25.04.2013 Views

Redalyc.La cumbia villera y el fin de la cultura del trabajo en la ...

Redalyc.La cumbia villera y el fin de la cultura del trabajo en la ...

Redalyc.La cumbia villera y el fin de la cultura del trabajo en la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>La</strong> <strong>cumbia</strong> <strong>villera</strong> y <strong>el</strong> <strong>fin</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>cultura</strong> d<strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> Arg<strong>en</strong>tina <strong>de</strong> los 90 http://www.sibetrans.com/trans/trans12/art05.htm<br />

<strong>de</strong>sintegración <strong>de</strong> un <strong>de</strong>terminado tipo <strong>de</strong> organización y <strong>la</strong>zo social que se resist<strong>en</strong> a abandonar.<br />

En los apartados que sigu<strong>en</strong>, analizaré –a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s letras y <strong>de</strong> algunas <strong>en</strong>trevistas a los músicos<br />

qué modo los villeros p<strong>la</strong>ntean sus experi<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> contraste a dos <strong>de</strong> los aparatos d<strong>el</strong> p<br />

disciplinador que m<strong>en</strong>cionaba antes: <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> y <strong>la</strong> familia. Veremos, primero, cómo <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> <strong>de</strong>j<br />

ser <strong>la</strong> actividad “natural” y legítima <strong>en</strong> <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> recursos para <strong>la</strong> subsist<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong>s implicacio<br />

que su substitución por otras ativida<strong>de</strong>s ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong><strong>fin</strong>ición <strong>de</strong> <strong>la</strong> masculinidad <strong>de</strong> los pibes. Ensegu<br />

propongo que los nuevos matices que gana <strong>la</strong> sexualidad fem<strong>en</strong>ina, y que son tematizados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s le<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser consi<strong>de</strong>rados para rep<strong>en</strong>sar <strong>el</strong> rol <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer –específicam<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pibas—<strong>en</strong> <strong>la</strong>s r<strong>el</strong>acio<br />

románticas y <strong>la</strong> manera <strong>en</strong> que pibes y pibas se r<strong>el</strong>acionan <strong>en</strong>tre sí.<br />

a- El <strong>fin</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>cultura</strong> d<strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> y un nuevo horizonte <strong>de</strong> valores<br />

Lejos <strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rado <strong>la</strong> cumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> legitimidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong><strong>fin</strong>ición <strong>de</strong> los pap<strong>el</strong>es sociales y c<br />

fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> sust<strong>en</strong>to económico, <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>cumbia</strong> <strong>villera</strong>, <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> es consi<strong>de</strong>rado como fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> explota<br />

y, sobre todo, como actividad propia <strong>de</strong> los otarios—término lunfardo que i<strong>de</strong>ntifica a los “tontos” [9]<br />

negativo, <strong>la</strong>s letras <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>cumbia</strong> <strong>villera</strong> muestran que <strong>el</strong> mundo <strong>en</strong> que se asociaban <strong>trabajo</strong>, consu<br />

ocio y <strong>la</strong> masculinidad legítima es un mundo lejano o no se pres<strong>en</strong>ta como <strong>la</strong> alternativa única.<br />

En <strong>la</strong>s letras, se evi<strong>de</strong>nciarán tres puntos que refier<strong>en</strong> a ese nuevo lugar que <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> adquiere e<br />

poética <strong>villera</strong>. Primero, se observará <strong>la</strong> caida d<strong>el</strong> mod<strong>el</strong>o que asocia <strong>el</strong> ocio y <strong>el</strong> consumo al tra<br />

productivo y remunerado, apareci<strong>en</strong>do ambos separados. Se pres<strong>en</strong>ta, así, un quiebre <strong>en</strong> <strong>la</strong> concep<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> indisociabilidad <strong>en</strong>tre <strong>trabajo</strong> y ocio, d<strong>el</strong> criterio <strong>de</strong> r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to como principio or<strong>de</strong>nador<br />

tiempo y d<strong>el</strong> espacio y d<strong>el</strong> principio <strong>de</strong> propriedad <strong>de</strong> los medios <strong>de</strong> producción y <strong>de</strong> consumo.<br />

En segundo término, se analizará <strong>la</strong> exaltación d<strong>el</strong> robo <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que r<strong>el</strong>ativiza <strong>el</strong> lugar<br />

