Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá HÚNG CHANH (Coleus aromaticus Benth. In Wall., Plectranthus amboinicus (Lour.)

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ 

KHOA DƯỢC – BỘ MÔN DƯỢC LIỆU 

 

BÀI BÁO CÁO MÔN 

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DƯỢC LIỆU 

Đề tài: Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá HÚNG CHANH (Coleus 

aromaticus Benth. In Wall., Plectranthus amboinicus (Lour.) 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Spreng. 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Cần Thơ, 2018 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ 

KHOA DƯỢC – BỘ MÔN DƯỢC LIỆU 

 

BÀI BÁO CÁO MÔN 

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DƯỢC LIỆU 

Đề tài: Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá HÚNG CHANH (Coleus 

aromaticus Benth. In Wall., Plectranthus amboinicus (Lour.) 

GVHD: Ths. Thái Thị Cẩm 

Spreng. 

Sinh viên thực hiện: NGUYỄN 

Lớp: D 

MSSV: 14211 

SĐT: 

Mail: @gmail.com 






Cần Thơ, 2018 








MỤC LỤC 




I. TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT HỌC .......................................................................................................................... 1 

1. Tên gọi ....................................................................................................................................................... 1 

2. Nguồn gốc, xuất xứ ......................................................................................................................................... 1 

3. Phân loại .......................................................................................................................................................... 1 

4. Mô tả chung ..................................................................................................................................................... 2 

5. Bộ phận dùng ................................................................................................................................................... 2 

6. Phân bố hình thái ............................................................................................................................................. 2 

7. Thu hái, bảo quản ............................................................................................................................................ 3 

8. Công dụng, liều dùng ...................................................................................................................................... 3 

9. Tính vị, quy kinh, tác dụng, chủ trị, kiêng kị ................................................................................................... 3 

11. Tác dụng dược lý ........................................................................................................................................... 4 

12. Các chế phẩm và bài thuốc ............................................................................................................................ 5 

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................................................... 9 

1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................................................................... 9 

2. Hóa chất, dụng cụ và máy móc thiết bị ........................................................................................................... 9 

3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................................... 10 

3.1 Vi phẩu lá, thân, rễ .................................................................................................................................. 10 

3.2 Khảo sát bột dược liệu ............................................................................................................................. 11 

3.3 Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật ................................................................................................. 11 

III. TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG TRONG DĐVN IV .................................................................................................. 14 

1. Mô tả ............................................................................................................................................................. 14 

2. Vi phẩu .......................................................................................................................................................... 14 

3. Định tính ........................................................................................................................................................ 14 

4. Chế biến ......................................................................................................................................................... 14 

5. Bảo quản ........................................................................................................................................................ 14 

6. Tính vị, quy kinh ........................................................................................................................................... 15 

7. Công năng chủ trị .......................................................................................................................................... 15 

8. Cách dùng ...................................................................................................................................................... 15 

IV. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM .................................................................................................................................. 15 

1. Đặc điểm thực vật học ................................................................................................................................... 15 

2. Đặc điểm vi phẩu ...................................................................................................................................... 18 

2.1 Vi phẩu thân ............................................................................................................................................ 19 

6. Đặc điểm soi bột dươc liệu ............................................................................................................................ 35 

6.1 Chuẩn bị bột ........................................................................................................................................... 35 

6.2 Đặc điểm bột ........................................................................................................................................... 36 

3. Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật .................................................................................................. 41 

VI. XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CÂY HÚNG CHANH .................................................................................................... 47 

1. Định nghĩa ..................................................................................................................................................... 47 


2. Đặc điểm cảm quan ....................................................................................................................................... 47 

4. Đặc điểm vi phẩu ...................................................................................................................................... 47 

4. Đặc điểm soi bôt dược liệu .......................................................................................................................... 48 

5. Định tính tinh dầu bằng sắc kí lớp mỏng .................................................................................................. 48 

V. NHẬN XÉT ..................................................................................................................................................... 49 

1 




















2 








LỜI CẢM ƠN 

 




Trong suốt quá trình thực hiện bài báo cáo, em đã nhận được nhiều sự quan tâm, giúp 

đỡ của quý thầy cô, gia đình và bạn bè. 

Trước hết, em xin chân thành cảm ơn cô Thái Thị Cẩm đã tạo cơ hội và hướng dẫn em 

trong thời gian thực hiện bài báo cáo. 

Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị trong phòng thí nghiệm Dược liệu, trường 

Đại học Nam Cần Thơ đã nhiệt tình giúp đỡ, đóng góp ý kiến để em có thể hoàn thành 

tốt bài báo cáo. 

Chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, hỗ trợ về cả tinh thần lẫn vật chất. 

Cần Thơ, ngày 8 tháng 6 năm 2018 

Người thực hiện 

Hà Thị Kim Thi 






3 











ĐẶT VẤN ĐỀ : 

Ngày nay trên thế giới, xu hướng tìm kiếm và sử dụng các sản phẩm chăm sóc sức 

khỏe có nguồn gốc tự nhiên ngày càng tăng. Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió 

mùa nóng ẩm, mưa nhiều cây cối tươi tốt quanh năm vốn nỗi tiếng hệ sinh thái phong 

phú và đa dạng. Nền y dược học cổ truyền dân tộc lâu đời với việc sử dụng các dược 

liệu sẵn dùng để chữa bệnh cho người dân đã đạt được nhiều thành tựu rực rỡ. Tuy 

nhiên thị trường Việt Nam có rất nhiều dược liệu bị giả mạo, chất lượng không đảm 

bảo, gây hại đến sức khỏe cho người sử dụng. Ngoài ra, việc sản xuất mua bán các loại 

thuốc có nguồn gốc dược liệu gặp nhiều khó khăn do không có tiêu chuẩn chất lượng 

cụ thể. Vì vậy việc xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng dược liệu để đảm bảo 

tính an toàn, hiệu quả, chất lượng cho người sử dụng là nhu cầu cấp bách và thiết thực. 

Trong số hàng trăm loại cây húng chanh thuộc hoa môi Lamiaceae ỏ nước ta là một 

trong những loài dược liệu sử dụng rất lâu đời. Húng chanh Plectranthus amboinicus ( 

Lour) Spreng trong dân gian còn gọi là cây rau thơm lông, rau tần, tần dày lá. Không 

chỉ là một loại rau gia vị được dùng phổ biến trong các bữa ăn gia đình, húng chanh 

còn có tác dụng chữa ho và cảm cúm rất hiệu quả. Trong đề tài này em chọn cây húng 

chanh tại Đồng Tháp ,Tiền Giang ,Cần Thơ để làm đối tượng ngiên cứu . 

Theo báo điện tử VnMedia, do có dược tính cao, dễ trồng, dễ thu hái và bảo quản. 

Nên húng chanh được Bộ Y tế xếp vào danh mục 60 cây thuốc nam của trạm y tế cơ 

sở. Ngoài công dụng quen thuộc là được dùng làm rau gia vị, húng chanh là một trong 

những vị thuốc nam thông dụng chữa được nhiều bệnh. 

Chính vì vậy đề tài “Khảo sát tinh dầu tần dày lá” được thực hiện nhằm bước đầu 

tìm hiểu, khảo sát thành phần hóa học, những ứng dụng của cây tần dày lá với mong 

ước góp một phần nhỏ trong nghiên cứu khoa học về loại cây. 






4 








I. TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT HỌC 




1. Tên gọi 

• Tên khác: Tần dày lá, Rau thơm lông, Rau tần , Dương tử tô. 

• Tên khoa học : Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng. 

• Tên đông ngĩa : Coleus amboinicus Lour., Coleus aromaticus Benth. in Wall., 

Plectranthus aromaticus (Benth.) Roxb. 

• Tên nước ngoài : Country borage, Indian borage (Anh); Coliole aromatique 

(Pháp). 

