Novas palabras ok. - Lexicool
Novas palabras ok. - Lexicool
Novas palabras ok. - Lexicool
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 2<br />
MATERIAIS LINGÜÍSTICOS<br />
Edición:<br />
Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo<br />
Reitoría da Universidade de Vigo<br />
r/<br />
36201 Vigo<br />
Tel. 986 813574<br />
Fax: 986 813559<br />
©<br />
© Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, 2009<br />
© Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo, 2009<br />
Printed in Spain - Impreso en España<br />
I.S.B.N.<br />
Depósito Legal: VG-<br />
Deseño e maquetación: Acuarela Comunicación SLL<br />
Imprime:<br />
Reservados todos os dereitos. Nin a totalidade nin parte deste libro pode reproducirse<br />
ou transmitirse por ningún procedemento electrónico ou mecánico, incluíndo fotocopia,<br />
gravación magnética ou calquera almacenamento de información e sistema<br />
de recuperación, sen o permiso escrito da Área de Normalización Língüística<br />
da Universidade de Vigo.
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 3<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
galego - éuscaro<br />
euskara - galiziera<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
UNIVERSIDADE<br />
DE VIGO
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 4<br />
4<br />
Dicionario Elemental<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 5<br />
i n t r o d u c i ó n<br />
Introdución<br />
5
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 7<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
galego - éuscaro
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 8
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 9<br />
A<br />
galego - éuscaro<br />
a art. 1. -a pron. 2. Ø<br />
á contra. 1. a (preposición) + a (artigo)<br />
s.f. 2. hegal, hego<br />
a prep. 1. -i 2. Ø 3. -ra 4. -n 5. -z, -<br />
ka<br />
aba s.f. hegal<br />
abade s.m. abade<br />
abaixar v.t. makurtu<br />
abaixo adv. 1. behera, apal interx.<br />
2. behera parte de abaixo azpi,<br />
behe, barren<br />
abalar v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
abalo s.m. kulunka, zabu, kili-kolo<br />
abandonado -a adx. 1. (despreocupado)<br />
axolagabe, utzi 2. (referido<br />
a casas, vilas) utzi<br />
abandonar v.t. 1. laga, utzi, bertan<br />
behera utzi 2. (un lugar) -tik irten<br />
abanear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
abano s.m. haizemaile<br />
abaratar v.t./v.i merkatu<br />
abarrelar v.t. sehaska, kulunkatu<br />
abastanza s.f. ugaritasun, oparotasun<br />
abdicar v.t. (dun cargo) abdikatu,<br />
(dunhas crenzas) uko egin<br />
abecedario s.m. alfabeto<br />
abeiro s.m. geriza<br />
abella s.f. erle<br />
abellón s.m. erlastar<br />
aberto -a adx. zabal, zabalik<br />
abeto s.m. izei<br />
abismo s.m. leize<br />
abofé adv. egiazki, egiazkiro<br />
abolar v.i./v.p. mailatu<br />
abondar v.i. nahikoa izan, aski izan<br />
abondo -a adx. 1. aski, nahiko adv.<br />
2. aski, dezente, nahiko, samar<br />
abondoso -a adx. ugari, gari<br />
abono s.m. abonamendu<br />
abordaxe s.f. abordatze<br />
aborrecer v.t. 1. gorrotatu, higuindu<br />
v.t./v.p. 2. nazkatu<br />
abotoar v.t. botoitu, botoiak lotu<br />
abrandar v.t. bigundu, samurtu<br />
abrazar v.t./v.p. besarkatu<br />
abrazo s.m. besarkada<br />
abreviar v.t. lastertu, laburtu<br />
abrigar v.t./v.p. arropa jantzi, berotu,<br />
estali<br />
abrigo s.m. ber<strong>ok</strong>i<br />
abril s.m. apiril<br />
abrir v.t./v.p. ireki, zabaldu<br />
abruñeiro s.m. elorri<br />
9
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 10<br />
10<br />
Dicionario Elemental<br />
absolutamente adv. 1. (en oracións<br />
negativas) ezer ere, deus ere 2.<br />
(en oracións afirmativas) erabat,<br />
zeharo, guztiz<br />
absoluto adx. absolutu, erabateko<br />
en absoluto batere<br />
absurdo -a adx. zentzugabe<br />
abundancia s.f. ugaritasun, oparotasun,<br />
aukera en abundancia erruz<br />
abundante adx. ugari, gori<br />
abundantemente adv. gogotik<br />
aburrido adx. aspergarri<br />
aburrir v.t./v.p. aspertu, nekatu, gogaitu<br />
abusar v.i. 1. abusatu 2. (sexualmente)<br />
bortxatu<br />
abuso s.m. 1. gehiegikeria 2. abusu<br />
acá adv. hemen, (dirección a) hona<br />
acá mesmo hementxe, honaxe<br />
acabar v.t. 1. amaitu, bukatu, burutu<br />
v.p. 2. agortu, amaitu, bukatu<br />
v.i. 3. amaitu, bukatu acabado de<br />
nacer jaioberri<br />
acadar v.t. iritsi<br />
académico -a adx./s. akademiko<br />
ano académico ikasturte<br />
acampar v.i. kanpatu<br />
acceder v.i. 1. onartu, onetsi, amore<br />
eman 2. sartu, heldu, sarbide izan<br />
acceso s.m. 1. (entrada) sarbide, sarrera<br />
2. (acción) sartze 3. (informática)<br />
atzipen<br />
accidente s.m. 1. istripu 2. ustekabe<br />
3. gorabehera<br />
acción 1. egintza, ekintza, egite<br />
2. akzio<br />
acción s.f. ekintza<br />
acedar v.t./v.i. 1. mindu, garraztu<br />
v.p. 2. ihartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
acedo -a adx. garratz, samin<br />
aceiro s.m. altzairu<br />
aceite s.m. olio<br />
acelerar v.t. 1. bizkortu, azeleratu<br />
v.p. 2. artegatu<br />
acenar v.i. keinu egin<br />
acender v.t. piztu, biztu<br />
aceno s.m. keinu, zeinu, (cos ollos)<br />
ñica, (de burla) ñaka<br />
acento s.m. 1. azentu 2. (gráfico)<br />
azentu-marka 3. doinu<br />
aceptar v.t. aitortu, onartu<br />
acerca de loc. prep. –i dag<strong>ok</strong>ionez<br />
acercar v.t./v.p. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu<br />
acérrimo adx. amorratu<br />
acertar v.t. 1. asmatu, igarri v.i.<br />
2. jo, eman 3. asmatu<br />
aceso -a adx. bero, gartsu<br />
acha s.f. ezpal, printza<br />
achado s.m. aurkikuntza<br />
achaiar v.t. lautu<br />
achar v.t. 1. topatu, aurkitu 2. uste<br />
izan v.p. 3. egon<br />
achegar v.t./v.p. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu<br />
aciñeira s.f. arte<br />
acio s.m. mordo<br />
acivro s.m. gorosti<br />
aclaración s.f. argibide, azalpen<br />
aclarar v.t. 1. argitu 2. (a roupa)<br />
urbe rritu v.i. 3. (o día, o ceo) argitu,<br />
oskarbitu v.t./v.p. 4. (dúbidas)<br />
argitu<br />
aclarear v.i. argitu, oskarbitu<br />
acó adv. hona acó mesmo honaxe<br />
acochar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 11<br />
galego - éuscaro<br />
acocho s.m. zulo<br />
acolá adv. harantzago<br />
acoller v.t. 1. hartu, jaso v.p. 2. heldu<br />
acollida s.f. harrera<br />
acometida s.f. bultza, ekinaldi<br />
acomodar v.t./v.p. 1. (colocar) k<strong>ok</strong>atu<br />
2. (adaptar) eg<strong>ok</strong>itu, moldatu<br />
acompañar v.t. lagundu<br />
aconsellar v.t./v.p. aholkatu, kontseilatu,<br />
gomendatu<br />
acontecemento s.m. 1. gertaera 2.<br />
(acto público) ekitaldi<br />
acontecer v.i. gertatu, suertatu<br />
acordar v.t. 1. erabaki, ebatzi v.t./v.p.<br />
2. gogoratu, oroitu v.i. 3. (espertar)<br />
iratzarri, ernatu, esnatu<br />
acordeón s.m. soinu<br />
acordo s.m. akordio, erabaki, konponbide,<br />
tratu, kontzertu estar de<br />
acordo ados izan, bat etorri<br />
acostumar v.t./v.p. 1. ohitu v.t.<br />
2. (partícula que se antepón ao<br />
verbo, adoitar) ohi<br />
acougar v.i. lasaitu, baretu<br />
acougo s.m. lasaitasun, sosegu<br />
acoutar v.t. 1. mugatu, zedarriztatu<br />
2. (un texto) oharrak ipini/idatzi<br />
acovardar v.t./v.p. beldurtu, koldartu<br />
acta s.f. agiri<br />
actitude s.f. j<strong>ok</strong>abide, jarrera<br />
actividade s.f. ekintza, jarduera<br />
activo -a adx. 1. gogotsu, langile<br />
2. aktibo<br />
acto s.m. 1. egintza, ekintza, egite<br />
2. (acontecemento público) ekitaldi,<br />
ospakizun 3. (de teatro) ekitaldi<br />
actor -ora s. aktore, j<strong>ok</strong>alari<br />
actriz s.f. aktore, j<strong>ok</strong>alari<br />
actuación s.f. saio<br />
actual adx. gaur egungo, gaurko<br />
actualmente adv. gaur egun, gaur<br />
egunean<br />
actuar v.i. 1. aritu, j<strong>ok</strong>atu 2. antzeztu,<br />
j<strong>ok</strong>atu<br />
acubillo s.m. aterki, babes, geriza<br />
acuoso -a adx. 1. (zumento) urdun,<br />
urtsu 2. zirin<br />
acurtar v.t. laburtu, txikiagotu,<br />
moztu<br />
acusación s.f. salaketa<br />
acusar v.t. 1. salatu, akusatu 2. (sentir)<br />
nabaritu, nabarmendu v.p.<br />
3. aitortu<br />
adaptar v.t. adaptatu, eg<strong>ok</strong>itu<br />
adecuado -a adx. eg<strong>ok</strong>i<br />
adecuar v.t./v.p. eg<strong>ok</strong>itu<br />
adega s.f. ardandegi<br />
adelgazar v.t./v.i. argaldu, mehetu<br />
ademais adv. gainera, gain<br />
adestrador -ora s. entrenatzaile<br />
adeus interx. 1. adio!, agur! s.m.<br />
2. adio, agur<br />
adherir v.t./v.i./v.p. 1. erantsi, atxiki,<br />
itsatsi v.p. 2. (a unhas ideas) atxiki<br />
adiantar v.t./v.i./v.p. aurreratu, aurrea<br />
hartu<br />
adiante adv. 1. aurrera 2. (parte de<br />
algo) aurre interx. 3. aurrera! de<br />
hoxe en adiante gaurtik aurrera<br />
adianto s.m. aurrerapen<br />
adiar v.t. atzeratu<br />
adición s.f. batuketa<br />
adiñeirado -a adx. dirudun<br />
adival s.m. gurdi-s<strong>ok</strong>a<br />
11
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 12<br />
12<br />
Dicionario Elemental<br />
adiviña s.f. asmakizun, igarkizun<br />
adiviñar v.t. asmatu, igarri<br />
adiviño -a s. igarle<br />
administración s.f. administrazio<br />
administrador -ora s. administratzaile<br />
administrativo -a adx. 1. administratibo<br />
s. 2. administrari, bulegari<br />
admirable adx. harrigarri, ohargarri<br />
admiración s.f. mirespen<br />
admirador -ora s. miresle<br />
admirar v.t. 1. miretsi, ederretsi v.p.<br />
2. (asombrarse) harritu<br />
admitir v.t. onartu, onetsi<br />
adobiado -a adx. apain<br />
adobiar v.t./v.p. apaindu<br />
adoecer v.i. 1. (sufrir) pairatu 2. (desexar)<br />
irrikatu<br />
adoitar v.t. (partícula que se antepón<br />
ao verbo) ohi<br />
adoito adv. sarri<br />
adopción s.f. 1. hartze 2. adopzio,<br />
(un neno) sematzat hartze, (unha<br />
nena) alabatzat hartze<br />
adoptar v.t. 1. hartu 2. (un neno ou<br />
unha neno) adoptatu, (un neno)<br />
sematzat hartu, (unha nena) alabatzat<br />
hartu<br />
adorar v.t. agurtu, adoretu, gurtu<br />
adormecer v.i. logaletu<br />
adornado -a adx. apain<br />
adornar v.t./v.p. apaindu<br />
adorno s.m. apain, apaindura,<br />
apaingarri, edergarri<br />
adozar v.t. gozatu, eztitu<br />
adquirir v.t. 1. (mercar) erosi 2.<br />
(algo inmaterial) eskuratu<br />
adro s.m. atari<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aduana s.f. aduana<br />
adubar v.t. ontzutu, adobatu<br />
adubo s.m. ontzu, ontzu<br />
adular v.t. lausengatu, losintxatu<br />
adulto -a adx./s. heldu, nagusi<br />
adversario -a adx./s. arerio<br />
advertencia s.f. 1. oharpide, abertimendu<br />
2. (observación) oharpen<br />
advertir v.t. 1. adierazi 2. (notar)<br />
nabaritu<br />
adxacente adx. aldameneko, alb<strong>ok</strong>o<br />
adxectivo -a adx. 1. osagarri s.m.<br />
2. adjektibo, (na gramática vasca,<br />
antes do nome) izenlagun, (na gramática<br />
vasca, despois do nome)<br />
izenondo<br />
adxudicar v.t. esleitu, adjudikatu<br />
aeroporto s.m. aireportua<br />
afable adx. adikor, atsegin facerse<br />
afable lautu<br />
afacer v.t./v.p. ohitu, jarri<br />
afagar v.t. lausengatu, losintxatu<br />
afago s.m. lausengu<br />
afalar v.t. akuilatu<br />
afamado -a adx. ospetsu, sonatu<br />
afastar v.t./v.p. 1. apartatu, erretiratu,<br />
baztertu, aldendu, banandu<br />
2. (relacións) urrundu, urrutiratu<br />
afección s.f. 1. (doenza) erasan<br />
2. zaletasun 3. zale<br />
afeccionado -a adx./s. zale<br />
afectar v.t./v.p. 1. hunkitu v.t.<br />
2. (atinxir) eragin<br />
afeitar v.t./v.p. bizarra egin<br />
afeito -a adx. ohituta egon<br />
afiado -a adx. 1. zorrotz, zorroztu<br />
s.m. 2. zorrozketa<br />
afialapis s.m. zorrozkailu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 13<br />
galego - éuscaro<br />
afianzar v.t. finkatu, tinkatu, oinarritu<br />
afiar v.t. zorroztu<br />
afiliado -a s. bazkide, afiliatu<br />
afiliar v.t./v.p. kide egin, afiliatu<br />
afillado -a s. besoetako<br />
afín adx. kideko, pareko<br />
afinar v.t. tonuan jarri<br />
afirmar v.t. 1. baieztatu v.t./v.p.<br />
2. (fortalecer) sendotu<br />
afixo s.m. hizki<br />
aflición s.f. atsekabe, bihozmin<br />
aflixir v.t./v.p. atsekabetu<br />
afogar v.t. ito<br />
afondar v.i. 1. sakondu 2. hondatu,<br />
urperatu<br />
aforcar v.t./v.p. urkatu<br />
aforrar v.t. aurreztu, aurreratu, soberatu<br />
aforro s.m. aurrezki caixa de aforros<br />
aurrezki-kutxa<br />
afortunadamente adv. zorionez<br />
afrouxar v.t. laxatu<br />
afundir v.t./v.p. hondatu, hondoratu,<br />
urperatu<br />
agachar v.t./v.p. 1. (ocultar) ezkutatu,<br />
ostendu, gorde 2. (anicarse)<br />
makurtu, uzkurtu<br />
agardar v.t./v.i. 1. itxaron, itxoin,<br />
zain egon v.t. 2. (confiar) espero<br />
izan<br />
agarimo s.m. maitasun, maitazarre,<br />
txera<br />
agarimoso -a adx. amultsu, txeratsu,<br />
maitekor<br />
agarradeira s.f. eskuleku, helduleku<br />
agarrar v.t./v.p. eutsi, heldu<br />
agás prep. ezik, izan ezik, salbu<br />
agasallar v.t. erregalatu, opari egin<br />
agasallo s.m. erregalu, opari<br />
agatuñar v.i. katamarka igo<br />
agochar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
agocho s.m. zulo<br />
agora adv. 1. orain 2. (época presente)<br />
orainaldi a partir de agora<br />
aurrerantzean, hemendik aurrera<br />
polo de agora oraingoz agora<br />
mesmo oraintxe bertan até agora<br />
oraindaino<br />
agosto s.m. abuztu<br />
agra s.f. alor<br />
agradable adx. atsegin, pozgarri, gog<strong>ok</strong>o<br />
agradar v.i. atsegin izan, gustatu<br />
agradecer v.t. eskertu<br />
agradecido -a adx. eskerdun, esker<br />
oneko<br />
agrandar v.t. handitu<br />
agre adx. garratz, mingots<br />
agrear v.t./v.i. mindu, garraztu<br />
agresión s.f. eraso<br />
agricultor -ora s. nekazari<br />
agricultura s.f. nekazaritza<br />
agro s.m. 1. soro, landa, eremu<br />
2. (actividade) nekazaritza<br />
agromar v.i. erne<br />
agrupación s.f. 1. taldekatze, elkartze<br />
2. (asociación) talde, elkarte,<br />
lagunarte<br />
aguantar v.t. 1. (soster) eutsi 2. (soportar)<br />
jasan, eraman v.i. 3. (permanecer)<br />
iraun<br />
aguante s.m. eroapen<br />
aguia s.f. arrano<br />
aguillada s.f. akuilu<br />
13
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 14<br />
14<br />
Dicionario Elemental<br />
aguilloada s.f. eztenkada<br />
aguillón s.m. ezten, mizto<br />
aguinaldo s.m. gabonsari<br />
agulla s.f. orratz agulla de coser jostorratz<br />
aguzado adx. zorrotz, zorroztu<br />
aí adv. hor, (dirección a) horra aí<br />
mesmo hortxe<br />
ai interx. ai<br />
aínda adv. are, oraindik aínda que<br />
arren, nahiz eta, ba-...ere<br />
aire s.m. aire<br />
aireada s.f. bolada<br />
airear v.t./v.p. haizeztatu, haizatu,<br />
egurastu<br />
aixada s.f. aitzur<br />
alá adv. han, (dirección a) hara alá<br />
mesmo hantxe, haraxe<br />
ala s.f. hegal, hego<br />
alameda s.f. zumardi<br />
álamo s.m. zumar<br />
alarma s.f. alarma<br />
albanel s.m. igeltsero<br />
alboio s.m. estalpe<br />
alboroto s.m. zalaparta, iskanbila<br />
álbum s.m. album<br />
alcalde -esa s. alkate<br />
alcol s.m. alkohol<br />
alcume s.m. goitizen, izengoiti<br />
aldea s.f. herrixka<br />
aldraxante adx. Iraingarri, apalgarri<br />
aldraxar v.t. iraindu<br />
aldraxe s.f. irain, apalkuntza<br />
aledar v.t./v.p. poztu, alaitu, poz<br />
hartu<br />
alegrar v.t./v.p. poztu, alaitu, poz<br />
hartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
alegre adx. alai, alegera, pozik<br />
alegría s.f. alaitasun, poz<br />
aleilar v.t. urrumatu<br />
alemán -á adx./s. 1. alemaniako,<br />
alemaniar s.m. 2. (lingua) aleman<br />
alén adv. 1. haraindi, bestalde s.m.<br />
2. beste mundu, haraindi<br />
alento s.m. 1. arnasa, hats 2. adore,<br />
gogo<br />
alfabeto s.m. alfabeto<br />
alfaia s.f. bitxi<br />
alfándega s.f. aduana<br />
alfinete s.m. orratz<br />
alfombra s.f. alfonbra<br />
alforxa s.f. alportxa<br />
algo indef. 1. zerbait, zer edo zer<br />
adv. 2. pixka bat, apur bat<br />
algodón s.m. kotoi<br />
alguén indef. norbait ser alguén inor<br />
izan<br />
algún (f. algunha) indef. zenbait,<br />
bat, batzuk<br />
algures adv. nonbait<br />
alí adv. han alí mesmo hantxe<br />
dende alí handik aurrera<br />
alianza s.f. aliantza, elkartasun<br />
alicerce s.m. 1. funts, oinarri 2. (dunha<br />
construción) zimendu, oinarri<br />
alimentación s.f. elikadura<br />
alimentar v.t./v.p. janaritu, mantendu,<br />
elikatu<br />
alimento s.m. janari, elikagai, jaki<br />
aliviar v.t. arindu<br />
alixeirar v.t. arindu<br />
alleo -a adx. Inoren<br />
allo s.m. baratxuri, berakatz allo<br />
porro porru
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 15<br />
galego - éuscaro<br />
alma s.f. arima<br />
almacén s.m. tegi, biltegi, gordeleku,<br />
gordailu<br />
almofada s.f. belarrond<strong>ok</strong>o, buruko,<br />
burko<br />
almorzar v.t./v.i. gosaldu<br />
almorzo s.m. gosari<br />
aló adv. hara aló mesmo haraxe<br />
alongar v.t./v.p. 1. luzatu 2. (afastar)<br />
urrundu, urrutiratu, aldendu<br />
aloumiñar v.t. laztandu<br />
aloumiño s.m. laztan<br />
alpendre s.m. estalpe<br />
alpinismo s.m. alpinismo<br />
alteración s.f. aldakuntza<br />
alterar v.t. 1. aldatu v.t./v.p. 2. asaldatu<br />
altibaixo s.m.pl. gorabehera<br />
alto-a adx. 1. altu, garai, goi, gora<br />
s.m. 2. atsedenaldi inter. 3. geldi,<br />
tenk<br />
altura s.f. altuera<br />
alugar v.t. akuratu, al<strong>ok</strong>atu<br />
alugueiro s.m. akura, errenta, al<strong>ok</strong>airu<br />
alumar v.t./v.i. argitu, argiztatu<br />
alumear v.t./v.i. argitu, argiztatu<br />
alumno -a adx./s. ikasle<br />
alusión s.f. aipamen, aipaldi<br />
alzadeiro s.m. apal<br />
ama s.f. etxekoandre, ugazabandre<br />
ama de casa etxekoandre ama de<br />
cría inude<br />
amable adx. adikor, atsegin, adeitsu<br />
amais adv. gain, gainera amais de -z<br />
ostean<br />
amalló s.m. l<strong>ok</strong>arri<br />
amañar v.t. 1. (arranxar) konpondu<br />
2. (con engano) iruzur egin v.p.<br />
3. (acomodarse) moldatu<br />
amar v.t. maitatu<br />
amarelado -a adx. horixka<br />
amarelo-a adx./s. hori<br />
amargo -a adx. garratz, mingots, mikatz,<br />
samin<br />
amarrar v.t. 1. amarratu v.t./v.p.<br />
2. lotu, amarratu<br />
ambición s.f. handinahi<br />
ambicioso -a adx. handinahi, handizale<br />
ambiente s.m. giro, ingurune<br />
ambiguo -a adx. nabar<br />
ambos -as indef. biak<br />
ambulancia s.f. anbulantzia<br />
ambulatorio s.m. anbulatorio<br />
ameaza s.f. mehatxu<br />
ameazar v.t. mehatxatu<br />
amedrentar v.t./v.p. beldurtu, kikildu<br />
ameixa s.f. 1. (marisco) muxila, txirla<br />
2. (froita) aran, <strong>ok</strong>aran<br />
ameixeira s.f. aranondo<br />
amencer v.i. 1. eguna etorri s.m.<br />
2. egunsenti, goiztiri, goizalde<br />
ameneiro s.m. haltz<br />
americano -a adx./s. amerikar<br />
amieiro s.m. haltz<br />
amigo -a adx./s. adiskide grupo de<br />
amigos lagun-talde<br />
amizade s.f. 1. adiskidetasun pl.<br />
2. laguna, adiskide, lagunarte,<br />
lagun-talde<br />
amo -a s. 1. jabe s.m. 2. ugazaba<br />
amodo adv. astiro, poliki, geldiro<br />
amoestación s.f. oharpide, abertimendu<br />
15
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 16<br />
16<br />
Dicionario Elemental<br />
amolar v.t. 1. (afiar) zorroztu v.t./v.p.<br />
2. izorratu, gogaitu v.p. 3. eragotzi<br />
amolecer v.t./v.i. bigundu, samurtu<br />
amontoar v.t./v.p. pilatu, metatu<br />
