Tolong Siki - KurukhWorld!
Tolong Siki - KurukhWorld!
Tolong Siki - KurukhWorld!
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ksyks<br />
rksyks aMaM-<br />
aM flfd% v{kjks v{kjks<br />
v{kjks aa<br />
aa<br />
ds ds vk/kkjÒwr~ vk/kkjÒwr~ fu;e<br />
fu;e<br />
(<strong>Tolong</strong> <strong>Siki</strong>: Basic rules of letters)<br />
r.y.v lbdb½E r.Yqu xqgb emyb wbu<br />
2007<br />
2007<br />
(ebook)<br />
ys[kd<br />
ys[kd<br />
usEgl usEgl ,Ddk<br />
,Ddk<br />
izdk'kd izdk'kd<br />
izdk'kd<br />
dq<br />
dq ¡M+q[k ¡M+q[k oYMZ<br />
oYMZ<br />
www.kurukhworld.bravehost.com<br />
email: kurukhworld@yahoo.co.in<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
1
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
Copyright©KuruhWorld & Author, 2007<br />
ys[kd vÉok dq¡M+q[k<br />
oYMZ ls cxSj vuqefr fy;s bl fdrkc dks iwjs ;k vkaf'kd :Ik<br />
ls bysDVªkfud] ;kaf=d] QksVks dkWih] fjdkMZ djus ;k fdlh Òh lqjf{kr j[kus okys<br />
ek/;e ls iqu% izdk'ku vÉok forj.k u djsaA<br />
bl fdrkc dks T;ksa<br />
dk R;ksa<br />
j[kdj Ik
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
fc"k; fc"k; & & lwph<br />
lwph<br />
rksM+u¼ rksM+u¼Letters½% rksM+u¼ ½% 4<br />
rky rksM+ (Vowel)<br />
ryu rksM+ (Consonant)<br />
ns'kt ,ao fons'kt (External letters)<br />
fxurh (Numbers)<br />
O;kdj.k O;kdj.k(Grammer): O;kdj.k<br />
5<br />
vk/kkjÒwr~ fu;e(Basic Rules)<br />
lsyk] ryk vkSj vuqukfld ds dqN O;ogkfjd mnkgkj.k<br />
la[;k la[;k(Numbers): la[;k<br />
9<br />
fxurh¼0]1 ls 100 rd½<br />
vM~Mk eqYyh¼LÉkfu; eku½<br />
vadksa<br />
dks 'Cnksa<br />
esa<br />
fy[kuk<br />
fojke fojke fpUg fpUg( fpUg Punctation): 11<br />
a a a a cPpks<br />
cPpks ds ds ds xhr xhr(Song xhr of Child)<br />
ph pUnks ikik<br />
12<br />
dgkuh dgkuh(Story): dgkuh dgkuh<br />
13<br />
lksuk xgh ch fpm drM+h [k+ sj<br />
fluxh fluxh nbZ nbZ QkaV QkaV% QkaV<br />
14 - 15<br />
Phonetic /Typewriter layout<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
3
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
4
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
O;kdj.k<br />
O;kdj.k<br />
Dq¡M+q[k<br />
fyfi ds vfLrRo esa<br />
vkus ds iwoZ ls gh dq¡M+q[k<br />
Òk"kk dks nsoukxjh fyfi esa<br />
fy[ks tkus<br />
dh ifjikVh jgh gSA nsoukxjh fyfi esa<br />
fy[krs le; dbZ Lojksa<br />
dks /;ku esa<br />
j[kuk iM+rk ÉkA<br />
ijUrq vc eq[; Lojksa<br />
tSls & b] ,] m] vks] v vkSj vk dks gh j[kk x;k gS] t:jr ds<br />
vuqlkj bu Lojksa<br />
esa<br />
lsyk (E) yEch mPpkj.k ds fy;s rÉk (k) ryk fpUg dks vYi<br />
mPpkj.k ds fy;s iz;ksx fd;k tkrk gS] vuqukfld /ofu ds fy;s ( a) fpUg dk iz;ksx<br />
fd;k tkrk gSA O;atu esa<br />
,d vkSj o.kZ ¼ ×k+ ½ ftldk fpUg S dks tksM+k x;k gSA dq¡M+q[k<br />
fxurh Òh vU; la[;kvksa<br />
