12/01
11.12.2015 • Views
Share Embed Flag

12/01

6WbjO0PkM

6WbjO0PkM

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
dgutrecht

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

2<strong>01</strong>5/16<br />

<strong>12</strong>/<strong>01</strong><br />

illustratie Margreet de Heer<br />

december 2<strong>01</strong>5 & januari 2<strong>01</strong>6 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

uitgelicht<br />

preekprijs<br />

vooraf<br />

inhoud<br />

advertentie<br />

Op zondag 8 november werd in de<br />

Mennonietengemeinde Hamburg<br />

de Menno Simons-Predigtpreis uitgereikt<br />

aan ds. Pieter Post, predikant<br />

van de Verenigde Doopsgezinde<br />

Gemeente IJmond. De prijs werd<br />

hem gegund voor zijn preek op basis<br />

van de tekst ‘Ik ben de weg, de waarheid<br />

en het leven’ (Johannes 14:6).<br />

De dienst waarin hij zijn preek mocht<br />

uitspreken, werd geleid door Pastor<br />

Bernhard Thiessen. Hierna werd de<br />

prijs aan ds. Post én zijn gemeente<br />

uitgereikt door dr. Annelie Kümpers-<br />

Greve, die de prijs heeft ingesteld en<br />

mogelijk maakt.<br />

De voorzitter van de jury, prof. dr.<br />

Fernando Enns, prees de manier<br />

waarop ds. Post zowel de migratiegeschiedenis<br />

van de doopsgezinden<br />

als de huidige vluchtelingenproblematiek<br />

koppelde aan de woorden<br />

van Jezus. Inspiratie voor de tekst<br />

deed ds. Post op tijdens zijn deelname<br />

aan de Migratietour van het<br />

eumen.net project. Voorafgaand aan<br />

de prijsuitreiking werd de inhoud van<br />

dit project kort belicht door projectleider<br />

Antoinette Hazevoet. Tijdens de<br />

tour had ds. Post zich afgevraagd<br />

waarom de tekst in meerdere kerken<br />

in Zwitserland en de Elzas aan de<br />

muur hangt. Hij kwam tot de conclusie<br />

dat het om een onderwerp van<br />

alle tijden gaat en de tekst minder<br />

belerend is dan op het eerste gezicht<br />

lijkt. Na de nodige dankwoorden<br />

kreeg ds. Post een cassette overhandigd<br />

waarin zowel zijn preek als de<br />

gebundelde verhalen van het eumen.<br />

net project zijn verzameld.<br />

De volledige tekst is als paperback<br />

te verkrijgen via info@eumen.net<br />

Donatus verzekert<br />

vertrouwd<br />

Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar<br />

bij hoort, zoals ruimtes voor kinder opvang,<br />

doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus<br />

is een betrokken specialist. Klein genoeg om<br />

u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg<br />

om uw verzekerings belangen aan toe te ver-<br />

Mijn dochter huilt. Met recht en reden, want ik heb haar<br />

gescheiden van haar grootste bezit. Jonge ouders vermoeden<br />

waarschijnlijk al dat het om een knuffel gaat.<br />

Inderdaad, een vleermuis in dit geval, met de niet bijster<br />

originele naam Vleer. Hoe leuk mijn dochter het ook vindt<br />

op haar opvang in de regio, zonder Vleer gaat het niet.<br />

En nu heb ik hem wat al te rap tussen reserveromper en<br />

schone sokken in haar bakje gelegd. Dikke tranen dus.<br />

Dan komt Julian aangewaggeld. Julian zal zo anderhalf à<br />

twee jaar oud zijn. Hij spreekt meer Pools dan Nederlands<br />

en kan betere high-fives geven dan welke dreumes ook.<br />

Mijn dochter duwt haar open hand echter vol in zijn<br />

gezicht. Julian valt achterover, ploft op zijn achterwerk en<br />

kijkt niet-begrijpend om zich heen. Ik realiseer me dat nu<br />

actie van mijn kant nodig is. Dat het vaderschap me voor<br />

dit soort vraagstukken stelt vind ik oprecht leuk.<br />

Eerder die dag zag ik in de krant een foto van een<br />

spandoek. Een spandoek zoals mijn broer en ik die als<br />

tieners maakten voor onze voetbalhelden. Maar van de<br />

tekst op dit spandoek krijg ik – letterlijk – koude rillingen<br />

en braakneigingen. ‘Is uw dochter twaalf jaar, dan is ze<br />

voor een vluchteling gebruiksklaar.’ Gemakshalve (en<br />

hoopvol) ga ik er vanuit dat ik niemand van onze lezers<br />

hoef uit te leggen waarom die tekst walgelijk is. Maar er<br />

is meer dan de tekst alleen. Kijk, ik kan me nog voorstellen<br />

dat je op een raadsvergadering of inspraakavond<br />

geëmotioneerd raakt. Dat je de ambtelijke taal of politieke<br />

gevoeligheid niet begrijpt, of denkt dat jouw angsten<br />

en zorgen niet serieus genomen worden. Dat je in die<br />

gespannen sfeer wordt meegesleept in het moment, al<br />

dan niet opgehitst door anderen, en iets roept dat niet<br />

hoort. Maar dat je besluit een spandoek te maken, eens<br />

een tijdje nadenkt over een pakkend rijmpje, een kladje<br />

maakt misschien zelfs, en het eindresultaat na een nachtje<br />

drogen trots aan je vrouw (m/v) en kinderen laat zien?<br />

En dat je vervolgens ook nog met zo’n spandoek de straat<br />

op durft...<br />

15<br />

26<br />

4 Worstelen met leiderschap<br />

‘Afgeschoven verantwoordelijkheid is voor velen eenvoudiger’<br />

10 Leider (m/v) gezocht!<br />

Charismatische profeet, echte herder of verbindende idealist?<br />

15 Macht & Mogelijkheden<br />

Wereldheerschappij in beeld<br />

26 Wie leidt de Lusthof?<br />

Pilsje pakken met een oeroude soulmate<br />

4<br />

10<br />

trouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat<br />

wat waardevol is, behouden blijft voor onze<br />

kinderen en hun kinderen en hun kinderen…<br />

Als ik uit mijn gedachten opschrik, zit ik gehurkt op de<br />

grond met twee verdrietige kinderen in mijn armen.<br />

Ik doe vruchteloze pogingen mijn dochter ‘sorry’ te laten<br />

zeggen. Dan steekt Julian zijn hand uit en veegt een traan<br />

uit haar ooghoek. Julian, een slecht Nederlands sprekend<br />

immigrantenkind, een leider van de toekomst. Het komt<br />

goed met de wereld. Ik wil het zó graag geloven…<br />

Johan Tempelaar<br />

Coördinator communicatie ads<br />

johan.tempelaar@ads.nl<br />

en verder…<br />

8 tussen wal & schip<br />

Vluchtelingen en migratieproblematiek<br />

<strong>12</strong> in je kracht<br />

Leiders in de broederschap<br />

14 ingekomen<br />

18 WereldWerk<br />

Nieuwe toekomst<br />

21 dagkalenders 2<strong>01</strong>6<br />

22 boeken & bladen<br />

24 mondig & bondig<br />

Ellen Jonk<br />

28 kribtogram<br />

30 column Marion Bruggen<br />

Verbindend leiderschap<br />

31 kort<br />

32 somber en hoopvol<br />

Verslag Menno Simons-lezing<br />

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

interview<br />

‘Leiderschap is altijd afhankelijk van de context’<br />

‘We hebben sterke instituten nodig<br />

die de leiders controleren. Koester die<br />

instituten en niet zozeer de leiders!’<br />

Worstelen<br />

met leiderschap<br />

Nederlanders en leiderschap, het is een ongemakkelijke<br />

combinatie. ‘Een leider die bij zijn<br />

eerste aantreden te kennen geeft dat hij ook<br />

maar een eenvoudige jongen is die niet begrijpt<br />

dat hij het woord mag voeren – beter kan in<br />

Nederland eigenlijk niet’, zegt professor Yme<br />

Kuiper. tekst Kalle Brüsewitz – foto Albert Visser<br />

Hoe komt dat? En waarom<br />

hebben doopsgezinden<br />

misschien nog wel<br />

meer moeite met leiderschap<br />

dan de doorsnee-Nederlander?<br />

Om te beginnen: wat is een leider?<br />

‘Er zijn verschillende typen leiders. En<br />

de behoefte aan leiders is heel wisselend.<br />

Ik ben bijvoorbeeld gefascineerd<br />

door het fenomeen charismatisch<br />

leiderschap. De Duitse socioloog<br />

Max Weber heeft daar indringend<br />

over geschreven. Hij stelt dat charismatisch<br />

leiderschap niet gebaseerd is<br />

op traditie of rationele overwegingen,<br />

maar slechts bij uitzondering voorkomt.<br />

Aan charismatische leiders<br />

worden, door mensen die in hun<br />

kracht geloven, uitzonderlijke kwaliteiten<br />

toegedicht. Ze zijn in staat<br />

anderen te inspireren, of hen er bijvoorbeeld<br />

van te overtuigen dat er<br />

bijzondere tijden aanbreken. Het<br />

zijn nagenoeg altijd begenadigde,<br />

bevlogen redenaars. Weber stelt dat<br />

deze vorm van leiderschap alleen<br />

bestaat bij de gratie van een bijzondere<br />

band tussen de leider en diens<br />

volgelingen. Het gaat dus om een<br />

relationeel begrip. Weber beschouwde<br />

de profeten uit het Oude Testament<br />

als charismatische leiders. Ze<br />

zetten in moeilijke tijden een koers<br />

voor mensen uit.’<br />

Is er ook natuurlijk leiderschap?<br />

‘Dat bestaat eigenlijk niet, daar ben ik<br />

als antropoloog van overtuigd. Wel<br />

in het dierenrijk, zullen veel biologen<br />

zeggen. Zelfs de succesvolle jager in<br />

de Inuït-samenleving die op het poolijs<br />

optreedt als leider, heeft zijn jachtexpertise<br />

van zijn vader geleerd.<br />

Leiderschap is altijd afhankelijk van<br />

de context. In crisissituaties zal de<br />

behoefte aan leiders snel toenemen.’<br />

Is dat alles?<br />

‘Nee natuurlijk. Er is voor de werking<br />

van charismatisch leiderschap meer<br />

nodig dan een crisissituatie. Zo’n type<br />

leider moet wel degelijk bepaalde<br />

talenten hebben en enige prestaties<br />

laten zien. Ook moet de timing goed<br />

zijn. Overigens beschreef Weber al<br />

dat een charismatisch leider het nooit<br />

lang volhoudt. Op den duur wordt<br />

zijn charisma routineus en verdwijnt<br />

de magie ervan. De oorspronkelijke<br />

crisissituatie is bijvoorbeeld veranderd<br />

en de volgelingen hebben hun<br />

doorgaans overdreven verwachtingen<br />

bijgesteld. Charismatische leiders zijn<br />

vaak mannen, maar dat hoeft niet.<br />

Ook aan vrouwen kunnen uitzonderlijke<br />

kwaliteiten worden toegeschreven.<br />

Is Angela Merkel een charismatisch<br />

leider? Een betrouwbaar en<br />

deskundig leider wel, zou ik zeggen.<br />

Maar charismatisch? Hier aarzel ik.<br />

Wel empathisch, gezien haar huidige<br />

opstelling in de vluchtelingenproblematiek<br />

in Europa.’<br />

Wat is de rol van de volgeling?<br />

‘Zoals ik al aangaf dicht een volgeling<br />

zijn of haar leider kwaliteiten en<br />

talenten toe die hij of zij zelf niet<br />

heeft, of denkt niet te hebben.<br />

En, misschien nog wel belangrijker,<br />

niet zelf durft te gebruiken. Daar<br />

komt bij dat mensen door en door<br />

sociaal wezens zijn en graag bij een<br />

groep willen horen. Afgeschoven<br />

verantwoordelijkheid is voor velen<br />

eenvoudiger. Je draagt immers een<br />

deel van je verantwoordelijkheden<br />

over aan iemand anders: de leider.<br />

Denk aan de dramatische voorbeelden<br />

van totalitaire regimes in de<br />

geschiedenis van de vorige eeuw. Met<br />

als dieptepunt de invloed en het optreden<br />

van Adolf Hitler en zijn trawanten.<br />

Grofweg waren onder zijn<br />

grote schare volgelingen dwepers,<br />

meelopers en opportunisten. Slechts<br />

een heel klein deel van de Duitse<br />

bevolking kwam in verzet. Ik zie in<br />

deze tijd opvallende parallellen met<br />

de radicale, gewelddadige jihadisten<br />

die hun moordpraktijken uitoefenen<br />

uit naam van Allah.’<br />

Is dat niet het gevaar van geloof<br />

in leiderschap?<br />

‘Idealiter moeten er in een open,<br />

democratische samenleving altijd<br />

checks-and-balances zijn rond<br />

leiderschap. Om met de filosoof<br />

Popper te spreken: we hebben sterke<br />

instituten nodig die de leiders controleren.<br />

Koester die instituten en<br />

niet zozeer de leiders, zou ik zeggen.<br />

Een leider moet altijd verantwoordelijkheid<br />

kunnen en willen afleggen.<br />

En het instituut moet zo gezagvol zijn<br />

dat dat ook gebeurt.’<br />

En Jezus dan? Hij kon niet<br />

gecontroleerd worden – was hij<br />

dan gevaarlijk?<br />

‘We moeten hier goed kijken naar de<br />

context van zijn leven. Jezus trad op<br />

in de periferie van het grote, op militaire<br />

macht gestoelde Romeinse rijk,<br />

als charismatisch leider van een soort<br />

protestbeweging. Er waren meer van<br />

dergelijke bewegingen in die streek<br />

destijds. Pas later zou Jezus’ religieuze<br />

boodschap meer weerklank krijgen.<br />

En nog later kwamen er religieuze<br />

instituties om die boodschap vast te<br />

houden en verder te verspreiden. In<br />

onze tijd is van belang hoe mensen<br />

naar hun eigen biografie kijken. Op<br />

welke wijze identificeren zij zich met<br />

Jezus? Hoe komt het dat iemand zijn<br />

volgeling wordt? Dat kun je tot op<br />

zekere hoogte onderzoeken als afstandelijk<br />

ingesteld wetenschapper,<br />

bijvoorbeeld als historicus die zorgvuldig<br />

bronnenonderzoek doet, of als<br />

antropoloog die goed naar mensen<br />

luistert. En toch - het leven van Jezus<br />

zelf en wat voor leider hij geweest<br />

zou kunnen zijn, is heel moeilijk te<br />

achterhalen. Dat geldt in het algemeen<br />

voor charismatische leiders.<br />

Eigenlijk is de enige conclusie die je<br />

kunt trekken dat Jezus het als leider<br />

aardig lang volhoudt, tenminste als<br />

‘leider’ in dit verband nog steeds de<br />

juiste term is. Langer dan veel andere<br />

charismatische leiders. Dat heeft dan<br />

weer te maken met allerlei andere<br />

ontwikkelingen, onder meer van<br />

wereldse en religieuze regimes, met<br />

de dominantie van de westerse<br />

wereld in mondiaal perspectief vooral<br />

op het gebied van technologie en<br />

media, en deels ook met toeval.’<br />

Het lijkt alsof doopsgezinden,<br />

toch ook volgelingen van Jezus,<br />

moeite hebben met leiderschap.<br />

‘Ja, dat klopt denk ik wel.’<br />

Hoe komt dat?<br />

‘De Nederlandse doopsgezinden zijn<br />

na verloop van tijd steeds beter gaan<br />

passen in de Nederlandse samenleving<br />

en cultuur. Doopsgezinden<br />

kun je van oudsher met name >><br />

4<br />

5

interview<br />

foto Rienk van der Star<br />

‘Het doperdom in Nederland is<br />

misschien wel de meest door<br />

secularisatie en individualisering<br />

beïnvloede vorm van doperse<br />

religiositeit ter wereld’<br />

Yme Kuiper (1949) is emeritus hoogleraar historische en<br />

religieuze antropologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.<br />

