CHUYÊN ĐỀ ÔN THI THPT QG KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT & CACBOHIĐRAT

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

Mục lục 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

I. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ 

1. VẤN ĐỀ DẠY HỌC CỦA CHUYÊN ĐỀ 

Nội dung 

Trang 

Mục lục 1 

2. NỘI DUNG VÀ THỜI LƯỢNG CHO CHUYÊN ĐỀ 5 

II. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ 6 

NỘI DUNG 1: A. KIM LOẠI KIỀM THỔ 6 

1. Mục tiêu 6 

2. Phương pháp dạy học 7 

3. Chuẩn bị của GV và HS 7 

4. Các hoạt động dạy học 7 

Hoạt động 1: I. Vị trí trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron nguyên tử 7 

Hoạt động 2: II. Tính chất vật lí 8 

Hoạt động 3: III. Tính chất hóa học 8 

Hoạt động 4: IV. Trạng thái tự nhiên. Ứng dụng và điều chế 10 

Hoạt động 5: V. Một số dạng bài tập về kim loại kiềm thổ 11 

Dạng 1: Câu hỏi lí thuyết liên quan đến kim loại kiềm thổ 11 

Dạng 2: Kim loại kiềm thổ tác dụng với H 2 O, axit HCl, H 2 SO 4 loãng. 13 

Dạng 3: Kim loại kiềm thổ tác dụng với axit có tính oxi hóa mạnh 17 

Dạng 4: Điều chế kim loại kiềm thổ bằng phương pháp điện phân nóng chảy. 20 

NỘI DUNG 2: B. MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA CANXI 21 




4. Các hoạt động dạy học 22 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Hoạt động 1: I. Canxi hiđroxit (Ca(OH) 2 ) 22 

Hoạt động 2: II. Canxi cacbonat (CaCO 3 ) 22 

Hoạt động 3: III. Canxi sunfat (CaSO 4 ) 23 

4 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

1





Hoạt động 4: IV. Một số dạng bài tập về hợp chất của canxi 23 




Dạng 1: Muối cacbonat tác dụng với dung dịch axit (HCl, H 2 SO 4 ) và dung dịch 

kiềm 

Dạng 2: CO 2 tác dụng với dung dịch kiềm 

1. TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH Ca(OH) 2 HOẶC Ba(OH) 2 

2. TÁC DỤNG VỚI HỖN HỢP DUNG DỊCH KIỀM (NaOH, KOH, Ca(OH) 2 , 

Ba(OH) 2 ) 

Dạng 3: Nhiệt phân muối cacbonat 38 

NỘI DUNG 3: C. NƯỚC CỨNG 41 




4. Tiến trình dạy học 42 

Hoạt động 1: I. Khái niệm về nước cứng 42 

Hoạt động 2: II. Tác hại của nước cứng 42 

Hoạt động 3: III. Cách làm mềm nước cứng 42 

Hoạt động 4: IV. Cách nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ 44 

Hoạt động 5: V. Bài tập định lượng về nước cứng. 44 

Dạng 1: Bài tập định tính 44 

Dạng 2: Bài tập định lượng 45 

III. BẢNG MÔ TẢ 46 

Câu hỏi ôn tập theo bảng mô tả 48 


23 

27 

27 

33 








2





GIỚI THIỆU 




Tác giả 

Chức vụ 

Đơn vị công tác 

………. 

Giáo viên 

……………….. 

Đối tượng học sinh bồi dưỡng Lớp 12 

Số tiết dự kiến bồi dưỡng 10 









3



CHUYÊN ĐỀ: KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT 

I. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ 

1. VẤN ĐỀ DẠY HỌC CỦA CHUYÊN ĐỀ 






Đá vôi 

Thạch nhũ 

Màu sắc của pháo hoa 

Trần nhà bằng thạch cao 

Đá hoa cương 









4








Tác hại của nước cứng 

………… 

Tại sao thạch nhũ chỉ có thể hình thành trong hang động núi đá vôi? Tại sao pháo hoa có nhiều 

màu sắc? Hay Thạch cao là gì, vì sao hiện nay nhiều gia đình dùng trần nhà bằng thạch cao?... Rất 

nhiều hiện tượng thực tế xung quanh cuộc sống của chúng ta . Những thắc mắc đó có thể giải thích 

bằng hóa học, bằng các tính chất của kim loại kiềm thổ và một số hợp chất của chúng. Vậy kim loại 

kiềm thổ đứng ở đâu trong BTH? Có tính chất như thế nào? Tác hại và ứng dụng của chúng như 

thế nào trong đời sống và công nghiệp? Có những dạng câu hỏi lí thuyết và bài tập nào liên quan 

đến kim loại kiềm thổ và hợp chất của chúng có thể đề cập đến trong đề thi THPT QG? 

Để giải quyết những câu hỏi trên, tôi xây dựng chuyên đề “KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP 

CHẤT” 

2. NỘI DUNG VÀ THỜI LƯỢNG CHO CHUYÊN ĐỀ 

- Nội dung 1: A. Kim loại kiềm thổ (3 tiết) 

I. Vị trí trong bảng tuần hoàn và cấu hình electron nguyên tử 

II. Tính chất vật lí 

III. Tính chất hóa học 

IV. Trạng thái tự nhiên, ứng dụng và điều chế 

V. Một số dạng bài tập về kim loại kiềm thổ 

- Nội dung 2: B. Một số hợp chất quan trọng của canxi (4 tiết) 

I. Canxi hiđroxit 

II. Canxi cacbonat 


III. Canxi sunfat 

IV. Một số dạng bài tập về hợp chất của canxi 

- Nội dung 3: C. Nước cứng (2 tiết) 








5






I. Khái niệm 

II. Tác hại của nước cứng 

III. Phương pháp làm mềm nước cứng 

IV. Cách nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch. 

V. Bài tập về nước cứng 

II. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ 

1. Mục tiêu 

* Kiến thức 

NỘI DUNG 1: A. KIM LOẠI KIỀM THỔ 

HS nêu được: + Vị trí, cấu hình electron lớp ngoài cùng của kim loại kiềm thổ. 

+ Một số tính chất vật lí của kim loại kiềm thổ. 

+ Một số ứng dụng của kim loại kiềm thổ 

HS hiểu được: + Kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh nhất (sau kim loại kiềm) trong số các kim loại 

* Kĩ năng 

+ Tại sao điều chế kim loại kiềm thổ bằng phương pháp điện phân nóng chảy 

- Dự đoán tính chất hoá học, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và kết luận về tính chất của đơn chất và 

một số hợp chất kim loại kiềm thổ. 

- Viết PTHH dạng phân tử và ion rút gọn minh hoạ tính chất hoá học của kim loại kiềm thổ viết sơ đồ 

điện phân điều chế kim loại kiềm thổ. 

- Giải một số bài tập về kim loại kiềm thổ. 

* Thái độ 

- Hứng thú, say mê nghiên cứu khoa học, tích cực trong các hoạt động tập thể. 

- Thái độ làm việc nghiêm túc, trung thực trong học tập nghiên cứu. 

* Các năng lực được hướng tới 

- Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. 

- Năng lực làm việc độc lập và hợp tác. 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học. 

- Năng lực vân dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống. 

2. Phương pháp dạy học 


- Phát hiện và giải quyết vấn đề. 

- Phương pháp dạy học hợp tác (Thảo luận nhóm). 

- Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan (thí nghiệm, video,...), SGK..... 

3. Chuẩn bị của GV và HS 






6 




DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN






- GV : Bảng tuần hoàn , Bảng hằng số vật lý và kiểu mạng tinh thể của KL. 

Hóa chất: dây Mg, dd HCl, HNO 3 loãng 

Dụng cụ: đèn cồn, đũa sắt, ống nghiệm, kẹp gỗ. 

4. Các hoạt động dạy học 

Hoạt động 1: I. Vị trí trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron nguyên tử 

- Vị trí của kim loại kiềm thổ trong bảng tuần hoàn: 

+ Các kim loại kiềm thổ thuộc nhóm IIA, trong mỗi chu kì các kim loại kiềm thổ đứng sau kim loại 

kiềm. 

+ Bao gồm các nguyên tố: Be, Mg, Ca, Sr, Ba và Ra ( nguyên tố phóng xạ). 

- Bảng một số đặc điểm của các nguyên tố kim loại kiềm thổ: 

Nguyên tố Be Mg Ca Sr Ba Ra 

Số hiệu nguyên tử 4 12 20 38 56 88 

Electron lớp ngoài cùng 2s 2 3s 2 4s 2 5s 2 6s 2 7s 2 

Bán kính nguyên tử 

(nm) 

Năng lượng ion hoá I 2 

(kJ/mol) 

0,11 0,16 0,20 0,21 0,22 

1800 1450 1150 1060 970 

Độ âm điện 1,57 1,31 1,00 0,95 0,89 

Thế điện cực chuẩn 

E 0 M 2+ /M (V) 

- Nhận xét: 

-1,85 -2,73 -2,87 -2,89 -2,90 

+ Cấu hình electron: Kim loại kiềm thổ là những nguyên tố s. Lớp ngoài cùng của nguyên tử có 2e ở phân 

lớp ns 2 . So với những electron khác trong nguyên tử thì hai electron ns 2 ở xa hạt nhân hơn cả, chúng dễ 

tách khỏi nguyên tử. 

+ Số oxi hoá: Các ion kim loại kiềm thổ có điện tích duy nhất 2+. Vì vậy trong các hợp chất, nguyên tố 

kim loại kiềm thổ có số oxi hoá là +2 

+ Thế điện cực chuẩn: Các cặp oxi hoá khử của các kim loại kiềm thổ đều có thế điện cực chuẩn rất âm. 

Hoạt động 2: II. Tính chất vật lí 

- Bảng một số hằng số vật lí của kim loại kiềm thổ: 

Nguyên tố Be Mg Ca Sr Ba Ra 


Nhiệt độ sôi ( o C) 2770 1110 1440 1380 1640 - 

Nhiệt độ nóng chảy 

( o C) 

1280 650 838 768 714 - 










7








Khối lượng riêng 

(g/cm 3 ) 

1,85 1,74 1,55 2,6 3,5 - 

Độ cứng - 2,0 1,5 1,8 - - 

Mạng tinh thể Lục phương Lập phương tâm Lập phương tâm 

- Nhận xét: 

diện 

+ Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi của các kim loại kiềm thổ cao hơn so với các kim loại kiềm. Tuy nhiên 

sự biến đổi đó, diễn ra không đều đặn vì các kim loại kiềm thổ kết tinh theo những mạng tinh thể khác 

nhau. 

+ Khối lượng riêng của các kim loại kiềm thổ lớn hơn khá nhiều so với các kim loại kiềm là do trong tinh 

khối 

thể có nhiều electron hoá trị, vì vậy thực hiện liên kết kim loại mạnh hơn. 

* Màu của ngọn lửa: khi đốt cháy kim loại Mg cháy sáng với ngọn lửa sáng chói. Các kim loại hoặc hợp 

chất của các kim loại kiềm thổ khác khi cháy cho ngọn lửa có màu sắc đặc trưng: 

Ca: đỏ cam Ba: lục hơi vàng (hoặc xanh lá) 

Sr: đỏ son 

*Mg dễ tạo hợp kim với các kim loại khác, hợp kim của Mg có ứng dụng rộng rãi như: 

- Macnhali: chứa 10-30% Mg và 30 – 70% Al, có ưu điểm là cứng, bền, dễ chế hóa và bào nhẵn hơn 

nhôm tinh khiết 

- Electron: gồm 83%Mg, 10%Al, 5%Zn và 2% Mn, có đặc tính nhẹ hơn nhôm, bền hơn thép và chịu 

được sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ 

Hoạt động 3: III. Tính chất hóa học 

Tính chất đặc trưng: Tính khử mạnh (yếu hơn kim loại kiềm) 

Thể hiện qua các phản ứng: 

1. Tác dụng với phi kim 

a. Tác dụng với H 2 : 

- Khi đốt các kim loại kiềm thổ trong khí quyển H 2 khô thì Ca, Sr, Ba dễ dàng tạo ra các hợp chất hiđrua 

kim loại. 

- Phản ứng : M + H 2 → MH 2 

Khi tiếp xúc với H 2 O, các hiđrua này tạo thành dung dịch M(OH) 2 và H 2 

b. Tác dụng với oxi: 

- Khi đốt nóng, tất cả các kim loại kiềm thổ đều cháy trong không khí tạo ra oxit. 


2M + O 2 →2MO 

(Giáo viên biểu diễn thí nghiệm đốt dây Mg trong không khí cho học sinh quan sát và nhận xét khả năng 

phản ứng của kim loại kiềm thổ) 

- Trừ BeO, tất cả các oxit của kim loại kiềm thổ đều tác dụng với nước cho dung dịch bazơ 




8 










c. Tác dụng với các phi kim khác: 

- Khi đun nóng các kim loại kiềm thổ tác dụng mãnh liệt với các phi kim mạnh như halogen, lưu huỳnh, 

nitơ...tạo ra muối. 

M + X 2 →MX 2 

M + S→MS 

3M + N 2 M 3 N 2 

- Các nitrua kim loại kiềm thổ tác dụng với nước tạo ra hiđroxit và giải phóng NH 3 

2. Tác dụng với axit 

(Giáo viên làm thí nghiệm Mg phản ứng với dd HCl và dd HNO 3 loãng cho học sinh quan sát và nhận xét 

hiện tượng, kết luận về khả năng phản ứng của kim loại kiềm thổ với các dd axit) 

a. Tác dụng với HCl, H 2 SO 4 loãng: 

- Do thế điện cực chuẩn của cặp oxi hoá- khử E o 2H + /H2 = 0,00V, thế điện cực chuẩn của cặp oxi hoá khử 

của kim loại kiềm thổ có giá trị từ -2,90V 

đến -1,85V. Nên các kim loại kiềm đều khử dễ dàng ion H + của dung dịch axit (HCl, H 2 SO 4 loãng) thành 

H 2 . 

- Phản ứng: M + 2H + →M 2+ + H 2 

b.Tác dụng với dung dịch axit HNO 3 , H 2 SO 4 đặc: 

- Tác dụng với dung dịch HNO 3 loãng: các kim loại nhóm IIA có tính khử mạnh có thể khử N +5 của dung 

dịch HNO 3 loãng xuống các số oxi hoá thấp. 

Ví dụ: 4M + 10HNO 3 →4M(NO 3 ) 2 + NH 4 NO 3 + 3H 2 O 

- Tác dụng với HNO 3 đặc : Tạo NO 2 

M + 4HNO 3 → M(NO 3 ) 2 + 2NO 2 + 2H 2 O 

- Tác dụng với H 2 SO 4 đặc và nóng : tạo SO 2 

M + 2H 2 SO 4 →MSO 4 + SO 2 + 2H 2 O 

3. Tác dụng với H 2 O 

- Be không tác dụng với H 2 O dù ở nhiệt độ cao 

- Mg tác dụng chậm với H 2 O ở nhiệt độ thường tạo ra Mg(OH) 2 , tác dụng nhanh với hơi nước ở nhiệt độ 

cao tạo thành MgO 

Mg + H 2 O hơi MgO + H 2 

- Ca, Sr, Ba tác dụng với H 2 O ở nhiệt độ thường tạo thành dung dịch bazơ. 


Ca + 2H 2 O → Ca(OH) 2 + H 2 

4. Tác dụng với dung dịch bazơ 

- Chỉ có Be phản ứng được với dung dịch bazơ để tạo muối berilat và khí H 2 










9








- Phản ứng : Be + 2NaOH →Na 2 BeO 2 + H 2 

Hoạt động 4: IV. Trạng thái tự nhiên. Ứng dụng và điều chế 

1. Trạng thái tự nhiên 

- Kim loại kiềm thổ chỉ tồn tại trong thiên nhiên ở dạng hợp chất 

- Khoáng vật quan trọng cần nhớ: berin( Be 3 Al 2 Si 6 O 18 ); Cacnalit (KCl. MgCl 2 .6H 2 O); Magiezit 

(MgCO 3 ); Đôlomit (MgCO 3 .CaCO 3 ).. 

2. Ứng dụng 

- Kim loại Be được làm chất phụ gia để chế tạo những hợp kim có tính đàn hồi cao, bền chắc, không bị ăn 

mòn... 

- Kim loại Mg được dùng để chế tạo những hợp kim có đặc tính cứng, nhẹ, bền...Bột Mg trộn với chất oxi 

hoá dung để chế tạo chất chiếu sáng ban đêm. 

- Kim loại Ca dung làm chất khử để tách oxi , lưu huỳnh ra khỏi thép... 

3. Điều chế 

- Nguyên tắc: Khử ion kim loại kiềm thổ: M 2+ + 2e → M 

- Phương pháp: Điện phân nóng chảy muối của chúng. 

Ví dụ: CaCl 2 Ca + Cl 2 

Hoạt động 5: V. Một số dạng bài tập về kim loại kiềm thổ 

Dạng 1: Câu hỏi lí thuyết liên quan đến kim loại kiềm thổ 

Câu 1: Dãy gồm các kim loại có cấu tạo mạng tinh thể lập phương tâm khối là: 

A. Be, Mg, Ca. B. Li, Na, K. C. Na, K, Mg. D. Li, Na, Ca. 

Câu 2: Dãy gồm các kim loại có cùng kiểu mạng tinh thể lập phương tâm khối là: 

A. Na, K, Ca. B. Na, K, Ba. C. Li, Na, Mg. D. Mg, Ca, Ba. 

Câu 3: Dãy gồm các kim loại đều có cấu tạo mạng tinh thể lập phương tâm khối là: 

A.Na, K, Ca, Ba. B. Na, K, Ca, Be. C. Li, Na, K, Mg. D. Li, Na, K, Rb. 

Câu 4: Nhận định nào sau đây không đúng với kim loại nhóm IIA: 

A. Nhiệt sôi biến đổi không tuân theo qui luật. 

B. Nhiệt độ nóng chảy tăng dần theo chiều tăng nguyên tử khối. 

C. Kiểu mạng tinh thể không giống nhau. 

D. Năng lượng ion hóa giảm dần. 


Câu 5: Từ Be đến Ba có kết luận nào sau sai: 

A. Bán kính nguyên tử tăng dần. B. Nhiệt nóng chảy tăng dần. 

C. Điều có 2e ở lớp ngoài cùng. D. Tính khử tăng dần. 

Câu 6: Kim loại không phản ứng với nước ở nhiệt độ thường: 




10 










A. Be, Sr B. Be, Mg C. Li, Ca D. Cs, Sr 

Câu 7: Cho các kim loại: Be, Mg, Ca, Li, Na. Kim loại có kiểu mạng tinh thể lục phương là: 

A. Be, Ca B. Be, Mg C. Li, Na D. Ca, Na 

Câu 8: Kim loại không khử được nước ở nhiệt độ thường là: 

A. Na B. K C. Be D. Ca 

Câu 9: Theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân các kim loại nhóm IIA có: 

A. Bán kính nguyên tử tăng dần . B. Năng lượng ion hóa giảm dần. 

C. Tính khử của nguyên tử tăng dần. D. Tính oxi hóa của ion tăng dần. 

Câu 10: Không gặp kim loại kiềm thổ trong tự nhiên ở dạng tự do vì: 

A. Thành phần của chúng trong thiên nhiên rất nhỏ. 

B. Kim loại kiềm thổ hoạt động hóa học mạnh. 

C. Kim loại kiềm thổ dễ tan trong nước. 

D. Kim loại kiềm thổ là những kim loại điều chế bằng cách điện phân. 

Câu 11: Nhận xét nào sau đây không đúng 

A. Các kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh. 

B. Tính khử của các kim loại kiềm thổ tăng dần từ Ba đến Be. 

C. Tính khử của các kim loại kiềm thổ yếu hơn kim loại kiềm trong cùng chu kì. 

D. Ca, Sr, Ba đều tác dụng với nước ở nhiệt độ thường. 

Câu 12: Nguyên tử X có cấu hình electron là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 thì ion của X sẽ có cấu hình 

A. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 4p 2 B. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 

C. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 2 D. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 2 4s 2 

Câu 13: Ứng dụng nào dưới đây của Mg không đúng 

A. Dùng chế tạo một số hợp kim có tính chịu lực. 

B. Dùng điều chế phân bón hóa học đa lượng. 

C. Dùng trong quá trình tổng hợp chất hữu cơ. 

D. Dùng để chế tạo hợp kim nhẹ trong công nghiệp sản xuất máy bay, tên lửa và ô tô. 

Câu 14: Dùng phương pháp nào để điều chế kim loại nhóm IIA 

A. Điện phân nóng chảy B. Điện phân dung dịch 

C. Nhiệt luyện D. Thuỷ luyện 

Câu 15: Cho Ca vào dung dịch NH 4 HCO 3 thấy xuất hiện: 

A. Kết tủa trắng và khí mùi khai bay lên 


B. Ban đầu có khí thoát ra, rồi kết tủa trắng và khí mùi khai bay lên 

C. Kết tủa trắng, sau đó tan dần D. Có khí mùi khai bay lên 

Câu 16: Cho sơ đồ : Ca →A → B →C →D →Ca 






11 







Công thức của A, B, C, D lần lượt là 






A. CaCl 2 , CaCO 3 , Ca(HCO 3 ) 2 , CaSO 4 B. Ca(NO 3 ) 2 ,CaCO 3 , Ca(HCO 3 ) 2 , CaCl 2 

C. CaCl 2 , Ca(HCO 3 ) 2 , CaCO 3 , Ca(OH) 2 D. CaO, CaCO 3 , Ca(NO 3 ) 2 , CaCl 2 

Câu 17: Trong các tính chất : (1) tác dụng với H 2 O ở nhiệt độ thường. (2) tác dụng với axit. (3) khử được 

ion kim loại khác trong dung dịch muối. (4) tác dụng với phi kim. 

Kim loại kiềm thổ không có tính chất 

A. (1) B. (2) C. (3) D. (4) 

Câu 18: Cho dãy các kim loại: Fe, Na, K, Ca. Số kim loại trong dãy tác dụng được với nước ở nhiệt độ 

thường là 

A. 4. B. 1. C. 2. D. 3. 

Câu 19: Khi cho Ca kim loại vào các chất dưới đây, trường hợp nào không có phản ứng của Ca với nước? 

A. H 2 O B. dd HCl vừa đủ C. dd NaOH vừa đủ D. dd CuSO 4 vừa đủ 

Dạng 2: Kim loại kiềm thổ tác dụng với H 2 O, axit HCl, H 2 SO 4 loãng. ( H A → 1/2H 2 + A) 

Phương pháp 

- Tác dụng với nước : Các kim loại đứng trước Mg tác dụng được với nước ở nhiệt độ thường tạo dung 

dịch kiềm và giải phóng khí H 2 . Mg phản ứng chậm ở nhiệt độ thường) 

VD: 

Ca + H 2 O → Ca(OH) 2 + H 2 ↑ 

n 

Tổng quát M + nH 2 O → M(OH) n + H 

2 

↑ (n là hóa trị của kim loại, n = 1, 2) 

2 

Bản chất: là quá trình kim loại khử H + trong nước: 2H 2 O + 2e → 2OH - + H 2 ↑ 

Lưu ý tỉ lệ: n =n - =2n 

Thường áp dụng: 

e OH H 2 

• Tính khối lượng bazơ thu được: m =m +m - 

hhbazo hhkl OH 

• Trung hòa dung dịch thu được bằng dung dịch axit, yêu cầu tính thể tích (nồng độ) của dung dịch 

axit: n =n =2n 

+ - 

H 

OH 

H 2 

- Một hỗn hợp hai kim loại tan được trong nước có thể xảy ra 2 khả năng: hoặc cả 2 kim loại đều tác dụng với 

nước ở điều kiện thường, hoặc chỉ có một kim loại tác dụng với nước tạo dung dịch kiềm, kim loại còn lại tác 

dụng với dung dịch kiềm mới sinh ra. 

