Administración de oxígeno en el período neonatal - Sociedad ...
Administración de oxígeno en el período neonatal - Sociedad ...
Administración de oxígeno en el período neonatal - Sociedad ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
A d m i n i s t r a c i ó n d e o x í g e n o<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
e n e l p e r í o d o n e o n a t a l<br />
Introducción<br />
El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> es un gas muy utilizado <strong>en</strong> medicina<br />
con fines b<strong>en</strong>éficos, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> caso <strong>de</strong><br />
urg<strong>en</strong>cias, pero <strong>en</strong> neonatología, específicam<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> los recién nacidos prematuros, este <strong>de</strong>be ser<br />
monitorizado, sobre todo <strong>en</strong> las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
cuidado int<strong>en</strong>sivo, ya que su toxicidad <strong>en</strong> esta<br />
etapa <strong>de</strong> la vida es muy alta.<br />
Este artículo pret<strong>en</strong><strong>de</strong> dar unas recom<strong>en</strong>daciones<br />
prácticas sobre <strong>el</strong> uso <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> y sobre<br />
cómo monitorizarlo <strong>en</strong> <strong>el</strong> recién nacido.<br />
Objetivos por revisar <strong>en</strong> este artículo:<br />
I. El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />
II. El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> como terapia<br />
III. Sistemas <strong>de</strong> administración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> no invasivos<br />
IV. Monitoreo <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
V. La reanimación <strong>neonatal</strong> y <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
VI. Toxicidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
42 ■ Precop SCP<br />
Ricardo Sánchez Consuegra, MD<br />
Pediatra neonatólogo<br />
Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> la Regional Atlántico <strong>de</strong> Ascon<br />
José Solano, MD<br />
Pediatra neonatólogo<br />
Secretario <strong>de</strong> la Junta Directiva <strong>de</strong> Ascon<br />
Eimy M<strong>en</strong>divil, MD<br />
Resi<strong>de</strong>nte III <strong>de</strong> pediatría<br />
I. El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />
En 1977, Antoine Lavoisier, al estudiar este<br />
<strong>el</strong>em<strong>en</strong>to como un g<strong>en</strong>erador <strong>de</strong> ácidos, le da<br />
<strong>el</strong> nombre <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>de</strong>rivándolo <strong>de</strong> la l<strong>en</strong>gua<br />
griega. El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> es un <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to químico<br />
gaseoso, inodoro, incoloro e insípido; <strong>en</strong> estado<br />
libre es compon<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l aire y <strong>en</strong> estado combinado<br />
se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>el</strong> agua y minerales. En<br />
la tabla periódica, su número atómico es 8 y su<br />
símbolo O, si<strong>en</strong>do <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to más abundante<br />
<strong>en</strong> la superficie terrestre.<br />
La composición <strong>de</strong>l aire ti<strong>en</strong>e la sigui<strong>en</strong>te<br />
proporción <strong>de</strong> gases:<br />
■ Nitróg<strong>en</strong>o (78%)<br />
■ Oxíg<strong>en</strong>o (21%)<br />
■ Otras sustancias (1%) (vapor <strong>de</strong> agua, ozono,<br />
dióxido <strong>de</strong> carbono, hidróg<strong>en</strong>o, criptón, neón,<br />
h<strong>el</strong>io y argón (1%)<br />
Consi<strong>de</strong>rado un <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to es<strong>en</strong>cial, es administrado<br />
a personas con diversas <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s,
a veces <strong>en</strong> forma indiscriminada, o usado por<br />
los que hac<strong>en</strong> activida<strong>de</strong>s que modifican su<br />
presión atmosférica como alpinistas, buzos o<br />
astronautas. En neonatología, <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> se usa<br />
<strong>en</strong> las salas <strong>de</strong> parto y unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidado<br />
int<strong>en</strong>sivo, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>diéndose hoy que este <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>be consi<strong>de</strong>rarse como un medicam<strong>en</strong>to, con<br />
una indicación precisa, dosificación, monitoreo<br />
a<strong>de</strong>cuado y supervisando los posibles ev<strong>en</strong>tos<br />
adversos y/o complicaciones.<br />
II. El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> como terapia<br />
Con la administración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, buscamos<br />
aum<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> aporte <strong>de</strong> este <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los<br />
tejidos, y para esto se <strong>de</strong>be utilizar al máximo<br />
la capacidad <strong>de</strong> transporte <strong>de</strong> la sangre arterial,<br />
ya que <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> se fija a la hemoglobina <strong>en</strong><br />
su mayor parte hasta saturarla, con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong><br />
aum<strong>en</strong>tar la presión parcial <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> alveolar<br />
(valor normal 150 mmHg con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> al 21%,<br />
ver fórmula 1). Recor<strong>de</strong>mos que 1 g <strong>de</strong> hemoglobina<br />
totalm<strong>en</strong>te saturada transporta 1,34 ml<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (ver fórmula 2).<br />
El cont<strong>en</strong>ido y la <strong>en</strong>trega <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (ver<br />
fórmula 3) <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser mayores al consumo <strong>de</strong> este<br />
(ver fórmula 4) para asegurar una bu<strong>en</strong>a oxig<strong>en</strong>ación<br />
tisular. El cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> una conc<strong>en</strong>tración normal <strong>de</strong> hemoglobina y<br />
una PaO 2 normal. La <strong>en</strong>trega <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a niv<strong>el</strong><br />
tisular <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er un volum<strong>en</strong> sanguíneo,<br />
una frecu<strong>en</strong>cia cardíaca y una función cardíaca<br />
normal. Clínicam<strong>en</strong>te esto repres<strong>en</strong>ta un trabajo<br />
cardíaco y respiratorio normal, pero, aun así, la<br />
falla circulatoria que lleva a isquemia e hipoxia<br />
se pue<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tar incluso con un cont<strong>en</strong>ido<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> normal.<br />
La oxig<strong>en</strong>ación <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> otras variables,<br />
como la afinidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, y, cuando hablamos<br />
<strong>de</strong> <strong>el</strong>la, nos referimos a la capacidad <strong>de</strong> la hemoglobina<br />
<strong>de</strong> fijar o liberar <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, regulada<br />
por cambios <strong>en</strong> factores como pH, CO 2 , <strong>el</strong> 2,3<br />
difosfoglicerato (2,3 DPG) y la temperatura, lo<br />
que se refleja <strong>en</strong> la curva <strong>de</strong> disociación <strong>de</strong> la<br />
hemoglobina (figura 1).<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
Fórmula 1. Cálculo <strong>de</strong> la presión parcial<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> alveolar (PAO 2 )<br />
PAO 2 = PIO 2 - (PACO 2 /R)<br />
PIO 2 = FiO 2 x (ATM - vapor <strong>de</strong> agua) = 0,21 x (760 - 47) = 150 mmHg<br />
1. PIO 2 : presión parcial <strong>de</strong> O 2 inspirado<br />
2. FiO 2 : la fracción inspirada <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> al aire ambi<strong>en</strong>te<br />
es 0,21<br />
3. R: coci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> intercambio respiratorio = 0,8<br />