2. Nguồn gốc, xuất xứ 

• Cây húng chanh có nguồn gốc bắt đầu từ Ấn Độ với cái tên gọi là Nữ hoàng 

thảo mộc tần dày lá ngoài ra nó còn có ở : Đông Phi, Nam Phi (KwaZulu-Natal) 

và Swaziland đến Angola, Mozambique, trung quốc , phía bắc Kenya và Tanzania. . 

3. Phân loại 

Giới : Thực vật (Plantae) 

Ngành : Ngành Ngọc Lan (Magnoliophyta) 

Lớp : Lớp Ngọc Lan (Magnoliopsida) 

Phân lớp : Phân Lớp Hoa Môi (Lamiidae) 

Bộ : Bộ Hoa Môi (Lamiales) 

Họ : Họ Hoa Môi (Lamiaceae) 

Chi : Pletranthus 

Loài : P.ambonicus 






1 











4. Mô tả chung 

Cây húng chanh thuộc cây thân thảo mọng nước mềm và rất dễ gãy có khả năng 

số. Húng chanh thuộc loại cây bụi nhỏ có thể leo hoăc bò và có rễ chùm. Kết quả 

nghiên cứu hiện đại cho thấy tinh dầu húng chanh có tính chất kháng sinh, sát khuẩn 

với vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp. 

• Thân: Thân cỏ nhiều năm, mọc đứng, cao 30- 70 cm, phân nhánh nhiều; cành non 

vuông, có nhiều lông. Thân già gần tròn, mập. 

• Lá : Lá đơn, mọc đối chéo chữ thập, phiến lá dày, mọng nước, hình trứng rộng hay 

gần tròn, kích thước 4-8x3-6 cm, đỉnh lá nhọn hoặc tù, gốc tròn hay cụt, mép có răng 

cưa to, không nhọn, cả 2 mặt lá có lông ngắn. Gân chính to, gân bên nhỏ, 4-5 đôi, gân 

hình mạng nổi rõ ở mặt dưới lá. Lá có mùi thơm dễ chịu như mùi chanh, vị chua. 

Cuống lá dài 2-4 cm, hình lòng máng, có lông. 

• Hoa : Hoa húng chanh màu tím violet nhỏ xuất hiện trong cụm hoa dài từ 10 đến 12 

cm có lông nhung dày. Cụm hoa húng chanh mang 10 đến 12 hoa. 

Cuống hoa rất mảnh mai với chiều dài 5 mm. lá đài hình vuông dài 1.5 đến 4 mm. 

Bông hoa húng chanh dài 8 đến 12 mm, môi trên có kích thước 4.5 x 3 mm, dựng lên, 

môi dưới lên đến 5 đến 6 x 4 mm, lõm xuống. Chỉ nhị của hoa húng chanh được hợp 

nhất thành một ống quanh vòi nhụy. 

• Quả nhỏ , tròn màu nâu chứa 1 hạt. 

5. Bộ phận dùng 

• Lá tươi (Folium) hoặc lá có lẫn thân non, để nơi khô ráo tránh làm mất tinh dầu. 

6. Phân bố hình thái 

• Trồng ở nhiều tỉnh và thành phố nước ta. Còn có ở Ấn Độ, Indonexia, Philippin. 

Đến thời điểm này thì cây húng chanh có mặt trên toàn thế giới được trồng rộng rãi ở 

các nước nhiệt đới trong đó có Việt Nam, và được biết đến như loài thảo dược có giá 

trị từ thời cổ xưa ở Ấn Độ. 

Mùa hoa tháng 7-9, mùa quả tháng 10-12. Cây ưa sáng và ẩm. 

• Cây trồng trên đất cát vùng ven biển miền Trung, vào mùa khô, nhiều ngày 

không tưới nước, cây vẫn sinh trưởng, phát triển được. Cây trồng ở các tỉnh phía bắc 

có hiện tượng rụng lá vào mùa đông; ít khi thấy có hoa. Húng chanh có khả năng tái 

sinh vô tính khỏe. 

• Cách trồng: Cây húng chanh có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau, PH trung 

tính và độ ẩm cao Tuy nhiên, cây sẽ phát triển tốt và cho năng suất cao khi được trồng 

trên nền đất tới xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt 

Húng chanh có thể trồng trong vườn, ngoài ruộng hoặc trong chậu, Cần chọn chỗ đất 

cao, thoát nước, nhiều mùn. Sau khi làm đất, đánh luống cao 20 - 25 cm, rộng 70 - 80 

cm, rạch thành hàng ngang sâu 10 - 15 cm, cách nhau 30 cm. Trộn một ít phân chuồng 

mục vào rãnh rồi đặt hom giống, hom nọ cách hom kia 20 - 25 cm. Hom được đặt 


2 















nghiêng và vùi kín khoảng 2/3, sau đó tưới nước. Có thể dùng rơm rạ phủ lên mặt 

luống để giữ ẩm, sau 5 - 7 ngày cây mọc thì dỡ bỏ. Khi cây bắt đầu mọc và sau mỗi 

lần thu hái, dùng nước phân chuồng, nước giải hoặc phân đạm pha loãng (1- 2%) để 

tưới thúc. Mỗi lần thúc phân, cần kết hợp làm cỏ, xới xáo. Sau 2 - 3 tháng, có thể thu 

hái lá.Trồng bằng cây,nhánh không sâu bệnh trồng vào tháng 1,2. 

7. Thu hái, bảo quản 

• Thu hái quanh năm, lúc trời khô ráo hái những lá bánh tẻ, loại bỏ lá sâu và già 

đem đi phơi nắng nhẹ hay sấy ở 40-45oC, mỗi cây có thể thu hái 2-3 lần. Trồng 

húng chanh chỉ khoảng hơn 1 tháng là đã có thể cho thu hoạch. Sau khi thu hoạch, nếu 

muốn cây tiếp tục phát triển tốt cần tưới nước, bón phân chu đáo để cây có thể phục 

hồi nhanh. 

Bảo quản nới thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp . 

8. Công dụng, liều dùng 

• Thường dùng trị cảm cúm, ho sốt do phong hàn, phát tán phong hàn, sốt không ra 

mồ hôi được, Colein trong lá có tác dụng kháng sinh mạnh đối với ho, hen, viêm họng, 

ho ra máu, nôn ra máu, chảy máu cam, ho gà, khản tiếng, côn trùng cắn rối loạn sự tiêu 

hóa dyspepsie, hen suyễn asthme, viêm phế quản, đau bụng, đầy hơi, thấp khớp, ức 

chế mạnh các vi khuẩn,… 

Ngoài ra lá của P. amboinicus được sử dụng trong nấu ăn để tăng hương vị và 

hương thơm của món ăn, được thêm vào khi ướp thực phẩm như thịt bò, thịt cừu và 

gà ,cá,… 

P. amboinicus được trồng như một loại cây cảnh trong vườn nhà. 

• Liều dùng: Thường dùng tươi với liều 10-16g/ngày thuốc xông thường dùng lá 

tươi. 

Trong y học truyền thống Ấn Độ Ayurveda, những lá húng chanh dùng để 

chữa trị : 

- Tiêu chảy, động kinh, khó tiêu, rối loạn dạ dày, đau đầu thông thường, thuốc 

tống hơi, tiêu, dịu đau trấn thống, đổ mồ hôi, thuốc bổ, kích thích và là chất chống sự 

oxy hóa.. 

- Ở Nam Dương, húng chanh là một thực phẩm truyền thống dân gian sử dụng như 

thức ăn để kích thích tạo sửa cho con bú trong tháng hoặc sau khi sanh đẻ. 

9. Tính vị, quy kinh, tác dụng, chủ trị, kiêng kị 

- Tính vị : Tính ấm, vị the cay, hơi chua vào 3 kinh tì, phế, vị. 

- Quy kinh : Vào 3 kinh tì, phế, vị. 

- Tác dụng : Lợi phế trừ đờm, giải cảm,làm ra mồ hôi, làm thông hơi, giải độc, 

kháng sinh mạnh đối với một số vi trùng, nhất là ở vùng họng, mũi, miệng và cả 

đường ruột . 