- Tác dụng với dung dịch axit: Kim loại đứng trước Mg khi tác dụng với dung dịch axit sẽ phản ứng với 


axit trước, nếu dư kim loại mới có phản ứng với nước. 








12






- Tác dụng với dung dịch muối: Kim loại nhóm IA, IIA (trừ Mg, Be) tác dụng với dung dịch muối thì 

chúng sẽ phản ứng với nước trước, sau đó xét đoán khả năng phản ứng của phản phẩm tạo thành với dung 

dịch muối. 

Ví dụ minh họa: 

Ví dụ 1: Hòa tan 27,4 gam Ba vào 100 ml dung dịch hỗn hợp HCl 2M và CuSO 4 3M được m gam kết tủa. 

Giá trị của m là: 

A. 33,1 B. 56,4 C. 12,8 D. 46,6. 

n Ba = 0,2 mol, n HCl = 0,2 mol, n 

CuSO 

=0,3 mol 

4 

Ba + 2HCl → BaCl 2 + H 2 

0,1 0,2 0,1 mol 

Ba + 2H 2 O → Ba(OH) 2 + H 2 

0,1 0,1 mol 

Ba 2+ + SO 2− 

→ BaSO 4 4 

0,2 0,3 0,2 mol 

Cu 2+ + 2OH - → Cu(OH) 2 

0,3 0,2 0,1 mol 

m= 233.0,2 + 98.0,1 = 56,4 g 

Hướng dẫn giải 

Ví dụ 2: Hòa tan hết 9 gam hỗn hợp hai kim loại kiềm thổ thuộc 2 chu kì liên tiếp bằng dung dịch HCl dư 

thì thu được 3,36 lít khí (đktc). Hai kim loại này là: 

A. Be và Mg B. Mg và Ca C. Ca và Sr D. Sr và Ba 

Gọi kí hiệu chung của 2 kim loại kiềm thổ là R 

n H 2 

= 0,15 mol 

R + 2HCl → RCl 2 + H 2 

0,15 0,15 mol 

R = 9/0,15 = 60 


Hai kim loại kiềm thổ liên tiếp là Ca và Sr (40



Gọi kí hiệu chung của hai kim loại là R 

Số mol H 2 = 0,35 mol 






R + xH 2 O → R(OH) x + x/2H 2 

0,7/x 

0,35 mol 

¼ ddX chứa ¼(0,7/x) = (0,175/x) mol R(OH) x 

R(OH) x + xHCl → RCl x + xH 2 O 

0,175/x 0,175 mol 

V dd HCl = 0,175/2 = 0,0875 lít = 87,5 ml 

Cách 2 

Số mol: H + /HCl = OH - /R(OH) x = OH - /HOH = H/HOH = 2H 2 = 2(1/4.0,35) = 0,175 mol 

V dd HCl = 0,875 lit = 87,5 ml 

Ví dụ 4: Hòa tan hết 8,75 gam hỗn hợp X gồm Ca và 1 kim loại Y có hóa trị II bằng dung dịch H 2 SO 4 

loãng thấy có 5,6 lít H 2 thoát ra ở đktc. Mặt khác, cho 6,08 gam Y vào dd H 2 SO 4 2M thì không hết 190 

ml dd H 2 SO 4 . X là kim loại nào? 

A. Zn B. Ba C. Mg D. Be 

Gọi kí hiệu chung của hai kim loại Ca và Y là R 

Số mol H 2 = 0,25 mol 

R + H 2 SO 4 → RSO 4 + H 2 

0,25 0,25 mol 

R = 8,75/0,25 = 35 => M Ca = 40 > 35 > M Y (1) 

Y + H 2 SO 4 → YSO 4 + H 2 

Số mol Y = số mol H 2 SO 4 phản ứng 6,08/0,38 => M Y > 16 (2) 

Từ (1) và (2) => Y là Mg 


Ví dụ 5: Hòa tan hết 29,76 gam hỗn hợp X gồm kim loại kiềm thổ R và oxit của nó trong dung dịch 

H 2 SO 4 loãng, dư ta thu được 90 gam muối khan. Kim loại R là: 

A. Ca B. Sr C. Be D. Ba 

Gọi số mol R và RO lần lượt là a và b 

m X = Ra + (R+16)b = 29,76 (1) 

m muối = (R+96)(a+b) = 90 (2) 

Từ (1) và (2) => 96a + 80b = 60,24 






14 










+ Nếu a = 0 => b=0,753 => R= 23,54 

+ Nếu b = 0 => a = 60,24/96 => R = 47,43 

Nhưng vì a, b ≠ 0 nên => 23,54 < R < 47,43 

R là Ca 

Bài tập vận dụng 

Câu 1: Cho Ba vào các dung dịch sau: HCl; H 2 SO 4 loãng; FeCl 3 ; (NH 4 ) 2 SO 4 ; NaHCO 3 . Số phản ứng tạo 

kết tủa 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Câu 2: Cho Ba vào dung dịch H 2 SO 4 loãng thu dung dịch X. Dung dịch X có khả năng làm quỳ tím hóa 

xanh. Do trong X có. 

A. kết tủa BaSO 4 B. BaSO 4 và H 2 SO 4 dư. 

C. Ba(OH) 2 và H 2 SO 4 dư D. Ba(OH) 2 

Câu 3: Hỗn hợp X gồm hai kim loại A ,B ở hai chu kì liên tiếp của nhóm IIA . Lấy 0,88 g X cho tan hoàn 

toàn trong ddHCl dư thấy tạo ra 672 ml khí (đktc) . Cô cạn dd thu được m g muối khan . 

1: Giá trị của m : 

A. 3,01g B. 1,94g C. 2,95g D. 2,84g 

2: Hai kim loại A ,B là : 

A. Be , Mg B. Mg , Ca C. Ca , Sr D. Be ,Ba 

3: Thành phần % theo khối lượng của hh X : 

A. 33,33% ; 66,67% B. 22,8% ; 77,2% C. 45,45% ; 54,55% D. 50% ;50% 

Câu 4. Cho 2 gam một kim loại thuộc nhóm IIA tác dụng hết với dung dịch HCl tạo ra 5,55g muối clorua 

. Kim loại đó là kim loại nào sau đây ? 

A. Be B. Mg C. Ca D. Ba 

Câu 5. Cho 1,67 gam hỗn hợp gồm hai kim loại ở 2 chu kỳ liên tiếp thuộc nhóm IIA tác dụng hết với 

dung dịch HCl (dư), thoát ra 0,672 lít khí H2 (ở đktc). Hai kim loại đó là (cho Be = 9, Mg = 24, Ca = 40, 

Sr = 87, Ba = 137) 

A. Be và Mg. B. Mg và Ca. C. Sr và Ba. D. Ca và Sr. 

Câu 6. X là kim loại thuộc phân nhóm chính nhóm II (hay nhóm IIA). Cho 1,7 gam hỗn hợp gồm kim 

loại X và Zn tác dụng với lượng dư dung dịch HCl, sinh ra 0,672 lít khí H2 (ở đktc). Mặt khác, khi cho 

1,9 gam X tác dụng với lượng dư dung dịch H 2 SO 4 loãng, thì thể tích khí hiđro sinh ra chưa đến 1,12 lít (ở 


đktc). Kim loại X là 

A. Ba . B. Ca. C. Sr. D. Mg. 










15






Câu 7. Hoà tan hoàn toàn 2,9 gam hỗn hợp gồm kim loại M và oxit của nó vào nước, thu được 500 ml 

dung dịch chứa một chất tan có nồng độ 0,04M và 0,224 lít khí H 2 (ở đktc). Kim loại M là 

A. Ca. B. K. C. Na. D. Ba. 

Câu 8. Hỗn hợp X gồm Mg và MgO được chia thành 2 phần bằng nhau. Cho phần 1 tác dụng hết với 

dung dịch HCl thu được 3,136 lít khí (đktc); cô cạn dung dịch và làm khô thì thu được 14,25g chất rắn 

khan A. Cho phần 2 tác dụng hết với dung dịch HNO 3 thì thu được 0,448 lít khí Y (đktc), cô cạn dung 

dịch và làm khô thì thu được 23 gam chất rắn khan B. 

a. Phần trăm khối lượng của Mg trong hỗn hợp X là 

A. 10,64%. B. 89,36%. C. 44,68%. D. 55,32%. 

b. Công thức phân tử của Y là 

A. NO 2 . B. NO. C. N 2 O. D. N 2 . 

Câu 9. Cho 3,87gam hỗn hợp X gồm Mg và Al vào 250ml dung dịch X gồm HCl 1M và H 2 SO 4 0,5M thu 

được dung dịch B và 4,368 lít H 2 (đktc). Phần trăm khối lượng Mg và Al trong X tương ứng là 

A. 37,21% Mg và 62,79% Al. B. 62,79% Mg và 37,21% Al. 

C. 45,24% Mg và 54,76% Al. D. 54,76% Mg và 45,24% Al. 

Câu 10. Cho m gam hỗn hợp Na, Ba vào nước thu được dung dich A và 6,72 lít khí H 2 (đktc) . Thể tích 

dung dịch hỗn hợp H 2 SO 4 0,5M và HCl 1M để trung hòa vừa đủ dung dịch A là: 

A. 0,3 lít. B. 0,2 lít. C. 0,4 lít. D. 0,1 lít. 

Câu 11. Cho 24,8 gam hỗn hợp gồm kim loại kiềm thổ và oxit của nó tác dụng với dung dịch HCl dư thu 

được 55,5g muối khan. Tìm kim loại M? 

A. Ca. B. Sr. C. Ba. D. Mg. 

Câu 12. Cho 10 gam một kim loại kiềm thổ tác dụng hết với nước thoát ra nhiều hơn 5,6 lít khí (đktc ) . 

Kim loại kiềm thổ đó có kí hiệu hóa học là ? 

A. Mg B. Ba C. Ca D. Sr 

Dạng 3: Kim loại kiềm thổ tác dụng với axit có tính oxi hóa mạnh (dd HNO 3 , dd H 2 SO 4 đặc ) 


Kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh nên khi phản ứng với các axit có tính oxi hóa mạnh thì có thể tạo ra 

các sản phẩm khử như: NH 4 NO 3 , N 2 , N 2 O hay H 2 S, S. 

Do đó khi bài toán không cho sản phẩm khử trong bài là sản phẩm khử duy nhất thì cần xét đến các 

trường hợp tạo ra các sản phẩn nằm trong dung dịch như NH 4 NO 3 hay chất ko tan như S. 


Ví dụ minh họa 

Ví dụ 1. Hòa tan 2,4 gam kim loại X vào dung dịch HNO 3 dư thu được 0,448 lít khí Nitơ ở đktc ( giả sử 

phản ứng chỉ tạo ra khí N 2 duy nhất). Xác định X. 






16 










gọi n là hóa trị kim loại X, a là hóa trị X 

Mx = 1,8/a 

Số e nhường: n a. 

Số mol e- nhận: (5-0).2.(0,336/22.4)=0,15 

Ta có na = 0,15 hay 1,8n/M = 0,15 

Rút ra M = 12n vây khi n = 2 thì M = 24 (Mg) 


Ví dụ 2: Cho 3,48 gam Mg tan hết trong dung dịch hỗn hợp gồm HCl (dư) và KNO 3 , thu được dung dịch 

X chứa m gam muối và 0,56 lít (điều kiện tiêu chuẩn) khí Y gồm N 2 và H 2 . Khí Y có tỉ khối so với H 2 

bằng 11,4. giá trị của m là 

A. 16,085. B. 14,485. C. 18,300. D. 18,035. 

nMg= 0,145 mol; 

11,4⇒nN 2 = 0,02mol, n H 2 = 0,005mol. 


0,56 lít (điều kiện tiêu chuẩn) khí Y gồm N 2 và H 2 . Khí Y có tỉ khối so với H 2 bằng 

Ta thấy: 2.0,145> 0,02.10+ 0,005.2 .Vậy có NH 4 + tạo thành. 

Vì hỗn hợp khí thu được có H 2 nên DD thu đc ko còn ION NO 3 

- 

Muối gồm: MgCl 2 : 0,145 mol; NH 4 Cl :a mol; KCl: b mol. 

ĐLBTe: 2.0,145= 0,02.10+ 0,005.2 + 8.a ⇒ a= 0,01 mol. 

ĐLBTNT Nito: n KNO 3 =2n N 2 + n NH 4 Cl = 2.0.02+ 0.01=0,05 mol.⇒KCl: b = 0,05mol(bảo toàn K) 

m= 0,145.95+ 0,01.53,5 +0,05.74,5 = 18,035g 


Câu 1. Trong phản ứng Mg tan trong dung dịch HNO 3 thu muối magie ; amoni và nước. Thì số phân tử 

axit bị khử và tạo muối lần lượt là. 

A. 4 và 8 B. 1 và 9 C. 2 và 10 D. 1 và 8 

Câu 2: Hòa tan 1,8 gam kim loại X vào dung dịch HNO 3 dư thu được 0,336 lít khí Nitơ ở đktc ( giả sử 

phản ứng chỉ tạo ra khí N 2 duy nhất). Xác định X. 

A. Mg B. Ca C. Al D. Cu 

Câu 3. Cho 2,16 gam Mg tác dụng với dung dịch HNO3 (dư). Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu 

được 0,896 lít khí NO (ở đktc) và dung dịch X. Khối lượng muối khan thu được khi làm bay hơi dung 


dịch X là 

A. 8,88 gam. B. 13,92 gam. C. 6,52 gam. D. 13,32 gam. 

Câu 4: Cho 3,6 gam Mg tác dụng hết với dung dịch HNO 3 (dư), sinh ra 0,672 lít khí X (sản phẩm khử 

duy nhất, ở đktc). Khí X là 






17 










A. N 2 O. B. NO 2 . C. N 2 . D. NO. 

Câu 5: Cho 3,6 gam Mg tác dụng hết với dung dịch HNO 3 (dư), sinh ra 2,24 lít khí X (sản phẩm khử duy 

nhất, ở đktc). Khí X là 

A.N 2 O. B. NO 2 . C. N 2 . D. NO. 

Câu 6: Đốt cháy 16,96 gam hỗn hợp gồm Fe và Mg trong oxi một thời gian thu được hỗn hợp rắn X. Hòa 

tan hết X trong 242 gam dung dịch HNO 3 31,5% thu được dung dịch Y chỉ chứa các muối có khối lượng 

82,2 gam và 1,792 lít (đktc) hỗn hợp khí Z gồm N 2 O và NO có tỉ khối so với He bằng 10,125. Cho NaOH 

dư vào dung dịch Y, lấy kết tủa nung ngoài không khí đến khối lượng không đổi thu được 25,6 gam rắn 

khan. Nồng độ C% của Fe(NO 3 ) 3 trong Y gần đúng nhất với: 

A. 12% B. 13% C. 14% D. 15% 

Câu 7: Đốt cháy m gam hỗn hợp gồm Mg và Fe trong oxi một thời gian thu được (m + 4,16) gam hỗn 

hợp X chứa các oxit. Hòa tan hoàn toàn X trong dung dịch HCl vừa đủ thu được dung dịch Y chứa (3m + 

1,82) gam muối. Cho AgNO 3 dư vào dung dịch Y thu được (9m + 4,06) gam kết tủa. Mặt khác hòa tan hết 

3,75m gam hỗn hợp X trong dung dịch HNO 3 loãng dư thu được dung dịch Z chứa m’ gam muối. Giá trị 

của m’ là : 

A. 107,6 B. 161,4 C. 158,92 D. 173,4 

Câu 8: Cho 30 gam hỗn hợp X gồm Mg, MgO, Mg(NO 3 ) 2 tan hết trong dung dịch Y chứa m gam 

H 2 SO 4 .Sau phản ứng ta thu được dung dịch Z chỉ chứa 1 muối duy nhất và 4,48 lít khí NO (đktc).Giá trị 

của m là : 

A. 56,8 B. 58,8 C. 60,8 D. 62,8 

Dạng 4: Điều chế kim loại kiềm thổ bằng phương pháp điện phân nóng 

chảy. 


2RCl x 

⎯ dpnc ⎯ → 2R + xCl 2 


(catot) (anot) 


Ví dụ 1: Điện phân nóng chảy 22,2 gam muối clorua của một kim loại kiềm thổ R thu được 4,48 lít khí 

(đktc) ở anot. R là: 

A. Li B. Mg C. Ca D. Ba 







18 












RCl 2 

⎯ dpnc ⎯ → R + Cl 2 

0,2 0,2 mol 

RCl 2 = 22,2/0,2 = 111 => R = 40 (Ca) 

Ví dụ 2: Điện phân nóng chảy muối clorua của một kim loại nhóm IIA thu được 3,36 lít khí (đktc) ở anot 

và 20,55 gam kim loại ở catot. Công thức hóa học của muối trên là: 

A. NaCl B. BaCl 2 C. MgCl 2 D. CaCl 2 

RCl 2 

R = 20,55/0,15 = 137 (Ba) 


⎯ dpnc ⎯ → R + Cl 2 

0,15 0,15 mol 


Câu 1 : Điện phân 21,09 gam muối clorua của kim loại nhóm IIA người ta thu được 4,256 lít khí (đktc). 

Tìm kim loại đó ? 

A. Mg B.Ca C.Ba D.Sr 

Câu 2: Người ta điện phân muối clorua của một kim loại nhóm IIA ở trạng thái nóng chảy sau một thời 

gian ở anot thoát ra 8,064 lít khí (đktc) và thấy có 8,64 gam kim loại ở catot. Công thức hóa học của 

muối trên là: 

B. NaCl B. BaCl 2 C. MgCl 2 D. CaCl 2 

Câu 3: Điện phân nóng chảy hết 63,63 gam hỗn hợp hai muối clorua của hai kim loại kiềm thổ R thu 

được 14,112 lít khí (đktc) ở anot và m gam ở catot. Giá trị m là: 

A. 41,265 B. 41,625 C. 19,8 D. 18,9 



NỘI DUNG 2: B. MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA CANXI 

HS nêu được: một số ứng dụng quan trọng của một số hợp chất quan trọng của KL kiềm thổ như: 

Ca(OH) 2 , CaCO 3 , CaSO 4 .2H 2 O. 

HS hiểu 


Tính chất hóa học của các hợp chất Ca(OH) 2 , CaCO 3 , CaSO 4 .2H 2 O. 

* Kĩ năng 








19






- Dự đoán tính chất hoá học, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và kết luận về tính chất của một số hợp 

chất kim loại kiềm thổ: Ca(OH) 2 , CaCO 3 , CaSO 4 

- Viết PTHH dạng phân tử và ion rút gọn minh hoạ t/c hoá học của một số hợp chất trên 

- Giải thích được một số hiện tượng thực tế 

- Giải một số bài tập về muối cacbonat, hidroxit của kim loại kiềm thổ 

* Thái độ 



* Các năng lực được hướng tới 



- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học. 







- GV : Hình ảnh về thạch nhũ trong các hang động, sản phẩm từ thạch cao, các mẫu đá vôi... 

- hoá chất và dụng cụ để tiến hành thí nghiệm: sự biến đổi muối CaCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 : dd HCl, 

CaCO 3 , Ca(OH) 2 . 

- HS : Chuẩn bị bài mới 

4. Các hoạt động dạy học 

Hoạt động 1: I. Canxi hiđroxit (Ca(OH) 2 ) 

a. Tính chất: 

- Canxi hiđroxit là chất rắn màu trắng, ít tan trong nước (độ tan ở 25 o C là 0,12g/100g H 2 O ) 

- Dung dịch canxi hiđroxit là một bazơ mạnh. 

+ Tác dụng với thuốc thử màu: Làm quỳ tím hoá xanh, làm phenolphthalein không màu hoá hồng. 

+ Tác dụng với dung dịch axit, oxit axit: Phản ứng tạo muối. 

Ca(OH) 2 + 2HCl →CaCl 2 + 2H 2 O 

Ca(OH) 2 + CO 2 → CaCO 3 + H 2 O 


Ca(OH) 2 + 2CO 2 →Ca(HCO 3 ) 2 

(Giáo viên làm thí nghiệm sục khí CO 2 vào dung dịch Ca(OH) 2 cho đến dư cho học sinh quan sát và viết 

phương trình giải thích hiện tượng) 






20 







+ Tác dụng với dung dịch muối : Phản ứng thường tạo ra bazơ mới. 






Ca(OH) 2 + CuSO 4 →CaSO 4 + Cu(OH) 2 

+ Tác dụng với halogen: 

2Ca(OH) 2 + 2Cl 2 →CaCl 2 + Ca(ClO) 2 + 2H 2 O 

b. Ứng dụng: 

Chế tạo vữa xây nhà. Khử chua đất trồng trọt. Chế tạo clorua vôi dung để tẩy trắng và khử trùng. 

Hoạt động 2: II. Canxi cacbonat (CaCO 3 ) 


- Canxi cacbonat là chất rắn màu trắng, không tan trong nước. 

- Canxi cacbonat là muối axit yếu và không bền: 

+ Nhiệt phân: CaCO 3 CaO + CO 2 

+ Tác dụng với dung dịch axit: 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + 2H 2 O + CO 2 

+ Tác dụng với CO 2 và H 2 O: 

CaCO 3 + H 2 O + CO 2 Ca(HCO 3 ) 2 

Chiều (1): giải thích sự xâm thực của nước mưa đối với đá vôi.”nước chảy đá mòn” 

Chiều (2): giải thích sự tạo thành thạch nhũ trong các hang động, sự tạo thành cặn đá vôi trong ấm đun 

nước. 


CaCO 3 dùng làm vật liệu xây dựng, là nguyên liệu để sản xuất xi măng, đất đèn, chất độn cho vật liệu cao 

su... 

Hoạt động 3: III. Canxi sunfat (CaSO 4 ) 


- Canxi sunfat là chất rắn, màu trắng, ít tan trong nước. 

- Tuỳ theo lượng nước kết tinh trong muối canxi sunfat, ta có 3 loại: 

+ Thạch cao sống: CaSO 4 .2H 2 O 

+ Thạch cao nung: CaSO 4 .0,5H 2 O hoặc CaSO 4 .H 2 O 

+ Thạc cao khan: CaSO 4 

- Khi đun nóng đến 160 0 C thạch cao sống biến thành thạch cao nung. 