4. PACO 2 : presión parcial <strong>de</strong> CO 2 alveolar = presión parcial<br />
<strong>de</strong> CO 2 arterial (PaCO 2 )<br />
5. ATM: presión atmosférica a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong>l mar (760 mmHg),<br />
<strong>en</strong> Bogotá (560 mmHg)<br />
6. PAO 2 : presión parcial <strong>de</strong> O 2 alveolar<br />
Fórmula 2. Cálculo <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (CaO 2 )<br />
Es la suma <strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> fijado a la hemoglobina<br />
(Hb) más <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> libre <strong>en</strong> <strong>el</strong> plasma.<br />
CaO 2 = (1,34 x conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> Hb x SaO 2 ) + (0,0031 x PaO 2 )<br />
Valor normal = 20 ml O 2 /dl<br />
Fórmula 3. Cálculo <strong>de</strong> la <strong>en</strong>trega <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (DO 2 )<br />
Esta es la suma <strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> transportado <strong>de</strong><br />
los pulmones a la microcirculación y <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>l gasto<br />
cardíaco (Q) y <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (CaO 2 ).<br />
DO (ml/min.) = Q x CaO 2 2<br />
El gasto cardíaco <strong>en</strong> neonatos es aproximadam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> 250<br />
ml/kg/minuto.<br />
Valor normal = 50 ml/min. cuando <strong>el</strong> CaO 2 es <strong>de</strong> 20 ml<br />
O 2 /dl<br />
Fórmula 4. Cálculo <strong>de</strong>l consumo <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> (VO 2 )<br />
Se calcula a partir <strong>de</strong> la difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l CO arteriov<strong>en</strong>oso,<br />
pero no hay una técnica práctica para estimarlo actualm<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> recién nacido, por lo que se hace indirectam<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
la ecuación <strong>de</strong> Fick.<br />
VO 2 = Q x (CaO 2 - CvO 2 )<br />
Don<strong>de</strong> la difer<strong>en</strong>cial arteriov<strong>en</strong>osa <strong>de</strong> CO manifiesta la<br />
cantidad <strong>de</strong> O 2 extraído a niv<strong>el</strong> periférico. Este método<br />
da por s<strong>en</strong>tado que todo <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> que no se utiliza es<br />
transferido <strong>de</strong> las arterias a la circulación v<strong>en</strong>osa.<br />
El valor normal es aproximadam<strong>en</strong>te 4,5 a 10 ml/kg/min.<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> neonato.<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 43
SO2 (%)<br />
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
Figura 1. Curva <strong>de</strong> disociación <strong>de</strong> la hemoglobina<br />
90%<br />
En caso <strong>de</strong> alcalemia, hipotermia, hipocarbia,<br />
disminución <strong>de</strong>l 2,3 DPG, la curva se <strong>de</strong>svía<br />
hacia la izquierda, lo que quiere <strong>de</strong>cir que la<br />
hemoglobina recibe fácilm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, pero lo<br />
<strong>en</strong>trega l<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>te a los tejidos (la hemoglobina<br />
fetal <strong>de</strong>l recién nacido es muy afín al <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>)<br />
y, si hay aci<strong>de</strong>mia, hipertermia, hipercarbia y<br />
aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l 2,3 DPG, la curva se <strong>de</strong>svía hacia<br />
la <strong>de</strong>recha, esto significa, que la hemoglobina<br />
no recibe fácilm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, pero lo <strong>en</strong>trega<br />
a los tejidos más rápidam<strong>en</strong>te.<br />
La terapia con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>de</strong>be basarse <strong>en</strong> un<br />
análisis clínico, t<strong>en</strong>er una indicación específica y<br />
ser monitorizada con la finalidad <strong>de</strong> retirarlo tan<br />
pronto no resulte necesario, ya que la toxicidad<br />
<strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> para <strong>el</strong> neonato es alta.<br />
Indicaciones <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>oterapia<br />
La oxig<strong>en</strong>oterapia está indicada siempre que<br />
exista una <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> aporte <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
a los tejidos, que pue<strong>de</strong> ser secundaria a:<br />
■ Disminución <strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> inspirado<br />
(<strong>de</strong>presión respiratoria u obstrucción <strong>de</strong> la vía<br />
aérea. Ej.: Salam, neumonía).<br />
■ Disminución <strong>de</strong> la v<strong>en</strong>tilación alveolar. Ej.: <strong>en</strong>fermedad<br />
<strong>de</strong> membrana hialina, neumonía.<br />
■ Alteración <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación v<strong>en</strong>tilación/perfusión. Ej.:<br />
choque, taquipnea transitoria <strong>de</strong>l recién nacido.<br />
44 ■ Precop SCP<br />
ph ph<br />
PaCO 2<br />
PaCO 2<br />
T8 T8<br />
2-3 DPG 2-3 DPG<br />
60 PO2 (mmHg)<br />
Fu<strong>en</strong>te: tomada <strong>de</strong> Herrera M: http://www.fisterra.com/material/tecnicas/<br />
pulsioximetria/pulsioximetria.pdf<br />
■ Pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cortocircuitos cardiopulmonares.<br />
Ej.: cardiopatías congénitas.<br />
■ Disminución <strong>de</strong>l gasto cardíaco. Ej.: sepsis,<br />
choque.<br />
■ Disminución <strong>de</strong> la hemoglobina. Ej.: anemia.<br />
III. Sistemas <strong>de</strong> administración<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> no invasivos<br />
Si se <strong>de</strong>ci<strong>de</strong> iniciar terapia con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>,<br />
se <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que este <strong>de</strong>be ser<br />
cal<strong>en</strong>tado, humidificado y administrado con<br />
un sistema cómodo, bi<strong>en</strong> tolerado por <strong>el</strong> neonato,<br />
cuya conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> pueda<br />
ser regulada; a<strong>de</strong>más, <strong>el</strong> recién nacido <strong>de</strong>be<br />
estar monitorizado.<br />
El <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> pue<strong>de</strong> ser administrado a través<br />
<strong>de</strong> varios sistemas no invasivos que pue<strong>de</strong>n<br />
ayudar al neonato que respira espontáneam<strong>en</strong>te,<br />
los cuales pue<strong>de</strong>n ser clasificados<br />
según <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> flujo usado <strong>en</strong>: bajo flujo<br />
y alto flujo; ambos sistemas pue<strong>de</strong>n suministrar<br />
conc<strong>en</strong>traciones <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><br />
24 y 100%.<br />
Oxíg<strong>en</strong>o a flujo libre<br />
Sistema <strong>de</strong> uso temporal, ya que no es muy<br />
confiable para la oxig<strong>en</strong>ación. Este sistema<br />
administra <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a través <strong>de</strong> un circuito<br />
conectado <strong>en</strong> uno <strong>de</strong> sus lados a una fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> con un flujo <strong>en</strong>tre 5 y 10 litros por minuto;<br />
y <strong>el</strong> otro lado se acerca a la nariz <strong>de</strong>l neonato<br />
directam<strong>en</strong>te o usando una máscara facial o una<br />
bolsa inflada por flujo (tipo anestesia).<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Es útil <strong>en</strong> neonatos consci<strong>en</strong>tes con dificultad<br />
respiratoria, <strong>de</strong> leve a mo<strong>de</strong>rada, que requier<strong>en</strong><br />
conc<strong>en</strong>traciones bajas <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ La conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> suministrada por<br />
este sistema <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la distancia a la cual se<br />
coloque <strong>de</strong> la nariz <strong>de</strong>l recién nacido (es <strong>de</strong>seable<br />
m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> 2 cm).