- Chủ trị : Hành khí, thanh nhiệt, tiêu viêm hóa thấp. 

10. Thành phần hóa học 


3 












Lá chứa ít tinh dầu (0.05-0.12%) trong tinh dầu có đến 65,2% các hợp chất 

phenolic trong đó có carvacrol 39,5%, thymol 41,30%, eugenol và chavicol, 

monoterenes. Đặc biệt trong lá có chất màu đỏ là colein. 




11. Tác dụng dược lý 

‣ Tác dụng kháng nấm 

Có bằng chứng rộng lớn cho rằng P. amboinicus đóng một vai trò quan trọng 

trong việc cản trở sự phát triển của nấm. 

‣ Tác dụng kháng vi rút 

Chiết xuất của P. amboinicus đã được thử nghiệm và báo cáo có kháng virus hoạt 

động chống lại Herpes Simplex Virus-1 (HSV1) và hoạt động ức chế kháng HIV. Bên 

cạnh đó, chiết xuất ethanolic của P. amboinicus được báo cáo là có hoạt tính kháng 

virus chọn lọc trên các dòng tế bào Vero tại nồng độ ức chế tối thiểu 0,1 mg / mL khi 

thử nghiệm chống lại HSV1 và viêm miệng Vesicular (VSV) vi rút. 

‣ Tác dụng chống động kinh 

Nhiều bài báo cáo đã cho rằng việc sử dụng P. amboinicus trong điều trị rối loạn 

thần kinh, bao gồm động kinh và co giật . Ở Cuba, nó được sử dụng như một thuốc 

chống co giật và chống động kinh dùng đường uống. 

‣ Tác dụng chống ung thư 

Hoạt tính chống ung thư từ chiết xuất hexane của P. amboinicus đã được báo cáo. 

Kết quả cho thấy sự ức chế đáng kể về sự phát triển của khối u Sarcoma-180 ở chuột. 

Liều 350 mg/kg chiết xuất hexane của P. amboinicus giảm đáng kể sự phát triển của 

khối u S-180 với sự ức chế 66%. Trong khi liều 100, 150 và 250 mg/kg giảm ức chế 

44%, 45% và 47% tương ứng. 


‣ Tác dụng chống viêm 





4 











Chiết xuất hexane (HE) của P. amboinicus đã được chứng minh là có tác dụng 

kháng viêm giảm đáng kể phù nề chân đã được quan sát thấy ở liều 150, 250 và 350 

mg/kg của P. amboinicus. Tỷ lệ phần trăm giảm phù nề chân đã được quan sát thấy 

trong nhóm được điều trị với 250 (41%) và 350 mg/kg (33%). 

‣ Điều trị các bệnh ngoài da 

P. amboinicus đã được sử dụng ở Brazil dùng để điều trị loét da gây ra bởi 

Leishmania braziliensis .Ở Ấn Độ, nước ép lá được sử dụng để điều trị dị ứng da.Nó 

cũng được sử dụng để điều trị bỏng ở các khu vực châu Á Ngoài ra bột lá được nướng 

trên ngọn lửa và được dùng cho vết cắt hoặc vết bỏng, nó được coi như một chất khử 

trùng và thúc đẩy chữa bệnh. 

‣ Điều trị rối loạn hô hấp 

P. amboinicus thường được điều trị ho mãn tính, hen suyễn, viêm phế quản và đau 

cổ họng ở Ấn Độ và quần đảo Caribbean . Ngoài ra lá của P. amboinicus có tác dụng 

giãn phế quản dương tính khi được thử nghiệm trên lợn guinea. Ở miền Đông Cuba, 

tinh dầu từ các bộ phận trên mặt đất của P. amboinicus được sử dụng để điều trị hen 

suyễn, nhiễm trùng và nó làm sạch nhiều chất đờm hoặc chất nhờn trong đường hô hấp 

‣ Điều trị rối loạn tiêu hóa 

P. amboinicus là một phương pháp điều trị phổ biến chứng khó tiêu, tiêu chảy ở 

Ấn Độ và Châu Phi . Ở Ấn Độ, lá của P. amboinicus được sử dụng cùng với bơ sữa, 

sữa chua, hoặc bất kỳ nguồn probiotic nào khác trong quá trình điều trị tiêu chảy. 

‣ Tác dụng khác 

Ngoài đã được tìm thấy là có hiệu quả chống lại hô hấp, tim mạch, miệng, da, 

tiêu hóa và tiết niệu, dịch tả, viêm màng não. Tinh dầu cây húng chanh được sử dụng 

nhiều trong sản xuất nước hoa, xông hơi, massage làm giảm căng thẳng, mệt mỏi, giúp 

cơ thể luôn tươi trẻ. 

12. Các chế phẩm và bài thuốc 

Các bài thuốc dân gian từ cây húng chanh 

Ở Philippines lá húng chanh tươi, giả nát đắp bên ngoài vết phỏng. Những 

người Trung hoa sử dụng nước ép lá húng chanh với đường, chữa trị: ho cho trẻ em, 

suyễn và viêm phế quản, động kinh, các rối loại co giật. 

‣ Chữa cảm sốt, không ra mồ hôi 

Bạn dùng khoảng 20g lá húng chanh, 15g tía tô, 5g gừng tươi (thái lát mỏng), 15g 

cam thảo đất, sắc uống khi nước thuốc còn ấm để cho ra mồ hôi. 


‣ Chữa cảm hàn, ho, đau đầu, sốt không ra mồ hôi, miệng đắng 

Để chữa cảm hàn, sốt, miệng đắng, bạn hãy lấy khoảng 15g lá húng chanh, 5g bạc 

hà, 8g tía tô, 3 lát mỏng gừng tươi. Sắc uống ngày 1 thang, sẽ thấy hiệu quả bất ngờ. 

5 















‣ Chữa cảm cúm, cảm sốt, nhức đầu, nghẹt mũi 

Lá húng chanh tươi 50g, rửa sạch, thái nhỏ, cho vào bát, đổ rượu trắng lượng vừa 

xâm xấp, trộn đều, đậy kín. Nấu 1 nồi nước xông sôi, khi nước xông sôi thì cho bát 

húng chanh vào, đậy kín vung nấu sôi lại, cho người bệnh xông khoảng 5 - 10 phút, 

sau đó lau khô mồ hôi, thay quần áo khác và nằm nghỉ ở nơi kín gió. Không dùng 

xông cho trẻ em. 

‣ Chữa ho do viêm họng, khan tiếng 

Bạn chỉ cần lấy khoảng 30g húng chanh tươi, rửa sạch bằng nước đun sôi để nguội, 

thêm vài hạt muối, nhai dập và nuốt nước dần. Hoặc lấy 20g lá húng chanh tươi, rửa 

sạch, giã nhỏ, vắt lấy nước uống 2 lần trong ngày. 

Đối với trẻ em khó uống thuốc có thể lấy vài lá húng chanh rửa sạch, giã nhỏ với 

một ít đường phèn hấp vào nồi cơm, cho trẻ uống 2 - 3 lần trong ngày. 

Chữa ho nhiệt ,ho ra máu ,ho lâu ngày, viêm họng. Lá húng chanh tươi + 20g rửa 

sạch thái nhỏ + Đường phèn 20g. Cho 2 thứ vào bát, chưng cách thủy, xong chắt lấy 

nước, cho uống từ từ. Xác có thể ăn được hoặc ngậm nút lấy nước. Mỗi ngày làm 1 

lần, liên tục 3-5 ngày. 

‣ Chữa viêm họng, viêm thanh quản 

Húng chanh 20g, kim ngân hoa 15g, sài đất 15g, củ giẻ quạt 12g, cam thảo đất 12 g. 

Sắc uống ngày một thang. 

‣ Chữa dị ứng, nổi mề đay 

Lá húng chanh nhai nuốt nước, bã thì đắp hay xoa xát. 

‣ Chữa đau nhức do ong đốt 

Húng chanh 20g, muối ăn vài hạt, tất cả đem giã nhỏ hoặc nhai kỹ, nuốt nước, bã 

đắp vào chỗ ong đốt. 