CaSO 4 .2H 2 O ⎯→ 

0 t 


CaSO 4 .H 2 O + H 2 O 








21



Thạch cao nung có thể kết hợp với nước tạo thành thạch cao sống và khi đông cứng thì giãn nở thể tích, 

do vậy thạch cao rất ăn khuôn được dung để đúc tượng... 

Thạch cao sống dung để sản xuất xi măng. 






Hoạt động 4: IV. Một số dạng bài tập về hợp chất của canxi 

Dạng 1: Muối cacbonat tác dụng với dung dịch axit (HCl, H 2 SO 4 ) và dung dịch kiềm 

Phương pháp: 

- Tất cả các muối cacbonat đều tác dụng với dung dịch axit mạnh 

*Theo thứ tự thì: H + + CO 2− 

→ HCO − 3 3 

Sau đó 

HCO − 3 + H+ → CO 2 + H 2 O 

* Một số bài tính khối lượng muối trước hoặc sau, ta sử dụng phương pháp tăng giảm khối lượng 

Nếu MCO 3 + HCl → MCl 2 + H 2 O + CO 2 Thì m muối clorua = m muối cacbonat + 11n CO 2 

Nếu MCO 3 + H 2 SO 4 → MSO 4 + H 2 O + CO 2 Thì m muối sunfat = m muối cacbonat + 36n CO 2 

- Các muối hidrocacbonat mới tác dụng với dd kiềm 


HCO − + 3 OH- → CO 2− 

+ H 3 2O 

Ví dụ 1: Hòa tan hoàn toàn 102 gam hỗn hợp XCO 3 và Y 2 CO 3 bằng dung dịch HCl dư thu được dung 

dịch A và 24,64 lít khí CO 2 đo ở đktc. Hỏi khi cô cạn dung dịch A thu được bao nhiêu gam muối khan? 

n CO 2 

= 1,1 mol 

m muối clorua = m muối cacbonat + 11 n CO 2 


=102 + 11.1,1 = 114,1 gam 

Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 61,4 gam hỗn hợp XCO 3 và Y 2 CO 3 bằng dung dịch H 2 SO 4 dư thu được dung 

dịch A và 0,5 mol khí . Hỏi khi cô cạn dung dịch A thu được bao nhiêu gam muối khan? 

Khí sinh ra là CO 2 

m muối sunfat = m muối cacbonat + 36 n CO 2 


= 61,4 + 36.0,5 = 79,4 gam 

Ví dụ 3: Hòa tan hoàn toàn 59,475 gam hỗn hợp CaCO 3 , Na 2 CO 3 , KCl, K 2 CO 3 bằng dung dịch HCl dư 

thu được dung dịch Y và 10,08 lít khí CO 2 (đktc). Hỏi khi cô cạn dung dịch Y thu được bao nhiêu gam 

muối khan? 


n CO 2 

= 0,45 mol 









22





m muối clorua = m muối cacbonat + 11 n CO 2 

=59,475 + 11.0,45 = 64,425 gam 




Ví dụ 4: Cho a mol Ba(OH) 2 vào dung dịch chứa b mol NaHCO 3 (biết a< b< 2a). Sau khi kết thúc tất cả 

phản ứng thu được kết tủa X và dung dịch Y. Số chất tan trong Y là 

A. 1. B. 2. C. 3. D. 4 

OH - + HCO − → CO 2− 

+ H 3 3 2O 

2a > b b mol 

Ba 2+ 

+ CO 2− 

→ BaCO 3 3 

a 

OH - và CO − 

2 3 

còn dư. Còn 2 chất tan trong Y 


Ví dụ 5: Cho từ từ 150 ml HCl 1M vào 500 ml dung dịch A gồm Na 2 CO 3 và NaHCO 3 thì thu được 1,008 

lít khí (đktc) và dung dịch B. Cho dung dịch B tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thì thu được 29,55 

gam kết tủa. Nồng độ mol của Na 2 CO 3 và NaHCO 3 trong dung dịch A lần lượtt là 

A. 0,18M và 0,26M B. 0,21M và 0,18M 

C. 0,31M và 0,28M D. 0,2M và 0,4M 


Gọi nồng độ Na 2 CO 3 và NaHCO 3 trong dung dịch lần lượt là a và b M 

H + 

Số mol HCl 0,15; CO 2− 

0,5a ; HCO − 0,5b; CO 3 3 2 0,045; BaCO 3 0,15 mol 

+ CO 2− 

→ HCO − (1) 

3 3 

0,5a 0,5a 0,5a mol 

H + + HCO − 3 → CO 2 + H 2 O (2) 

0,15-0,5a 0,15-0,5a 0,15-0,5a mol 

0,15 – 0,5a = 0,045 

a=0,21 

HCO − + 3 OH- → CO 2− 

+ H 3 2O (3) 

0,15 dư 0,15 mol 

CO 2− 

+ 3 Ba2+ → BaCO 3 (4) 

0,15 dư 0,15 mol 


Sau (2): HCO − 3 


còn dư: (0,5a+0,5b)-(0,15-0,5a)=0,15 => b=0,18 








23






Câu 1: Cho a mol Ba(OH) 2 vào dung dịch chứa b mol NaHCO 3 (biết a< b< 2a). Sau khi kết thúc tất cả 

phản ứng thu được kết tủa X và dung dịch Y. Các chất tan trong Y là 

A. Na 2 CO 3 , BaCO 3 B. NaOH, Na 2 CO 3 

C. NaHCO 3 , Na 2 CO 3 D. Ba(HO) 2 , Na 2 CO 3 

Câu 2: cho 20,7 gam hỗn hợp CaCO 3 và K 2 CO 3 phản ứng hết với dung dịch HCl dư, thu được khí Y. Sục 

toàn bộ khí Y từ từ vào dung dịch chỉ chứa 0,18mol Ba(OH) 2 , thu được m gam kết tủa. Giá trị của m 

trong khoảng 

A. 35,46 ≥ m ≥ 29,55 B. 30,14 ≥ m ≥ 29,55 

C. 35,46 ≥ m ≥ 30,14 D. 40,78 ≥ m > 30,14 

Câu 3: Cho 100g CaCO 3 tác dụng với axit HCl dư. Khi thoát ra được hấp thụ bằng 200g dung dịch NaOH 

30%. Khối lượng muối natri trong dung dịch thu được là 

A. 10,6g Na 2 CO 3 B. 53g Na 2 CO 3 và 42g NaHCO 3 

C. 16,8g NaHCO 3 D. 79,5g Na 2 CO 3 và 21g NaHCO 3 

Câu 4. Dung dịch X chứa a mol NaHCO 3 và b mol Na 2 CO 3 .Thực hiện các thí ngiệm sau TN1: cho 

(a+b)mol CaCl 2 . TN2: cho (a+b) mol Ca(OH) 2 vào dd X. Khối lượng kết tủa thu được trong 2 TN là 

A. Bằng nhau B. Ở TN1 < ở TN2 

C. Ở TN1 > ở TN2 D. Không xác định 

Câu 5. Cho 1,84g hổn hợp 2 muối gồm XCO 3 và YCO 3 tác dụng hết với dd HCl thu được 0,672 lít CO 2 

(đkc) và dd X.Khối lượng muối trong dd X là 

A.1,17g B. 2,17g C. 3,17g D. 2,71g 

Câu 6. Cho 7g hổn hợp 2 muối cacbonat của kim loại hoá trị II tác dụng với dd HCl thấy thoát ra V lít khí 

(đkc).Dung dịch cô cạn thu được 9,2g muối khan.Giá trị của V là 

A. 4,48 lít B. 3,48 lít C. 4,84 lít D. Kết quả khác 

Câu 7. Cho từ từ 200 ml dung dịch HCl 1M vào dung dịch X chứa Na 2 CO 3 , NaHCO 3 và K 2 CO 3 thu được 

dung dịch Y và 2,24 lít khí CO 2 (đktc). Cho dung dịch nước vôi trong dư vào dung dịch Y thu được 10 

gam kết tủa. Hãy cho biết khi cho nước vôi trong dư vào dung dịch X thì thu được bao nhiêu gam kết tủa. 

A. 10,0 g B. 15,0 g C. 20,0 g D. 40 g 

Câu 8. Dung dịch X có chứa: 0,1 mol Na 2 CO 3 ; 0,1 mol K 2 CO 3 và 0,3 mol NaHCO 3 . Thêm từ từ V ml 

dung dịch HCl 1M vào dung dịch X thu được dung dịch Y và 3,36 lít khí (đktc). 

a/ Xác định V. 


A. V = 250 ml B. V = 300 ml C. V = 350 ml D. 400 ml 

b/ Cho dung dịch Ba(OH) 2 đến dư vào dung dịch Y thu được m gam kết tủa. Xác định m. 

A. 39,4 gam B. 78,8 gam C. 59,1 gam D. 68,95 gam 










24








Câu 9. Thêm từ từ 200 ml dung dịch HCl 1M vào 100 ml dung dịch chứa Na 2 CO 3 1,2M và NaHCO 3 

0,6M, sau phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch X. Cho dung dịch nước vôi trong dư vào dung dịch X 

thì thu được bao nhiêu gam kết tủa. 

A. 6 gam B. 8 gam C. 10 gam D. 12 gam 

Câu 10. Thêm từ từ từng giọt của 100 ml dung dịch chứa Na 2 CO 3 1,2M và NaHCO 3 0,6M vào 200 ml 

dung dịch HCl 1M, sau phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch X. Cho dung dịch nước vôi trong dư vào 

dung dịch X thì thu được bao nhiêu gam kết tủa. 

A. 6 g B. 8 g C. 10 g D. 12 g 

Câu 11. Cho m gam hỗn hợp muối cacbonat tác dụng hết với dd HCl thu được 6,72 lít khí CO 2 (đkc) và 

32,3g muối clorua.Giá trị của m là: 

A. 27g B. 28g C. 29g D. 30g 

Dạng 2: CO 2 tác dụng với dung dịch kiềm 

1. TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH Ca(OH) 2 HOẶC Ba(OH) 2 


* Nếu k tính được cụ thể thì 

+ k = 1: muối HCO 3 - . 

+ k = 2: muối CO 3 2- . 

+ k > 2 : OH - dư và CO 3 

2- 

+ k



Bài toán: Thổi từ từ khí CO 2 vào dung dịch chứa a mol Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2. Sau phản ứng thu 

được b mol kết tủa. Số mol kết tủa 






x a y 2a Số mol CO 2 

Số mol CO 2 đó phản ứng là: x = b (mol) y = 2a - b (mol). (1) 

*Khi hấp thụ sản phẩm cháy vào dung dịch bazơ nhất thiết phải xảy ra sự tăng giảm khối lượng dung 

dịch. Thường gặp nhất là hấp thụ sản phẩm cháy bằng dung dịch Ca(OH) 2 hoặc dung dịch Ba(OH) 2 . Khi 

đó: 

Khối lượng dung dịch tăng=m hấp thụ - m kết tủa 

Khối lượng dung dịch giảm = m kết tủa – m hấp thụ 

- Nếu m kết tủa >m CO 2 

thì khối lượng dung dịch giảm so với khối lượng dung dịch ban đầu. 

- Nếu m kết tủa Ca(OH) 2 dư. 




26 










PT: Số mol CO 2 = Số mol CaCO 3 = 0,01 (mol) = Số mol Ca(OH) 2 < 0,04 (mol). 

A có % V(CO 2 ) = (0,01.22,4)/10x 100% = 2,24% 

Trường hợp 2: Cả phản ứng (1) và (2) đều xảy ra => Ca(OH) 2 hết. 

Số mol CaCO 3 (1) = Số mol Ca(OH) 2 = 0,04 (mol). 

Số mol CaCO 3 (2) = 0,04 - 0,01 = 0,03 (mol). 

Từ pt (1) và (2): => Số mol CO 2 = 0,04 + 0,03 = 0,07 (mol) 

Vậy, A có % V (CO 2 ) = .100% = 15,68% 

* Phương pháp đồ thị: 

Dựa vào tỷ lệ phản ứng ở phương trình (1) và (2) ta vẽ được đồ thị biểu diễn lượng kết tủa thu 

được theo lượng CO 2 đó phản ứng như sau: 

Số mol CaCO3 

0 , 04 

11 

0 , 01 

Có thể dựa vào phương pháp trung bình trong tam giác để tính x và y . 

Dựa vào đồ thị, nếu sau phản ứng thu được 1 gam kết tủa thì ta có ngay: 

Trường hợp 1: Số mol CO2 = 0,01 (mol). 

Trường hợp 2: Số mol CO2 = 0,07 (mol). 

Ví dụ 2: (ĐK – KA – 2007) Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lít CO 2 (đktc) vào 2,5 lít dd Ba(OH) 2 nồng độ a 

mol/l thu được 15,76 g kết tủa . Giá trị của a là : 

A.0,032 B.0,06 C.0,04 D.0,048 

Phương pháp đồ thị 

0 ,01 0,04 0,07 0,08 Số mol CO 2 


nCO 2 = 0,12 mol ; nBaCO 3 = 15,76/197=0,08 











27






Ta thấy nCO2 ≠ nCaCO3 => Loại TH 1 : 

Áp dụng công thức TH2 : nCO 2 = 2nBa(OH) 2 – nBaCO 3 => nBa(OH) 2 = 0,1 mol => C M = 0,04 M 

Ví dụ 3: Hấp thụ toàn bộ x mol CO 2 vào dung dịch chứa 0,03 mol Ba(OH) 2 thì thu được 3,94 gam kết 

tủa. Giá trị của x là? 

Nhận thấy: 

A. 0,02mol và 0,04 mol B. 0,02mol và 0,05 mol 

C. 0,01mol và 0,03 mol D. 0,03mol và 0,04 mol 

BaCO 3 

Xét 2 trường hợp: 

n = 0,02 mol < 


CO 2 + Ba(OH) 2 → BaCO 3↓ + H 2 O (1) 

2CO 2 + Ba(OH) 2 → Ba(HCO 3 ) 2 (2) 

n = 0,03 

Ba( OH ) 2 

* TH1: Chỉ tạo thành BaCO 3 

Theo (1): 

→ Đáp án A. 

n = 

CO 2 

n 

BaCO 3 

* TH 2: Tạo thành 2 muối: 

Theo (1) và (2): 

∑ 

n CO2 

= 0,02 mol → x = 0,02 mol. 

= 0,02 + 2(0,03-0,02) = 0,04 mol. 

Ví dụ 4:: Hấp thụ toàn bộ 0,3 mol CO 2 vào dung dịch chứa 0,25 mol Ca(OH) 2 . Khối lượng dung dịch sau 

phản ứng tăng hay giảm bao nhiêu gam? 

A. Tăng 13,2 gam. B. Tăng 20 gam. C. Giảm 16,8 gam. D. Giảm 6,8 gam. 

Theo bài: k = 1,2 → tạo 2 muối: 

Ta có: x + y = 0,25 và x + 2y = 0,3. 

→ x = 0,2 mol và y = 0,05 mol. 

→ 

m = 20 gam > 

CaCO 3 

m 

CO 2 


CO 2 + Ca(OH) 2 → CaCO 3↓ + H 2 O (1) 

x x x 

2CO 2 + Ca(OH) 2 → Ca(HCO 3 ) 2 (2) 

2 y y y 

= 13,2 gam. 

→ Khối lượng dung dịch giảm: m = 20 – 13,2 = 6,8 gam. 


→ Đáp án D 

Ví dụ 5: Hấp thụ hết 0,672 lít CO 2 (đktc) vào bình chứa 2 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,01M. Thêm tiếp 0,4 

gam NaOH vào bình này. Khối lượng kết tủa thu được sau phản ứng là? 

A. 1,5 gam. B. 2 gam. C. 2,5 gam. D. 3 gam. 






28 







n 

CO 2 

= 0,03 mol, 

n 

Ca( OH ) 2 

= 0,02 mol. 







→ k = 1,5 → Tạo 2 muối: 

Ta có: x + y = 0,02 và x + 2y = 0,03. 

→ x = 0,01 mol và y = 0,01 mol. 

Khi thêm 0,4 gam NaOH ( 0,01 mol): 

Theo (1) và (4): 

→ Đáp án B. 

CaCO 3 

CO 2 + Ca(OH) 2 → CaCO 3↓ + H 2 O (1) 

x x x 

2CO 2 + Ca(OH) 2 → Ca(HCO 3 ) 2 (2) 

2 y y y 

HCO 3 - + OH - → CO 3 2- + H 2 O (3) 

0,02 0,01→ 0,01 

Ca 2+ + CO 3 2- → CaCO 3↓ (4) 

0,01 0,01 0,01 

n = 0,01 + 0,01 = 0,02 mol → m = 2 gam. 

Ví dụ 6: Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lít CO 2 (đktc) vào 2,5 lít dung dịch Ba(OH) 2 nồng độ a mol/lít, thu 

được 15,76 gam kết tủa. Giá trị của a là 

A. 0,032 B. 0,048 C. 0,040 D. 0,060 

n 

CO 2 

= 0,12 mol, 

Sơ đồ bài toán: 

n 

BaCO 3 

= 0,08 mol 


⎛ BaCO3 

⎞ 

CO2 + Ba( OH ) 

2 

→ ⎜ ⎟ 

⎝ Ba( HCO3) 

2 ⎠ 

nCO 

− n 

2 BaCO 0,12 − 0,08 

3 

Bảo toàn nguyên tố C: nBa( HCO3 ) 

= = = 0,02mol 

2 

2 2 

Bảo toàn nguyên tố Ba: n = n + n = 0,08 + 0,02 = 0,1 mol. → 2,5a = 0,1 → a = 0,04. 

→ Đáp án C. 

Bài tập áp dụng 

Ba( OH ) 2 BaCO3 Ba( HCO3 ) 2 


Câu 1: Cho V lit khí CO 2 (0 0 C ; 1 atm) hấp thụ hoàn toàn vào 100ml Ba(OH) 2 pH = 14 thu được 3,94g kết tủa. Giá 

trị của V là 

A. 1,68 B. 1,792 C. 0,448 hoặc 1,68 D. 1,792 hoặc 0,448 








29






Câu 2: Cho V lit khí CO 2 (54,6 0 C ; 2,5 atm) hấp thụ hoàn toàn vào 100ml Ba(OH) 2 pH = 14 thu được 9,85g kết tủa. 

Giá trị của V là 

A. 0,448 B. 0,54 C. 0,56 hoặc 1,792 D. 1,792 hoặc 0,448 

Câu 3: Hấp thụ hoàn toàn 3,2256 lit CO 2 (54,6 0 C, 1atm) vào 2 lit Ca(OH) 2 0,03M.Dung dịch thu được 

chứa các chất: 

A. Ca(HCO 3 ) 2 B. CaCO 3 

C. Ca(HCO 3 ) 2 và CaCO 3 D. CaCO 3 và Ca(OH) 2 

Câu 4: Cho 112ml CO 2 (đktc) hấp thụ hết bởi 200ml dung dịch Ca(OH) 2 , thu được 0,1gam kết tủa. Nồng 

độ mol/l của dung dịch Ca(OH) 2 là 

A. 0,05M B. 0,015M C. 0,005M D. 0,15M 

Câu 5: Cho V lít CO 2 (đktc) vào dung dịch chứa 0,2 mol Ca(OH) 2 được 10g kết tủa. Giá trị V là 

A. 2,24 lit B 6,72 lit 

C. 2,24 lit hoặc 4,48 lit D. 2,24lit hoặc 6,72 lit 

Câu 6: Sục 2,24 lít CO 2 (đktc) vào 100ml dung dịch Ca(OH) 2 0,5M và KOH 2M. Khối lượng kết tủa thu 

được sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn là 

A. 5 gam B. 30 gam C. 10 gam D. 0 gam 

Câu 7: Cho 4,48 lit CO 2 (đktc) hấp thụ hết vào 40 lit nước vôi trong Ca(OH) 2 , tạo ra 12g kết tủa. Nồng độ 

mol/l của Ca(OH) 2 là 

A. 0,004M B. 0,002M C. 0,006M D. 0,008M 

Câu 8: Sục V lít CO 2 (đktc) vào 2 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,001M thấy xuất hiện 0,1g kết tủa trắng, lọc kết 

tủa rồi đun nóng dung dịch thu được 0,1g kết tủa nữa. Giá trị V lit CO 2 là 

A. 22,4 ml B. 44,8 ml C. 67,2 ml D. 89,6 ml 

Câu 9: Dẫn V lít CO 2 (đktc) vào 1,2 lit dung dịch Ca(OH) 2 0,01M thấy tạo ra 0,5g muối không tan và 

trong dung dịch có 1 muối tan. Giá trị của V lit là 

A. 0,4256 B. 0,3205 C. 0,5167 D. 0,350 

Câu 10: Cho V lít khí CO 2 ở (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 4,5 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,02M, thu được kết 

tủa và dung dịch X, thêm tiếp Ba(OH) 2 dư vào X thì thu được thêm kết tủa, tổng khối lượng kết tủa ở 2 thí 

nghiệm là 18,85 gam. Giá trị của V là 

A. 2,464 lít B. 2,688 lít C. 2,912 lít D. 3,136 lít 

Câu 11: Hấp thụ hoàn toàn 3,584 lít CO 2 (đktc)vào 2 lít dung dịch Ca(OH) 0,05 M được kết tủa X và 

dung dịch Y. Khi đó khối lượng dung dịch Y so với khối lượng dung dịch Ca(OH) 2 sẽ 


A. tăng 3,04 gam B. giảm 3,04 gam C. tăng 7,04 gam D. giảm 4 gam 

Câu 12: Cho V lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 2 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,02M, thu được 1 gam 

kết tủa và dung dịch X. Đun nóng dung dịch X lại thấy xuất hiện kết tủa. Giá trị của V là 






30 










A. 1,568 B. 0,784 C. 0,112 D. 0,224 

2. TÁC DỤNG VỚI HỖN HỢP DUNG DỊCH KIỀM (NaOH, KOH, Ca(OH) 2 , Ba(OH) 2 ) 


Bản chất của phản ứng giữa CO 2 với dung dịch kiềm (NaOH, Ba(OH) 2 …..) là phản ứng giữa CO 2 và OH - . 

Do đó, nếu dung dịch ban đầu có nhiều bazơ thì không nên viết các phương trình phân tử mà viết phương 

trình phản ứng dưới dạng ion thu gọn: 

CO 2 + OH - → HCO 3 

- 

- Tính ∑ nOH 

− và lập tỉ số k để biết sinh ra muối gì. 

- Tính số mol các ion theo (1) và (2). 

(1) 

CO 2 + 2OH - → CO 3 2- + H 2 O (2) 

- So sánh số mol CO 3 2- với số mol Ba 2+ , Ca 2+ để tính lượng kết tủa thu được. 

Ví dụ 

Ví dụ 1: Dung dịch A chứa NaOH 1M và Ca(OH) 2 0,02M. Hấp thụ 0,5 mol khí CO 2 vào 500 ml dung 

dịch A. Sau khi phản ứng kết thúc, thu được kết tủa có khối lượng là 

Ta có: 


∑ n OH − = 0,5x0,02x2 + 0,5 = 0,52 mol, n 2 

Ca 

n = 0,5 mol → k = 1,04 

CO 2 

→ tạo 2 muối: 

→ x + y = 0,5 và x + 2y = 0,52. 