Cánula o punta nasal<br />
Este sistema consiste <strong>en</strong> un dispositivo terminado<br />
<strong>en</strong> puntas que se colocan <strong>en</strong> la nariz <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te<br />
y que permit<strong>en</strong> la <strong>en</strong>trega <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> hasta la<br />
nasofaringe, sitio don<strong>de</strong> se mezcla con <strong>el</strong> aire<br />
inspirado. Debe estar conectado a un flujómetro<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> nebulizado abierto <strong>en</strong>tre 1 y 4 litros<br />
por minuto, lo que proporciona conc<strong>en</strong>traciones<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 22 y 40%.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
Figura 2. Oxíg<strong>en</strong>o a flujo libre<br />
■ El paci<strong>en</strong>te está m<strong>en</strong>os limitado que cuando se<br />
usa otro sistema <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>oterapia, permitiéndole<br />
interactuar con <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te.<br />
■ Es mucho más cómoda y mejor tolerada.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ La conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> es muy variable,<br />
puesto que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> aire ambi<strong>en</strong>te<br />
mezclado, la frecu<strong>en</strong>cia respiratoria y la<br />
tasa <strong>de</strong> flujo inspiratorio.<br />
■ Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> humidificar las fosas nasales, si se<br />
usa por mucho tiempo, con solución salina<br />
normal.<br />
■ Flujos <strong>en</strong>tre 2 y 4 litros pue<strong>de</strong>n producir resequedad<br />
<strong>en</strong> las mucosas, dist<strong>en</strong>sión gástrica y<br />
cefalea.<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
■ Las puntas se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> escoger <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong><br />
tamaño <strong>de</strong>l bebé, pues, si son muy gran<strong>de</strong>s, se<br />
pue<strong>de</strong> lacerar la nariz <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />
Figura 3. Cánula nasal<br />
Cánula nasofaríngea<br />
Este sistema emplea como dispositivo una cánula<br />
nasofaríngea, pero pue<strong>de</strong> ser útil una sonda <strong>de</strong><br />
6 Fr o un tubo <strong>en</strong>dotraqueal. Se toma, con <strong>el</strong><br />
dispositivo que se va a usar, la distancia <strong>en</strong>tre<br />
<strong>el</strong> pu<strong>en</strong>te nasal y <strong>el</strong> lóbulo <strong>de</strong> la oreja, y esa<br />
medida se pasa por la nariz hasta la orofaringe.<br />
El dispositivo usado <strong>de</strong>be conectarse a un<br />
circuito in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te previam<strong>en</strong>te conectado<br />
a una fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> humidificado y cal<strong>en</strong>tado.<br />
El flujo máximo permitido es <strong>de</strong> 4 litros<br />
por minuto.<br />
Figura 4. Cánula nasofaríngea<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 45
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Suministra una conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> más<br />
alta que la cánula nasal.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Pue<strong>de</strong> lesionar las mucosas, por lo que se <strong>de</strong>be<br />
fluidificar con solución salina regularm<strong>en</strong>te.<br />
Mascarilla simple<br />
Quizás es <strong>el</strong> dispositivo usado con más frecu<strong>en</strong>cia<br />
y consiste <strong>en</strong> una mascarilla que ti<strong>en</strong>e como<br />
características que es blanda, anatómica (redonda<br />
o triangular) y transpar<strong>en</strong>te, la cual se conecta<br />
a un flujómetro <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> con humidificador.<br />
Usa flujos <strong>en</strong>tre 5 y 10 litros por minuto que<br />
suministran una fracción inspirada <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
<strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 24 y 55%.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Fácil administración.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Pue<strong>de</strong> producir ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> CO si no es sufi-<br />
2<br />
ci<strong>en</strong>te la tasa <strong>de</strong> flujo <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
■ No permite utilizar flujos m<strong>en</strong>ores a 5 litros por<br />
minuto.<br />
■ Flujos superiores a 10 litros por minuto aum<strong>en</strong>tan<br />
muy poco la fracción inspirada <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
■ No es cómoda para <strong>el</strong> recién nacido.<br />
Mascarilla <strong>de</strong> reinhalación parcial<br />
Este dispositivo es raram<strong>en</strong>te utilizado <strong>en</strong> neonatos;<br />
consiste <strong>en</strong> una mascarilla que está conectada a<br />
un reservorio sin válvula <strong>el</strong> cual impi<strong>de</strong> la <strong>en</strong>trada<br />
<strong>de</strong> aire. Pue<strong>de</strong> suministrar conc<strong>en</strong>traciones <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 50 y 60% si se ti<strong>en</strong>e un flujo <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong>tre 10 y 12 litros por minuto.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Es un sistema a<strong>de</strong>cuado para un neonato consci<strong>en</strong>te<br />
y que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra respirando espontáneam<strong>en</strong>te<br />
que necesite conc<strong>en</strong>traciones altas <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> durante un traslado.<br />
46 ■ Precop SCP<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ La conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>de</strong> este sistema <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> la tasa <strong>de</strong> flujo inspiratorio, <strong>el</strong> volum<strong>en</strong><br />
corri<strong>en</strong>te y las fugas.<br />
■ Se reti<strong>en</strong>e CO . 2<br />
Mascarilla <strong>de</strong> no reinhalación<br />
Parecido al anterior sistema, consiste <strong>en</strong> una<br />
máscara con un reservorio con dos válvulas<br />
unidireccionales que limitan la mezcla <strong>de</strong> los<br />
gases exhalados y <strong>de</strong>l aire ambi<strong>en</strong>te con <strong>el</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> aportado. Requiere flujos <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
<strong>en</strong>tre 10 y 15 litros por minuto.<br />
Las válvulas unidireccionales se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran:<br />
una <strong>en</strong> los puertos <strong>de</strong> exhalación <strong>de</strong> la máscara<br />
que permite la salida <strong>de</strong>l CO 2 expirado y previ<strong>en</strong>e<br />
la <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> aire a la máscara. A pesar <strong>de</strong> ser <strong>de</strong><br />
dos puertos, como seguridad, esta válvula solo<br />
ti<strong>en</strong>e uno, así, <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> susp<strong>en</strong>sión rep<strong>en</strong>tina<br />
<strong>de</strong>l flujo <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, todavía pue<strong>de</strong> respirar<br />
aire ambi<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> segundo puerto. La otra<br />
válvula está <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> reservorio y la máscara,<br />
y evita que <strong>el</strong> aire exhalado <strong>en</strong>tre al reservorio<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
Figura 5. Máscara <strong>de</strong> no reinhalación parcial<br />
■ Si la máscara ti<strong>en</strong>e un s<strong>el</strong>lado a<strong>de</strong>cuado, permite<br />
alcanzar conc<strong>en</strong>traciones hasta <strong>de</strong>l 95% <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> aire inspirado.
