Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
4.3.2 Bakı<br />
Yamacın baktığı yön olan bakı, güneş ışınlarının ilgili<br />
yamaca ulaşma açısını da belirlemektedir. Güneş<br />
ışınlarınca taşınan radyasyon kar yüzeyinin ve/veya<br />
kar yüzeyindeki kırağının (yüzey şeker karı) erimesine<br />
neden olduğundan yamaç bakısı aynı zamanda söz konusu<br />
yamaçta erime/donma süreçlerinin ne denli etkili<br />
olduğunu belirten bir göstergedir. Bakı ülkemizin de<br />
içinde bulunduğu 30°-50° kuzey enlemleri arasındaki<br />
kuşakta çığ oluşumu açısından diğer enlem kuşaklarına<br />
göre daha etkilidir.<br />
Kış aylarında kuzeye bakan yamaçlar güneye bakan<br />
yamaçlara göre farklı güneşlenme açısından dolayı<br />
daha az ısı almaktadır. Bu durumun bir sonucu olarak<br />
söz konusu yamaçlardaki kar örtüleri oldukça farklı<br />
karaktere sahip olmaktadırlar. Güneye bakan yamaçlardaki<br />
kar genellikle daha ılık olmakta, gün içindeki<br />
erime/donma süreçlerinden dolayı kar örtüsü yüzeyinde<br />
ince bir buz tabakası oluşmaktadır. Bu tabaka iyi bir<br />
kayma kabuğu oluşturduğu gibi zamanla yüzey altı şeker<br />
karı şeklinde bir zayıf tabakanın oluşumunu da teşvik<br />
edilmektedir. Buna karşın, kuzeye bakan yamaçların<br />
hiç güneşlenmeyen bölümleri özellikle yüzey şeker karı<br />
gelişimine son derece elverişlidir. Bu durumda, güneye<br />
bakılı yamaçlarda kayma kabukları, kuzey bakılı yamaçlarda<br />
ise yüzey şeker karı oluşumu çığ oluşumunu<br />
teşvik eden etkenler olarak öne çıkmaktadırlar.<br />
Kuzey ve güney bakılı yamaçların kar örtüleri arasındakine<br />
benzer farklılıklar, doğu ve batı bakılı yamaçlarda<br />
da gözlenmektedir. Doğuya bakan yamaçlar hava<br />
sıcaklığının henüz düşük olduğu sabah saatlerinde güneş<br />
alırken, batıya bakan yamaçlara güneş ışığı havanın<br />
nispeten ılıklaştığı, öğleden sonra ulaşmaktadır. Bu<br />
nedenle, doğu bakılı yamaçlar her zaman batıya bakan<br />
yamaçlardan daha soğuk olmaktadır. Öte yandan, soğuk<br />
bir kar örtüsündeki zayıf tabakalar bağıl ılık bir kar<br />
örtüsü içinde gelişen zayıf tabakalara oranla daha uzun<br />
süre varlıklarını korumaktadırlar. Soğuk kar örtüsünde<br />
–kayganlığı nedeniyle kayakçılar tarafından da sevilenyüzey<br />
şeker karı daha yoğun biçimde oluşmaktadır. Kuzey<br />
ve doğuya bakılı yamaçlardaki çığ oluşumlarında bu<br />
kesimlerdeki zayıf tabaka oluşum yoğunluğunun daha<br />
yüksek olmasının yanı sıra bu tür zeminlerin kayakçılar<br />
tarafından daha sık kullanılmasının da etkili olduğu anlaşılmaktadır.<br />
Öte yandan, daha yoğun güneşlenmenin<br />
gerçekleştiği güney ve batı bakılı yamaçlarda ise daha<br />
yoğun güneşlenmeden dolayı kuzey ve doğuya bakılı<br />
yamaçlara oranla daha fazla ıslak kar çığı oluşmaktadır.<br />
Havanın uzun süredir kapalı olduğu, kar örtüsüne<br />
güneş ışınlarının nadiren ulaştığı ya da sürekli gölgede<br />
kalan yamaçların çığ oluşturma potansiyelleri arasında<br />
çok az bir farklılık oluşmaktadır. Şekil 1.21’de doğuya<br />
ve güney bakan yamaçların kar örtüleri arasındaki fark<br />
görülmektedir.<br />
Şekil 1.21 Doğuya (soldaki pembe gölgeli bölüm) ve güneye (sağdaki gölgesiz bölüm) bakılı yamaçların kar örtüleri arasındaki fark .<br />
Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması<br />
ÇIĞ<br />
TEMEL KILAVUZ<br />
37
Change language