amor s.m. amodio, amore, maitasun<br />
amora s.f. 1. masusta, maruga<br />
2. masusta<br />
amorear v.t./v.p. pilatu, metatu<br />
amorodo s.m. marrubi, mugurdi<br />
amorriñar v.p. mindu<br />
amosar v.t. 1. erakutsi 2. azaldu,<br />
adierazi v.p. 3. azaldu, agertu<br />
ampliación s.f. zabalkuntza<br />
ampliar v.t. zabaldu<br />
amplo -a adx. zabal<br />
amuleto s.m. kutun<br />
anaco s.m. atal, puska, pusketa,<br />
zati, pixka<br />
análise s.f. analisi<br />
ananás s.f. anana<br />
anano -a adx./s. nano, ipotx<br />
anatomía s.f. anatomia<br />
anchear v.t./v.p. zabaldu<br />
ancho -a adx. 1. zabal s.m. 2. zabalera<br />
anchoa s.f. antxoa<br />
anciá s.f. atso<br />
ancián -á adx./s. 1. zahar, adineko<br />
s.pl. 2. zaharrak<br />
ancián s.m. agure<br />
anciño s.m. eskuare, altxarrastelu,<br />
arrastelu<br />
áncora s.f. aingura<br />
andar v.i. 1. ibili s.m. 2. solairu,<br />
pisu 3. (xeito de camiñar) ibilera<br />
andazo s.m. izurri<br />
andel s.m. apal<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
andoriña s.f. enara<br />
andrómena s.f. ingurumari, itzulinguru<br />
anécdota s.f. pasadizo, anekdota<br />
anel s.m.eraztun<br />
anexo -a adx. 1. erantsi s.m. 2. (apéndice)<br />
eranskin, gehigarri<br />
angazo s.m. eskuare, altxarrastelu,<br />
arrastelu<br />
angosto -a adx. estu, estutu, mehar,<br />
hertsi<br />
angueira s.f. zeregin<br />
anguía s.f. aingira<br />
angula s.f. angula<br />
ángulo s.m. 1. (matemática) angelu<br />
2. (dunha parede) bazter<br />
angustia s.f. larritasun<br />
anicar v.t./v.p. makurtu, uzkurtu<br />
animado -a adx. 1. (vivo) bizi, bizidun<br />
2. (alegre) animatu, alai<br />
3. (que ten movemento) bizidun<br />
debuxos animados marrazki bizidunak<br />
animal s.m. abere, animalia<br />
animar v.t./v.p. 1. adoretu, animatu<br />
v.t. 2. (estimular) suspertu, bizkortu<br />
ánimo s.m. 1. (vontade) gogo 2. ado -<br />
re, kemen interx. 3. aupa, eutsi estado<br />
de ánimo gogo-aldartea<br />
aniñar v.i. habia egin<br />
aniquilar v.t. suntsitu, deuseztatu,<br />
ezereztatu<br />
aniversario s.m. urtebetetze<br />
ano s.m. 1. (tempo) urte 2. (parte do<br />
corpo) uzki o ano pasado iaz o<br />
ano que vén geurtz este ano aurten<br />
año s.m. bildots año de leite arkume<br />
año acabado de nacer axuri
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 17<br />
galego - éuscaro<br />
anoar v.t./v.p. korapilatu, lotu<br />
anoitecer v.i. 1. gautu, ilundu s.m.<br />
2. iluntze, ilunabar<br />
anoitecida s.f. iluntze, ilunabar<br />
anotar oharrak ipini/idatzi<br />
anoxado -a adx. haserre<br />
anoxar v.t./v.p. haserretu, sumindu<br />
ansioso -a adx. goseti<br />
antano adv. antzina<br />
antemán, de loc.adv. aldez aurretik,<br />
aurrez<br />
antepasado -a adx./s. arbaso, asaba,<br />
antzinako<br />
anterior adx. 1. (tempo) lehenag<strong>ok</strong>o,<br />
lehengo, aurreko 2. (lugar)<br />
aurreko, aitzineko parte anterior<br />
anteriormente adv. lehenago<br />
antes adv. lehen, lehenbizi, lehenago<br />
antes de orduko, ordurako<br />
canto antes ahal bezain laster, lehenbailehen<br />
un pouco antes lehentxeago<br />
antibiótico -a adx./s.m. antibiotiko<br />
anticipar v.t. lastertu<br />
antídoto s.m. antidoto<br />
antigamente adv. antzina<br />
antigo -a adx. 1. zahar, antzinako<br />
s.m.pl. 2. arbaso, asaba, antzinako<br />
antollo s.m. apeta, nahiera, gutizia<br />
antonte adv. herenegun<br />
antuca s.f. guardasol<br />
anual adx. urteko<br />
anualmente adv. urtero<br />
anular v.t. 1. baliogabetu s.m. 2.<br />
hatz nagi adx. 3. eraztun-itxurako<br />
anunciar v.t. 1. (avisar) berri eman,<br />
adierazi 2. (prognosticar) iragarri<br />
3. (publicidade) iragarri<br />
anuncio s.m. 1. (noticia) iragarpen,<br />
berri emate, aldarrikapen 2. (publicidade)<br />
iragarki<br />
anxo s.m. aingeru<br />
anzol s.m. amu<br />
ao contra. a (preposición) + o (artigo)<br />
apadriñar v.t. 1. aitabitxi izan<br />
2. (axudar) babestu<br />
apagar v.t./v.p. amatatu, itzali<br />
apaixonado -a adx. Gartsu, bero<br />
apaixonar v.t./v.p. 1. zaletu, lehiatu<br />
2. (alterarse) grinatu<br />
apalpada s.f. haztamu ás apalpadas<br />
haztamuka<br />
apalpadela s.f. haztamu<br />
apalpar v.t./v.p. haztatu, haztakatu<br />
apampado -a adx. tentel<br />
apañar v.t. 1. jaso, bildu 2. (unha<br />
enfermidade, unha bebedela…)<br />
harrapatu v.p. 3. moldatu<br />
aparcadoiro s.m. aparkaleku<br />
aparcar v.t. aparkatu<br />
aparecer v.t./v.p. agertu, azaldu<br />
aparellar v.t. prestatu<br />
aparello s.m. 1. tresna, lanabes<br />
2. (navegación) aparailu<br />
aparencia s.f. eite<br />
apartado -a adx. 1. urrutiko s.m.<br />
2. atal apartado de correos postakutxa<br />
apartamento s.m. apartamentu<br />
apartar v.t./v.p. apartatu, erretiratu,<br />
banandu, aldendu, baztertu, lekutu,<br />
saihestu<br />
aparvado -a adx. tentel<br />
apelido s.m. abizen, deitura<br />
apenas adv. 1. ia, doi-doi conx.<br />
2. ozta<br />
17
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 18<br />
18<br />
Dicionario Elemental<br />
apéndice s.m. 1. (anexo) eranskin,<br />
gehigarri 2. (anatomía) apendize<br />
aperta s.f. besarkada<br />
apertado -a adx. estu, estutu<br />
apertar v.t. 1. estutu, estuagotu<br />
v.t./v.p. 2. besarkatu<br />
aperto s.m. larrialdi<br />
apetecer v.t./v.i. gura izan<br />
apetito s.m. 1. jangura, apetitu<br />
2. (desexo) gurari<br />
apiadarse v.p. errukitu, gupidatu,<br />
urrikaldu, gupida izan<br />
aplaudir v.i. txalo egin, txaloak jo<br />
aplauso s.m. txalo<br />
apoiar v.t./v.p. 1. bermatu 2. babestu<br />
apoio s.m. euskarri<br />
aposta s.f. apustu<br />
aposta s.f. apustu, dema, trabes<br />
apostar v.t. apustu egin<br />
apostar v.t. apustu egin<br />
apracible adx. baketsu<br />
aprazar v.t. atzeratu<br />
apreciar v.t. 1. aintzat hartu, apreziatu<br />
2. (taxar) balioztatu 3. (enxergar)<br />
hauteman<br />
aprecio s.m. 1. (estima) estimu, estimazio<br />
2. (valor) jaramon<br />
aprender v.t. 1. (adquirir) ikasi<br />
2. (transmitir) irakatsi<br />
aprendizaxe s.f. ikasketa<br />
apresurado -a adx. lehiatsu<br />
apresurar v.t. 1. azkartu v.p. 2. lehiatu<br />
aprobar v.t. 1. onartu, onetsi 2.<br />
gainditu<br />
apropiado -a adx. eg<strong>ok</strong>i<br />
apropiarse v.p. bereganatu, jabetu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aproveitar v.t./v.i./v.p. aprobetxatu<br />
aprovisionar v.t./v.p. hornitu<br />
aproximadamente adv. inguru, gutxi<br />
gorabehera<br />
aproximar v.t./v.p. 1. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu v.p. 2. (parecerse)<br />
antzekoa izan<br />
aptitude s.f. gaitasun<br />
apuntar v.t. izkiriatu<br />
apupar v.t./v.i. oihuka eraso, txistu<br />
egin, txistu jo<br />
apurado -a adx. 1. (unha situación)<br />
estu, larri 2. (de cartos) eskas<br />
apurar v.t. 1. presatu v.p. 2. estutu,<br />
larritu<br />
apuro s.m. larrialdi, trantze, estutasun<br />
aquel (f. aquela, n. aquilo) dem.<br />
hau aquel mesmo bera<br />
aquí adv. hemen aquí mesmo hementxe<br />
arado s.m. golde<br />
arame s.m. alanbre<br />
araña s.f. armiarma<br />
árbitro s.m. 1. (dereito) arbitro 2.<br />
(deporte) arbitro<br />
árbore s.f. arbola, zuhaitz árbore<br />
alta tantai<br />
arboredo s.m. zuhaizti<br />
arbusto s.m. zuhaixka<br />
arca s.f. 1. kutxa 2. (estribor) istribor<br />
arco s.m. 1. arku 2. (arma) arku,<br />
uztai arco da vella ostadar<br />
arder v.i. erre, sutan egon, su hartu<br />
área s.f. arlo<br />
area s.f. harea, hondar<br />
arelar v.t. irrikatu<br />
aresta s.f. ertz
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 19<br />
galego - éuscaro<br />
arestora adv. oraintxe<br />
argallar v.t. azpikerian ibili<br />
argalleiro -a adx. endredatzaile<br />
argallo s.m. azpikeria<br />
argumento s.m. 1. (tema) argumentu<br />
2. (proba) argibide, argudio, sinesgarri<br />
árido -a adx. elkor<br />
arma s.f. arma<br />
arma v.t./v.p. armatu<br />
armada s.f. gudaroste<br />
armario s.m. 1. armairu 2. (chineiro)<br />
arasa<br />
aro s.m. aro<br />
arquitecto -a s. arkitekto<br />
arquitectura s.f. arkitektura<br />
arquivador s.m. fitxategi<br />
arquiveiro -a s. artxibazain<br />
arquivo s.m. 1. artxibo, agiritegi<br />
2. (informática) fitxategi<br />
arrabalde s.m. inguru, ingurumari<br />
arraigar v.i. 1. sustraitu, errotu v.p.<br />
2. (asentar) finkatu<br />
arrancar v.t. 1. (plantas) errotik<br />
atera 2. atera, erauzi v.t./v.i.<br />
3. (vehículo/motor) martxan jarri<br />
arrandeadoiro s.m. leria, zabu<br />
arrandear v.t./v.p. kulunkatu, balanbatu<br />
arranxar v.t. 1. konpondu 2. (ordenar)<br />
moldatu<br />
arrastrar v.t./v.i./v.p. 1. herrestatu,<br />
narrastu v.i. 2. (naipes) arrastatu<br />
arrear v.t. akuilatu<br />
arrebolar v.t. 1. (guindar) jaurti,<br />
jaurtiki, egotzi v.i. 2. (rodar) pirritatu<br />
arrecendo s.m. lurrin, usain gozo<br />
arredar v.t./v.p. 1. apartatu, urrundu,<br />
urrutiratu 2. (relacións) urrundu,<br />
urrutiratu<br />
arredismo s.m. separatismo<br />
arredor adv. 1. inguruan 2. (aproximadamente)<br />
inguru, gutxi gorabehera<br />
s.m.pl. 3. inguru, ingurumari<br />
arrefriado s.m. hotzeri, marranta,<br />
katarro<br />
arrefriar v.t./v.i. 1. hoztu v.p. 2. marrantatu<br />
arrendar v.t. al<strong>ok</strong>atu, akuratu, errentan<br />
eman<br />
arrendatario -a s. maizter<br />
arreo adv. etengabe<br />
arrepentimento s.m. damu<br />
arrepentirse v.p. damutu<br />
arrepío s.m. dardara<br />
arrestar v.t. atxilotu<br />
arrevesado bihurri, aldrebes<br />
arriba adv. 1. goian 2. gora parte de<br />
arriba goi<br />
arrincar v.t. 1. (plantas) errotik atera<br />
2. atera, erauzi v.t./v.i. 3. (vehículo/motor)<br />
martxan jarri<br />
arriscar v.t./v.p. arriskatu<br />
arroaz s.m. izurde<br />
arroba s.f. arroa<br />
arrodear v.t.v.p. inguratu<br />
arrodeo s.m. inguraketa, inguratze<br />
arroiada s.f. zaparrada<br />
arroibar v.t./v.p. gorritu<br />
arrolar v.t. 1. (aleilar) urrumatu<br />
2. (abarrelar) sehaska kulunkatu<br />
arrombar v.t. 1. k<strong>ok</strong>atu 2. (apartar)<br />
baztertu v.i. 3. (avultar) t<strong>ok</strong>i handia<br />
hartu<br />
arroupar v.t./v.p. estali, tapatu<br />
19
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 20<br />
20<br />
Dicionario Elemental<br />
arroutada s.f. zoraldi<br />
arroz s.m. arroz<br />
arrubiado -a adx. gorrixka<br />
arte s.f. arte<br />
arteiro -a adx./s. maltzur<br />
artellar v.t. antolatu<br />
artesanía s.f. eskulan, eskulangintza<br />
artificial adx. artifizial<br />
artigo s.m. 1. (de prensa) artikulu<br />
2. (lingua) artikulu<br />
artista s. artista<br />
arume s.m. pinu-hosto<br />
arxila s.f. buztin<br />
as art. det. 1. -ak pron. 2. Ø<br />
ás contra. a (artigo) + as (preposición)<br />
asa s.f. eskuleku, helduleku<br />
asar v.t./v.p. 1. erre v.p. 2. (coa<br />
calor) beroz ito<br />
asasinato s.m. hilketa<br />
asasino -a s. hiltzaile, eraile<br />
ascendencia s.f. arbasoak, jatorri<br />
ascensión s.f. igoera<br />
ascensor s.m. igogailu<br />
asear v.t./v.p. txukundu, apaindu<br />
asegurar v.t. 1. (afianzar) finkatu,<br />
tinkatu, segurtatu 2. baietsi, ziurtatu<br />
3. (cunha póliza) aseguratu<br />
asemblea s.f. batzar<br />
asentar v.t. oinarritu, finkatu<br />
asento s.m. 1. jarleku, eserleku,<br />
esert<strong>ok</strong>i 2. (alicerce) oinarri, funts<br />
asexar v.t. zelatan egon, zelatatu<br />
asexo s.m. zelata<br />
así adv. hala, honela, horrela, halako,<br />
honelako, honelaxe así<br />
mesmo orobat, era berean<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
asignar v.t. esleitu, egotzi<br />
asinar v.t. sinatu, izenpetu<br />
asir v.t./v.p. eutsi<br />
asisado -a adx. zuhur, zentzudun<br />
asistencia s.f. presentzia<br />
asistente adx./s. laguntzaile, zerbitzari<br />
asistir v.i. 1. bertaratu v.t. 2. (coidar)<br />
zaindu<br />
asoar v.t./v.i./v.p. zintz egin<br />
asoballar v.t. menderatu, zapaldu<br />
asociación s.f. elkarte, lagunarte<br />
asollado -a adx. eguzkitsu<br />
asollar v.t./v.p. eguzkitu<br />
asombrar v.t./v.p. 1. (admiración)<br />
harritu, txunditu 2. (medo) beldurtu<br />
v.t./v.i. 3. (sombra) gerizpetu<br />
asombroso -a adx. miresgarri<br />
aspecto s.m. itxura, patxada, tankera,<br />
planta, taxu<br />
áspero -a adx. latz<br />
aspirina s.f. aspirina<br />
astronomía s.f. astronomia<br />
astrónomo -a s. astronomo<br />
astucia s.f. maltzurkeria<br />
astuto -a adx. maltzur<br />
asubiar v.t./v.i. txistukatu, txistu<br />
egin, txistu jo<br />
asubío s.m. 1. txistu 2. (pito) txilibitu<br />
asunto s.m. arazo<br />
asustadizo -a adx. izu<br />
asustar v.t./v.p. ikaratu, izutu, beldurtu<br />
ata prep. 1. (de tempo) arte, (de lu -<br />
gar) -raino 2. ata que harik<br />
eta…arte<br />
atabal s.m. atabal
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 21<br />
galego - éuscaro<br />
atacar v.t. eraso<br />
atadura s.f. lotura, l<strong>ok</strong>i, esteka<br />
atallar v.i. lasterbide hartu, bidezidor<br />
hartu<br />
atallo s.m. lasterbide, bidezidor<br />
atar v.t./v.p. lotu<br />
atardecer v.i. 1. arrastu s.m. 2. arrats<br />
atarefado -a adx. lanpetu, lanpeturik<br />
atascar v.t./v.p. buxatu, trabatu<br />
ataúde s.m. hilkutxa, zerraldo<br />
até prep. 1. (de tempo) arte, (de<br />
lugar) -raino 2. até que harik<br />
eta…arte<br />
atemorizar v.t./v.p. ikaratu<br />
atención s.f. arreta, jaramon<br />
atender v.t./v.i. kasu egin, jaramon<br />
egon<br />
atentado s.m. atentatu<br />
atento -a adx. 1. arretatsu, adi, ernai<br />
2. adeitsu, adikor estar atento-a<br />
adi egon, gogo eman<br />
aterrar v.i. lurperatu<br />
atinar v.t./v.i. 1. (adiviñar) asmatu,<br />
igarri v.i. 2. (no obxectivo) itua jo<br />
atinxir v.t. 1. lortu 2. (afectar) eragin<br />
atmosfera s.f. 1. atmosfera, egurats<br />
2. (ambiente) giro<br />
atmosférico -a adx. atmosferiko<br />
atoar v.t./v.p. buxatu, trabatu<br />
atopar v.t./v.p. 1. aurkitu, topatu<br />
v.p. 2. (acharse) egon atopar por<br />
casualidade topo egin<br />
atormentar v.t./v.p. oinazetu<br />
atracción s.f. tira<br />
atractivo s.m. xarma, erakargarritasun<br />
atraer v.t. erakarri<br />
atrancar v.t. 1. (trancar) trangatu<br />
v.p. 2. (atoar) buxatu, trabatu<br />
atranco s.m. enbarazu, estropezu,<br />
oztopo<br />
atrapar harrapatu<br />
atrás adv. 1. (lugar onde) atzean<br />
2. (lugar a onde) atzera interx.<br />
3. atzera cara atrás atzeraka<br />
atrasar v.t. atzeratu<br />
atraso s.m. 1. (tempo) atzeratze<br />
2. (situación) atzerapen pl. 3. atzerakinak<br />
atravesar v.t. zeharkatu<br />
atrevemento s.m. ausardia, ausartzia<br />
atreverse v.p. ausartu<br />
atrevido -a adx./s. ausart, ausarti<br />
atronar v.i. burrunbatu<br />
atuar v.t./v.p. hika egin atuando<br />
hika<br />
atún s.m. atun, hegalabur, atungorri<br />
aturar v.t. 1. sostengatu, eutsi<br />
2. jasan, eraman<br />
aturuxo s.m. irrintzi<br />
audición s.f. aditze<br />
auga s.f. ur<br />
augardente s.f. pattar<br />
aula s.f. ikasgela<br />
aumentar v.t./v.i. handitu<br />
aumento s.m. gehikuntza<br />
ausencia s.f. absentzia<br />
auténtico -a adx. 1. benetako,<br />
egiazko 2. (xenuíno) jator<br />
autobús s.m. autobus<br />
automático -a adx. automatiko<br />
automóbil s.m. auto, kotxe<br />
21
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 22<br />
22<br />
Dicionario Elemental<br />
autopista s.f. autobide<br />
autor -ora s. egile<br />
autoridade s.f. 1. (poder) aginpide,<br />
aginte, men 2. (cargo) agintari<br />
baixo a autoridade de, baixo o<br />
dominio de -en mende/menpe<br />
auxilio s.m. 1. sorospen, s<strong>ok</strong>orru, laguntza<br />
interx. 2. lagundu<br />
avaliación s.f. ebaluaketa, ebaluazio<br />
avaliar v.t. 1. balioztatu 2. (no ensino)<br />
ebaluatu<br />
avanzar v.t./v.i. aurreratu<br />
avarento -a adx. zuhur, zeken, diruzale<br />
avaría s.f. matxura, aberia<br />
avariar v.t./v.p. matxuratu, hondatu<br />
avaro -a adx. zuhur, zeken, diruzale,<br />
zikoitz<br />
ave s.m. hegazti<br />
avea s.f. olo<br />
avelaíña s.f. tximeleta<br />
avellentar v.i. zahartu, adindu<br />
avenida s.f. etorbide, hiribide<br />
aventura s.f. 1. abentura 2. (romance)<br />
amodio-historia<br />
avergoñar v.t./v.p. lotsatu<br />
avergonzar v.t./v.p. lotsatu<br />
avermellado -a adx. gorrixka<br />
avespa s.f. liztor<br />
avestruz s.f. ostruka<br />
aviador -ora s. hegazkinlari<br />
aviar v.t. moldatu<br />
avión s.m. hegazkin, aireko<br />
avisar v.t. 1. ohartarazi, abisatu,<br />
gaztigatu, begiztatu 2. (chamar)<br />
deitu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aviso s.m. abisu, ohar, gaztigu<br />
avó s.m. 1. aitite, aitona s.pl. 2. aitona-amonak<br />
avoa s.f. amama, amona<br />
avogado -a s. ab<strong>ok</strong>atu<br />
avultar v.i. t<strong>ok</strong>i handia hartu<br />
axeitadamente adv. eg<strong>ok</strong>iro<br />
axeitado -a adx. eg<strong>ok</strong>i poliki polito<br />
axeitar v.t. 1. txukundu v.t./v.p.<br />
2.eg<strong>ok</strong>itu<br />
axencia s.f. agentzia<br />
axente s.m. 1. eragile 2. (profesión)<br />
agente adx./s.m. 3. (lingua) egile,<br />
agente axente da policía autónoma<br />
vasca ertzain<br />
axexar v.t. zelatan egon, zelatatu<br />
axexo s.m. zelata<br />
áxil adx. bizkor<br />
axila s.f. besape, galtzarbe<br />
axiña adv. berehala, laster<br />
axitación s.f. zalaparta<br />
axitar v.t. 1. (remexer) eragin, astindu,<br />
irabiatu 2. (alterar) asaldatu<br />
axóuxere s.m. kaskabilo<br />
axuda s.f. laguntasun, laguntza<br />
axudante adx./s. laguntzaile<br />
axudar v.t./v.i. 1. lagundu v.p. 2. baliatu<br />
axustado -a adx. justu<br />
azar s.m. zori ao azar zoriz<br />
azouta s.f. zartada, zigor<br />
azucre s.m. azukre<br />
azucreiro s.m. azukre-ontzi<br />
azul adx./s.m. urdin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 23<br />
B<br />
galego - éuscaro<br />
baba s.f. lerde<br />
babeiro s.m. lerde-zapi<br />
babor s.m. ababor<br />
babuxa s.f. lanbro, zirimiri<br />
bacallau s.m. bakailao<br />
bacharel s. batxiler<br />
bacharelato s.m. batxiler, batxilergo<br />
bacía s.f. konketa, pixontzi<br />
bacoriño s.m. txerrikume<br />
bafo s.m. lurrun<br />
bago s.m. mahats<br />
bágoa s.f. malko<br />
bagulla s.f. malko<br />
bailar v.t/v.i. dantza egin, dantzatu<br />
bailarín -ina adx./s. dantzari<br />
baile s.m. dantza<br />
baixada s.f. jaitsiera, beherapen<br />
baixamar s.f.. itsasbehera<br />
baixar v.t./v.i./v.p. jaitsi, beheratu<br />
baixo -a adx. 1. baxu, txiki 2. (vil)<br />
makur 3. (territorio) behere s.m.<br />
4. (dun vehículo) azpi 5. (dunha<br />
casa) etxabe 6. (música) baxujole<br />
adv. 7. behean baixo (de) -en<br />
azpian<br />
bala s.f. 1. bala 2. fardel<br />
balancear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
balanceo s.m. kulunka, zabu, kilikolo<br />
balancín s.m. leria, kulunka<br />
balanza s.f. balantza<br />
balbordo s.m. deiadar, iskanbila, eskandalu<br />
balcón s.m. balkoi<br />
balda s.f. apal<br />
balde s.m. uhoitz en balde alferrik<br />
debalde dohainik, doan<br />
baldío -a adx. landugabe<br />
balea s.f. balea<br />
baleirar v.t./v.p. hustu<br />
baleiro -a adx./s. huts<br />
ballón s.m. zaparrada<br />
baloca s.f. gaztaina<br />
balón s.m. baloi<br />
baloncesto s.m. saskibaloi<br />
balonmán s.m. eskubaloi<br />
balor s.m. lizun<br />
bambán s.m. 1. leria, zabu 2. leria,<br />
kulunka<br />
bambear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu,<br />
balanbatu<br />
23
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 24<br />
24<br />
Dicionario Elemental<br />