Hij onderzoekt de historische en culturele inbedding van actuele<br />

veranderingen in de verhouding tussen religie, samenleving en<br />

cultuur. Zijn expertise ligt onder andere bij de antropologie<br />

van leiderschap en elite.<br />

aantreffen in de kustprovincies<br />

Holland, Friesland en Groningen.<br />

Ondanks de rijkdom van het platteland<br />

daar, is de samenleving er qua<br />

mentaliteit vooral stedelijk-maritiem,<br />

en meer egalitair dan in de rest van<br />

Nederland. Vanaf 1600 hebben wij<br />

Nederlanders ons steeds meer ontwikkeld<br />

richting een burgerlijke natie,<br />

met in dat collectieve zelfbeeld ook<br />

een plaats voor de boeren. Er was in<br />

ons land niet heel veel adel en onze<br />

vorsten waren maar stadhouders,<br />

althans tot aan het begin van de<br />

negentiende eeuw. Als we naar het<br />

religieuze veld kijken, staan hiërarchie<br />

en formeel leiderschap veel centraler<br />

bij de katholieken dan bij de protestanten.<br />

Die zijn, inclusief de dopersen,<br />

ooit in verzet gekomen juist<br />

tegen deze aspecten van de katholieke<br />

kerk.’<br />

Jan van Leyden en Menno Simons<br />

waren toch leiders van de doperse<br />

beweging. Hoe verklaart u dan die<br />

omslag naar onze moeizame relatie<br />

met leiders?<br />

‘Misschien kun je zeggen dat het<br />

doperse probleem met leiderschap<br />

in Münster is begonnen. De doopsgezinden<br />

hebben mogelijk een<br />

trauma opgelopen vanwege het uit<br />

de hand gelopen militante en militaire<br />

leiderschap. Dat trauma, in<br />

combinatie met de tot in onze tijd<br />

doorlopende migratie- en repressiegeschiedenis,<br />

hebben het doperdom<br />

in Nederland gemaakt tot misschien<br />

wel de meest door secularisatie en<br />

individualisering beïnvloede vorm<br />

van doperse religiositeit ter wereld.<br />

Bovendien ‘e’ en ‘e’: egalitair en<br />

eigengereid, tenminste in het zelfbeeld.<br />

In de praktijk van alledag en in<br />

de omgang met andere stromingen<br />

in het doperdom zullen niettemin<br />

steeds informele leiders – mannen en<br />

vrouwen – invloed uitoefenen. Ik<br />

denk trouwens niet dat doopsgezinden<br />

sterk afwijken van veel andere<br />

Nederlanders, voor wie alleen al het<br />

gebruik van het woord ‘leider’ een<br />

soort taboe is, of op zijn minst<br />

wantrouwen oproept.’<br />

Hoe doorbreken we als doopsgezinden<br />

dat taboe aangaande<br />

leiderschap?<br />

‘Moet dat dan? Zou er voor jullie<br />

doopsgezinden niet eerder een<br />

probleem schuilen in het gebrek aan<br />

een overtuigend en goed verhaal over<br />

wie jullie als collectief zijn en willen<br />

zijn? Jullie doopsgezinden hebben<br />

een heel authentiek verhaal te vertellen,<br />

als nazaten van vele generaties<br />

vluchtelingen in de mondiale<br />

geschiedenis. Althans zo lijkt me, als<br />

betrokken buitenstaander. Onderhoud<br />

en actualiseer dat verhaal – dat<br />

zou mijn ongevraagd advies zijn.<br />

Het verhaal over al die vluchtelingen<br />

is toch uiteindelijk net iets belangrijker<br />

dan degene die het vertelt.’<br />

Even over de recente aanslagen in<br />

Parijs. Wat kunnen we, gezien het<br />

feit dat het allemaal akelig dichtbij<br />

komt, verwachten van politiek<br />

leiderschap?<br />

‘Dit is nu zo’n typische crisissituatie<br />

waarin mensen behoefte hebben aan<br />

leiderschap. Voor troost, rouw, duiding,<br />

beleid, en vooral voor: hoe<br />

verder? Bovendien zie je, mede door<br />

de snel reagerende media, naast al<br />

het menselijk leed ook het verdriet<br />

van de wetenschap. Want weliswaar is<br />

begrijpelijk te maken waarom politiek<br />

leiders, van Obama tot Hollande, van<br />

Merkel tot Rutte, oproepen tot de<br />

grootst mogelijke eenheid onder de<br />

verschillende bevolkingslagen in hun<br />

land, inclusief moslims. Maar een<br />

overheidsbeleid dat een herhaling van<br />

dit soort terreuraanslagen voorkomt,<br />

hebben deze leiders niet direct bij de<br />

hand. Dat dit type aanslagen iedereen<br />

kan treffen, zorgt voor veel angst,<br />

maar brengt ons qua inzicht niet veel<br />

verder. Datzelfde geldt voor het malicieuze<br />

en verknipte gezichtspunt van<br />

de isis-strijders dat Parijs de hoofdstad<br />

van het ‘verdorven Europa’ is, dat<br />

‘kruisvaarders’ naar het Midden-Oosten<br />

stuurt om isis te bestrijden. Hier<br />

is een hele cocktail van factoren in het<br />

geding, waarbij het extra lastig is om<br />

hun belangrijkheid ten opzichte van<br />

elkaar in te schatten: armoede,<br />

achterstelling, ressentiment, politieke<br />

en religieuze indoctrinatie, eergevoel,<br />

martelaarschap, en last but not least:<br />

vormen van leiderschap. There is no<br />

easy way out. Maar deze constatering<br />

is niet defaitistisch bedoeld. Zonder<br />

vertrouwen in de politieke instituties<br />

van onze open, democratische<br />

samenleving is er weinig kans op<br />

vermindering van dit soort leed. Het<br />

is de taak van politiek leiders juist dat<br />

vertrouwen te activeren.’

migratieproblematiek<br />

Tussen<br />

wal & schip<br />

San Antonio, Texas, eind juli.<br />

We bellen aan. Een jonge<br />

vrouw doet open en kijkt ons<br />

verbaasd aan. Zijn dat vluchtelingen?<br />

We stellen ons voor:<br />

we zijn mennonieten uit<br />

Nederland en niet op de<br />

vlucht.<br />

Migratieproblematiek<br />

in de VS<br />

verklaring vluchtelingen<br />

Eind oktober hebben de bestuurders van de Europese doopsgezinde<br />

geloofsgemeenschappen en een aantal internationale gasten een<br />

verklaring uitgebracht over de vluchtelingencrisis. Hierin wordt<br />

gerefereerd aan onze eigen geloofsgeschiedenis, waarin doopsgezinden<br />

in heel Europa op de vlucht waren voor vervolging en<br />

geweld. Ook in de huidige crisis gaat het erom de vluchtelingen<br />

de helpende hand en een nieuw toekomstperspectief te bieden.<br />

Bovendien is het van belang stil te staan bij de oorzaken van de<br />

ontworteling, zoals de westerse levensstijl die de aardse hulpbronnen<br />

uitput en de impact van de wapenindustrie.<br />

Hoewel veel mensen zich niet bij machte voelen iets aan de problematiek<br />

te doen, ‘geloven wij in een Heilige Geest die verbindt<br />

waar mensen scheiden, die heelt waar mensen verwoesten.<br />

Wij geloven dat vrede de enige weg is.’<br />

Zie voor de volledige verklaring www.doopsgezind.nl > nieuws<br />

tekst & foto Paul Steenbergen & Pieter Post<br />

De vrouw begrijpt dat we voor het<br />

na-programma van het Doopsgezind<br />

Wereldcongres komen. We worden<br />

naar onze slaapkamer gebracht.<br />

‘De gasten verblijven altijd boven.<br />

Beneden is alleen voor de vluchtelingen.<br />

Daar mogen jullie niet komen.’<br />

De vrouwen zijn bang voor<br />

mannen. Door een half openstaande<br />

deur zien en horen we moeders met<br />

kinderen. Zij eten, drinken, spelen<br />

of hangen in stoelen. Migratieproblematiek<br />

van dichtbij.<br />

Het Doopsgezind Wereldcongres<br />

2<strong>01</strong>5 organiseerde om het feitelijke<br />

congres heen verschillende bijeenkomsten.<br />

Dat was voor ons dé kans<br />

om de migratieproblematiek in Texas<br />

in de praktijk mee te maken. We<br />

werden volledig ondergedompeld in<br />

Casa de Marya i Martha (Huis van<br />

Maria en Martha). Dat is een tijdelijk<br />

verblijfshuis voor gestrande vluchtelingen<br />

op hun weg naar een eindbestemming,<br />

vaak familie. Het huis<br />

maakt deel uit van de Mennonite<br />

Church San Antonio. Gemeenteleden<br />

werken mee aan de doorstroom van<br />

de kwetsbare mensen. Soms maken<br />

ze ook de kerk vrij voor overnachtingen.<br />

Conventie<br />

De vluchtelingen komen uit Midden-<br />

Amerika en Mexico. Huiselijk geweld<br />

en straatgeweld zijn vaak de oorzaak<br />

voor hun vlucht. Je kunt ze onderscheiden<br />

naar moeders met kinderen<br />

en jonge jongens zonder ouders.<br />

Vooral deze jongens vormen een<br />

gemakkelijke prooi voor gewelddadige<br />

bendes. Zodra ze daaraan<br />

weten te ontsnappen, steken ze<br />

’s nachts rivieren over. Wanneer ze de<br />

Amerikaanse grens hebben bereikt,<br />

worden ze door de douaniers direct<br />

gevangengenomen voor ondervraging.<br />

Moeders en kinderen worden<br />

gescheiden, wat indruist tegen de<br />

Conventie voor de Rechten van het<br />

Kind van de Verenigde Naties.<br />

Vanuit de geest van die Conventie<br />

was er begin 2<strong>01</strong>5 een voettocht naar<br />

de gevangenis. Zo’n drie uur lopen in<br />

de hitte, ten zuiden van San Antonio.<br />

Dat lukte wonderwel. De tocht werd<br />

mede georganiseerd door Stacey<br />

Merkt, die in 1985 zelf werd gearresteerd<br />

vanwege het illegaal vervoeren<br />

van vluchtelingen. Daarvoor moest zij<br />

enkele maanden vastzitten. Zij coördineert<br />

de tijdelijke opvang van<br />

moeders en kinderen in de Casa.<br />

Stacey is een kalme vrouw. Zij had al<br />

maanden geleden moeten stoppen<br />

met dit werk vanwege haar leeftijd.<br />

Maar telkens wordt zij er weer toe<br />

aangetrokken. Medewerkers blijven<br />

haar bellen voor advies. ‘Als het om<br />

mensen gaat, gaat ook God nooit met<br />

pensioen.’<br />

Recht?<br />

Casa komt op voor de mensenrechten<br />

waartoe de sociale gerechtigheid van<br />

Jezus van Nazareth oproept. Daar<br />

worden, in het geval van Stacey, offers<br />

voor gebracht. Casa ziet ook toe op<br />

de verantwoordelijkheid van de lokale<br />

overheid voor deze vluchtelingen.<br />

Die laat meestal te wensen over. Als<br />

de vluchtelingen zijn verhoord en<br />

hebben kunnen aantonen dat zij<br />

familie in de VS hebben, krijgen<br />

zij een bus-ticket. Maar als er geen<br />

bussen rijden worden ze aan hun lot<br />

overgelaten. Dan zie je geen overheid<br />

om ze op te vangen. ’s Avonds laat<br />

worden wij meegenomen naar het<br />

Greyhound Busstation om te kijken<br />

of er moeders met kinderen doelloos<br />

rondlopen. Als dat het geval is trommelt<br />

Stacey een aantal vrijwilligers op,<br />

ook uit de andere kerken, om hen in<br />

veiligheid te brengen.<br />

Tijdens een rechtszaak zien we de<br />

rechter oordelen over de voortgang<br />

van de procedures van jonge kinderen<br />

in de leeftijd van 5-16 jaar. Zo’n<br />

dertig dossiers. Zij worden bijgestaan<br />

door ‘low-cost’-advocaten die werken<br />

voor raices: Refugee and Immigrant<br />

Center of Education and Legal Services.<br />

raices ziet erop toe dat de<br />

rechten van het kind worden nageleefd.<br />

De mennonieten werken<br />

nauw met raices samen. We zien<br />

advocaten die kinderen van nog geen<br />

tien jaar oud bijstaan. Zij informeren<br />

de rechter over de stand van zaken.<br />

Over een jongen van zestien oordeelt<br />

de rechter streng. Hij heeft nog<br />

steeds geen bewijsmateriaal voor de<br />

reden van zijn vlucht. Is hij wel misbruikt<br />

door zijn vader? Is hij een<br />

gelukszoeker? ‘Als je voor 15 oktober<br />

niets aantoont, laat ik je deporteren.’<br />

Een vreselijk naar woord.<br />

Geen zekerheid<br />

We ontmoeten Jaime, hij is 25 en<br />

intelligent. Zijn stem doet denken<br />

aan de bedachtzame Martin Luther<br />

King. Deze Mexicaan vluchtte op zijn<br />

zesde naar de VS. Via de speciale<br />

daca-regeling van president Obama<br />

(Deferred Action for Childhood<br />

Arrivals) heeft hij mogen studeren.<br />

Met een bachelor-diploma Recht en<br />

Migratie op zak werkt Jaime nu als<br />

beleidsmedewerker bij raices. Hij<br />

maakt zich hard voor de permanente<br />

verblijfsstatus van vluchtelingen, terwijl<br />

hij er zelf nog geen heeft. Als zijn<br />

tijdelijke verblijfspas vervalt is hij niet<br />

zeker van een verlenging. Het donkerste<br />

scenario is voor hem deportatie.<br />

Jaime: ‘Ik was in Portugal uitgenodigd<br />

om over raices te vertellen.<br />

Toen ik terugkeerde in de VS<br />

hield de douane me vast, omdat ik<br />

een ongewenste vreemdeling was.<br />

Gelukkig is iemand van Binnenlandse<br />

Zaken me komen helpen, waardoor ik<br />

vrijkwam. Ik weet hoe het voelt om<br />

gediscrimineerd te worden, terwijl ik<br />

werk voor de VS.’<br />

De daca-regeling is sociaal, maar zal<br />

een volgende president daca voortzetten?<br />

Niet alle voorstanders van<br />

Obama zijn blij met diens vreemdelingenbeleid.<br />

Hij heeft tijdens zijn<br />

ambtsperiode tienduizenden asielzoekers<br />

uitgezet. Father Philip, een<br />

katholieke pastor die zes van deze<br />

daca jongens-zonder-ouders<br />

huisvest, spreekt zijn afkeer erover<br />

uit. ‘Het Amerikaanse asielbeleid is<br />

ronduit onrechtvaardig en inhumaan.<br />

Niemand heeft zekerheid.’<br />

Het na-programma heeft ons van<br />

nabij laten zien dat vrijheid een zwaar<br />

bevochten zaak is. Zelfs in het land<br />

van aankomst moeten de mensenrechten<br />

beschermd worden. Blessings<br />

voor Stacey, Jaime en Father Philip.<br />

En dank aan het Doopsgezind Wereldcongres.<br />

leiderschapstest<br />

10<br />

De doopsgezinde broederschap<br />

is al decennia in<br />

verwarring. Steeds vaker<br />

klinkt de roep om een<br />

leider. Maar dan ook een<br />

échte leider. Wat betekent<br />

dat? Wat voor leider past<br />

ons?<br />

Leider (m/v) gezocht<br />

tekst Wieteke van der Molen & Jan Willem Stenvers – illustratie Feiko Wouda<br />