dh rjg gh iz;ksx fd;k tkrk jgk gSA vc iqjkus fxurh ds fu;eksa<br />
,oa 'kCnksa<br />
esa<br />
lqfo/kk dh n`f"V ls vkaf'kd ifjorZu fd;k x;k gSA vc cjruh essa<br />
izR;sd O;atu<br />
o.kZ ds lkÉ ek= lkr lkr i.Mh gh gksrs gSaA<br />
pw¡fd<br />
nsoukxjh esa<br />
fy[kus] fgUnh cksyus vkSj<br />
vU; Òk"kkvksa<br />
ds O;gkj esa<br />
vkfn gks tkus ds dkj.k mu Òk"kkvksa<br />
ds dqN o.kksaZ<br />
dks Òwyk;k<br />
ugh tk ldrk] vr% mUgsa<br />
Òh ns'kt ,oa fons'kt ds vUrxZr 'kkfey djds O;gkj esa<br />
yk;k tk<br />
ldrk gSA tSls % d+ & mnwZ]<br />
{k & fgUnh] k+s & laÉkyh] x+ & mnwZ]<br />
o+ & vaxzsth]<br />
'k &<br />
fgUnh@mnwZ]<br />
"k & fgUnh@laLd`r] t+ & vaxzsth@mnwZ]<br />
W & vaxzsth]<br />
Q+ & mnwZ]<br />
k+ &<br />
laÉkyh]
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
2- fdlh ,d 'kCn [k.M esa]<br />
O;atu o.kZ ds lkÉ de ls de ,d Loj dk gksuk<br />
vko';d gSaA<br />
fcuk Loj ds] 'kCn [k.M iwjk ugha gksrk gSA<br />
3- fdlh 'kCn [k.M esa<br />
,dek= Loj Òh jg ldrk gS] fdUrq O;atu ds lkÉ Loj t:jh<br />
gSA<br />
4- fdlh 'kCn [k.M esa<br />
Loj ds ckn vf/kd ls vf/kd nks O;atu gks ldrs gSaA<br />
5- ;fn izÉe 'kCn [k.M dk izÉe nksuksa<br />
o.kZ O;atu gks rks og 'kCn okys O;atu ds<br />
lkÉ la;qDr gksdj mlds Loj ds vuq:i mPpfjr gksrk gSA tSls I;kj & i;wjA<br />
6- 'kCn [k.M dk vafre o.kZ] vdkj jfgr gksrk gSA tSls deZ & dqje] leku &<br />
lqewuA ;gk¡ e ,oa u jfgr O;atu gSA<br />
7- ;fn 'kCn [k.M ds ckn Loj gks ;k Loj ds igys gh 'kCn [k.M iwjk gksrk gks] oSlh<br />
fLÉfr esa<br />
ckn okys 'kCn [k.M dks n'kkZus ds fy;s Loj ds iwoZ ß J Þ fpUg fn;k<br />
tkrk gSA tSls inksZ<br />
& iqjn.] inZvks & iqjnJ.A ;gk¡ inksZ<br />
dk vÉZ<br />
c
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
11- dqN ns'kt~ ,oa fons'kt~ /ofu;k¡ gSS<br />
ftldk mPpkj.k lh[kuk pkfg, vÉok mu Òk"kk dks<br />
lgh lgh cksy ,oa fy[k ldsaxsA<br />
blds fy;s ßns'kt ,oa fons'k /ofu;k¡Þ esa<br />
/ofu<br />
fpUg ds lkÉ /ofu eku fn;s x;s gSaA<br />
12- nsoukxjh fyfi ls dq¡M+q[k<br />
Òk"kk dks fy[krs le; yEch /ofu ¼fn?kk lM+k½ dks n'kkZus<br />
ds fy, ¼ E ½ ßdkWyuÞ fpUg fn;k x;k gS rÉk tgk¡ ¼ E ½ fpUg jgs ogk¡ ml<br />
ladsr ds iwoZ ds Loj ds mPpkj.k le; dks yEck ¼ewy Loj ls yxÒx 2 1`2<br />
^
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
lsyk lsyk(E)] lsyk<br />
ryk ryk(k) ryk vkSj vkSj vkSj vuqukfld vuqukfld( vuqukfld a) 'Cnks<br />
aa<br />
aa<br />
ds dqN O;ogkfjd mnkgkj.k%<br />
lsyk lsyk (E) % bEew ¼b%ek½ ] ,EYw ¼,%M+k½ ] .EYw ¼vks%M+k½]<br />
bEn ¼b%n½] [bEjb ¼[kh%jh½ ] rbEub ¼rh%uh½ ] cbEYb<br />
¼ch%M+h½] i,EB ¼is%B½] [,Ej ¼[k+s%j½] r,Eyw ¼rs%yk½]<br />
dbEcw ¼dh%ck½ ] mEjm ¼m%:½] /mEyb ¼/kw%yh½ A<br />
ryk ryk (k) % jqkb¼jvWbZ½] p.kw¼pksvWvk½] jwknq;¼jvWn;½]<br />
jwknqu¼jvWnu½] jqkb¼jvWbZ½] pbkw¼fpvWvk½] ckuw¼cvWuk½]<br />