V<strong>en</strong>turi<br />
Es una <strong>de</strong> las formas <strong>de</strong> administrar <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
diseñada para suministrar una conc<strong>en</strong>tración<br />
específica; <strong>el</strong> v<strong>en</strong>turi funciona <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te<br />
manera: <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> administrado a un flujo<br />
<strong>de</strong>terminado pasa a través <strong>de</strong> un orificio <strong>de</strong>ntro<br />
<strong>de</strong>l dispositivo <strong>de</strong> un grosor específico, esto establece<br />
la conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong>seada y está basado <strong>en</strong><br />
<strong>el</strong> principio <strong>de</strong> Bernoulli, según <strong>el</strong> cual la presión<br />
<strong>de</strong> un gas disminuye a medida que aum<strong>en</strong>ta<br />
su v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> flujo, por lo tanto, cuando <strong>el</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> fluye por un conducto que disminuye<br />
su diámetro, produce un gran aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> su<br />
v<strong>el</strong>ocidad, arrastrando a<strong>de</strong>más aire ambi<strong>en</strong>te.<br />
Se pue<strong>de</strong> usar adaptado a una mascarilla o a<br />
una cámara cefálica.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Útil <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s pulmonares crónicas <strong>en</strong><br />
las que es fundam<strong>en</strong>tal <strong>el</strong> control <strong>de</strong> la conc<strong>en</strong>tración<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
■ Permite regular la temperatura y humedad <strong>de</strong><br />
dicha mezcla.<br />
■ El esquema v<strong>en</strong>tilatorio <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te no modifica<br />
la conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
Figura 6. V<strong>en</strong>turi<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
Cámara cefálica o <strong>de</strong> Hood<br />
Sistema cerrado muy usado <strong>en</strong> las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
cuidados int<strong>en</strong>sivos, que consiste <strong>en</strong> una cámara<br />
cilíndrica traspar<strong>en</strong>te que cubre la cabeza <strong>de</strong>l<br />
neonato. Normalm<strong>en</strong>te pue<strong>de</strong> brindar hasta <strong>el</strong><br />
60% <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> con flujos <strong>de</strong> 510 litros por<br />
minuto y con flujos <strong>de</strong> 10 a 15 litros por minuto<br />
hasta <strong>el</strong> 80%. Ti<strong>en</strong>e dos orificios, una <strong>en</strong>trada<br />
para <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> y una salida para <strong>el</strong> dióxido <strong>de</strong><br />
carbono.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ La cámara <strong>de</strong> Hood es un método bi<strong>en</strong> tolerado<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> recién nacido.<br />
■ Es un sistema que pue<strong>de</strong> ser bi<strong>en</strong> monitorizado.<br />
■ La fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> llega directam<strong>en</strong>te a la<br />
cámara.<br />
■ Se pue<strong>de</strong> combinar con un sistema v<strong>en</strong>turi.<br />
■ Se consigu<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>traciones altas <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Una cámara mal colocada produce fugas y altera<br />
la conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> O . 2<br />
■ Se <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er <strong>el</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado para <strong>el</strong> tamaño<br />
<strong>de</strong>l neonato.<br />
■ Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong>jar permeables los orificios superiores<br />
a través <strong>de</strong> los cuales se busca <strong>el</strong>iminar <strong>el</strong><br />
CO espirado por <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te.<br />
2<br />
■ Se interrumpe la oxig<strong>en</strong>ación al sacar al bebé<br />
para alim<strong>en</strong>tarlo y at<strong>en</strong><strong>de</strong>rlo.<br />
Figura 7. Cámara <strong>de</strong> Hood<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 47
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
V<strong>en</strong>tilación con bolsa y máscara<br />
Este tipo <strong>de</strong> v<strong>en</strong>tilación normalm<strong>en</strong>te se utiliza<br />
para proveer <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> al recién nacido durante<br />
la reanimación, transporte, o, <strong>en</strong> algunos casos,<br />
al neonato con v<strong>en</strong>tilación asistida. Pue<strong>de</strong> proveer<br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> 21 al 100% <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do<br />
<strong>de</strong> las características <strong>de</strong> la bolsa; este punto<br />
será discutido más a<strong>de</strong>lante cuando se trate la<br />
reanimación <strong>neonatal</strong> y <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
Como <strong>el</strong> tema tratado es oxig<strong>en</strong>ación, solo<br />
haremos las sigui<strong>en</strong>tes consi<strong>de</strong>raciones <strong>de</strong> los<br />
dispositivos <strong>de</strong> bolsa:<br />
■ Bolsa autoinflable: como su nombre lo dice, no<br />
necesita un flujo <strong>de</strong> gas para inflarse:<br />
• Con este tipo <strong>de</strong> bolsa no po<strong>de</strong>mos dar <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
a flujo libre.<br />
• Si no está conectada a una fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>,<br />
se pue<strong>de</strong> dar v<strong>en</strong>tilación con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> al 21%.<br />
• Si está conectada a una fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
pero sin reservorio, se pue<strong>de</strong> dar <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
<strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 40 y 60%.<br />
• Si está conectada a una fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> y<br />
con reservorio, se pue<strong>de</strong> suministrar v<strong>en</strong>tilaciones<br />
con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> al 100%.<br />
■ Bolsa inflada por flujo o <strong>de</strong> anestesiología, para<br />
suministrar <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>. Debe estar conectada a una<br />
fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> con flujo <strong>en</strong>tre 5 y 10 litros<br />
por minuto; con este sistema se pue<strong>de</strong> ofrecer<br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a flujo libre y siempre al 100%, a m<strong>en</strong>os<br />
<strong>de</strong> que se use un mezclador.<br />
IV. Monitoreo <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
Exist<strong>en</strong> varios métodos por los cuales po<strong>de</strong>mos<br />
valorar <strong>el</strong> intercambio gaseoso que ocurre a niv<strong>el</strong><br />
pulmonar, como son:<br />
Gasometría arterial<br />
Con este método medimos <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> disu<strong>el</strong>to<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> plasma y es consi<strong>de</strong>rado <strong>el</strong> gold estándar<br />
para evaluar la oxig<strong>en</strong>ación (PaO 2 ); a<strong>de</strong>más, nos<br />
ayuda a evaluar también v<strong>en</strong>tilación (PaCO 2 ) y<br />
<strong>el</strong> estado ácidobase (pH y HCO 3 ).<br />
48 ■ Precop SCP<br />
Los valores normales <strong>de</strong> los gases respirando<br />
aire ambi<strong>en</strong>te a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong>l mar son:<br />
pH: 7,35-7,45<br />
PaO 2 : 85-100 mmHg<br />
PaCO 2 : 35-45 mmHg<br />
Saturación <strong>de</strong> O 2 : 94-98%<br />
HCO 3 : 18-21 mEq/l<br />
EB: -3 a 3<br />
En <strong>el</strong> primer día <strong>de</strong> vida, la PaO 2 normal<br />
<strong>de</strong> un recién nacido sano, in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> su edad gestacional, es <strong>de</strong> 50 y 60 mmHg;<br />
posteriorm<strong>en</strong>te se estabiliza por <strong>en</strong>cima <strong>de</strong> los<br />
70 mmHg. En g<strong>en</strong>eral, niv<strong>el</strong>es <strong>en</strong>tre 50 y 80<br />
mmHg son a<strong>de</strong>cuados para cubrir las necesida<strong>de</strong>s<br />
metabólicas. En los recién nacidos con<br />
cardiopatías congénitas, niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> 40 a 50<br />
mmHg pue<strong>de</strong>n ser bi<strong>en</strong> tolerados.<br />
La oxig<strong>en</strong>ación <strong>en</strong> <strong>el</strong> neonato con dificultad<br />
respiratoria también la po<strong>de</strong>mos medir <strong>de</strong>terminando<br />
con la gasometría <strong>el</strong> gradi<strong>en</strong>te alvéoloarterial<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> y <strong>el</strong> índice <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>ación.<br />
Gradi<strong>en</strong>te alvéolo-arterial <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
Mi<strong>de</strong> <strong>el</strong> gradi<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre la presión parcial <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> arterial (PaO 2 ) y la presión parcial <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> alveolar (PAO 2 ).<br />
Valor normal PAO 2 - PaO 2 = con O 2 al aire<br />
ambi<strong>en</strong>te 5 a 15 mmHg; con O 2 al 100% 20 a<br />
65 mmHg.<br />
Cuanto mayor sea <strong>el</strong> gradi<strong>en</strong>te, mayor será<br />
<strong>el</strong> compromiso respiratorio <strong>de</strong>l neonato.<br />
Índice <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>ación (IO)<br />
IO = presión media <strong>de</strong> la vía aérea (PMVA)<br />
ccH 2 O x FIO 2 x 100/PaO 2<br />
Valor mayor <strong>de</strong> 10 = compromiso <strong>de</strong> la<br />
oxig<strong>en</strong>ación.<br />
Valor mayor <strong>de</strong> 25 es criterio para soporte<br />
<strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>ación con membrana extracorpórea<br />
(ECMO).