Willen we een charismatische profeet die met grootse<br />

visioenen de kerken weer vult? Een echte herder die de<br />

makke schaapjes voorgaat, op weg naar nieuwe, grazige<br />

weiden? Een verbindende idealist, die alle gemeenten<br />

zonder morren laat samenwerken?<br />

Doopsgezind NL wil dit graag samen met u uitzoeken.<br />

Vult u alstublieft onderstaande enquête in.<br />

Vraag 1<br />

Welke onderstaande stelling is op u<br />

van toepassing?<br />

a In de gemeente zorg ik ervoor<br />

dat de koffie klaarstaat<br />

b In de gemeente help ik altijd<br />

met de koffie<br />

c In de gemeente geniet ik altijd<br />

van een heerlijk kopje koffie na<br />

de dienst<br />

d In de gemeente vind ik de koffie<br />

na de dienst het meest gezellige<br />

moment<br />

Vraag 2<br />

In welke onderstaande typering<br />

herkent u uw leider-to-be?<br />

a Prinses (m/v) op de erwt<br />

b Ruwe bolster, blanke pit<br />

c ‘Komt wel goed, schatje’<br />

d Jantje lacht, Jantje huilt<br />

Vraag 3<br />

Welke bijbelse figuur heeft de door u<br />

zo begeerde leiderschapskwaliteiten?<br />

a Aaron<br />

b Petrus<br />

c Deborah<br />

d Mordechai<br />

Vraag 4<br />

Welke onderstaande bewering past<br />

het best bij u?<br />

a Ik waardeer de open ruimte, het<br />

is fijn om te kunnen reageren op<br />

de preek<br />

b Ik waardeer de open ruimte, het<br />

is goed dat iedereen zijn/haar ei<br />

kwijt kan<br />

c Ik waardeer de open ruimte indien<br />

mensen werkelijk iets te vertellen<br />

hebben<br />

d Ik waardeer de open ruimte niet,<br />

ik vind het heel ongemakkelijk<br />

Vraag 5<br />

In welke Disneyfilm wordt uw<br />

gedroomde leider het beste uitgebeeld?<br />

a Robin Hood<br />

b The Lion King<br />

c Peter Pan<br />

d Alice in Wonderland<br />

Vraag 6<br />

Welke onderstaande activiteit past het<br />

best bij u?<br />

a De hoge christelijke feestdagen,<br />

die vind ik het mooist<br />

b Doe mij maar een gemeente-uitje:<br />

je hoort eens een andere dominee<br />

en je ziet wat van de wereld<br />

c De zondag vind ik niet zo belangrijk,<br />

maar de zuster-/broederkring<br />

sla ik nooit over<br />

d Ik vind het vooral belangrijk om<br />

mijn gemeente te vertegenwoordigen<br />

op de Ringvergaderingen<br />

en de bv<br />

Vraag 7<br />

Welke onderstaande bewering past<br />

het best bij uw perfecte leider?<br />

a Hij/zij is overal goed in<br />

b Hij/zij is heel betrokken op<br />

iedereen<br />

c Hij/zij is heel charismatisch<br />

d Hij/zij is vooral heel bescheiden<br />

Vraag 8<br />

Welk filmcitaat past het beste bij<br />

het door u gewenste leiderschapsprofiel?<br />

a ‘With great power comes great<br />

responsibility’ – Spiderman<br />

(Macht maakt verantwoordelijk)<br />

b ‘May the Force be with you’<br />

– Starwars<br />

(Moge de Kracht met u zijn)<br />

c ‘I’ll be back’ – The Terminator<br />

(Ik kom terug)<br />

d ‘I’ll make you an offer you can’t<br />

refuse’ – The Godfather<br />

(Ik zal u een aanbod doen dat u<br />

niet kunt weigeren)<br />

Vraag 9<br />

Welke rol verwacht u dat een leider<br />

op zich neemt?<br />

a Goeroe<br />

b Mediator<br />

c Manager<br />

d Motivator<br />

Vraag 10<br />

Welke uitspraak van een bekende leider<br />

wekt het meeste vertrouwen?<br />

a ‘Als ik zou willen dat je het<br />

begreep, had ik het wel beter<br />

uitgelegd’ – Johan Cruijff<br />

uitkomsten<br />

b ‘Tact is the ability to tell someone<br />

to go to hell in such a way that<br />

they look forward to the trip’<br />

– Winston Churchill<br />

(Takt is het vermogen om op zo’n<br />

manier tegen iemand te zeggen<br />

dat hij naar de hel kan lopen, dat<br />

hij naar het reisje uitkijkt)<br />

c ‘Het is wijs om mensen te inspireren<br />

om dingen te doen en hen<br />

daarna te laten denken dat het<br />

hun eigen idee was’ – Nelson<br />

Mandela<br />

d ‘The most courageous act is still<br />

to think for yourself. Aloud.’<br />

– Coco Chanel<br />

(De moedigste daad is nog steeds<br />

zelf over de dingen nadenken – en<br />

dat laten horen)<br />

Vraag 11<br />

Welk speerpunt moet de leider van<br />

de doopsgezinde toekomst hebben?<br />

a Groei<br />

b Verdieping<br />

c Missie<br />

d Identiteit<br />

Heeft u het vaakst a) ingevuld? Dan voelt u het meest voor een type leider als ieders ‘grote zus’:<br />

ze heeft gelijk, weet wat goed voor u is, zorgt dat u niet in zeven sloten tegelijk loopt (en laat<br />

u dat weten ook), heeft veel verantwoordelijkheidsgevoel, is traditioneel ingesteld, en staat<br />

erop ieder in zijn of haar waarde te laten.<br />

Het vaakst b)? U voelt zich het meest senang bij een ridderlijke leider, die immer de waarheid spreekt<br />

ook al is het een harde, die ten strijde trekt tegen onrecht en geschillen het liefst aan de ronde tafel<br />

oplost. Maar leidt die queeste werkelijk naar de heilige graal, of vecht hij/zij tegen zijn/haar eigen<br />

molens?<br />

Het vaakst c)? Een typische roosvicee-moeder, daar heeft u behoefte aan. Een leider die het gezin<br />

bijeenhoudt, altijd op tijd op het schoolplein staat, vertrouwen en gezelligheid uitstraalt en pleisters<br />

plakt als het nodig is. Ze stelt uiterst efficiënte schoonmaakroosters en boodschappenlijstjes op,<br />

tot vervelens toe. Hoogstens heeft ze een ‘bad hair day’, maar ook dan glimlacht ze dapper.<br />

Hè, gezellig. Kusje op?<br />

Het vaakst d)? Deze leider is het meest ongrijpbaar. Goed in lobby en achterkamertjespolitiek. Krijgt<br />

de wonderlijkste dingen voor elkaar, zonder dat het opvalt, en vindt overal een antwoord op.<br />

Is zelfstandig en beschouwt die zelfstandigheid als een vanzelfsprekendheid voor alle mensen.<br />

Omdat deze leider keihard werkt, respecteert hij/zij iedereen die dat ook doet. Ziet zichzelf als<br />

eenvoudig werker in Gods wijngaard.

leiderschap<br />

In je kracht<br />

Drie leiders in de broederschap laten hun licht<br />

schijnen over wat goed leiderschap is en waar<br />

de valkuilen zitten.<br />

Henk Pijlman<br />

tekst Kalle Brüsewitz<br />

‘Het is helder dat predikanten in<br />

hun gemeente een leider zijn.<br />

Maar dat moet je zowel gegund<br />

als gevraagd worden. Natuurlijk<br />

leiderschap, daar gaat het om.<br />

Fascinerend is dat er bij de vacatures<br />

voor predikanten zelden een<br />

leider gevraagd wordt, terwijl je<br />

aan de hand van de wel gevraagde<br />

competenties al kunt concluderen<br />

dat het niks gaat worden als je<br />

geen leider bent. Doopsgezinden<br />

zijn namelijk erg huiverig voor het<br />

begrip leiderschap. Als broederschapspredikant<br />

had ik de functie<br />

van secretaris-generaal. Maar dat<br />

mocht niet zo heten, want dat<br />

was veel te gewichtig. De term<br />

‘broederschapspredikant’ is<br />

bedacht als compromis.’<br />

‘Ik heb geleerd dat je erg voorzichtig<br />

te werk moet gaan als je<br />

wat gedaan wilt krijgen, en beter<br />

niet de illusie kunt hebben dat je<br />

echt wat te zeggen hebt. Je kunt<br />

het beste zó met mensen omgaan<br />

dat ze geloven dat jouw idee het<br />

beste is, en dat ze dat bovendien<br />

zelf verzonnen hebben. Zo trek je<br />

aan de touwtjes zonder dat dat<br />

Fokke Fennema<br />

Fokke Fennema (1952) is predikant<br />

van de doopsgezinde gemeente te<br />

Zeerijp-Zijldijk en was dat eerder<br />

van de gemeenten te Assen, Groningen<br />

en Westerkwartier. Ook was<br />

hij broederschapspredikant bij de<br />

ads en voorzitter van de akc,<br />

Samen Een en Menno’s Pleats.<br />

duidelijk zichtbaar is. Dat soort<br />

leiderschap kunnen doopsgezinden<br />

accepteren. Desondanks is er<br />

een valkuil. Zelfs doopsgezinden<br />

zijn tot op zekere hoogte gevoelig<br />

voor hiërarchie. Voor mij als<br />

broederschapspredikant stond in<br />

elke gemeente een stoel op de<br />

eerste rij klaar. Ik zorgde altijd dat<br />

ik extra vroeg was om te voorkomen<br />

dat ik gebruik maakte van<br />

mijn positie. Zo was ik me elke<br />

keer weer even bewust van mijn<br />

rol en de valkuilen ervan. Bij<br />

doopsgezinde leiders gaat het er<br />

vooral om de eigen kwaliteiten te<br />

benutten en je te realiseren dat<br />

predikant zijn een vak is.’<br />

De laatste jaren is er veel misgegaan<br />

vanwege het gebrek aan<br />

bepaalde kwaliteiten op bepaalde<br />

plekken. Diegene die een goed en<br />

onderbouwd verhaal heeft hoort<br />

op de preekstoel, en de luisteraars<br />

maken deel uit van het pastoraat,<br />

ongeacht waar. We zouden er goed<br />

aan doen het beste uit mensen te<br />

halen en uit onze broederschap.<br />

Alleen dan komen we verder.’