Chế phẩm cây húng chanh 






6 











Thuốc ho thảo dược Eugica 

Thành phần: 

Tinh dầu tần (Oleum Colei aromatici) 0.18mg 

Tinh dầu khuynh diệp (Eucalyptol) 100mg 

Bạc hà não (Menthol) 0.5mg 

Tinh dầu gừng (Oleum Zingiberis officinalis) 

0.5mg 

Công dụng : giúp long đờm và giảm ho 

Thuốc ho eugica kẹo ngậm: 


Tinh dầu tần ……………….7mg 

Tinh dầu khuynh diệp ………0,6mg 

Tinh dầu gừng.………………0,6mg 

Tinh dầu tần.…………………0,6mg 

Thuốc và tinh dầu húng chanh 






7 











Tinh dầu quế …………………1mg 

Công dụng: 

- Eugica Candy làm giảm các triệu chứng ho, đau họng và sát trùng đường hô 

hấp: Eugica Candy có tính sát khuẩn làm giảm các triệu chứng ho, viêm họng, đau 

họng, rát cổ, khản tiếng. Ngoài ra, Eugica Candy còn được sử dụng trong trường hợp 

ho do cảm lạnh, kết hợp trong quá trình điều trị viêm nhiễm đường hô hấp. 

- Eugica Candy làm giảm rát họng, khản tiếng: Kẹo ngậm trị ho ngoài tinh 

chất bạc hà còn chứa các tinh chất từ gừng, tần dày lá hay còn gọi là húng chanh, 

khuynh diệp, quế nên chúng có khả năng sát khuẩn, làm ấm thông cổ, làm dịu cơn ho, 

giảm đau rát họng và khản tiếng, giúp ngăn ngừa viêm nhiễm vùng miệng, hầu họng 

hiệu quả. Điều này hoàn toàn không có ở kẹo ngậm thông thường có hương vị bạc hà. 

EUGINTOL 


Eucalyptol 

Tinh dầu gừng 

125mg 


0.75mg 





Tinh dầu trần bì 

Tinh dầu bạc hà 

0.5mg 

0.5mg 

8 








Tinh dầu tần dày (húngchanh) 

0.36mg 

Phụ liệu vừa đủ 1 viên 




Công dụng cải thiện các chứng ho, viêm họng, sổ mũi, cảm cúm. Sát trùng đường 

hô hấp, làm dịu đau cổ một cách hiệu quả. 

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

1. Đối tượng nghiên cứu 

• Cây húng chanh Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng. Được thu hái tại Cái 

bè. Tiền Giang 

• Húng chanh sau khi thu hái về được rửa sạch 3-4 nước và phơi tự nhiên. Sau khi 

được xử lý và khơi khô, húng chanh được đem xay một phần thành bột bằng máy xay 

để khảo sát bôt dược liệu. Phần còn lại được cắt nhỏ, bảo quản và dùng làm nguyên 

liệu cho quá trình định tính, định lượng. Húng chanh tươi được dùng để cắt nhuộm vi 

phẩu. 

2. Hóa chất, dụng cụ và máy móc thiết bị 

Kiểm nghiệm dược liệu bằng phương pháp vi học : 


- Kính hiển vi 

- Lưỡi lam, thớt 

- Mặt kính đồng hồ 


9 

- Dung dịch Javel 50% 

- Dung dịch acid acetic 1% 

- Dung dịch cloral hydrat 50% 

- Dung dịch son phèn Carmin 1% 

- Dung dịch lục Iod 0,1% 





- Dung www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

dịch NAOH hay KOH 5% 









- kim mũi mác 

- Phiến kính (lame) 

- Lá kính (lamelle) 

- Pipette Pasteu 

Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật : 

- Chén sứ 

- ống nghiệm 

- Pipet Pasteur 

- Máy quang phổ UV- Vis 

- Bếp cách thủy 

- Thuốc thử Carr- Price 

- H2SO4 đđ 

- Anhydric acetic 

- Chloroform 

- Ethanol 

3. Phương pháp nghiên cứu 

3.1 Vi phẩu lá, thân, rễ 

‣ Chọn mẫu dùng tươi. 

‣ Cắt vi phẩu: Có thể cắt bằng tay với lưỡi lam, chọn các lát cắt thật mỏng để 

nhuộm. 

‣ Nhuộm vi phẩu được tiến hành như sau: 

- Ngâm lát cắt vào dung dịch Javel từ 15-30 phút, rửa bằng nước cất nhiều lần. 

- Ngâm lát cắt vào dung dịch acid acetic 1%-3% trong 2 phút để tẩy Javel còn sót 

lại. Rửa bằng nước cất. 

- Ngâm tiếp lát cắt vào dung dịch cloral hydrat 50% (nếu thấy lát cắt chưa thật trắng 

và trong) khoảng 10-15 phút nữa. Rửa lại bằng nước cất. 

- Ngâm vào dung dịch lục iod từ 5-10 giây. Rửa lại bằng nước cất. 

- Ngâm tiếp vào dung dịch son phèn khoảng 15-30 phút. Rửa lại bằng nước cất đến 

khi dung dịch rửa hết màu. 

- Nước cất 

- Dung dịch glycerin 30% 30% 

- HCl 1% và 10% 

- NaOH 10% 

- Thuốc thử Mayer 

- Thuốc thử Bertrand 

- Thuốc thử Bouchardat 

- Thuốc thử Dragendorff 

- Thuốc thử Hanger 

- KOH 5% và10% 

- Bột Magnesi kim loại 

- Thuốc thử FeCl3 5% 

- Dung dịch geletin muối 






10 











- Vi phẫu chuẩn bị xong có thể soi bằng nước. Quan sát dưới kính hiển vi và vẽ 

hình. 

3.2 Khảo sát bột dược liệu 

• Những đặc điểm này có thể có thể dùng để phân biệt dược liệu này với dược liệu 

khác, để xây dựng tiêu chuẩn kiểm nghiệm. 

• Khảo sát bột dược liệu bằng kính hiển vi để tìm ra những đặc điểm vi học đặc 

trưng của bột dược liệu, giúp cho việc định danh, xác định độ tinh khiết, phân biệt 

dược liệu này với dược liệu dễ bị nhầm lẫn và phát hiện giả mạo nếu có. 

‣ Phương pháp: Cho một giọt chất lỏng thích hợp vào giữa phiến kính, dùng que 

sạch trộn đều bột, lấy ít bột cho vào giữa giọt chất lỏng, dùng một góc của lá kính 

khuấy nhẹ để phân tán bột và đậy lá kính lại. Lấy ngón tay trỏ di nhẹ trên lá kính để 

các phần tử của bột tách rời ra và phân tán đều. Loại bỏ một phần bột và nước thừa 

nằm phía ngoài lá kính bằng giấy thấm, lau sạch mặt trên phiến kính và lá kính trước 

khi soi kính hiển vi. 

3.3 Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật 

• Chiết tách hỗn hợp các chất có trong nguyên liệu thực vật thành 3 phân đoạn theo 

độ phân cực tăng dần: kém phân cực, phân cực trung bình và phân cực mạnh bằng 

cách chiết nguyên liệu lần lượt với các dung môi: ether ethylic, ethanol (hay methanol) 

và nước. Xác định các nhóm hợp chất trong từng dịch chiết bằng các phản ứng đặc 

trưng. 

• Quy trình chiết và định tính các nhóm hợp chất từ dược liệu bằng phương pháp 

phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật được tóm tắt trong sơ đồ 






11 








SƠ ĐỒ DỊCH CHIẾC 




Dịch chiếc ether 

Dịch chiếc cồn 

Dịch chiếc cồn thủy phân 

Dịch chiếc nước 

Dịch chiếc nước thủy 

phân 

HCl 10% cách thủy 

chiết lại bằng ether 

HCl 10% cách thủy 

chiết lại bằng ether 

Mẫu thử 

Bã dược liệu 



Ether ethylic/ sohxlet 

Ethanol / hồi lưu 

Nước/ cách thủy 






12 











Xác định các nhóm hợp chất 

‣ Xác định các chất tan trong dịch chiết ether 

Dịch ether được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: Chất béo, alkaloid, tinh 

dầu, counmarin, carotenoid, anthraquinone, triterpenoid, flavonoid. 