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> tomar varias muestras.<br />
■ Hay que puncionar al paci<strong>en</strong>te.<br />
■ Existe riesgo <strong>de</strong> infección <strong>en</strong> <strong>el</strong> sitio <strong>de</strong> punción.<br />
■ Es una técnica dolorosa.<br />
■ Pue<strong>de</strong> haber errores <strong>en</strong> la toma, <strong>el</strong> transporte o<br />
<strong>el</strong> procesami<strong>en</strong>to.<br />
Pulsoximetría o saturómetro<br />
Usada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1980, la saturometría es consi<strong>de</strong>rada<br />
hoy como <strong>el</strong> quinto signo vital; es un método<br />
rápido, continuo y no invasivo, que mi<strong>de</strong> la frecu<strong>en</strong>cia<br />
cardíaca e indirectam<strong>en</strong>te la saturación<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> arterial durante la pulsación <strong>de</strong> la<br />
sangre, estimando la saturación <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
mediante la utilización <strong>de</strong> las características <strong>de</strong><br />
absorción <strong>de</strong> la luz <strong>de</strong> la hemoglobina.<br />
Esta medición consiste <strong>en</strong> colocar una cinta<br />
adher<strong>en</strong>te, la cual conti<strong>en</strong>e por un lado dos<br />
diodos emisores <strong>de</strong> luz, que i<strong>de</strong>ntifican la luz<br />
roja e infrarroja, y, por <strong>el</strong> otro lado, un fotodiodo<br />
<strong>de</strong>tector que recibe la luz; con esto se mi<strong>de</strong> la<br />
luz roja, la infrarroja y la ambi<strong>en</strong>tal. Para obt<strong>en</strong>er<br />
una mejor lectura, los diodos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar<br />
colocados <strong>en</strong> un sitio bi<strong>en</strong> perfundido.<br />
Los monitores <strong>de</strong> saturación han variado con<br />
<strong>el</strong> tiempo; los llamados conv<strong>en</strong>cionales emplean 1<br />
ó 2 algoritmos para hacer una medición calculada<br />
y l<strong>en</strong>ta que refleja a veces la llamada saturación<br />
<strong>de</strong> memoria, o sea, un promedio, y ti<strong>en</strong><strong>en</strong> errores<br />
si hay baja perfusión, si hay movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />
paci<strong>en</strong>te, con la int<strong>en</strong>sa luz o claridad, o si se<br />
usan instrum<strong>en</strong>tos <strong>el</strong>ectroquirúrgicos.<br />
Los <strong>de</strong> nueva g<strong>en</strong>eración (como los Massimo)<br />
ti<strong>en</strong><strong>en</strong> más precisión, ya que utilizan <strong>el</strong><br />
llamado sistema <strong>de</strong> extracción <strong>de</strong> señal (SET)<br />
usando filtros adaptativos y cinco algorritmos<br />
<strong>en</strong> paral<strong>el</strong>o con i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong>l ruido arterial,<br />
aislami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l ruido v<strong>en</strong>oso y ambi<strong>en</strong>tal para<br />
dar mayor precisión a la lectura <strong>de</strong> saturación<br />
arterial y <strong>de</strong>l pulso, si<strong>en</strong>do la lectura más fi<strong>de</strong>digna<br />
y <strong>en</strong> tiempo real.<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
Los valores <strong>de</strong>l 97% <strong>de</strong> saturación son los<br />
normales <strong>en</strong> bebés <strong>de</strong> término que respiran<br />
aire ambi<strong>en</strong>te, pero, <strong>en</strong> neonatos prematuros o<br />
con dificultad respiratoria que recib<strong>en</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
suplem<strong>en</strong>tario, estos valores pue<strong>de</strong>n significar<br />
hiperoxia; dado esto, hay que individualizar<br />
cada caso y establecer una saturación objetivo<br />
<strong>en</strong> las alarmas <strong>de</strong>l monitor y, aunque no se ha<br />
establecido todavía una saturación i<strong>de</strong>al, se pue<strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong>sar <strong>en</strong> un rango seguro con niv<strong>el</strong>es <strong>en</strong>tre<br />
<strong>el</strong> 88 y 92%. Para que la lectura sea confiable,<br />
tome <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que la frecu<strong>en</strong>cia cardíaca <strong>de</strong>l<br />
pulsoxímetro <strong>de</strong>be coincidir con la frecu<strong>en</strong>cia<br />
cardíaca <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Fácil <strong>de</strong> usar.<br />
■ No requiere calibración.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Mi<strong>de</strong> solo la saturación y no <strong>el</strong> suministro <strong>de</strong><br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a los tejidos.<br />
■ No es confiable <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> mala <strong>de</strong>tección <strong>de</strong><br />
la señal <strong>de</strong> pulso por alteraciones fisiológicas<br />
(hipotermia, hipovolemia, choque), artefactos<br />
<strong>en</strong> movimi<strong>en</strong>to, luz ambi<strong>en</strong>tal (fototerapia) o<br />
mala colocación.<br />
■ No es s<strong>en</strong>sible a la hiperoxia (PaO > 100 mmHg)<br />
2<br />
ni a la hipoxemia severa.<br />
■ Los monitores conv<strong>en</strong>cionales pue<strong>de</strong>n reportan<br />
un valor <strong>de</strong> memoria que no es <strong>en</strong> tiempo real<br />
cuando están haci<strong>en</strong>do la lectura.<br />
Figura 8. Oximetría <strong>de</strong> pulso<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 49
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
Medición <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> transcutáneo<br />
Este método mi<strong>de</strong> la t<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a través<br />
<strong>de</strong> un <strong>el</strong>ectrodo para gases sanguíneos aplicado<br />
a la pi<strong>el</strong>. La técnica <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> aum<strong>en</strong>tar<br />