ingekomen<br />

promotie<br />

Heinrich Derksen<br />

Op 10 december verdedigt Heinrich<br />

Derksen, directeur van het Bibel<br />

Seminar te Bonn (D), zijn proefschrift<br />

Das Gottesdienstverständnis der russlanddeutschen<br />

Freikirchen im Kontext<br />

einer Migrationskultur. Derksen<br />

schreef dit proefschrift onder leiding<br />

van promotoren prof. dr. Ruard<br />

Ganzevoort (praktische theologie) en<br />

em. prof. dr. Piet Visser (geschiedenis<br />

van het doperdom). Het Russische<br />

doopsgezinde erfgoed is deels<br />

geïncorporeerd in het theologische<br />

denken en praktisch-ethische doen<br />

van de zogenaamde Umsiedlergemeenten<br />

in Duitsland. Derksen is<br />

daarom geen onbekende voor doopsgezind<br />

Nederland.<br />

De promotie vindt plaats aan de VU<br />

De Boelelaan 1105 | Amsterdam<br />

www.seminarium.doopsgezind.nl>nieuws<br />

kerend tij<br />

Grensmomenten<br />

Waar gaat je verlangen naar uit? Hoe<br />

en waar zie je in jouw levensverhaal<br />

de Geest van God aan het werk?<br />

Waar raakt het verhaal uit de bijbel<br />

aan jouw verhaal? Waar ben jij tevoorschijn<br />

gekomen? Vier pastores, Jeanet<br />

van Woerden; Geert Brüsewitz; Christine<br />

Schlette en Marion Bruggen,<br />

hebben deze vragen aan elkaar en aan<br />

Sieds Prins voorgelegd. Bij het<br />

afscheid van Sieds als supervisor bij<br />

de doopgsgezinde broederschap<br />

hebben ze, samen met hem, gekeken<br />

naar grensmomenten in hun leven.<br />

De afgenomen interviews zijn<br />

verwerkt tot vijf persoonlijke verhalen.<br />

Het ene verhaal sprak me aan, het<br />

andere minder. Maar dat hindert niet,<br />

het zijn immers persoonlijke verhalen.<br />

De verhalen – een verrijking voor<br />

doopsgezind Nederland! – zijn gebundeld<br />

tot een fraai vormgegeven<br />

boekwerkje: Kerend tij. Een citaat:<br />

‘Eén van de gemeenteleden vertelt<br />

dat zij God ervaart in het kerende tij<br />

bij Noordpolderzijl. Daar aan de<br />

Waddenkust kan zij precies zien<br />

wanneer het tij keert. Een prachtig<br />

beeld. God die verbonden is met de<br />

leegte van het wad, maar ook met<br />

de leegte die zich vult. Een beweging<br />

die zich in de natuur eindeloos herhaalt.<br />

Voor de zuster in Uithuizen<br />

is het geen gewone omkering. Zij<br />

ervaart in die beweging Gods hand.<br />

Van leegte naar volheid. Een troostend<br />

perspectief.’<br />

Prachtige beeldtaal, taal die ik meerdere<br />

keren in Kerend tij tegenkom.<br />

Mijns inziens verdient Kerend tij een<br />

vervolg, bijvoorbeeld in de vorm van<br />

een werkboekje met discussievragen,<br />

verwerkingstips en een leeslijst.<br />

door Jehannes Regnerus<br />

Kerend tij is te verkrijgen bij de Algemene<br />

Doopsgezinde Sociëteit | Singel 454<br />

1<strong>01</strong>7 aw Amsterdam | 020 6230 914<br />

ads@doopsgezind.nl | www.doopsgezind.nl<br />

Margreet de Heer<br />

striptekenaar en theoloog,<br />

over haar strip Wereldheerschappij in Beeld<br />

interview<br />

macht &<br />

mogelijkheden<br />

>><br />

herinnering!<br />

Uiteraard brengt dit alles de nodige<br />

kosten met zich mee. Eerder dit jaar<br />

vroegen we u daarom om een vrijwillige<br />

bijdrage. Vrijwillig, want we<br />

kunnen niet in uw portemonnee<br />

kijken en we willen ons blad voor<br />

iedereen toegankelijk houden.<br />

Wel geven we een richtbedrag:<br />

€ 40,–. Velen van u hebben gelukkig<br />

een bijdrage overgemaakt. Mocht dit<br />

aan uw aandacht ontsnapt zijn: we<br />

herhalen de oproep, omdat al deze<br />

uitgaven zonder uw steun niet<br />

kunnen verschijnen.<br />

U kunt uw bijdrage overmaken op rekeningnummer<br />

nl19 abna 0243 4938 86<br />

onder vermelding van ‘vrijwillige bijdrage<br />

dnl’. Bij voorbaat hartelijk dank voor<br />

uw steun!<br />

Elke maand doen redactie, schrijvers,<br />

fotografen en vele anderen hun<br />

uiterste best om voor u een interessant<br />

en aantrekkelijk Doopsgezind NL<br />

te maken.<br />

Daarnaast verschijnt tweewekelijks<br />

de digitale nieuwsbrief<br />

Doopsgezind NU en is ruim een jaar<br />

geleden de website www.doopsgezind.nl<br />

volledig vernieuwd.<br />

14<br />

15

interview<br />

voorstel voor de overkoepelende<br />

wereldgodsdienst Chrishiboejo Plus.<br />

Dat vond ik dan ook erg leuk om te<br />

verzinnen en te tekenen.’<br />

tekst Jan Willem Stenvers<br />

beeld Margreet de Heer<br />

Wat zou je doen als je baas van de wereld was?<br />

Margreet de Heer stelde zichzelf deze vraag, verkende<br />

verschillende manieren van samenleven en tekende<br />

die op in de strip Wereldheerschappij in Beeld.<br />

Het boek begint met<br />

een gedachte-experiment:<br />

‘Ik ben baas van<br />

de wereld en mag alles<br />

beslissen – wat zou ik<br />

doen?’ Met die vraag in<br />

het achterhoofd probeert<br />

De Heer de maatschappij opnieuw in<br />

te delen, met zichzelf in de hoofdrol.<br />

Ze flirt constant met vernieuwende,<br />

soms nog niet uitgevoerde ideeën en<br />

blijft niet hangen bij het vertrouwde.<br />

Zo krijgt bijvoorbeeld het communisme<br />

ruime aandacht en wordt een<br />

geheel nieuwe religie ontworpen.<br />

Haar echtgenoot zet haar af en toe<br />

met beide benen op de grond, door<br />

te vragen of het nou wel zo slim is<br />

om iedereen rücksichtslos aan haar<br />

zeer goede wil te onderwerpen. En zo<br />

nu en dan raakt ze enorm gefrus-<br />

treerd van de problemen waar ze als<br />

goedwillende leider op stuit.<br />

In hoeverre heeft u het gedachteexperiment<br />

ook in het echt uitgevoerd?<br />

‘Ik speel in mijn boeken altijd een<br />

beetje met het autobiografische element.<br />

Dit boek begint ermee dat ik in<br />

bed lig en me voorstel hoeveel mensen<br />

er op de wereld zijn en hoeveel<br />

ruimte ze zouden innemen als je ze<br />

allemaal één vierkante meter geeft.<br />

Met die slapeloze nacht is het letterlijk<br />

allemaal begonnen. Vervolgens<br />

ben ik het gedachte-experiment aan<br />

veel mensen gaan voorleggen.’<br />

Waardoor kreeg u de behoefte om<br />

nieuwe en oude ideeën op deze<br />

manier te bundelen?<br />

‘We leven in een spannende tijd<br />

waarin we overstappen van een oude,<br />

destructieve manier van doen naar<br />

een nieuwe manier om de wereld in<br />

te richten. Ik vind het als individu<br />

moeilijk om daar vat op te krijgen;<br />

we worden zo doodgegooid met<br />

wereldproblematiek dat ik me al gauw<br />

machteloos voel. Ik wilde graag op<br />

een frisse manier naar de wereld<br />

kijken, vanuit een positie van macht<br />

en mogelijkheden. En welk medium<br />

leent zich nu beter voor een frisse,<br />

humoristische en informatieve aanpak<br />

dan de strip?<br />

Waar komt die drang naar vernieuwing<br />

van de maatschappij<br />

vandaan?<br />

‘Niet alles hoeft op zich vernieuwd te<br />

worden denk ik, er is heel veel goeds.<br />

Het gaat erom dat de goede zaken op<br />

de juiste manier worden ingezet en<br />

uitgebreid. Maar in de strip kan ik<br />

heel ver gaan met het denken over<br />

totaal andere vormen en een andere<br />

aanpak. Het toppunt is denk ik mijn<br />

Hoe ging dat in zijn werk?<br />

‘Het begon met de boodschap van<br />

astronaut en wereldverbeteraar<br />

Wubbo Ockels. Hij overleed in mei<br />

2<strong>01</strong>4 toen ik net aan het boek begon.<br />

Zijn laatste boodschap aan de mensheid<br />

was een oproep tot een nieuwe<br />

religie. Eentje waarin geloof in de<br />

mens en zorg voor de planeet centraal<br />

staan. Ik vond en vind dat heel<br />

inspirerend, maar vroeg me wel af of<br />

je niet toch iets transcendents nodig<br />

hebt om het te laten werken. Om<br />

vervolgens te concluderen dat bijna<br />

alle bestaande religies Ockels boodschap<br />

in zich hebben: wees goed voor<br />

elkaar en voor de schepping.<br />

Dus is het een kwestie van samenbrengen<br />

van de wereldreligies onder<br />

één noemer, waaronder ze zichzelf<br />

kunnen blijven maar toch verenigd<br />

zijn.’<br />

Kunt u voorbeelden geven van<br />

andere nieuwe, reële ideeën die u<br />

heeft opgetekend?<br />

‘Het idee om mensen in piramidesteden<br />

te laten wonen is heel reëel<br />

– architect Aad Breed is hier al in de<br />

jaren negentig mee gekomen. Hij is<br />

bij mij thuis op bezoek geweest met<br />

een maquette om het uit te leggen.<br />

Ze zijn er nog niet, maar er wordt wel<br />

heftig over gediscussieerd, in China<br />

bijvoorbeeld. Dus het is een kwestie<br />

van tijd. En zo is het met veel dingen<br />

in het boek. Bijvoorbeeld het basisinkomen:<br />

daar zijn al heel veel experimenten<br />

mee gedaan, met positieve<br />

uitkomsten. Of de hervorming van<br />

het democratische systeem door<br />

herinvoering van loting. Ook dat is al<br />

op een aantal plaatsen gebeurd.’<br />

Welke ideeën vindt u niks?<br />

‘Bij het beschrijven van het communisme<br />

en kapitalisme bekroop mij<br />

nogal eens een gevoel van weerstand.<br />

Niet zozeer omdat die ideologieën<br />

niet deugen, maar omdat ze in de<br />

geschiedenis op zo’n foute manier<br />

tegen elkaar zijn uitgespeeld. Daarom<br />

laat ik mijn wereldheerseres-figuurtje<br />

ook uitroepen: ‘Waarom niet allebei?<br />

Zorg én vrijheid?’’<br />

In hoeverre probeert u in de strip<br />

binnen de reële mogelijkheden te<br />

blijven?<br />

‘De voorstellen moeten in principe<br />

haalbaar zijn of lijken. Bij het nadenken<br />

over een wereldgodsdienst<br />

ben ik vrij ver gegaan met fantaseren.<br />

Dat komt denk ik omdat ik nou eenmaal<br />

ook theoloog ben. Ik vind al die<br />

onderlinge conflicten tussen godsdiensten<br />

zo’n onzin, ik vind dat het<br />

best allemaal onder één paraplu kan.’<br />

Welke leider moet het boek echt<br />

eens gaan lezen en waarom?<br />

‘Ze zouden het allemaal moeten<br />

lezen! Al was het maar om een wat<br />

luchtiger, grappiger perspectief te<br />

krijgen.’<br />

Met alles wat u oppert in de strip<br />

laat u zien veel kennis te hebben<br />

over staatsinrichting en leiderschap.<br />

Margreet de Heer is gewoon<br />

de ideale wereldheerser!<br />

‘Ha, ha, nou, je ziet in mijn strip hoe<br />

het dan afloopt: niet best. Zelfs met<br />

de beste intenties en kennis is<br />

leiderschap tricky business. Absolute<br />

macht corrumpeert. Kennis is zeker<br />

geen voorwaarde om een goede<br />

leider te zijn. Hij of zij moet vooral<br />

weten hoe mensen met kennis ingezet<br />

kunnen worden, dus eigenlijk<br />

meer een human resource manager<br />

zijn.’

