1 Program warsztatów Jak powstaje papier – czyli ... - Brama na bagna

Program warsztatów
Jak powstaje papier – czyli chrońmy lasy
Poziom: gimnazjum, liceum, technikum.
przygotowała: Iwona Łapińska
Przedmiot: zajęcia ekologiczne w Ośrodku “Brama na Bagna”.
Cel zajęć: zwrócenie uwagi uczniów na problem niszczenia drzew przy produkcji papieru i
konieczność jego oszczędzania i rozsądnego uŜytkowania.
Cele operacyjne:
Uczeń:
• zna etapy powstawania papieru oraz róŜne rodzaje i zastosowania papieru w Ŝyciu
codziennym,
• potrafi wyjaśnić znaczenie drzew w przyrodzie oraz papieru w Ŝyciu i gospodarce
człowieka,
• wie, na czym polega ekologiczna produkcja papieru,
• rozumie celowość racjonalnego korzystania z papieru i potrafi to uzasadnić,
• wyrabia w sobie poczucie odpowiedzialności za stan środowiska, potrafi segregować
odpady,
• potrafi wymienić kilka sposobów ochrony środowiska i sposoby oszczędzania papieru
w codziennym Ŝyciu i wprowadza je w Ŝycie.
Potrzebne pomoce:
• stare gazety (dzienniki), chusteczki, serwetki, papier toaletowy, krochmal, miski,
mikser elektryczny, sito,
• worek z papierowymi odpadami,
• róŜne rodzaje papieru, rzeczy wykonanych z papieru, zastosowanego papieru w Ŝyciu
codziennym (toaletowy, serwetki, ksero, torebki, ozdobne…).
Metody i techniki pracy:
• burza mózgów
• wykład
• praca w grupach.
Czas trwania: 4 - 5 godzin zegarowych.
1

Źródła:
http://www.wikipedia.org/
http://www.ekoimy.most.org.pl/
http://wwwnt.if.pwr.wroc.pl/kwazar/materia/129891/html/historia_papieru.html
http://www.ekologia.gemapro.vip.alpha.pl/lasy.html
http://www.greenpeace.pl/segreguj_smieci/papier.html
http://www.recykling.pl/recykling/index/b/odpady/110
http://www.ekola.pl/index.php?action=selektywna
http://effata.most.org.pl/poradnik_ekologiczny.html
Materiały uzupełniające:
1. Papier czerpany
2. Historia papieru
3. Tabela klas papieru
4. Charakterystykę papieru w danych klasach
5. Rodzaje papieru
6. Lasy
7. Makulatura
8. Odpady komunalne
9. Znaki ekologiczne
Realizacja:
1. Prowadzący przechodzi z uczniami do sali gdzie uczniowie będą robili papier i
przygotowuje „papierową zaprawę” (1). Dzieli uczniów na 4 grupy (po 4 -5 osób),
kaŜda grupa przygotowuje swój papier czerpany. Po powrocie do sali wykładowej
zostaje podział na grupy.
2. Prowadzący zapisuje na tablicy hasło "Papier” i zadaje uczniom pytania:
Jak to było kiedyś, jak nie było papieru? (burza mózgów)
KaŜda grupa przygotowuje krótki opis „świata bez papieru” (moŜe wymyślić
swoją historię jak powstał papier)
Skąd się wziął papier? Kto go wymyślił? Na czym pisano jak nie było papieru?
Wyobraźcie sobie obecnie świat bez papieru? Jakby taki świat wyglądał?
3. Po wysłuchaniu opowieści grup uczniowie poznają prawdziwą historie pochodzenia
papieru (załącznik 2). W trakcie moŜna zadać uczniom pytanie: Czy wiecie skąd wziął
się pomysł na wytwarzanie papieru z drzewa?
4. Prowadzący pyta uczniów czy wiedzą czym jest i co mówi „klasa papieru”?
2