<strong>trabajo</strong> como <strong>la</strong> principal práctica legítima para obt<strong>en</strong>er sust<strong>en</strong>to y <strong>en</strong> cuanto aparece como<br />

posibilidad más – y no ap<strong>en</strong>as producto d<strong>el</strong> azar o <strong>de</strong> un acci<strong>de</strong>nte – <strong>en</strong> <strong>la</strong> vida cotidiana <strong>de</strong> cualq<br />

sujeto. Por último, veremos <strong>la</strong> valoración difer<strong>en</strong>te que <strong>el</strong> dinero ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s – no má<br />

necesariam<strong>en</strong>te como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to c<strong>en</strong>tral y equival<strong>en</strong>te universal <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía capitalista, ni c<br />

repres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un uso específico d<strong>el</strong> tiempo y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>ergías personales. En <strong>la</strong> <strong>cumbia</strong> vil<br />

<strong>en</strong>contramos <strong>la</strong> i<strong>de</strong>alización <strong>de</strong> un tiempo sin reg<strong>la</strong>s, <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong>, <strong>el</strong> ahorro, <strong>el</strong> sacrificio<br />

substituídos por <strong>el</strong> robo, <strong>el</strong> consumo y <strong>el</strong> ocio.<br />

Es necesario ac<strong>la</strong>rar que <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> estos tópicos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s letras no pret<strong>en</strong><strong>de</strong> expresar t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias<br />

pue<strong>de</strong> asumirlos como filiaciones i<strong>de</strong>ntitarias totales. Es más, por ejemplo, que Pablo Lescano sea<br />

<strong>de</strong> los más radicales <strong>en</strong> su postura <strong>villera</strong>, él también, y apar<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te a contramano <strong>de</strong> sus mús<br />

afirma que trabaja: “...yo no me gané <strong>la</strong> lotería: si hice p<strong>la</strong>ta, <strong>la</strong> hice <strong>la</strong>burando. (...) Yo no c<br />

ninguna. Yo <strong>trabajo</strong>.” (P. Lescano, IN: Riera 2001: 63). [10]<br />

Si es verdad que <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong> no perdió por completo su valoración positiva, <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>cumbia</strong> <strong>villera</strong> <strong>el</strong> ac<br />

está puesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> ocio, <strong>en</strong> <strong>el</strong> consumo o <strong>en</strong> <strong>el</strong> robo, como estrategias <strong>en</strong> un contexto don<strong>de</strong> <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong><br />

<strong>de</strong> ser <strong>el</strong> eje <strong>de</strong> <strong>la</strong> masculinidad:<br />

D<strong>el</strong> baile me v<strong>en</strong>go, ay, qué pedo [borrachera] t<strong>en</strong>go!/ No puedo caminar <strong>de</strong> tanto ja<strong>la</strong>r. [inh<br />

cocaina)]/ Estoy re cantina [<strong>en</strong> este caso <strong>la</strong> voz refiere al turbación por abstin<strong>en</strong>cia que lo p<br />

<strong>en</strong> situación <strong>de</strong> “armar bardo”- protestar-], no t<strong>en</strong>go vitamina [cocaína]./ Yo quiero to<br />

vitamina, yo quiero tomar vitamina./ Me compro una bolsa y estoy pi<strong>la</strong>, pi<strong>la</strong>.[<strong>en</strong>ergizado] (Da<br />

Gratis, “Quiero vitamina”, Damas Gratis, 2000)<br />

Aqu<strong>el</strong> que impera <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>cumbia</strong> <strong>villera</strong> es un tiempo aj<strong>en</strong>o a <strong>la</strong> disciplina <strong>de</strong> <strong>la</strong> escu<strong>el</strong>a y <strong>el</strong> <strong>trabajo</strong><br />

administrado, <strong>la</strong> sucesión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s noches y <strong>la</strong>s mañanas y <strong>de</strong> los días <strong>de</strong> <strong>la</strong> semana no regu<strong>la</strong><br />

difer<strong>en</strong>cian <strong>el</strong> <strong>de</strong>scanso <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad. Al contrario, más que <strong>el</strong> r<strong>el</strong>oj o <strong>el</strong> cal<strong>en</strong>dario, es <strong>el</strong> efecto <strong>de</strong><br />

drogas y <strong>el</strong> alcohol – cuyo consumo se efectúa a cualquier hora y <strong>en</strong> cualquier día – <strong>el</strong> que <strong>de</strong>marc<br />

límite <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> vigilia y <strong>el</strong> sueño. Así, los villeros se pres<strong>en</strong>tan como dueños d<strong>el</strong> tiempo, don<strong>de</strong> cualq

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!