Nieuwe toekomst<br />

Sinds drie jaar wordt er gewerkt aan de bouw van een technische<br />

school in Shirati, Tanzania. Het is een samenwerkingsproject<br />

van Doopsgezind WereldWerk en Mennonitisches<br />

Hilfswerk, onze Duitse collega. Ook de Canada-Africa<br />

Community Health Alliance doet mee.<br />

technische school in Shirati open<br />

In Musoma is al zo’n technische<br />

school, maar verder is dit een van de<br />

weinige in Tanzania. Na een jaar voorbereiding<br />

en besluitvorming van onze<br />

en Duitse kant, en na het verkrijgen<br />

van de nodige vergunningen en een<br />

compleet handboek met criteria, is<br />

het dan nu zover: op 26 oktober is de<br />

school gestart met 26 leerlingen!<br />

Zij beginnen met een paar maanden<br />

Engels en wiskunde op voorschrift<br />

van de overheid. Daarvan krijgen ze<br />

een certificaat. Daarna beginnen de<br />

technische lessen. De leerlingen<br />

kiezen hun eigen richting: timmeren,<br />

autotechniek, elektricien, solar, enzovoorts.<br />

Voor de praktijklessen hebben<br />

de leerlingen ieder een eigen T-shirt<br />

in een bepaalde kleur. Zo is timmeren<br />

rood en autotechniek geel. Het<br />

gereedschap en de machines zijn<br />

geschonken door Gered Gereedschap<br />

en door aannemers in Nederland, en<br />

in een container aangekomen. Daarmee<br />

is de school volledig geoutilleerd.<br />

tekst & foto Els de Quant<br />

Broeder Jan Verhoef uit Vollenhove is<br />

in Shirati om te helpen alles te ordenen<br />

en op de juiste plaats te zetten.<br />

De container wordt gebruikt als<br />

opbergruimte. Jan geeft ook instructies<br />

over het gebruik van het materiaal<br />

en heeft een plan opgesteld voor<br />

het bouwen van nog twee open<br />

klaslokalen. Nog niet alle gebouwen<br />

staan er, maar er is toch op aangedrongen<br />

om te starten met lesgeven,<br />

zodat er schoolgeld binnenkomt. Met<br />

dat geld kan weer verder gebouwd<br />

worden. Het zal nog enige jaren<br />

duren voordat het enorme project<br />

afgerond is, maar de nu opgedane<br />

ervaring zal bij de verdere ontwikkeling<br />

goed van pas komen. Bovendien<br />

is het heel motiverend dat de eerste<br />

26 leerlingen van de 53 die zich<br />

hadden aangemeld, er daadwerkelijk<br />

zijn. Deze 26 hebben ook schoolgeld<br />

betaald.<br />

Community<br />

De school is voor jongens en meisjes.<br />

Voor de meisjes is een slaap- en verblijfsgebouw<br />

beschikbaar, dat gerund<br />

zal worden door vrouwen van de kerk.<br />

In dat gebouw, dat ooit een lagere<br />

school was, zijn twee klaslokalen die<br />

tijdelijk door de technische school in<br />

gebruik worden genomen. Daar<br />

dichtbij zijn vier grote lokalen met<br />

een buitenwerkplaats gebouwd, en<br />

er komen er nog twee bij. Voorts is<br />

er een administratiegebouwtje voor<br />

het schoolhoofd, een lerarenkamer en<br />

een kamer voor de secretaresse.<br />

Verder is er een toiletgebouw voor<br />

dames en heren, jongens en meisjes.<br />

De watervoorziening is geregeld via<br />

een put met een pomp. De vakken<br />

die worden onderwezen zijn houtbewerking,<br />

metaalbewerking, elektrotechniek,<br />

solartechniek, autotechniek,<br />

naaien, computerlessen, en constructietechniek<br />

(bouw). Er zijn leraren<br />

voor alle vakken, een accountant<br />

en een dominee – het is een doopsgezinde<br />

school! De lessen in Engels<br />

en wiskunde worden verzorgd door<br />

Najaarsconferentie<br />

Het dagelijks bestuur van Doopsgezind Wereld-<br />

Werk vergaderde op vrijdag 23 oktober in Dopersduin.<br />

Het was druk in Schoorl, want het was<br />

herfstvakantie en mooi weer.<br />

Ook in Dopersduin was het druk. Was er soms een akcbijeenkomst<br />

parallel aan de najaarsconferentie? Nee, een<br />

grote groep jongeren, jonge gezinnen en anderen was<br />

op vrijdagavond al bijeengekomen, voorafgaand aan de<br />

najaarsconferentie. Het was gezellig en geanimeerd<br />

en er werden druk onderlinge gesprekken gevoerd. De<br />

mobieltjes bleven onzichtbaar en onhoorbaar. Wow, hoe<br />

enthousiasmerend en anders dan ik mij had voorgesteld!<br />

Jammer dat er eerst een db-vergadering was. Maar die<br />

werd onderbroken door de komst van een vrachtwagen<br />

met container. De container werd gelost op de parkeerplaats<br />

en van een groot spandoek voorzien: ‘Syrië-actie<br />

Doopsgezind Nederland’. Het was aan de creatieve<br />

suggestie van Jacob Kikkert te danken dat het inleveren<br />

van schoolkits, hygiënekits en quilts werd gekoppeld aan<br />

de najaarsconferentie!<br />

De conferentie ‘Leef met je eigen talent’ startte pas zaterdag<br />

met een lunchbuffet, gevolgd door een welkomstwoord<br />

door Johan Tempelaar in de kerkzaal. Hij reeg alle<br />

onderdelen op ontspannen en plezierige wijze aaneen en<br />

gaf daarna het woord aan ds. Fulco van Hulst. Deze<br />

richtte de aandacht op talenten uit de bijbel, middels een<br />

hervertelling. Vervolgens kwamen Jan Willem Stenvers<br />

en een panel aan bod, gevormd door Marcella Bos (teambinding<br />

o.a. door roeien), Aart Bos (Managing Director<br />

MasterPeace) en Evert Pruis (roi [Return on Investment]<br />

on Talent). Alle drie zijn werkzaam op het gebied van<br />

nieuwe vormen van stimuleren en begeleiden van ondernemerschap.<br />

Daarna opende Jan Hendrik Veenkamp<br />

nieuwe perspectieven vanuit de stem, en zongen we met<br />

Martijn Maring op gitaar: ‘Iedereen is mooi, als je bent<br />

wie je bent’.<br />

het Community Centre, dat te vergelijken<br />

is met een doopsgezind<br />

broederschapshuis. Zowel de school<br />

als het Community Centre en het<br />

slaapgebouw liggen op tien minuten<br />

loopafstand van elkaar. Het jaarlijkse<br />

schoolgeld is conform dat van ieder<br />

andere middelbare school: € 250,–<br />

voor dagstudenten en € 300,– voor<br />

inwonende studenten. De uniformen,<br />

T-shirts en schoolboeken moeten de<br />

leerlingen zelf kopen. De lunch komt<br />

uit het Community Centre. Iedereen<br />

hier is hartstikke blij! Een nieuwe<br />

en haalbare toekomst ligt in het<br />

verschiet.

Even stilstaan in de drukte van alledag. Om dan geïnspireerd, verrijkt weer verder<br />

te gaan. Nieuwe paden vinden op oude wegen. Andere, bredere gezichtspunten<br />

opdoen in een inspirerende omgeving en binnen een ongedwongen sfeer.<br />

Dat is wat Leeftocht u wil bieden, met een buitengewoon aanbod van activiteiten,<br />

lezingen en cursussen op het gebied van religie en spiritualiteit.<br />

Uitgelicht<br />

In de sfeer van Taizé<br />

22 t/m 24 januari Dopersduin, Schoorl<br />

Hoe belangrijk is de stilte voor jou?<br />

Wat hoor je in de stilte? Waar vind je<br />

jouw stilte? In het vertrouwde dagritme<br />

van Taizé, met als trefwoorden: tot rust<br />

komen, verstilling, inkeer, meditatief,<br />

zingen, in gesprek met jezelf en<br />

elkaar, gaan we dit weekend op zoek<br />

naar die stilte. De leiding is in handen<br />

van Marcel Kasteleijn, Caroline<br />

Hogewoning en Marjanke de Bruin.<br />

Prijs: vanaf € 90,– p.p.<br />

De Roosebrink<br />

te Wageningen<br />

De Timanshof<br />

te Bennekom<br />

De Aleidahof<br />

te Bennekom<br />

Uitgelicht<br />

te huur<br />

Seniorenappartementen<br />

met een vrijzinnig religieuze uitstraling<br />

In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is er<br />

welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, respectievelijk<br />

dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het<br />

openbaar vervoer.<br />

Voorzieningen<br />

De appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur<br />

per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de<br />

gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatieruimte,<br />

hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. De bewoners worden<br />

vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies.<br />

Huurprijs<br />

De huurprijs varieert van € 459,– tot € 779,–. De servicekosten variëren van € 73,–<br />

tot € 194,–.<br />

Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak<br />

met mw. L. Kik of mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtging.<br />

Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom<br />

0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | info@vrssh-zuidveluwe.nl<br />

De weg van de mens<br />

<strong>12</strong> t/m 14 februari Fredeshiem<br />

Steenwijk<br />

‘Ieder draagt iets kostbaars in zich<br />

dat in geen ander te vinden is. Dat<br />

te vinden is zijn weg.’ Een prachtige<br />

uitspraak van Martin Buber. In deze<br />

retraite onder leiding van ds. Marion<br />

Bruggen (Groningen), drs. Marjan<br />

Kip, pastoraal werker (Almere) en<br />

ds. Christine Schlette (de Knipe)<br />

gebruiken we het boekje De weg van<br />

de mens, waarin Buber zijn joods<br />

mystieke visie op het leven ontvouwt.<br />

Prijs: vanaf € 160,– p.p.<br />

Programma<br />

tocht<br />

In de sfeer van Taizé<br />

22 t/m 24 januari Schoorl<br />

Retraite: De weg van de mens<br />

<strong>12</strong> t/m 14 februari Fredeshiem<br />

Sjef Laenen<br />

27 t/m 28 februari Fredehiem<br />

Weg van de Tora<br />

15 t/m 16 april Fredeshiem<br />

Dagboek schrijven met Sarine<br />

Zijderveld<br />

24 t/m 25 juni Fredeshiem<br />

Retraite: Geroepen om te leven van<br />

liefde ongehoord<br />

11 t/m 13 maart Fredeshiem<br />

kalenders<br />

Lees bij de dag<br />

Wie zoekt naar een vrijzinnig getinte bijbelse<br />

dagkalender komt bedrogen uit: die zijn er<br />

eenvoudigweg niet.<br />

Lezen vrijzinnigen niet dagelijks in<br />

de bijbel? Zoeken zij hun heil wellicht<br />

bij ironie, poëzie of andere taalmelodieën?<br />

Hoe het ook zij, in het schrikkeljaar<br />

2<strong>01</strong>6 krijgen we zomaar een<br />

dag cadeau, welke kalender u ook<br />

koopt.<br />

Poëzie<br />

De Poëziekalender van uitgeverij<br />

Van Oorschot haalt, samen met<br />

de stichting Poetry International,<br />

de dagelijkse portie dichtvoer ook<br />

komend jaar uit ‘de onuitputtelijke<br />

bron van de wereldpoëzie’. ‘Dichters<br />

van Nobelprijsallure en aanstormend<br />

talent, scheppers van de light verse,<br />

hermetische grootheden, springlevende<br />

dichters en lang gestorven<br />

namen.’ Op 29 februari een gedicht<br />

van Du Fu, een dichter uit de achtste<br />

eeuw: ‘Ik heb een dag over en weet<br />

niet wat te doen / de Heer gebood<br />

mij te gaan, de dagen / in arbeidzaamheid<br />

zijn me bekend en duren /<br />

zo lang niet.’ Op eerste kerstdag dit<br />

keer een klassieker van Martinus<br />

Nijhoff: De kerstboom.<br />

Taal<br />

Voor 2<strong>01</strong>6 verschijnt alweer de drieentwintigste<br />

scheurkalender van het<br />

Genootschap Onze Taal (uitgeverij<br />

Bekking & Blitz). De kalender bevat<br />

onder andere stijlfiguren, taaladviezen<br />

en taalpuzzels. Op 29 februari een<br />

stijlfiguur: ‘In café De Pal in Den<br />

Bosch is de volgende tekst te lezen:<br />

‘Heren, leg de bril maar plat, de<br />

dames zitten toch graag nat.’ Welke<br />

drie stijlfiguren zijn hier te herkennen?’*<br />

Heel af en toe wordt de bijbel<br />

aangehaald. Bijvoorbeeld bij de uitleg<br />

van de term ‘boek der boeken’<br />

(bijbel = biblia = boeken). De teksten<br />

zijn soms simpel, vaak leerzaam.<br />

Traditioneel<br />

Zoals elk jaar volgen de protestantse<br />

makers van de Bijbelse Dagkalender<br />

(uitgeverij Boekencentrum) het leesrooster<br />

van het Nederlands Bijbelgenootschap.<br />

Tekst, uitleg, een<br />

liedsuggestie en af en toe poëzie.<br />

Dit jaar veel uit Genesis, Numeri en<br />

Lucas. Maar op eerste kerstdag is er<br />

– hoe mooi! – het eerste gedeelte<br />

uit het Johannesevangelie: ‘Jezus is<br />

het Woord van God dat vlees is geworden.<br />

Hij is God die mens is<br />

geworden.’ Onvergefelijk is het<br />

verdwijnen van het tekstregister<br />

achterin de dagkalender. Waarom<br />

is deze service aan de lezer geschrapt?<br />

Steviger<br />

De bijbelse meditaties in Dag in,<br />

Dag uit (Ark Media/Leger des Heils)<br />

komen uit diverse kerkelijke richtingen,<br />

vooral uit de wat ‘steviger’<br />

hoek – onder anderen Christelijk<br />

Gereformeerd, Leger des Heils en<br />

Baptisten. Bij 1 Johannes 4 klinkt het:<br />

‘God is ons vertrouwen waard,<br />

mensen die slappe aftreksels verkopen<br />

van de stoere belijdenis dat<br />

God in Jezus mens is geworden, zijn<br />

tekst Martin Maassen<br />

dat niet. Geleid door Gods Geest<br />

zul je waarheid van leugen kunnen<br />

onderscheiden.’<br />

Kostelijk gezeur<br />

Peter’s Zeurkalender van Peter van<br />

Straaten (uitgeverij De Harmonie)<br />

biedt ook in 2<strong>01</strong>6 weer tekeningen en<br />

teksten waarmee je glimlachend de<br />

dag inluidt. Op 25 mei zegt een<br />

zielknijper – bakje tissues op tafel –<br />

tegen een stijf geklede vrouw met de<br />

armen stevig om het lijf: ‘De meeste<br />

mensen kunnen geen nee zeggen,<br />

maar u zou moeten overwegen eens<br />

wat vaker ja te zeggen.’ Op 6 juni<br />

zeggen twee heren in dik gestreepte<br />

pakken tegen elkaar: ‘Regels, regels,<br />

regels. Het is godgeklaagd. Zo<br />

word je toch gedwóngen de boel te<br />

flessen.’