→ x = 0,48 mol và y = 0,02 mol. 

Theo (3): 

n 


CaCO 3 


+ = 0,01 mol 

CO 2 + OH - → HCO 3 

- 

x 

x 

(1) 

CO 2 + 2OH - → CO 3 2- + H 2 O (2) 

y 2y y 

Ca 2+ + CO 3 2- → CaCO 3 ↓ (3) 

0,01 0,02 → 0,01 

= 0,01 mol → m = 0,01x100 = 1,0 gam. 


Ví dụ 2: Hòa tan một mẫu hợp kim K-Ba có số mol bằng nhau vào nước dư, thu được dung dịch X và 

6,72 lít khí (đktc). Sục 0,025 mol CO 2 vào dung dịch X thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 2,955. B. 4,334. C. 3,940. D. 4,925 







31 












⎧Ba⎫ ⎧Ba( OH ) ⎫ 

⎨ ⎬ + H O → ⎨ ⎬ + H 

⎩K 

⎭ ⎩KOH 

⎭ 

Gọi số mol của Ba và K là a mol. 

Ta có 2a + a = 0,3x2=0,6 mol. 

→ a = 0,2 mol 

2 

2 2 

Dung dịch X gồm: KOH: 0,2 mol và Ba(OH) 2 : 0,2 mol . 

∑ 

n 

OH 

− 

= 0,2 + 0,4 = 0,6 mol, 

→ k = 24 → chỉ tạo muối CO 3 2- . 

→ Đáp án D. 

n 

CO 2 

= 0,025 mol. 

CO 2 + 2OH - → CO 3 2- + H 2 O (1) 

0,025 0,05 0,025 

Ba 2+ + CO 3 2- → BaCO 3 ↓ (2) 

0,2 0,025 0,025 

→ 

n 

BaCO 3 

= 0,025 mol → m = 4,925 gam. 

Ví dụ 3: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít CO 2 (đktc) vào 500 ml dung dịch hỗn hợp gồm KOH 0,1M và 

Ba(OH) 2 0,2M, sinh ra m gam kết tủa. Giá trị của m là 

∑ n OH − = 

n 

CO 2 

A. 19,70. B. 17,73. C. 9,85. D. 11,82. 

n 

NaOH 

= 0,2 mol. 

+ 2n 

= 0,25 mol. 

Ba( OH ) 2 

→ k = 1,25 → phản ứng tạo ra hỗn hợp 2 muối. 

Sơ đồ bài toán: 

− 

⎧HCO3 

: x 

− ⎪ ⎫⎪ 

CO2 + OH → ⎨ 

2− 

⎬ 

⎪⎩ 

CO3 

: y ⎪⎭ 

Theo bảo toàn nguyên tố C: x + y = 0,2. 

Theo bảo toàn điện tích âm: x + 2y = 0,25 

→ x = 0,15 mol và y = 0,05 mol 

Nhận thấy: 

n 

→ 

BaCO 

2 

3 CO3 

CO 

= 0,05 < n = 0,1 

2− 2+ 

3 

Ba 



n = n − = 0,05 mol → khối lượng kết tủa: m = 9,85 gam 





→ Đáp án C 




32






Lưu ý: Khi bài toán cho cả 2 oxit CO 2 và SO 2 thì gọi công thức trung bình là XO 2 để lập phương trình 

và tính toán cho gọn. 

Ví dụ 4: Cho 28 gam hỗn hợp X gồm CO 2 và SO 2 (tỉ khối hơi so với oxi là 1,75) lội chậm qua 500 ml 

dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 0,7M và Ba(OH) 2 0,4M. Sau khi các phản ứng kết thúc, thì thu được m 

gam kết tủa. Giá trị của m là 


Gọi công thức trung bình là XO 2 (M=56 → X = 24) 

∑ n OH − = 0,75 mol, n 2 

Ba 

→ k = 1,5 → tạo 2 muối: 

+ = 0,2 mol, 

→ x + y = 0,5 và x + 2y = 0,75. 

→ x = y = 0,25 mol. 

n 

XO 2 


= 0,5 mol 

XO 2 + OH - → HXO 3 

- 

x x x 

(1) 

XO 2 + 2OH - → XO 3 2- + H 2 O (2) 

y 2y y 

Khối lượng kết tủa: m = 0,2x209 = 41,80 gam. 


Bài tập áp dụng 

Ba 2+ + XO 3 2- → BaXO 3 ↓ (3) 

0,2 0,25 → 0,2 

Câu 1. Sục 2,24 lít (đktc) CO 2 vào 100ml hỗn hợp dung dịch gồm KOH 1M và Ba(OH) 2 0,75M. Sau khi 

khí bị hấp thụ hoàn toàn thấy tạo m g kết tủa. Tính m. 

ĐS: 14,775 gam 

Câu 2. Sục 4,48 lít (đktc) CO 2 vào 100ml hỗn hợp dung dịch gồm KOH 1M và Ba(OH) 2 0,75M. Sau khi 

khí bị hấp thụ hoàn toàn thấy tạo m g kết tủa. Tính m. ĐS: 9,85g 

Câu 3: Cho V lít khí CO 2 (ở đktc) hấp thụ hết vào 100 ml dung dịch chứa hỗn hợp NaOH 0,06M và 

Ba(OH)2 0,12M, thu được 1,97gam kết tủa. Giá trị lớn nhất của V là 

Câu 4: A là hỗn hợp khí gồm SO 2 và CO 2 có tỉ khối hơi so với H 2 là 27. Dẫn a mol hỗn hợp khí A qua 

bình đựng 1 lít dung dịch NaOH 1,5a M, sau phản ứng cô cạn dung dịch thu được m gam muối. Biểu thức 

liên hệ giữa m và a là 

A. m=105a B. m=103,5a C. m=116a D. m=141a 




Câu 5.(CĐ-08): Dẫn từ từ V lít khí CO (ở đktc) đi qua một ống sứ đựng lượng dư hỗn hợp rắn gồm 

CuO, Fe2O3 (ở nhiệt độ cao). Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được khí X. Dẫn toàn bộ khí 








33






X ở trên vào lượng dư dung dịch Ca(OH)2 thì tạo thành 4 gam kết tủa. Giá trị của V là 

A. 1,120. B. 0,896. C. 0,448. D. 0,224. 

Câu 6.KA-08): Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO2 (ở đktc) vào 500 ml dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 

0,1M và Ba(OH)2 0,2M, sinh ra m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 9,85. B. 11,82. C. 17,73. D. 19,70. 

Câu 7.(KA -09): Cho 0,448 lít khí CO 2 (ở đktc) hấp thụ hết vào 100 ml dung dịch chứa hỗn hợp NaOH 

0,06M và Ba(OH) 2 0,12M, thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 3,940. B. 1,182. C. 2,364. D. 1,970. 

Câu 8.(CĐ-2010): Hấp thụ hoàn toàn 3,36 lít khí CO 2 (đktc) vào 125 ml dung dịch Ba(OH) 2 1M, thu 

được dung dịch X. Coi thể tích dung dịch không thay đổi, nồng độ mol của chất tan trong dung dịch X là 

A. 0,4M B. 0,2M C. 0,6M D. 0,1M 

Câu 9.(KB-2010): Đốt cháy hoàn toàn m gam FeS 2 bằng một lượng O 2 vừa đủ, thu được khí X. Hấp thụ 

hết X vào 1 lít dung dịch chứa Ba(OH) 2 0,15M và KOH 0,1M, thu được dung dịch Y và 21,7 gam kết tủa. 

Cho Y vào dung dịch NaOH, thấy xuất hiện thêm kết tủa. Giá trị của m là 

A. 23,2 B. 12,6 C. 18,0 D. 24,0 

Câu 10: Cho V lít khí CO 2 (ở đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 200 ml dung dịch hỗn hợp KOH 1M và 

Ba(OH) 2 0,75M thu được 27,58 gam kết tủa. Giá trị lớn nhất của V là 


Câu 11: Cho 8,96 lít khí CO 2 (đktc) vào 250 ml dung dịch NaOH 2M được dung dịch X. Cho X tác dụng 

với dung dịch Ca(OH) 2 dư được a gam kết tủa. Nếu cho X tác dụng với dung dịch CaCl 2 dư được b gam 

kết tủa. Giá trị (a – b) bằng 

A. 0 . B. 15. C. 10. D. 30. 

Câu 12: Hấp thu hết CO 2 vào dung dịch NaOH được dung dịch A. Biết rằng: 

- Cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch A thì phải mất 50 ml dung dịch HCl 1M mới thấy bắt đầu có khí 

thoát ra. 

- Cho dung dịch Ba(OH) 2 dư vào dung dịch A được 7,88 gam kết tủa. Dung dịch A chứa? 

A. Na 2 CO 3 B. NaHCO 3 C. NaOH và Na 2 CO 3 D. NaHCO 3 , Na 2 CO 3 

Câu 13: Cho V(lít) khí CO 2 hấp thụ hoàn toàn bởi 200 ml dd Ba(OH) 2 0,5M và NaOH 1,0M. Tính V để 

kết tủa thu được là cực đại? 

A. 2,24 lít ≤ V≤ 6,72 lít B. 2,24 lít ≤ V ≤ 5,6 lít 


C. 2,24 lít ≤V ≤ 8,96 lít D. 2,24 lít ≤V ≤ 4,48 lít 

Câu 14: Dẫn V(lít) khí CO 2 (đktc) vào 200 ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 1M và Ba(OH) 2 0,5M 

Xác định V để: 

a/ thu được kết tủa có khối lượng lớn nhất. 






34 










A. 2,24 lít ≤ V ≤ 3,36 lít B. 2,24 lít ≤ V ≤ 4,48 lít 

C. 2,24 lít ≤ V ≤ 5,6 lít D. 2,24 lít≤V≤ 6,72 lít 

b/ thu được kết tủa có khối lượng nhỏ nhất. (V > 0) 

A. V ≥ 6,72 lít B.V = 8,96 lít C.V ≥ 8,96 lít D. V ≥ 10,08 lít 

c/ thu được 15,76 gam kết tủa. 

A. 1,792 lít và 4,928 lít B. 1,792 lít và 7,168 lít 

C. 1,792 lít và 8,512 lít D. 1,792 lít và 5,6 lít 


Dạng 3: Nhiệt phân muối cacbonat 

t 

- Tất cả muối hidrocacbonat đều nhiệt phân: 2M(HCO 3 ) n ⎯→ M 2 (CO 3 ) n + nCO 2 + nH 2 O 

t 

- Các muối cacbonat trung hòa không tan trong nước bị nhiệt phân: M 2 (CO 3 ) n ⎯→ M 2 O n + nCO 2 


Ví dụ 1: Nhiệt phân hoàn toàn MgCO 3 .CaCO 3 thu được khí X và chất rắn Y. Hoà tan Y vào H 2 O dư, lọc 

bỏ kết tủa được dung dịch Z. Hấp thụ hoàn toàn khí X vào dung dịch Z thu được 

⎯ 0 

A. CaCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 . B. Ca(HCO 3 ) 2 

C. CaCO 3 và Ca(OH) 2 D. CaCO 3 

MgCO 3 .CaCO 3 

⎯ 0 

CaO + H 2 O → Ca(OH) 2 

t 

⎯→ MgO + CaO + 2CO 2 

2CO 2 + Ca(OH) 2 → CaHCO 3 ) 2 


Ví dụ 2: Nhiệt phân 3 gam MgCO 3 một thời gian được khí X và chất rắn Y. Hấp thụ hoàn toàn X vào 

100ml dung dịch NaOH x (mol/l) thu được dung dịch Z. Dung dịch Z phản ứng với BaCl 2 dư tạo ra 3,94 

gam kết tủa. Để trung hoà hoàn toàn dung dịch Z cần 50ml dung dịch KOH 0,2M. Giá trị của x và hiệu 

suất phản ứng nhiệt phân MgCO 3 là: 

A. 0,75 ; 50% B. 0,5 ; 66,67% C. 0,5 ; 84% D. 0,75 ; 90% 

MgCO 3 → MgO + CO 2 

0,03 0,03 mol 

CO 2 + OH - → HCO − 3 

0,01 0,01 0,01 mol 

CO 2 + 2OH - → CO 2− 

+ H 3 2O 

0,02 0,04 0,02 mol 





⎯ 0 








35





Ba 2+ + CO 2− 

→ BaCO 3 3 

0,02 0,02 mol 

HCO − 3 + OH- 

→ CO 2− 

+ H 3 2O 




0,01 0,01 mol 

x= 0,05/0,1 = 0,5 M 

H pư nhiệt phân = (0,03.84/3).100% = 84% 

Ví dụ 2: Khi nung hỗn hợp CaCO 3 và MgCO 3 thì khối lượng chất rắn thu được sau phản ứng chỉ bằng 

một nửa khối lượng ban đầu.Thành phần % khối lượng các chất trong hổn hợp đầu là 

A- 27,41% và 72,59% B- 28,41% và 71,59% 

C- 28% và 72% D- 50% và 50% 


Giải sử 1 mol hỗn hợp có x mol CaCO 3 và 1-x mol MgCO 3 

Theo phương trình nhiệt phân: số mol CO 2 = số mol hỗn hợp = 1 mol 

Khối lượng CaO+MgO = khối lượng CO 2 

56x + 40(1-x) = 1.44 

 

x=0,25mol 

%m(CaCO 3 )=[(0,25.100)/(0,25.1 

00+0,75.84)].100% = 28,41% 

Ví dụ 3: Nhiệt phân hoàn toàn 40 gam một loại quặng đôlômit có lẫn tạp chất trơ, sinh ra 8,96 lít khí CO 2 

(ở đktc). Thành phần phần trăm về khối lượng của CaCO 3 .MgCO 3 trong loại quặng nêu trên là 

A. 40%. B. 50%. C. 84%. D. 92%. 

n(CO 2 )= 0,4 mol 

CaCO 3 .MgCO 3 → CaO + MgO + 2CO 2 

0,2 0,4 mol 

%m muối cacbonat trong quặng = (0,2.184/40).100% =92% 


Ví dụ 4: (Đại học khối B-2007) Nung 13,4 gam 2 muối cacbonat của 2 kim loại hóa trị II, được 6,8 gam 

rắn và khí X. khí X sinh ra cho hấp thụ vào 75 ml dung dịch NaOH 1M, khối lượng muối khan sau phản 

ứng là? 

A. 5,8gam B. 6,5gam C. 4,2gam D. 6,3gam 


MCO 3 

⎯ 0 

⎯→ 

t MO + CO 2 


X là CO 2 có khối lượng = 6,6 gam => n(CO 2 ) = 0,15 mol 








36






n(OH - ) = 0,075 mol => n(OH - )/n(CO 2 )








HS nêu được: 

HS hiểu: 

+ Khái niệm về nước cứng ( tính cứng tạm thời, vĩnh cửu, toàn phần). 

+ Tác hại của nước cứng. 

+ Cách làm mềm nước cứng. 

- Nguyên tắc làm mềm nước cứng 

- Cách nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch. 

* Kĩ năng 

- Viết được PTHH minh hoạ cách làm mềm nước cứng 

- Giải được một số hiện tượng thực tế dựa vào tác hại của nước cứng. 

* Thái độ 



- Hiểu tác hại của nước cứng trong đời sống. 

* Về hình thành và phát triển năng lực 



- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực tính toán. 

- Năng lực thực hành hóa học. 



Khi dạy về nội dung này, giáo viên có thể sử dụng phối hợp các phương pháp và kỹ thuật dạy học sau: 




- Phương pháp đàm thoại, tìm tòi. 

- Phương pháp sử dụng câu hỏi bài bập. 


- Dụng cụ, hóa chất để tiến hành thí nghiệm: 

+ Dụng cụ: Ống nghiệm, giá thí nghiệm, đèn cồn , kẹp ống nghiệm. 








+ Hóa chất: dung dịch CaCl 2 , MgCl 2 , Na 2 CO 3 

4. Tiến trình dạy học 




38






Hoạt động 1: I. Khái niệm về nước cứng 

a. Khái niệm: Nước cứng là nước có chứa nhiều Cation Ca 2+ , Mg 2+ . Nước chứa ít hoặc không chứa các 

ion trên được gọi là nước mềm. 

b. Phân loại: Căn cứ vào thành phần của anion gốc axit có trong nước cứng, người ta phân thành 3 loại: 

- Nước có tính cứng tạm thời : là nước cứng do các muối Ca(HCO 3 ) 2 , Mg(HCO 3 ) 2 gây ra. 

- Nước có tính cứng vĩnh cửu: là nước cứng do các muối CaCl 2 , MgCl 2 , CaSO 4 , MgSO 4 gây ra 

- Nước có tính cứng toàn phần : là nước có cả tính cứng tạm thời và tính cứng vĩnh cửu 

Chú ý: Nước tự nhiên thường có cả tính cứng tạm thời và tính cứng vĩnh cửu. 

Hoạt động 2: II. Tác hại của nước cứng 

- Nước cứng gây nhiều trở ngại cho đời sống hằng ngày. Giặt bằng xà phòng trong nước cứng sẽ tạo ra 

các muối không tan, các chất này bám trên bề mặt vải sợi làm quần áo mau mục nát. 

- Nước cứng gây tác hại cho các nghành sản xuất, như tạo ra các cặn trong nồi hơi, gây lãng phí nhiên liệu 

và không an toàn... 

- Nấu ăn, pha trà bằng nước cứng làm thức an lâu chính, giảm mùi vị của thức ăn, trà. 

Hoạt động 3: III. Cách làm mềm nước cứng 

a. Nguyên tắc: Làm giảm nồng độ các ion Ca 2+ , Mg 2+ trong nước cứng 

b. Phương pháp: 

- Phương pháp kết tủa: Loại bỏ hoặc giảm bớt các ion Ca 2+ , Mg 2+ khỏi nước cứng dưới dạng chất không 

tan 

* Đối với nước có tính cứng tạm thời: 

+ Đun sôi nước có tính cứng tạm thời, lọc bỏ kết tủa, được nước mềm 

Ca(HCO 3 ) 2 

⎯→ CaCO 3↓ + CO 2 ↑ + H 2 O 

⎯ 0 t 

+ Dùng Ca(OH) 2 

Ca(HCO 3 ) 2 + Ca(OH) 2 →2CaCO 3↓ +2H 2 O 

+ Dùng Na 2 CO 3 hoặc Na 3 PO 4 

Ca(HCO 3 ) 2 +Na 2 CO 3 →CaCO 3 ↓ +2NaHCO 3 

* Đối với nước cứng vĩnh cửu: Dùng Na 2 CO 3 hoặc Na 3 PO 4 hoặc hỗn hợp Na 2 CO 3 , Ca(OH) 2 

Mg(HCO 3 ) 2 + 2Ca(OH) 2 → Mg(OH) 2 + 2CaCO 3 + 2H 2 O 

CaSO 4 + Na 2 CO 3 → CaCO 3 ↓ + Na 2 SO 4 

3CaSO 4 + 2Na 3 PO 4 → Ca 3 (PO 4 ) 2 ↓ + 3Na 2 SO 4 


- Phương pháp trao đổi ion 

+ Là phương pháp được dùng phổ biến để làm mềm nước. 










39






+ Phương pháp dựa trên khả năng trao đổi ion của các hạt zeolit (các alumino silicat kết tinh, có trong tự 

nhiên hoặc tổng hợp, trong tinh thể chứa những lỗ trống nhỏ) hoặc nhựa trao đổi ion 

Ví dụ: Cho nước cứng đi qua chất trao đổi ion là các hạt zeolit thì một số ion Na + của zeolit rời khỏi mạng 

tinh thể, đi vào trong nước nhường chỗ cho các ion Ca 2+ , Mg 2+ bị giữ lại trong mạng tinh thể silicat 

Giáo viên cho học sinh quan sát hình ảnh hoặc video thí nghiệm ảo. 

Hoạt động 4: IV. Cách nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ 

Mg 2+ + 2HCO 3 

- 

- Dùng dd muối chứa CO 3 2- sẽ tạo kết tủa CaCO 3 , MgCO 3 . Sục khí CO 2 dư vào dd nếu kết tủa tan chứng 

tỏ có mặt của Ca 2+ , Mg 2+ 

Ca 2+ + CO 3 2- → CaCO 3 ↓ 

CaCO 3 + CO 2 +H 2 O → Ca(HCO 3 ) 2 (tan) 


Mg 2+ +CO 3 2- → MgCO 3 ↓ 

Ca 2+ + 2HCO 3 

- 

MgCO 3 + CO 2 + H 2 O → Mg(HCO 3 ) 2 (tan) 










40






Hoạt động 5: V. Bài tập định lượng về nước cứng. 

Dạng 1: Bài tập định tính 

Câu 1: Câu nào sau đây về nước cứng là không đúng? 

A. Nước có chứa nhiều ion Ca 2+ , Mg 2+ . 

B. Nước không chứa ion Ca 2+ , Mg 2+ là nước mềm 

C. Nước cứng có chứa 1 trong 2 ion Cl - và SO − 

D. Nước cứng có chứa đồng thời Ca 2+ , Mg 2+ , HCO − 3 

2 

4 

hoặc cả 2 là nước cứng tạm thời 

− 

và SO 2 hoặc 4 Cl- là nước cứng toàn phần. 

Câu 2: Một mẫu nước cứng chứa các ion: Ca 2 + , Mg 2+ , HCO3 

- , Cl 

- , SO4 2- . Chất được dùng để làm 

mềm mẫu nước cứng trên là 

A. NaHCO 3 . B. Na 2 CO 3 . C. HCl. D. H 2 SO 4 . 

Câu 2: Hai chất được dùng để làm mềm nước cứng vĩnh cửu là 

A. Na 2 CO 3 và HCl. B. Na 2 CO 3 và Na 3 PO 4 . 

C. Na 2 CO 3 và Ca(OH) 2 . D. NaCl và Ca(OH) 2 . 

Câu 2: Dãy gồm các chất đều có thể làm mất tính cứng tạm thời của nước là: 

A. HCl, NaOH, Na 2 CO 3 . B. KCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 . 

C. NaOH, Na 3 PO 4 , Na 2 CO 3 . D. HCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 . 

Câu 3: Một loại nước cứng khi đun sôi thì mất tính cứng. Trong loại nước cứng này có hòa tan những hợp chất 

nào sau đây? 

A. Ca(HCO 3 ) 2 , Mg(HCO 3 ) 2 . B. Ca(HCO 3 ) 2 , MgCl 2 . 

C. CaSO 4 , MgCl 2 . D. Mg(HCO 3 ) 2 , CaCl 2 . 

Câu 4: Nước cứng không gây tác hại nào sau đây? 