<strong>el</strong> calor <strong>en</strong> la zona <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong>l <strong>el</strong>ectrodo<br />
para mejorar la perfusión y difusión <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
al s<strong>en</strong>sor.<br />
V<strong>en</strong>tajas:<br />
■ Esta medición es <strong>de</strong> ayuda <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes<br />
don<strong>de</strong> se sospeche cardiopatía congénita y se<br />
quiera hacer la prueba <strong>de</strong> hiperoxia sin necesidad<br />
<strong>de</strong> gasometría arterial.<br />
Desv<strong>en</strong>tajas:<br />
■ En g<strong>en</strong>eral ti<strong>en</strong>e las mismas <strong>de</strong>sv<strong>en</strong>tajas que <strong>el</strong><br />
pulsoxímetro.<br />
■ No es útil para monitorizar bebés con displasia<br />
broncopulmonar.<br />
■ El sitio <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong>be ser cambiado cada<br />
cuatro horas, <strong>de</strong>bido al riesgo <strong>de</strong> quemadura,<br />
y <strong>el</strong> <strong>el</strong>ectrodo <strong>de</strong>be ser calibrado antes <strong>de</strong> cada<br />
aplicación.<br />
Capnógrafo<br />
Esta medición no evalúa directam<strong>en</strong>te la oxig<strong>en</strong>ación<br />
o saturación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te, pero ayuda a<br />
establecer su comportami<strong>en</strong>to respiratorio. Debe<br />
usarse acompañado <strong>de</strong>l pulsoxímetro.<br />
V<strong>en</strong>taja:<br />
■ Se pue<strong>de</strong> notar tempranam<strong>en</strong>te un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
CO 2 <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con <strong>de</strong>presión respiratoria antes<br />
que se <strong>de</strong>tecte la hipoxemia.<br />
V. La reanimación <strong>neonatal</strong><br />
y <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
En <strong>el</strong> neonato, <strong>de</strong>bido a los cambios fisiológicos<br />
<strong>de</strong> la circulación fetal a <strong>neonatal</strong>, <strong>de</strong>bemos hacer<br />
las sigui<strong>en</strong>tes consi<strong>de</strong>raciones con respecto al<br />
<strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> las primeras horas <strong>de</strong> vida:<br />
■ El feto in útero ti<strong>en</strong>e un niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> r<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te<br />
más bajo cuando se compara con <strong>el</strong> que<br />
es seguro y necesario manejar <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> nacer.<br />
50 ■ Precop SCP<br />
Esto es posible por una serie <strong>de</strong> peculiarida<strong>de</strong>s<br />
fisiológicas propias <strong>de</strong> la etapa intrauterina,<br />
como son:<br />
a) La plac<strong>en</strong>ta es <strong>el</strong> órgano don<strong>de</strong> se hace <strong>el</strong><br />
intercambio gaseoso.<br />
b) La resist<strong>en</strong>cia vascular pulmonar está <strong>el</strong>evada,<br />
por lo que hay una marcada disminución<br />
<strong>de</strong>l flujo sanguíneo pulmonar.<br />
c) Los espacios alveolares están ll<strong>en</strong>os <strong>de</strong> líquido<br />
y, si bi<strong>en</strong> hay perfusión pulmonar, no<br />
hay <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> aire, por lo que no es posible<br />
realizar intercambio gaseoso.<br />
■ Al nacer, los cambios propios <strong>de</strong> la fase <strong>de</strong> transición<br />
se dan, <strong>en</strong>tre otros, por:<br />
a) Aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> las resist<strong>en</strong>cias vasculares sis -<br />
témicas por <strong>el</strong> clampeo <strong>de</strong>l cordón umbilical.<br />
b) La expansión <strong>de</strong> los pulmones secundaria a<br />
la <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> aire y la reabsorción <strong>de</strong>l líquido<br />
pulmonar.<br />
c) El aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la presión parcial <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>,<br />
que permite la disminución <strong>de</strong> la resist<strong>en</strong>cia<br />
vascular pulmonar y <strong>el</strong> cierre <strong>de</strong>l conducto<br />
arterioso y <strong>de</strong>l foram<strong>en</strong> oval.<br />
Las características anotadas pon<strong>en</strong> al hombre<br />
<strong>en</strong> una situación única <strong>en</strong> la vida, si<strong>en</strong>do <strong>en</strong>tonces<br />
<strong>el</strong> nacimi<strong>en</strong>to <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> mayor riesgo<br />
para morir si no se hace una bu<strong>en</strong>a transición<br />
y la oportunidad al mismo tiempo <strong>de</strong> ll<strong>en</strong>arse<br />
<strong>de</strong> vida al aum<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> a niv<strong>el</strong> alveolar<br />
y sanguíneo <strong>en</strong> forma progresiva, por lo que no<br />
<strong>de</strong>bemos usar <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> una forma agresiva<br />
<strong>en</strong> estos primeros mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la vida. El uso<br />
<strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> suplem<strong>en</strong>tario al nacer <strong>de</strong>be hacerse<br />
siempre bajo monitoreo, evitando causar hiperoxia,<br />
que pue<strong>de</strong> llegar a ser tan nociva como<br />
la hipoxia misma.<br />
En cuanto al uso <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> reanimación,<br />
hagamos unas precisiones:<br />
En <strong>el</strong> 2000, las guías m<strong>en</strong>cionan que se <strong>de</strong>be<br />
usar FiO 2 al 100%, pero que, si no se cu<strong>en</strong>ta<br />
con la disponibilidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, po<strong>de</strong>mos<br />
iniciar la reanimación sin <strong>de</strong>moras con FiO 2 al<br />
21% (aire ambi<strong>en</strong>te).