oeken & bladen<br />

lang waren Nederlandse coalitieregeringen afhankelijk van de<br />

n christelijke partijen. In 1994 bleek dat het anders kon. Dat jaar<br />

vvd en d66 het eerste paarse kabinet, onder leiding van minister-<br />

Het was een bijzonder moment, al sprak Kok over ‘een doodt’.<br />

Zijn eerste kabinet was in veel opzichten zeer succesvol, maar<br />

ween tijdens Paars ii. Mede door Pim Fortuyn kreeg Paars een<br />

, en de val van het kabinet in april 2002 leidde tot een dramatisch<br />

aar Paars. Dit boek beschrijft hoe de paarse coalitie functioneerde<br />

Paars een bijzondere periode vormde in de politieke geschiedend.<br />

Klaartje Peters (1969) schrijft over politiek en bestuur. Van<br />

haar hand verschenen eerder bij Uitgeverij Boom Verdeelde<br />

macht (1999) en Het opgeblazen bestuur (2007) over het Nederlandse<br />

provinciebestuur, dat veel stof deed opwaaien.<br />

www.uitgeverijboom.nl<br />

klaartje<br />

peters<br />

klaartje peters<br />

god<br />

Weg uit het midden<br />

Het wordt wel bestempeld als ‘het<br />

kind van Hans van Mierlo’: het eerste<br />

paarse kabinet in Nederland. Klaartje<br />

Peters beschrijft in haar boek Een<br />

doodgewoon kabinet, dat het op<br />

22 augustus 1994 zover is. Na een<br />

desastreuze verkiezingsnederlaag<br />

voor het CDA treedt er voor het eerst<br />

in de geschiedenis een kabinet aan<br />

van liberalen (VVD, D66) en sociaaldemocraten<br />

(PvdA). De verhoudingen<br />

zijn na de verkiezingen in dat jaar zo<br />

veranderd dat er feitelijk geen kabinet<br />

zonder D66 mogelijk is. En D66-<br />

leider Van Mierlo heeft maar een<br />

grote wens, namelijk eindelijk een<br />

kabinet vormen zonder confessionelen.<br />

Dat was sinds 1918 niet meer<br />

voorgekomen. Er was volgens de<br />

D66’er immer sprake van ‘links daar,<br />

rechts daar en God in het midden’.<br />

De ene keer bogen de confessionele<br />

partijen naar rechts en de andere<br />

keer, als het echt niet anders kon,<br />

naar links. Maar in 1994 is het gedaan<br />

met de machtspositie van het CDA.<br />

Voor het eerst in de geschiedenis legt<br />

bij de beëdiging van het kabinet geen<br />

enkele minister de eed af. Wel voegt<br />

VVD-minister Annemarie Jorritsma<br />

daar fijntjes aan toe: ‘Majesteit, dat<br />

betekent niet dat er geen diepgelovige<br />

ministers bij zijn. Maar doopsgezinden,<br />

zoals ikzelf, kunnen de eed<br />

niet afleggen; zij kiezen daarom altijd<br />

voor de belofte.’ In de beeldvorming<br />

staat vooral het eerste paarse kabinet<br />

bekend als een kabinet dat immateriële<br />

kwesties als euthanasie, het<br />

homohuwelijk, en afschaffing van het<br />

bordeelverbod regelde. Toch kwam<br />

Paars de eerste vier jaren feitelijk niet<br />

verder dan de liberalisering van de<br />

winkelsluitingswet. Pas in het tweede<br />

paarse kabinet, door Peters een ‘retrokabinet’<br />

genoemd vanwege de grote<br />

hoeveelheid oude, bekende gezichten,<br />

toen de positie van D66 danig verzwakt<br />

was, kwam er een ‘beeldenstorm<br />

tegen de christelijke instituties’<br />

op gang en werd er geliberaliseerd op<br />

het gebied van immateriële onderwerpen.<br />

Van de bestuurlijke agenda<br />

van D66-referendum, gekozen burgemeester,<br />

districtenstelsel – kwam in<br />

acht jaar Paars niets terecht. Zo leidt<br />

Peters ons, in een soms wat al te<br />

gedetailleerd boek, naar de conclusie<br />

dat D66 inhoudelijk een marginale rol<br />

speelde en dat het CDA in de jaren<br />

van Paars voortdurend met zichzelf<br />

bezig was. In 2002 implodeerde Paars<br />

onder de golven van het Fortuynisme<br />

en kreeg het CDA het weer voor het<br />

zeggen.<br />

Een doodgewoon kabinet – acht jaar Paars<br />

1994-2002, Klaartje Peters, uitgeverij<br />

Boom, € 19,90<br />

aards<br />

Culturele verschuiving<br />

‘Er is een nieuw geslacht van mensen<br />

opgegroeid. Mensen die de rusteloosheid<br />

en ongedurigheid in hun<br />

innerlijke wezen ook in de uiterlijke<br />

vormgeving van hun bestaan tot<br />

uitdrukking willen brengen.’ Dit citaat<br />

van Georg Simmel, Duits filosoof en<br />

socioloog, vormen de essentie van de<br />

laatst uitgebrachte studie van Auke<br />

van der Woud: De nieuwe mens. De<br />

culturele revolutie in Nederland rond<br />

1900. Auke van der Woud is emeritus<br />

hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis<br />

en bekend van<br />

eerdere doorwrochte studies als: Een<br />

nieuwe wereld. Het ontstaan van het<br />

moderne Nederland, en: Een koninkrijk<br />

vol sloppen. Achterbuurten en vuil in de<br />

negentiende eeuw.<br />

De nieuwe mens beoogt niet alleen<br />

een studie, maar vooral ook een<br />

voorstel te zijn, ‘een voorstel, het doet<br />

suggesties om anders over onze<br />

cultuur in de afgelopen anderhalve<br />

eeuw te gaan denken’. In de ‘oude<br />

beschaving’ stond het streven naar<br />

‘het hogere’ voorop, de hoogste<br />

waarden waren immaterieel, ‘geestelijk’<br />

(het ‘schone, ware en goede’).<br />

De nieuwe cultuur, mede mogelijk<br />

gemaakt door de stijging van de<br />

materiële welvaart, kwam met andere,<br />

heel aardse normen en waarden. Die<br />

werden massaal omarmd, het eerst<br />

en vooral in de grote steden. In toegankelijk<br />

beschreven voorbeelden<br />

geeft Van der Woud een beeld van de<br />

verschuiving. Van de opkomst van het<br />

panorama en het panopticum tot de<br />

verschijning in het straatbeeld van de<br />

zogenaamde mode- en koffiepaleizen,<br />

meer commercieel ingerichte warenhuizen,<br />

luxe winkels met grote spiegelruiten<br />

en imposante vloeren, villa’s<br />

in het groen voor een opkomende<br />

rijke klasse, de aandacht voor het<br />

lichaam met zee-en zonnebad, de<br />

bouw van eenvormige massawoningen<br />

voor het volk uit de sloppen,<br />

en de aanleg van parken. Het beeld<br />

dat Van der Woud schetst komt<br />

dichtbij de hedendaagse, nog meer<br />

verstedelijkte realiteit.<br />

door Jehannes Regnerus<br />

De nieuwe mens. De culturele revolutie in<br />

Nederland rond 1900, Auke van der Woud,<br />

uitgeverij Prometheus Bert Bakker,<br />

€ 24,95<br />

levensgevoel<br />

Speelse diepgang<br />

Tamarah Benima maakt al in het<br />

begin duidelijk dat dit boek over<br />

meer gaat dan alleen maar de joodse<br />

godsdienst of de joodse geschiedenis.<br />

Dat zijn in haar ogen slechts facetten<br />

van iets dat veel groter is: de Joodse<br />

Beschaving. Een Beschaving met<br />

hoofdletter, met meer dan twintig<br />

talen, een juridisch systeem, eigen<br />

filosofie, literatuur, muziek, en nog<br />

veel meer. Het joodse levensgevoel:<br />

dat brengt zij in dit boek voor de lezer<br />

tot leven. Ze bespreekt die joodse<br />

beschaving aan de hand van onderwerpen<br />

als recht, de verhouding tot<br />

teksten, joods mensbeeld, de kern<br />

van de sjabbat, kasjroet, maar ook<br />

seks, vrijheid en natuurlijk God. Van<br />

ernstig tot hilarisch weet Benima<br />

werkelijk inzicht te verschaffen in het<br />

belang van een bepaalde zienswijze.<br />

Zoals haar schets ter verduidelijking<br />

van het rechtssysteem aan de hand<br />

van het zelfverzonnen gebod: ‘Bak<br />

een chocoladetaart die door iedereen<br />

kan worden gegeten’. (p. 29) Om<br />

vervolgens naar aanleiding van die<br />

ene simpele zin zeker vier pagina’s<br />

alleen maar vragen over die zin te<br />

stellen. Het moet waar zijn: joodser<br />

dan dit krijgt u het niet. Al die dingen<br />

die ‘we allang weten’ over het jodendom<br />

krijgen toch net een andere<br />

lading in het boek. Benima weet<br />

steeds de oppervlakte te vermijden en<br />

juist daaronder de bijna onpeilbare<br />

mogelijkheden te laten zien. Het boek<br />

wordt nergens belerend, maar blijft<br />

open en speels. Haar hoofdstuk over<br />

God schept ruimte, juist vanwege het<br />

speelse karakter. Geen dogma’s, maar<br />

al spelend met woorden wordt diepte<br />

geschetst. Wat een verademing, dit<br />

boek. Het is vlot, grappig, met vaart<br />

geschreven. Bijna 180 pagina’s die<br />

sprankelen van zelfvertrouwen en de<br />

bijbehorende zelfspot. Joodser dan dit<br />

is met liefde geschreven, liefde voor<br />

tekst, voor woorden, liefde voor de<br />

Joodse Beschaving, liefde voor de<br />

mensen die haar dragen. En omdat<br />

dit door alle pagina’s heen straalt is<br />

dit boek een klein cadeautje van menselijkheid<br />

en gein. Fijn!<br />

‘Wat waar is, hoeft niet relevant te<br />

zijn, en wat relevant is, hoeft niet waar<br />

te zijn.’<br />

door Wieteke van der Molen<br />

Joodser dan dit krijgt u het niet. De<br />

levenskunst van de Joodse Beschaving,<br />

Tamarah Maionah Benima, uitgeverij<br />

Prometheus Bert Bakker, € 19,95<br />

stilte<br />

Niets te vrezen<br />

‘Gij staat zo heel, heel stil / met uwe<br />

handen, ik wil / u zeggen een zo lief<br />

wat, / maar ‘k weet niet wat’.<br />

Het zijn de beginregels van een<br />

gedicht van Herman Gorter in de<br />

verzamelbundel Stilte, het museum<br />

van de poëzie (uitgeverij Bekking<br />

& Blitz, € 9,95). De gedichten zijn<br />

gekozen door Amnesty International,<br />

dat een bont gezelschap van 133<br />

‘werelddichters’ selecteerde. Van<br />

D.H. Lawrence – ‘Sinds ik je kwijt ben<br />

word ik door de stilte bespookt’ – tot<br />

Rainer Maria Rilke. Van Adonis tot<br />

Basil Fernando die ons vraagt te<br />

luisteren naar de anonieme mensen<br />

die ‘de stilte als masker dragen’. ‘Stilte<br />

is al wat wij vrezen’ – Emily Dickinson.<br />

Tenzij anders vermeld,<br />

zijn de bijdragen op deze<br />

pagina’s van de hand van<br />

Martin Maassen, martin.<br />

maassen@doopsgezind.nl<br />

De zonnetjes bij de<br />

besproken boeken en<br />

bladen geven de waardering<br />

van de recensent weer.<br />

Die kan uiteenlopen van<br />

één zonnetje (niet best) tot<br />

vijf (mag op uw nachtkastje<br />

niet ontbreken).<br />

22 23

mondigenbondig<br />

Ellen Jonk (1969) komt uit Leiden en is daar lid van de DoRegemeente.<br />

Ze is directrice van een thuiszorgorganisatie en lid<br />

van het bestuur van Inloophuis Scarabee.<br />

tekst Jan Willem Stenvers – foto Johan Tempelaar<br />

Talent<br />

‘Ik kijk met open en brede blik de wereld in en sta positief<br />

in het leven. Dat is denk ik mijn kracht. Mijn observatievermogen<br />

is groot, waardoor dingen mij snel opvallen.<br />

En ik deins er niet voor terug om de dingen bij de naam<br />

te noemen. In mijn werk als verpleegkundige heeft dat<br />

altijd zijn voordelen gehad. Ik kan bijvoorbeeld snel iets<br />

signaleren en ingrijpen om erger te voorkomen. Ook in<br />

mijn rol als werkgever kan die aanpak verhelderend zijn.<br />

Ik ben van mening dat je alles tegen elkaar moet kunnen<br />

zeggen, maar de manier waarop is wel heel belangrijk.<br />

Respect naar de ander toe, de ander laten weten dat<br />

fouten maken mag, mits dat als een leerpunt wordt<br />

gezien. Wees eerlijk naar elkaar toe, draai er niet omheen,<br />

maar zeg het gewoon.’<br />

Zondag<br />

‘Van mei 2<strong>01</strong>1 tot en met mei 2<strong>01</strong>5 was ik lid van de<br />

kerkenraad van onze gemeente in Leiden. Vanuit deze<br />

functie was ik regelmatig aanwezig tijdens de kerkdiensten,<br />

ik had dan ‘dienst’. Nu ik geen ‘dienst’ meer heb<br />

merk ik dat ik minder frequent in de kerk kom. Ik geniet<br />

van de luie zondagochtend.’<br />

Vandaag<br />

‘Het is nu (tijdens dit interview, red.) vrijdag, de dag<br />

waarop ik thuis werk. Het voelt ongedwongener dan op<br />

andere dagen; ik hoef niet op een bepaalde tijd ergens<br />

te zijn. Als ik de hele dag in mijn pyjama achter mijn<br />

computer wil werken, is dat geen probleem. Mijn werk<br />

is best druk, ik ben directeur Zorg van twee thuiszorgorganisaties<br />

in Leiden en de Duin- en Bollenstreek. De<br />

zorg is op dit moment flink in beweging en als thuiszorgorganisatie<br />

moet je meebewegen. Een 9-tot-5-mentaliteit<br />

past daar niet bij. Ook al sta ik nu wat verder af van de<br />

directe zorg aan het bed, ik blijf mij verantwoordelijk<br />

voelen voor de tevredenheid van de klanten en medewerkers.’<br />

Opdracht<br />

‘Genieten. Geniet van het leven en koester alle mooie<br />

momenten, groot en klein. Volg je dromen en idealen.<br />

Soms lijken die ver weg, maar laat je daar niet door<br />

weerhouden – ga ervoor. Je moet ook tegen jezelf durven<br />

zeggen: dit lukt echt niet. Maar je hebt het dan wel<br />

geprobeerd! Ieder mens mag klagen, maar als je klaagt<br />

zonder dat je zelf probeert er iets aan te doen, heb je<br />

geen recht van klagen. Dat vind ik althans.’<br />

Leerling<br />

‘Je bent nooit te oud om te leren, en je bent ook nooit<br />

te oud om fouten te maken. Maar je moet wel leren van<br />

je fouten en durven zeggen: hé, ik heb het niet goed<br />

gedaan.’<br />

Leraar<br />

‘Ik vind het leuk om anderen zich te laten ontwikkelen,<br />

of het nu mijn kinderen zijn of mijn medewerkers. Je kunt<br />

dat bereiken door dingen voor ze te doen, maar je kunt<br />

ook met mensen in gesprek gaan, waardoor ze veel meer<br />

bij zichzelf te rade gaan. Ik krijg altijd terug van anderen<br />

dat ik duidelijk ben, en eerlijke feedback geef waar men<br />

wat aan heeft. Al geldt dit niet altijd voor mijn kinderen!<br />

Ik vind dat je alles tegen iedereen kan zeggen, maar nogmaals:<br />

de manier waarop je het zegt, is zo enorm belangrijk.<br />

Ik heb dingen ook weleens op een verkeerde manier<br />

gezegd, hoor. Daar kan ik heel lang last van hebben,<br />

omdat je dan absoluut niet datgene bereikt wat je wilt.’<br />

Ego<br />

‘Mensen die zichzelf in het middelpunt zetten, daar ben<br />

ik ‘allergisch’ voor. Ik kan daar heel slecht tegen. Misschien<br />

komt dat voort uit mijn opvoeding. Van huis uit<br />

heb ik geleerd: doe maar gewoon, dan doe je al gek<br />

genoeg. Als ik iets heb gepresteerd ben ik daar trots op en<br />

ik vind het heerlijk om daar van anderen waardering voor<br />

te krijgen, maar die zal ik nooit opeisen.’<br />

colofon<br />

Doopsgezind NL is een uitgave van<br />

de Algemene Doopsgezinde Sociëteit<br />

(ads) en verschijnt tien keer per jaar.<br />

Het blad wordt tegen een vrijwillige<br />

bijdrage toegezonden aan alle leden<br />

van doopsgezinde gemeenten.<br />

Vrienden en belangstellenden die<br />

het blad willen ontvangen, betalen<br />

€ 40,– per jaar. U kunt zich opgeven<br />

via de contactgegevens in dit colofon.<br />

U kunt uw bijdrage overmaken op<br />

iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v.<br />

Algemene Doopsgezinde Sociëteit<br />

onder vermelding van ‘dnl 2<strong>01</strong>5’.<br />

Hoofdredactie Johan Tempelaar<br />

(coördinator communicatie)<br />

Eindredactie Marijke van Duin<br />

Redactie Kalle Brüsewitz, Yko van<br />

der Goot, Martin Maassen, Wieteke<br />

van der Molen, Tea Rienksma, Marion<br />

Slotboom, Jan Willem Stenvers<br />

‘Ik deins er niet voor terug<br />

om de dingen bij de naam te noemen’<br />

Loslaten<br />

‘Mijn man en ik hebben drie kinderen van zestien, zeventien<br />

en negentien jaar oud. De oudste woont sinds dit<br />

voorjaar op kamers in Leiden. Regelmatig hoor ik van hen<br />

dat ik nu al last heb van het ‘lege nest’-syndroom. Het is<br />

natuurlijk een hele gezonde ontwikkeling dat kinderen op<br />

eigen benen gaan staan en hun eigen pad kiezen. Ik zou<br />

het ongezond vinden als ze tot hun vijfentwintigste thuis<br />

zouden wonen. Vroeger zei ik altijd tegen mijn kids: op je<br />

twintigste moeten jullie het huis uit zijn. Mijn middelste<br />

dochter vroeg op een gegeven moment: ‘maar mam, wat<br />

nu als ik echt niet wil?’ Ze dacht dat ik het echt meende<br />

en haar op haar twintigste op straat zou zetten!’<br />

Thema: leiderschap<br />

Als Leidenaar werd mij gevraagd om in dit nummer van<br />

Doopsgezind NL over leiderschap te verschijnen. Maar<br />

eigenlijk ben ik geen echte Leidenaar. Mijn man wel, zijn<br />

familie komt er al vierhonderd jaar geleden vandaan.<br />

Zelf kom ik uit Sassenheim, een dorp twaalf kilometer<br />

verderop. Mijn ouders en mijn broer met zijn gezin<br />

wonen er nog, dus kom ik er regelmatig. Nu woon ik<br />

sinds 1991 hier en ben ik van de stad gaan houden: het<br />

centrum met zijn grachtjes, de bruggetjes, de steegjes,<br />

de feesten, de tradities. Heerlijk om er te fietsen – er is<br />

zoveel te zien, de huizen, de gevels, de mensen. Je hoort<br />

mij niet zeggen: ‘Ik ga nooit weg uit Leiden’, maar nu<br />

bevalt het me er nog prima.’