‣ Xác định các chất tan trong dịch chiết cồn 

Dịch chiết cồn không thủy phân được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: 

Alkaloid, tannin, counmarin, saponin, glycoside tim, các chất khử, flavonoid, acid 

hữu cơ. 

Dịch chiết cồn thủy phân được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: 

Triterpenoid thủy phân, glycoside tim, counmarin, flavonoid, anthraquinone. 

‣ Xác định các chất tan trong dịch chiết nước 

Dịch chiết nước không thủy phân được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: 

Alkaloid, saponoside, glycoside tim, các chất khử, flavonoid, acid hữu cơ, tannin, 

polyuronic. 

Dịch chiết nước thủy phân được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: 

Triterpenoid thủy phân, anthraquinone, alycoside tim, flavonoid. 

‣ Tiến hành 

Chiết dịch chiết ether: Chiết 10-25g bột dược liệu bằng diethyl ether trong Soxhlet 

hay lắc trong bình nón trong 10-20 phút.Chiết cho tới khi dịch chiết ether sau khi bốc 

hơi không còn để lại lớp mờ trên mặt kính đồng hồ. Gộp dịch chiết, lọc và cô lại đến 

khi còn khoảng 50ml dịch chiết ether. 

Chiết dịch chiết cồn: Bã dược liệu được chiết tiếp bằng cồn cao độ trong bình nón 

đun hồi lưu 20 – 30 phút trên bếp cách thủy, thực hiện 2 – 3 lần. Gọp các dịch chiết, 

lọc và cô lại đến khi còn khoảng 50ml dịch chiết cồn. 


Chiết dịch chiết nước: bã dược liệu sau khi chiết bằng cồn được đem chiết nóng với 

nước trong bình nón trên bếp cách thủy sôi. Gọp các dịch chiết, để nguội, lọc để thu 

được khoảng 50ml dịch chiết nước. 





13 











1. Mô tả 

III. TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG TRONG DĐVN IV 

Lá bầu dục hay trứng rộng, đầu hơi nhọn hoặc góc tù, gốc hình niêm. Phiến lá 

dày, mọng nước, mé khía tai bèo. Cả hai mặt lá đều có long tiết, mặt dưới nhiều hơn 

cuống lá dài 2-4cm. Gân chính to, gân bên trong nhỏ. Mùi thơm dễ chiu như mùi 

chanh,vị chua . 

2. Vi phẩu 

Biểu bì trên và biểu bì dưới có lông che chở đa bào, lông tiết có 2 loại. Gân lá có 

mô dày sát biểu bì trên và biểu bì dưới, nhiều bó libe gỗ hình trái xoan xế thành vòng 

tròn ở phần gân chính, phiến lá chỉ có một loại mô khuyết . 

3. Định tính 

• Phương pháp sắc ký lớp mỏng ( phụ lục 5.4 ). 

• Bản mỏng : Silicagel G. 

• Dung môi khai triển : Benzen- ether dầu hỏa (30-60 o C )(8:2). 

• Dung dịch thử : Cất tinh dầu từ 100g dược liệu bằng phương pháp cất kéo hơi 

nước, pha một giọt tinh dầu trong 1ml dầu hỏa (30-60 o C )(TT). 

• Dung dịch đối chiếu: Cất tinh dầu từ 100g lá húng chanh (mẫu chuẩn ) bằng 

phương pháp cất kéo hơi pha một giọt tinh dầu trong 1ml dầu hỏa (30-60 o C )(TT). 

• Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên cùng bản mỏng môi dung dịch thử và dung 

dịch đối chiếu.Sau khi khai triển, bản mỏng được để khô ngoài không khí phun thuốc 

thử vanilin, sây ở nhiệt đô 110 o C khoảng 10 phút đến khi vệt thấy rõ .Trên ký sắ đồ 

các vết của dung dịch thử phải có cùng màu sắc và giá trị Rf với các vết của dug dịch 

đối chiếu. 

4. Chế biến 

• Thu hái quanh năm, lúc trời khô ráo hái những lá bánh tẻ loại bỏ lá sâu và lá già, 

phơi âm can cho khô. 

5. Bảo quản 


Nơi khô mát. 





14 











6. Tính vị, quy kinh 

Tân ôn vào kinh phế, tỳ. 

7. Công năng chủ trị 

Ôn phế trừ đàm, tân ôn giải biểu tiêu độc. 

Chủ trị : 

Cảm cúm ,ho,sốt ,…vv 

8. Cách dùng 

Thường dùng tươi với liều 10-16g/ngày thuốc xông thường dùng lá tươi. 

1. Đặc điểm thực vật học 

IV. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 

‣ Cây húng chanh thuộc cây thân thảo mọng nước mềm và rất dễ gãy có khả 

năng số. Húng chanh thuộc loại cây bụi nhỏ có thể leo hoặc bò và có rễ chùm. Kết quả 

nghiên cứu hiện đại cho thấy tinh dầu húng chanh có tính chất kháng sinh, sát khuẩn 

với vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp. 

‣ Thân: Thân cỏ nhiều năm, mọc đứng, cao 30- 70 cm, phân nhánh nhiều; cành 

non vuông, có nhiều lông. Thân già gần tròn, mập. 






Thân già gần tròn, mập 

Cành non vuông, có 

nhiều lông 

15 











‣ Lá : Lá đơn, mọc đối chéo chữ thập, phiến lá dày, mọng nước, hình trứng rộng hay 

gần tròn, kích thước 4-8x3-6 cm, đỉnh lá nhọn hoặc tù, gốc tròn hay cụt, mép có răng 

cưa to, không nhọn, cả 2 mặt lá có lông ngắn. Gân chính to, gân bên nhỏ, 4-5 đôi, gân 

hình mạng nổi rõ ở mặt dưới lá. Lá có mùi thơm dễ chịu như mùi chanh, vị chua. 

Cuống lá dài 2-4 cm, hình lòng máng, có lông. 

Lá đơn, mọc đối chéo chữ thập 

Đỉnh lá nhọn 

Mép lá có răng cưa 

Góc lá tròn 






16 











Mặt dưới 

Chiều rộng và chiều dài của lá 






Mặt trên và mặt dưới lá húng chanh 

17 











2. Đặc điểm vi phẩu 

‣ Thân : Vi phẫu hình chữ nhật hay vuông, góc hơi tròn. Biểu bì là một lớp tế bào 

hình chữ nhật hay đa giác có 5 hoặc 6 cạnh khá đều nhau, cutin mỏng. Lỗ khí nằm 

ngang hay nhô cao hơn lớp biểu bì. Lông che chở đa bào một dãy rất nhiều, từ 3-9 tế 

bào. Biểu bì thường lồi ở chân lông. Lông tiết nhiều, đầu tròn hoặc bầu dục chứa nhiều 

chất tiết màu vàng xanh, chân và đầu có 1-2 tế bào. Dưới biểu bì là 2-4 lớp tế bào mô 

dày góc liên tục. Mô mềm vỏ đạo, gồm 4-8 lớp tế bào hình bầu dục nằm ngang, kích 

thuớc không đều. Trụ bì gồm 1-3 lớp tế bào, hóa mô cứng rải rác. Libe 1 xếp thành 

từng cụm nhỏ rải rác ở phần cạnh vi phẫu và xếp thành các đám dài tập trung ở 4 góc. 