u,kuw¼usvWuk½A lÒh izdkj ds bW] vW] mW------ br;kfn ds fy;s ,d gh fpUg<br />
vW (k) ;k fgUnh esa<br />
(vW)dk mi;ksx fd;k tkrk gSA<br />
vuqukfld vuqukfld ( a) % pbaE{w¼fpa%[kk ½] gwa¼gk¡½ ,aY¼ ,¡M+½] gma¼gw¡½]<br />
iqag,;ql¼iags;l½]<br />
qaYbl;w¼vafM+l;k½<br />
iqabYb¼ivWM+h½] d.agqj¼dksagj½]<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
8
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
la[;k<br />
la[;k<br />
1- fxurh ¼ys[kuk½% 1 ls 100 rd<br />
rd<br />
0 fufn 11 nks; vksan<br />
21 ,Unh vksan<br />
31 ewUnh vksan<br />
41 u[k+nh vksan<br />
1 vksan<br />
12 nks; ,¡M+ 22 ,Unh ,¡M+ 32 ewUnh ,¡M+ 42 u[k+nh ,¡M+<br />
2 ,¡M+ 13 nks; ewUn 23 ,Unh ewUn 33 ewUnh ewUn 43 u[k+nh ewUn<br />
3 ewUn 14 nks; uk[k+ 24 ,Unh uk[k+ 34 ewUnh uk[k+ 44 u[k+nh uk[k+<br />
4 uk[k+ 15 nks; iaps 25 ,Unh iaps 35 ewUnh iap 45 u[k+nh iaps<br />
5 iaps 16 nks; lks; 26 ,Unh lks; 36 ewUnh lks; 46 u[k+nh lks;<br />
6 lks; 17 nks; l; 27 ,Unh l; 37 ewUnh l; 47 u[k+nh l;<br />
7 l; 18 nks; v[k+ 28 ,Unh v[k+ 38 ewUnh v[k+ 48 u[k+nh v[k+<br />
8 v[k 19 nks; u; 29 ,Unh u; 39 ewUnh u; 49 u[k+nh u;<br />
9 u; 20 ,Unh 30 ewUnh 40 u[k+nh 50 iUnh<br />
10 nks; blh izdkj lks;nh] l;nh] v[k+nh] vkSj u;nh dks vksM~Mh rd c
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
nks; xksfMe n'k djksM+ 100000000<br />
iksfMe vjc 1000000000<br />
nks; iksfMe n'k vjc 10000000000<br />
[k+ksfMe [kjc 100000000000<br />
nks; [k+ksfMe n'k [kjc 1000000000000<br />
?ksryk [k+ksfMe uhy 10000000000000<br />
vksurk & igyk ikurk & ikapok¡ u;rk & uok¡<br />
,¡M+rk & nwljk lks;rk & NBok¡ nks;rk & nloha<br />
ewurk & rhljk l;rk & lkrok¡ nks; equrk & rsjgok¡<br />
uk[k+rk & pkSÉk v[k+rk & vkBok¡ ,Unh ikurk & iPphlok¡<br />
3- vadks vadks vadks dks dks dks 'kCnks 'kCnks<br />
'kCnks a a a a es es<br />
es a a a a fy[kuk% fy[kuk%<br />
fy[kuk%<br />
rhu gtkj N% lkS iUnzg & ewUnh yksfM~Mh lks; vksM~Mh nks; iapsA<br />
lkr yk[k nks gtkj ukS lkS iSarkyhl<br />
& l; lksfMe ,¡M+ yksfM~Mh u; vksM~Mh u[k+nh<br />
iapsA<br />
bl fyfi dks fnukad 26-08-2000 dks jk¡ph fo'ofon~;ky; ds tutkrh; ,oa {ks=h;<br />
Òk"kk foÒkx }kjk jk¡ph esa<br />
vk;ksftr ßdq¡M+<br />
q[k Òk"kk ekudhdj.k fo"k;d dk;Z'kkykÞ esa<br />
eatwjh fey pqdh gSA<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
10
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
fojke fojke fpUg fpUg¼¼ fpUg fpUg¼¼¼<br />
uqgw)<br />
¼¼¼(btuw xwgb<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
11
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
cPpks<br />
cPpks a a a a ds ds ds xhr xhr xhr ¼¼{qnn<br />
¼ {qnn MqUMb MqUMb½ MqUMb<br />
pb pqun. iqiw]<br />
ph pUnks ikik]<br />
?mYxqMMb um [qrrjw]<br />
?kqM+xM~Mh uw [kÙkjk]<br />
eqgjw emddw i,rrw]<br />
egjk eqDdk isÙkk]<br />
rwu] rwu e.d[w]<br />