interview<br />

Schabaelje was hier in 1592 op Walcheren geboren, als<br />

zoon van een meniste molenaarsfamilie die wegens vervolging<br />

ooit Steenvoorde, onder Poperinge, ontvluchtte.<br />

‘Strammer Max’ met vragen<br />

‘Ziezo daar ben ik, doe mij maar een Duvel’, roept hij van<br />

verre, zodra hij mij, omringd door zonverbrande vetrollen<br />

en overrijpe facelifts uit het Ruhrgebied, ontwaart. Ik wijs<br />

hem op de lege stoel tegenover mij op het terras van<br />

restaurant ZieZo aan de Langstraat. Even lijkt het alsof<br />

dichter Nico Dijkshoorn – nee, nog sprekender, de<br />

vrijzinnige ‘visiting professor’, Erik Borgman – mij<br />

begroet: ‘Pieter Johanneszoon!’ ‘JéPé, m’n beste! Long<br />

time no see!’ Brasa: onze stoppelwangen raken elkaar, een<br />

warme welkomstklap op ieders schouder. ‘Huggen heet<br />

dat tegenwoordig, toch?’ Zo’n 360 jaar geleden was hij<br />

gestorven in Amsterdam – toch blijft hij een tijdloze kerel<br />

ff chillen met Schabaelje<br />

(1592-1656)<br />

Nazomer, pelgrimagetijd.<br />

Eens per jaar pak ik met<br />

mijn oeroude soulmate<br />

Jan Philipsz Schabaelje<br />

– JéPé voor intimi – een<br />

pilsje in het tuttige toeristenstraatje<br />

van Zoutelande<br />

vol Duitsers, achter de<br />

Westerscheldedijk.<br />

tekst Piet Visser – beeld potloodtekening (1655)<br />

door Gerbrand van den Eeckhout<br />

Wie leidt de Lusthof ?<br />

die zich al eeuwen moeiteloos aan elke tijd aanpast.<br />

Dopers eigen? ‘Hoe komt het toch JéPé’ vraag ik, terwijl ik<br />

aan een boerenomelet begin en zijn verbaasde ogen een<br />

‘Strammer Max mit Schinken und Käse’(?!) verslinden,<br />

‘dat er nu zo’n grote behoefte aan leiderschap is: op ons<br />

werk, in de kerk, in ons land? Liefst charismatische leiders<br />

vol visie, stimulerend en inspirerend? Kijk naar wat zo’n<br />

jonge Trudeau in Canada teweegbrengt! Zie hoe die<br />

nieuwe inpalm-paus de hele wereld charmeert! Waarom<br />

stelt Obama eigenlijk teleur, en is onze glunderende Rutte<br />

ineengeschrompeld tot een Facebook-smiley zonder<br />

smoel? En hoe komt het toch dat zoveel bange burgers<br />

zich ziende blind een rad voor ogen laten draaien door<br />

een namaakblonde populist? Wat zien zij niet? Wat missen<br />

wij, JéPé? Waar hunkert iedereen zo naar? Wat ontbreekt<br />

mij, man?’<br />

Afgedropen doper<br />

‘Godsamme, noem je zo’n buitenproportionele pub-quiz<br />

‘effe chillen’? Je zet me aan het werk! Had ik dat geweten,<br />

dan had ik me nog een jaartje in m’n graf omgedraaid.<br />

Maar o.k., jij je zin. Wie betaalt bepaalt, niet dan? Jij kent<br />

dat boek van mij toch? De Lusthof des Gemoeds, dat ik in<br />

1635 als een soort boetetherapie na zondige schanddaad<br />

heb geschreven?’ ‘Je doelt op jouw onfortuinlijke slippertje<br />

met Judith? Toen jij als schapenschurft uit de gemeente<br />

van makke lammeren werd verbannen door herder Hans<br />

de Ries? En Judith van de weeromstuit haar bevlekte heil<br />

bij het kuise Kruis van Rome zocht? Verleden tijd, JéPé!<br />

Weet je dat jouw gênante bijslaap van toen tegenwoordig<br />

‘rondneuken’ heet, en dat dat in sommige kringen eerder<br />

tot eer dan tot schande strekt?’ ‘Hé, hallo, mag het ietsje<br />

zachter en wat minder ironisch, alsjeblieft? Is iedereen zo<br />

bot gebekt bij jullie? Dat had ik nooit achter jou gezocht.’<br />

Ik bestel vlug een tweede Duvel om het goed te maken<br />

– zeventiende-eeuwers drinken bier als thee. ‘Sorry Jan,<br />

maar als enige Schabaelje-kenner ter wereld ken ik al<br />

jouw vleselijke zwakheden. Wist je trouwens’ – om hem<br />

weer mild te stemmen – ‘dat er maar liefst 103 Nederlandse<br />

herdrukken van jouw Lusthof zijn verschenen? Jij<br />

bent veruit de populairste schrijver van jouw tijdperk!’<br />

Ik verzwijg maar dat heel Nederland nog altijd in de waan<br />

is dat ‘Vader’ Cats, ook van Walcheren, die eer toekomt.<br />

‘En weet je dat jouw boek nog altijd een bestseller is bij de<br />

Amish?’<br />

Open deur<br />

Als het laatste geel van zijn spiegelei verdwenen is en de<br />

kleinste kruimel van het bord gevingerd, gaat hij over op<br />

de praatstand. ‘O.k. dan, dat leiderschap. Die Amish zijn<br />

schatten, hun zelfverzekerde zwartepakkengedoe sust vaak<br />

gekwelde geesten van elders, maar ik heb liever kritischer<br />

types. Hun soort zekerheden ken ik niet. Daarom snap ik<br />

des te beter die hunkering naar voorbeeldige voorgangers,<br />

zieners, wegenwijzers en leidslieden. Dat verlangen<br />

is niet van vandaag of gisteren – ik zocht al niet anders.<br />

Maar het blijken altijd weer kwakzalvers, charlatans te<br />

zijn die de serieuze zoekers bruuskeren. Evenzo de nepprofeten,<br />

zoals Jan van Leyden met z’n Münsterse<br />

sjoemelsoftware. Of schijnmachtigen als Nebukadnezar<br />

die droomde van gouden standbeelden, maar ondertussen<br />

Jeruzalem verwoestte en koning Jojakim met zijn volk<br />

tot horigheid en heidendom bracht! Herlees mijn Lusthof<br />

nog eens goed, Pieterman, en laat tot je doordringen dat<br />

niets hier blijvend is. Zelfs de machtigsten der aarde<br />

vallen, geen rijk houdt stand. De gulden mond, het<br />

gouden beeld doorstaan de eb en vloed der eeuwen niet.<br />

Macht is schijn, schijnmacht verderf. Volg nooit één<br />

leider, maar gehoorzaam de stem van je geweten, van<br />

God.’ ‘Beetje een vrijzinnige open deur, JéPé – ik had iets<br />

beters van je verwacht.’<br />

Als het laatste geel van zijn spiegelei<br />

verdwenen is en de kleinste kruimel<br />

van het bord gevingerd, gaat hij over<br />

op de praatstand<br />

#godismijnschepping<br />

‘Mag je vinden, maar die deur heb ik in de Lusthof expres<br />

wijd open gezet in een inleiding van ruim 70 pagina’s.<br />

Helaas gaat kennelijk niemand stapsgewijs door dat<br />

essentiële voorportaal heen – de Amish al helemaal niet.<br />

Men wil direct de aardse lusthof van Adam en Eva<br />

beloeren, het ‘Luctor et Emergo’ van Noach en Mozes<br />

meemaken, of de Judaskus op Jezus’ wang voelen! Echter,<br />

juist in dat eerste stuk betoog ik wat de kern van geloof is,<br />

dat er drie soorten godsdienst bestaan. Ten eerste de<br />

ceremoniële religie, zoals de rooms-katholieke santenkraam<br />

met wijwater en wierook, of de protestantse preekkitsch<br />

van kaarsje-aan-en-uit. Dan is er het opiniërend geloof,<br />

gebaseerd op geleerde theologische interpretaties en<br />

meningsverschillen, maar ook op sentiment en vooroordeel.<br />

Dat leidt tot kerkelijke (dis)kwalificaties als orthodox<br />

en vrijzinnig, dogmatisch, confessioneel of ongebonden,<br />

om over de tsunami van geloofsrichtingen maar te<br />

zwijgen! Waar het werkelijk om gaat is de derde soort: het<br />

spiritualistische geloof. Dat is het ultieme level van de<br />

levens-app die godsdienst heet. Daarin verinnerlijk,<br />

vergeestelijk je heel Gods schepping, de geschiedenis van<br />

Israël en de wereld met Hem. Daarin incorporeer je het<br />

leven en lijden van Jezus Christus – onze virtuele Instagram<br />

top-tag – in de kern van je gemoed, het geweten.<br />

Een kathedraal of kerk is daarvoor niet nodig: ruïne is hun<br />

lot. En “de bijbel wordt ooit toch ook door muizen<br />

opgevreten”, zo sprak Judith’s en mijn grote leider én<br />

zedenmeester van toen, Hans de Ries. Maak daarom heel<br />

de macrokosmos tot jouw spirituele microkosmos: jijzelf<br />

bent de schepper van alle goed en kwaad, jij creëert jouw<br />

God, jij bent Zijn Zoon/Dochter mét en in jouw Heilige<br />

Geest. De Lusthof, dat ben jij!’<br />

‘Nog één Duvel dan, om de drie-eenheid te vervolmaken,<br />

JéPé?’ Helaas verwaait mijn aardse snaaksheid in de<br />

Westerscheldewind: de Schabaelje-stoel is leeg! ‘Bitte<br />

schön, € 28,50, pin oder cash?’, spreekt een ober in vele<br />

tongen. Op straat, achter hem, zie ik in Duits gedruis<br />

zowaar Borgman voorbij schichten, of toch Dijkshoorn?<br />

JéPé wellicht…? ‘Spoor bijster’ sms ik naar huis, ‘hoe kom<br />

ik thuis?’

puzzelen<br />

doe mee<br />

& win!<br />

kribtogram 2<strong>01</strong>5<br />

puzzel Menno Meihuizen<br />

Horizontaal<br />

5 Graag net zo kort s.v.p. (1,1,1) 7 Die loopt tussen<br />

Lange Poten en Plein (<strong>12</strong>) 11 Knippen (14) <strong>12</strong> Wordt<br />

dat verdiend door een bergbeklimmer? (10)<br />

13 Daar moet je voorzichtig op lopen (6) 14 Is daar<br />

een gevangenispak van gemaakt? (7) 15 Jas voor op<br />

een schip? (9) 17 Beloven dat je een dessert krijgt<br />

(10) 19 Hij zingt in de cel (5) 21 Dat klinkt als het<br />

feestje van vader (11) 23 Ongeloofwaardig gespierd<br />

(5) 24 Restaurant op de camping (7) 25 Het voorgaan<br />

in een katholieke dienst? (10) 27 Zij is hemels<br />

(5) 28 Mag je daar alleen op pumps iets drinken?<br />

(9) 29 Kleding die je draagt als je op internet zit (7)<br />

31 Dom én lelijk? (6) 32 Brancard met conserveringsmiddelen?<br />

(8) 33 Van pa of ma moet het zus<br />

of zo zijn (5)<br />

Verticaal<br />

1 Het is zwaar om mee te doen aan de lotto (17)<br />

2 De eerste auto? (4) 3 Die kunstvormen zijn niet<br />

meer in de mode (10) 4 Arbeid (zo nu en dan)<br />

(<strong>12</strong>,9) 6 Toespraak over de Mont Blanc? (8) 8 Is dat<br />

een wolk? (2,5,4,2,2,5) 9 Bendeleider avant la lettre<br />

(6) 10 Die reis is volbracht (7) 16 Zij maken muziek<br />

op de stoep (<strong>12</strong>) 18 Vooruit met dat dier! (4) 20 Zij<br />

houdt van een Engelse grap (4) 22 Daarmee vind<br />

je je weg naar het vliegtuig (11) 25 Kortom: Mark<br />

Rutte (1,1) 26 Ontgroend (6) 30 Scheepsglas? (5)<br />

U kunt uw oplossing tot uiterlijk 15 januari 2<strong>01</strong>6<br />

inzenden naar dn@doopsgezind.nl, of per post<br />

(zie de gegevens in het colofon).<br />

Veel succes!<br />

De actieperiode loopt van 3 december 2<strong>01</strong>5 tot 3 maart 2<strong>01</strong>6<br />

prijzen<br />

> 1 x bed-and-breakfast arrangement<br />

voor 2 personen t.w.v. € 179,–<br />

Schilderachtig mooi ligt Dopersduin, verscholen onder<br />

de Schoorlse duinrand. Al sinds de jaren 30 staat het open voor<br />

mensen, individueel of in groepsverband. Gasten vanuit de hele<br />

wereld verblijven in Dopersduin voor bijvoorbeeld een vakantie,<br />

vergadering, retraite of seminar. Aan één van de goede inzenders van<br />

de puzzel biedt Dopersduin het volgende arrangement aan:<br />

3 dagen (2 nachten) weekendverblijf obv logies-ontbijt, incl. 1 dag<br />

huurfietsen. Reserveren op basis van beschikbaarheid, tussen<br />

november en mei, tot eind 2<strong>01</strong>6.<br />

> 1 x WakaWaka Power t.w.v. € 69,–<br />

De WakaWaka Power is een krachtige, compacte oplader en (zak)<br />

lamp op zonne-energie. Hij laadt zo goed als elk type telefoon en<br />

klein elektronisch apparaat op én geeft tot wel 150 uur veilig en<br />

duurzaam licht.<br />

kortingsbon<br />

€ 13,95<br />

Ontvang Wereldheerschappij in beeld van Margreet de Heer<br />

voor slechts € 13,95 i.p.v. € 18,50<br />

> inleveren bij uw boekhandel, of<br />

> actiecode 90217494 invoeren in het winkelmandje<br />

op de website van Uitgeverij Meinema,<br />

www.uitgeverijmeinema.nl (plus € 1,99 verzendkosten)<br />

> isbn 9789021143804<br />

De batterij is vol na <strong>12</strong>-24 uur zonlicht, laadt een smartphone<br />

