17.04.2013 Views

la perspectiva de género en la defensa de mujeres en el nuevo ...

la perspectiva de género en la defensa de mujeres en el nuevo ...

la perspectiva de género en la defensa de mujeres en el nuevo ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Estudio Def<strong>en</strong>sa Especializada <strong>en</strong> Perspectiva <strong>de</strong> Género<br />

Informe Final <strong>de</strong> Resultados<br />

_______________________________________________________________________________<br />

2.1. Las <strong>mujeres</strong> recluidas <strong>en</strong> cárc<strong>el</strong>es.<br />

La tasa <strong>de</strong> criminalidad y reclusión fem<strong>en</strong>ina ha sido históricam<strong>en</strong>te baja, por lo<br />

que <strong>el</strong> sistema p<strong>en</strong>al ha estado acostumbrado a at<strong>en</strong><strong>de</strong>r una pob<strong>la</strong>ción mayoritariam<strong>en</strong>te<br />

masculina, lo cual, por cierto, ha permeado no sólo <strong>el</strong> marco legal p<strong>en</strong>al sino que también<br />

<strong>la</strong>s prácticas cotidianas <strong>de</strong> los operadores <strong>de</strong>l sistema judicial. No obstante, <strong>en</strong> esta parte<br />

<strong>de</strong>l estudio hemos querido observar algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales características <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción p<strong>en</strong>al que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra recluida <strong>en</strong> recintos carce<strong>la</strong>rios <strong>en</strong> Chile, poni<strong>en</strong>do un<br />

especial énfasis <strong>en</strong> conocer cuál es <strong>la</strong> particu<strong>la</strong>r posición que ocupan <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> estos<br />

recintos.<br />

a) Panorama G<strong>en</strong>eral.<br />

Los datos disponibles para <strong>el</strong> periodo 1998-2003 muestran que <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

at<strong>en</strong>dida por G<strong>en</strong>darmería <strong>de</strong> Chile <strong>en</strong> régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> reclusión (<strong>de</strong>t<strong>en</strong>idos, procesados y<br />

con<strong>de</strong>nados) se ha mant<strong>en</strong>ido con escasa variación <strong>en</strong> cuanto al peso que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>mujeres</strong>. La situación g<strong>en</strong>eral es que sobre <strong>el</strong> 90% <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> prisión es hombre,<br />

92,9% <strong>en</strong> 1998 y 93,7% <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2003, lo que se traduce <strong>en</strong> que <strong>el</strong> peso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong><br />

sea inferior o cercano al 7% durante <strong>el</strong> periodo seña<strong>la</strong>do.<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong> estabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción masculina, <strong>la</strong><br />

tasa <strong>de</strong> reclusión <strong>de</strong> este grupo se ha increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> <strong>el</strong> periodo 1998-2003 <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 25,4<br />

a 28,5 <strong>mujeres</strong> recluidas por cada 100 mil <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción. El aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> tasa<br />

<strong>de</strong> reclusión fem<strong>en</strong>ina se correspon<strong>de</strong> con <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to que <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral ha<br />

t<strong>en</strong>ido <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción p<strong>en</strong>al chil<strong>en</strong>a, <strong>la</strong> cual era <strong>de</strong> m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> 200 reclusos por cada 100 mil<br />

habitantes <strong>en</strong> 1998, cifra que <strong>en</strong> <strong>el</strong> 2003 alcanzó los 230,3 reclusos por cada 100 mil<br />

habitantes.<br />

Si se consi<strong>de</strong>ra <strong>la</strong> calidad p<strong>en</strong>al <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran los reclusos se observan<br />

difer<strong>en</strong>cias significativas <strong>en</strong>tre hombres y <strong>mujeres</strong> 135 . A niv<strong>el</strong> nacional, <strong>en</strong>tre 1998-2003, <strong>la</strong><br />

mayor proporción <strong>de</strong> hombres se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> “con<strong>de</strong>nado”. En 1998 <strong>el</strong><br />

49.8% <strong>de</strong> los hombres se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> esta situación, porc<strong>en</strong>taje que se increm<strong>en</strong>tó<br />

hasta alcanzar <strong>el</strong> 56.2% <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2003. Por su parte, <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong><br />

“procesados/imputados” registró una disminución <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un 43.2% <strong>en</strong> 1998 hasta un 39%<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> 2003, mi<strong>en</strong>tras que los “<strong>de</strong>t<strong>en</strong>idos” se mantuvieron <strong>en</strong> proporciones <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 6% y <strong>el</strong><br />

7%, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong> excepción <strong>el</strong> año 2003 cuando este porc<strong>en</strong>taje disminuyó a 4.8% 136 .<br />

La situación p<strong>en</strong>al <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> es algo distinta. En 1998 <strong>la</strong> mayor proporción <strong>de</strong><br />

internas se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> “procesada/imputada”, 51.4% -8.2 puntos más que<br />

los hombres-, mi<strong>en</strong>tras que una proporción inferior, 41.5%, estaba “con<strong>de</strong>nada” –8.3<br />

puntos m<strong>en</strong>os que los hombres- y sólo <strong>el</strong> 7% estaba “<strong>de</strong>t<strong>en</strong>ida”. En los años sigui<strong>en</strong>tes <strong>la</strong><br />

condición <strong>de</strong> “procesada/imputada” <strong>de</strong>jó <strong>de</strong> ser <strong>la</strong> más frecu<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong>,<br />

disminuy<strong>en</strong>do hasta 39.7% <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2003, lo que es simi<strong>la</strong>r a <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> hombres<br />

que se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> esta situación <strong>el</strong> mismo año. En efecto, esto trajo consigo un<br />

135 La pob<strong>la</strong>ción recluida consi<strong>de</strong>ra a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción antigua y aqu<strong>el</strong><strong>la</strong> que ingresa cada año. Por ejemplo, los<br />

datos <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción p<strong>en</strong>al recluida <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2003 se refier<strong>en</strong> al promedio <strong>de</strong> personas internas hasta <strong>el</strong> 31 <strong>de</strong><br />

diciembre <strong>de</strong> ese año. Cabe <strong>de</strong>stacar que <strong>el</strong> anuario estadístico <strong>de</strong> G<strong>en</strong>darmería <strong>de</strong> Chile no <strong>en</strong>trega<br />

información acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma <strong>en</strong> que fueron e<strong>la</strong>borados los promedios. A su vez, <strong>de</strong>be hacerse <strong>la</strong> salvedad<br />

que estos datos son distintos <strong>de</strong> los que se refier<strong>en</strong> al total <strong>de</strong> personas que ingresaron a los recintos<br />

p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>ciarios durante <strong>el</strong> 2003, los que serán pres<strong>en</strong>tados más a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte.<br />

136 Cabe precisar que <strong>en</strong> este lugar hacemos refer<strong>en</strong>cia indistintam<strong>en</strong>te al concepto <strong>de</strong> procesado,<br />

correspondi<strong>en</strong>te al antiguo sistema p<strong>en</strong>al, y al concepto <strong>de</strong> imputado, correspondi<strong>en</strong>te al <strong>nuevo</strong> sistema p<strong>en</strong>al<br />

implem<strong>en</strong>tado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 2001.<br />

35

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!