 10kV 16.4 25 34.4%<br />
Skenderaj 10kV 15.3 25 38.8%<br />
Vallaq 35kV 8 12 33.3%<br />
Burim 10kV 16.6 25 33.6%<br />
Peja 1 35kV 5.9 25 76.4%<br />
Peja 2 10kV 16 25 36.0%<br />
Deçan 10kV 15.3 20 23.5%<br />
Klinë 10kV 15.6 16 2.5%<br />
Gjakova 1 35kV 3.8 16 76.3%<br />
Gjakova 2 10kV 16.7 25 33.2%<br />
Rahovec 35 kV 4.6 20 77.0%<br />
Rahovec 10kV 10.6 25 57.6%<br />
Prizren 1 35kV 4.6 16 71.3%<br />
Prizren 1 10kV 16.7 20 16.5%<br />
Prizren 3 10kV 17.2 20 14.0%<br />
Therandë 35kV 6.4 16 60.0%<br />
Therandë 10kV 16.4 25 34.4%<br />
Lipjan 35kV 4.9 25 80.4%<br />
Lipjan 10kV 17 25 32.0%<br />
Ferizaj 1 35kV 4.8 15 68.0%<br />
Ferizaj 1 10kV 23.3 31.5 26.0%<br />
Viti 35kV 3.7 25 85.2%<br />
Gjilani 1 35kV 4.3 12 64.2%<br />
Gjilani 5 10kV 15.6 25 37.6%<br />
Berivojce 13.3 25 46.8%<br />
7.2.6. Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2018)<br />
Zhvillimi i rrjetit dhe ndërrimi i konfiguracionit ndikon në ndërrimin e vlerave të rrymave të<br />
prishjes. Një kontribut në ngritjen e rrymave të prishjes do të japë linja e re interkonektive<br />
400kV NS Kosova B – NS Tirana 2, e cila pritet të futet në operim në vitin 2015. Gjithashtu
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
130 nga 137<br />
zvogëlimi i impedansave të linjave 110 kV si shkak i përforcimit të tyre ndikon në rritjen e<br />
rrymave të prishjes. Në figurën 7-3 mund<br />
të shihen vlerat e rrymave të lidhjes së shkurtë<br />
tre-<br />
të<br />
fazore dhe një-fazore me tokë<br />
në nënstacionet kryesoree<br />
Duke<br />
u bazuar në<br />
planin e ri-vitalizimit të lartë dhe vlerave të llogaritura të rrymave të prishjeve në sistem<br />
për<br />
të<br />
nënstacioneve në relacion me kapacitetet shkyçës<br />
pajisjeve të tensionit<br />
konfiguracionin 2018 mund të<br />
konkludohet që:<br />
- Të gjithë ndërprerësit e fuqisë të instaluar në rrjetinn transmisionitt si dhe të gjitha pajisjet e tensionit<br />
të lartë<br />
kanë margjinë të mjaftueshme të sigurisë (>20%).<br />
Planet për ri-vitalizimin e nënstacioneve NS Peja 1, NSS Gjakova 1 etj do të ndihmojnë në rritjen<br />
e margjinës së sigurisë së këtyre nënstacioneve, të cilat kanë të instaluara ndërprerës shumë të<br />
vjetër<br />
që nuk garantojnë qëndrueshmërinë<br />
e deklaruar nominale.<br />
Fig. 7-3 Diagrami i nivelit të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë 2018 të<br />
rrjetit.<br />
7.2.7. Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (<strong>2022</strong>)<br />
Në modelin <strong>2022</strong>2 është marrë<br />
parasysh ndërtimi i njësive të reja gjeneruese bazuar në skenarin<br />
konservativ nga Plani i Adekuacisë së gjenerimit 2011-2020. Në këtë model TC<br />
Kosova A është<br />
e shkyçur, ndërsa<br />
tri njësi 3x300MW janë<br />
modeluar sikurse në figurën 6-11. Nga rezultatet e<br />
paraqitura në figurën 7-4, mund të vërehet rritje e dukshme e nivelit të rrymave të prishjes si
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
131 nga 137<br />
rezultat i ndërtimit të kapaciteteve të reja<br />
gjeneruese si dhe të ndërtimit të unazës 400kV. Në<br />
zbarrat 400 kV të<br />
NS Kosova<br />
B rryma e lidhjes së shkurtë njëfazore me vlerë 29.3kA paraqet<br />
rrymën më të madhe në rrjetin e transmisionit. Në zbarrat 220kV<br />
gjithashtu dominon rryma e<br />
lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë me vlerë 26.8kA Për shkak të de-komisionimit të njësive<br />
gjeneruese të TC Kosova A, niveli i rrymave të prishjes do të pësoj ulje nëse<br />
krahasohen<br />
me<br />
vlerat<br />