Se establece como principio fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong><br />
la reanimación que la acción más importante y<br />
efectiva <strong>en</strong> <strong>el</strong>la es la v<strong>en</strong>tilación y oxig<strong>en</strong>ación<br />
<strong>de</strong> los pulmones.<br />
Para <strong>el</strong> 2005, las guías m<strong>en</strong>cionan que se <strong>de</strong>be<br />
usar FiO 2 al 100%, pero que <strong>en</strong> recién nacidos<br />
prematuros se pue<strong>de</strong> iniciar la reanimación<br />
con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> un punto <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> 21 y 100%,<br />
pero, si, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> 90 segundos <strong>de</strong> reanimación,<br />
no hay mejoría <strong>de</strong>l recién nacido, se <strong>de</strong>be<br />
aum<strong>en</strong>tar la FiO 2 al 100% y se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> agregar<br />
algunos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos como oxímetro <strong>de</strong> pulso a<br />
la reanimación y un mezclador <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> para<br />
po<strong>de</strong>r hacerlo con mayor efici<strong>en</strong>cia.<br />
Se establece como principio fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong><br />
la reanimación que la acción más importante y<br />
efectiva <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso es la v<strong>en</strong>tilación y se retira<br />
la parte <strong>de</strong> la oxig<strong>en</strong>ación <strong>de</strong> esta premisa.<br />
Para <strong>el</strong> 2010, se pue<strong>de</strong> inferir, mas no asegurar,<br />
que uno <strong>de</strong> los cambios drásticos será<br />
la disminución <strong>de</strong> la FiO 2 inicial durante la<br />
reanimación.<br />
VI. Toxicidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
La toxicidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> se resume <strong>en</strong> tres<br />
gran<strong>de</strong>s afecciones: displasia broncopulmonar<br />
(DBP), retinopatía <strong>de</strong>l prematuro (ROP) y necrosis<br />
neuronal <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema nervioso c<strong>en</strong>tral, aunque<br />
<strong>el</strong> daño tisular abarca eritrocitos, miocardio,<br />
hígado y riñón. Todas estas r<strong>el</strong>acionadas con la<br />
producción <strong>de</strong> radicales libres <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> que<br />
pue<strong>de</strong>n afectar los difer<strong>en</strong>tes tejidos.<br />
La lesión por <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> pue<strong>de</strong> producirse por<br />
dos mecanismos:<br />
■ Vía directa (oxidación tisular).<br />
■ Vía indirecta (acción sobre la autorregulación<br />
<strong>de</strong>l flujo sanguíneo).<br />
A niv<strong>el</strong> pulmonar, la toxicidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> tres factores:<br />
■ Conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong>l gas inspirado.<br />
■ Duración <strong>de</strong> la exposición al gas.<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
■ Susceptibilidad individual, que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>l metabolismo<br />
y <strong>de</strong>l niv<strong>el</strong> <strong>en</strong>dóg<strong>en</strong>o <strong>de</strong> protección<br />
con antioxidantes.<br />
Evi<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, las alteraciones funcionales y<br />
clínicas aparec<strong>en</strong> con conc<strong>en</strong>traciones <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong><br />
superiores al 40%, aunque aún se <strong>de</strong>sconoce <strong>el</strong><br />
mecanismo preciso por <strong>el</strong> cual solo <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> u<br />
otros factores coadyuvantes produc<strong>en</strong> la lesión<br />
pulmonar.<br />
Displasia broncopulmonar<br />
Está catalogada, hoy <strong>en</strong> día, como la causa más<br />
frecu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> neumopatía crónica <strong>neonatal</strong>. Casi<br />
siempre exist<strong>en</strong> los antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> prematuridad,<br />
insufici<strong>en</strong>cia respiratoria, v<strong>en</strong>tilación<br />
mecánica, persist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l conducto arterioso<br />
e infección pulmonar secundaria.<br />
Se consi<strong>de</strong>ra como una <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> etiología<br />
multifactorial don<strong>de</strong> <strong>el</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, <strong>el</strong> barotrauma,<br />
<strong>el</strong> ductus, la infección y la intubación prolongada<br />
están pres<strong>en</strong>tes, in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la causa<br />
que motive la v<strong>en</strong>tilación mecánica.<br />
Esta <strong>en</strong>fermedad es más frecu<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los<br />
neonatos prematuros, mi<strong>en</strong>tras más inmaduros<br />
son (m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 28 semanas), pues la<br />
maduración <strong>de</strong> los sistemas surfactantes y <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>zimas antioxidantes es lo que impi<strong>de</strong> <strong>el</strong> daño<br />
broncoalveolar por los radicales <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>. Por<br />
otra parte, <strong>en</strong> esos neonatos está disminuida la<br />
actividad inhibitoria <strong>de</strong> las proteasas, y esta,<br />
junto a la actividad oxidante, es la responsable<br />
<strong>de</strong> las lesiones <strong>de</strong>scritas, que se expresan como<br />
inflamación, e<strong>de</strong>ma y fibrosis. La hiperoxia<br />
inhibe, a su vez, la maduración y <strong>el</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> los pulmones, produci<strong>en</strong>do m<strong>en</strong>os alvéolos<br />
y poco <strong>de</strong>sarrollo vascular.<br />
La infección favorece, por mecanismos<br />
inflamatorios, la toxicidad <strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>.<br />
Los déficits <strong>de</strong> vitaminas antioxidantes como<br />
la vitamina E y, fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> déficit <strong>de</strong><br />
la vitamina A pue<strong>de</strong>n increm<strong>en</strong>tar la toxicidad<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 51
<strong>Administración</strong> <strong>de</strong> <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>período</strong> <strong>neonatal</strong><br />
<strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong>, pero no está pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te <strong>de</strong>mostrado<br />
que su empleo terapéutico temprano ejerza un<br />
bu<strong>en</strong> efecto prev<strong>en</strong>tivo. También se ha estudiado<br />
la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una predisposición g<strong>en</strong>ética.<br />
La DBP se pue<strong>de</strong> producir con FiO2 > 60%<br />
durante dos días o con FiO2 <strong>de</strong>l 40% con un<br />
mínimo <strong>de</strong> tres días. Para que se produzca con<br />
FiO2 < 40%, se necesita un <strong>período</strong> <strong>de</strong> tiempo<br />
más prolongado <strong>en</strong> v<strong>en</strong>tilación mecánica. En<br />
g<strong>en</strong>eral, con cinco días <strong>en</strong> v<strong>en</strong>tilación mecánica<br />
conv<strong>en</strong>cional y una FiO2 > 60% ya se produce<br />
una DBP.<br />
Clínicam<strong>en</strong>te, se consi<strong>de</strong>ra que existe esta<br />
<strong>en</strong>fermedad si, con los antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong>scritos,<br />
se asiste a un niño con taquipnea, retracciones<br />
y <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>oterapia a los 28 días<br />
<strong>de</strong> vida o 36 semanas <strong>de</strong> gestación corregidas<br />
y que ti<strong>en</strong>e un patrón radiográfico específico<br />
para dicha <strong>en</strong>tidad.<br />
Una vez establecida la <strong>en</strong>fermedad, <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to<br />
es muy complejo, puesto que continúa<br />
requiri<strong>en</strong>do <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>oterapia e incluso <strong>de</strong> apoyo<br />
v<strong>en</strong>tilatorio, factores etiológicos vinculados<br />
a la afección. La oxig<strong>en</strong>oterapia es la medida<br />