Libe 2 gồm 3 hoặc 4 lớp tế bào hình chữ nhật, vách khá uốn luợn xen kẽ libe 2 là các 

mô mềm cấp 2 vách bằng cellulose. Vùng gỗ 2 phát triển ở 4 góc, gồm từ 10-13 lớp tế 

bào mô mềm gỗ xếp xuyên tâm. Mạch gỗ 2 to, rải rác, hình chữ nhật hay hình đa giác 

tròn ở góc. Tia tủy 1-2 dãy tế bào có kích thước hẹp. Xen kẽ gỗ 2 là mô mềm cấp 2 

vách tẩm chất gỗ, tế bào hình chữ nhật khá đều nhau, bên dưới có 1-2 lớp mô mềm cấp 

2 vách còn cellulose. Gỗ 1 tập trung nhiều ở 4 góc bên dưới gỗ 2, phân hóa ly tâm. Gỗ 

1 và gỗ 2 còn nằm rải rác ở các cạnh vi phẫu, mạch gỗ nhỏ. Mô mềm tủy khuyết, hình 

đa giác kích thước không đều. Tinh thể calci oxalat hình kim và hình khối có trong mô 

mềm vỏ và tủy. Tinh thể calci oxalat hình kim ngắn hoặc dài, thường tập trung thành 

từng bó 

‣ Thân già: Vi phẫu thân tròn, có sự xuất hiện những mảng bần, gỗ 1 và gỗ 2, libe 1 

và lie 2. Mô dày góc và mô mềm vỏ thường bị ép dẹp. Mô mềm cấp 2 tẩm chất gỗ rải 

rác. 

‣ Lá: Gân giữa lồi ở mặt dưới. Biểu bì trên và dưới có lông che chở đa bào và lông 

tiết, cutin mỏng. Mô dày góc sát biểu bì trên và biểu bì dưới. Tế bào mô mềm đạo, tế 

bào to, vách mỏng. Hệ thống dẫn gồm nhiều bó không đều xếp thành vòng tròn, libe ở 

ngoài, gỗ ở trong. Những bó phía trên nhỏ, những bó phía dưới to. 

‣ uống lá: Tế bào biểu bì dẹt và nhỏ, cutin mỏng, và có mạch xoắn . Lỗ khí, lông 

tiết và lông che chở giống như thân. Mô dày góc 2-4 lớp, tạo thành vòng liên tục, 

nhiều ở 2 góc lồi. Mô mềm tủy, tế bào đa giác gần tròn, không đều, chứa calci 

oxalat hình kim và hình khối. Cung libe gỗ gồm 2 đoạn đối xứng, gỗ ở trên và libe ở 

dưới. Ở 2 góc trên có 2 bó libe gỗ phụ. 


‣ Phiến lá: Biểu bì trên và dưới có hình chữ nhật, cutin mỏng. Dưới biểu bì trên có 

1 lớp tế bào mô giậu. Dưới mô giậu là mô mềm chừa những khuyết nhỏ. 





18 











‣ Biểu bì lá: Tế bào biểu bì trên có vách hơi uốn lượn, lông che chở đa bào, lỗ khí 

kiểu trực bào. 

Tế bào biểu bì dưới có vách ngoằn ngoèo, lỗ khí nhiều. Lỗ khí kiểu trực bào. 

2.1 Vi phẩu thân 

‣ Vi phẩu thân non 

Vi phẫu hình chữ nhật hay vuông, góc hơi tròn. Biểu bì là một lớp tế bào hình chữ 

nhật hay đa giác có 5 hoặc 6 cạnh khá đều nhau, cutin mỏng. 

Vi phẩu thân non 


Hình: Lông che chở đa bào, Lông tiết 





19 











Gỗ 2 

Lỗ khí 

Mô cứng 

Libe 1 

Libe 2 

Lỗ khí 






20 











Mô mêm và tinh thể canxi oxalat 

hình kim 

Mô cứng 

Libe 2 

Libe 1 






21 











‣ Vi phẩu thân già 

Biểu bì 

Mô dày 

Mô mềm vỏ 

Mô mềm tủy 






22 











Lông tiết 

Mảng bần 






23 











Mô dày 

Mô mềm 

Tinh thể canxi oxalat ( hình kim ) 

Mạch xoắn 






24 











‣ Vi phẩu thân già 

Libe 1 

Libe 2 

Gỗ 2 

Mô cứng 


Gỗ 2 

Gỗ 1 





25 











Mảng bần 

Mô mềm 






26 


Gỗ 2 










Mô mềm 


‣ Vi phẩu cuống lá 





27 











Lông che chở đa bào 






Lông tiết 

Biểu bì 

28 


Mô dày 










Libe 1 

Mạch xoắn 

Gỗ 1 






29 











‣ Vi phẩu lá 

Mô mềm tủy 

Tinh thể canxi oxalat 






30 












Lông tiết 

Biểu bì dưới 

Libe 1 

Mô mềm 

Gỗ 1 

Mô dày 






31 











Vi phẩu thân già vẽ tay 






32 











Vi phẩu rễ vẽ tay 

‣ Bóc tách 

biểu bì trên 

Vi phẩu cuống lá vẽ tay 

Vi phẩu lá vẽ tay 






33 












‣ Bóc tách biểu bì dưới 

Biểu bì 

Lỗ khí kiểu trực bào 

Lỗ khí kiểu trực bào 

Biểu bì 






34 








6. Đặc điểm soi bột dươc liệu 




6.1 Chuẩn bị bột 

- Lấy bộ phận dược liệu dùng khảo sát (cũng là mẫu dùng để cắt vi phẫu) cắt nhỏ và 

sấy ở nhiệt độ khoảng 60 o C, tán nhỏ, nghiền nát hoặc dùng máy xay. Rây qua rây số 

32 (rây mịn). Phần còn lại trên rây được tán hoặc xay và rây tiếp cho đến khi tất cả 

dược liệu trở thanh bột mịn (không được bỏ phần còn lại trên rây). Chú ý: không được 

sấy ở nhiệt độ quá cao vì có thể làm nát hoàn toàn các mô hoặc tế bào khi xay tán, 

không thể nhận dạng dù bằng kính hiển vi. Trước khi soi kính hiển vi phải quan sát bột 

bằng cảm quan (nhận định màu sắc, mùi vị, độ mịn, nhám, xơ…) để có thêm yếu tố 

kiểm nghiệm. Bột vỏ thân, vỏ quả: Thường có màu vàng nâu đến nâu. Quan sát các 

cấu tử thường thấy mảnh bần, mảnh mô mềm, các loại sợi (sợi có vách dày hay mỏng, 

khoang rộng hay hẹp), tinh thể calci oxalat, tế bào mô cứng, mạch gỗ… 


Dược liệu húng chanh được phơi khô 





35 











6.2 Đặc điểm bột 

‣ Bột lá: Màu vàng nâu, mùi thơm và vi the 

- Lỗ khí 

- Mạch xoắn 

- Lông che chở đa bào 

- Tinh thể Oxalat hinh khối 

‣ Bột thân: Màu vang nâu có mùi thơm và vị the 

- Lông che chở đa bào 

- Mạch mạng 

- Mạch vạch 

‣ Bột rễ :Lông che chở đa bào 

- Mảng mô mềm 

- Mô cứng 

- Mạch xoắn 

Dược liệu húng chanh được xay 


36 















‣ Vi phẩu bột lá 


Bột dược liệu húng chanh 






37 











‣ Bột thân húng chanh 


Mạch vạch 





38 











‣ Bột rễ húng chanh 

Mạch vạch bột 

thân 






39 











Hình vi phẩu bột vẽ tay 






Hình vẽ biểu bì lá 

40 











3. Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật 

‣ Định tính tinh dầu dịch chiếc ete 

Lấy khoảng 5ml dịch chiết cho vào chén sứ, bốc hơi tới cạn. Nếu cắn có mùi thơm 

nhẹ, thêm vào cắn một ít cồn cao độ (TT) rồi bốc hơi cho đến cắn. Cắn có mùi thơm 

nhẹ đặc trưng 

Cắn có mùi thơm nhẹ 

‣ Định tính Flavonoid dịch chiếc cồn 

Lấy khoảng 5ml dịch cồn cho vào chén sứ, bốc hơi đến cắn khô. Hòa cắn với 2ml 

cồn và gạn dịch cồn vào một ống nghiệm nhỏ. Thêm vào dung dịch một ít bột magie 

kim loại và thêm từ từ 0,5ml HCL đđ. Nếu sau phản ứng dung dịch có màu đỏ: Có 

Flavonoid.ng: có tinh dầu. 