e kalkuluaraa nga modelet 2012 dhe 2018 Në rajonin e Dukagjinit mund të vërehet efekti i<br />
ndërtimit të NS Prizreni 4, 400/110kV e ndërlidhur me unazën 400kV. Rrymat e prishjes do të<br />
jenë dukshëm më të larta në nënstacionet afër NSS Prizreni 4, , se sa para ndërtimit. Nëse<br />
krahasojmë aftësitë shkyçëse të ndërprerësve të fuqisë me nivelin e rrymave të prishjes mund të<br />
konkludojmë:<br />
- Të gjithë ndërprerësit e fuqisë të instaluar në rrjetin e transmisionit t kanë margjinë të mjaftueshme të<br />
sigurisë. (20%).<br />
- Ndërprerësit e fuqisë të instaluar në NS Kosova B dhe NS Kosova A si dhe të gjitha pajisjet e<br />
tensionit të lartë nuk rrezikohen ndërtimi i TC<br />
Kosova e Re, 3x300MW. Kapaciteti i tyre shkyçës 40kA<br />
mundëson margjinë të mjaftueshmee të sigurisë.<br />
Fig. 7-4 Niveli i rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë<br />
<strong>2022</strong> të rrjetit.<br />
8. NDIKIMET<br />
MJEDISORE<br />
8.1. Kujdesi ndaj mjedisit<br />
Përkujdesja e vazhdueshme për mjedis do të jetë pjesë e Politikës së përgjithshme të KOSTT-it<br />
dhe angazhimi i kësaj Politike është drejtuar në rrugën e certifikimit të KOSTT-itt me<br />
Standardin ISO 14001:2004. KOSTT në Planin Zhvillimor do të ndërmerr masa të
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 132 nga 137<br />
parandalimit, korrigjimit në pajtueshmëri me ligjet në vend dhe jashtë vendit që i referohen<br />
ruajtjes së mjedisit. Ndikimet negative kryesisht përfshijnë aspektin e ndikimit të fushave<br />
elektromagnetike (FEM), zhurmës dhe ndikimit vizual në mjedis (ndikimet më me peshë).<br />
Mbetet si objektivë parësore që KOSTT në të ardhmen të përkujdeset në rend të parë ndaj<br />
boshllëqeve që në mënyrë di-rrekte apo indirekte prekin në shëndetin dhe mirëqenien e stafit<br />
punues KOSTT-it dhe natyrisht në shëndetin dhe mirëqenien e palëve jashtë KOSTT-it.<br />
8.2. Problematika mjedisore në sistemet e transmisionit<br />
Mund të themi se problematika mjedisore në sistemet e transmisionit ndahet në:<br />
- Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat, dhe<br />
- Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet<br />
8.2.1. Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat<br />
Sot kur paraqitet nevoja e domosdoshme për zhvillimin energjetik të vendit tonë, paraqitur edhe<br />
në këtë Plan Zhvillimor, ne duhet të përshtatim prioritetin e kërkesave duke qenë të<br />
vetëdijshëm për ndikimin e tyre në mjedis. Prandaj mund të themi se prioriteti anon kah një<br />
zhvillim i nevojshëm i transmetimit të energjisë elektrike të tensionit të lartë (gjatë gjithë<br />
shtjellimit të lartpërmendur është pasqyruar dhe arsyetuar kjo nevojë), duke mos mënjanuar<br />
nevojën për minimizimin e ndikimeve të mundshme në mjedis.<br />
Pjesa më e madhe e linjave kalon nëpër sipërfaqet e punueshme, ndërsa diç më pak në ato të<br />
ekosistemeve malore ku ndikimi i tyre nuk është aq i shprehur.<br />
Nga aspekti i rrezatimit elektromagnetik, ndikim më të madh kanë fushat elektromagnetike të<br />
frekuencës industriale. Hulumtimi i ndikimit të dëmshëm të këtij tipi të rrezatimit jo jonizues<br />
tek njeriu ende nuk kanë dhënë përgjigje përfundimtare, mirëpo duhet të theksohet se në ditët e<br />
sotme është zgjuar një interes i veçantë për ndikimet e mundshme të fushave elektromagnetike<br />
si mbi pajisjet elektrike ashtu edhe mbi tërë jetën e gjallë, posaçërisht mbi njerëzit. Në<br />
momentin e sanksionimit ligjor të ndikimit elektromagnetik ky plan do të merr në shqyrtim dhe<br />
do jenë subjekt i implementimit të PZhT.