terapéutica fundam<strong>en</strong>tal, porque la hipoxemia<br />
sost<strong>en</strong>ida es la causa <strong>de</strong> la hipert<strong>en</strong>sión pulmonar<br />
y agrava la DBP. Se <strong>de</strong>be administrar <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> <strong>en</strong><br />
la cantidad mínima necesaria para lograr una<br />
saturación <strong>de</strong> hemoglobina <strong>de</strong>l 8892%. Cuando<br />
<strong>el</strong> niño ingiere alim<strong>en</strong>tos, se asea o realiza alguna<br />
actividad física adicional, se <strong>de</strong>be increm<strong>en</strong>tar<br />
la FiO 2 . El neonato pue<strong>de</strong> incluso ser dado <strong>de</strong><br />
alta con <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> domiciliario.<br />
Retinopatía <strong>de</strong>l prematuro<br />
Muchos factores, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la hiperoxia, pue<strong>de</strong>n<br />
contribuir a la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> esta <strong>en</strong>fermedad:<br />
<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> vitamina E, luz ambi<strong>en</strong>tal, condiciones<br />
clínicas diversas que incluy<strong>en</strong> la acidosis,<br />
choque, sepsis, apnea, anemia, reapertura <strong>de</strong>l<br />
conducto arterioso y, por supuesto, soporte<br />
v<strong>en</strong>tilatorio prolongado, cuando se acompaña<br />
<strong>de</strong> episodios <strong>de</strong> hipoxia e hipercapnia.<br />
52 ■ Precop SCP<br />
Hasta ahora, no se ha podido establecer una<br />
r<strong>el</strong>ación directa <strong>en</strong>tre la PaO 2 y la ROP. Esta<br />
última ha ocurrido <strong>en</strong> neonatos prematuros<br />
que nunca recibieron oxig<strong>en</strong>oterapia e incluso<br />
<strong>en</strong> neonatos con cardiopatías congénitas<br />
cianóticas <strong>en</strong> los que la PaO 2 nunca ha sido<br />
superior a 50 mmHg. A la inversa, la ROP no<br />
se ha diagnosticado <strong>en</strong> prematuros <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />
prolongados <strong>período</strong>s <strong>de</strong> hiperoxia. La monitorización<br />
continua <strong>de</strong> gases transcutáneos no<br />
ha logrado una disminución significativa <strong>de</strong> la<br />
inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> la ROP.<br />
De acuerdo con las publicaciones exist<strong>en</strong>tes,<br />
se pue<strong>de</strong> concluir que la ROP no es <strong>de</strong>l todo<br />
prev<strong>en</strong>ible, por ahora, <strong>en</strong> algunos neonatos,<br />
especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los pretérmino, <strong>de</strong> peso extremadam<strong>en</strong>te<br />
bajo al nacer, ya que muchos otros<br />
factores, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la hiperoxia, son importantes<br />
<strong>en</strong> la patog<strong>en</strong>ia. Una hiperoxia transitoria<br />
aislada no pue<strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rarse como sufici<strong>en</strong>te<br />
para causar la ROP y no exist<strong>en</strong> patrones <strong>de</strong><br />
cuidados específicos <strong>en</strong> <strong>el</strong> curso <strong>de</strong> la oxig<strong>en</strong>oterapia<br />
que puedan prev<strong>en</strong>ir totalm<strong>en</strong>te esta<br />
complicación.<br />
Se recomi<strong>en</strong>da que un oftalmólogo con<br />
experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> retinología y oftalmoscopia<br />
indirecta examine las retinas <strong>de</strong> todos los prematuros<br />
(especialm<strong>en</strong>te los m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 1.500<br />
g y m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 32 semanas <strong>de</strong> edad gestacional<br />
al nacer). Dicho exam<strong>en</strong> <strong>de</strong>be hacerse a<br />
las 46 semanas <strong>de</strong> edad cronológica o a las<br />
3133 semanas <strong>de</strong> edad posconcepcional (edad<br />
gestacional + edad cronológica). El seguimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> los hallazgos <strong>de</strong> este primer exam<strong>en</strong><br />
oftalmológico. Los niños con ROP umbral<br />
<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser valorados para tratami<strong>en</strong>to ablativo,<br />
al m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> un ojo, <strong>en</strong> las sigui<strong>en</strong>tes 72 horas<br />
<strong>de</strong> efectuado <strong>el</strong> diagnóstico.<br />
En <strong>el</strong> 2008, la Asociación Colombiana <strong>de</strong><br />
Neonatología y la <strong>Sociedad</strong> Colombiana <strong>de</strong> Oftalmología,<br />
como recom<strong>en</strong>dación para monitoreo<br />
<strong>de</strong>l <strong>oxíg<strong>en</strong>o</strong> y prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> la retinopatía <strong>de</strong>l<br />
prematuro, establec<strong>en</strong> los niv<strong>el</strong>es mostrados a<br />
continuación.
Edad gestacional(semanas)<br />
Peso al nacer (g)<br />
< 27 a 28 semanas EG<br />
< 1.000 g<br />
< 34 semanas EG<br />
< 2.000 g<br />
> 34 semanas EG<br />
> 2.000 g<br />
Fu<strong>en</strong>te: Asociación Colombiana <strong>de</strong> Neonatología y <strong>Sociedad</strong> Colombiana <strong>de</strong> Oftalmología.<br />
Lecturas recom<strong>en</strong>dadas<br />
Saturación óptima<br />
1. American Aca<strong>de</strong>my of Pediatrics, American Heart Association.<br />
Reanimación <strong>neonatal</strong>. 5ª ed. 2006. p. 5-10.<br />
2. Adams J. Oxyg<strong>en</strong> therapy and monitoring in the newborn. Upto-date.<br />
2006.<br />
3. Grupo Respiratorio <strong>de</strong> la <strong>Sociedad</strong> Española <strong>de</strong> Neonatología.<br />
Recom<strong>en</strong>daciones sobre v<strong>en</strong>tiloterapia conv<strong>en</strong>cional<br />
<strong>neonatal</strong>. Ann Esp Pediatr 2001;55:244-50.<br />
4. Baley P. Oxyg<strong>en</strong> <strong>de</strong>livery systems for infants and childr<strong>en</strong>.<br />
Up-to-date. 2007: http://www.utdol.com/utd/cont<strong>en</strong>t/topic.<br />
do?topicKey=ped_res/8392&view<br />
5. Myers TR; American Association for Respiratory Care (AARC).<br />
AARC Clinical Practice Gui<strong>de</strong>line: s<strong>el</strong>ection of an oxyg<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>livery <strong>de</strong>vice for <strong>neonatal</strong> and pediatric pati<strong>en</strong>ts--2002<br />
revision & update. Respir Care 2002;47(6):707-16.<br />
6. Wang VJ. Airway managem<strong>en</strong>t in childr<strong>en</strong>. Up-to-date. 2007:<br />
http://www.utdol.com/utd/cont<strong>en</strong>t/topic.do?topicKey=ped_<br />
res/6039&view=<br />
Tabla 1.<br />
Ricardo Sánchez Consuegra - José Solano - Eimy M<strong>en</strong>divil<br />
Alarma mínima <strong>de</strong><br />
saturómetro<br />
85%<br />
Alarma máxima <strong>de</strong><br />
saturómetro<br />
85-93% 83% 93%<br />
88-94% 85% 95%<br />
7. Thompson AE. Pediatric airway managem<strong>en</strong>t. In: Fuhrman<br />
BP, Zimmerman J, editors. Pediatric critical care. 3th ed.<br />
Phila<strong>de</strong>lphia: Mosby Elsevier; 2006. p. 101.<br />
8. Saugstad OD. Oxyg<strong>en</strong> for newborns: how much is too much?<br />
J Perinatol 2005;25 Suppl 2:S45-9.<br />
9. Dawson JA, Davis PG, O’Donn<strong>el</strong>l CP, Kamlin CO, Morley CJ.<br />
Pulse oximetry for monitoring infants in the <strong>de</strong>livery room: a<br />
review. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2007;92(1):F4-7.<br />
10. Solá A, Chow L, Rogido M. Oximetría <strong>de</strong> pulso <strong>en</strong> la asist<strong>en</strong>cia<br />
respiratoria <strong>neonatal</strong> <strong>en</strong> 2005. Revisión <strong>de</strong> los conocimi<strong>en</strong>tos<br />
actuales. An Pediatr (Barc) 2005;62:266-81.<br />
11. Fernán<strong>de</strong>z CJ. Oxyg<strong>en</strong> terapy in <strong>neonatal</strong> resuscitation. Up-todate.<br />
2008: http://www.utdol.com/utd/cont<strong>en</strong>t/topic.do?topi<br />
cKey=neonatol/296708&view<br />
Nota <strong>de</strong> la redacción:<br />
Todas las fotografías que aparec<strong>en</strong> <strong>en</strong> este artículo fueron tomadas por <strong>el</strong> pediatra neonatólogo Ricardo Sánchez Consuegra, uno <strong>de</strong> los autores .<br />
El doctor Sánchez Consuegra es <strong>el</strong> presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> la Regional Atlántico <strong>de</strong> la Asociación Colombiana <strong>de</strong> Neonatología (Ascon).<br />
CCAP Volum<strong>en</strong> 9 Número 3 ■ 53