A. Gây ngộ độc nước uống. 

B. Làm mất tính tẩy rửa của xà phòng, làm hư hại quần áo. 

C. Làm hỏng các dung dịch pha chế. Làm thực phẩm lâu chín và làm giảm mùi vị thực phẩm. 

D. Gây hao tổn nhiên liệu và không an toàn cho các nồi hơi, làm tắc các đường ống dẫn nước. 

Câu 5: Cho các chất sau: NaCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 , HCl, NaHSO 4 . Số chất có thể làm mềm nước cứng 

tạm thời là: 

A.1 B. 2 C.3 D. 4 

Câu 6: Dung dịch chứa các ion Na + , Ca 2+ , Mg 2+ , Ba 2+ , H + , Cl - . Phải dùng chất nào sau đây để loại bỏ hết 


các ion Ca 2+ , Mg 2+ , Ba 2+ , H + ra khỏi dung dịch ban đầu? 

A. K 2 CO 3 B. NaOH C. Na 2 SO 4 D, AgNO 3 

Câu 7: Nguyên tắc làm mềm nước cứng là: 










41






A. Đun nóng hoặc dùng hóa chất 

B. Loại bỏ ion Ca 2+ , Mg 2+ trong nước 

C. Dùng cột trao đổi ion 

D. Làm các muối tan của magie và canxi biến thành muối kết tủa. 

Câu 8: Dãy gồm các chất đều có thể làm mất tính cứng tạm thời của nước là: 

A. HCl, NaOH, Na 2 CO 3 B. NaOH, Na 3 PO 4 , Na 2 CO 3 

C. KCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 D. HCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 

Dạng 2: Bài tập định lượng 

Câu 1: Một cốc nước có chứa các ion: Na + 0,02 mol, Mg 2 + 0,02 mol, Ca 2+ 0,04 mol, Cl 

− 0,02 mol, HCO3 

− 

0,10 mol và SO 4 

2− 0,01 mol. Đun sôi cốc nước trên cho đến khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thì nước 

còn lại trong cốc 

A. là nước mềm. B. có tính cứng vĩnh cửu. 

C. có tính cứng toàn phần. D. có tính cứng tạm thời. 

Câu 2: Một cốc nước có chứa các ion: Na + 0,01 mol, Mg 2 + 0,01 mol, Ca 2+ 0,02 mol, HCO3 

− 0,02 mol và 

Cl - 0,02 mol. Hãy chọn các chất có thể dùng làm mềm nước trong cốc 

A. HCl, NaOH, Na 2 CO 3 B. NaOH, Na 3 PO 4 , Na 2 CO 3 

C. Na 3 PO 4 , Na 2 CO 3 D. HCl, Ca(OH) 2 , Na 2 CO 3 

Câu 3: Một cốc nước có chứa các ion: Na + 0,01 mol, Mg 2 + 0,04 mol, Ca 2+ 0,01 mol, HCO3 

− 0,05 mol còn 

lại là các ion Cl - và SO 2− 

4 

. Trong số các chất sau: Na 2 CO 3 , BaCO 3 , NaOH, K 3 PO 4 , Ca(OH) 2 , HCl, số chất 

có thể làm mềm nước trong cốc là: 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Câu 4: Trong dung dịch X chứa 6 ion Mg 2+ , Ba 2+ , Ca 2+ , Na + (0,05 mol), Cl - (0,2 mol), NO 3 - (0,3 mol). 

Thêm từ từ đến hết V ml dung dịch Na 3 PO 4 1M vào dung dịch X cho đến khi lượng kết tủa thu được lớn 

nhất. Giá trị của V là 

A. 300 ml B. 150 ml C. 225 ml D. 130 ml 

Câu 5: Một lít dung dịch nước cứng tạm thời có thể làm mềm bằng 100ml Ca(OH) 2 0,01M (vừa đủ) thu 

được 0,192 gam kết tủa. Nồng độ mol của các cation gây ra tính cứng của nước là: 

A. 5.10 -4 và 2,5.10 -4 B. đều bằng 5.10 -4 C. đều bằng 2,5.10 -4 D. 6.10 -4 và 4.10 -4 

Câu 6: Một loại nước cứng có chứa các ion Ca 2+ , Mg 2+ , Cl - , HCO − 3 ; trong đó nồng độ của ion Cl- là 


0,006M và HCO − 3 là 0,01M. Hãy cho biết cần lấy bao nhiêu ml dung dịch Na 2CO 3 0,2M để biến 1 lít 

nước cứng đó thành nước mềm? (coi như các chất đều kết tủa hoàn toàn) 

A. 20 ml B. 80 ml C. 60 ml D. 40 ml 






42 












Câu 7: Dung dịch X chứa 0,025 mol CO 2− 

; 0,1 mol 3 Na+ ; 0,3 mol Cl - , còn lại là ion NH + 4 

. Cho 270 ml 

dung dịch Ba(OH) 2 0,2M vào dung dịch X và đun nóng nhẹ đến phản ứng hoàn toàn được dung dịch Y. 

Khối lượng dung dịch Y giảm so với tổng khối lượng (dung dịch X và dung dịch Ba(OH) 2 ) là (giả sử 

nước bay hơi không đáng kể) 

A. 6,761 gam B. 5,269 gam C. 4,215 gam D. 7,015 gam 

Câu 8: Cho m gam NaOH vào 2 lít dung dịch NaHCO 3 nồng độ aM, thu được 2 lít dung dịch X. Lấy 1 lít 

dung dịch X tác dụng với dung dịch BaCl 2 (dư) thu được 11,82 gam kết tủa. Mặt khác, cho 1 lít dung dịch 

X vào dung dịch CaCl 2 (dư) rồi đun nóng, sau khi kết thúc các phản ứng thu được 7,0 gam kết tủa. 

Giá trị của a, m tương ứng là 

A. 0,08 và 4,8 B. 0,04 và 4,8 C. 0,14 và 2,4 D. 0,07 và 3,2 

III. BẢNG MÔ TẢ 

Nội dung 

1. Kim 

loại kiềm 

thổ 

BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC 

Loại câu hỏi/bài 

tập 

Câu hỏi/bài tập 

định tính 

ĐƯỢC HÌNH THÀNH CHO CÁC CHỦ ĐỀ 

CHỦ ĐỀ: KIM LOẠI KIỀM THỔ 

Nhận biết 

(mô tả mức độ cần 

đạt) 

Thông 

hiểu 

(mô tả 

mức độ 

cần đạt) 

Vận dụng 

(mô tả 

mức độ 

cần đạt) 

Vận 

dụng 

cao 

(mô tả 

mức 

độ cần 

đạt) 

Số câu 2 1 3 


định lượng 

Số câu 2 1 1 4 


gắn với thực 


hành thí nghiệm 

Số câu 1 1 2 

2. Một số Câu hỏi/bài tập 

Tổng 








43






hợp chất 

quan 

trọng của 

canxi 

3. Nước 

cứng 

định tính 

Số câu 1 2 1 1 5 



Số câu 2 3 2 1 8 




Số câu 1 1 


định tính 

Số câu 1 1 2 



Số câu 1 1 1 1 4 




Số câu 1 1 

Tổng Số câu 10 8 8 4 30 

I. Mức độ nhận biết 

Câu hỏi ôn tập 

Câu 1: Hai kim loại đều thuộc nhóm IIA trong bảng tuần hoàn là 

A. Sr, K. B. Na, Ba. C. Be, Al. D. Ca, Ba. 

Câu 2: Ở nhiệt độ thường, kim loại nào sau đây không phản ứng được với nước? 

A. Ba B. Be C. Ca D. Sr 

Câu 3: Có hiện tượng gì xảy ra khi cho Ca vào dung dịch MgCl 2 : 


A. Kim loại không tan. B. Kim loại tan, đẩy Mg ra. 

C. Kim loại tan, có sủi bọt khí, tạo kết tủa D. Kim loại tan, có kết tủa 

Câu 4: Dung dịch có pH > 7 là: 










44








A. NaCl B. Ca(OH) 2 C. Al(OH) 3 D. AlCl 3 

Câu 5: Khi cho dung dịch Ca(OH) 2 vào dung dịch Ca(HCO 3 ) 2 thấy có 

A. bọt khí và kết tủa trắng. B. bọt khí bay ra. 

C. kết tủa trắng xuất hiện. D. kết tủa trắng sau đó kết tủa tan dần. 

Câu 6: Phản ứng nào sau đây giải thích sự tạo thành thạch nhũ trong hang động 

A. CaCO 3 ⎯ ⎯→ CaO + CO 2 . 

B. Ca(OH) 2 + 2CO 2 ⎯ ⎯→ Ca(HCO 3 ) 2 . 

C. Ca(HCO 3 ) 2 ⎯ ⎯→ CaCO 3 + CO 2 + H 2 O. 

D. CaCO 3 + CO 2 + H 2 O ⎯ ⎯→ Ca(HCO 3 ) 2 . 

Câu 7: Người ta điều chế kim loại Canxi bằng 

phương pháp điện phân nóng chảy được mô tả như 

hình vẽ bên. X là chất nào sau đây? 

A. CaSO 4 . B. NaCl 

C. CaCl 2 D. CaCO 3 

Câu 8: Loại thạch cao nào dùng để đúc tượng? 

A. Thạch cao sống CaSO 4 .2H 2 O B. Thạch cao khan CaSO 4 

C. Thạch cao nung 2CaSO 4 .H 2 O D. A, B, C đều đúng. 

Câu 9: Sục khí CO 2 từ từ đến dư vào dung dịch nước vôi trong. Hiện tượng quan sát được là 

A. Có kết tủa xuất hiện. 

B. Có kết tủa trắng xuất hiện sau đó tan dần. 

C. Có kết tủa trắng xuất hiện sau đó tan một phần 

D. Có kết tủa xanh lam. 

Câu 10: Sử dụng nồi hơi không gây ra tác hại nào sau đây? 

A. Đóng cặn nồi hơi gây nguy hiểm B. Tốn nhiên liệu, giảm mùi vị thức ăn 

C. Hao tốn bột giặt tổng hợp D. Gây tắc đường ống nước nóng trong nồi hơi 

II. Mức độ thông hiểu 

Câu 1: Cho 10 gam một kim loại kiềm thổ tác dụng hết với nước thoát ra 5,6 lít khí (đktc). Tên của kim loại 

kiềm thổ đó là 

A. Ba. B. Mg. C. Ca. D. Sr. 


Câu 2: Cho 8,8 gam một hỗn hợp gồm hai kim loại ở hai chu kỳ liên tiếp thuộc phân nhóm chính nhóm II tác 

dụng với dung dịch HCl dư cho 6,72 khí H 2 đktc. Hai kim loại đó là: 

A. Be và Mg B. Ca và Sr C. Mg và Ca D. Sr và Ba 

Câu 5: So sánh pH của các dung dịch loãng cùng nồng độ NaOH (1) , NH 3 (2), Ba(OH) 2 (3) 




45 










A. (1) < (2) < (3) B. (2) < (1) < (3) C. (2) < (3) < (1) D. (3) < (1)






A. Ca. B. K. C. Na. D. Ba. 

Câu 5: Cho 20,6 gam hỗn hợp muối cacbonat của một kim loại kiềm và một kim loại kiềm thổ tác dụng 

với dung dịch HCl dư thấy có 4,48 lít khí thoát ra (đktc). Cô cạn dung dịch, muối khan thu được đem điện 

phân nóng chảy thu được m gam kim loại. Giá trị của m là 

A. 8,6. B. 8,7. C. 8,8. D. 8,9. 

Câu 6: Có thể loại bỏ tính cứng tạm thời của nước bằng cách đun sôi vì lí do nào sau đây? 

A. Nước sôi ở nhiệt độ cao (ở 100 o C, áp suất khí quyển). 

B. Khi đun sôi đã làm tăng độ tan của các chất kết tủa. 

C. Khi đun sôi các chất khí hoà tan trong nước thoát ra. 

D. Các muối hiđrocacbonat của canxi và magie bị phân huỷ bởi nhiệt để tạo kết tủa. 

Câu 7: Cho từ từ dung dịch chứa a mol HCl vào dung dịch chứa b mol Na 2 CO 3 đồng thời khuấy đều, thu 

được V lít khí (ở đktc) và dung dịch X. Khi cho dư nước vôi trong vào dung dịch X thấy có xuất hiện kết tủa. 

Biểu thức liên hệ giữa V với a, b là: 

A. V = 22,4(a - b) B. V = 11,2(a - b) C. V = 11,2(a + b) D. V = 22,4(a + b). 

Câu 8: Cho 0,05 mol hoặc 0,35 mol CO 2 hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch Ca(OH) 2 đều thu được 0,05 mol 

kết tủa. Số mol Ca(OH) 2 trong dung dịch là: 

A. 0,15 B. 0,20 C. 0,30 D. 0,05. 

IV. Mức độ vận dụng cao 

Câu 1: Cho phản ứng sau: Ca(OH) 2 + NaHCO 3 → 2 muối cacbonat + H 2 O. Tỉ lệ mol của Ca(OH) 2 :NaHCO 3 

trong phản ứng là: 

A. 1:1 B. 1:2 C. 2:1 D. 1:3 

Câu 2. Hỗn hợp A gồm NO và N 2 O được điều chế bằng cách hoà tan 27,9 gam hợp kim Al, Mg với lượng 

vừa đủ dung dịch HNO 3 1,25 mol/l và thu được 8,96 lít A (đktc) có tỉ khối so với H 2 là 20,25. Xác định % 

theo khối lượng của Mg trong hỗn hợp và tính thể tích dung dịch HNO 3 đã dùng. 

A. 51,6 % và 2,27 lít B. 48,4% và 4,54 lít C. 51,6 % và 4,54 lit D. 48,4% và 2,27 lit 

Câu 3. Cho 3,64 gam hỗn hợp gồm oxit, hidroxit và muối cacbonat trung hòa của một kim loại M có hóa trị II tác 

dụng vừa đủ với 117,6 gam dung dịch H 2 SO 4 10%. Sau phản ứng thoát ra 448 ml một chất khí (đktc) và dung dịch 

muối duy nhất có nồng độ 10,876%. Biết khối lượng riêng của dung dịch muối này là 1,093 g/ml và quy đổi ra 

nồng độ mol thì giá trị là 0,545M. Xác định kim loại M. 

A. Cu B. Mg C. Ba D. Ca 


Câu 4. Cho dung dịch X gồm: 0,007 mol Na + ; 0,003 mol Ca 2+ ; 0,006 mol Cl – ; 0,006 mol HCO 3 – và 

0,001 mol mol NO 3 – . Để loại bỏ hết Ca 2+ trong X cần một lượng vừa đủ dung dịch chứa a gam Ca(OH) 2 . 

Giá trị của a là 

A. 0,444. B. 0,180. C. 0,222. D. 0,120. 






47 




















48





NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ CACBOHIĐRAT 




I. KHÁI NIỆM CHUNG 

1. Định nghĩa 

A. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 

Cacbohiđrat (hay còn gọi là gluxit hay saccarit) là những hợp chất hữu cơ tạp 

chức và thường có CTPT chung là: C n (H 2 O) m . 

2. Phân loại 

Dựa vào số mắt xích đơn vị cấu tạo chia cacbohiđrat thành 3 loại chính: 

Loại Đặc điểm Chất tiêu biểu 

Monosaccarit Không bị thủy phân glucozơ, fructozơ 

Đisaccarit 

Polisaccarit 

Khi thuỷ phân sinh ra hai phân tử 

monosaccarit 

Khi thuỷ phân đến cùng sinh ra 

nhiều phân tử monosaccarit 

(C 6 H 12 O 6 ) 

saccarozơ, mantozơ 

(C 12 H 22 O 11 ) 

tinh bột, xenlulozơ 

(C 6 H 10 O 5 ) n 

II. MONOSACCARIT (Glucozơ và fructozơ: C 6 H 12 O 6 , M = 180) 

1. GLUCOZƠ 

1.1. Tính chất vật lí và trạng thái tự nhiên 

- Tính chất vật lí: là chất rắn kết tinh, không màu, nóng chảy ở 146 0 C (dạng α) và 

150 0 C (dạng β), tan nhiều trong nước, vị ngọt, không ngọt bằng đường mía.. 

- Trạng thái tự nhiên: Có nhiều trong quả chín đặc biệt là quả nho chín nên còn gọi 

là đường nho, trong cơ thể người, động vật và thực vật. Trong mật ong có khoảng 

30% glucozơ. Trong máu người, có nồng độ khoảng 0,1%. 

1.2. Cấu trúc phân tử 

Glucozơ có công thức phân tử C 6 H 12 O 6 , tồn tại ở dạng mạch hở và dạng mạch 

vòng. 

1.2.1. Dạng mạch hở 


a) Các dữ kiện thực nghiệm 

+ Tham gia phản ứng tráng bạc và bị oxi hoá thành axit gluconic → có chứa 

nhóm chức – CHO. 







www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial



Chuyên đề ôn thi THPT QG: Cacbohiđrat 






+ Tham gia phản ứng với Cu(OH) 2 tạo dung dịch màu xanh lam → có chứa 

nhiều nhóm chức – OH liền kề. 

+ Tạo este chứa 5 gốc axit → có 5 nhóm – OH trong phân tử. 

+ Khử hoàn toàn glucozơ thu được hexan chứng tỏ nó có cấu tạo mạch có 6C 

không phân nhánh. 

b) Kết luận 

Glucozơ là hợp chất tạp chức có cấu tạo dạng mạch C không phân nhánh, chứa 

1 nhóm chức andehit và 5 nhóm chức hiđroxyl. 

CTCT (mạch hở): 

CH 2 OH–CHOH–CHOH–CHOH–CHOH–CH=O 

CTCT (thu gọn): HOCH 2 [CHOH] 4 CHO 

1.2.2. Dạng mạch vòng 

Trong thực tế, glucozơ tồn tại chủ yếu ở dạng mạch vòng (6 cạnh): dạng α- 

glucozơ và β- glucozơ 

H 

4 

OH 

6 

CH 2 OH 

5 

OH 

3 

H 

O 

H 

2 

OH 

H 

H 

6 

CH 2 OH 

5 

1 4 OH H C 

1 H 

OH OH 

3 2 

H OH 

O 

H 

4 

H 

OH 

6 

CH 2 OH 

α-glucozơ glucozơ β-glucozơ 

1.3. Tính chất hóa học 

1.3.1 Tính chất của ancol đa chức 

a. Tác dụng với Cu(OH) 2 , ở nhiệt độ thường → dung dịch màu xanh lam 

O 

5 

OH 

3 

H 

2C 6 H 12 O 6 + Cu(OH) 2 → (C 6 H 11 O 6 ) 2 Cu + 2H 2 O 

b. Phản ứng tạo este: Tạo este 5 chức với anhiđrit axetic. 

CH 3 COOCH 2 – [CHOOCCH 3 ] 4 - CHO 

⇒ Glucozơ có tính chất poliancol gần giống với glixerol. 

1.3.2. Tính chất andehit 


a. Oxi hóa glucozơ bằng dung dịch AgNO 3 trong NH 3 (phản ứng tráng bạc) 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO+ 2AgNO 3 + 3NH 3 +2H 2 O 

o 

t 

⎯⎯→ 

O 

H 

2 

OH 

OH 

H 

1 





2 


HOCH 2 [CHOH] 4 COONH 4 + 2Ag ↓ + 2NH 4 NO 3 

Amoni gluconat 











b. Oxi hóa glucozơ bằng Cu(OH) 2 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + 2Cu(OH) 2 + NaOH 

c. Glucozơ bị oxi hóa bởi nước brom. 

o 

t 

⎯⎯→ 

HOCH 2 [CHOH] 4 COONa + Cu 2 O↓ (đỏ gạch) + 3H 2 O 

Natri gluconat 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + Br 2 +2H 2 O → HOCH 2 [CHOH] 4 COOH + 2HBr 

d. Khử glucozơ bằng H 2 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + H 2 

1.3.3. Phản ứng lên men 

- Phản ứng lên men rượu: 

C 6 H 12 O 6 

(glucozơ) 

- Phản ứng lên men lactic: 

C 6 H 12 O 6 

2. FRUCTOZƠ 

Ni, t 

⎯⎯⎯→ o 

HOCH 2 [CHOH] 4 CH 2 OH (sobitol) 

⎯⎯ ⎯⎯ 

− 0 

enzim, 30 35 C 

⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

⎯⎯ 

menlactic ⎯ → 2CH 3 – CH(OH) – COOH (axit lactic) 


- Tính chất vật lí: là chất kết tinh, không màu, tan nhiều trong nước, có vị ngọt hơn 

đường mía. 

- Trạng thái tự nhiên: Có nhiều trong mật ong (40%), quả ngọt,... 

2.2. Cấu tạo phân tử 

- CTPT: C 6 H 12 O 6 

- CTCT: 

Fructozơ là đồng phân của glucozơ. Fructozơ là hợp chất tạp chức có cấu tạo dạng 

mạch C không phân nhánh, chứa 1 nhóm chức xeton và 5 nhóm chức hiđroxyl. 

CTCT (Mạch hở): 

HOCH 2 – [CHOH] 3 – CO – CH 2 OH 

* CTCT dạng mạch vòng: 






3 












2.3. Tính chất hoá học 

- Có nhiều nhóm – OH liền kề nên fructozơ có tính chất poliancol giống glucozơ: 

phản ứng Cu(OH) 2 ở nhiệt độ thường tạo dung dịch xanh lam. 

- Có nhóm chức – CO – nên có thể bị khử bởi hiđro tạo ancol đa chức (phản ứng 

với H 2 xúc tác Ni, t 0 tạo sobitol). 

- Trong môi trường bazơ, fructozơ bị chuyển hoá thành glucozơ nên nó có thể 

tham gia phản ứng tráng bạc, tác dụng với Cu(OH) 2 trong môi trường kiềm 

o 

t 

⎯⎯→ Cu 2 O↓ đỏ gạch (dù trong phân tử fructozơ không chứa nhóm chức – CHO) 

Fructozơ 

OH 

← ⎯⎯ − 

→ Glucozơ 

- Glucozơ bị oxi hóa bởi nước brom còn fructozơ không phản ứng. Phản ứng 

này dùng để phân biệt glucozơ với fructozơ. 

III. ĐISACCARIT (Saccarozơ và mantozơ: C 12 H 22 O 11 , M=342) 

1. SACCAROZƠ 


- Tính chất vật lí: là chất rắn kết tinh, không màu, tan nhiều trong nước, vị ngọt. 

- Trạng thái tự nhiên: Có nhiều trong thực vật như cây mía, củ cải đường, thốt nốt. 


- CTPT: C 12 H 22 O 11 

- CTCT: 

Saccarozơ là đisaccarit cấu tạo nên từ 1 gốc gốc α - glucozơ và 1 gốc β - 

fructozơ liên kết với nhau qua nguyên tử oxi giữa C 1 của glucozơ và C 2 của fructozơ 

(C 1 – O – C 2 ) (liên kết glicozit) 






4 












khử. 

Gốc α – glucozơ 

gốc β – fructozơ 

Saccarozơ không còn khả năng mở vòng tạo nhóm –CHO nên không có tính 


a. Tác dụng với Cu(OH) 2 : tạo dung dịch màu xanh lam → saccarozơ có tính chất của 

ancol đa chức 


b. Phản ứng thuỷ phân (xảy ra khi có xúc tác là axit hoặc enzim) 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O 

o 

t 

⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 

saccarozơ α-glucozơ β-fructozơ 

⇒ Saccarozơ là đisaccarit nên bị thuỷ phân thành monosaccarit. 

c. Không có tính khử. 