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 133 nga 137<br />
Jemi në fazën e incizimeve të duhura për aspektet më të ndjeshme të ndikimit mjedisor duke<br />
synuar që të përshtatemi ndaj kërkesave të rekomanduara të Organizatës Botërore të<br />
Shëndetësisë. Duhet gjithashtu të përcillet shkaktari i ndonjë veprimi të gabuar të automatikës,<br />
zvogëlimi i raportit sinjal-zhurmë në pajisjet e komunikimit dhe të transmetimit si dhe<br />
ndikimeve tjera me rëndësi duke përmbledhur të dhënat e nevojshme dhe të sanksionuara.<br />
8.2.2. Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet<br />
Përveç zënies së sipërfaqeve nënstacionet bartin edhe ndryshime më të mëdha vizuale në<br />
rrethinë, mirëpo në aspektin estetik nuk ndikojnë dukshëm, meqë sipas rregullave duhet të<br />
gjenden jashtë zonave të banimit. Zhurma që shkaktohet në vazhdimësi (puna e<br />
transformatorëve) ose ajo në jo-vazhdimësi (pajisjet shkyçës-e/ndërprerësit), më së shumti<br />
ndikon në rrethin e drejtpërdrejtë të nënstacioneve, ndërsa për shkak të reliefit ose vegjetacionit<br />
rrallëherë bartet tek pjesët e banuara, por ajo në lokacionin e nënstacioneve ka mundësi të ketë<br />
vlera më të mëdha se ato të lejuara. Këtë do e konstatojmë së shpejti, mbase janë duke u bërë<br />
dhe planifikuar matjet e duhura.<br />
Në pajisjet bashkëkohore shkyçësit/ndërprerësit, është prezent gazi inert, i rrezikshëm për<br />
shëndetin e njeriut nëse nuk përdoret si duhet dhe sa duhet (janë afatet kohore që specifikohen<br />
si dhe duhet matë lirimin e gazrave kohë pas kohe), por me ndikim të padëshirueshëm në<br />
mbështjellësin e ozonit dhe me produkte toksike në kon-centrime të vogla, që shkaktohen gjatë<br />
procesit të punës në pajisje. Duke pas parasysh që ekzistojnë procedura të rrepta sipas<br />
rregullave Ndërkombëtare, në përdorimin dhe mirëmbajtjen e ndërprerësve me SF 6 ,<br />
propozohet që implementimi i teknologjisë me SF 6 të jetë e siguruar mirëmbajtja mbas një<br />
kohe, kur konsiderohet nevoja e shtimit të gazit, detektorë që paralajmëron lirim në afërsi të<br />
ndërprerësit, duke përcjellë me matje të sasisë së kompensuar, më vonë edhe duke bërë matjet<br />
adekuate, kështu që indeksi i rrezikut të sillet në minimum.<br />
Sasitë e mëdha të vajrave sintetike gjenden në transformatorët energjetik, ndërsa diç më pak<br />
nëpër pajisjet e tensionit të lartë. Duke pas parasysh se vajrat posedojnë potencial të lartë të<br />
ndotjes së mjedisit, janë ndërmarrë masa adekuate, siç janë ndërtimi i baseneve përmbledhëse
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 134 nga 137<br />
dhe mbrojtëse për përmbledhjen e rrjedhjes eventuale të vajit. Këto basene njëkohësisht janë<br />
një lloj preventive në raste të avarive të mëdha që ka mundësi të ndodhin. Mbas gjysmës së vitit<br />
2012 ne kemi pranuar edhe 28 objekte të NS 110kV, për të cilat është bërë GAP-analiza –<br />
analiza e Jo-konformiteteve, të cilat duhet orientuar me TeR kah përmirësimet e duhura si kemi<br />
vepruar edhe me NS e më hershme të KOSTT-it kjo është një perspektiv e objektivave në<br />
planet zhvillimore të aspekteve Mjedisore në KOSTT sa i përket NS. Pilot Projekti i hartuar për<br />