bambeo s.m. kulunka, zabu, kilikolo<br />
bañar v.t./v.p. bainatu<br />
banco s.m. 1. banku 2. aulki<br />
bandeira s.f. bandera bandeira<br />
vasca ikurrin<br />
bandexa s.f. erretilu<br />
bandido -a s. bidelapur<br />
bandullo s.m. sabel, tripa<br />
bañeira s.f. bainuontzi<br />
baño s.m. 1. bainu 2. bainuontzi<br />
3. bainugela 4. geruza pl.<br />
5. bainu-etxe, balneario<br />
banqueta s.f. eserleku<br />
banquete s.m. oturuntza, bankete<br />
bar s.m. taberna<br />
barato -a adx./adv. merke<br />
barba s.f. bizar facer a barba bizarra<br />
egin<br />
barbaría s.f. bizartegi<br />
barbear v.t. bizarra egin<br />
barbeiro -a s.bizargin, mozkin<br />
barbeito s.m. latzin, lugorri<br />
barbudo -a adx. bizardun<br />
barca s.f. batel, txalupa<br />
barco s.m. itsasontzi, ontzi<br />
barra s.f. 1. barra 2. haga, palanka<br />
3. (mostrador) barra<br />
barranca s.f. erroitz, amildegi<br />
barriga s.f. sabel<br />
barrio s.m. auzo<br />
barro s.m. lohi, l<strong>ok</strong>atz<br />
barruntar v.t. barrundatu, susmatu<br />
barullo s.m. zalaparta, zarata<br />
base s.f. 1. oinarri 2. (instalación)<br />
base pl. 3. arau<br />
bastante indef. 1. nahiko adv. 2.<br />
samar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
bastar v.i. nahikoa izan, aski izan<br />
basto -a adx. zarpail<br />
bastón s.m. makila, bastoi<br />
batalla s.f. gudu<br />
bátega s.f. zaparrada<br />
batel s.m. batel<br />
bater v.t./v.i. 1. jo v.t. 2. (mexer) astindu<br />
3. (vencer) garaitu, gainditu<br />
bautizar v.t. bataiatu<br />
bautizo s.m. bataio<br />
bazo s.m. bare<br />
bebedela s.f. mozkor, atxur<br />
bébedo -a adx. mozkor, edale<br />
bebedoiro s.m. harraska<br />
beber v.t. edan<br />
bebida s.f. edari<br />
becerro -a s. zekor, txahal<br />
becho s.m. zomorro<br />
beira s.f. 1. bazter, ertz 2. muga á<br />
beira de ondoren facer as beiras<br />
limurtu<br />
beirarrúa s.f. espaloi<br />
beiril s.m. hegal<br />
beixo s.m. musu<br />
beizo s.m. ezpain<br />
belida s.f. gandu, katarata<br />
beliscar v.t. atximur egin, zimiko<br />
egin<br />
belisco s.m. atximur, zimiko<br />
belo -a adx. eder, galant, polit<br />
ben s.m. 1. on, ongi 2. onura, probetxu<br />
3. ondasun adv. 4. ondo,<br />
ongi, ederki 5. (diante de adx. ou<br />
adv.) oso, asko moi ben bapo<br />
bendicir v.t. bedeinkatu<br />
beneficio s.m. mozkin, probetxu<br />
beneficioso -a adx. onuragarri, on,<br />
eg<strong>ok</strong>i
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 25<br />
galego - éuscaro<br />
benvida s.f. ongi etorri<br />
benvido -a adx. 1. ongi etorri interx.<br />
2. ongi etorri<br />
berce s.m. sehaska<br />
berrar v.t./v.i. oihu egin, oihukatu,<br />
deiadar egin<br />
berro s.m. deiadar, garrasi, l<strong>ok</strong>atz,<br />
oihu<br />
besta s.f. 1. piztia 2. (egua) behor<br />
adx./s. 3. asto<br />
biberón s.m. biberoi<br />
biblioteca s.f. liburutegi<br />
bibliotecario -a s. liburuzain<br />
bicar v.t./v.p. musu eman<br />
bicarbonato s.m. bikarbonato<br />
bicicleta s.f. bizikleta<br />
bico s.m. 1. punta, mutur 2. (dunha<br />
xerra ou semellante) mutur 3. (dun<br />
animal) m<strong>ok</strong>o 4. musu<br />
bidueira s.f. urki<br />
bifurcación s.f. bidebanatze, bidegurutze,<br />
sarde<br />
bigote s.m. bibote<br />
billa s.f. giltza, txorrota<br />
billete s.m. 1. (moeda) billete 2. (entrada,<br />
transporte) txartel 3. (dunha<br />
rifa ou sorteo) billete<br />
bioloxía s.f. biologia<br />
birlo s.m. 1. (pezas) birla 2. (xogo)<br />
bola-j<strong>ok</strong>o<br />
birollo -a adx. ezkel, begizeihar<br />
bisavó s.m. 1. birraitona, birraitaita,<br />
aitabisaba pl. 2. birraiton-amonak<br />
bisavoa s.f. birramona, birramama,<br />
amabisaba<br />
bisbarra s.f. herrialde, eskualde, lurralde<br />
bispo s.m. apezpiku, gotzain<br />
bisté s.m. xerra<br />
blasfemar v.i. birao egin<br />
blasfemia s.f. birao<br />
blusa s.f. atorra, brusa<br />
bo (f. boa) adx. 1. on 2. (beneficioso)<br />
on, eg<strong>ok</strong>i, onuragarri 3. (amable)<br />
zintzo 4. (hábil) on, trebe bo día<br />
egun on boa tarde arratsalde on<br />
boa noite gabon boa saúde sasoi<br />
moi bo bapo<br />
bobina s.f. haril<br />
boca s.f. aho<br />
bocadillo s.m. ogitarteko<br />
bocado s.m. 1. (trabada) hozka<br />
2. (anaco que se introduce na<br />
boca) ahamen, m<strong>ok</strong>adu<br />
bocexar v.i. aharrausi egin<br />
bocexo s.m. aharrausi<br />
bocha s.f. baba<br />
bochorno s.m. sargori<br />
bocoi s.m. upa<br />
bodega s.f. 1. (dunha casa ou dun<br />
barco) soto 2. (de viño) upeltegi<br />
3. (establecemento) ardandegi<br />
bogada s.f. lixiba<br />
boi s.m. idi<br />
boina s.f. txapel<br />
bóla s.f. 1. bola pl. 2. kanika<br />
bola s.f. ogi baxua eta biribila<br />
bolboreta s.f. tximeleta, pinpilinpauxa<br />
bolígrafo s.m. bolaluma, boligrafo<br />
bolo s.m. biribil, etxeogi<br />
bólo s.m. mami handiko ogi altua<br />
eta biribila<br />
bolsa s.f. 1. poltsa 2. beka<br />
bolseiro -a s. bekadun<br />
bolso s.m. poltsa, zorro<br />
25
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 26<br />
26<br />
Dicionario Elemental<br />
bolxevique adx./s. boltxebike<br />
bomba s.f. bonba<br />
bombeiro -a s. suhiltzaile<br />
bombón s.m. bonboi<br />
bondade s.f. zintzotasun<br />
bondadoso -a adx. bihozbera, bihoztun<br />
boneca s.f. panpina.<br />
bonito -a adx. 1. polit, eder s.m.<br />
2. hegaluze, atunzuri<br />
bordar v.t. bordatu<br />
bordo s.m. ertz<br />
boroa s.f. arto<br />
borra s.f. kondar<br />
borracheira s.f. mozkor, atxur<br />
borracho -a adx./s. mozkor<br />
borrador s.m. ezabailu<br />
borralla s.f. 1. errauts 2. zirimiri<br />
borrancho s.m. zirriborro, zirrimarra<br />
borrar v.t./v.p. ezabatu, borratu<br />
bosque s.m. baso, oihan<br />
bosquexar v.t. zirrimarratu<br />
bosquexo s.m. zirrimarra<br />
bosta s.f. bekorotz<br />
bota s.f. 1. bota 2. (de viño) zahato<br />
botar v.t. 1. (unha pelota) bote egin<br />
2. (dun sitio) kanporatu 3. (un<br />
barco) uretatu 4. (lanzar) jaurti,<br />
jaurtiki, bota v.p. 5. jauzi egin<br />
botar ao lombo leporatu<br />
bote s.m. 1. (recipiente) poto 2. txalupa<br />
3. (dunha pelota) bote<br />
botella s.m. botila<br />
botica s.f. botika, farmazia<br />
boticario -a s. botikari<br />
botón s.m. 1. (da roupa) botoi 2.<br />
(dispositivo) botoi, sakagailu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
boxeador -ora s. boxeolari<br />
boxeo s.m. boxeo<br />
brado s.m. deiadar<br />
branco -a adx./s. 1. zuri s.m. 2. itu<br />
brancor s.m. zuritasun<br />
brancura s.f. zuritasun<br />
brando -a adx. bigun, beratz, guri<br />
branquear v.t. zuritu<br />
brasa s.f. txingar<br />
bravo -a adx. zangar, suhar<br />
brazo s.m. beso<br />
brétema s.f. laino, gandu, lanbro<br />
bretemoso -a adx. lainotsu<br />
breve adx. labur, motz<br />
brevidade s.f. laburtasun coa maior<br />
brevidade ahal bezain laster<br />
brida s.f. aho-uhal, brida<br />
brillante adx. distiratzaile<br />
brillar v.i. distiratu<br />
brillo s.m. distira, dizdiz<br />
brincadeira s.f. dibertsio, txantxa,<br />
broma<br />
brincar v.i. 1. jolas egin 2. saltatu<br />
brinco s.m. 1. belarritako 2. salto<br />
brinquedo s.m. jostailu<br />
británico -a adx./s. britainiar<br />
broma s.f. txantxa, broma de broma<br />
txantxetan<br />
bronce s.m. brontze<br />
broza s.f. saskara<br />
bruar v.i. 1. orro egin 2. oihu egin<br />
bruído s.m. marru<br />
brusco -a adx. zakar<br />
brutal adx. basa, basati<br />
brutalidade s.f. basakeria<br />
bruto -a adx. basati en bruto landugabe
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 27<br />
galego - éuscaro<br />
bruxo -a s. sorgin<br />
bufanda s.f. tapauka<br />
bufido s.m. purrustada<br />
bufo s.m.1. purrustada 2. hontz<br />
bulir v.i. presatu<br />
bulla s.m. iskanbila<br />
buraco s.m. zulo, hobi<br />
burato s.m. zulo, hobi<br />
burla s.f. iseka, purrust<br />
burlar v.t. 1. engainatu v.p. 2. purrust<br />
egin<br />
burlón -ona adx. isekari<br />
burrada s.f. astakeria<br />
burro -a s. 1. asto adx./s. 2. asto<br />
busca s.f. bilaketa na busca bila<br />
buscador -ora adx. bilatzaile<br />
buscar v.t. bilatu<br />
butaca s.f. besaulki<br />
butano s.m. butano<br />
buxaina s.f. ziba<br />
buxo s.m. ezpel<br />
27
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 28<br />
28<br />
C<br />
Dicionario Elemental<br />
cá contra. ca (conxunción) + a (artigo)<br />
ca conx.comp. baino<br />
cabaceiro s.f. garautegi<br />
cabaleiro s. 1. xalo, jator 2. (señor)<br />
jaun, gizonezko 3. (nobre) zaldun<br />
cabalo s.m. zaldi<br />
cabana s.f. txabola, (cabana de pastores)<br />
ola<br />
cabecear v.i. setatu<br />
cabeceira s.f. 1. (da cama) oheburu<br />
2. (almofada) buruko 3. (dunha<br />
mesa) mahaiburu 4. (dun documento)<br />
goi-buru<br />
cabelo s.m. bilo<br />
caber v.i. sartu, kabitu<br />
cabeza s.m. buru dor de cabeza buruko<br />
min<br />
cabezal s.m. oheburu<br />
cabina s.f. kabina<br />
cable s.m. kable<br />
cabo s.m. 1. (xeografía) lurmutur<br />
2. (corda) s<strong>ok</strong>a 3. (extremo)<br />
mutur prep. 4. ondoren<br />
cabra s.f. ahuntz<br />
cacharela s.f. sutzar<br />
cachas s.m. ipurdi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
cachear v.t. miatu, arakatu<br />
cachimba s.f. pipa<br />
cacho s.m. puska, pusketa<br />
cachola s.f. kaskar<br />
cachorro s.m. -kume, kume<br />
cacique s.m. jauntxo<br />
cada indef. bakoitz cada un norbera<br />
dez a cada un hamarna<br />
cadaleito s.m. hilkutxa, kutxa, zerraldo<br />
cadanseu (f. cadansúa) pron. pos.<br />
bana<br />
cadea s.f. kate<br />
cadeira s.f. 1. aulki 2. (do corpo) aldaka<br />
cadeira de brazos besaulki<br />
cadela s.f. txakur eme<br />
cadelo s.m. potxo<br />
caderno s.f. libreta<br />
caderno s.m. koaderno, kaier<br />
cadrado -a adx./s.m. karratu<br />
cadrar v.i. eg<strong>ok</strong>itu se cadra beharbada,<br />
menturaz<br />
cadro 1. margo, pintura 2. marko<br />
caer v.i. erori, jausi, lurperatu<br />
café s.m. kafe<br />
cafetaría s.f. kafetegi
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 29<br />
galego - éuscaro<br />
cafeteira s.f. kafeontzi<br />
cagainas adx. kakatsu<br />
cagarría s.f. kakalarri<br />
cagón -ona adx. 1. kakatsu, kakamerke<br />
2. (cagainas) kakatsu<br />
caída s.f. jauskera, erorketa<br />
caixa s.f. 1. kutxa, kaxa 2. (para<br />
pagar) kutxa<br />
caixeiro -a s. kutxazain caixeiro automático<br />
kutxazain automatiko<br />
caixón s.m. 1. (estoxo) tiradera<br />
2. kutxa 3. (cadaleito) kutxa, hilkutxa,<br />
zerraldo<br />
cal s.m. 1. kare inter./rel. 2. zein<br />
calafrío s.m. hotzikara, hozkirri<br />
calar v.t./v.i. isildu<br />
calcañar s.m. orpo, aztal<br />
calcar v.t./v.i. 1. sakatu, (co pé)<br />
zanpatu v.t. 2. kalkatu<br />
calcetín s.m. galtzerdi<br />
calculadora s.f. kalkulagailu<br />
calcular v.t. kalkulatu<br />
caldeiro s.m. 1. balde, uhoitz 2. (pa -<br />
ra a comida) pertz 3. (do lixo) zakarrontzi<br />
caldo s.m. salda<br />
calefacción s.f. 1. (sistema) ber<strong>ok</strong>untza<br />
2. (aparello) berogailu<br />
calefactor -ora s. 1. berogailu-teknikari<br />
s.m. 2. berogailu<br />
calendario s.m. egutegi<br />
calidade s.f. kalitate<br />
callar v.t./v.i. 1. gatzatu, mamitu<br />
2. (a neve) zuritu, gatzatu<br />
callo s.m. gatzagi<br />
callos s.m. tripakiak<br />
calma s.f. baretasun<br />
calmar v.t./v.i./v.p. baretu, lasaitu<br />
calor s.f. bero, berotasun<br />
calquera indef. calquera persoa<br />
nornahi en calquera momento<br />
edonoiz de calquera xeito edonola<br />
en calquera sitio edonon dende<br />
calquera sitio edonondik calquera<br />
edonor a calquera sitio edonora<br />
calquera edozein calquera cousa<br />
edozer<br />
caluga s.f. garondo<br />
calvo -a adx. burusoil, soil<br />
calzada s.f. galtzada<br />
calzado s.m. oinetako<br />
calzo s.m. ziri<br />
calzón s.m. galtzontzilo, galtzamotzak<br />
cama s.f. ohe<br />
cámara s.f. 1. (cuarto ou cavidade)<br />
ganbera 2. kamera s. 3. kameralari<br />
camarada s.f. lagun<br />
camareiro -a s. zerbitzari<br />
camarote s.m. gela, ganbara<br />
cambiar v.t./v.i./v.p. 1. aldatu, mudatu<br />
2. (intercambiar) tr<strong>ok</strong>atu, aldatu,<br />
ordeztu 3. (transformar) bihurtu,<br />
eraldatu 4. (de roupa) aldatu<br />
cambio s.m. 1. aldaketa 2. (intercambio)<br />
truke 3. (voltas, miúdo) gainerako,<br />
atzerako, xehe 4. (solto) diru<br />
xehe 5. (deporte) aldaketa en cambio<br />
aldiz<br />
camelo -a s. 1. gamelu s.m. 2. engainu<br />
camiñada s.f. martxa, abiada<br />
camiñar v.t./v.i. ibili<br />
camiño s.m. 1. bide 2. (traxecto)<br />
ibilbide de camiño iragaitzaz<br />
camión s.m. kamioi<br />
29
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 30<br />
30<br />
Dicionario Elemental<br />
camioneiro -a s. kamioilari<br />
camisa s.f. alkandora<br />
camiseta s.f. elastiko, kamiseta<br />
campá s.f. kanpai, ezkila<br />
campaíña s.f. txilin<br />
campanario s.m. kanpandorre<br />
cámping s.m. camping<br />
campión -oa s. txapeldun<br />
campionato s.m. txapelketa<br />
campo s.m. arlo, soro, landa, zelai<br />
camposanto s.m. kanposantu, hilerri<br />
campus s.m. campus<br />
can s.m. txakur, zakur<br />
cana s.f. 1. kanabera, kana 2. (caule)<br />
kana, kanabera 3. (óso) bernahezur,<br />
kanabera 4. (de pescar)<br />
kanabera 5. (no pelo) ilezuri, ileurdin<br />
canalla adx./s. zital<br />
canastra s.f. saski<br />
canaveira s.f. kana, kanabera<br />
cancela s.f. langa<br />
canción s.f. abesti, doinu<br />
cancro s.m. minbizi<br />
canda prep. (ao mesmo tempo) batera,<br />
(contigo) zurekin, (convosco)<br />
zuekin<br />
candente adx. gori poñer candente<br />
goritu<br />
candil s.m. kriseilu<br />
cando adv. noiz ata cando? noiz<br />
arte dende cando? noiztik? para<br />
cando? noizko? cando menos bederen,<br />
behinik behin, behintzat<br />
cando queira noiznahi<br />
canela s.f. 1. (tibia) bernazaki 2. kanela<br />
cango s.m. gapirio<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
canle s.f. 1. ubide 2. (xeografia)<br />
kanal 3. (televisión) kanal<br />
cano -a adx. 1. ileurdin, ilezuri s.m.<br />
2. tutu<br />
canón s.m. kanoi<br />
cansar v.t./v.i. nekatu, unatu<br />
cansazo s.m. neke<br />
canseira s.f. neke<br />
canso -a adx. nekatu, unatu<br />
cantante adx./s. kantari<br />
cantar v.t./v.i. abestu, kantatu<br />
cantarea s.f. lelo<br />
canteira s.f. harrobi<br />
canteiro -a s. hargin<br />
cantidade s.f. kantitate<br />
cantiga s.f. doinu, abesti cantiga de<br />
berce sehaska-kanta<br />
canto (f. canta) indef. 1. zenbat<br />
pron. 2. -en guztia s.m. 3. kantu<br />
4. (esquina) ertz 5. (pedra) harribila<br />
canto custa zenbatean no<br />
canto de barik,ordez canto máis<br />
antes lehenbailehen<br />
cantor -ora adx./s. kantari<br />
caos s.m. kaos<br />
capacete s.m. kasko<br />
capacidade s.f. ahalmen, gaitasun<br />
caparuza s.f. txano<br />
capaz adx. trebatu<br />
capela s.f. kapera<br />
capital adx. 1. (crucial) gailen s.f.<br />
2. (cidade) hiriburu s.m. 3. (bens)<br />
kapital, ondasun<br />
capitán -á s. kapitain<br />
capítulo s.m. 1. atalburu, kapitulu<br />
2. (dereito) atalburu<br />
capoeiro s.m. oilot<strong>ok</strong>i, oilotegi
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 31<br />
galego - éuscaro<br />
capricho s.m. apeta, nahiera, gutizia<br />
caprichoso -a adx. apetatsu, guratsu<br />
capucha s.f. txano<br />
cara s.f. aurpegi cara a cara aurrez<br />
aurre<br />
carabuña s.f. hezur<br />
caracol s.m. 1. barraskilo 2. (do<br />
pelo) kizkur<br />
carácter s.m. izaera<br />
característica s.f. ezaugarri<br />
característico -a adx. ezaugarri<br />
carafio interx. arraioa, egundaino<br />
carallo s.m. buztan, kikirrio<br />
caramelo s.m. goz<strong>ok</strong>i<br />
carapucha s.f. txano<br />
carauta s.f. mozorro<br />
caravel s.m. krabelin<br />
carballeira s.f. harizti<br />
carballo s.m. haritz<br />
carbón s.m. ikatz<br />
cárcere s.m. espetxe, kartzela, presondegi<br />
carecer v.i. ez eduki, ez ukan<br />
careiro -a adx. kario, garesti<br />
carga s.f. karga, zama<br />
cargar v.t./v.i. kargatu, zamatu<br />
caricatura s.f. karikatura<br />
caricia s.f. laztan<br />
caridade s.f. karitate<br />
cariño s.m. maitasun, maitazarre,<br />
txera<br />
cariñoso -a adx. amultsu, txeratsu,<br />
maitekor<br />
carnaval s.m. inauteri<br />
carne s.f. 1. haragi, <strong>ok</strong>ela 2. mami<br />
carne de porco txerriki<br />
carneiro s.m. ahari, zikiro<br />
carniceiro -a s. harakin<br />
carnizaría s.f. harategi<br />
carnoso -a adx. mamitsu<br />
caro -a adx. 1. (custoso) kario, garesti<br />
2. (querido) maite, kario<br />
carpinteiro -a s. arotz, zurgin<br />
carraxe s.f. amorru, errabia, sumin<br />
carreira s.f. 1. arineketa, lasterketa<br />
2. (estudos) ikasketak ás carreiras<br />
presaka, presa<br />
carreiro s.m. bidezidor<br />
carreta s.f. eskorga<br />
carretilla s.f. eskorga<br />
carrexar v.t. lortu<br />
carriza s.f. goroldio<br />
carrizo s.m. txepetx<br />
carro s.m. gurdi<br />
carta s.f. 1. eskutitz, gutun, karta<br />
2. (naipe) karta<br />
carteira s.f. 1. (para o diñeiro) diruzorro,<br />
katanarru 2. (para libros,<br />
papeis,…) zorro, paper-zorro<br />
carteiro -a s. postari<br />
cartel s.m. kartel<br />
cartón s.m. kartoi<br />
cartos s.m.pl. ezkur, diru<br />
caruncho s.m. sits<br />
cas prep. baita<br />
casa s.f. etxe, etxebizitza da casa etxeko,<br />
etxekoi<br />
casadeiro -a adx. ezkongai<br />
casado -a adx. ezkondu, (cun home)<br />
senardun (cunha muller) emaztedun<br />
casal s.m. baserri<br />
casamento s.m. ezkontza<br />
casandrego adx. etxezale, etxetiar<br />
31
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 32<br />
32<br />
Dicionario Elemental<br />
casar v.t./v.i. ezkondu, esposatu<br />
casarío s.m. baserri<br />
casca s.f. azal<br />
cascallo s.m. zabor<br />
casco s.m. kasko<br />
cascuda s.f. labezomorro<br />
case adv. ia case igual berdintsu<br />
caseiro -a adx./s. 1. (da casa) etxeko,<br />
etxekoi 2. (casandrego) etxezale,<br />
etxetiar s. 3. (dono) etxeko,<br />
etxeko jabe<br />
caso s.m. 1. kontu, kasu 2. (aprecio)<br />
jaramon 3. (lingüística) kasu<br />
facer caso jaramon egin<br />
casopa s.f. txabola, etxola, borda<br />
caspa s.f. zahi<br />
castaña s.f. gaztaina<br />
castaño -a adx./s. marroi<br />
caste s.f. kasta<br />
castelán -a adx./s. 1. gaztelako s.m.<br />
2. (lingua) gaztelania<br />
castelo s.m. gaztelu<br />
castigar v.t. zigortu, gaztigatu<br />
castigo s.m. zigor, zigorketa, gaztigu<br />
castiñeira s.f. gaztainadi<br />
castiñeiro s.m. gaztainondo<br />
cásting s.m. casting<br />
casualidade s.f. ezusteko, kasualitate,<br />
halabehar<br />
catálogo s.m. zerrenda<br />
catarata s.f. 1. (belida) gandu 2. urjauzi<br />
catarro s.m. hotzeri, marranta, katarro,<br />
burutik beherako<br />
catedral s.f. katedral<br />
catequese s.f. katekesi<br />
cativo -a adx. 1. gatibu 2. eskas s.<br />
3. ume<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
católico -a adx./s. katoliko<br />
catorce num./s.m. hamalau<br />
catro num./s.m. lau<br />
catrocentos -as num./s.m. laurehun<br />
caule s.f. zurtoin<br />
causa s.f. kausa, arrazoi, zio<br />
causar v.t. kausatu<br />
cava s.m. cava<br />
cavar v.t. 1. aitzurtu 2. (desherbar)<br />
jorratu<br />
caverna s.f. harpe<br />
cavidade s.f. barrunbe<br />
cavilar v.t./v.i. hausnartu<br />
cavorco s.m. leize<br />
caxato s.m. bastoi, makila<br />
caza s.f. ehiza<br />
cazador -ora adx./s. ehiztari<br />
cazar v.t. ehizatu<br />
cazola s.f. lapiko, eltze<br />
cea s.f. afari tempo despois de cear<br />