rku] rku eksD[kk]<br />
,uxw x, eqyw fbppwA<br />
,Uxk xs eYyk fpPpkA<br />
pb pqun. iqiw]<br />
ph pUnks ikik]<br />
Nbjdw eqyw cqbjdq]<br />
fNjdk eyk cbjdk]<br />
iblw eqyw iqbjb]<br />
filk eyk ibjh]<br />
,uxw qjq buxYb x,]<br />
,Uxk vjk bUxM+h xs]<br />
pb pqun. iqiw]<br />
ph pUnks ikik]<br />
pb pqun. iqiwA<br />
ph pUnks ikikA<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
12
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
dgkuh<br />
lksus dh v.Ms nsus okyh eqxhZ<br />
¼l.uw xqgb cb pbm {,Ej½<br />
.UV, xmlu .uV, dqrYb {,Ej jqgpwA<br />
vksaVs<br />
vkyl xqlu vksaVs<br />
drM+h [k+ sj jgpkA wn mjeb myyw<br />
.uV, l.uw xwgb cb VbYJw yqx;wA vkn mehZ<br />
mYyk vksaVs<br />
lksuk xgh ch fVM+vk yfx;kA w wyql ?.dqJw<br />
g,yqjql dw ,Uu, .uV, .uV, cb rb<br />
/uqxqj pwaY, i.yy.l ewuwA ewuwA ewuwA vk vkyl ?kksdvk<br />
gsYyjl dk ,Uus vksaVs<br />
vksaVs<br />
ch rh /kuxj pkM+sa<br />
iksYyksl eukA [wu, [wu, wl wl<br />
wl<br />
Bwuqpwl Bwuqpwl dw dw dw [, [,Ejwu [, jwu ibVwj ibVwj nwjw nwjw nwjw wnb<br />
wnb<br />
xwgb xwgb xwgb dmy dmy dmy rb rb rb mjeb mjeb mjeb cb;wu cb;wu cb;wu . .B.jJ.l . .<br />
cbl.lA [k+us vkl Bkupl dk vkl [k+sjku fiVj njk vnh xgh dwy rh mehZ<br />
fc;ku vksÉksjvj fclkslA wl [,Ejwu ,Ycb;ql] [qu,<br />
xw .uV, gma cb ewy m[j[wA vkl [k+ sjku ,M+fc;l]<br />
[k+us xk vksaVs<br />
gwa<br />
ch ey m[kkZA b y,[qJw wl /wuxwj xw<br />
i.yywl ewuw] ig,a mejb myyw t,<br />
.uV, .uV, cb [wd[w yxb;l wnbu<br />
gma c,aYw cwpwl pbpwlA b ys[kvk vkl /kuxj xk<br />
iksYykl euk] igsa<br />
mehZ mYyk ts vksaVs<br />
vksaVs<br />
ch [k+D[kk yfx;l vfnu gwa<br />
csaM+k<br />
ckpl<br />
fpPplA<br />
woqux, ymcqgb ewy uquw pwgbA voaxs yqcgh<br />
ey eaUuk pkgh A<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
13
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
fluxh fluxh nbZ nbZ nbZ Qka QkaV% Qka V%<br />
rksyksaM+<br />
flfd ds vk/kkj ij dq¡M+q[k<br />
oYMZ us ,d dq¡M+q[k<br />
fyfi izdkf'kr dh gS] tks<br />
,d ¼fluxh nbZ QksaV½<br />
lkWQVos;j iSdst gS] ftlesa<br />
pkj dq¡M+q[k<br />
QksaV<br />
gSa<br />
% fluxh]<br />
fluxh cksYM] fluxh Éhu] fluxh bVkfydA bldh lgk;rk ls vc dEI;qVj ds ek/;e<br />
ls dq¡M+q[k<br />
esa<br />
vkd"kZd MkD;qesaV<br />
rS;kj fd;k tk ldrk gS] vkSj fizaV<br />
Òh fudkyk tk<br />
ldrk gSA bl QkaV iSdst dks<br />
http://www.kurukhworld.bravehost.com ls Ýh esa<br />
MkmuyksM<br />
fd;k tk ldrk gSA fluxh QkaV dk dh&cksMZ ysvkmV rÉk QksusfVd O;oLÉk vxys<br />
ist esa<br />
fn;s tk jgs gSa%<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
14
TOLONG SIKI Basic Rules of Letters T.y.v T.y.v lbdb<br />
lbdb<br />
lekIr<br />
By Nemhas Ekka<br />
Email:kurukhworld@yahoo.co.in<br />
Copyright©, <strong>KurukhWorld</strong>, All Rights Reserved<br />
15