Dịch chiếc cồn có màu hồng tới đỏ 

41 








‣ Định tính tanin dịch chiếc cồn 




Lấy 2 ml dịch chiếc cho vào một chén sứ bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn với 4ml nước 

trên bếp cách thủy 10 phút .Lọc, chia dịch chiếc ra vào hai ống nghiệm. 

a. Ống thứ nhất : Pha loãng khoãng 5ml dịch chiếc vào 1ml nước cất.Thêm 2-3 

giọt thuốc thử FeCl 3 5%, lắc đều. Nếu dung dịch có màu xanh đen hay xanh rêu 

: Có polyphenol. 

b. Ống thứ hai: Thêm vào dịch lọc 5 giot gelatin muối, lăc đều ,so sánh với ống 

chứng ban đầu.Nếu có tủa bông trắng : có tanin. 

Ống 2 : Có tủa bông 

trắng 


Ống 2 : Có màu 

xanh rêu 





42 









Nhóm hợp chất 

Thuốc thử 

Cách thực hiện 

Phản ứng dương tính 

43 

Kết quả định tính trên các dịch chiết 

Dịch 

chiết 

ete 

Dịch chiết cồn 

Không 

thủy phân 

Thủy 

phân 

Dịch chiết nước 

Không 

thủy phân 

Chất béo Nhỏ dd lên giấy Vết trong mờ + Có 

Carotenoid Carr-Price Xanh chuyển sang đỏ - Không 

H 2SO 4 

Xanh dương hay lục→ xanh dương 

Tinh dầu Bốc hơi tới cắn Có mùi thơm + Có 

Triterpenoid tự do Liebermann-Burchard Đỏ nâu-tím, lớp trên có màu xanh lục - Không 

Alkaloid T/thử chung alkaloid Kết tủa - - - Không 

Coumarin Phát quang trong kiềm Phát quang mạnh hơn - - Không 

Anthraglycosid KOH 10% Dd kiềm có màu hồng tới đỏ - Không 

Flavonoid Mg/HCl đđ Dd có màu hồng tới đỏ - + - Có 

Glycosid tim Thuốc thử vòng lacton Tím - - Không 

Thủy 

phân 

Kết quả định 

tính chung 

T/thử đường 2-desoxy Đỏ mận - - Không 

Anthocyanosid HCl Đỏ - - Không 

KOH Xanh - - Không 

Proanthocyanidin HCl/t o Đỏ - - Không 

Tannin Dd FeCl 3 Xanh rêu hay xanh đen + - Có 

Dd gelatin muối Tủa bông trắng + - Có 

Triterpenoid thủy phân Liebermann-Burchard Đỏ nâu-tím, lớp trên có màu xanh lục 

Saponin Tt Liebermann Có vòng tím nâu 

Lắc mạnh dd nước - - Không 

Acid hữu cơ Na 2CO 3 Sủi bọt - - Không 

Chất khử T/thử Fehling Tủa đỏ gạch - - Không 

Hợp chất polyuronic Pha loãng với cồn 90% Tủa bông trắng – vàng nâu - Không 


















Ghi nhận kết quả định tính trong dịch chiết 

(-) Không có 

(+) Có 

4. Định lượng 

Có thể có phản ứng nhưng không thực hiện 

Không có mặt của nhóm hợp chất 

Chiết xuất tinh dầu: cây húng chanh tươi được chiết xuất với 1% w/v acid 

citric ở 90oC trong 30 phút. Dịch chiết được cô đặc và đưa vào một cột mở 

Diaion HP2MG (Mitsubishi Kasei Co., Tokyo, Japan). Cột này được tách 

từng bước một bằng 0,1% w/v acid trifluorooctetic (TFA) trong nước cất và 

methanol. Các phân tử được tách ra bằng 0,1% w/v TFA chứa 20, 50 hoặc 

80% v/v methanol được đem đi đông khô và được sử dụng trong thí nghiệm. 

Điều kiện sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC): nồng độ các polyphenol (bao 

gồm: acid caffeic, acid protocatecuic, leteolin và acid rosmarinic (RA)) được 

xác định bằng HPLC sử dụng cột Develosil HG-5 với dung môi A (0,1% v/v 

TFA trong nước cất) và dung môi B (0,1% v/v TFA trong acetonitrile), trong 

các điều kiện sắc ký sau: 

Gradient tuyến tính 10 – 50% của A và B; tốc độ chảy 0,8 ml/phút; phát 

hiện ở bước sóng 280 nm.[10] 

5. Định tính tinh dầu cây húng chanh bằng sắc ký lớp mỏng 

Dung môi khai triển: N-Hexan:ethyl acetat ( 8:2 ), bão hòa dung môi 

khoảng 30 phút. 

Bản sắc ký: silicagel tráng sẵn F254 (Merck), 10 cm x 2,5 cm. 

Phát hiện bằng: soi đèn UV ở bước sóng 254 nm, sau đó phun VS, sấy bản 

mỏng ở 110oC đến khi hiện rõ vết. 






44 











Hệ thống chiếc tinh 

dầu 

Sản phẩm tinh dầu húng 

chanh 






45 








‣ Chiết tinh dầu cây húng chanh 




Nguyên liệu cây húng chanh 

Xay nguyên liệu 

Tinh chiết tinh dầu bằng phương pháp cất kéo theo hơi nước 

DM: nước. 

Tỉ lệ nguyên liệu: 500 gram. 

Tỉ lệ dung môi: nước cách mặt nguyên liệu 2 - 3 cm. 

Nhiệt độ chiết: 60 - 70°C. 

Thời gian chiết: 3 giờ. 

Rút tinh dầu 

Diclomethan 

Sản phẩm tinh dầu cây húng 

chanh 

Sơ đồ: Mô tả quy trình chiết tinh dầu cây húng chanh Plectranthus 

amboinicus (Lour.) Spreng bằng phương pháp cất kéo theo hơi nước 






46 











1. Định nghĩa 

VI. XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CÂY HÚNG CHANH 

Tên khác: Tần dày lá, Rau thơm lông, Rau tần , Dương tử tô. 

Tên khoa học :Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng. 

2. Đặc điểm cảm quan 

Lá bầu dục hay trứng rộng, đầu hơi nhọn hoặc góc tù, gốc hình niêm. Phiến lá 

dày, mọng nước, mé khía tai bèo. Cả hai mặt lá đều có long tiết, mặt dưới nhiều 

hơn cuống lá dài 2-4cm. Gân chính to, gân bên trong nhỏ. Mùi thơm dễ chiu 

như mùi chanh, vị chua . 

6. Đặc điểm vi phẩu 

3.1 Vi phẩu thân 

Vi phẫu hình chữ nhật hay vuông, góc hơi tròn. Biểu bì là một lớp tế bào 

hình chữ nhật hay đa giác có 5 hoặc 6 cạnh khá đều nhau, cutin mỏng. Lỗ khí 

nằm ngang hay nhô cao hơn lớp biểu bì. Lông che chở đa bào một dãy rất 

nhiều, từ 3-9 tế bào. Biểu bì thường lồi ở chân lông. Lông tiết nhiều, đầu tròn 

hoặc bầu dục chứa nhiều chất tiết màu vàng xanh, chân và đầu có 1-2 tế bào. 