afalondo<br />
cear v.t./v.i. afaldu<br />
cebada s.f. garagar<br />
cebola s.f. tipula<br />
cebra s.f. zebra<br />
ceder v.t. 1. utzi v.i. 2. amore eman<br />
cedo adv. goiz<br />
cegar v.t./v.i. itsutu<br />
cego -a adx./s. itsu<br />
cegoña s.f. zikoina<br />
ceibar v.t./v.p. askatu<br />
ceibe adx./s. aske, libre<br />
celebración s.m. ospakizun<br />
celebrar v.t. 1. (festexar) ospatu<br />
2. (levar a cabo) burutu<br />
cella s.f. bekain
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 33<br />
galego - éuscaro<br />
cello s.m. zeinu, betarte, begitarte<br />
celoso -a adx. jeloskor<br />
cemento s.m. zementu, porlan<br />
cemiterio s.m. kanposantu, hilerri<br />
cen num./s.m. ehun un por cento<br />
ehuneko bat<br />
cenoria s.f. azenario<br />
censura s.f. zentsura<br />
censurar v.t. zentsuratu<br />
centena s.f. ehuneko<br />
centeo -a adx. 1. zekalezko s.m.<br />
2. zekale<br />
centímetro s.m. zentimetro<br />
céntimo s.m. zentimo<br />
cento s.m. ehuneko un por cento<br />
ehuneko bat<br />
centón s.m. burusi<br />
central adx. 1. erdiko, erdiguneko,<br />
zentral 2. (principal) nagusi s.f.<br />
3. zentral<br />
centro s.m. 1. erdi, erdigune, erdialde<br />
2. (central) zentro, gune zona<br />
centro erdialde<br />
centuria s.f. mende<br />
ceo s.m. zeru, ortzi ceo espellado<br />
oskarbi<br />
cepillo s.m. 1. eskuila 2. (de carpinteiro)<br />
marrusketa cepillo de dentes<br />
hortzetako eskuila<br />
cera s.f. argizari, ezko<br />
cerca adv. hurbil, gertu, hurran<br />
cerdeira s.f.. gereziondo<br />
cerdeiral s.m. gerezidi<br />
cerebro s.m. garun<br />
cereixa s.f. gerezi<br />
cerna s.f. muin<br />
cero num./s. huts, zero<br />
cerrado -a adx. 1. itxi, zerratu 2. (o<br />
ceo) goibel, lainotsu, hodeitsu<br />
s.m. 3. itxitura<br />
cerrar v.t./v.i. itxi<br />
cerrume s.m. herstegi, itxitura, hesi<br />
certamente adv. egiazki, egiazkiro<br />
certo -a adx. 1. ziur, egiazko indef.<br />
2. bat, halako estar no certo egia<br />
esan<br />
cerume s.m. ezko<br />
cervexa s.f. garagardo<br />
cervo s.m. orein<br />
cesta s.f. saski, otarre<br />
cesto s.m. saski, otarre<br />
chabola s.f. txabola<br />
chacolí s.m. txakolin<br />
chaira s.f. ordeka, ord<strong>ok</strong>i, lautada<br />
chalé s.m. txalet<br />
chama s.f. gar, sugar<br />
chamada s.f. dei<br />
chamar v.t. 1. deitu, hots egin, dei<br />
egin v.t./v.p. 2. deitu, izena izan<br />
chan (f. chá) adx. 1. leun, zelai s.m.<br />
2. lur, zoru, lurzoru<br />
chapa s.f. txapa<br />
chaqueta s.f. jaka, txamarra<br />
charco s.m. istil<br />
charla s.f. hitzaldi, hizketaldi<br />
chave s.f. giltza<br />
che pron. Ø<br />
chea s.f. 1. (de auga) uholde 2. (de<br />
comida) betekada<br />
chef s.m. chef<br />
chegada s.f. etorrera<br />
chegar v.i. 1. heldu, iritsi, ailegatu<br />
v.t. 2. (achegar) hurreratu chegar<br />
a casa etxeratu<br />
33
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 34<br />
34<br />
Dicionario Elemental<br />
cheirar v.t./v.i. (ulir mal) kirastu<br />
cheiro s.m. (mal olor) kirats<br />
cheirume s.m. kirats<br />
cheminea s.f. tximinia<br />
cheo -a adx. bete, beteta<br />
chepa s.f. konkor<br />
cheque s.m. txeke, taloi<br />
chícharo s.m. ilar<br />
chifre s.m. txilibitu<br />
chineiro s.m. arasa<br />
chintófano s.m. traste<br />
chío s.m. garrasi<br />
chiscadela s.f. ñika<br />
chiscar v.t. (os ollos) ñikatu<br />
chisco s.m. puska, pusketa<br />
chiste s.m. txiste<br />
chistorra s.f. txistor<br />
chistu s.m. txistu<br />
choca s.f. zintzarri<br />
chocallo s.m. zintzarri<br />
chocar v.t. 1. (incubar) txitatu v.i.<br />
2. talka egin, jo<br />
choco -a s.m. 1. txipiroi, txibia adx.<br />
2. (podre) ustel, (o ovo) hutsal, (a<br />
auga) urmindu<br />
chocolate s.m. tx<strong>ok</strong>olate<br />
choer v.t. zedarriztatu, mugatu<br />
chofer s. gidari, txofer<br />
choiva s.f. euri<br />
chopo s.m. 1. makal 2. trago, zurrut<br />
choque s.m. talka, tx<strong>ok</strong>e<br />
chorar v.i. 1. negar egin v.t. 2. deitoratu<br />
choro s.m. negar<br />
chorrazo s.m. sargori<br />
chosco -a adx. 1. (torto) begibakar,<br />
<strong>ok</strong>er 2. (birollo) begizeihar, ezkel<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
chou, ao loc. adv. itsuka<br />
choupa s.f. txipiroi, txibia<br />
chourizo s.m. txorizo<br />
choutar v.i. saltatu<br />
chouto s.m. salto<br />
chover v.i. euria egin, euria ari izan<br />
chuchar v.t. zurrupatu, xurgatu,<br />
edoski<br />
chumbo s.m. berun<br />
chupadeira s.f. tetina<br />
chupeta s.f. zupaki, txupete<br />
chupete s.m. zupaki, txupete<br />
chutar v.t. jaurti<br />
chuvasco s.m. zaparrada<br />
chuvasqueiro s.m. kapusai, zira<br />
chuvia s.f. euri<br />
chuvieira s.f. zaparrada<br />
chuviñento adx. euritsu<br />
cibernauta s. zibernauta<br />
cicatriz s.f. seinale, arrasto<br />
ciclista s. txirrindulari, bizikletari<br />
ciclo s.m. ziklo<br />
cidadán -á adx./s. herritar, hiritar<br />
cidade s.f. hiri<br />
ciencia s.f. zientzia, jakintza<br />
cifra s.f. zifra<br />
cigarro s.m. 1. (cigarro puro) puru,<br />
zigarro 2. zigarreta, zigarro<br />
cima s.f. gailur, gain<br />
cimento s.m. oinarri, zimendu<br />
cinceiro s.m. hautsontzi<br />
cincento -a adx. hauskara<br />
cinco num./s.m. bost<br />
cincocentos -as num./s.m. bostehun<br />
cincuenta num./s.m. berrogeita<br />
hamar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 35<br />
galego - éuscaro<br />
cine s.m. 1. (local) zine 2. (arte) zinema,<br />
zinemagintza<br />
cinema s.m. 1. (local) zine 2. (arte)<br />
zinema, zinemagintza<br />
cinsento -a adx. hauskara<br />
cinta s.f. xingola, zinta<br />
cinto s.m. gerriko<br />
cintura s.f. gerri<br />
cinza s.f. errauts<br />
circo s.m. zirku<br />
circulación s.f. zirkulazio<br />
circular v.i. 1. zirkulatu adx. 2. zirkulu-formako<br />
s.f. 3. zirkular, gutun<br />
círculo s.m. zirkulu<br />
circunferencia s.f. zirkunferentzia<br />
cirola s.f. aran<br />
cismar v.i. hausnartu<br />
cita s.f. hitzordu<br />
citar v.t. 1. aipatu 2. deitu v.p. 3. hitzordua<br />
jarri/eman<br />
civil adx. zibil<br />
civilización s.f. zibilizazio<br />
civilizado -a adx. zibilizatu<br />
civilizar v.t. zibilizatu<br />
clamor s.m. deiadar<br />
clara s.f. zuringo<br />
clarear v.t. 1. argitu 2. (o día, o ceo)<br />
argitu, oskarbitu<br />
clareeira s.f. ostarte<br />
clareiro s.m. soilgune<br />
claro -a adx. 1. argi 2. (nidio) argi,<br />
garbi s.m. 3. (do bosque) soilgune<br />
4. (do ceo) ostarte<br />
clase s.f. 1. ikasgela 2. (lección, ensinanza)<br />
eskola 2. mota, suerte,<br />
klase<br />
clasificación s.m. sailkapen<br />
clasificar v.t. sailkatu<br />
clave s.f. 1. (código) kode, ezkutuko<br />
2. (idea) giltza 3. (pedra) giltzarri<br />
cliente -a s. bezero<br />
clima s.m. klima<br />
clínica s.f. klinika<br />
club s.m. klub, elkarte<br />
có contra. ca (conxunción) + o (artigo)<br />
co contra. con (preposición) + o<br />
(artigo)<br />
coa contra. con (preposición) + a<br />
(artigo)<br />
coagular v.t./v.p. gatzatu, koagulatu<br />
cóbado s.m. ukondo<br />
cobertor s.m. estalki, ohazal<br />
cobizar v.t. irrikatu<br />
cobizoso -a adx. handinahi, handizale<br />
cobra s.f. kobra<br />
cobrador -ora s. kobratzaile<br />
cobrar v.t. kobratu, eskuratu<br />
cobre s.m. kobre<br />
cóbrega s.f. suge<br />
cocer v.t. egosi<br />
coche s.m. auto, kotxe<br />
cocho -a adx./s. txerri, urde, zerri<br />
s.m. 1. txerritegi 2. (tobo) gordeleku,<br />
zulo 3. (ubre da vaca) errape<br />
carne de cocho txerriki<br />
cochosa s.f. zozo<br />
cocido -a adx. 1. egosi s.m. 2. lapik<strong>ok</strong>o<br />
cociña s.f. 1. (cuarto e aparello) sukalde<br />
2. (arte) sukaldaritza<br />
cociñeiro -a s. sukaldari<br />
coco s.m. 1. (froito) k<strong>ok</strong>o 2. (árbore)<br />
k<strong>ok</strong>ondo 3. (cabeza) kasko<br />
35
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 36<br />
36<br />
Dicionario Elemental<br />
codia s.f. azal<br />
código s.m. 1. kode, arautegi 2. kode<br />
código de barras barra-kode código<br />
postal posta-kodea<br />
coello -a s. untxi<br />
cogomelo s.m. perretxiko, ziza<br />
coia s.f. 1. aza 2. hezur<br />
coidado s.m. 1. ardura, arreta, axola<br />
2. (garda) zaintza, zainketa interx.<br />
3. kontuz<br />
coidar v.t. 1. gobernatu, gorde, jagon,<br />
zaindu, begiratu, jabetu 2. (crer)<br />
suposatu<br />
coiro s.m. larru<br />
coita s.f. mina<br />
coitado -a adx./s. koitadu, (só<br />
homes) gizagaixo, (só mulleres)<br />
gajo<br />
coitelo s.m. aizto, ganibet<br />
coito s.m. koito, (coloquial) ñaka<br />
col s.f. aza<br />
cola s.f. 1. (dos animais) buztan,<br />
isats 2. (ringleira) errenka 3. azken<br />
4. (pegamento) kola, lekeda<br />
colar s.m. lep<strong>ok</strong>o<br />
colcha s.f. estalki, ohazal<br />
colchón s.m. koltxoi<br />
colección s.f. sorta, bilduma<br />
colectivo -a adx. 1. kolektibo s.m.<br />
2. kolektibo, talde<br />
colexio s.m. ikastetxe<br />
colgado -a adx. zintzilik<br />
colgadoiro s.m. esekit<strong>ok</strong>i<br />
colgar v.t./v.i. eseki, zintzilikatu<br />
coliflor s.f. azalore<br />
colle interx. tori<br />
colleita s.f. uzta<br />
coller v.t. 1. hartu, heldu v.i. 2. (ca -<br />
ber) kabitu, sartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
colmea s.f. erlauntz, kofoin<br />
colo s.m. 1. (pescozo) lepo 2. (regazo)<br />
altzo, magal<br />
colocar v.t. ezarri, paratu, ipini<br />
columna s.f. zutabe, pilare columna<br />
vertebral bizkarrezur<br />
coma conx.comp. 1. bezala, bezain<br />
s.m. 2. koma s.f. 3. coma<br />
comando s.m. komando<br />
comarca s.f. herrialde, eskualde, lurralde<br />
combate s.m. borr<strong>ok</strong>a, guda, gudu<br />
combinar v.t. konbinatu<br />
comechón s.f. erredura<br />
comedeiro adx. jateko<br />
comedor -ora adx. 1. jale s.m. 2. jangela,<br />
jant<strong>ok</strong>i<br />
comellón -ona adx. jatun, tripontzi<br />
comensal s. mahaikide, (nunha comida)<br />
bazkartiar<br />
comer v.t. 1. jan 2. bazkaldu<br />
comerciante s. merkatari, salerosle<br />
comercio s.m. 1. merkataritza, merkatalgo<br />
2. denda, salt<strong>ok</strong>i comercio<br />
de comestibles janari-denda<br />
comestible adx./s.m. jateko<br />
comezar v.t./v.i. hasi, ekin<br />
comezo s.m. hasiera, hastapen sorburu<br />
cómico -a adx./s. komiko<br />
comida s.f. 1. janari, jaki 2. (almorzo,<br />
xantar, merenda, cea) otordu<br />
comigo pron. pers. nirekin<br />
comisión s.f. batzorde<br />
como adv. 1. (de que xeito) zelan,<br />
nola 2. (de que calidade) nolako<br />
conx.comp. 3. bezala, bezain<br />
como queira que alabaina<br />
comodidade s.f. erosotasun
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 37<br />
galego - éuscaro<br />
cómodo -a adx. eroso<br />
compacto -a adx./s.m. trinko<br />
compadecer v.t./v.p. errukitu, gupidatu,<br />
urrikatu, gupida izan<br />
compaixón s.m. gupida, tamal<br />
compaña s.f. 1. laguntza 2. lagunarte<br />
compañeirismo s.m. laguntasun<br />
compañeiro -a s. lagun compañeiro<br />
de traballo lankide compañeiro<br />
de mesa mahaikide<br />
compañía s.f. 1. (compaña) laguntza<br />
2. konpainia, elkarte<br />
comparativo -a adx. 1. konparaziozko<br />
adx./s.m. 2. konparaziozko,<br />
konparatibo<br />
compás s.m. 1. konpas 2. (orientación)<br />
iparrorratz 3. (música) konpas<br />
compasivo -a adx. bera, errukitsu<br />
competición s.m. lehiaketa, txapelketa,<br />
norgehiag<strong>ok</strong>a, dema<br />
competir v.i. lehiatu<br />
competitivo -a adx. lehiatsu<br />
complemento s.m. osagarri<br />
completamente adv. zeharo, erabat,<br />
guztiz, osorik, osoro, txit<br />
completar v.t. osatu, osotu<br />
completo -a adx. 1. (cheo) bete, beteta<br />
2. (enteiro) oso por completo<br />
zeharo, erabat, guztiz<br />
compoñer v.t. 1. moldatu, konpondu<br />
2. konposatu, paratu<br />
compor v.t. 1. moldatu, konpondu<br />
2. konposatu, paratu<br />
comportamento s.m. ibilera, j<strong>ok</strong>abide<br />
comportar v.t. 1. ekarri v.p. 2. j<strong>ok</strong>atu,<br />
portatu<br />
composición s.f. 1. (acción) osaketa,<br />
osatze 2. (modo) osaera 3. (literatura<br />
e música) konposizio 4. (lingüística)<br />
elkarketa<br />
compra s.f. erosketa<br />
comprador -a s. erosle<br />
comprar v.t. erosi<br />
comprender v.t./v.p. ulertu<br />
comprensión s.f. ulermen<br />
compromiso s.m. konpromiso<br />
cómputo s.m. kontaketa<br />
común 1. (de todos) komun 2. (habitual)<br />
arrunt<br />
comunicación s.f. komunikazio komunikabide<br />
medio de comunicación<br />
comunicar v.t. 1. komunikatu, jakinarazi,<br />
informatu v.p. 2. komunikatu<br />
v.i. 3. (o teléfono) komunikatu,<br />
<strong>ok</strong>upatuta egon<br />
comuñón s.f. jaunartze<br />
con prep. 1. -ekin 2. (instrumento) -<br />
z 3. (modo) -z, -ki con seguridade<br />
segur con todo haatik, hala<br />
ere, hala eta guztiz ere<br />
concavidade s.f. 1. (cóncavo) ahurtasun<br />
2. (oco) hutsune<br />
concavo -a adx. ahur, konkabo<br />
concelleiro -a s. zinegotzi<br />
concello s.m. udal casa do concello<br />
udaletxe<br />
concerto s.m. 1. (música) kontzertu<br />
2. (pacto) kontzertu, itun, hitzarmen<br />
cónchega s.f. maskor, oskol<br />
concibir v.t./v.i. 1. sortu v.t. 2. bururatu<br />
conciencia s.f. barru<br />
37
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 38<br />
38<br />
Dicionario Elemental<br />
concretar v.t./v.p. zehaztu<br />
concreto -a adx. konkretu<br />
concurso s.m. sariketa, lehiaketa<br />
condena s.f. 1. zigor, kondena<br />
2. (reprobación) gaitzespen<br />
condenado -a adx./s. zigortu, kondenatu<br />
condenar v.t. 1. zigortu, kondenatu<br />
2. (reprobar) gaitzetsi<br />
condición s.m. baldintza, zehaztapen<br />
conducir v.t. 1. (levar) eraman, gidatu<br />
2. (un vehículo) gidatu<br />
conduta s.f. j<strong>ok</strong>abide, ibilera conduta<br />
humana gizabide<br />
condutor -ora s. gidari, txofer<br />
coñecemento s.m. ezaguera, ezagutza<br />
coñecer v.t. ezagutu darse a coñecer<br />
argitaratu<br />
coñecido -a adx. 1. ezagun s. 2. ezagun,<br />
elaire<br />
conexión s.f. 1. (unión) lotura 2. (relación)<br />
zerikusi, ikuskizun 3. (técnica)<br />
konexio<br />
confeitaría s.f. gozotegi<br />
conferencia s.f. 1. hitzaldi, mintzaldi<br />
2. biltzar, konferentzia<br />
conferenciante s. hizlari, mintzalari<br />
confesar v.t./v.i. 1. aitortu, onartu,<br />
jaulki v.p. 2. aitortu, konfesatu<br />
confianza s.f. konfiantza, fidantzia<br />
confiar v.t./v.i. 1. espero izan, fidatu,<br />
iguriki v.p. 2. fidatu<br />
configurar v.t./v.p. 1. itxuratu v.t.<br />
2. konfiguratu<br />
conflitivo -a adx. 1. gatazkatsu<br />
2. (unha persoa) gatazkati<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
conflito s.m. gatazka<br />
conformar v.t./v.p. 1. konformatu<br />
v.t. 2. osatu, osotu<br />
conforme adx. 1. konforme conx.<br />
2. ahala conforme a arabera<br />
confundir v.t./v.p. nahastu, nahasi,<br />
<strong>ok</strong>ertu<br />
confusión s.f. 1. (equivocación) nahasketa,<br />
errakuntza 2. (caos) nahaste<br />
congreso s.m. 1. biltzar 2. kongresu<br />
conquista s.f. konkista<br />
conquistar v.t. konkistatu<br />
consciencia s.f. kontzientzia<br />
consecuencia s.f. ondoren, ondorio,<br />
segida, harreman<br />
conseguir v.t. iritsi, lortu, erdietsi<br />
consellar v.t./v.p. aholkatu, kontseilatu,<br />
gomendatu<br />
conselleiro -a s. kontseilari<br />
consello s.m. aholku, orientazio<br />
consentir v.t./v.i. onartu<br />
conserva s.f. kontserba<br />
conservación s.f. iraupen<br />
conservar v.t. 1. kontserbatu 2. (manter)<br />
mantendu 3. (gardar, coidar)<br />
gorde, zaindu<br />
conservatorio s.m. kontserbatorio<br />
conserveira s.f. kontserbagintza<br />
conserxaría s.f. 1. atezaindegi<br />
2. atezaintza<br />
conserxe s.m. atezain<br />
consigo pron. pers. hirekin<br />
consistir v.i. etzan<br />
consoante adx./s. 1. kontsonante<br />
s.f. 2. kontsonante<br />
constipado s.m. hotzeri, marranta,<br />
katarro, burutik beherako
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 39<br />
galego - éuscaro<br />
construción s.f. 1. (técnica) eraikuntza,<br />
etxegintza 2. (obra realizada)<br />
eraikin, eraikuntza<br />
construír v.t. eraiki, fabrikatu<br />
consumo s.m. kontsumo<br />
conta s.f. 1. kontaketa, zenbaketa<br />
2. (operación) kontu 3. (factura)<br />
kontu, faktura, zor-agiri ter en<br />
conta gogoan hartu<br />
contable s. kontulari<br />
contacto s.m. ukipen<br />
contaminación s.f. kutsadura<br />
contar v.t. kontatu, zenbatu<br />
contaxio s.m. kutsadura<br />
contaxioso -a adx. kutsakor<br />
contento -a adx. kontent, alai<br />
conter v.t. 1. eduki, kabitu v.t./v.p.<br />
2. geldi<br />
contestar v.t. 1. erantzun, ihardetsi<br />
2. (retrucar) txintik atera, erantzun<br />
contexto s.m. testuinguru<br />
contido s.m. eduki, mami<br />
contigo pron. pers. zurekin<br />
contiguo -a adx. aldameneko, alb<strong>ok</strong>o<br />
continuación s.f. jarraipen, segida<br />
continuamente adv. hitzetik hortzera<br />
continuo -a adx. jarraiki, etengabe<br />
conto s.m. ipuin<br />
contorno s.m. 1. inguru, inguramendu<br />
2. (silueta) ingerada<br />
contra prep. 1. kontra, aurka s.m.<br />
2. kontrako, aurkako pola contra<br />
bestela<br />
contracción s.f. 1. uzkurdura 2. (lingua)<br />
kontrakzio<br />
contraditorio -a adx. kontrajarri<br />
contraído -a adx./s. kizkur<br />
contrapoñer v.t. kontrajarri<br />
contrapor v.t. kontrajarri<br />
contrariedade s.f. ezbehar<br />
contrario -a adx./s. kontrako<br />
contrasinal s.m. pasahitz<br />
contrato s.m. kontratu, hitzarmen<br />
convencer v.t./v.p. sinestarazi, konbentzitu<br />
conveniencia s.f. konbenientzia<br />
conveniente adx. eg<strong>ok</strong>i, komenigarri<br />
convenio s.m. hitzarmen, itun, patu<br />
conversa s.f. berbeta, elkarrizketa,<br />
hizketa, jardun, solas, solasaldi<br />
conversando berbetan<br />
conversar v.i. solas egin<br />
converter v.t./v.p. bihurtu, bilakatu<br />
convidar v.t. gonbidatu<br />
convite s.m. gonbit<br />
convosco pron. pers. zuekin<br />
conxelar v.t./v.p. izoztu<br />
conxugado -a j<strong>ok</strong>atu<br />
conxugar v.t. 1. elkartu 2. (lingua)<br />
j<strong>ok</strong>atu<br />
conxunción s.f. 1. elkarketa 2. (coordinante)<br />
juntagailu, (subordinante)<br />
menderagailu<br />
conxunto -a adx. 1. baterako 2. multzo,<br />
talde<br />
copa s.f. 1. kopa 2. (contido) kopakada<br />
3. (dunha árbore) adaburu<br />
4. (trofeo) kopa 5. (naipes) kopa<br />
copia s.f. kopia copia de seguridade<br />
segurtasun kopia<br />
copiar v.t.1. kopiatu 2. (imitar) ihakindatu<br />
copla s.f. kopla<br />
cor, de loc.adv. buruz<br />
39
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 40<br />
40<br />
Dicionario Elemental<br />
corazón s.m. bihotz dedo do corazón<br />
hatz luze<br />
corda s.f. s<strong>ok</strong>a aposta de corda s<strong>ok</strong>atira<br />
cordal s.m. mendikate, mendiketa<br />
cordeiro -a s. bildots<br />
cordilleira s.f. mendikate, mendiketa<br />
coreño -a adx. zuhur, zeken, diruzale,<br />
zikoitz<br />
corenta num./s.m. berrogei cantarlle<br />
as corenta a alguén egund<strong>ok</strong>oak<br />
esan<br />
coresma s.f. garizuma<br />
corneta s.f. turuta<br />
corno s.m. adar<br />
coroa s.f. koroa<br />
coroar v.t. koroatu<br />
corpo s.m. gorputz<br />
corpus s.m. corpus<br />
corrección s.f. zuzenketa<br />
correctamente adv. eg<strong>ok</strong>iro<br />
correcto -a adx. 1. zuzen 2. (axeitado)<br />
zuzen, eg<strong>ok</strong>i<br />
corredor -ora adx./s. 1. korrikalari,<br />