Po wysłuchaniu kilku odpowiedzi naleŜy wyjaśnić uczniom, Ŝe obecnie są
nadawane klasy papieru (rodzaj klasyfikacji papieru w zaleŜności od
składników w nich zawartych).
Współczesne normy określają skład poszczególnych gatunków papieru. Są one
numerowane; im niŜsza liczba, tym wyŜszy gatunek papieru.
5. Prowadzący pyta uczniów, czy wiedzą z jakich składników robi się papier?
W razie potrzeby naleŜy uzupełnić: włókien szmacianych, włókien
celulozowych drzewnych, ścieru drzewnego, włókien makulaturowych.
NaleŜy dodać: Klasa papieru jest określona za pomocą składu procentowego
surowców włóknistych, które były uŜyte do produkcji wytworu. Czyli najpierw
według zawartości włókien szmacianych, potem według zawartości włókien
celulozy drzewnej i kolejno według zawartości ścieru drzewnego i włókien
makulatury mieszanej.
JeŜeli najwięcej zostało uŜytych włókien szmacianych to wytwór papierniczy
stanowi I klasę. Natomiast, gdy do produkcji zastosowano włókna makulatury
mieszanej to wytwór papierniczy stanowi ostatnią 10 klasę.
MoŜna narysować tabelę i pokazać wartości (załącznik 3).
MoŜna krótko objaśnić charakterystykę klas papieru (załącznik 4).
6. Prowadzący pyta uczniów jakie znają rodzaje papieru. NaleŜy uzupełnić wiadomości,
mówiąc Ŝe jest bardzo wiele rodzajów papierów i róŜne podziały w zaleŜności od
zastosowania, na przykład podział papieru jako nośnika informacji lub podział ze
względu na strukturę. Podaj kilka przykładów z załącznika 5:
7. Prowadzący pyta uczniów czy wiedzą ile razy moŜna wykorzystywać zawarte w
drzewach włókno celulozowe. Zwraca uwagę, Ŝe papier pochodzi z jednego z naszych
najbardziej drogocennych źródeł surowców – lasu, a zawarte w drzewach włókno
celulozowe jest na tyle mocne, Ŝe moŜna je do produkcji papieru wykorzystać aŜ
siedmiokrotnie. Tłumaczy uczniom, Ŝe aktualnie jednym z najbardziej palących
problemów do rozwiązania jest ocalenie szybko niszczonych lasów. W ostatnich
dziesięcioleciach ludzie wycinają coraz więcej drzew, zyskując drewno, papier i nowe
tereny dla rolnictwa. Pozostała juŜ tylko połowa lasów tropikalnych i nadal szybko
topnieje. Co roku ludzie wycinają drzewa z terenu dwa razy większego od Austrii, to
tak jakby co trzy sekundy trzebić las z terenu wielkości boiska do piłki noŜnej.
8. NaleŜy zadać uczniom pytania:
Co tracimy wraz z ginącymi lasami? Jaka jest rola lasów? Uzupełnij
wiadomości z załącznika 6.
Co moŜemy zrobić, aby choć trochę zapobiec niszczeniu lasów? Uzupełnij
wiadomości z załącznika 6.
NaleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe: jedna tona papieru to około 17 wyciętych
drzew. Przy zastosowaniu makulatury do produkcji papieru zuŜycie energii
zmniejsza się 2,5-krotnie, a toksyczność ścieków o 35%.
Tyle czasu potrzeba, by zniknęły z powierzchni Ziemi:
o chusteczki papierowe - 3 miesiące
o niedopałki papierosów - 1-2 lata
3