2. MANTOZƠ 


- Tính chất vật lí: là chất rắn kết tinh, không màu, tan nhiều trong nước, vị ngọt 

(đường mạch nha) 


- CTPT: C 12 H 22 O 11 

- CTCT: 

Mantozơ là đisaccarit cấu tạo nên từ 2 gốc gốc α - glucozơ liên kết với nhau 

qua nguyên tử oxi liên kết α –C 1 – O- C 4 ) (liên kết α-1,4-glicozit) 

Trong dung dịch, gốc α- glucozơ của mantozơ có thể mở vòng tạo ra nhóm 

CHO nên có tính khử. 






5 













a. Tác dụng với Cu(OH) 2 : tạo dung dịch màu xanh lam → mantozơ có tính chất của 

ancol đa chức 


b. Phản ứng thuỷ phân (xảy ra khi có xúc tác là axit hoặc enzim) 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O 

o 

t 

⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 

Mantozơ α-glucozơ β-fructozơ 

⇒ Saccarozơ là đisaccarit nên bị thuỷ phân thành monosaccarit. 

c. Tính khử. 

- Tác dụng với AgNO 3 trong NH 3 → 2Ag↓ 

- Tác dụng với Cu(OH) 2 trong môi trường kiềm 

- Tác dụng với dung dịch Br 2 . 

o 

t 

⎯⎯→ Cu 2 O↓ (đỏ gạch) 

IV. POLISACCARIT (tinh bột, xenlulozơ: (C 6 H 10 O 5 ) n , M= 162n) 

1. TINH BỘT 


- Tính chất vật lí: Chất rắn vô định hình, màu trắng, không tan trong nước lạnh, 

trong nước nóng bị ngậm nước và phồng lên tạo ra hồ tinh bột. 

- Trạng thái tự nhiên: Có nhiều trong thực vật như các loại ngũ cốc, thân, lá và rễ 

cây... 



- CTPT: (C 6 H 10 O 5 ) n 

- Cấu trúc phân tử: Tinh bột là 1 polisaccarit gồm nhiều mắt xích α-glucozơ liên kết 

lại với nhau tạo thành 2 dạng phân tử là: 





6 












+ Amilozơ: các mắt xích α-glucozơ nối với nhau bởi liên kết α-1,4 -glicozit tạo 

thành mạch không phân nhánh, dài, xoắn lại thành hình lò xo. 

+ Amilopectin: Các gốc α – glucozơ liên kết với nhau bằng 2 loại liên kết: 

* Liên kết α – 1,4 – glicozit để tạo thành một chuỗi dài (20 – 30 mắt xích α – 

glucozơ) 

* Liên kết α – 1,6 – glicozit để tạo nhánh. 


a. Phản ứng thuỷ phân (xúc tác là axit hoặc enzim) 

+ 

H , t 

(C 6 H 10 O 5 ) n + nH 2 O ⎯⎯⎯→ 

o 

n C 6 H 12 O 6 

tinh bột 

α-glucozơ 

⇒ Tinh bột là polisaccarit nên bị thuỷ phân thành monosaccarit. 

b. Phản ứng màu với iôt: (Nhận biết tinh bột) 

Hồ tinh bột + dung dịch I 2 (đen tím) → Màu xanh tím 

⇒ Tinh bột có tính chất của 1 polisaccarit và có phản ứng đặc trưng là phản ứng 

màu với iôt. 

1.4. Sự tạo thành tinh bột trong cây xanh: Quá trình quang hợp 

6nCO 2 + 5nH 2 O 

2. XENLULOZƠ 

⎯⎯ 

AS, clorophin ⎯⎯→ 

(C 6 H 10 O 5 ) n + 6nO 2 ↑ 


- Tính chất vật lí: Chất rắn dạng sợi, màu trắng, không mùi, không vị, không tan 

trong nước nhưng tan trong nước Svayde (Cu(OH) 2 tan trong NH 3 ). 

- Trạng thái tự nhiên: Có nhiều trong thực vật (tạo nên bộ khung của thực vật) 


- Cấu trúc phân tử: Xenlulozơ là 1 polisaccarit gồm nhiều mắt xích β - glucozơ 

liên kết lại với nhau tạo thành mạch thẳng, dài và các mạch đó liên kết lại với nhau 

tạo ra sợi xenlulozơ (không có dạng mạch phân nhánh và xoắn như tinh bột). 

- CTPT: (C 6 H 10 O 5 ) n hoặc [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n 






xenlulozơ 

7 













a. Phản ứng thuỷ phân (xảy ra khi có xúc tác là axit hoặc enzim) 

+ 

H , t 

(C 6 H 10 O 5 ) n + nH 2 O ⎯⎯⎯→ o 

n C 6 H 12 O 6 

Xenlulozơ 

β- glucozơ 

⇒ Xenlulozơ là polisaccarit nên bị thuỷ phân thành monosaccarit. 

b. Phản ứng với axit nitric đặc (có mặt axit sunfuric đặc) → xenlulozơ trinitrat (làm 

thuốc nổ không khói) 

H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO o 

3(đặc) ⎯⎯⎯⎯⎯→ [C 6 H 7 O 2 (O NO 2 ) 3 ] n + 3nH 2 O 

c. Phản ứng với anhiđrit axetic: (CH 3 CO) 2 O: 

xenlulozơ trinitrat 

t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3n(CH 3 CO) 2 O ⎯⎯→ 

0 

[C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 3 ] n + 3nCH 3 COOH 

xenlulozơ triaxetat 

Đặc điểm 

BẢNG TÓM TẮT CẤU TRÚC PHÂN TỬ CACBOHIĐRAT 

Glucozơ Fructozơ Saccarozơ Mantozơ Tinh bột Xenlulozơ 

CTPT C 6 H 12 O 6 C 12 H 22 O 11 (C 6 H 10 O 5 ) n 






8 












Dạng 

mạch 

vòng 

Dạng 

mạch hở 

Tính chất 

- Tồn tại 

ở dạng 

mạch 

vòng 6 

cạnh (α 

và β) 

- Dạng 

mạch hở 

phân tử 

có 1 

nhóm - 

CHO 

- Tồn tại 

mạch 

vòng 5 

cạnh (β) 

- Dạng 

mạch hở 

phân tử 

có 1 

nhóm - 

CO 

- Gồm 1 gốc α 

- glucozơ và 1 

gốc β - fructozơ 

liên kết với 

nhau qua 

nguyên tử oxi 

giữa C 1 

của 

glucozơ và C 2 

của fructozơ 

(C 1 

– O – C 2 

): 

liên 

glicozit. 

kết 

- Phân tử không 

có khả năng mở 

vòng. 

- Gồm 2 gốc α 

- glucozơ liên 

kết với nhau 

qua nguyên tử 

oxi giữa C 1 

của glucozơ 

và C 4 

của 

glucozơ kia 

(α-C 1 

–O-C 4 

) 

liên kết α - 

1,4-glicozit. 

- Phân tử có 

khả năng mở 

vòng tạo ra 

nhóm -CHO 

- Gồm các 

mắt xích α- 

glucozơ nối 

với nhau bởi 

liên kết α - 

1,4-glicozit 

và liên kết α 

- 1,6-glicozit 

(với 

amilopectin) 

- Phân tử chỉ 

còn 1 nhóm 

CHO, khả 

năng thể 

hiện tính 

khử không 

đáng kể 

BẢNG TÓM TẮT TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA CACBOHIĐRAT 

Cacbohiđrat 

T/c của anđehit 

+ [Ag(NH 3 ) 2 ]OH 

+ Cu(OH) 2 /OH - ,t o Ag↓ 

- Gồm các 

mắt xích β- 

glucozơ nối 

với nhau 

bởi liên kết 

β- 1,4- 

glicozit 

- Phân tử 

không còn 

nhóm CHO. 

Glucozơ Fructozơ Saccarozơ Mantozơ Tinh bột Xenlulozơ 

Cu 2 O↓đỏ 

gạch 

+ 

Có sự 

chuyển 

hóa 

thành 

glucozơ 

trong 

môi 

trường 

bazơ 

- + - - 

+ - + - - 

+ dung dịch Br 2 Mất màu - - + - - 

T/c riêng của 

–OH hemiaxetal 

+ CH 3 OH/HCl 

T/c của poliancol 

+ Cu(OH) 2 , t o 

thường 

T/c của ancol 

(P/ư este hoá) 

Metyl 

glucozit + - 

dd màu 

xanh lam 

dd màu 

xanh lam 

dd màu 

xanh lam 

Metyl 

glucozit - - 


dd màu 

xanh lam 

+ + + + + 

Không phản ứng vì vị trí 

không gian nhóm OH 

không thuận lợi. 

Xenlulozơ 

triaxetat 





9 









+ (CH 3 CO) 2 O 

+ + + + + 

Xenlulozơ 

trinitrat 




+ HNO 3 /H 2 SO 4 

P/ư thuỷ phân 

+ H 2 O/H + - - 

P/ư riêng 

Phản ứng 

lên men 

* Lưu ý chung về bài toán hiệu suất 

a) Tính hiệu suất 

+ Tính theo chất tham gia phản ứng: 

- 

Glucozơ + 

fructozơ 

Phản ứng 

với dung 

dịch sữa 

vôi → 

dung dịch 

trong suốt 

B. CÁC DẠNG BÀI TẬP 

Luong. 

chat. 

tham. 

gia. 

phan. 

ung 

H = 

.100% 

Luong. 

chat. 

ban. 

dau 

+ Tính theo sản phẩm tạo thành: 

Glucozơ Glucozơ Glucozơ 

- 

Tác dụng 

với dung 

dịch I 2 → 

dung dịch 

có màu 

xanh 

đặc trưng 

Tan trong 

dung dịch 

Svayde: 

[Cu(NH 3 ) 4 ]( 

OH) 2 






10 









H = 

Luong. 

chat. 

thu. 

duoc. 

thuc. 

te 

.100% 

Luong. 

chat. 

thu. 

duoc. 

theo. 

ly. 

thuyet 




b) Bài toán biết hiệu suất, tính lượng chất: 

+ Tính lượng chất ban đầu: (Bài toán ngược) 

Luong. 

chat. 

tham. 

gia. 

phan. 

ung 

Luong. chat. 

ban. 

dau = 

H 

+ Tính theo sản phẩm tạo thành: (Bài toán xuôi) 

Luong . chat. 

thu. 

duoc = Luong. 

chat. 

thu. 

duoc. 

theo. 

ly. 

thuyet. 

H 

Dạng 1: Bài tập về tính khử của glucozơ, fructozơ. 

*LÝ THUYÊT 

- Cả glucozơ và fructozơ đều bị oxi hóa bởi dung dịch AgNO 3 /NH 3 , t 0 : 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + 2AgNO 3 + 3NH 3 + 2H 2 O 

Hay C 6 H 12 O 6 

o 

t 

⎯⎯→ HOCH 2 [CHOH] 4 COONH 4 + 2Ag ↓ +2NH 4 NO 3 

Amoni gluconat 

o 

t 

⎯⎯→ 2Ag ( M 

C6H12O 

= 180, M 108 

6 

Ag 

= ) 

Trong môi trường bazơ, fructozơ bị chuyển hoá thành glucozơ nên nó có thể 

tham gia phản ứng tráng bạc (dù trong phân tử fructozơ không chứa nhóm chức – 

CHO) 

OH 

Fructozơ ← ⎯⎯ − 

→ Glucozơ 

- Glucozơ bị oxi hóa bởi nước brom còn fructozơ không phản ứng. Phản ứng này 

dùng để phân biệt glucozơ với fructozơ. 


- Cả glucozơ và fructozơ đều phản ứng với Cu(OH) 2 /OH - , đun nóng tạo kết tủa Cu 2 O 

đỏ gạch. 

o 

t 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + 2Cu(OH) 2 + NaOH ⎯⎯→ 

HOCH 2 [CHOH] 4 COONa + Cu 2 O↓ + 3H 2 O 

- Ngoài ra, glucozơ và fructozơ đều thể hiện tính oxi hóa: tác dụng với H 2 (Ni, t 0 ) 

C 6 H 12 O 6 + H 2 

o 

t 

⎯⎯→ C 6 H 14 O 6 (Sobitol) 

*BÀI TẬP VÍ DỤ: 

1. Mức độ nhận biết 

Câu 1: Chất tham gia phản ứng tráng gương là 

A. xenlulozơ. B. tinh bột. C. fructozơ. D. saccarozơ. 

Câu 2: Chất không phản ứng với AgNO 3 trong dung dịch NH 3 , đun nóng tạo thành 

Ag là 






11 












A. C 6 H 12 O 6 (glucozơ). B. CH 3 COOH. 

C. HCHO. D. HCOOH. 

Câu 3: Chất tham gia phản ứng tráng gương là 

A. xenlulozơ. B. tinh bột. C. glucozơ. D. saccarozơ. 

Câu 4: Ứng dụng nào không phải là ứng dụng của glucozơ? 

A. Làm thực phẩm dinh dưỡng và thuốc tăng lực. 

B. Tráng gương, tráng phích. 

C. Nguyên liệu sản xuất ancol etylic. 

D. Nguyên liệu sản xuất PVC. 

Câu 5: Trong công nghiệp chế tạo ruột phích,người ta thường sử dụng phản ứng hoá 

học nào sau đây? 

A. Cho axetilen tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

B. Cho anđehit fomic tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

C. Cho axit fomic tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

D. Cho glucozơ tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

2. Mức độ thông hiểu 

Câu 6: Cho dãy các chất: glucozơ, xenlulozơ, saccarozơ, tinh bột, fructozơ. Số chất 

trong dãy tham gia phản ứng tráng gương là 

A. 3. B. 4. C. 2. D. 5. 

Câu 7: Thuốc thử để phân biệt glucozơ và fructozơ là 

A. Cu(OH) 2 . B. dung dịch brom. 

C. [Ag(NH 3 ) 2 ]NO 3 . D. Na. 

Câu 8: Cho các dung dịch sau: saccarozơ, glucozơ, anđehit axetic, glixerol, ancol 

etylic, axetilen, fructozơ. Số lượng dung dịch có thể tham gia phản ứng tráng gương 

là 

A. 3. B. 4. C. 5. D. 2. 

Câu 9: Cacbohiđrat Z tham gia chuyển hoá 

Cu(OH) 

2 

/OH− 

0 

t 

Z ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ dung dịch xanh lam ⎯⎯→kết tủa đỏ gạch 

Vậy Z không thể là chất nào trong các chất cho dưới đây? 

A. Glucozơ. B. Fructozơ. 

C. Saccarozơ. D. Mantozơ. 

Câu 10: Frutozơ không pứ với chất nào sau đây? 

A. H 2 /Ni,t 0 . B. Cu(OH) 2 . 

C. Nước Br 2 . D. Dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

Câu 11: Để chứng minh glucozơ có nhóm chức anđehit, có thể dùng một trong ba 

phản ứng hoá học. Trong các phản ứng sau, phản ứng nào không chứng minh được 

nhóm chức của glucozơ? 

A. Oxi hoá glucozơ bằng AgNO 3 /NH 3 . 

B. Oxi hóa glucozơ bằng Cu(OH) 2 đun nóng. 






12 












C. Len men glucozơ bằng xúc tác enzim. 

D. Khử glucozơ bằng H 2 / Ni, t 0 . 

Câu 12: Cho các dung dịch sau: saccarozơ, glucozơ, anđehit axetic, mantozơ, 

glixerol, etylen glicol, axetilen, fructozơ. Số lượng dung dịch có thể tham gia phản 

ứng tráng gương là 

A. 3. B. 4. C. 5. D. 6. 

Câu 13: Dãy các chất sau thì dãy nào đều tham gia phản ứng tráng gương và phản 

ứng với Cu(OH) 2 đun nóng cho Cu 2 O kết tủa đỏ gạch? 

A. Glucozơ, mantozơ, anđehit axetic. 

B. Glucozơ, saccarozơ, anđehit axetic. 

C. Glucozơ, saccarozơ, mantozơ. 

D. Xenlulozơ, fructozơ, mantozơ. 

Câu 14: Cho các dung dịch: Glucozơ, glixerol, fomanđehit, etanol. Có thể dùng 

thuốc thử nào sau đây để phân biệt được cả 4 dung dịch trên? 

A. Nước Br 2 . B. Na kim loại. 

C. Cu(OH) 2 . D. Dung dịch AgNO 3 /NH 3 . 

3. Mức độ vận dụng 

Câu 15 (A-08): Lượng glucozơ cần dùng để tạo ra 1,82 gam sobitol với hiệu suất 

80% là 



o 

t 

Pt: C 6 H 12 O 6 + H 2 ⎯⎯→ C 6 H 14 O 6 

(Glucozơ) (sobitol) 

0,1.180 

mglucozo 

= = 2,25gam → Đáp án A. 

80% 

Câu 16: Đun nóng 250 gam dung dịch glucozơ với dung dịch AgNO 3 /NH 3 thu được 

15 gam Ag. Nồng độ % của dung dịch glucozơ là 

A. 5%. B. 10%. C. 15%. D. 30%. 


o 

t 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯→ 2Ag 

5 

5 

mol mol 

72 36 

5.180 

⇒ mC H O 

= = 12, 5gam 

6 12 6 

72 

12,5 

⇒ C% C 

= .100% = 5% 

6 H12O 

→ Đáp án A 

6 

250 

Câu 17 (CĐ 2007): Cho 50 ml dung dịch glucozơ chưa rõ nồng độ tác dụng với một 

lượng dư dung dịch AgNO 3 /NH 3 thu được 2,16 gam Ag kết tủa. Nồng độ mol của 

dung dịch glucozơ đã dùng là 






13 












A. 0,2M. B. 0,01M. C. 0,02M. D. 0,1M. 


o 

t 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯→ 2Ag 

0,01 0,02 

n 0,01 

→ C M 

= = = 0, 2M 


V 0,05 

Câu 18: Đun nóng 37,5 gam dung dịch glucozơ với dung dịch AgNO 3 /NH 3 thu được 

6,48 gam Ag. Nồng độ % của dung dịch glucozơ là 

A. 11,4%. B. 14,4%. C. 13,4%. D. 12,4%. 


o 

t 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯→ 2Ag 

0,03 0,06 

0,03.180 

⇒ C % 

C 

= .100% = 14,4% 

6 H12O 

→ Đáp án B 

6 

37,5 

Câu 19: Đun nóng 27 gam glucozơ với dung dịch AgNO 3 /NH 3 dư. Lọc lấy Ag rồi 

cho vào dung dịch HNO 3 đặc nóng dư thì sau phản ứng khối lượng axit tăng a gam. 

Giả sử các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của a là 

A. 18,6. B. 32,4. C. 16,2. D. 9,3. 


o 

t 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯→ 2Ag 

0,15 0,3 

Ag + 2HNO 3 → AgNO 3 + NO 2 ↑ + H 2 O 

0,3 0,3 

→ m dd tăng = m Ag – m NO2 = 0,3.108 – 0,3.46 = 18,6 gam 


4. Mức độ vận dụng cao 

Câu 20: Cho m gam hỗn hợp X gồm glucozơ và fructozơ tác dụng vừa đủ với 0,8 

gam brom trong dung dịch. Cũng m gam hỗn hợp X cho tác dụng với dung dịch 

AgNO 3 /NH 3 dư thu được 4,32 gam Ag. % khối lượng của glucozơ và fructozơ trong 

X là 

A. 25%; 75%. B. 33,33%; 66,67%. 

C. 20%; 80%. D. 40%; 60%. 


- PTHH: 

HOCH 2 [CHOH] 4 CHO + 2AgNO 3 + 3NH 3 + 2H 2 O 


o 

t 

⎯⎯→ HOCH 2 [CHOH] 4 COONH 4 + 2Ag ↓ + 2NH 4 NO 3 

(glucozơ và fructozơ) 


(glucozơ) 





14 












- Đặt số mol của glucozơ và fructozơ lần lượt là a và b. 

⎧2a 

+ 2b 

= 0,04 

⎪ 

⎧a 

= 0,05 

⎨ 0,8 → ⎨ 

⎪a 

= nBr 

= = 0,05 ⎩b 

= 0,015 

2 

⎩ 160 

- Glucozơ và fructozơ có cùng CTPT nên %m = %n 

→ %m glucozơ = 25%; %m fructozơ = 75% 

*BÀI TẬP TỰ LUYỆN: 

Bài 1: Cho 200 ml dung dịch glucozơ phản ứng hoàn toàn với dung dịch AgNO 3 

trong NH 3 thu được 10,8 gam Ag. Nồng độ mol của dung dịch glucozơ đã dùng là 

A. 0,25M. B. 0,5M. C. 0,1M. D. 0,125M. 

Bài 2: Đun nóng dung dịch chứa 18 gam glucozơ với một lượng vừa đủ AgNO 3 trong 

NH 3 thấy Ag tách ra. Biết phản ứng xảy ra hoàn toàn. Khối lượng Ag thu được và 

khối lượng AgNO 3 cần dùng là 

A. 10,8 gam và 17 gam. B. 21,6 gam và 34 gam. C. 

32,4 gam và 51 gam. D. 43,2 gam và 68 gam. 

Bài 3: Để tráng một tấm gương người ta phải dùng 5,4 gam glucozơ, biết hiệu suất 

phản ứng đạt 95%. Khối lượng Ag tráng trên tấm gương là 


Bài 4: Cho dung dịch chứa 3,51 gam hỗn hợp gồm saccarozơ và glucozơ phản ứng 

với AgNO 3 trong NH 3 dư thu được 2,16 gam Ag. Vậy % khối lượng saccarozơ trong 

hỗn hợp ban đầu là 

A. 48,71%. B. 48,24%. C. 51,28%. D. 55,23%. 

Bài 5: Cho m gam glucozơ và fructozơ tác dụng với lượng dư dung dịch AgNO 3 /NH 3 

tạo ra 43,2 gam Ag. Cũng m gam hỗn hợp này tác dụng vừa hết với 8 gam Br 2 trong 

dung dịch. Số mol glucozơ và fructozơ trong hỗn hợp này lần lượt là 

A. 0,10 mol và 0,15 mol. B. 0,05 mol và 0,15 mol. 

C. 0,2 mol và 0,2 mol. D. 0,05 mol và 0,35 mol. 

Dạng 2: Bài tập về phản ứng thủy phân cacbohiđrat. 

*LÝ THUYẾT 

- Monosaccarit (glucozơ và fructozơ) không bị thủy phân. 

- Đisaccarit (saccarozơ và mantozơ) có phản ứng thủy phân: 

o 

t 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O ⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 



o 

t 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O ⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 

mantozơ α-glucozơ α-glucozơ 

→ sản phẩm sau phản ứng thủy phân tham gia phản ứng tráng bạc, phản ứng với 

dung dịch brom. 





15 












- Phân tử mantozơ có chứa 1 nhóm –CHO nên có tính khử: 

+ Phản ứng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 → Ag. 