lasterkari s.m. 2. korridore 3. galeria<br />
corrente adx. 1. (habitual) arrunt,<br />
ohizko s.f. 2. laster, korronte<br />
3. (tendencia) korronte, joera,<br />
mugimendu<br />
correo s.m. posta caixa do correo<br />
postontzi caixa do correo electrónico<br />
postontzi elektroniko correo<br />
electrónico posta elektroniko oficina<br />
de correos postetxe<br />
correr v.i. korrika egin, korritu<br />
correspondencia s.f. posta<br />
corrida s.f. corrida de touros zezenketa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
corrixir v.t. 1. zuzendu v.p. 2. zuzendu,<br />
zintzotu<br />
corromper v.t./v.p. 1. (estragar) usteldu<br />
2. (perverter) galbideratu,<br />
<strong>ok</strong>erbideratu 3. (subornar) erosi<br />
cortar v.t. ebaki, moztu<br />
corte s.m. 1. ebaki, ebaketa 2. korta,<br />
ukuilu 3. (séquito) gorte<br />
cortello s.m. korta, ukuilu, (dos porcos)<br />
txerritegi<br />
cortesía s.f. 1. kortesía 2. (xentileza)<br />
kortesia, adeitasun<br />
cortina s.f. errezel, gortina<br />
cortiza s.f. azal<br />
corvo s.m. erroi, bele<br />
cosedura s.f. jostura<br />
coser v.t./v.i./v.p. josi máquina de<br />
coser josteko makina<br />
costa s.f. 1. itsasalde, kostalde, kosta<br />
2. aldapa, aldats, malda pl. 3. bizkar<br />
habitante da costa itsastar<br />
costado s.m. saihets, hegal<br />
costela s.f. saihets<br />
costeleta s.f. txuleta<br />
costume s.m. ohitura<br />
costura s.f. 1. (acción) josketa<br />
2. (co sedura) jostura 3. (oficio)<br />
joskintza<br />
costureiro -a s. jostun<br />
cotarelo s.m. muino<br />
coteno -a adx. besomotz, maingu<br />
cotra s.f. 1. zikinkeria 2. oilaur<br />
cotroso -a adx. saskil, narras<br />
couce s.m. ostiko<br />
cousa s.f. gauza<br />
couso s.m. 1. (chintófano) traste<br />
2. ababor<br />
cova s.f. leize, haitzulo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 41<br />
galego - éuscaro<br />
covarde adx. koldar, bihozgabe<br />
covardía s.f. koldarkeria<br />
covo s.m. kofoin, erlauntz<br />
coxa s.f. izter<br />
coxear v.i. herren egin<br />
cóxega s.f. kili-kili facer cóxegas<br />
kili-kili egin, kilikatu<br />
coxo -a adx./s. herren, maingu<br />
cravado -a adx. iltzatuta<br />
cravar v.t. iltzatu<br />
cravo s.m. iltze<br />
crear v.t. sortu, kreatu<br />
creba s.f. 1. (economía) porrot 2. pitzadura<br />
crebacabezas s.m. buruhauste<br />
crebadizo -a adx. apurkor<br />
crebar v.t./v.i. 1. pitzatu v.i. 2. (economía)<br />
porrot egin<br />
crecemento s.m. 1. hazte, hazkunde<br />
2. (economía) hazkunde<br />
crecer v.i. hazi, koskortu<br />
crédito s.m. 1. mailegu, kreditu<br />
2. kreditu<br />
crego s.m. apaiz, abade<br />
crema s.f. 1. esne-gain, krema<br />
2. (na gastronomía) krema<br />
3. (substancia) krema<br />
crente adx. fededun<br />
crenza s.f. 1. (fe) fede, sinesmen<br />
2. ideia, iritzi, uste<br />
crepúsculo s.m. ilunabar, iluntze<br />
crer v.t. 1. sinetsi, uste izan v.i. 2. sinetsi<br />
cría s.f. 1. kume, ume 2. (crianza)<br />
haziera, hazkuntza<br />
criada adx./s.f. neskame<br />
criado adx./s.m. morroi<br />
crianza s.f. 1. haziera, hazkuntza<br />
2. haur<br />
criar v.t./v.p. hazi, hezi<br />
crible adx. sinesgarri<br />
crime s.m. krimen<br />
criminal s. 1. kriminal, gaizkile adx.<br />
2. kriminal<br />
cristián -a adx./s. kristau<br />
cristiandade s.f. kristautasun<br />
cristianismo s.m. kristautasun<br />
crítica s.f. kritika<br />
criticador -ora adx. maiseatzaile<br />
criticar v.t. 1. kritikatu 2. (marmurio)<br />
maiseatu<br />
crítico -a adx. 1. kritiko 2. (transcendental)<br />
erabakigarri s. 3. kritikari<br />
croio s.m. harribila<br />
cromo s.m. 1. kromo 2. (elemento<br />
quimico) kromo<br />
cru (f. crúa) adx. 1. gordin 2. gorri<br />
crucial adx. gailen<br />
cruel adx. anker, krudel, bihozgabe<br />
crueldade s.f. ankerkeria<br />
crueza s.f. (carácter) gogorkeria<br />
cruz s.f. gurutze<br />
cruzamento s.m. bidegurutze<br />
cruzar v.t./v.p. gurutzatu<br />
cu s.m. ipurdi<br />
cuarto -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
laugarren 2. (dun todo) laurden<br />
s.m. 3. gela, ganbera cuarta feira<br />
asteazkena<br />
cuberto -a adx. 1. estali 2. mahaitresna<br />
cubrir v.t./v.p. 1. estali, tapatu v.p.<br />
2. hodeitu<br />
41
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 42<br />
42<br />
Dicionario Elemental<br />
cuco s.m. kuku<br />
cueiro s.m. troxa<br />
culler s.f. koilara<br />
cullerón s.m. burruntzali<br />
culpa s.f. erru, kulpa, hoben<br />
culpable adx./s. errudun<br />
culto -a adx. 1. kulturadun s.m.<br />
2. kultu<br />
cume s.m. tontor, gailur, gain, tontor<br />
cumprir v.t. 1. konplitu, bete v.i.<br />
2. konplitu v.i./v.p. 3. (prazo de<br />
tempo) konplitu, bete<br />
cuña s.f. ziri, falka<br />
cunca s.f. (grande) katilu, (pequena)<br />
kikara<br />
cuncada s.f. katilukada<br />
cuncha s.f. maskor, oskol<br />
cura s.f. 1. sendaketa, osaketa s.m.<br />
2. apaiz, abade<br />
curación s.f. sendaketa, osaketa<br />
curar v.t. sendatu<br />
curiosidade s.f. jakin-nahi, jakingura<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
curioso -a adx. begiluze<br />
curmá s.f. lehengusina<br />
curmán s.m. lehengusu<br />
currículo s.m. curriculum<br />
currículum s.m. curriculum<br />
curruncho s.m. bazter, tx<strong>ok</strong>o, z<strong>ok</strong>o<br />
curry s.m. curry<br />
cursiño s.m. ikastaldi<br />
curso s.m. ikastaro<br />
cursor s.m. kurtsore<br />
curto -a adx. 1. labur, murritz, motz<br />
2. (breve) labur, motz 3. ergel,<br />
motz<br />
curuxa s.f. hontz<br />
curva s.f. kurba, bihurgune<br />
cuspe s.m. listu, txu<br />
cuspir v.t./v.i. listua bota, txu egin<br />
custar v.t. balio izan, kostatu<br />
custoso -a adx. 1. (difícil) gaitz,<br />
nekez, zail 2. (caro) kario, garesti<br />
cuxo -a s. txahal, zekor
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 43<br />
D<br />
galego - éuscaro<br />
danar v.t. kalte egin<br />
daniño -a adx. kaltegarri, gaitz<br />
dano s.m. min, kalte facerse dano<br />
min hartu<br />
daquela adv. 1. halako batean conx.<br />
2. beraz<br />
dar v.t. eman dar forma eratu, taxutu<br />
dar + part. asmatu, lortu darse<br />
de conta antzeman<br />
dato s.m. datu<br />
de prep. 1. -en 2. -ko 3. -tik 4.<br />
(modo) -z<br />
debaixo adv. azpian<br />
debate s.m. eztabaida<br />
debater v.t./v.i. eztabaidatu<br />
débeda s.f. zor<br />
deber v.t. 1. (necesitar) behar izan<br />
2. (ter unha débeda) zor izan s.m.<br />
3. betebehar, eginbehar pl. 4. etxeko<br />
lan molde onez como debe<br />
ser<br />
débil adx. makal<br />
debilidade s.f. ahulezia, ahidura<br />
debilitar v.t./v.p. ahuldu, makaldu<br />
debuxar v.t./v.i. marraztu<br />
debuxo s.m. marrazki<br />
década s.f. hamarkada<br />
decatarse v.p. antzeman, erreparatu,<br />
konturatu, ohartu, sumatu<br />
decembro s.m. abendu<br />
decena s.f. hamarreko<br />
decepcionar v.t. desengainatu<br />
decidir v.t./v.p. erabaki, deliberatu<br />
décimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
hamargarren 2. (dun todo) hamarren<br />
3. (de lotaría) dezimo 4. (imposto)<br />
hamarren, detxema<br />
decisión s.f. erabaki<br />
declaración s.f. adierazpen, aitorpen<br />
declarar v.t. 1. azaldu, aitortu<br />
2. (nun tribunal) deklaratu v.p.<br />
3. aitortu<br />
decontado adv. laster, aurki<br />
deda s.f. behatz<br />
dedicar dedikatu<br />
dedo s.m. atzamar, hatz dedo polgar/gordo<br />
hatz lodi, erpuru dedo<br />
pai de todos/do corazón hatz<br />
luze dedo mediano/anular hatz<br />
nagi dedo maimiño/pequeniño<br />
hatz txiki dedo furabolos/índice<br />
hatz erakusle<br />
defecto s.m. akats, huts, hoben<br />
defender v.t. 1. babestu 2. defendatu<br />
43
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 44<br />
44<br />
Dicionario Elemental<br />
defensa s.f. 1. defentsa s. 2. atzelari<br />
deficiente adx. akastun<br />
defraudar v.t. 1. (á administración)<br />
iruzurtu, iruzur egin 2. desengainatu<br />
defunto -a adx./s. hildako, defuntu<br />
deica prep. arte<br />
deitar v.t./v.p. oheratu, etzan<br />
deixar 1. utzi, laga 2. (permiso)<br />
utzi, laga, baimendu 3. utzi, laga,<br />
abandonatu 4. (prestar) mailegatu,<br />
utzi 5. (legar) utzi<br />
deleitar v.t./v.p. gozarazi<br />
deleite s.m. poztasun, gozamen<br />
deletrear v.t. letreiatu<br />
delfín s.m. izurde<br />
delgado -a adx. mehe, argal<br />
delicado -a adx. fin, delikatu<br />
delimitar v.t. mugatu, zedarritu<br />
delito s.m. delitu<br />
demasiado -a indef. 1. gehiegi adv.<br />
2. gehiegi, sobera, lar<br />
demo s.m. deabru<br />
demora s.f. luzamendu, luzapen<br />
demorar v.t./v.p. atzeratu, berandutu<br />
demostración s.f. erakusgarri, froga,<br />
argibide<br />
demostrar v.t. frogatu, egiaztatu<br />
demostrativo -a adx./s. erakusle<br />
demoucar v.t. mozkindu, mozkortu<br />
dende prep. 1. (lugar) -tik 2. (tempo)<br />
-tik, -z geroztik, -z gero dende alí<br />
handik aurrera dende entón harrezkero,<br />
handik aurrera<br />
densidade s.f. 1. (dun líquido) loditasun,<br />
trinkotasun 2. (matemática,<br />
física, química) dentsitate<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
denso -a adx. trinko<br />
dente s.m. hagin, hortz<br />
dentífrico s.m. hortzore<br />
dentro adv. barruan, barnean<br />
denudar v.t./v.p. erantzi, larrugorritu,<br />
biluzi<br />
denuncia s.f. salaketa<br />
denunciar v.t. salatu<br />
departamento s.m. 1. (compartimento)<br />
atal 2. (sección) departamendu,<br />
sail 3. (división administrativa)<br />
departamendu<br />
dependencia s.f. mendekotasun, dependentzia<br />
deplorable adx. negargarri, deitoragarri<br />
deplumar v.t. lumatu<br />
deporte s.m. kirol<br />
deportista adx./s. kirolari<br />
depósito s.m. 1. gordetegi, gordagailu<br />
2. (recipiente) andel depósito<br />
de cadáveres gorputegi depósito<br />
legal lege-gordailu<br />
dereita s.f. eskuin de dereitas eskuindar<br />
dereito -a adx./s. 1. eskuin, eskuineko<br />
2. (recto) artez, zuzen 3. (facultade)<br />
eskubide s.m. 4. zuzenbide<br />
derivación s.f. 1. desbideratze 2. (lingüística)<br />
eratorpen<br />
derradeiro -a adx. azkenburuko<br />
derramar v.t. 1. (repartir) hainbanatu<br />
2. hondatu<br />
derreter v.t./v.p. urtu<br />
derrota s.f. 1. porrot 2. (dun barco)<br />
itsasbide<br />
derrubar v.t. lurperatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 45<br />
galego - éuscaro<br />
desafiado -a adx. (romo) motz, kamuts<br />
desagradecido -a adx. esker txarreko<br />
desaliñar v.t./v.p. narrastu<br />
desangrar v.t./v.p. odolustu<br />
desaparecer v.i. desagertu<br />
desaprobar v.t. gaitzesti<br />
desarmar v.t. desarmatu<br />
desaseado -a adx. saskil, narras<br />
desatar v.t./v.p. askatu<br />
desatino s.m. ergelkeria, lel<strong>ok</strong>eria,<br />
txorakeria<br />
desbaldir v.t. zarrasteldu, hondatu<br />
desbandallado -a adx. saskil, narras<br />
desbordado -a adx. gainezka<br />
desbordar v.t./v.p. gainezkatu, gainezka<br />
egin<br />
desbotar v.t. baztertu, gutxietsi<br />
descalzo -a adx. ortozik<br />
descansar v.i. 1. atsedendu, atseden<br />
hartu, deskantsatu v.t. 2. bermatu,<br />
ezarri<br />
descanso s.m. atseden, atsedenaldi,<br />
pausaldi sen descanso jo eta ke<br />
descarga s.f. deskarga<br />
descargar v.t. deskargatu, zama<br />
kendu<br />
descenso s.m. jaitsiera, beherapen<br />
desconcertar v.t./v.p. kord<strong>ok</strong>atu<br />
descoñecido -a adx./s. ezezagun<br />
desconfiado -a adx. sinesgaitz<br />
desconfianza s.f. mesfidantza<br />
desconfiar v.i. mesfidatu<br />
describir v.t. deskribatu<br />
descrición s.f. deskribapen, deskripzio<br />
descubrimento s.m. aurkikuntza<br />
descubrir v.t. 1. (destapar) estalgabetu<br />
2. (atopar) aurkitu<br />
desculpa s.f. aitzakia, zuribide,<br />
akiakula<br />
desde prep. 1. (lugar) -tik 2. (tempo)<br />
-tik, -z geroztik, -z gero desde alí<br />
handik aurrera desde entón harrezkero,<br />
handik aurrera<br />
desdeñable adx. arbuigarri<br />
desdeñar v.t. arbuiatu, erdeinatu<br />
desemprego s.m. langabezia<br />
desenganar v.t. desengainatu<br />
desenvolvemento s.m. garapen,<br />
hazkunde<br />
desenvolver v.t./v.p. 1. zabaldu v.t.<br />
2. garatu<br />
deserto -a adx. 1. bakarti, eremu<br />
2. (sen adxudicar) hutsik, eman<br />
gabe s.m. 3. basamortu, eremu<br />
desesperación s.f. etsipen<br />
desesperar v.t./v.i./v.p. 1. etsi, desesperatu<br />
v.t./v.p. 2. ernegatu<br />
desespero s.f. etsipen<br />
desestimar v. 1. (desbotar) gutxietsi<br />
2. gaitzetsi, ez onartu<br />
desexar v.t. desiratu, gura izan/ukan,<br />
nahi izan,opa izan, irrikatu, gogo<br />
izan<br />
desexo s.m. gogo, nahi, opa, desira<br />
desfacer v.t./v.p. 1. desegin 2. (derreter)<br />
urtu<br />
desfiar v.t. listu<br />
desgraza s.f. zorigaitz, zoritxar, ezbehar<br />
por desgraza tamalez, zoritxarrez<br />
desgrazadamente adv. zoritxarrez,<br />
zorigaitzez<br />
45
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 46<br />
46<br />
Dicionario Elemental<br />
desgustar v.t./v.p. nahigabetu<br />
desgusto s.m. nahigabe, atsekabe<br />
desherbar v.t. jorratu<br />
desigual adx. desberdin<br />
desistir v.i. 1. etsi, amore eman<br />
2. (renunciar) uko egin<br />
desobeditu du ad. desobedecer<br />
desorde s.f. 1. desordena, nahasteborraste<br />
2. desordena, nahasmendu<br />
desordenar v.t. desordenatu<br />
despacho s.m. langela<br />
despedida s.f. agur<br />
despedir v.t./v.p. 1. agurtu v.t.<br />
2. (dun traballo) bota, kaleratu<br />
desperdicio s.m. hondakin, zabor<br />
despertar v.t./v.i. esnatu, iratzarri,<br />
ernatu<br />
despois adv. gero, geroago, ondoren<br />
desprazar v.t./v.p. lekualdatu, t<strong>ok</strong>ialdatu<br />
despreocupado -a adx. axolagabe,<br />
arduragabe<br />
desprezable adx. arbuigarri<br />
desprezar v.t. erdeinatu, arbuiatu,<br />
ezetsi, mespretxatu<br />
desprezo s.m. erdeinu, arbuio, ezespen,<br />
mespretxu<br />
destacar v.t./v.p. 1. azpimarratu v.i.<br />
2. nabarmendu<br />
destapar v.t./v.p. estalgabetu, desestali<br />
desterrar du ad. erbesteratu<br />
desterro s.m. erbeste<br />
destino s.m. 1. helbide 2. (fado)<br />
patu, halabehar<br />
destro -a adx./s. 1. eskuin adx.<br />
2. (hábil) trebe, iaio<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
destrución s.f. hondamen<br />
destruír v.t./v.p. suntsitu, apurtu,<br />
hondatu<br />
desvergonzado -a adx. lotsagabe,<br />
petral<br />
desvestir v.t./v.p. erantzi, larrugorritu,<br />
biluzi<br />
desviación s.f. desbideratze<br />
desviar v.t./v.p. desbideratu, saihestu<br />
desvío s.m. desbideratze, ingurumari,<br />
itzulinguru<br />
detalle s.m. xehetasun, zehazkizun,<br />
zehaztasun con todo detalle zehazki,<br />
zehazkiro<br />
deter v.t./v.p. 1. (parar) gelditu,<br />
geldi v.t. 2. atxilotu<br />
detrás adv. atzean<br />
deus s.m. jainko<br />
devagar adv. astiro, poliki, geldiro<br />
devanceiro -a s. arbaso, asaba, antzinako<br />
devandito -a adx. delako<br />
devoción s.f. debozio<br />
devolver v.t. 1. bihurtu, bueltatu, itzuli<br />
2. (trousar) botaka egin, <strong>ok</strong>a<br />
egin<br />
dez num./s.m. hamar<br />
dezanove num./s.m. hemeretzi<br />
dezaoito num./s.m. hamazorzti<br />
dezaseis num./s.m. hamasei<br />
dezasete num./s.m. hamazazpi<br />
día s.m. egun bos días egun on día<br />
laborable lanegun día de festa,<br />
día santo jaiegun día de nadal<br />
eguberri dentro de dous días etzidamu<br />
o outro día lehengo egunean
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 47<br />
galego - éuscaro<br />
dialecto s.m. dialekto dialecto do<br />
éuscaro euskalki<br />
diálogo s.m. elkarrizketa<br />
diana s.f. itu<br />
diaño s.m. deabru<br />
diante adv. aurrean en diante aurrerantzean,<br />
hamendik aurrera<br />
dianteiro -a adx. 1. aurreko s. 2. (deporte)<br />
aurrelari<br />
diario -a adx. 1. eguner<strong>ok</strong>o s.m.<br />
2. (xornal e libro) egunkari, (xornal)<br />
berripaper<br />
diarrea s.f. zirin, beherako<br />
dicionario s.m. hiztegi<br />
dicir v.t. 1. esan, erran s.m. 2. (dito)<br />
esan, esate é dicir alegia, hau da<br />
diferenciar v.t./v.p. bereizi<br />
diferente adx. (distinto) bestelako,<br />
desberdin, diferente, esberdin<br />
diferenza s.f. diferentzia, alde<br />
difícil adx. gaitz, nekez, zail, eskerga<br />
dificultade s.f. 1. zailtasun 2. oztopo,<br />
traba con dificultade ozta,<br />
ozta-ozta<br />
dificultar v.t. zaildu<br />
difundir v.t./v.p. barreiatu, hedatu,<br />
zabaldu<br />
difusión s.f. zabalkunde, zabalkuntza<br />
dignidade s.f. duintasun<br />
digno -a adx. duin<br />
dilapidar v.t. zarrasteldu, hondatu<br />
dilixente adx. laster<br />
diminuír v.t./v.i. gutxitu, txikiagotu,<br />
laburtu<br />
diñeiro s.m. diru<br />
dirección s.m. 1. norabide 2. (enderezo)<br />
helbide 3. zuzendaritza<br />
directo -a adx. zuzeneko en directo<br />
zuzenean<br />
director -ora s. zuzendari<br />
directorio s.m. directorio<br />
dirixir v.t. 1. zuzendu, gidatu 2. (enviar)<br />
bidali<br />
disco s.m. disko disco duro disko<br />
gogor, disko finko disco compacto<br />
disko konpaktu<br />
discoteca s.f. 1. diskoteka, dantzat<strong>ok</strong>i<br />
2. disko-bilduma<br />
discurso s.m. hitzaldi<br />
discusión s.f. 1. eztabaida 2. errieta<br />
discutir v.t./v.i. eztabaidatu<br />
disolver v.t./v.p. urtu, disolbatu<br />
disparar v.t.v.p. tiro egin, tir<strong>ok</strong>atu,<br />
tiratu<br />
disparo s.m. tiro<br />
dispersar v.t./v.p. barreiatu, sakabanatu<br />
dispoñer v.t./v.i./v.p. antolatu<br />
dispoñible adx. erabilgarri<br />
dispor v.t./v.i./v.p. antolatu<br />
disposición s.f. 1. antolamendu, antolaketa<br />
2. (dereito) xedapen<br />
3. (habilidade) gaitasun 4. (precaución)<br />
neurri<br />
disposto -a adx. 1. (preparado)<br />
gertu, prest 2. (ten habelencia)<br />
arretatsu<br />
disputa s.f. 1. tirabira, auzi 2. errieta<br />
disque adv. omen<br />
disquete s.m. diskete<br />
distancia s.f. tarte<br />
distanciar v.t./v.p. 1. urrundu, urrutiratu,<br />
aldendu 2. urrundu, urrutiratu<br />
distintivo -a adx. 1. ezaugarri s.m.<br />
2. ezaugarri, seinale<br />
47
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 48<br />
48<br />
Dicionario Elemental<br />
distinto -a adx. bestelako<br />
distracción s.f. distrazio<br />
distraer v.t. 1. entretenitu, dibertitu<br />
2. arreta galdu<br />
distribución s.m. banaketa<br />
distribuír v.t./v.p. banatu, hainbanatu<br />
disturbio s.m. istilu, iskanbila<br />
ditado s.m. diktaketa<br />
ditador -ora s. diktadore<br />
ditadura s.f. diktadura<br />
dito s.m. esaera, esaera zahar, esan,<br />
atsotitz<br />
ditoso -a adx. dohatsu, zoriontsu<br />
diversión s.f. dibertsio, j<strong>ok</strong>o, jolas,<br />
jolasketa, olgeta<br />
diverso -a adx. askotariko, era askotako<br />
divertido -a adx. dibertigarri<br />
divertir v.t./v.p. dibertitu<br />
dividir v.t. 1. zatitu v.p. 2. zatitu, banatu<br />
división s.f. 1. zatiketa, banatze<br />
2. (matemática) zatiketa<br />
divorciar v.t./v.p. dibortziatu<br />
divorcio s.m. dibortzio<br />
dixestión s.f. digestio<br />
dixomedíxome s.m. zurrumurru,<br />
eleberri<br />
dó s.m. bihozmin, dolore, dolu<br />
doadamente adv. aise<br />
doado -a adx. erraz<br />
doante s. emaile<br />
dobrado -a adx. <strong>ok</strong>er<br />
dobrar v.t. 1. tolestu, doblatu 2. (cinema)<br />
bikoiztu<br />
dobre adx./s.m. 1. bikoitz pl. 2. (un<br />
partido) binakako<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
doce adx. 1. ezti, gozo 2. goz<strong>ok</strong>i<br />
3. (que non é salgado ou picante)<br />
geza num./s.m. 4. hamabi<br />