një Eko-diagnostifikim të NS më të madh në KOSTT, “Kosova B” 400/220 kV është një<br />
Projekt që do të fillon realizimin në vitin <strong>2013</strong>. Më këtë Projekt do formohet plani efektiv i<br />
vlerësimit adekuat, në perspektiv të vlerësimeve tjera në aspektin Mjedisor.<br />
8.2.3. Përkujdesja ndaj ndikimeve tjera në mjedis<br />
Në kohën kur nevoja për energji gjithnjë e më shumë po rritet, ndikimet reale në mjedis dhe<br />
synimet për një kualitet të mbrojtjes nga ky segment zhvillimor përfshirë edhe këtë PZhT që<br />
mbështetë:<br />
- Zvogëlimin e emisioneve në ujë, ajër dhe tokë<br />
- Rritjen e efektivitetit energjetik<br />
- Vënien e masave preventive me qëllim të zvogëlimit të numrit të aksidenteve<br />
- Përkujdesja për mbetje, posaçërisht atyre të natyrës së rrezikshme<br />
- Mundësia e riciklimit në shumë forma funksionale, qofshin ato edhe mënyra indirekte<br />
- Zhvillimin e sistemeve për mbledhjen e të dhënave dhe baza e të dhënave (forma elektronike)<br />
- Reduktimin e pjesëve dhe pajisjeve të vjetruara që janë të montuara,<br />
- Përcjellja e boshllëqeve në sistemin e Linjave<br />
- Përpilimi i dokumentacionit për këtë segment të Transmisionit<br />
- Ndërtimi i linjave dyfishe aty ku ka mundësi të racionalizohet shfrytëzimi i sipërfaqeve dhe korridoreve<br />
- Në përgjithësi përmirësimi i okupimeve të korridoreve për Transmision aty ku ka mundësi të realizohet<br />
Të gjitha këto të realizohen në etapa kohore të planifikuara paraprakisht, si:<br />
- Zvogëlimi i dëmeve të bëra në të kaluarën<br />
- Reduktimi i ndikimeve nga aktiviteti në vijim në sektorin përkatës, dhe<br />
- Parandalimi i ndotjes nga aktivitetet në të ardhmen (p.sh. VNM - Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis<br />
real dhe masat preventive në zvogëlimin e duhur)
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 135 nga 137<br />
8.3. Planet Mjedisore<br />
Në favor të implementimit të kërkesave për ruajtjen e mjedisit është edhe nisma e mirë e<br />
mbështetur në vendosjen e Politikës mjedisore në KOSTT e cila është në procedurë për t’u<br />
miratuar. Përcaktimi i qartë i çështjeve mjedisore në KOSTT dhe orientimin se çfarë do të<br />
bëhet për të kontrolluar mjedisin, nënkupton planifikimin. Planifikimi po realizohet edhe<br />
nëpërmes të projekteve të reja, të cilat përcillen me Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis. Duke<br />
themeluar strukturën organizative, përgjegjësit e personelit, kompetencat dhe trajnimin kështu e<br />
fillojmë implementimin. Praktikat e komunikimit, kontrolli i dokumenteve dhe procedurave,<br />
kontrolli i operimit dhe parapërgatitjeve emergjente, definojnë pjesën operative të programit.<br />
Këto pika janë të përfshira edhe në një Doracak të SMM (Sistemi i Menaxhimit Mjedisor) i cili<br />
do të dokumentoj një program për të arritur Objektivat dhe Caqet e përcaktuara. Ky Doracak<br />
është hartuar dhe në te përfshihen 18 procedura të cilat në PZhT do plotësohen me pjesën<br />
Operative bazuar në kërkesat praktike të Operatorit të Transmisionit dhe planeve Operative të<br />
saja . Këto, së bashku me monitorim rutinë të cilat janë bërë dhe do bëhen brenda vitit që vijnë<br />