+ Phản ứng với Cu(OH) 2 /OH - , đun nóng tạo kết tủa Cu 2 O đỏ gạch. 

+ Phản ứng với dung dịch brom. 

- Polisaccarit (tinh bột và xenlulozơ): thủy phân bởi xúc tác axit hoặc enzim tạo thành 

glucozơ. 

o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n + nH 2 O ⎯⎯→ n C 6 H 12 O 6 

tinh bột 

glucozơ 

xenlulozơ 

Lưu ý: Dung dịch sau phản ứng thủy phân có tính khử nhiều hơn so với dung dịch 

ban đầu. 

*BÀI TẬP VÍ DỤ 


Câu 1: Đun nóng xenlulozơ trong dung dịch axit vô cơ, thu được sản phẩm là 

A. saccarozơ. B. glucozơ. C. fructozơ. D. mantozơ. 

Câu 2: Khi thủy phân saccarozơ thì thu được 

A. ancol etylic. B. glucozơ và fructozơ. 

C. glucozơ. D. fructozơ. 

Câu 3: Khi thuỷ phân tinh bột ta thu sản phẩm cuối cùng là 

A. mantozơ. B. frutozơ. C. glucozơ. D. saccarozơ. 

Câu 4: Nhận xét nào sau đây không đúng? 

A. Ruột bánh mì ngọt hơn vỏ bánh 

B. Khi ăn cơm, nếu nhai kĩ sẽ thấy vị ngọt 

C. Nhỏ dung dịch iot lên miếng chuối xanh thấy xuất hiện màu xanh. 

D. Nước ép chuối chín cho phản ứng tráng bạc 

Câu 5: Dung dịch saccarozơ tinh khiết không có tính khử, nhưng khi đun nóng với 

dung dịch H 2 SO 4 lại có thể cho phản ứng tráng gương. Đó là do 

A. Đã có sự tạo thành anđehit sau phản ứng. 

B. Saccarozơ bị thuỷ phân tạo thành glucozơ và fructozơ. 

C. Saccarozơ bị thuỷ phân tạo thành glucozơ. 

D. Saccarozơ bị thuỷ phân tạo thành fructozơ. 


Câu 6: Cho sơ đồ chuyển hóa sau: Tinh bột → X → Y → axit axetic. X và Y lần lượt 

là 

A. ancol etylic, anđehit axetic. B. glucozơ, ancol etylic. 

C. glucozơ, etyl axetat. D. glucozơ, anđehit axetic. 

Câu 7: Tinh bột, xenlulozơ, saccarozơ, mantozơ đều có khả năng tham gia phản ứng 

A. hoà tan Cu(OH) 2 . B. trùng ngưng. 

C. tráng gương. D. thủy phân. 






16 












Câu 8: Một chất khi thủy phân trong môi trường axit, đun nóng không tạo ra 

glucozơ. Chất đó là 

A. protit. B. saccarozơ. 

C. tinh bột. D. xenlulozơ. 

Câu 9: Dãy các chất nào sau đây đều có phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit? 

A. Tinh bột, xenlulozơ, glucozơ. B. Tinh bột, xenlulozơ, fructozơ. 

C. Tinh bột, xenlulozơ, saccarozơ. D. Tinh bột, saccarozơ, fructozơ 


Câu 10: Thủy phân hoàn toàn 1 kg mantozơ được 

A. 1 kg glucozơ. B. 1,0526 kg glucozơ. 

C. 2 kg glucozơ. D. 1 kg glucozơ và 1 kg fructozơ. 


o 

t 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O ⎯⎯→ 2C 6 H 12 O 6 

mantozơ 

α-glucozơ 

1 2 mol mol 

342 

342 

2 

→ m glucozo 

= .180 = 1, 0526kg 


342 

Câu 11: Thủy phân 324 gam tinh bột với hiệu suất 75%, khối lượng glucozơ thu 

được là 

A. 250 gam. B. 300 gam. C. 360 gam. D. 270 gam. 


o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n + nH 2 O ⎯⎯→ n C 6 H 12 O 6 

tinh bột H=75% glucozơ 

2mol 

2mol 

→ m glucozơ = 2.180.75% = 270 gam → Đáp án D. 

Câu 12: Khối lượng saccarozơ thu được từ 1 tấn nước mía chứa 13% saccarozơ, với 

hiệu suất thu hồi đạt 80% là 

A. 104 kg. B. 140 kg. C. 105 kg. D. 106 kg. 


→ m saccarozơ = 1.13%.80% = 0,104 tấn = 104 kg → Đáp án A. 

Câu 13 (CĐ 2010): Thủy phân hoàn toàn 3,42 gam saccarozơ trong môi trường axit 

thu được dung dịch X. Cho toàn bộ dung dịch X phản ứng hết với lượng dư 

AgNO 3 /NH 3 , đun nóng thu được m gam Ag. Giá trị của m là 

A. 43,20. B. 4,32. C. 2,16. D. 21,60. 


C 12 H 22 O 11 + H 2 O →C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 


17 
















0,01 0,01 0,01 

C 6 H 12 O 6 + AgNO 3 + NH 3 + H 2 O → 2Ag 

0,02 0,04 → m Ag = 0,04.108 = 4,32 (g) 


Câu 14: Một cacbohiđrat X có phân tử khối là 342, X không có tính khử. Cho 8,55 

gam X tác dụng với dung dịch axit clohiđric rồi cho sản phẩm tác dụng với dung dịch 

AgNO 3 trong NH 3 , đun nhẹ thu được 10,8 gam Ag. X là 

A. xenlulozơ. B. saccarozơ. 

C. glucozơ. D. fructozơ. 


Từ các dữ kiện đề bài → Đáp án B. 


Câu 15 (B-2011): Thủy phân hỗn hợp 0,02 mol saccarozơ và 0,01 mol mantozơ một 

thời gian thu được dung dịch X (hiệu suất phản ứng thủy phân mỗi chất đều là 75%). 

Khi cho toàn bộ X tác dụng với một lượng dư dung dịch AgNO 3 trong NH 3 thì lượng 

Ag thu được là 

A. 0,090 mol. B. 0,12 mol. 

C. 0,095 mol. D. 0,06 mol. 


Saccarozơ + H 2 O glucozơ + fructozơ 

0,02.75% 0,015 0,015 

Mantozơ + H 2 O 2 glucozơ 

0,01.75% 0,015 

Dư: 0,0025 mol mantozơ 

Glucozơ 2 Ag; fructozơ 2Ag; Mantozơ 2Ag 

0,03 0,06 0,015 0,03 0,0025 0,005 

→ n Ag = 0,095 mol → Đáp án C. 

Câu 16: Thủy phân hoàn toàn 6,84 gam saccarozơ rồi chia sản phẩm thành 2 phần: 

- Phần 1: cho tác dụng với lượng dư dung dịch AgNO 3 /NH 3 thì thu được x gam kết 

tủa. 

- Phần 2: cho tác dụng với dung dịch nước brom dư thì có y gam brom tham gia phản 

ứng. Giá trị của x, y lần lượt là 

A. 2,16 và 1,6. B. 2,16 và 3,2. 

C. 4,32 và 1,6. D. 4,32 và 3,2. 


o 

t 

C 12 H 22 O 11 + H 2 O ⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 


0,02 mol 0,02 mol 0,02 mol 

18 

















- Phần 1: 0,01 mol glucozơ và 0,01 mol fructozơ 

o 

t 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯→ 2Ag 

0,02 0,04 mol 

→ x = 108.0,04 = 4,32 gam 

- Phần 2: 0,01 mol glucozơ và 0,01 mol fructozơ: 


0,01 0,01 mol 

→ m Br2 = 0,01.160 = 1,6 gam → Đáp án C. 

Câu 17: Thủy phân hoàn toàn 3,42 gam hỗn hợp X gồm saccarozơ và mantozơ thu 

được hỗn hợp Y. Biết rằng hỗn hợp Y phản ứng vừa đủ với 0,015 mol brom. Nếu 

đem dung dịch chứa 3,42 gam X cho phản ứng với lượng dư dung dịch AgNO 3 trong 

NH 3 thì khối lượng Ag thu được là 



- Đặt số mol của saccarozơ và mantozơ lần lượt là x và y. 

Saccarozơ + H 2 O → glucozơ + fructozơ 

x x x 

Mantozơ + H 2 O → 2glucozơ 

y 

2y 

Glucozơ + Br 2 → sản phẩm 

x + 2y x + 2y 

⎧x 

+ y = 0,01 ⎧x 

= 0,005 

⎨ 

→ ⎨ 

⎩x 

+ 2y 

= 0,015 ⎩y 

= 0,005 

- Hỗn hợp X tác dụng với AgNO 3 /NH 3 : 

Mantozơ → 2Ag↓ 

0,005 0,01 

→ m Ag = 0,01.108 = 1,08 gam → Đáp án C. 

Câu 18: Hòa tan m gam hỗn hợp saccarozơ và mantozơ vào nước thu được dung dịch 

X. Chia X thành hai phần bằng nhau: 

• Phần 1: Cho tác dụng với lượng dư dung dịch AgNO 3 trong NH 3 thu được 10,8 gam 

kết tủa. 

• Phần 2: Thủy phân hoàn hoàn được dung dịch Y. Cho Y phản ứng vừa hết với 40 

gam Br 2 trong dung dịch. Giả thiết các phản ứng đều xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m 

là 

A. 273,6 gam B. 102,6 gam 

C. 136,8 gam D. 205,2 gam 


n Ag = 0,1 mol ; n Br2 = 0,25 mol 






19 












- Phần 1: chỉ có mantozơ phản ứng với AgNO 3 trong NH 3 theo tỉ lệ 1 : 2 

n mantozơ = 0,1 : 2 = 0,05 (mol) 

- Phần 2: 

+ thủy phân thì saccarozơ cho glucozơ và fructozơ còn mantozơ cho glucozơ. Tác 

dụng với dung dịch brom chỉ có glucozơ tác dụng 

+ n mantozơ = 0,05 mol thủy phân cho 0,1 mol glucozơ 

mà Σn Br2 pư = 0,25 n (glucozơ do saccarozơ thủy phân) = 0,25 – 0,1 = 0,15 mol 

n saccarozơ = 0,15 mol 

Vậy giá trị m = 2.(0,05 + 0,15).342 = 136,8 gam → Đáp án C. 


Bài 1: Khi thủy phân saccarozơ, thu được 270 gam hỗn hợp glucozơ và fructozơ. 

Khối lượng saccarozơ đã thủy phân là 

A. 513 gam. B. 288 gam. C. 256,5 gam. D. 270 gam. 

Bài 2: Thủy phân hoàn toàn 2 kg saccarozơ, thu được khối lượng sản phẩm là 

A. 2 kg. B. 2,105 kg. C. 1 kg. D. 2,27 kg. 

Bài 3: Thủy phân hoàn toàn 34,2 gam saccarozơ, sau đó tiến hành phản ứng tráng bạc 

với dung dịch thu được. Khối lượng Ag thu được là 

A. 4,32. B. 43,20. C. 2,16. D. 21,60. 

Bài 4: Thủy phân hoàn toàn 62,5 gam dung dịch saccarozơ 17,1% trong môi trường 

axit vừa đủ thu được dung dịch M, sau đó tiến hành phản ứng tráng bạc với dung dịch 

thu được. Khối lượng Ag thu được là 

A. 6,25. B. 6,50. C. 6,75. D. 8,00. 

Bài 5: Cho 34,2 gam mẫu saccarozơ có lẫn mantozơ phản ứng hoàn toàn với dung 

dịch AgNO 3 trong NH 3 dư thu được 0,216 gam Ag. Độ tinh khiết của mẫu saccarozơ 

trên là 

A. 99%. B. 1%. C. 90%. D. 10%. 

Bài 6: Nếu dùng 1 tấn khoai chứa 20% tinh bột thủy phân với hiệu suất phản ứng là 

70% thì khối lượng glucozơ thu được là 

A. 160,5 kg. B. 150,64 kg. C. 155,55 kg. D. 165,6 kg. 

Bài 7: Từ 10 tấn nước mía chứa 14% saccarozơ, với hiệu suất thu hồi đạt 85%. Khối 

lượng saccarozơ thu được là 

A. 1120 kg. B. 1400 kg. C. 1190 kg. D. 1290 kg. 

Bài 8: Thủy phân 1 kg sắn chứa 20% tinh bột trong môi trường axit. Với hiệu suất 

phản ứng 85%. Lượng glucozơ thu được là 



Bài 9: Hỗn hợp A gồm glucozơ và tinh bột được chia làm hai phần bằng nhau: 

- Phần thứ nhất được khuấy trong nước, lọc và cho nước lọc phản ứng với dung 

dịch AgNO 3 (dư)/NH 3 thấy tách ra 2,16 gam Ag. 





20 












- Phần thứ hai được đun nóng với dung dịch H 2 SO 4 loãng, trung hoà hỗn hợp thu 

được bằng dung dịch NaOH rồi cho sản phẩm tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 

(dư) thấy tách ra 6,48 gam Ag. Giả sử các phản ứng hoàn toàn. Hỗn hợp ban đầu có 

chứa 

A. 64,29% glucozơ và 35,71% tinh bột về khối lượng. 

B. 64,71% glucozơ và 35,29% tinh bột về khối lượng. 

C. 35,29% glucozơ và 64,71% tinh bột về khối lượng. 

D. 35,71% glucozơ và 64,29% tinh bột về khối lượng. 

Dạng 3: Bài tập về phản ứng lên men của glucozơ . 

*LÝ THUYẾT 

1. Phản ứng lên men rượu: 

C 6 H 12 O 6 

(glucozơ) 

+ Tinh bột 

⎯⎯ ⎯⎯ 

− 0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

o 

t 

⎯⎯→ glucozơ → ancol etylic 

o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n ⎯⎯→ nC 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH 

Lưu ý: khi tính toán bỏ qua n 

enzim 

+ Glucozơ ⎯⎯ ⎯⎯ 

, − 0 

30 35 C 

⎯→ 

2C H OH +2CO ↑ 2 5 2 ⎯⎯ 

ddCa (OH 

⎯ ⎯ ) 2 

→ ↓, khối lượng dung dịch tăng, 

giảm... 

→ Dạng toán liên quan thường gặp: 

- Tính hiệu suất, tính thể tích khí CO 2 , lượng tinh bột, xenlulozơ tham gia (% 

tạp chất). 

- Bài toán thường gắn với dạng dẫn khí CO 2 vào dung dịch kiềm từ đó tính số 

mol CO 2 . 

- Bài toán thường gắn với độ rượu: 

Vruou. 

nguyen. 

chat 

Đô . ruou = 

.100 

V 

dung. 

dich. 

ruou 

2. Phản ứng lên men lactic: 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ 

menlactic ⎯ → 2CH 3 – CH(OH) – COOH (axit lactic) 



Câu 1: Trong điều kiện thích hợp glucozơ lên men tạo thành khí CO 2 và 

A. C 2 H 5 OH. B. CH 3 COOH. C. HCOOH. D. CH 3 CHO. 


Câu 2: Cho sơ đồ chuyển hoá: Glucozơ → X → Y → CH 3 COOH. Hai chất X, Y lần 

lượt là 

A. CH 3 CHO và CH 3 CH 2 OH. B. CH 3 CH 2 OH và CH 3 CHO. 

C. CH 3 CH(OH)COOH và CH 3 CHO. D. CH 3 CH 2 OH và CH 2 =CH 2 . 






21 













Câu 3. Cho sơ đồ chuyển hóa sau: (C 6 H 10 O 5 ) n X Y Z T (C 3 H 6 O 2 ). Trong 

đó, T có các tính chất sau: không làm đổi màu quì tím, tác dụng được với dung dịch 

Ba(OH) 2 nhưng không tác dụng với K. Các chất X, Y, Z, T là 

X Y Z T 

A C 2 H 5 -OH CH 3 COOH C 6 H 12 O 6 H-COO-C 2 H 5 

B C 6 H 12 O 6 C 2 H 5 -OH CH 3 -COOH CH 3 -COO-CH 3 

C C 6 H 12 O 6 CH 3 -CH(OH)-COOH CH 2 =CH-COOH CH 3 -CH 2 -COOH 

D CH 3 -COOH CH 3 COOCH 3 C 2 H 5 -OH CH 3 -O-CH=CH 2 

Đáp án B. 

Câu 4: Khi lên men 360 gam glucozơ với hiệu suất 100%, khối lượng ancol etylic 

thu được là 

A. 184 gam. B. 276 gam. C. 92 gam. D. 138 gam. 


n glucozơ = 2 mol 

C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ ⎯⎯ 

0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

2 mol 4 mol 

→ m C2H5OH = 4.46 = 184 gam → Đáp án A. 

Câu 5: Khi lên men a gam glucozơ với hiệu suất 80%, ta được 368 gam ancol etylic. 

Giá trị của a là 

A. 1440. B. 1800. C. 1120. D. 900. 


C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ ⎯⎯ 

0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

4/0,8 mol H=80% 8 mol 

4 

⇒ a = .180 = 900g → Đáp án D. 

0,8 

Câu 6: Khối lượng rượu etylic (tấn) thu được khi cho lên men 10 tấn bột ngũ cốc 

chứa 80% tinh bột với hiệu suất 37,5% là 

A. 92. B. 9,2. C. 1,704. D. 17,04. 


o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n ⎯⎯→ nC 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH 

10.0,8 

mol 

162 

H=80% 

2.10.0,8 

⇒ mC 

= .46.37,5% = 1,704 

2 H5OH 

tấn → Đáp án C. 

162 


Câu 7 (CĐ 2011): Lên men dung dịch chứa 300 gam glucozơ thu được 92 gam ancol 

etylic. Hiệu suất của quá trình lên men thành ancol etylic là 

22 
















A. 54%. B. 40%. C. 80%. D. 60%. 


C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ ⎯⎯ 

0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

1 mol 2 mol 

1.180 

⇒ H = .100% = 60% → Đáp án D. 

300 

Câu 8: Muốn điều chế 2 lít dung dịch C 2 H 5 OH 4M, ta dùng a gam bã mía (chứa 40% 

xenlulozơ). Biết hiệu suất của cả quá trình điều chế là 80%, giá trị của a là 

A. 2025. B. 324. C. 1296. D. 810. 


o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n ⎯⎯→ nC 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH 

H=80% 8 mol 

4.100.100.162 

⇒ a = 

= 2025 gam → Đáp án A. 

80.40 

Câu 9: Cho 2,5 kg glucozơ chứa 20% tạp chất lên men thành rượu. Tính thể tích rượu 

40 0 thu được, biết rượu nguyên chất có khối lượng riêng 0,8 g/ml và trong quá trình 

chế biến rượu bị hao hụt mất 10%. 

A. 3194,4 ml. B. 2500,0 ml. 

C. 2875,0 ml. D. 2300,0 ml. 


C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ ⎯⎯ 

− 0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

3 

3 

2,5.0,8.10 

2,5.0,8.10 .0,9 

H=90% 

= 20mol 

180 

180 

20.46 

⇒ V 

0 = = 2875ml 

→ Đáp án C. 

C2H5OH 

40 

0,8.0,4 

Câu 10: Cho lên men 1m 3 nước rỉ đường glucozơ thu được 60 lít cồn 96 0 . Biết rượu 

nguyên chất có khối lượng riêng 0,8 g/ml và hiệu suất của quá trình lên men đạt 80%. 

Khối lượng glucozơ có trong thùng nước rỉ đường glucozơ là bao nhiêu kg? 

A. 71 kg. B. 74 kg. C. 89 kg. D. 112,5 kg. 


C 6 H 12 O 6 ⎯⎯ ⎯⎯ 

− 0 


⎯→ 

2C 2 H 5 OH + 2CO 2 ↑ 

H=80% 

60.96 

VC 

/ 

= = 57,6 

2 H5OHn 

c 

lít 

100 

→ m rượu = V.D = 57,6.0,8 = 46,08 gam. 

→ n rượu = 1 mol. 

1.100. 

→ m glucozo 

= .180 = 112, 5kg 

→ Đáp án D. 

2.80 






23 












Câu 11 (B-2008): Khối lượng của tinh bột cần dùng trong quá trình lên men để tạo 

thành 5 lít ancol etylic 46 0 là (biết hiệu suất của cả quá trình là 72% và khối lượng 

riêng của rượu etylic nguyên chất là 0,8 g/ml) 

A. 5,4 kg. B. 5,0 kg. C. 6,0 kg. D. 4,5 kg. 


o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n ⎯⎯→ nC 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH 

5.46 

VC 

= = 2,3 

2 H5OH 

lít 

100 

→ m C2H5OH = V.D = 2,3.0,8 = 1,84 kg 

→ n C2H5OH = 0,04 mol. 

0,04 100 

⇒ m tinhbot 

= . .162 = 4, 5kg → Đáp án D. 

2 72 

Câu 12 (A-2009): Lên men m gam glucozơ với hiệu suất 90%, lượng khí CO 2 sinh ra 

hấp thụ hết vào dung dịch nước vôi trong, thu được 10 gam kết tủa. Khối lượng dung 

dịch sau phản ứng giảm 3,4 gam so với khối lượng dung dịch nước vôi trong ban đầu. 

Giá trị của m là 

A. 13,5. B. 30,0. C. 20,0. D. 15,0. 


m =10-3,4=6,6(g) 

CO 2 

Sơ đồ: C 6 H 12 O 6 →2CO 2 

180 88 

x 6,6 x=13,5 gam H=90% nên 

m = (100.13,5) : 90 =15 gam → Đáp án D. 

C 

6H12O6 

Câu 13 (A-2011): Ancol etylic được điều chế từ tinh bột bằng phương pháp lên men 

với hiệu suất toàn bộ quá trình là 90%. Hấp thụ toàn bộ lượng CO 2 sinh ra khi lên 

men m gam tinh bột vào nước vôi trong, thu được 330 gam kết tủa và dung dịch X. 

Biết khối lượng X giảm đi so với khối lượng nước vôi trong ban đầu là 132 gam. Giá 

trị của m là 

A. 405. B. 324. C. 486. D. 297. 


m CO2 = m ↓ - m dung dịch giảm = 330 – 132 = 198 gam 

→ n CO2 = 198/44 = 4,5 mol 

C 6 H 10 O 5 → 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 

m = 4,5/2 . 162 . 100/90 = 405 gam. → Đáp án A. 






24 












Câu 14 (A-2007): Cho m gam tinh bột lên men thành ancol etylic với hiệu suất 

81%. Toàn bộ lượng CO 2 sinh ra được hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch Ca(OH) 2 , 

thu được 550 gam kết tủa và dung dịch X. Đun kĩ dung dịch X thu thêm được 100 


A. 550. B. 810. C. 750. D. 650. 


o 

t 

(C 6 H 10 O 5 ) n ⎯⎯→ nC 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 

25 

CO 2 + Ca(OH) 2 → CaCO 3 ↓ + H 2 O 

5,5 mol 5,5 mol 

2CO 2 + Ca(OH) 2 → Ca(HCO 3 ) 2 

2 mol 1 mol 

Ca(HCO 3 ) 2 → CaCO 3 ↓ + CO 2 ↑ + H 2 O 

1 mol 1 mol 

⇒ n = 7, 

CO 

5mol 

2 

7,5 100 

→ m( C 

. .162 750 

6 H 

= 

= 

10O 

gam → Đáp án C. 