Dưới biểu bì là 2-4 lớp tế bào mô dày góc liên tục. Mô mềm vỏ đạo, gồm 4-8 

lớp tế bào hình bầu dục nằm ngang, kích thuớc không đều. Trụ bì gồm 1-3 lớp 

tế bào, hóa mô cứng rải rác. Libe 1 xếp thành từng cụm nhỏ rải rác ở phần cạnh 

vi phẫu và xếp thành các đám dài tập trung ở 4 góc. Libe 2 gồm 3 hoặc 4 lớp tế 

bào hình chữ nhật, vách khá uốn luợn xen kẽ libe 2 là các mô mềm cấp 2 vách 

bằng cellulose. Vùng gỗ 2 phát triển ở 4 góc, gồm từ 10-13 lớp tế bào mô mềm 

gỗ xếp xuyên tâm. Mạch gỗ 2 to, rải rác, hình chữ nhật hay hình đa giác tròn ở 

góc. Tia tủy 1-2 dãy tế bào có kích thước hẹp. Xen kẽ gỗ 2 là mô mềm cấp 2 

vách tẩm chất gỗ, tế bào hình chữ nhật khá đều nhau, bên dưới có 1-2 lớp mô 

mềm cấp 2 vách còn cellulose. Gỗ 1 tập trung nhiều ở 4 góc bên dưới gỗ 2, 

phân hóa ly tâm. Gỗ 1 và gỗ 2 còn nằm rải rác ở các cạnh vi phẫu, mạch gỗ 

nhỏ. Mô mềm tủy khuyết, hình đa giác kích thước không đều. Tinh thể calci 

oxalat hình kim và hình khối có trong mô mềm vỏ và tủy. Tinh thể calci oxalat 

hình kim ngắn hoặc dài, thường tập trung thành từng bó. 

Thân già: Vi phẫu thân tròn, có sự xuất hiện những mảng bần, gỗ 1 và gỗ 2, 

libe 1 và libe 2 .Mô dày góc và mô mềm vỏ thường bị ép dẹp. Mô mềm cấp 2 

tẩm chất gỗ rải rác. 






47 











3.2 Vi phẩu lá 

Gân giữa lồi ở mặt dưới. Biểu bì trên và dưới có lông che chở đa bào và lông 

tiết, cutin mỏng. Mô dày góc sát biểu bì trên và biểu bì dưới. Tế bào mô mềm 

đạo, tế bào to, vách mỏng. Hệ thống dẫn gồm nhiều bó không đều xếp thành 

vòng tròn, libe ở ngoài, gỗ ở trong. Những bó phía trên nhỏ, những bó phía 

dưới to. 

Cuống lá 

Tế bào biểu bì dẹt và nhỏ, cutin mỏng, và có mạch xoắn. Lỗ khí, lông tiết 

và lông che chở giống như thân. Mô dày góc 2-4 lớp, tạo thành vòng liên tục, 

nhiều ở 2 góc lồi. Mô mềm tủy, tế bào đa giác gần tròn, không đều, chứa calci 

oxalat hình kim và hình khối. Cung libe gỗ gồm 2 đoạn đối xứng, gỗ ở trên và 

libe ở dưới. Ở 2 góc trên có 2 bó libe gỗ phụ. 

Phiến lá: Biểu bì trên và dưới có hình chữ nhật, cutin mỏng. Dưới biểu bì trên 

có 1 lớp tế bào mô giậu. Dưới mô giậu là mô mềm chừa những khuyết nhỏ. 

Biểu bì lá: Tế bào biểu bì trên có vách hơi uốn lượn, lông che chở đa bào, 

lỗ khí kiểu trực bào. 

bào. 

Tế bào biểu bì dưới có vách ngoằn ngoèo, lỗ khí nhiều. Lỗ khí kiểu trực 

4. Đặc điểm soi bột dược liệu 

Bột lá: Màu vàng nâu, mùi thơm và vi the có lỗ khí , mạch xoắn, lông che 

chở đa bào, tinh thể Oxalat hinh khối. 

Bột thân: Màu vang nâu có mùi thơm và vị the, lông che chở đa bào, mạch 

mạng, mạch vạch. 

Bột rễ :Lông che chở đa bào, mảng mô mềm, mô cứng, mạch xoắn. 

5. Định tính tinh dầu bằng sắc kí lớp mỏng 

- Lấy khoảng 500g cây húng chanh tươi cất lấy tinh dầu bằng phương pháp 

cất kéo theo hơi nước, thêm nước cách mặt ngyên liệu 2-3cm, đun sôi trong 3 

giờ, để nguội, loại nước bằng Diclomethan. Tinh dầu thu được bảo quản trong 


lọ kín. 

- Bản mỏng: bản mỏng sắc ký silica gel tráng sẵn. 





48 











- Dung môi khai triển: hỗn hợp dung môi gồm N-Hexan:ethyl acetat ( 8:2 ), 

bão hòa dung môi khoảng 30 phút. 

- Cách tiến hành: Chấm vết lên bản mỏng và triển khai sắc ký đến khi dung 

môi đi được khoảng 9 cm, lấy bản mỏng ra, để khô trong không khí, soi vết 

bằng đèn UV ở bước sóng 254 nm, sau đó phun dung dịch VS , sấy bản mỏng 

ở 110 o C đến khi hiện rõ vết. Trên sắc ký đồ có các vết tách riêng biệt và ghi 

nhận lại Rf. 

V. NHẬN XÉT 

Trên đây là tiêu chuẩn xây dựng cây húng chanh Plectranthus amboinicus 

(Lour.) Spreng, dựa trên thực nghiệm được thực hiện tại phòng thực tập Dược 

Liệu - Bộ môn Dược Liệu - Khoa Dược - Trường Đại học Nam Cần Thơ. Căn 

cứ vào kết quả thực nghiệm có thể thấy được tiêu chuẩn trên có những đặc 

điểm sau: 

- Về mô tả cảm quan: tiêu chuẩn đã đưa ra những đặc điểm thực vật đặc 

trưng của cây húng chanh, góp phần nhận dạng và chống nhầm lẫn với các 

dược liệu khác khi thu mua cũng như sử dụng. 

- Về vi phẫu: so với mô tả trong Dược điển Việt Nam IV thì trong quá trình 

cuống lá và bóc tách biểu bì lá tía tô nhằm bổ sung vào tiêu chuẩn xây dựng 

dược liệu, bởi các đặc điểm này góp phần phong phú thêm các tiêu chuẩn kiểm 

nghiệm dược liệu. 

- Về định tính tinh dầu bằng sắc ký lớp mỏng thay thế dung môi bằng N- 

Hexan : ethyl acetat ( 8:2). 

Về soi bột bổ sung thêm : Bột lá: Màu vàng nâu, mùi thơm và vi the có lỗ 

khí , mạch xoắn, lông che chở đa bào, tinh thể Oxalat hinh khối . 

Bột thân: Màu vang nâu có mùi thơm và vị the , lông che chở đa bào, mạch 

mạng, mạch vạch. 

Bột rễ :Lông che chở đa bào, mảng mô mềm, mô cứng, mạch xoắn . 






49 








TÀI LIỆU THAM KHẢO 




1. Trương Thị Đẹp (2007), Thực vật dược, NXB Giáo dục, Hà Nội, trang 

90 – 100. 

2 Bộ môn Dược liệu, trường Đại học Nam Cần Thơ (2017), “Giáo trình 

Phương pháp nghiên cứu Dược liệu”. 

view 

3. Dược điển Việt Nam IV”, chuyên luận Tía tô. 

4. Tài liệu tham khảo trên Wed 

https://drive.google.com/file/d/1G7pesvAWn87kl24wvPfiILVo5RxrMXmz/ 

OTbnc4CaOXvDjP7TjW3y5Qs6unPkQvQ/view 

https://translate.google.com.vn/translate?hl=vi&sl=en&u=https://www.ncbi. 

nlm.nih.gov/pubmed/27043511&prev=search 

https://drive.google.com/file/d/1- 

https://text.123doc.org/document/2295964-nghien-cuu-nhan-giong-vo-tinh- 

cay-hung-chanh-an-do-coleus-forskohlii-bang-ky-thuat-nuoi-cay-mo-va- 

phuong-phap-giam-ngon-trong-he-thong-khi-canh.htm 






50 
















51

Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá HÚNG CHANH (Coleus aromaticus Benth. In Wall., Plectranthus amboinicus (Lour.)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?