helemaal op in twee uur, en heeft vier lichtstanden: van 5 tot 75<br />

lumen. Bovendien kan hij flexibel gepositioneerd worden: op een<br />

tafel, aan een fles, of aan een touwtje. De WakaWaka Power heeft<br />

een s.o.s.-modus voor noodgevallen en is gemaakt van sterk en<br />

duurzaam volledig gerecycled pc-abs.<br />

> 3 x stripboek ‘Wereldheerschappij in beeld’<br />

van Margreet de Heer t.w.v. € 18,50<br />

Dit stripboek biedt een speelse kijk op de machten die onze planeet<br />

regeren: Geld, Politiek, Economie, de Media. Het kijkt naar het<br />

verleden, maar vooral naar de toekomst: hoe kunnen er dingen<br />

veranderen, en wat kan één enkel individu daarin betekenen?<br />

Een kleurrijk, optimistisch boek voor iedereen die zich niet machteloos<br />

wil voelen in een tijd waarin de wereld soms erg zwart-wit en<br />

negatief overkomt. Zie ook pagina 15 t/m 17 van dit blad.<br />

aanbieding<br />

Lezers van Doopsgezind NL kunnen een WakaWaka Light, Power of<br />

Base aanschaffen met 15% korting (+ gratis verzending bij bestelling<br />

van een WakaWaka Power of Base). Ga naar de website<br />

http://waka-waka.com/producten en gebruik actiecode 205482.<br />

De WakaWaka-lamp is ontworpen voor mensen in ontwikkelingslanden<br />

die niet zijn aangesloten op het elektriciteitsnetwerk en die zeer ongezonde<br />

petroleumlampen moeten gebruiken om ’s avonds licht te<br />

krijgen. WakaWaka-lampen die worden verkocht in de westerse wereld<br />

dragen bij aan het goedkoper maken van de lamp voor consumenten<br />

in ontwikkelingslanden. Daarnaast draagt elke verkochte WakaWakalamp<br />

bij aan een educatieprogramma voor studenten in ontwikkelingslanden.<br />

Zij leren onder andere wat de voordelen zijn van goede hygiëne,<br />

schoon drinkwater en het gebruik van duurzame energiebronnen.<br />

Deze aanbieding is beschikbaar<br />

tot en met 31 december 2<strong>01</strong>5<br />

28 29

column<br />

kort<br />

‘Hans, Hans, waar blijf je nou?<br />

Je zou toch met mij het snoephuisje<br />

zoeken van de heks. Ik zie het al hoor.’<br />

Verbindend<br />

leiderschap<br />

tekst Marion Bruggen<br />

foto Depositphotos<br />

Marion Bruggen<br />

is broederschapshuizenpredikant<br />

30<br />

‘Grietje’, onze dochter van vier, trekt<br />

haar broertje van twee het struikgewas<br />

in. Het is wel duidelijk wie hier<br />

de leiding heeft. Maar ook ‘Hans’ laat<br />

niet over zich heen lopen. Hij snaait<br />

nog gauw een worstje mee. Voor<br />

onderweg. Wij ouders kijken er vertederd<br />

naar en hopen dat ze straks<br />

samen de boze heks verslaan. Met de<br />

verbeeldingskracht van Grietje en de<br />

nuchterheid van Hans gaat dat vast<br />

lukken. Als je een doel wilt bereiken<br />

kun je maar het beste vertrouwen op<br />

elkaars kwaliteiten.<br />

Wees je eigen leider is een belangrijk<br />

motto van de joodse psychotherapeute<br />

Ruth Cohn. Zij ontvluchtte<br />

Duitsland aan het begin van de<br />

oorlog en vestigde zich in de VS.<br />

Leiderschap gaat voor haar over de<br />

vraag: waar wil jij je sterk voor maken?<br />

Loop je een leider zomaar achterna,<br />

of durf je te kiezen voor waar het jou<br />

om gaat: je passie, roeping, idealen<br />

en waarden, en neem je daar verantwoordelijkheid<br />

voor?<br />

Dat spreekt doopsgezinden aan.<br />

In onze gemeenten kennen we geen<br />

ambten en geen hiërarchie. Wij staan<br />

met zijn allen aan het roer en bepalen<br />

zelf onze koers en richting. Maar in<br />

werkelijkheid zie ik in gemeenten<br />

vaak informele leiders. Hun invloed<br />

of macht is niet altijd afgebakend,<br />

transparant, bespreekbaar of controleerbaar.<br />

Zo zie ik leiders met visie<br />

die de kar trekken, en anderen die<br />

achterover leunen. En niet altijd zie<br />

ik gemeenschappelijkheid, terwijl<br />

onze tijd en context juist om samenwerking<br />

vragen. Ook zie ik ‘geloofsverduistering’.<br />

Zo verzuchtte een<br />

actieve bestuurder onlangs: ‘Na<br />

zoveel jaren gemeentewerk vraag ik<br />

me nu af waar ik nog in geloof. Waar<br />

gaat het in de gemeente eigenlijk<br />

om? Ik verlang naar gebed en het me<br />

laten leiden door God.’<br />

Met zelfsturing alleen kom je er<br />

niet. Ruth Cohn verbindt zelfsturing<br />

daarom aan samenwerking. Je bent<br />

niet alleen verantwoordelijk voor<br />

jezelf, maar ook voor het grotere<br />

geheel. Een geloofwaardig leider is<br />

verbonden met zijn of haar geloofsbronnen,<br />

weet anderen te stimuleren<br />

en te inspireren om bij te dragen aan<br />

het grotere geheel, én heeft oog voor<br />

wat de context vraagt. Dat is heel wat.<br />

En daar ligt de uitdaging voor zelfsturende<br />

gemeenten die de Godslamp<br />

brandende houden en elkaar<br />

opbouwen in geloof. Als het woord<br />

‘leiderschap’ ons daarbij niet aanspreekt,<br />

kunnen we onszelf ook zien<br />

als volgers van die Ene die het fundament<br />

voor de gemeente heeft gelegd.<br />

Volgers die zich laten leiden en hun<br />

eigen zielen en die van anderen tot<br />

leven wekken, zoals de Benedictijnen<br />

dat zo mooi verwoorden. Spelen<br />

predikanten en pastoraal werkers<br />

daarbij niet een ondersteunende en<br />

leidende rol? Bij het verhelderen van<br />

wie we zijn als gemeente; bij het opbouwen<br />

van gemeenteleden in hun<br />

geloof; door in het pastoraat de vraag<br />

naar God (weer) te stellen en taal aan<br />

te reiken; door gemeenteleden uit te<br />

dagen hun talenten in te zetten voor<br />

de dienst aan God, elkaar en de<br />

wereld? En door met vertrouwen<br />

en verbeeldingskracht en in samenwerking<br />

met collega’s de werkelijkheid<br />

steeds weer in het licht te stellen<br />

van het visioen van Gods Koninkrijk?<br />

Hans en Grietje werken als zelfsturend<br />

team aan een gemeenschappelijk<br />

doel. Met verbeeldingskracht<br />

en slimheid leiden ze de heks om de<br />

tuin en overwinnen het kwaad. Maar<br />

ons sprookje loopt anders af.<br />

Plotseling horen we een enorm gegil<br />

uit het struikgewas. ‘Grietje’ huilt: ‘Hij<br />

heeft me geduwd. Ik wil mijn speen!’<br />

De leider is gestruikeld en de volger<br />

dribbelt erachteraan, zich van geen<br />

kwaad bewust. Broer en zus hebben<br />

nog heel wat te leren op het gebied<br />

van samenwerking en leiderschap, te<br />

midden van rivaliteit en kleine en<br />

grote grieven… Hoe zit dat met ons,<br />

broeders en zusters? Over beeldvorming, framing, wat we zien<br />

en wat we níet zien<br />

> Nieuwe rubriek: De Schepper<br />

en nog veel meer…<br />

Op 25 oktober 2<strong>01</strong>5 is te Deventer overleden de heer<br />

Gerrit Witteveen<br />

geboren 19 augustus 1927<br />

Gerrit Witteveen was jarenlang bestuurslid van de<br />

Algemene Doopsgezinde Sociëteit. Na een mooie dienst<br />

in de vermaning van Deventer, met als voorganger<br />

em. ds. Enno Borren, is hij gecremeerd. Zijn as zal in<br />

het familiegraf bijgezet worden.<br />

Uit aller naam:<br />

Bernard Duimel, executeur-testamentair<br />

Polstraat 38 | 7411 kb Deventer<br />

proponenten<br />

Op de broederschapsvergadering van 21 november mochten,<br />

in aanwezigheid van hun familie en vrienden, drie nieuwe<br />

proponenten worden begroet.<br />

Louise Pondman-de Wilde volgde de master Theology and<br />

Religious Studies, specialisatie Leadership. In augustus 2<strong>01</strong>5 rondde<br />

zij deze studie af met haar masterscriptie, getiteld: De doopsgezinde<br />

gemeente komt samen. Hoe bezoekers van een doopsgezinde<br />

kerkdienst in Nederland de liturgie beleven. Louise Pondman is sinds<br />

2<strong>01</strong>3 werkzaam als voorganger in de Doopsgezinde Gemeente Breda<br />

e.o. Inmiddels heeft zij een beroep aanvaard in Alkmaar, waar ze in<br />

januari 2<strong>01</strong>6 intrede zal doen.<br />

Simon van der Linden studeerde Algemene Godgeleerdheid, eerst<br />

het bachelor-programma en vervolgens de eenjarige masteropleiding<br />

Church Ministry. Deze studie combineerde hij met een tweejarige<br />

onderzoeksmaster systematische theologie, in het bijzonder ecclesiologie.<br />

De titel van zijn masterscriptie Church Ministry luidt: De eenheid<br />

van de kerk. Een hedendaags dopers perspectief. Sinds 20<strong>12</strong> is<br />

Simon van der Linden werkzaam in de Doopsgezinde Gemeenten<br />

Joure, Sneek en Bolsward.<br />

Martijn Vermet studeerde Godgeleerdheid aan de Universiteit<br />

Leiden en volgde vervolgens de Kerkelijke Opleiding vanwege de<br />

Protestantse Kerk in Nederland. Sinds 2<strong>01</strong>1 is hij als predikant verbonden<br />

aan de Doopsgezinde Gemeente Aardenburg. Daarnaast<br />

werkt hij een dag per week als geestelijk verzorger en twee uur per<br />

week als leraar Levensbeschouwingen aan een openbare basisschool<br />

te Aardenburg. Sinds 20<strong>12</strong> volgde hij het zogenoemde ‘opdoperprogramma’,<br />

dat hij afrondde met een paper.<br />

Een proponent is een aan het Doopsgezind Seminarium afgestudeerde<br />

en beroepbare predikant.<br />

31

lezing<br />

Op zaterdag 7 november<br />

vond in de vermaning<br />

van Heerenveen de vierde<br />

Menno Simons-lezing<br />

plaats, door Maurits Groen.<br />

tekst Sikke Roosma – foto Johan Tempelaar<br />

Somber & hoopvol<br />

Maurits Groen sprak over de noodzaak van een transitie<br />

van het gebruik van fossiele brandstoffen als kolen, olie en<br />

gas, naar duurzame energie als wind- en zonne-energie.<br />

Onlangs is hij verkozen tot nummer 1 van de Duurzame<br />

Top 100 van het dagblad Trouw vanwege zijn inspanningen<br />

om de aarde leefbaar te houden. Groen begon<br />

zijn lezing met: ‘Als we willen en ervoor gaan, kan het<br />

ook’. Als sprekend voorbeeld noemde hij de enorme<br />

inspanningen die de Verenigde Staten zich hadden getroost<br />

om de eerste mens op de maan te krijgen. Er zat<br />

weliswaar acht jaar tussen het idee en de uitvoering, maar<br />

de uitdaging werd aangegaan en gehaald. En dat met<br />

een computercapaciteit, gelijk aan wat er vandaag de dag<br />

in een broodrooster zit.<br />

Veranderingen in het klimaat, met als gevolg onder<br />

meer woestijnvorming en daardoor slechtere opbrengsten<br />

in de landbouw, veroorzaken grote bevolkingsmigraties.<br />

Groen legde hierbij een directe link tussen de mislukte<br />

oogst in Syrië in 2<strong>01</strong>1 als gevolg van aanhoudende droogte,<br />

en de huidige vluchtelingenstroom. Hij verwacht dat<br />

de komende jaren nog veel meer mensen op drift zullen<br />

raken. Daarnaast gaf hij aan dat investeringen in bedrijven<br />

die fossiele brandstoffen winnen, de komende jaren<br />

zwaar onder druk komen te staan.<br />

Vernieuwingen op het gebied van duurzaamheid<br />

zullen met grote haast en zorgvuldigheid moeten worden<br />

opgepakt. Daarvoor zijn grote sociale en financiële<br />

inspanningen noodzakelijk. Groen refereerde aan de<br />

politieke afspraken, gemaakt op vele internationale<br />

klimaatconferenties, over de maximale opwarming van<br />

de aarde met twee graden Celsius. Tegelijkertijd stelde hij<br />

dat de gevolgen van de opwarming nu al merkbaar zijn en<br />

dat deze afspraken waarschijnlijk niet zullen worden<br />

gehaald. ‘We hebben nog maar vijftien jaar om de doelen<br />

te realiseren.’<br />

Een somber vooruitzicht, maar Groen schetste in het<br />

tweede deel van zijn lezing een meer hoopvol perspectief.<br />

Hij zei links en rechts een sterkere bewustwording rondom<br />

de thematiek te zien, en gaf daarvan een aantal<br />

voorbeelden. Zoals de ontwikkeling rondom divestering:<br />

partijen als (grote) bedrijven, pensioenfondsen en banken,<br />

trekken hun investeringen in fossiele brandstoffen terug<br />

en herinvesteren in meer duurzame opties. Die blijken<br />

bovendien in veel gevallen nu al een aantrekkelijk<br />

rendement te bieden.<br />

Zelf bracht Groen de inmiddels over de hele wereld<br />

bekende WakaWaka op de markt, een lamp op zonneenergie.<br />

Daarmee willen Groen en de zijnen de anderhalf<br />

miljard mensen die wereldwijd afhankelijk zijn van<br />

gevaarlijke en vervuilende kerosinelampen, voorzien van<br />

schone en veilige verlichting. Hoewel het een druppel op<br />

een gloeiende plaat lijkt, worden vele mensen letterlijk en<br />

figuurlijk gered doordat ze niet meer, of minder, afhankelijk<br />

zijn van fossiele brandstoffen.<br />

Tot slot riep Groen de aanwezigen op vooral zelf in actie<br />

te komen en niet te wachten tot de wal het schip keert,<br />

want dan zou het wel eens te laat kunen zijn. ‘Als je met<br />

tweehonderd kilometer per uur op een muur afrijdt,<br />

begin je ook niet pas op vijf meter afstand te remmen.’

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!