5 ) n 

2 81 

Câu 15 (CĐ-2009): Lên men hoàn toàn m gam glucozơ thành ancol etylic. Toàn bộ 

khí CO 2 sinh ra trong quá trình này được hấp thụ hết vào dung dịch Ca(OH) 2 (dư) tạo 

ra 40 gam kết tủa. Nếu hiệu suất của quá trình lên men là 75% thì giá trị của m là 

A. 58. B. 60. C. 30. D. 48. 


C 6 H 12 O 6 → 2CO 2 → 2CaCO 3 

180 gam 200 gam 

x gam 

40 gam 

x=36 (gam) do H=75%→ x’=48 (gam) → Đáp án D. 

Câu 16 (A-2010): Từ 180 gam glucozơ, bằng phương pháp lên men rượu, thu được 

a gam ancol etylic (hiệu suất 80%). Oxi hoá 0,1a gam ancol etylic bằng phương 

pháp lên men giấm, thu được hỗn hợp X. Để trung hoà hỗn hợp X cần 720 ml dung 

dịch NaOH 0,2M. Hiệu suất quá trình lên men giấm là 

A. 80%. B. 90%. C. 10%. D. 20%. 


C 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 

n Glucozơ = 1 mol ⇒ n C2H5OH = 2.80/100 = 1,6 mol 

n C2H5OH trong 0,1a gam là 0,16 mol 

⇒ n CH3COOH (lí thuyết) = 0,16 mol 

n CH3COOH (thực tế) = n NaOH = 0,144 mol 

⇒%H = 0,144.100/0,16 = 90% → Đáp án B. 


















Câu 17: Cho glucozơ lên men với hiệu suất 70% hấp thụ toàn bộ sản phẩm khí thoát 

ra vào 2 lít dung dịch NaOH 0,5M (D=1,05 g/ml) thu được dung dịch chứa 2 muối 

với tổng nồng độ là 3,21%. Khối lượng glucozơ đã dùng là 

A. 67,5 gam. B. 96,43 gam. C. 135 gam. D. 192,86 gam. 


C 6 H 12 O 6 → 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 

H = 70% 

m ddNaOH = V.D =2.1000.1,05 =2100 gam 

- PTHH: CO 2 + 2NaOH → Na 2 CO 3 + H 2 O 

x mol 2x x mol 

CO 2 + NaOH → NaHCO 3 

y mol y y mol 

26 

⎧2x 

+ y = 1 

⎪ 

⎧x 

= 0,25 

⇒ ⎨ 106x 

+ 84y 

3,21 ⇒ ⎨ 

⎪ 

= ⎩y 

= 0,5 

⎩44( 

x + y) 

+ 2100 100 

→ n CO2 = 0,75 mol. 

0,75 100 

⇒ m glucozo 

= . .180 = 96,43 gam → Đáp án B. 

2 70 


Bài 1: Từ 10 kg gạo nếp (chứa 80% tinh bột), thực hiện phản ứng lên men rượu. Biết 

rằng hiệu suất của quá trình lên men đạt 80% và ancol etylic có khối lượng riêng D = 

0,789 g/ml. Thể tích ancol etylic nguyên chất thu được là 


Bài 2: Cho m gam glucozơ lên men thành ancol etylic. Toàn bộ khí CO 2 sinh ra trong 

quá trình này được hấp thụ hết vào dung dịch Ca(OH) 2 (dư) tạo ra 80 gam kết tủa. 

Biết hiệu suất của quá trình lên men là 75%. Giá trị của m là 

A. 72. B. 54. C. 108. D. 96. 

Bài 3: Cho m gam tinh bột lên men thành ancol etylic với hiệu suất 81%. Toàn bộ 

lượng CO 2 sinh ra được hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch Ca(OH) 2 dư, thu được 75 


A. 75. B. 65. C. 80. D. 55. 

Bài 4: Lên men m gam glucozơ với hiệu suất 90%, lượng khí CO 2 sinh ra hấp thụ hết 

vào dung dịch nước vôi trong, thu được 10 gam kết tủa. Khối lượng dung dịch so với 

ban đầu giảm 1,2 gam. Giá trị của m là 

A. 40,0. B. 80,0. C. 60,0. D. 20,0. 

Bài 5: Có thể tổng hợp rượu etylic từ CO 2 theo sơ đồ sau: 

















CO 2 → tinh bột → glucozơ → ancol etylic. 

Tính thể tích CO 2 sinh ra kèm theo sự tạo thành rượu etylic nếu CO 2 lúc đầu dùng hết 

1120 lít (đktc) và hiệu suất của mỗi quá trình lần lượt là 50%; 75%; 80%. 

A. 373,3 lít. B. 280 lít. C. 149,3 lít. D. 112 lít. 

Bài 6: Từ 1 tấn tinh bột có thể điều chế cao su buna theo sơ đồ sau: 

Tinh bột → glucozơ → ancol etylic → buta-1,3-đien → cao su Buna. 

Biết hiệu suất của cả quá trình là 30%. Khối lượng cao su buna thu được là 

A. 0,5 tấn. B. 0,3 tấn. C. 0,2 tấn. D. 0,1 tấn. 

Bài 7: Từ tinh bột có thể điều chế cao su buna theo sơ đồ sau: 

Tinh bột → glucozơ → ancol etylic → buta-1,3-đien → cao su Buna. 

Biết hiệu suất của cả quá trình là 20%. Khối lượng tinh bột cần dùng để sản xuất 

được 1 tấn cao su buna là 

A. 12 tấn. B. 14 tấn. C. 15 tấn. D. 21 tấn. 

Bài 8: Cho sơ đồ chuyển hóa sau: 

Glucozơ → ancol etylic → buta-1,3-đien → cao su Buna. 

Biết hiệu suất của cả quá trình là 75%. Muốn thu được 32,4 kg cao su Buna thì khối 

lượng glucozơ cần dùng là 

A. 144 kg. B. 108 kg. C. 81 kg. D. 96 kg. 

Bài 9: Để điều chế 45 gam axit lactic từ tinh bột và qua con đường lên men lactic, 

hiệu suất thủy phân tinh bột và lên men lactic tương ứng là 90% và 80%. Khối lượng 

tinh bột là 

A. 50 gam. B. 56,25 gam. C. 56 gam. D. 60 gam. 

Bài 10: Để sản xuất etanol người ta dùng nguyên liệu là mùn cưa và vỏ bào từ gỗ 

chứa 50% xenlulozơ. Để điều chế được 1 tấn etanol với hiệu suất là 70% thì khối 

lượng nguyên liệu là 

A. 5100 kg. B. 5000 kg. C. 6200 kg. D. 5031 kg. 

Bài 11: Lên men m gam glucozơ với hiệu suất 72%. Lượng CO 2 sinh ra được hấp thụ 

hoàn toàn vào 500 ml dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 0,1M và Ba(OH) 2 0,2M, sinh ra 

9,85 gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 25,00. B. 12,96. C. 6,25. D. 13,00. 

Dạng 4: Bài tập về phản ứng của xenlulozơ . 

*LÝ THUYẾT 

- Phản ứng với axit nitric đặc (có mặt axit sunfuric đặc) → xenlulozơ trinitrat (làm 

thuốc nổ không khói) 


H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO o 

3(đặc) ⎯⎯⎯⎯⎯→ [C 6 H 7 O 2 (ONO 2 ) 3 ] n + 3nH 2 O 

xenlulozơ trinitrat 

H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 2nHNO o 

3(đặc) ⎯⎯⎯⎯⎯→ [C 6 H 7 O 2 (ONO 2 ) 2 (OH)] n + 2nH 2 O 

xenlulozơ đinitrat 





27 












- Phản ứng với anhiđrit axetic: (CH 3 CO) 2 O: 

t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 2n(CH 3 CO) 2 O ⎯⎯→ 

0 

[C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 2 (OH)] n + 

2nCH 3 COOH 

xenlulozơ điaxetat 

t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3n(CH 3 CO) 2 O ⎯⎯→ 

0 


xenlulozơ triaxetat 

*Lưu ý: 

n( 

CH3 CO) + Nếu tỉ lệ 

2 O 

= 3→ sản phẩm là [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 3 ] n . 

n 

28 

xenlulozo 

n( 

CH 2 

+ Nếu tỉ lệ: 2 3 CO 

< 

) O 

< 3 

n 

xenlulozo 

→ sản phẩm là [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 3 ] n và [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 2 (OH)] n . 

* BÀI TẬP VÍ DỤ 


Câu 1: Công thức nào sau đây là của xenlulozơ? 

A. [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n . B. [C 6 H 8 O 2 (OH) 3 ] n . 

C. [C 6 H 7 O 3 (OH) 3 ] n . D. [C 6 H 5 O 2 (OH) 3 ] n . 

Câu 2: Phát biểu nào dưới đây về ứng dụng của xenlulozơ là không đúng? 

A. Xenlulozơ dưới dạng tre, gỗ,nứa, ... làm vật liệu xây, đồ dùng gia đình, sản xuất 

giấy,... 

B. Xenlulozơ được dùng làm một số tơ tự nhiên và nhân tạo. 

C. Nguyên liệu sản xuất ancol etylic 

D. Thực phẩm cho con người. 



Câu 3: Từ 16,20 tấn xenlulozơ người ta sản xuất được m tấn xenlulozơ trinitrat 

(H=90%). Giá trị của m là 

A. 26,73. B. 33,00. C. 25,46. D. 29,70. 


[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO 3(đặc) 

H2SO4 dac, t 

⎯⎯⎯⎯⎯→ o 

[C 6 H 7 O 2 (ONO 2 ) 3 ] n + 3nH 2 O 

0,1 mol H=90% 0,1.0,9 mol 

→ m xenlulozơ nitrat = 0,1.0,9.297 = 26,73 tấn → Đáp án A. 

Câu 4 (B-2007): Xenlulozơ trinitrat được điều chế từ xenlulozơ và axit nictric đặc có 

xúc tác H 2 SO 4 đặc, nóng. Để có 29,7 kg xenlulozơ trinitrat cần dùng dung dịch chứa 

m kg axit nitric (H=90%). Giá trị của m là 

A. 30. B. 10. C. 21. D. 42. 



H2SO4 dac, t 

⎯⎯⎯⎯⎯→ o 

[C 6 H 7 O 2 (ONO 2 ) 3 ] n + 3nH 2 O 

















H=90% 

0,1.10 3 mol 

→ m HNO3 = 3.0,1.10 3 100 

.63. = 21.10 3 gam = 21 kg → Đáp án C. 

90 

Câu 5: Dùng 340,1 kg xenlulozơ và 420 kg HNO 3 nguyên chất có thể thu được bao 

nhiêu tấn xenlulozơ trinitrat, biết sự hao hụt trong quá trình sản xuất là 20%? 




H2SO4 dac, t 

⎯⎯⎯⎯⎯→ o 

[C 6 H 7 O 2 (ONO 2 ) 3 ] n + 3nH 2 O 

340,1 

420 

mol 

mol 

162 

63 

H=80% ? tấn 

(dư) 

340,1 

→ m xenlulozơ nitrat = .0,8.297 = 498,8kg 

≈ 0,5 tấn → Đáp án C. 

162 

Câu 6 (CĐ 2009): Thể tích của dung dịch axit nitric 63% (D = 1,4 g/ml) cần vừa đủ 

để sản xuất được 59,4 kg xenlulozơ trinitrat (hiệu suất 80%) là 



H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO o 


59,4.3 

59,4 

mol 

mol 

297 

297 

mct 

59,4.3.63.100 100 

→ VHNO = .100% = 

. = 53, 57 lít → Đáp án D. 

3 

C%. 

D 297.63.1,4 80 

Câu 7 (A-2011): Xenlulozơ trinitrat được điều chế từ phản ứng giữa axit nictric với 

xenlulozơ (hiệu suất phản ứng 60% tính theo xenlulozơ). Nếu dùng 2 tấn xenlulozơ 

thì khối lượng xenlulozơ trinitrat điều chế được là 



H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO o 


→ 

2.10 

162 

6 

mol 

H=60% 

6 

2.10 .0,6.297 

6 

m = = 2,2.10 g = 2,2 tấn → Đáp án A. 

162 


? tấn 

Câu 8: Thể tích dung dịch HNO 3 67,5% (d = 1,5 g/ml) cần dùng để tác dụng với 

xenlulozơ tạo thành 89,1 kg xenlulozơ trinitrat là (Biết lượng HNO 3 bị hao hụt là 

20%): 

A. 55 lít. B. 81 lít. C. 49 lít. D. 70 lít. 





29 













- Hao hụt 20% → hiệu suất là 80% 

- PTHH: 

H2SO4 dac, t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3nHNO o 


89,1 

mol 

297 

mct 

89,1.3.63.100 100 

→ VHNO = .100% = 

. = 70lít → Đáp án D. 

3 

C%. 

D 297.67,5.1,5 80 

Câu 9: Xenlulozơ tác dụng với anhiđrit axetic (có mặt H 2 SO 4 đặc là xúc tác) tạo ra 

9,84 gam este axetat và 4,8 gam axit axetic. Công thức của este axetat có dạng 

A. [C 6 H 7 O 2 (OOCH 3 ) 3 ] n . 

B. [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 3 ] n và [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 2 (OH)] n . 

C. [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 2 (OH)] n . 

D. [C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 )(OH) 2 ] n . 


4,8 

n( CH CO 

nCH 

COOH 

0, 08mol 

3 ) 2 

= = = 

3 

60 

- BTKL: → m xenlulozơ = 6,48 gam → m xenlulozơ = 0,04 mol 

→ n = n 0, mol = 2n xenlulozơ 

( CH CO CH COOH 

08 

3 ) 2 

= 

3 

→ este là đi este → Đáp án C. 


Câu 10: Cho xenlulozơ phản ứng với anhiđrit axetic có chất xúc tác là H 2 SO 4 đặc thì 

thu được 11,1 gam hỗn hợp A gồm xenlulozơ triaxetat và xenlulozơ điaxetat và giải 

phóng 6,6 gam axit axetic. Phần trăm theo khối lượng của xenlulozơ triaxetat trong 

hỗn hợp X là 

A. 77,8%. B. 72,5%. C. 22,2%. D. 27,5%. 


- Đặt x, y là số mol xenlulozơ điaxetat và xenlulozơ triaxetat 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n +2n(CH 3 CO) 2 O ⎯⎯→ 

t 0 

[C 6 H 7 O 2 (OOCCH 3 ) 2 (OH)] n + 2nCH 3 COOH 

x 

2x 

t 

[C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n + 3n(CH 3 CO) 2 O ⎯⎯→ 

0 


y 

3y 

- Theo các PTHH ta có hệ: 

⎧246x 

+ 288y 

= 11,1 ⎧x 

= 0,01 

⎨ 

⇒ ⎨ 

⎩2x 

+ 3y 

= 0,11 ⎩y 

= 0,03 

0,03.288 

%m xenlulozơ triaxetat = .100% = 77,84% 


11,1 






30 













Bài 1: Khối lượng xenlulozơ cần để sản xuất 1 tấn xenlulozơ trinitrat biết hao hụt 

trong sản xuất là 10%: 


Bài 2: Xenlulozơ trinitrat là chất dễ cháy và nổ mạnh, được đều chế từ xenlulozơ và 

axit nitric. Muốn điều chế 29,70 kg xenlulozơ trinitrat (hiệu suất 90%) thì thể tích axit 

nitric 96% (D=1,52 g/ml) cần dùng là bao nhiêu ? 


Bài 3: Muốn sản xuất 59,4 kg xenlulozơ trinitrat với hiệu xuất phản ứng 90% thì thể 

tích dung dịch HNO 3 99,67% (D = 1,52 g/ml) cần dùng là 

A. 27,23 lít. B. 27,723 lít. C. 28 lít. D. 29,5 lít. 

Bài 4: Thể tích dung dịch HNO 3 96% (D=1,52 g/ml) cần dùng để tác dụng với lượng 

dư xenlulozơ tạo 297 gam xenlulozơ trinitrat là 

A. 43,17 ml. B. 150,00 ml. C. 14390 ml . D. 129,52 ml. 

Bài 5: Để sản xuất ra 1 tấn xenlulozơ trinitrat cần a kg xenlulozơ và b kg axit nitric. 

Biết sự hao hụt trong sản xuất là 12 %. Giá trị của a và b lần lượt là 

A. 619,8 kg và 723 kg. B. 719,8 kg và 823 kg. 

C. 719,8 kg và 723 kg. D. 619,8 kg và 823 kg. 

Dạng 5: Bài tập về phản ứng quang hợp của cây xanh . 

*LÝ THUYẾT 

- Phản ứng quang hợp của cây xanh: 

6CO 2 + 6H 2 O → C 6 H 12 O 6 + 6O 2 ↑ 

6nCO 2 + 5nH 2 O 

⎯⎯ 


(C 6 H 10 O 5 ) n + 6nO 2 ↑ 


clorophin,asmt 

Câu 1: Phương trình: 6nCO 2 + 5nH 2 O ⎯⎯⎯⎯⎯→ (C 6 H 10 O 5 )n + 6nO 2 ↑ là phản ứng 

hoá học chính của quá trình nào sau đây? 

A. quá trình hô hấp. B. quá trình quang hợp. 

C. quá trình khử. D. quá trình oxi hoá 

Câu 2: Khí cacbonic chiếm tỉ lệ 0,03% thể tích không khí. Cần bao nhiêu lít không 

khí (ở đktc) để cung cấp CO 2 cho phản ứng quang hợp tạo ra 50 gam tinh bột? 

A. 112554,3 lít. B. 136628,7 lít. 

C. 125541,3 lít. D. 138266,7 lít. 


- Phản ứng quang hợp tạo tinh bột: 


6nCO 2 + 5nH 2 O 

⎯⎯ 


(C 6 H 10 O 5 ) n + 6nO 2 ↑ 





31 












6n.50 

50 

mol 

mol 

162n 

162n 

6n.50 

V CO 

= .22,4 = 41,48 lít 

2 

162n 

41,48.100 

⇒ V KK 

= = 138266, 7lit → Đáp án D. 

0,03 

Câu 3: Phản ứng quang hợp glucozơ trong cây xanh như sau: 

6CO 2 + 6H 2 O → C 6 H 12 O 6 + 6O 2 (∆H = 2813 kJ). 

Nếu trong một phút, mỗi cm 2 bề mặt trái đất nhận được khoảng 2,09J năng lượng mặt 

trời thì cần bao nhiêu thời gian để 10 lá xanh với diện tích mỗi lá là 10 cm 2 tạo ra 

được 1,8 gam glucozơ. Biết năng lượng mặt trời chỉ sử dụng 10% vào phản ứng tổng 

hợp glucozơ. 

A. 18 giờ. B. 22 giờ 26 phút. 

C. 22 giờ 18 phút. D. 20 giờ. 


- Trong 1 phút, năng lượng do 10 lá cây sử dụng cho tổng hợp glucozơ là: 

10.10.2,09.10 

= 20,9J 

100 

- Năng lượng cần để tạo ra 1,8 gam glucozơ là: 

2813.1,8 

= 28,13kJ = 28130J 

180 

- Thời gian cần là: 28130 : 20,9 = 1346 phút hay 22 giờ 26 phút. 


Câu 4: Phản ứng tổng hợp glucozơ trong cây xanh cần được cung cấp năng lượng là 

2813kJ cho mỗi mol glucozơ tạo thành. 


6CO 2 + 6H 2 O ⎯⎯⎯⎯⎯→ C 6 H 12 O 6 + 6O 2 

Nếu trong một phút, mỗi cm 2 lá xanh nhận được khoảng 2,09J năng lượng mặt trời, 

nhưng chỉ 10% được sử dụng vào phản ứng tổng hợp glucozơ. Với một ngày nắng (từ 

6h00 – 17h00) diện tích lá xanh là 1m 2 , lượng glucozơ tổng hợp được bao nhiêu? 

A. 88,26 gam. B. 88.32 gam. C. 90,26 gam. D. 90,32 gam. 


- Năng lượng cây tổng hợp được mỗi ngày là 

10000.11.60.2,09= 13794000 J= 13794 kJ 

- Năng lượng mỗi ngày cây dùng tổng hợp glucozơ là 1379,4 kJ 

Cứ 1mol glucozơ cần 2813 kJ 

0,49 mol ← 1379,4 kJ 

m glucozơ = 88,26 gam → đáp án A 

Câu 5. Tính thể tích không khí ở đktc (biết không khí chứa 0,03% thể tích CO 2 ) cần 

để cung cấp CO 2 cho quá trình quang hợp tạo ra 50 gam tinh bột, biết hiệu suất của 

quá trình là 20%. 



32 


















6nCO 2 + 5nH 2 O ⎯⎯⎯⎯⎯→ (C 6 H 10 O 5 ) n + 6nO 2 

50.6.22, 4.100.100 

Vkk = = 691,36 lít → Đáp án C. 

162.20.0,03 

Câu 6. Khí CO 2 chiếm 0,03% thể tích không khí. Muốn có đủ lượng CO 2 cho phản 

ứng quang hợp để tạo ra 500 gam tinh bột thì cần thể tích không khí là bao nhiêu lít? 

A. 1382667,0 lít. B. 1402666,7 lít. 

C. 1382600,0 lít. D. 1492600,0 lít. 

KẾT LUẬN 

Chuyên đề này tôi đã áp dụng dạy đối với các lớp 12 chuyên đề trường THPT 

Phạm Công Bình năm học 2015-2016. Qua quá trình giảng dạy cũng như kết quả 

kiểm tra, tôi nhận thấy: việc phân thành các dạng bài tập như trong chuyên đề giúp 

học sinh nắm vững phương pháp giải bài tập của mỗi dạng. Học sinh chủ động hơn 

trong việc giải bài tập về cacbohiđrat. 

Do kinh nghiệm có hạn và đối tượng học sinh của trường có lực học trung bình 

nên chuyên đề của tôi còn nhiều hạn chế. Vì vậy, tôi rất mong được sự đóng góp ý 

kiến quý báu của các bạn đọc. 






33 












TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Sách giáo khoa Hoá học lớp 12 (Nâng cao) 

NXB GD&ĐT 

2. Bài tập Hóa học 12 

NXB GD&ĐT 

3. Phương pháp chọn lọc giải nhanh bài tập Hóa học 12. 

NXB GD Việt Nam 

4. 10 phương pháp giải nhanh bài tập trắc nghiệm hóa học. 

Hoàng Thị Bắc – Đặng Thị Oanh 

5. Hóa học 12 Trọng tâm kiến thức các dạng toán cơ bản thường gặp trong các kì 

thi. 

Đỗ Xuân Hưng 

6. Hệ thống và ôn tập nhanh kiến thức Hóa học trung học phổ thông. 

Cao Thị Thiên An 






34

CHUYÊN ĐỀ ÔN THI THPT QG KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT & CACBOHIĐRAT

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?