doceavo -a adx. hamabiren<br />
docemente adv. emeki<br />
documento s.m. agiri<br />
doente adx./s. gaixo, gaixorik<br />
doenza s.f. gaitz, gaixotasun, erasan<br />
doer v.i. 1. min ukan, min hartu v.p.<br />
2. (apiadarse) urrikatu<br />
doído -a adx. minbera<br />
doloroso -a adx. mingarri<br />
domar v.t. hezi<br />
domesticado adx. mantso<br />
domesticar v.t./v.p. hezi<br />
dominar v.t. 1. menderatu, kontrolatu,<br />
jabetu 2. (coñecer ben) ondo/ongi<br />
jakin v.i. 3. nabarmendu v.p. 4.<br />
kontrolatu, jabe izan<br />
domingo s.m. igande<br />
dominio s.m. mende, men<br />
don s.m. dohain<br />
dona s.f. 1. andre, dama 2. emazte,<br />
andre<br />
dondo -a adx. leun<br />
dono -a s. jabe<br />
dor s.f. mina, oinaze<br />
dormitorio s.m. logela<br />
dourar v.t. 1. urreztatu 2. (alimentos)<br />
gorritu<br />
dous (f. dúas) num./s.m. bi dous ou<br />
tres bizpahiru dúas veces birritan<br />
de dous en dous binaka<br />
douscentos -as num./s.m. berrehun<br />
doutrina s.f. dotrina<br />
dozaría s.f. gozotegi<br />
droga s.f. droga
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 49<br />
galego - éuscaro<br />
dúas num.f. bi<br />
dúbida s.f. duda, zalantza<br />
dubidar v.i. duda egin<br />
dubidoso -a adx. dudazko, zalantzazko,<br />
duda-mudazko<br />
ducha s.f. dutxa<br />
duchar v.t./v.p. dutxatu<br />
ducia s.f. dozena<br />
dulcificar v.t. gozatu, eztitu<br />
duodécimo -a adx./s. 1. (dunha<br />
serie) hamabigarren 2. (dun todo)<br />
hamabiren<br />
duplicar v.t. bikoiztu<br />
duplo -a adx./s. bikoitz<br />
duración s.f. iraupen<br />
duradeiro -a adx. iraunkor<br />
durar v.i. 1. iraun 2. (continuar)<br />
iraun, jarraitu 3. (permanecer)<br />
iraun<br />
dureza s.f. 1. gogortasun 2. (crueza)<br />
gogorkeria con dureza gogorki<br />
durmir v.i. 1. lo egin, loak hartu v.t.<br />
2. lo eragin v.p. 3. inurritu, txindurritu,<br />
lo hartu gana de durmir<br />
logura, logale estar a durmir lotan<br />
egon<br />
duro -a adx. gogor<br />
49
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 50<br />
50<br />
E<br />
Dicionario Elemental<br />
e conx. eta<br />
ea interx. ea<br />
eco s.m. oihartzun, arada<br />
economista s. ekonomilari<br />
edificar v.t. eraikin, fabrikatu<br />
edificio s.m. eraikin<br />
editor -ora adx./s. 1. argitaratzaile,<br />
editore s.m. 2. (informática) editore<br />
editorial adx. 1. argitaratze s.f. 2. argitaletxe<br />
s.m. 3. editorial<br />
educación s.f. hezkuntza, heziketa<br />
educar v.t. hezi, ikasi, eskolatu<br />
edulcorar v.t. edulkoratu, gozatu<br />
efecto s.m. ondorio, ondore<br />
efémero -a adx. galkor, iragankor<br />
eficaz adx. eraginkor<br />
eficiente adx. eraginkor<br />
egoísmo s.m. norberekeria<br />
egoísta adx. berekoi, egoista<br />
egua s.f. behor<br />
eido s.m. arlo<br />
eixe s.m. ardatz<br />
el (f. ela) hura el mesmo, ela mesma<br />
bera eles mesmos eurak eles, elas<br />
haiek<br />
elección s.f. aukera, hauteskunde<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
electricidade s.f. elektrizitate<br />
electricista s. argiketari, elektrikari<br />
eléctrico -a adx. elektriko<br />
elefante -a s. elefante<br />
elegancia s.f. dotorezia<br />
elegante adx. dotore, galant<br />
elemental adx. oinarrizko<br />
elemento s.m. osagarri, elementu<br />
elixir v.t. aukeratu, hautatu<br />
eloxio s.m. laudorio, gorazarre<br />
embaixada s.f. enbaxada<br />
embaixador -ora s. enbaxadore<br />
embaixo adv. azpian<br />
embarazar v.t. haurdundu<br />
embarazo s.m. haurdunaldi, ernaldi<br />
embarcadoiro s.m. kai, nasa<br />
embarcar v.t./v.i./v.p. ontziratu, itsasontziratu<br />
embebedar v.t./v.p. mozkortu<br />
embigo s.m. zilbor<br />
emborrachar v.t./v.p. mozkortu<br />
emboscada s.f. zelata<br />
embude s.m. onil<br />
emigración s.f. emigrazio, atzerriratze<br />
emigrante adx./s. emigratzaile
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 51<br />
galego - éuscaro<br />
emigrar v.i. emigratu<br />
emoción s.f. hunkipen, zirrara<br />
emocionar v.t./v.p. hunkitu<br />
empanada s.f. enpanada<br />
emparellar v.i./v.p. parekatu, berdindu,<br />
binatu<br />
empatar v.t. 1. (unir) elkartu 2. berdindu<br />
empate s.m. berdinketa<br />
empeñar v.t. 1. bahitu, setatu 2. zorrak<br />
egin v.p. 3. ahalegindu<br />
empeño s.m. ahalegin, seta, eginahal<br />
empequenecer v.t./v.i. txikitu<br />
emperador s.m. emperador<br />
emperatriz s.f. enperatriz<br />
empezar v.t./v.i. hasi<br />
empinar v.t. 1. zutitu 2. zurrut egin<br />
emporcar v.t. kakaztu<br />
empregado -a s. enplegatu<br />
empregar v.t./v.p. 1. enplegatu<br />
2. erabili, gastatu<br />
emprego s.m. enplegu, irabazpide<br />
empreñar v.t./v.i. ernaldu, ernari geratu<br />
emprender v.t.hasi, ekin<br />
empresa s.f. 1. enpresa 2. ekintza<br />
empresario -a s. enpresari<br />
emprestar v.t. mailegatu<br />
empréstito s.m. mailegu<br />
empurrar v.t. bultzatu, sakatu, bultza<br />
egin<br />
empurrón s.m. bultzada, sakada<br />
empuxar v.t. bultzatu, sakatu<br />
empuxe s.m. bultza<br />
empuxón s.m. bultzada, sakada<br />
en prep. 1. -n 2. (modo) -z 3. -ra 4.<br />
(con linguas) -z<br />
encabuxar v.t./v.p. amorratu, haserretu<br />
encadear v.t./v.p. kateatu<br />
encantador -ora adx. zoragarri, liluragarri<br />
encanto s.m. xarma<br />
encarcerar v.t. espetxeratu<br />
encarecer v.t. garestitu<br />
encarga s.f. enkargu, mandatu<br />
encargado -a s. arduradun<br />
encargar v.t. 1. enkargatu v.p. 2. arduratu<br />
encerado s.m. arbel<br />
enchente s.f. betekada<br />
encher v.t./v.p. bete a encher gogotik<br />
encima adv. gainean por encima<br />
gainetik o que está por encima<br />
gaineko<br />
encoller v.i. uzkurtu, kizkurtu, (polo<br />
frío) hozmindu, (pola auga) urak<br />
hartu v.t. 2. txikiagotu<br />
encoller v.t./v.p. 1. uzkurtu v.i. 2. (a<br />
roupa) urak hartu<br />
encontrar v.t./v.p. 1. aurkitu, topatu<br />
v.p. 2. (acharse) egon encontrar<br />
por casualidade topo egin<br />
encoro s.m. urtegi, uharka<br />
encrucillada s.f. bidegurutze<br />
ende ben loc. conx. zorionez<br />
ende mal loc. conx. zoritxarrez, tamalez,<br />
zorigaitzez<br />
endebedar v.p. zorrak egin<br />
enderezo s.m. helbide enderezo<br />
web web helbide enderezo electrónico<br />
helbide elektroniko<br />
endexamais adv. inoiz, sekula<br />
endurecer v.t./v.i. gogortu, zaildu<br />
51
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 52<br />
52<br />
Dicionario Elemental<br />
enfadado -a adx. haserre<br />
enfadar v.t./v.p. haserretu<br />
enfado s.m. haserre<br />
enfastiar v.t. 1. izorratu, nazkatu<br />
2. (aburrir) nekatu, gogaitu<br />
enfeitar v.t./v.p. dotoretu, apaindu<br />
enfeite s.m. apaindura, apaingarri,<br />
edergarri<br />
enfeitizar v.t. liluratu<br />
enfermar v.t./v.i. gaixotu<br />
enfermeiro -a s. erizain<br />
enfermidade s.f. gaitz, gaixotasun,<br />
eritasun<br />
enfermizo -a adx. gaizbera<br />
enfermo -a adx./s. gaixo, gaixorik<br />
enferruxar v.t. herdoildu<br />
enfesto -a adx. lerden<br />
enfiar v.t. albainutu, haria sartu<br />
enfrontamento s.m. ekinaldi<br />
enfurecer v.t./v.p. ernegatu<br />
engabuñar v.t./v.p. inurritu, txindurritu<br />
engadir v.t. erantsi, gehitu<br />
engaiolar v.t. 1. kaiolatu 2. (atraer)<br />
liluratu<br />
enganar v.t. 1. engainatu, iruzurtu,<br />
ziri sartu v.p. 2. limurtu<br />
enganchar v.t./v.i./v.p. lotu, kr<strong>ok</strong>atu<br />
engano s.m. engainu<br />
enganoso -a adx. engainagarri<br />
engordar v.t./v.i. loditu, gizendu<br />
engorde adv. astiro, mantso, geldiro<br />
engraxar v.t. koipetu<br />
engurra s.f. zimur<br />
engurrar v.t./v.p. zimurtu<br />
enigma s.m. igarkizun<br />
enlazar v.t. 1. (atar) lotu 2. kateatu<br />
enlear v.t./v.p. nahaspilatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
enliñar v.t. albainutu, haria sartu<br />
enlouquecer v.t./v.i. zoratu, erotu<br />
enorme adx. egund<strong>ok</strong>o, ikaragarri,<br />
sekulako, eskerga<br />
enraizar v.i. errotu, sustraitu<br />
enredar v.t./v.p. 1. nahasi 2. (un<br />
asunto) nahaspilatu<br />
enredo s.m. nahaspila<br />
enredoso -osa adx. bihurri, aldrebes<br />
enriba adv. gainean o que está por<br />
enriba gaineko<br />
enriquecer v.t./v.i./v.p. aberastu<br />
enruga s.f. zimur<br />
enrugar v.t./v.p. zimurtu<br />
ensaiar v.t. 1. probak egin 2. entseatu<br />
ensaio s.m. 1. saio 2. (literatura)<br />
saiakera 3. (dun espectáculo) entsegu<br />
4. (no rugby) entsegu<br />
ensalada s.f. entsalada<br />
ensamblar v.t. muntatu<br />
enseguida adv. aurki, laster<br />
ensinar v.t. 1. irakatsi, erakutsi<br />
2. (mostrar) erakutsi<br />
ensino s.m. irakaskuntza<br />
ensuciar v.t./v.p. zikindu, lohitu<br />
enteiro -a adx. oso<br />
entendemento s.m. ulermen, adimen<br />
entender v.t. 1. (comprender) aditu,<br />
ulertu 2. (saber) jakin v.p. 3. moldatu<br />
enterrador -ora adx./s. ehorzle<br />
enterrar v.t. 1. hobiratu, ehortzi, lur<br />
eman v.t./v.p. 2. lurperatu, ehortzi<br />
enterro s.m. ehortzi, ehorzketa<br />
entón adv. 1. orduan, halako batean<br />
conx. 2. beraz, bada até entón ordura<br />
arte, ordurako para entón<br />
gaurgero dende entón geroztik,<br />
handik aurrera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 53<br />
galego - éuscaro<br />
entrada s.f. 1. sarrera 2. (billete)<br />
txartel<br />
entrañas s.f.pl. errai<br />
entrante s.m. zizka-mizka<br />
entrar v.i. 1. sartu 2. (introducir)<br />
sartu, barneratu<br />
entre prep. artean, tartean<br />
entreter v.t.v.p. entretenitu<br />
entrevista s.f. elkarrizketa<br />
entristecer v.t./v.p. goibeldu<br />
entroido s.m. inauteri<br />
entullo s.m. zabor<br />
entumecer v.t./v.p. inurritu, txindurritu<br />
entusiasmo s.m. berotasun<br />
envelenar v.t./v.p. pozoitu<br />
envellecer v.i. zahartu, adindu<br />
envexa s.f. inbidia, espa, bekaitz<br />
envexoso -a adx. bekaizti, bekaitz<br />
enviar v.t. bidali, igorri<br />
envolver v.t. bildu<br />
envorcar v.t. irauli<br />
enxalzar v.t. ederretsi, goratu<br />
enxebre adx. jator<br />
enxeñaría s.f. ingeniaritza<br />
enxeñeiro -a s. ingeniari<br />
enxergar v.t. hauteman<br />
enxertar v.t. txertatu<br />
enxerto s.m. txerto<br />
enxiva s.f. hobi<br />
enxoito -a adx. siku<br />
enxugar v.t. sikatu, lehortu<br />
epidemia s.f. izurri, epidemia<br />
epístola s.f. gutun, eskutitz<br />
época s.f. aro, garai, sasoi, denboraldi<br />
equilibrio s.m. oreka<br />
equipo s.m. talde<br />
equivalente adx. bali<strong>ok</strong>ide<br />
equivocación s.f. errakuntza, nahasketa,<br />
<strong>ok</strong>er<br />
equivocado -a adx. <strong>ok</strong>er estar equivocado<br />
<strong>ok</strong>er egon<br />
equivocar v.t./v.p. nahasi, nahastu,<br />
<strong>ok</strong>ertu<br />
ergueito -a adx. tente, lerden<br />
erguer v.t. 1. jaso, altxatu v.t./v.p.<br />
2. altxatu, (da cama) jaiki<br />
ermo -a adx. etze<br />
errado -a adx. <strong>ok</strong>er estar errado<br />
<strong>ok</strong>er egon<br />
errar v.i. huts egin<br />
erro s.m. falta, <strong>ok</strong>er, errore<br />
ervello s.m. ilar<br />
esaxerar v.t. handizkatu, puztu<br />
esbirrar v.i. usin egin<br />
esbirro s.m. usin, doministiku<br />
esborranchar v.t. zirrimarratu<br />
esborrexer v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
esbozar v.t. zirrimarratu<br />
esbozo s.m. zirrimarra<br />
esburatar v.t. zulatu<br />
escada s.f. zurubi<br />
escaiola s.f. igeltsu<br />
escaleira s.f. eskailera<br />
escama s.f. eskata<br />
escampado adx. ateri estar escampado<br />
ateri egon<br />
escampar v.i. atertu<br />
escáncer s.m. ziraun<br />
escándalo s.m. 1. eskandalu 2. (balbordo)<br />
iskanbila<br />
53
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 54<br />
54<br />
Dicionario Elemental<br />
escapar v.i. ihes egin, alde egin<br />
escaparate s.m. erakusleiho<br />
escapulario s.m. kutun<br />
escaravello s.m. kakalardo<br />
escarlata adx./s.m. eskarlata<br />
escarmento s.m. eskarmentu<br />
escarnio s.m. iseka<br />
escarvadentes s.m. zotz<br />
escaseza s.f. gabezia, urritasun<br />
escaso -a adx. eskas, murritz, urri,<br />
pobre<br />
escena s.f. 1. eszena 2. agert<strong>ok</strong>i, j<strong>ok</strong>aleku<br />
escenario s.m. agert<strong>ok</strong>i, j<strong>ok</strong>aleku<br />
esclarecer v.t. argitu<br />
escoita s.f. aditze<br />
escoitar v.t. 1. entzun, aditu 2. jaramon<br />
egin<br />
escola s.f. eskola<br />
escolarización s.f. eskolatze<br />
escolarizar v.t. eskolatu<br />
escoller v.t. aukeratu, hautatu, apartatu<br />
escondedoiro s.m. zulo, ezkutaleku<br />
esconder v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
escopeta s.f. eskopeta<br />
escornaboi s.m. adardun kakalardo<br />
escorregadizo -a adx. labain, irristakor<br />
escorregar v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
escorrentar v.t. uxatu, haizatu<br />
escribir v.t. idatzi máquina de escribir<br />
idazmakina<br />
escrito -a adx. 1. idatzizko s.m.<br />
2. idatzi, izkribu 3. idazlan, artikulu<br />
por escrito izkribuz, idatziz<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
escritor -ora s. idazle<br />
escritura s.f. idazkera<br />
escudo s.m. ezkutu<br />
escudriñar v.t. miatu, arakatu<br />
esculcar v.t. miatu, arakatu<br />
escultor s. eskultore<br />
escultura s.f. eskultura<br />
escuma s.f. apar, bits<br />
escurecer v.t. 1. ilundu 2. (o ánimo)<br />
ilundu, itsutu v.i./v.p. 3. ilundu,<br />
goibeldu<br />
escuridade s.f. ilunpe, iluntasun<br />
escuro -a adx. ilun<br />
escusa s.f. aitzakia, zuribide, akiakula<br />
ese (f. esa, n. iso) dem. hori ese<br />
mesmo berori iso é! hots iso<br />
mesmo horixe<br />
esfiañar v.t. listu<br />
esforzar v.t. 1. behartu v.p. 2. ahalegindu,<br />
zaildu<br />
esforzo s.m. ahalegin, eginahal<br />
esfregar v.t. igurtzi<br />
esgazar v.t./v.i./v.p. urratu<br />
esgotar v.t./v.p. 1. agortu, ahitu<br />
2. nekatu, unatu<br />
esgrevio -a adx. latz<br />
esixente adx. zorrotz<br />
esixir v.t. galdatu<br />
eslamiado -a adx. geza, zaporegabe<br />
esmagamento s.m. zapalkuntza<br />
esmagar v.t. birrindu, zapatu, zuzitu<br />
esmola s.f. limosna, erremusina<br />
esmoleiro -a adx./s. eskale, arlote<br />
esmorecer v.i. ahuldu<br />
esmorga s.f. parranda<br />
esmoucar v.t. mozkindu, mozkortu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 55<br />
galego - éuscaro<br />
esnaquizar v.t. porr<strong>ok</strong>atu<br />
espada s.f. ezpata<br />
espallar v.t./v.p. sakabanatu, zabaldu,<br />
barreiatu<br />
español -ola adx./s. 1. espainol s.m.<br />
2. espainol, espainiera<br />
espantallo s.m. txorimalo<br />
espantar v.t./v.i./v.p. izutu, uxatu,<br />
haizatu<br />
esparexer v.t. sakabanatu, zabaldu<br />
espaventar v.t./v.p. izutu<br />
espazo s.m. 1. espazio 2. (capacidade)<br />
leku, t<strong>ok</strong>i 3. (separación)<br />
tarte 4. (lugar) une, gune<br />
especial adx. berezi<br />
especialista s. espezialista<br />
especialmente adv. bereziki<br />
espectáculo s.m. ikuskizun<br />
espectador -ora adx./s. ikusle<br />
espelido -a adx. ernai<br />
espellar v.t./v.p. 1. ispilatu 2. (o ceo)<br />
oskarbitu<br />
espello s.m. ispilu<br />
esperanza s.f. esperantza, itxaropen,<br />
ilusio<br />
esperar v.t. itxaron, itxoin, zain<br />
egon<br />
espertador s.m. iratzargailu<br />
espertar v.t./v.i. esnatu, iratzarri, ernatu<br />
esperto -a adx. 1. esna, iratzarri<br />
2. erne<br />
espeso -a adx. lodi<br />
espesura s.f. 1. (densidade) loditasun<br />
2. (vexetación) adarrarte<br />
espetar v.t. (no espeto) burduntzian<br />
sartu<br />
espeto s.m. burduntzi<br />
espía s. espioi, zelatari<br />
espiar v.t. zelatatu, espiatu<br />
espicha s.f. zipotz, zotz<br />
espido -a adx. biluzik<br />
espiga s.f. buru espiga de trigo galburu<br />
espiña s.f. arantza<br />
espiñazo s.m. bizkarrezur<br />
espir v.t./v.p. biluzi, larrugorritu,<br />
erantzi<br />
espiral s.f. espiral<br />
espírito s.m. gogo<br />
espirrar v.i. usin egin<br />
espirro s.m. usin, doministiku<br />
espita s.f. zipotz<br />
espolar v.t. mozkindu, mozkortu<br />
esponxa s.f. belaki<br />
esposa s.f. andre, emazte<br />
esposar v.t./v.p. 1. esposatu v.t.<br />
2. bilurrak ipini<br />
esposo s.m. senar esposos senaremazteak<br />
esquecer v.t./v.p. ahaztu, ahantzi<br />
esqueleto s.m. hezurdura<br />
esquerda s.f. ezker de esquerdas ezkertiar<br />
esquerdo -a adx./s. ezker, ezkerreko<br />
esquí s.m. eski<br />
esquina s.f. izkina<br />
esquío s.m. urtxintxa, katagorri<br />
esquivar v.t. saihestu<br />
estación s.m. 1. (de autobuses, de<br />
trens) gelt<strong>ok</strong>i 2. (do ano) urtaro<br />
3. (lugar) estazio estación de<br />
esquí eski estazioa estación de<br />
servizo hornitegi<br />
estacionar v.t. aparkatu<br />
55
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 56<br />
56<br />
Dicionario Elemental<br />
estado s.m. 1. (situación) egoera<br />
2. estatu<br />
estalar v.i. lehertu<br />
estampa s.f. irudi, estanpa<br />
estancia s.f. ganbera<br />
estanco s.m. tabako-denda<br />
estaño s.m. eztainu<br />
estante s.m. apal, apalategi<br />
estar v.i. egon estar a facer algo jardun<br />
estar anoxado sutan egon<br />
estar disposto prest egon<br />
estatuto s.m. araudi estatuto de autonomía<br />
berjabetasun araudi<br />
este (f.esta, n. isto) dem. hau isto é<br />
hau da, alegia este mesmo berau<br />
isto mesmo hauxe<br />
estela s.f. ezpal, printza<br />
estender v.t./vp. hedatu, zabaldu,<br />
(perna, brazo) luzatu<br />
esterco s.m. simaur, gorotz<br />
estéril adx. 1. agor, antzu 2. (a<br />
terra) etze<br />
estilo s.m. 1. estilo 2. (literario)<br />
idazkera<br />
estima s.f. estimu, estimazio<br />
estimar v.t. 1. estimatu 2. (valorar)<br />
balioztatu<br />
estimular v.t. bizkortu, suspertu<br />
estímulo s.m. pozgarri<br />
estiñar v.i. atertu<br />
estirar v.t. luzatu<br />
estómago s.m. urdail<br />
estorbar v.t./v.i. enbarazu egin,<br />
traba egin<br />
estorbo s.m. enbarazu, traba, oztopo<br />
estoupar v.t./v.i. lehertu, leher egin,<br />
zapart egin, eztanda egin<br />
estoupido s.m. eztanda, zapart<br />
estourar v.t./v.i. lehertu, leher egin,<br />
zapart egin, eztanda egin<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
estoxo s.m. tiradera<br />
estrada s.f. errepide<br />
estragar v.t./v.p. hondatu, alferrik<br />
galdu<br />
estraño -a adx. 1. arraro, bitxi, harrigarri<br />
adx./s. 2. kanpotar<br />
estranxeiro -a adx./s. 1. atzerritar<br />
s.m. 2. atzerri, kanp<strong>ok</strong>o<br />
estrar v.t. sakabanatu, zabaldu<br />
estrear v.t./v.p. estreinatu<br />
estreitar v.t./v.i. 1. estutu v.t. 2. (cos<br />
brazos) besarkatu, (a man) eskua<br />
eman<br />
estreiteza s.f. estutasun<br />
estreito -a adx. 1. estu, estutu, mehar,<br />
hertsi s.m. 2. itsasarte<br />
estrela s.f. izar<br />
estrema s.f. muga<br />
estremar v.t. mugatu, zedarritu<br />
estribor s.m. istribor<br />
estrofa s.f. bertso<br />
estruga s.f. osin, asun<br />
estrullar v.t. birrindu, zuzitu<br />
estrutura s.f. egitura<br />
estudar v.t./v.i. ikasi, estudiatu<br />
estudio s.m. 1. estudio, langela, ikasgela<br />
2. (cine, radio, televisión) estudio<br />
3. (apartamento) apartamentu<br />
estudo s.m. ikasketa tempo de estudo<br />
ikastaldi<br />
estufa s.f. berogailu<br />
estupendamente adv. majo, primeran<br />
estupendo -a adx. 1. bikain, primerako<br />
adv. 2. majo, primeran<br />
esvaradío -a adx. labain, irristakor<br />
esvarar v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
esvarón s.m. irrist<br />
esvelto -a adx. lirain, lerden<br />
etcétera eta abar (etab.)