o zapałki - 6 miesięcy
o guma do Ŝucia - 5 lat
o ogryzek jabłka - 6 miesięcy.
NaleŜy zapytać uczniów, czy wiedzą, ile przeciętnie papieru zuŜywa jeden
człowiek w ciągu roku?
NaleŜy uzupełnić wiedzę: Średnio kaŜdy mieszkaniec świata zuŜywa rocznie
ok. 50 kg papieru. Daje to ok. 10 000 kartek papieru formatu A4 na osobę.
Statystyczny Polak zuŜywa rocznie blisko 63 kg papieru. Z tej ilości część jest
przechowywana w postaci dokumentów, ksiąŜek czy zeszytów, część zuŜywa
się doszczętnie (np. papier toaletowy, ręczniki papierowe), jednak znaczna
ilość to odpady. Średnio: mieszkaniec naszego kraju zbiera rocznie ok. 22 kg
makulatury, zatem przekazuje do recyklingu niespełna 36% zuŜywanego przez
siebie papieru. To bardzo mało, gdyŜ dla porównania w Austrii, Holandii i w
Niemczech odzysk przekracza 70%. Znacznie lepiej niŜ w Polsce jest pod tym
względem we wszystkich krajach Unii Europejskiej, a takŜe w Czechach,
Słowacji i na Węgrzech.
9. NaleŜy policzyć ilu jest uczniów w grupie i zapytać:
Przyjmując takie dane (1 Polak = 63kg papieru), policzcie ile w sumie (licząc
ilość osób w waszej grupie) zuŜywacie papieru w ciągu roku?
Pamiętając, Ŝe tona makulatury to 17 drzew, ile drzew musi zginąć rocznie,
licząc tylko ilość osób w waszej grupie?
A ile drzew zginie licząc wszystkie osoby z klas np. V (w zaleŜności od tego
jakie klasy są na spotkaniu)?
NaleŜy dodać, Ŝe roczna światowa produkcja papieru sięga 318 mln ton.
Tak wielką ilość trudno byłoby wytworzyć, wykorzystując wyłącznie drewno. Dlatego
przy produkcji papieru coraz więcej zuŜywa się makulatury. Jest to waŜne z jeszcze
jednego powodu - gdyby nie wykorzystywano makulatury, jej ogromne ilości
zalegałaby na wysypiskach. Do wyrobu papieru surowce wtórne wykorzystywano od
dawna. JuŜ jego wynalazca - Chińczyk Caj Lun - swoje pierwsze arkusze w 105 r. n.e.
wyprodukował m.in. ze starych sieci rybackich. W Europie jako surowiec papierniczy
zastosowano włókna ze szmat lnianych i konopnych. Makulatura powaŜnie zyskała na
znaczeniu dopiero w drugiej połowie XX w., wraz ze zwiększającym się
zapotrzebowaniem na papier.
10. NaleŜy zaprezentować róŜne produkty papierowe powstałe z makulatury: papier do
drukarek, papier gazetowy, szary, koperty, papier toaletowy, ręczników kuchennych,
opakowań, długopisy… itd.
NaleŜy dodać: Początkowo z makulatury powstawały głównie papiery do pakowania,
z czasem papier toaletowy i tekturę falistą, a od ok. dwudziestu lat z makulatury
produkuje się równieŜ papier gazetowy , a obecnie juŜ nawet zwykłe kartki do pisania,
do drukarek, eleganckie papiery higieniczne (serwetki, chusteczki) czy materiały
termoizolacyjne stosowane w budownictwie.
Zbierając makulaturę (gazety, czasopisma, zapisane zeszyty, kartki papieru itp.)
chronimy lasy. Ale to nie wszystko. Wykorzystując makulaturę, oszczędzamy wodę,
4

energię (potrzebną do produkcji papieru) i zmniejszamy zanieczyszczenie powietrza
przez papiernie.
11. NaleŜy zapytać uczniów jakie skutki niesie wyprodukowanie 1 tony papieru?
(załącznik 7) oraz jakie korzyści płyną z produkcji papieru z makulatury?
12. NaleŜy przejść z uczniami do sali gdzie będziecie wykonywać papier czerpany i niech
kaŜda grupa przygotuje swój wyrób. Po wykonaniu prac klasa wraca do sali
wykładowej.
13. Prowadzący pisze na tablicy słowa „odpady komunalne” i pyta z czym to się im
kojarzy.
Odpady komunalne - to stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach
domowych, w obiektach uŜyteczności publicznej, to równieŜ odpady uliczne oraz np.
porzucone wraki samochodów (naleŜy przytoczyć dane z załącznika 8).
NaleŜy zapytać uczniów, co dzieje się z naszymi śmieciami? OpróŜnione wiaderko na
śmieci to dla większości z nas najczęstsze rozwiązanie problemu zbędnych odpadów.
Niestety, to co znika z naszych oczu nie znika z naszego środowiska naturalnego.
Wyrzucone śmieci jedynie zmieniają miejsce swojego pobytu.
NaleŜy wysypać uczniom worek z róŜnego rodzaju śmieciami, Ŝeby je mogły
posegregować i zobaczyć, które nadają się do powtórnego przetworzenia, a
które nie.
NaleŜy zapytać uczniów: co moŜemy zrobić, Ŝeby pomóc naszemu
środowisku? co zrobić Ŝeby było mniej śmieci?
NaleŜy uzupełnić wiedzę dobrymi radami z załącznika 8.
14. NaleŜy zapytać uczniów, czy znają jakieś znaki ekologiczne (załącznik 9).
5