<strong>2013</strong> – <strong>2022</strong>, Raportimi i gjendjes së incizuar së bashku me Rekomandimet e duhura, ndërtojnë<br />
programin e akteve të kontrollit dhe atyre korrigjuese në SMM. Dhe përfundimisht, një<br />
shqyrtim i Menaxhimit rutinë të aktiviteteve, përcillet nga niveli më i lartë në KOSTT i cili ka<br />
për Synim nevojën e domosdoshme të zhvillimit të Mjedisit dhe zhvillimit të<br />
qëndrueshëm në të ardhmen.<br />
Planifikimi afat-gjatë mjedisor do të mbështetë interesin dhe Planin Zhvillimor të KOSTT-it në<br />
tërësi, duke synuar:<br />
- menaxhim të mirë financiar, që drejton në kontroll më të mirë të mjedisit.<br />
Prandaj në KOSTT do përfshihen të gjitha pjesët e operimit të cilat kanë ndikim në mjedis, por<br />
duke kontrolluar koston dhe ndikimin e saj në buxhetin e gjithmbarshëm..<br />
Krahas kësaj, nga e gjitha kjo që u përmend, duhet të respektohen:<br />
- Legjislacioni në vend (mjedis, energjetikë)<br />
- Legjislacionin e BE (mjedis, energjetikë)<br />
- Kodet Teknike në KOSTT
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
DT-PA-001<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2 faqe 136 nga 137<br />
- Standardet dhe Normat Ndërkombëtare, etj.<br />
Duhet punuar në avancimin dhe përcjelljen e teknologjive të avancuara si dhe në përmirësimin e<br />
infrastrukturës të sistemit të operimit (SCADA) dhe sistemit të transmisionit (ndërtimin e<br />
linjave dyfishe dhe trefishe). Bota ka avancuar shumë në aspektin mjedisor, për këtë arsye ne<br />
duhet ecim përpara për të arrite në caqet e kërkuara dhe ato të synuara.<br />
REFERENCAT<br />
Në këtë raport referencat janë bërë për studimet dhe raportet vijuese të publikuara:<br />
[1] Plani Zhvillimor i Transmisionit 2012-2021 /KOSTT<br />
[2] Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>/KOSTT (propozuar)<br />
[3] Plani i Adekuacisë së Gjenerimit <strong>2013</strong>-<strong>2022</strong>/KOSTT (propozuar)<br />
[4] Lista e kapaciteteve të reja të transmisionit 2011-2020/KOSTT<br />
[5] Kodi i Rrjetit _Edicioni i dytë /KOSTT<br />
[6] Kodi i Pajisjeve Elektrike/KOSTT<br />
[7] Metodologjia e Taksave të Kyçjes në Rrjetin e Transmisionit/KOSTT<br />
[8] Standardet e Sigurisë së Sistemit te Transmisionit dhe Planifikimit/KOSTT<br />
[9] Standardet e Sigurisë së Operimit/KOSTT<br />
[10] Kodi i Standardeve Elektrike/KOSTT<br />
[11]. Kodi i Shpërndarjes/KOSTT-KEK<br />
[12] ESTAP II: Feasibility Study for the Kosova – Albania 400 kV Transmission<br />
Interconnection Project (CESI, September 2005), World Bank Grant #H048
Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë<br />
<strong>PLANI</strong> <strong>ZHVILLIMOR</strong> I<br />
<strong>TRANSMISIONIT</strong><br />
ver. 0.2<br />
DT-PA-001<br />
faqe<br />
137 nga 137<br />
[13] ENTSO-E (UCTE) Operation Handbook, Versioni i fundit<br />
[14]<br />
Strategjia e Energjisë së Kosovës 2009-2018<br />
[15] “Transmissio<br />
on Network Expansion Project” FICHNER<br />
[16] Standardi Ndërkombëtarëë ISO 14001:<br />
2004<br />
[17] Shumë ligje Mjedisore të vendit dhe të<br />
BE<br />
(Fund<br />
i dokumentit)<br />
Emri Mbiemri<br />
Përgatiti<br />
Gazmend Kabashi<br />
Kontrolloi<br />
ISO 9001<br />
Safete Oranaa<br />
Aprovoi<br />
Kadri Kadriu<br />
Nënshkrimi<br />
Data<br />
31.10.20122