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 57<br />
galego - éuscaro<br />
eterno -a adx. sekulako, hilezkor,<br />
betiko, betiereko<br />
eu pron. pers. ni eu mesmo neu<br />
euscaldún -una s. euskaldun<br />
éuscaro -a adx. 1. euskal, euskaldun<br />
s.m. 2. euskara<br />
evanxeo s.m. ebanjelio<br />
evasión s.f. ihes<br />
evidente adx. nabari, nabarmen,<br />
ageri, begien bistako ser evidente<br />
nabari izan<br />
evidentemente adv. nabari<br />
evitar v.t. saihestu<br />
exactitude s.f. zehaztasun<br />
exacto -a adx. zehatz, doi<br />
exame s.m. azterketa<br />
examinar v.t./v.p. 1. azterketa egin,<br />
etsamina egin 2. (explorar) ikertu,<br />
aztertu<br />
excelente adx. bikain<br />
excepción s.f. salbuespen<br />
excepcional adx. 1. (que é excepción)<br />
salbuespenezko 2. aparta, bikain<br />
excepto prep. ezik, izan ezik, salbu<br />
excesivo -a adx. gehiegizko<br />
exceso s.m. (abuso) gehiegikeria<br />
exclamación s.f. 1. oihu, deiadar<br />
2. (signo) harridura<br />
excluír v.t. salbuetsi<br />
excremento s.m. gorotz excremento<br />
das aves zirin<br />
excursión s.f. txango<br />
exemplar adx. 1. (bo exemplo) eredugarri<br />
2. (serve de exemplo) zentzagarri<br />
s.m. 3. ale<br />
exemplo s.m.1. (modelo) eredu, etsenplu<br />
2. adibide, etsenplu por<br />
exemplo adibidez, esate baterako<br />
exento -a adx. salbuetsi<br />
exercer v.t. jardun<br />
exercicio s.m. jardun, ariketa<br />
exército s.m. armada, gudaroste<br />
exhibir v.t./v.p. erakutsi<br />
eximir v.t. salbuetsi<br />
éxito s.m. arrakasta<br />
experiencia s.f. esperientzia<br />
experimento s.m. esperimentu, saiakuntza<br />
experto -a adx. aditu, jakitun<br />
explicación s.f. azalpen, argibide<br />
explicar v.t. azaldu, esplikatu<br />
explorar v.t. esploratu<br />
explosión s.f. eztanda<br />
explosivo -a adx. 1. lehergarri s.m.<br />
2. lehergailu, lehergai<br />
explotador -ora adx. 1. ustiatzaile,<br />
esplotatzaile 2. esplotatzaile<br />
explotar v.t. 1. ustiatu, esplotatu,<br />
eztanda egin 2. esplotatu<br />
exportar v.t. esportatu<br />
exposición s.f. erakusketa sala de<br />
exposicións erakust<strong>ok</strong>i<br />
expresamente adv. espresuki, beraziaz<br />
expresar v.t. 1. adierazi v.p. 2. mintzatu<br />
expresión s.f. adierazpen<br />
expulsar v.t. egotzi, bota<br />
exterior adx./s.m. kanp<strong>ok</strong>o, kanpoalde<br />
parte interior kanp<strong>ok</strong>o, kanpoalde<br />
exterminar v.t. suntsitu, deuseztatu<br />
extraordinario -a adx./s. 1. berealdiko,<br />
berebiziko adx. 2. aparta<br />
extremo -a adx.1. (no límite) mutur<br />
s.m. 2. (lonxano) urrun<br />
57
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 58<br />
58<br />
F<br />
Dicionario Elemental<br />
faba s.f. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
fábrica s.f. fabrika, lantegi<br />
fábricar v.t. fabrikatu<br />
fábula s.f. alegia<br />
face s.f. aurpegi<br />
facedor -ora adx./s. egile<br />
facenda s.f. ondasun, kapital, (bens<br />
materiais) etxalde<br />
facer v.t. egin estar a facer algo ari<br />
izan, jardun facer o saque bota<br />
facer ruído hots egin<br />
facha s.f. planta, patxada<br />
fachada s.f. aurrealde, etxeaurre<br />
fachenda s.f. harr<strong>ok</strong>eria<br />
fachendoso -a adx. harro<br />
facho s.m. (tea) zuzi, tortxa<br />
fácil adx. erraz<br />
facilidade s.f. erraztasun<br />
facilitar v.t. erraztu<br />
factoría s.f. lantegi<br />
factura s.f. faktura, zor-agiri<br />
facultade s.f. 1. ahalmen, gaitasun<br />
2. ahalmen, eskubide 3. (ensino)<br />
fakultate<br />
fada s.f. maitagarri<br />
fado s.m. (destino) patu, halabehar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
faia s.f. pago<br />
faiado s.m. sabai<br />
faio s.m. sabai<br />
faísca s.f. inar, txinparta<br />
fala s.f. 1. (facultade) mintzamen<br />
2. hizketa<br />
faladeiro -a adx. berritsu, txilin, hiztun<br />
falangueiro -a adx. berritsu, txilin,<br />
hiztun<br />
falante s. hiztun<br />
falar v.i. 1. hitz egin, berba egin,<br />
mintzatu v.t. 2. (un idioma) -z hitz<br />
egin, -z berba egin, -z mintzatu<br />
falando berbetan, berriketan<br />
falcatruada s.f. gaiztakeria, txarkeria<br />
fallar v.i. huts egin<br />
falso -a adx. 1. faltsu 2. (mentireiro)<br />
gezurrezko<br />
falta s.f. 1. falta 2. (ausencia) absentzia<br />
3. (erro) akats<br />
faltar v.i. 1. falta izan, ez egon, faltatu<br />
2. (fallar) huts egin, faltatu 3. ez<br />
bete, faltatu<br />
fama s.f. fama, ospe, aipamen<br />
fame s.f. gose, jangura, apetitu ter<br />
fame gose izan, gosetu<br />
famento -a adx. goseti
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 59<br />
galego - éuscaro<br />
familia s.f. familia, sendi<br />
familiar adx. 1. etxeko, familiar s.<br />
2. ahaide, senide, etxeko, tarteko,<br />
etxekoi<br />
famoso -a adx. entzun, famatu, ospetsu,<br />
sonatu<br />
fantasía s.f. fantasía<br />
fantasma s.f. mozorro, mamu<br />
faragulla s.f. ogi-mamiak<br />
farelo s.m. zahi<br />
fariña s.f. irin<br />
farmacéutico -a s. botikari<br />
farmacia s.f. 1. botika, farmazia<br />
2. (ciencia) farmazia<br />
faro s.m. 1. itsasargi, faro 2. (dun<br />
coche) argi, faro<br />
farol s.m. argiontzi<br />
farrapeira s.f. burusi<br />
farrapeiro -a adx./s. zarpail<br />
farrapento -a adx. zarpail<br />
farrapo s.m. trapu, zapi, zatar<br />
fartada s.f. betekada<br />
fartar v.t./v.p. 1. ase, asebete, bete,<br />
aspertu v.p. 2. aspertu<br />
fasquía s.f. itxura, patxada, tankera,<br />
taxu<br />
fatigar v.t./v.p. nekatu<br />
favor s.m. mesede, fabore, esker por<br />
favor mesedez, faborez, arren,<br />
otoi<br />
favorito -a adx./s. 1. gustuko 2. (en<br />
competicións) faborito<br />
fazaña s.f. balentria, egitandi<br />
fazula s.f. masail<br />
fe s.f. fede, sinesmen<br />
feble adx. ahul, argal, makal<br />
feble s.f. ahulezia, ahidura<br />
febra s.f. 1. zuntz 2. (carne do<br />
porco) gihar<br />
febre s.f. sukar<br />
febreiro s.m. otsail<br />
feces s.f.pl. gorozkiak<br />
fechadura s.f. sarraila, itxigailu<br />
fechar v.t. itxi<br />
fecho adx. 1. zerratu, sarri 2. (o ceo)<br />
hodeitsu, lainotsu, goibel s.m.<br />
3. (peza da fechadura) morroilo<br />
4. (fechadura) sarraila, morroilo,<br />
itxigailu<br />
fedello -a adx./s. bihurri<br />
feder v.t./v.i. kirastu<br />
fedor s.m. kirats<br />
feira s.f. az<strong>ok</strong>a, feria, merkatu<br />
feiticeiro -a adx. xarmagarri, erakargarri<br />
feitío s.m. itxura, patxada, tankera<br />
feitizo s.m. 1. sorginkeria 2. xarma<br />
feito -a adx. 1. egin s.m. 2. gertaera<br />
de feito izan ere<br />
feitura s.f. itxura, patxada, tankera<br />
feixe s.m. sorta por feixes arroaka<br />
feixó s.m. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
feixón s.m. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
felicidade s.f. zorion, zoriontasun<br />
felicidades zorionak<br />
felicitar v.t. zorionak eman, zoriondu<br />
feliz adx. zorionstu<br />
femia s.f. emakumezko, eme<br />
feminino -a adx. emakumezko<br />
fenda s.f. zirrikitu, arrail, urradura,<br />
pitzadura<br />
fender v.t. printzatu, zartatu, arrailatu,<br />
pitzatu<br />
59
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 60<br />
60<br />
Dicionario Elemental<br />
fento s.m. garo, ira, iratze<br />
feo -a adx. itsusi, zatar<br />
ferida s.f. zauri<br />
ferido -a adx./s. zauritu<br />
ferir v.t. zauritu, sakitu, kolpatu<br />
fermoso -a adx. eder, galant, polit<br />
fermosura s.f. edertasun<br />
ferrador -ora s. ferratzaile<br />
ferradura s.f. ferra<br />
ferramenta s.f. 1. erreminta, tresna,<br />
lanabes 2. (o conxunto) tresneria<br />
ferrar v.t. 1. ferratu 2. (con lume)<br />
xakitu<br />
ferraría s.f. aroztegi, sutegi, burdindegi<br />
ferreiro -a s. arotz<br />
ferro s.m. 1. burdina 2. lisaburdina,<br />
plantxa pasar o ferro lisatu<br />
ferruxe s.f. herdoil<br />
ferruxento -a adx. herdoiltsu<br />
fértil adx. emankor, oparo<br />
fervenza s.f. urjauzi<br />
ferver v.t./v.i. irakin, egosi<br />
fervor s.m. irakinaldi<br />
festa s.f. 1. festa, jai, besta 2. jaiegun<br />
festas de Nadal gabonak<br />
festexar v.t. ospatu<br />
festival s.m. jaialdi, (da canción)<br />
kantaldi<br />
festivo -a adx.dibertigarri<br />
fiar v.t/v.p. 1. fidatu v.t. 2. haritu<br />
ficha s.f. fitxa, txartel<br />
fichar v.t. fitxatu<br />
ficheiro s.m. 1. fitxategi, artxibo 2.<br />
(informática) fitxategi<br />
fidelidade s.m. leialtasun<br />
fideo s.m. fideo<br />
fieito s.m. garo, ira, iratze<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
fiel adx. 1. leial, fidel 2. zehatz<br />
fiestra s.f. leiho<br />
fígado s.m. gibel<br />
figo s.m. piku<br />
figueira s.f. pikondo<br />
figura s.f. irudi, itxura<br />
fila s.f. ilara, lerro, errenkada<br />
filete s.m. xerra<br />
filla s.f. alaba<br />
fillo s.m. seme fillos e fillas semealabak<br />
filmar v.t. filmatu<br />
filme s.m. pelikula, film<br />
filtrar v.t./v.p. 1. iragazi 2. (unha información)<br />
eskutuan eman<br />
filtro s.m. irazki, (para o café) txano<br />
fin s.f. 1. bukaera, fin, amaiera,<br />
azken s.m. 2. helburu<br />
finalidade s.f. helburu, xede<br />
fino -a adx. 1. (delgado) mehe<br />
2. (obxectos) fin<br />
fío s.m. 1. hari 2. (dun coitelo) aho,<br />
sorbatz<br />
firma s.f. izenpe, sinadura<br />
firmamento s.m. ortzi<br />
firmar v.t./v.i. sinatu, izenpetu<br />
firme adx. sendo, tinko, irmo<br />
firmemente adv. irmo<br />
físgoa s.f. zirrikitu, urradura<br />
física s.f. fisika<br />
físico -a adx. 1. fisiko s. 2. fisikari<br />
fisiolóxico -a adx. fisiologiko<br />
fita s.f. xingola, zinta<br />
fito -a adx. 1. iltzatu s.m. 2. mugarri<br />
fixar v.t. 1. finkatu v.p. 2. (prestar<br />
atención) adi egon 3. (decatarse)<br />
begia jarri<br />
flan s.m. budin, flan
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 61<br />
galego - éuscaro<br />
flato s.m. uzker<br />
flexible adx. malgu<br />
flor s.f. lore<br />
florecer v.i. loratu<br />
fluxo s.m. jario<br />
foca s.f. f<strong>ok</strong>a<br />
fociño s.m. mutur<br />
foder v.t. txortan egin, txorta jo,<br />
ñaka egin<br />
fogoso -a adx. suhar<br />
foguete s.m. suziri<br />
fol s.m. hauspo<br />
folga s.f. greba folga de fame gosegreba<br />
folgo s.m. adore, gogo<br />
folla s.m. 1. hosto 2. orri 3. xafla (de<br />
metal)<br />
fondo -a adx. 1. sakon s.m. 2. hondo,<br />
sakon<br />
fontaneiro -a s. iturgin<br />
fonte s.f. 1. iturri 2. azpil (de comida)<br />
fóra adv. 1. (lugar onde) kanpoan<br />
2. (lugar a onde) kanpora interx.<br />
3. kanpora, ospa<br />
forasteiro -a adx./s. arrotz, kanpotar<br />
forca s.f. 1. urkamendi 2. (forcada)<br />
sarde<br />
forcada s.f. sarde<br />
forma s.f. 1. forma, itxura 2. era,<br />
modu, gisa forma de vida bizimodu<br />
dalgunha forma nola edo hala<br />
formal adx. formal<br />
formar v.t./v.p. formatu<br />
formatear v.t. formateatu<br />
formiga s.f. inurri, txindurri<br />
fornecer v.t./v.p. hornitu<br />
forno s.m. labe<br />
forraxe s.m. bazka<br />
fortalecer v.t./v.p. indartu, sendotu,<br />
azkartu<br />
fortaleza s.f. sasoi s.f. 2. forte, gotorleku<br />
forte adx. 1. azkar, indartsu, sendo<br />
adv. 2. gogor s.m. 3. forte, gotorleku<br />
forxa s.f. 1. (acción) forjatze 2. (ferraría)<br />
sutegi<br />
forza s.f. indar con forza erruz pola<br />
forza indarrez por forza derrigor,<br />
nahi eta nahi ez con forza gogorki<br />
con todas as forzas eginahalean<br />
forzar v.t. behartu, derrigortu<br />
fotocopia s.f. fot<strong>ok</strong>opia<br />
fotografía s.f. argazki<br />
fotógrafo -a s. argazkilari<br />
fouce s.f. igitai<br />
fouciña s.f. igitai<br />
fouciño s.f. igitai<br />
foxa s.f. 1. lubanarro 2. hilobi<br />
foz s.m. 1. (entre montañas) zintzur<br />
2. (dun río) b<strong>ok</strong>ale<br />
fracasar v.i. porrot egin<br />
fracaso s.m. porrot<br />
fraco -a adx. argal, mehe<br />
frade s.m. fraide<br />
francés -esa adx./s. 1. frantses, frantziar<br />
s.m. 2. (lingüística) frantses<br />
frasco s.m. flasko<br />
frase s.f. esaldi<br />
fraude s.f. iruzur<br />
fráxil adx. hauskor<br />
fraxilidade s.f. hauskortasun<br />
frecha s.f. gezi, zagita<br />
61
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 62<br />
62<br />
Dicionario Elemental<br />
fregar v.t. garbitu, (os pratos) harrikoa<br />
egin<br />
freixeiro s.m. lizardi<br />
freixo s.m. lizar<br />
freo s.m. freno<br />
fresco -a adx. 1. hozkirri, fresko<br />
2. (ali mentos) fresko 3. (recente)<br />
berri 4. (roupa) arin s.m. 5. hozgiro<br />
frescor s.m. freskura<br />
frialdade s.f. hoztasun<br />
friccionar v.t. igurtzi<br />
frigorífico s.m. hozkailu<br />
frío adx./s.m. hotz<br />
friorento -a adx. hozbera<br />
fritido -a adx. frijitu<br />
fritir v.t. frijitu<br />
frito -a adx. frijitu<br />
frixir v.t. frijitu<br />
froita s.f. fruta<br />
froitaría s.f. fruta-denda, frutategi<br />
froito s.m. fruitu<br />
fronte s.f. 1. kopeta 2. aurrealde<br />
3. (meteoroloxía) fronte 4. fronte,<br />
abangoardia fronte a fronte aurrez<br />
aurre<br />
fronteira s.f. muga, mugalde, xede<br />
frontón s.m. 1. frontoi, pilotaleku<br />
2. pilota 3. frontoi<br />
frouma s.f. pinu-hosto<br />
frouxo -a adx. 1. lasai 2. (feble)<br />
makal, ahul<br />
fumador -ora adx./s. erretzaile<br />
fumar v.t./v.i. erre<br />
fumegar v.i. ketan egon<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
función s.f. 1. (tarefa) eginkizun<br />
2. (actuación) emanaldi, saio<br />
funcionario -a s. funtzionario<br />
funda s.f. 1. zorro 2. lan-jantzi<br />
fundación s.f. fundazio<br />
fundamento s.m. 1. oinarri 2. fundamentu,<br />
funts, ganora<br />
fundar v.t. fundatu<br />
fundición s.f. ola<br />
fundir v.t./v.t./v.p. urtu<br />
funeral s.m. hileta<br />
fungar v.i. zintz egin<br />
fungo s.m. 1. onddo 2. perretxiko<br />
funil s.m. onil, inbutu<br />
furabolos s.m. hatz erakusle<br />
furado -a adx. 1. zulatu s.m. 2. zulo<br />
furar v.t. zulatu<br />
furgón s.m. furgoi<br />
furgoneta s.f. furgoneta<br />
furia s.f. sumin<br />
furioso -a adx. sumin<br />
fusil s.m. fusil<br />
fusilamento s.m. fusilamendu<br />
fusilar v.t. fusilatu<br />
fútbol s.m. futbol fútbol-sala aretofutbol<br />
futbolín s.m. mahai-futbol<br />
futbolista s. futbolari<br />
futuro -a adx.1. ger<strong>ok</strong>o s.m. 2. etorkizun,<br />
gero 3. (lingua) geroaldi<br />
fuxida s.f. ihes<br />
fuxido -a adx./s. iheslari<br />
fuxir v.i. ihes egin, alde egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 63<br />
G<br />
galego - éuscaro<br />
gabanza s.f. laudorio<br />
gabar v.t. 1. goraipatu v.p. 2. harrotu<br />
gabarra s.f. gabarra<br />
gadaña s.f. sega, kodaina<br />
gaiola s.f. kaiola<br />
gaita s.f. gaita gaita galega galiziako<br />
gaita<br />
gaiteiro -a s. gaita-jole<br />
gaivota s.f. antxeta, kaio<br />
galego -a adx./s. 1. galiziar s.m.<br />
2. galiziera, galego<br />
galera s.f. galera<br />
galería s.f. galeria<br />
galiña s.f. oilo<br />
galiñeiro s.m. oilategi<br />
galiñora s.f. ganga<br />
gallado adx. adarkatu<br />
galleta s.f. galleta<br />
gallo s.m. 1. (dunha árbore) adar<br />
2. (dunha froita) atal 3. (dunha ferramenta)<br />
hortz<br />
galo s.m. oilar<br />
gana s.f. gogo, nahi de boa gana<br />
gogo onez gana de gura<br />
gañador -ora adx./s. irabazle, txapeldun<br />
ganancia s.f. irabazi<br />
gañar v.t. irabazi<br />
gancho s.m. kako<br />
gandaría s.f. abelazkuntza<br />
gando s.m. ganadu, azienda<br />
gaño s.f. irabazi<br />
ganso -a s. antzara<br />
garabato s.m. 1. gako 2. zirriborro<br />
garabullo s.m. gako<br />
garavanzo s.m. txitxirio<br />
garaxe s.m. garaje<br />
garda s. 1. zaindari s.f. 2. zaintza<br />
3. guardia<br />
gardar v.t. gorde, zaindu<br />
gardería s.f. haurtzaindegi<br />
garfo s.m. 1. sardexka 2. kizki<br />
gargallada s.f. algara<br />
gas s.m. 1. gas pl. 2. haize<br />
gasolina s.f. gasolina<br />
gasolineira s.f. gasolina-zerbitzugune,<br />
gasolindegi<br />
gastar v.t. 1. gastatu, xahutu v.t./v.p.<br />
2. gastatu, agortu<br />
gasto s.m. gastu, kostu<br />
gastronomía s.f. sukaldaritza<br />
gatillo s.m. zakur<br />
gato -a s. katu de gatiñas katamarka<br />
63
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 64<br />
64<br />
Dicionario Elemental<br />
globo s.m. globo, puxika<br />
gloria s.f. 1. aintza 2. (música) gloria<br />
gobernador -ora s. gobernadore<br />
gobernar v.t./v.p. gobernatu, zuzendu<br />
goberno s.m gobernu<br />
gol s.m. gol<br />
golf s.m. golf<br />
golfiño s.m. izurde<br />
golfo s.m. golko<br />
golpe s.m. 1. kolpe, zartada 2. (raposo)<br />
azeri de golpe behingoan<br />
golpear v.t./v.i. 1. jo, kolpekatu<br />
2. (ás persoas) jo, jipoitu, zanpatu<br />
goma s.f. goma goma de borrar borragoma<br />
gordo -a adx. 1. gizen, lodi, potolo<br />
s.m. 2. hatz lodi<br />
gorila s.m. gorila<br />
gornición s.f. 1. (adorno) apaingarri<br />
2. (da comida) goarnizio 3. (soldados)<br />
goarnizio<br />
gorxa s.f. 1. eztarri, zintzur 2. (xeoloxía)<br />
zintzur 3. (parte estreita<br />
dunha cousa) lepo<br />
gota s.f. tanta, txorta<br />
gotear v.i. jario<br />
goteira s.f. itogin, jario<br />
gozar v.t./v.i. gozatu<br />
gozo s.m. poztasun, gozamen, bozkario<br />
gracioso -a adx. barregarri<br />
gradualmente adv. mailaka<br />
graduar v.t. 1. graduatu 2. (en<br />
graos) mailakatu v.p. 2. graduatu<br />
grafía s.f. idazkera, grafia<br />
gramática s.f. gramatika<br />
gramo s.m. gramo<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
gran s.m. 1. ale, bihi 2. pikor adx.<br />
3. handi<br />
grande adx. handi ao grande handiki,<br />
handikiro en grande handiki,<br />
handikiro<br />
grandeza s.f. handitasun<br />
granxa s.f. basetxe, landetxe<br />
grao s.m. 1. gradu 2. (nivel) maila<br />
gratis adv. debalde, doan, dohainik<br />
gratitude s.f. eskertasun<br />
grato -a adx. atsegingarri<br />
gravata s.f. gorbata<br />
grave adx. 1. (que pesa) astun<br />
2. (serio) larri, estu 3. (enfermo)<br />
larri, gaizki<br />
grávida adx./s.f. haurdun<br />
graxa s.f. 1. gantz, koipe 2. (da<br />
carne) gizen graxa vexetal landare<br />
koipe graxa animal animale<br />
koipe<br />
graxento -a adx. koipetsu<br />
graza s.f. 1. grazia 2. (don) grazia,<br />
dohain 3. (favor) esker moitas<br />
grazas eskerrik asko mil grazas<br />
mila esker grazas a –i eskerrak<br />
dar as grazas eskertu<br />
grecha s.f. zirrikitu, arraila, urradura<br />
greta s.f. 1. arraila, zirrikitu, urradura,<br />
pitzadura 2. (na pel) erroitz<br />
gretar v.t./v.p. printzatu, zartatu, pitzatu<br />
grilo s.m. kilker<br />
griñido s.m. marmar<br />
griñir v.i. marmar egin<br />
gripe s.f. gripe<br />
gris adx./s.m. gris<br />
gritar v.i. oihu egin, oihukatu, deiadar<br />
egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 65<br />
galego - éuscaro<br />
grito s.m. deiadar, garrasi, oihu<br />
grolo s.m. trago, zurrut<br />
gromo s.m. kimu<br />
groso -a adx.1. (unha persoa) lodi,<br />
gizen 2. (unha cousa) lodi s.m.<br />
3. lodiera o groso do/da –en zati<br />
handien<br />
grosor s.m. loditasun<br />
grupo s.m. talde, multzo en grupo<br />
taldean grupo de persoas laguntalde<br />
gruta s.f. haitzulo, harpe<br />
guapo -a adx. eder, galant<br />
guerra s.f. gerra, guda, gerla<br />
guía s. 1. gidari 2. (líder) aitzindari,<br />
gidari, erakusle s.f. 3. (libro) gida<br />
guiar v.t. gidatu, erman<br />
guieiro s.m. gidari, aitzindari<br />
guindastre s.m. garabi<br />
guiso s.m. jaki<br />
guitarra s.f. gitarra<br />
gustar v.i. gustatu<br />
gusto s.m. 1. (sentido) dastamen<br />
2. (sabor) gustu 3. (para escoller)<br />
gustu a gusto gustura, gogotik,<br />
gogoz<br />
65
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 66<br />
66<br />
H<br />
Dicionario Elemental<br />
habelencia s.f. trebetasun<br />
haber v.i. 1. izan, egon, ukan<br />
2. orain dela<br />
hábil adx. 1. trebe, on, iaio 2. (día)<br />
baliodun<br />
habilidade s.f. trebetasun, jeinu<br />
habitante s. biztanle<br />
hábitat s.m. habitat, inguru<br />
habitual adx. ohizko, arrunt<br />
hamburguesa s.f. hanburgesa<br />
harmonía s.f. harmonia<br />
hedreira s.f. huntz<br />
helicóptero s.m. helikoptero<br />
hemorraxia s.f. odoljario<br />
herba s.f. belar<br />
herdanza s.f. oinorde, ondore<br />
herdar v.t. oinordetu<br />
herdeiro -a adx./s. oinorde, oinordeko<br />
hipertexto s.m. hipertestu<br />
hipopótamo s.m. hipopotamo<br />
historia s.f. 1. historia 2. istorio,<br />
ipuin<br />
home s.m. 1. gizon, gizonezko, gizaseme<br />
2. gizaki, gizon-emakumeak<br />
3. senar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
homenaxe s.f. omenaldi, gorazarre<br />
homenaxear v.t. gorazarre egin<br />
homicida adx. eraile<br />
homicidio s.m. hilketa<br />
honesto -a adx. onest, zintzo<br />
honra s.f. ohore<br />
honradez s.f. zintzotasun<br />
honrado -a adx./s. onest, zintzo<br />
hora s.f. ordu hora de comer otordu<br />
hora de xantar jatordu<br />
horizonte s.m. 1. zeruertz, horizonte<br />
2. (futuro) etorkizun<br />
horreo s.m. garautegi<br />
horrible adx. izugarri, ikaragarri,<br />
beldurgarri<br />
horta s.f. baratze, hortu, ortu<br />
hortaliza s.f. barazki, ortuari<br />
hospedar v.t. 1. ostatu eman v.p.<br />
2. ostatu hartu, ostatuz egon<br />
hospital s.m. ospitale, gaixotegi<br />
hostal s.m. ostatu<br />
hotel s.m. hotel<br />
hoxe adv. gaur, egun hoxe en día<br />
egungo egun ata hoxe egundaino<br />
dende hoxe gaurgero para hoxe<br />
gaurko por hoxe gaurkoz
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 67<br />
galego - éuscaro<br />
hucha s.f. itsulapiko<br />
humanidade s.f. gizateria<br />
humano -a adx. 1. giza, gizatiar<br />
2. bihozbera s.m.pl. 3. gizaki<br />
humedecer v.t./v.p. hezetu<br />
humidade s.f. hezetasun<br />
húmido -a adx. heze<br />
humildade s.f. umiltasun<br />
humilde adx. apal, umil, xume<br />
humillación s.f. apalkuntza<br />
humillante adx. iraingarri, apalgarri,<br />
humilgarri<br />
humor s.m. 1. umore 2. (bioloxía)<br />
humore<br />
67
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 68<br />
68<br />
I<br />
Dicionario Elemental<br />
ida s.f. joate ida e volta joan-etorri<br />
idade s.f. 1. adin 2. aro, garai maior<br />
