Hayat Dergisi 201525

Hz. Mevlana
ve Konya
Mevlânâ Celâleddîn-î Rûmî Mevlânâ Celâleddîn-î
Rûmî; 30 Eylül 1207, Belh - 17 Aralık 1273,
Konya), şâir düşünce adamı ve mutasavvıf. Tasavvufta
Mevlevî yolunun öncüsüdür. Mevlana
portresini ve Mevlana Türbesini ilk defa yaptıran
Prenses Gürcü Hatun ile yakın dosttur. Bilinen
tek Mevlânâ portresinin ve Mevlânâ türbelerinin
ortaya çıkışı bu şekilde olmuştur.
Mevlânâ 30 Eylül 1207 tarihinde Horasan‘ın
Belh yöresinde, bugün Tacikistan sınırları içinde
kalan Vahş kasabasında doğmuştur. Annesi,
Belh Emiri Rükneddin‘in kızı Mümine Hatun;
babaannesi, Harezmşahlar hanedanından Fars
Prensesi, Melîke-i Cihan Emetullah Sultan‘dır.
Babası, „alimlerin sultânı“ unvanı ile tanınmış,
Muhammed Bahâeddin Veled; büyükbabası,
Ahmed Hatîbî oğlu Hüseyin Hatîbî‘dir. Babasına
Sultânü‘l-Ulemâ unvanının verilmesini kaynaklar
Türk gelenekleri ile açıklamaktadır. Etnik
kökeni tartışmalı olup; Fars, Tacik veya Türk olduğu
yönünde görüşler mevcuttur.
Mevlânâ, dönemin İslâm kültür merkezlerinden
Belh kentinde hocalık yapan ve Sultan-ül Ulema
(Alîmlerin Sultânı) lakabıyla anılan Bahaeddin
Veled‘in oğludur. Mevlânâ, babası Bahaeddin
Veled‘in ölümünden bir yıl sonra, 1232 yılında
Konya‘ya gelen Seyyid Burhaneddin‘in mânevi
terbiyesi altına girmiş ve dokuz yıl ona hizmet
etmiştir. 1273 yılında vefat etmiştir.
Mevlânâ, yazdığı Mesnevî adlı eserinde kendi
adını Muhammed bin Muhammed bin Hüseyin
el-Belhî şeklinde vermiştir.Burada yer alan Muhammed
isimleri baba ve dedesinin ismi, Belhî
ise doğduğu şehir olan Belh‘e nispettir. Lakabı
Celâleddin’dir. “Efendimiz” anlamındaki “Mevlânâ”
unvanı onu yüceltmek maksadıyla söylenmiştir.Bir
diğer lakabı olan Hudâvendigâr
ise Mevlânâ‘ya babası tarafından takılmıştır ve
„sultan“ manasına gelmektedir. Mevlânâ, doğduğu
kente nispetle Belhî şeklinde anıldığı gibi
hayatını sürdürdüğü Anadolu‘ya nispetle kendisine
Rûmî de denmektedir. Ayrıca müderrisliği
nedeniyle Molla Hünkâr ve Mollâ-yı Rûm olarak
da anılmaktaydı.
Mevlana‘dan sözler:
-Gerçek aşk’ı biIen kaIp bir damIa suya biIe hürmetIe
bakar.
-Nasibinde varsa aIırsın karıncadan biIe ders.
Nasibinde yoksa bütün cihan önüne seriIse
sana ters.
-Bizi biIen biIir, biImeyende kendisi gibi biIir!
-AItın ne oIuyor, can ne oIuyor, inci, mercan da
nedir bir sevgiye harcanmadıktan, bir sevgiIiye
feda ediImedikten sonra.