de idade adindun menor de idade<br />
adingabeko idade de pedra harriaro<br />
idade media erdi-aro<br />
idea s.f. asmakizun, ideia<br />
idéntico -a adx. berdin<br />
identidade s.f. nortasun<br />
idioma s.m. hizkuntza, mintzaira<br />
ignorante adx./s. ezjakin<br />
igrexa s.f. eliza<br />
igual adx. berdin<br />
igualdade s.f. berdintasun<br />
igualmente adv. orobat<br />
ikastola s.f. ikastola<br />
ikurriña s.f. ikurrin<br />
ilimitado -a adx. neurrigabeko, mugagabe<br />
illa s.f. uharte, irla, isla<br />
iluminarv.t. argitu<br />
ilusión s.f. 1. ilusio, irudipen 2. ilusio,<br />
itxaropen<br />
imaxe s.f. irudi<br />
imaxinación s.f. irudimen<br />
imaxinar v.t.iruditu, irudikatu<br />
imbécil adx./s. ergel<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
imitar v.t. ihakindatu<br />
impaciencia s.f. ezinegon<br />
impaciente adx. pairugabe<br />
impedimento s.m. eragozpen<br />
impermeable adx. 1. iragazgaitz<br />
s.m. 2. kapusai, zira<br />
impo s.m. zotin<br />
importancia s.f. axola, garrantzi<br />
importante adx. garrantzitsu, gurgarri<br />
importar v.i. 1. axola izan, axolatu,<br />
ardura izan, inporta izan v.t. 2. inportatu<br />
imposibilidade s.f. ezintasun, ezin<br />
imposible adx./s. ezin, ezinezko<br />
imposto s.m. zerga<br />
impreciso -a adx. zehaztugabe<br />
imprenta s.f. 1. (técnica) inprenta,<br />
inprimatze 2. (lugar) inprimategi,<br />
moldiztegi<br />
impresor -ora s. inprimatzaile<br />
impresora s.f. inprimagailu<br />
imprevisto -a adx./s. ustekabe<br />
imprimir v.t. inprimatu<br />
improvisador -ora adx. inprobisatzaile<br />
improvisador de versos bertsolari
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 69<br />
galego - éuscaro<br />
improvisar v.t. bat-batean egin, inprobisatu<br />
impulsar v.t. 1. bultzatu 2. (promover)<br />
sustatu, eragin<br />
impulso s.m. bultzada<br />
inacabable adx. amaigabe, amaigabeko,<br />
azkengabe, infinitu<br />
inadecuado -a adx. deseg<strong>ok</strong>i<br />
inauguración s.f. estreinaldi<br />
inaugurar v.t. estreinatu, inauguratu<br />
incandescente adx. gori<br />
incendiar v.t./v.p. su hartu, sutu<br />
incendio s.m. sute<br />
incenso s.m. intsentsu<br />
incerto -a adx. badaezpadako<br />
inchar v.t./v.p. 1. puztu, hanpatu,<br />
haizatu 2. (esaxerar) handizkatu,<br />
puztu v.p. 3. (de fachenda) harrotu<br />
incinerar v.t. erraustu<br />
inclinación s.m. 1. <strong>ok</strong>ertasun 2. (pen -<br />
dente) aldapa 3. (tendencia) joera<br />
4. erreberentzia<br />
inclinado -a adx. makur, <strong>ok</strong>er<br />
inclinar v.t./v.p. gurtu<br />
incluso adv. are, barne e incluso<br />
baita<br />
incomprensible adx. ulertezin<br />
inconstante adx. aldakor, (unha persoa)<br />
aldabera<br />
incorrecto -a adx. 1. ez zuzen,<br />
akastun 2. deseg<strong>ok</strong>i, oihes<br />
incrédulo -a adx. sinesgaitz<br />
incremento s.m. gehikuntza<br />
incrible adx. sinesgaitz<br />
incubar v.t. txitatu<br />
inculto -a adx. ezjakin, ezikasi<br />
incumprir v.t. ez bete<br />
indefinido -a adx./s. 1. (impreciso)<br />
zehaztugabe 2. (pronome e adxectivo)<br />
mugagabe 3. (marcas de<br />
caso e posposicións) zehaztugabe<br />
independencia s.f. independentzia<br />
independete adx. 1. aske, burujabe<br />
2. aparteko<br />
indeterminado -a adx./s. 1. (impreciso)<br />
zehaztugabe 2. (pronome e<br />
adxectivo) mugagabe 3. (marcas<br />
de caso e posposicións) zehaztugabe<br />
indicar v.t. erakutsi, azaldu<br />
índice s.m. 1. (indicio) erakusgarri<br />
2. (dun libro) aurkibide, indize<br />
3. hatz erakusle 4. indize<br />
indicio s.m. erakusgarri<br />
indispensable adx. premiazko<br />
indisposición s.f. larrialdi, ondoez,<br />
ezinegon<br />
individual adx. 1. gizabanakoaren<br />
2. banakako, banako<br />
individuo -a s.m. banako, (pertsona)<br />
gizabanako<br />
indixena adx./s. indigena<br />
indomable adx. hezigaitz<br />
indómito -a adx. hezigaitz<br />
industria s.f. industria<br />
industrial adx. 1. industrial s. 2. industrialari<br />
polígono industrial industrialde<br />
zona industrial industrigune<br />
inesperado -a adx. ezusteko<br />
infancia s.f. haurtasun, haurtzaro<br />
infeliz adx./s. 1. zoritxarreko 2. koitadu,<br />
(só homes) gizagaixo, (só<br />
mulleres) gajo<br />
inferno s.m. infernu<br />
69
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 70<br />
70<br />
Dicionario Elemental<br />
infinito -a adx. 1. amaigabeko,<br />
amaigabe, azkengabe, infinitu,<br />
mugagabe s.m. 2. infinitu<br />
inflar v.t./v.p. 1. puztu, hanpatu,<br />
haizatu 2. (esaxerar) handizkatu,<br />
puztu<br />
inflixir v.t. ezarri<br />
influencia s.f. 1. eragin pl. 2. harremanak<br />
influenza s.f. gripe<br />
información s.f. 1. informazio 2. (no -<br />
va) berri<br />
informar v.t. 1. informatu, komunikatu<br />
v.p. 2. informatu<br />
informática s.f. informatika<br />
informe s.m. txosten<br />
inglés -esa adx./s. 1. ingalaterrako,<br />
ingeles s.m. 2. (lingua) ingeles<br />
ingratitude s.f. esker txar, eskergabekeria<br />
ingreso s.m. 1. sartze, onartze<br />
2. (econ.) sarrera<br />
inimigo -a adx./s. etsai, arerio<br />
inmaterial adx. immaterial, materiagabe<br />
inmersión s.f. murgil, murgiltze, urperatze<br />
inmóbil adx. geldi<br />
inmortal adx. hilezkor<br />
innato adx. berezko<br />
inocente adx./s. errugabe<br />
inquedo -a adx. egonezin<br />
inquietante adx. kezkagarri<br />
inquietar v.t/v.p. urduritu<br />
inquietude s.f. 1. urduritasun 2. ardura<br />
inquilino -a s. maizter<br />
insensatez s.f. zorakeria<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
insensato -a adx. zentzugabe, burugabe<br />
inserir v.t. txertatu<br />
insípido -a adx. geza, zaporegabe<br />
insociable adx. tratagaitz<br />
inspección s.f. ikustaldi<br />
instalación s.f. 1. instalazio pl.<br />
2. instalazioak<br />
instalar v.t. 1. jarri, instalatu v.p.<br />
2. k<strong>ok</strong>atu<br />
institución s.f. 1. ezarpen 2. erakunde,<br />
instituzio<br />
instituto s.m. institutu<br />
instrución s.f. 1. (educación) heziketa<br />
2. (militar) instrukzio pl.<br />
3. argibideak<br />
instrumentista s. soinu-jotzaile<br />
instrumento s.m. 1. erreminta, tresna<br />
2. (música) instrumentu, musika-tresna<br />
3. (para conseguir algo)<br />
baliabide, bitarteko, medio<br />
insubstancial adx. ganoragabe<br />
intelecto s.m. ulermen<br />
intelixente adx. argi, azkar<br />
intención s.f. asmo<br />
intensamente adv. biziki<br />
intensivo -a adx. intentsibo, trinko<br />
intenso -a adx. bizi<br />
intentar v.t. saiatu<br />
intento s.m. saio, entsegu<br />
intercalar v.t./v.p. tartekatu<br />
intercambiar v.t. aldatu, trukatu<br />
intercambio s.m. truke, trukaketa<br />
intercesor -ora adx./s. ararteko<br />
interesado -a adx./s. interesatu<br />
interesante adx. interesgarri<br />
interesar v.t./v.i./v.p. interesar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 71<br />
galego - éuscaro<br />
interese s.m. 1. axola, interes pl.<br />
2. ondasunak<br />
interior adx./s.m. barne, barneko,<br />
barren, barnealde parte interior<br />
barru, barnealde<br />
intermedio -a adx. 1. bitarteko, intermedio-a<br />
s.m. 2. atsedenaldi,<br />
pausaldi<br />
interminable adx. amaigabe, amaigabeko,<br />
azkengabe, infinitu<br />
internacional adx. 1. nazioarteko,<br />
internazional s.f. 2. Internazionala<br />
internet s.f. internet<br />
interrogación s.f. 1. galdera 2. (da<br />
policía) galdeketa 3. (signo) galdera-marka<br />
interrogar v.t./v.p. galdetu<br />
interromper v.t./v.p. eten, moztu<br />
intervalo s.m. tarte, bitarte a intervalos<br />
tarteka, tarteka-marteka<br />
interxección s.f. interjekzio<br />
intestino s.m. heste<br />
íntimo -a adx./s. 1. mami adx.<br />
2. barne-barneko<br />
intre s.m. une, momentu, memento,<br />
tenore hai un intre doi-doi neste<br />
intre une honetan un intre antes<br />
lehentxeago<br />
introdución s.f. 1. sarrera, sartze<br />
2. (dun libro) sarrera, hitzaurre<br />
introducir v.t. barneratu, sartu, txertatu<br />
inutilizar v.t. deuseztatu<br />
invención s.f. asmaketa<br />
inventar v.t. asmatu, sortu<br />
invento s.m. asmakizun<br />
inventor -ora adx. asmatzaile<br />
inverno s.m. negu<br />
investigar v. ikertu<br />
invisible adx. ikusezin<br />
invitación s.f. gonbit<br />
invitar v.t. gonbidatu<br />
involuntario -a adx. nahi gabeko<br />
inxección s.f. indizio<br />
inxenuo -a adx./s. inozo, tolesgabe<br />
inxustamente adv. bidegabeki<br />
inxustiza s.f. injustizia, bidegabekeria<br />
inxusto -a adx. bidegabe, bidegabeko,<br />
zuzengabe, zuzengabeko<br />
ir v.i./v.p. joan ir a casa etxeratu ir<br />
ao diaño pikutara joan vamos!<br />
tira!<br />
irmá s.f. (de muller) ahizpa, (de<br />
home) arreba<br />
irmán s.m. 1. (de muller) neba, (de<br />
home) anaia pl. anai-arrebak,<br />
neba-arrebak s. 2. senide<br />
irresponsabilidade s.f. arduragabekeria,<br />
axolagabekeria<br />
irresponsable adx. arduragabe, axolagabe<br />
71
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 72<br />
72<br />
L<br />
Dicionario Elemental<br />
la pron. Ø<br />
la s.f. 1. artile s.m. 2. (música) la<br />
labazada s.f. belarrond<strong>ok</strong>o, masaileko,<br />
zartada<br />
labio s.m. ezpain<br />
labor s.m. 1. behar, lan 2. zeregin,<br />
egiteko<br />
labrador -ora adx./s. nekazari, laborari<br />
labranza s.f. langintza<br />
labrar v.t. 1. (madeira, pedra, terra,<br />
metal) landu 2. (arar a terra) goldatu<br />
labrego -a adx./s. nekazari, laborari,<br />
iraultzaile<br />
lacena s.f. sapalda, ontzitegi<br />
lacón s.m. lakoi<br />
ladeira s.f. hegal<br />
lado s.m. 1. alde, aldamen, albo<br />
2. t<strong>ok</strong>i, leku 3. (matemática) alde<br />
ladrar v.i. zaunka egin<br />
ladrido s.m. zaunka<br />
ladrillo s.m. adreilu<br />
ladro s.m. zaunka<br />
ladrón -oa adx./s. lapur<br />
lagartixa s.f. sugandila<br />
lagarto s.m. musker<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
lago s.m. laku, aintzira<br />
lagoa s.m. 1. urmael, aintzira<br />
2. huts<br />
lágrima s.f. malko<br />
laiar v.i./v.p. intziri egin<br />
laio s.m. intziri<br />
lama s.f. lohi, l<strong>ok</strong>atz, istil<br />
lamber v.t./v.p. miazkatu<br />
lambetada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
lamentable adx. negargarri, deitoragarri<br />
lamentar v.t. deitoratu<br />
lámina s.f. orri, xafla<br />
lámpada s.f. 1. bonbila 2. lanpara<br />
lampexo s.m. distira<br />
lañar v.t./v.p. zartatu<br />
lancha s.f. txalupa<br />
landra s.f. ezkur<br />
lanzal adx. lirain, lerden, sotil<br />
lanzar v.t. jaurti, jaurtiki, bota, egotzi<br />
lapa s.f. gar, sugar<br />
lapar v.t. 1. irentsi 2. miazkatu<br />
lapela s.f. papar<br />
lapis s.m. arkatz, lapitz<br />
laranxa s.f. 1. laranja adx./s.m. 2.<br />
laranja
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 73<br />
galego - éuscaro<br />
laranxada s.f. laranjada<br />
laranxeira s.f. laranjondo<br />
lareira s.f. sutondo, laratz<br />
largo -a adx. 1. zabal s.m. 2. zabalera<br />
larpeirada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
larpeirada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
larpeiro -a adx./s. gozozale<br />
lata s.f. 1. (material) latorri 2. (recipiente)<br />
lata folla de lata latorri<br />
latexar v.i. taupada egin, pilpiratu<br />
latexo s.m. taupada, ola<br />
lavabo s.m. 1. konketa 2. bainugela<br />
lavadora s. garbigailu<br />
lavandeira s.f. buztanikara<br />
lavar v.t./v.p. garbitu, ikuzi<br />
lea s.f. istilu, nahaspila<br />
leal adx. leial, fidel<br />
lebre s.f. erbi<br />
lección s.f. irakurketa, ikasgai, klase<br />
lecer s.m. 1. asti, beta 2. (descanso<br />
ou alivio) atseden<br />
lector -ora adx./s. 1. irakurle s.m.<br />
2. irakurgailu<br />
lectura s.f. irakurgai<br />
ledicia s.f. poz<br />
ledo -a adx. alai, alegera, pozik,<br />
kontent<br />
legal adx. legal, legezko legalmente<br />
legez<br />
legar v.t. utzi, oinordetzan utzi<br />
legume s.f. lekale<br />
lei s.f. lege<br />
leira s.f. larrain<br />
leite s.m. esne leite callado mami<br />
leiteiro -a s. esneketari, esne-saltzaile<br />
leitón s.m. txerrikume<br />
leituga s.f. uraza<br />
lema s.m. lema<br />
lembrar v.t. 1. gogoratu, oroitu v.i.<br />
2. esnatu<br />
leme s.m. lema<br />
leña s.f. 1. egur 2. egurtu<br />
leñador -ora s. aizkolari<br />
lente s.f. 1. leiar, lente pl. 2. betaurrekoak<br />
lente de contacto ukipenleiar<br />
lentella s.f. dilista<br />
lento -a adx. motel<br />
león -oa s. lehoi<br />
leopardo s.m. lehoinabar<br />
ler v.t. irakurri<br />
lercho -a adx./s. lotsagabe, petral<br />
leria s.f. 1. lelo 2. berriketa<br />
lesma s.f. bare<br />
leste s.m. ekialde<br />
letra s.f. letra<br />
levantar v.t./v.p. 1. jaso, altxatu, goratu<br />
v.p. 2. altxatu, jaiki, goratu<br />
levar v.t. 1. eraman 2. joan 3. zuzendu<br />
levar a cabo burutu levar<br />
a casa etxeratu<br />
leve adx. arin feridas leves zauri arinak<br />
levidade s.f. arintasun<br />
lexítimo -a adx. zilegi<br />
liberar v.t. 1. askatu, aske utzi<br />
2. (dunha carga) libratu<br />
liberdade s.f. askatasun, libertate<br />
librar v.t. askatu, aske utzi, libratu<br />
libraría s.f. liburu-denda<br />
libre adx. aske, libre<br />
libreiro -a s. liburu-saltzaile<br />
libro s.m. liburu<br />
73
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 74<br />
74<br />
Dicionario Elemental<br />
licenciado -a s. lizentziadun, lizentziatu<br />
licenciar v.p. lizentziatu<br />
lícito -a adx. zilegi<br />
líder s. buruzagi<br />
limitar v.t. 1. mugatu, zedarritu v.i.<br />
2. mugatu<br />
límite s.m. muga, mugalde, xede<br />
limoada s.f. limoi-edari<br />
limoeiro s.m. limoiondo<br />
limón s.m. limoi<br />
limpador -ora adx./s. garbitzaile<br />
limpar v.t./v.p. garbitu, ikuzi, txukundu<br />
limpeza s.f. garbiketa, garbitasun,<br />
txukuntasun<br />
limpo -a adx. garbi, txukun<br />
liña s.f. 1. lerro, marra, arraia 2. (do<br />
autobús) linea 3. (electricidade)<br />
linea en liña linean en liña recta<br />
zuzenean<br />
liñaxe s.f. arraza, leinu<br />
lindeiro -a adx. 1. mugakide s.m.<br />
2. muga<br />
lingua s.f. 1. (anatomía) mihi, mingain<br />
2. hizkuntza toda lingua que<br />
non sexa a vasca erdara<br />
lingüista s. hizkuntzalari<br />
lingüística s.f. hizkuntzalaritza<br />
liño s.m. liho<br />
lintel s.m. atalburu<br />
líquido -a adx./s. likido<br />
liso -a adx. berdin, leun<br />
lista s.f. zerrenda<br />
listaxe s.f. zerrenda, zerrendaketa<br />
listo -a adx. 1. azkar, bizkor 2. prest<br />
literario -a adx. literaturako, literario<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
literatura s.f. literatura<br />
litoral s.m. itsasalde, kostalde, kosta<br />
litro s.m. litro<br />
lixado -a adx. zikin<br />
lixar v.t./v.p. zikindu<br />
lixeireza s.f. arintasun<br />
lixeiro -a adx. arin, laster<br />
lixivia s.f. lixiba<br />
lixo s.m. zabor, zakar, zamar<br />
lo pron. Ø<br />
loable adx. txalogarri<br />
loamiñeiro -a adx./s. zuri<br />
loanza s.f. laudorio<br />
loar v.i. goraipatu<br />
lobo -a s. 1. otso s.m. 2. gingil<br />
local adx. 1. herriko s.m. 2. areto,<br />
l<strong>ok</strong>al local de baile dantzat<strong>ok</strong>i<br />
lodo s.m. lohi, l<strong>ok</strong>atz, istil<br />
logo adv. 1. gero, ondoren conx.<br />
2. beraz, orduan, bada interx.<br />
3. bai horixe logo de –en ondoren<br />
dende logo bai horixe xa que logo<br />
ondorioz<br />
lograr v.t. lortu, eskuratu, erdietsi<br />
logro s.m. lorpen<br />
loiro -a adx./s. ilehori<br />
loita s.f. borr<strong>ok</strong>a, guda, gudu<br />
lombo s.m. bizkar lombo de porco<br />
solomo<br />
longaínza s.f. lukainka<br />
longo -a adx. luze<br />
longura s.f. luzera<br />
lonxe adv. urrun<br />
lonxitude s.f. luzera<br />
losqueada s.f. masaileko, egur, egurtu,<br />
zartada
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 75<br />
galego - éuscaro<br />
lóstrego s.m. oinaztargi, tximistargi<br />
lotaría s.f. loteria<br />
louco -a adx./s. ero, zoro<br />
loucura s.f. zorakeria, er<strong>ok</strong>eria<br />
loureiro s.m. ereinotz, erramu<br />
louro -a adx./s. ilehori<br />
lousa s.f. 1. lauza 2. arbel, lapitz<br />
lousado s.m. (pavimento) harzola<br />
louza s.f. toska<br />
lúa s.f. ilargi lúa chea ilbete lúa crecente<br />
ilgora lúa nova ilberri lúa<br />
vella ilbehera lúa de mel eztei-bidaia<br />
media lúa ilargierdi<br />
luar s.m. ilargiaren disdira<br />
lugar s.m. bazter, leku, t<strong>ok</strong>i lugar de<br />
traballo (obradoiro, escola, fábrica)<br />
lant<strong>ok</strong>i en lugar de –en partez<br />
lume s.m. su, sute<br />
luns s.m. astelehen<br />
lura s.f. txipiroi, txibia<br />
luva s.f. eskularru<br />
luxar v.t. zikindu, lohitu<br />
luz s.f. argi<br />
75
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 76<br />
76<br />
M<br />
Dicionario Elemental<br />
macaco s.m. tximino<br />
macarrón s.m. makarroi<br />
maceira s.f sagarrondo<br />
machada s.f. aizkora txikia<br />
machado s.m. aizkora<br />
macho adx./s.m. 1. ar 2. mando<br />
macizo -a adx. 1. trinko s.m. 2. men -<br />
digune<br />
madeira s.f. zur, egur<br />
madeiro s.m. enbor<br />
madeixa s.f. mataza<br />
madriña s.f. amabitxi, ama ponteko<br />
madrugada s.f. goizalde<br />
madrugador -ora adx. goiztiar<br />
madrugar v.i. goiz jaiki<br />
madurar v.t./v.i. 1. (a froita) heldu,<br />
ondu, umotu v.i. 2. (unha persoa)<br />
heldu<br />
madureza s.f. 1. heldutasun, umotasun<br />
2. (das persoas) helduaro,<br />
handitasun<br />
maduro -a adx. heldu, umo<br />
magnífico -a adx. bikain<br />
mágoa s.f. tamal, mina, tristura,<br />
nahigabe<br />
magoado -a adx. minbera<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
magoar v.t./v.p. 1. zauritu, samindu<br />
v.p. 2. arranguratu<br />
mai s.f. ama<br />
maimiño -a adx. 1. txiki s.m. 2. hatz<br />
txiki<br />
maio s.m. maiatz<br />
maior adx. 1. handiago 2. (idade)<br />
zaharrago, nagusi 3. (superlativo)<br />
handien 4. nagusi<br />
maioría s.f. 1. gehiengo 2. gehien<br />
máis adv. 1. (nunha comparación) -<br />
ago, areago 2. (con cantidades)<br />
gehiago 3. (superlativo) gehien<br />
s.m. 4. (matemática) gehi máis ou<br />
menos gutxi gorabehera<br />
maiúsculo -a adx. 1. sekulako s.f.<br />
2. maiuskula, letra larri<br />
mal s.m. 1. gaizki, gaitz 2. (enfermidade)<br />
gaitz, gaixotasun adv.<br />
3. gaizki, txarto nin ben nin mal<br />
erdipurdi<br />
maldade s.f. gaiztakeria<br />
maldición s.f. birao, madarikazio,<br />
maldizio<br />
maldicir v.t. 1. madarikatu 2. biraoa<br />
bota<br />
maldito -a adx./s. madarikatu, zorigaizt<strong>ok</strong>o<br />
maldita sexa! arraioa!
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 77<br />
galego - éuscaro<br />
malentendido s.m. gaizki-ulertu<br />
malestar s.m. ondoez, ezinegon, aje<br />
maleta s.f. maleta<br />
malfeitor -ora adx./s. gaizkile<br />
malia conx. hala ere, hala eta guztiz<br />
ere, haatik, dena den, berriz, ordea<br />
malicia s.f. malezia, gaiztakeria<br />
malicioso -a adx. gaizbera<br />
mallar v.t. 1. eultzitu 2. (golpear,<br />
mazar) erauntsi<br />
malleira s.f. astinketa, jipoi dar<br />
unha malleira zanpatu<br />
malo -a adx. 1. txar 2. (só para persoas)<br />
gaizto 3. kaltegarri, gaitz,<br />
txar 4. (enfermo) gaixo 5. (de<br />
pouca calidade) eskas, txar<br />
mamá s.f. amatxo<br />
mamadeira s.f. 1. biberoi 2. (do biberón)<br />
tetina<br />
mamar v.t. (do leite da nai) edoski<br />
man s.f. esku a man eskuz palma da<br />
man ahur<br />
mañá s.f. 1. goiz adv. 2. bihar s.m.<br />
3. etorkizun pola mañá cedo goizean<br />
goiz<br />
mañanceiro -a adx. goiztiar<br />
manancial s.m. iturburu<br />
mancar v.t. 1. zauritu, sakitu, min<br />
eman v.p. 2. zauritu, sakitu, min<br />
hartu<br />
mancha s.f. 1. orban, zikingune<br />
2. orban, makula 3. orban, desohore<br />
manchar v.t. zikindu, lohitu<br />
mandado -a adx. 1. agindupeko,<br />
esaneko s.m. 2. enkargu, mandatu,<br />
errekadu<br />
mandar v.t. agindu, ordenatu<br />
mandato s.m. agindu<br />
mandíbula s.f. masailezur<br />
mandil s.m. mantal, amantal<br />
maneira s.f. modu, era da mesma<br />
maneira orobat de maneira ningunha<br />
inola, inolaz, inondik ere<br />
de calquera maneira inolaz ere<br />
manexar v.t. 1. maneiatu, erabili<br />
v.p. 2. konpondu, moldatu<br />
manga s.f. 1. mahuka 2. (mangueira)<br />
mahuka, tutu malgu<br />
mangado s.m. sorta<br />
mango s.m. kirten, helduleku<br />
mangueira s.f. mahuka, tutu malgu<br />
manifestación s.f. 1. (declaración)<br />
adierazpen, aitorpen 2. manifestazio,<br />
manifestaldi<br />
manifestar v.t. 1. adierazi, azaldu<br />
v.t./v.p. 2. erakutsi, azaldu v.p.<br />
3. manifestatu<br />
manifesto -a adx. 1. ageri, nabarmen,<br />
begien bistako s.m. 2. manifestu,<br />
agiri<br />
manipular v.t. manipulatu, maneiatu<br />
manso -a adx. otzan, (un animal)<br />
mantso<br />
manta s.f. manta<br />
manteiga s.f. gurin<br />
mantel s.m. mahai-ohial, mahaizapi<br />
manter v.t./v.p. 1. mantendu v.p. 2.<br />
sostengatu<br />
manual adx. 1. eskuzko s.m. 2. (li -<br />
bro) eskuliburu, gidaliburu<br />
manxadoiro s.m. aska<br />
mao (f. má) adx. 1. txar 2. (só para<br />
persoas) gaizto 3. kaltegarri, gaitz,<br />
txar 4. (de pouca calidade) eskas,<br />
txar<br />
mapa s.m. mapa, karta<br />
77
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 78<br />
78<br />
Dicionario Elemental<br />
maquillar v.t./v.p. makilatu<br />
máquina s.f. makina máquina de escribir<br />
idazmakina<br />
mar s.m. itsaso saír ao mar itsasoratu<br />
marabilla s.f. mirari<br />
marabilloso -a adx. zoragarri, miragarri<br />
maraña adx. nahaste<br />
marca s.f. 1. seinale, marka 2. (cicatriz)<br />
seinale, arrasto 3. (distintivo)<br />
ezaugarri, seinale 4. (dun produto)<br />
marka 5. (deporte) marka<br />
marcar v.t. 1. markatu 2. (indicar)<br />
seinalatu, markatu 3. (deixar cicatriz)<br />
markatu 4. (deporte) markatu<br />
marchar v.i. joan, alde egin, ospa<br />
egin<br />
marco s.m. 1. (fito) mugarri 2. (dun<br />
cadro) marko<br />
marea s.f. marea, itsasaldi marea<br />
chea / alta itsasgora marea libre /<br />
baixa itsasbehera marea negra<br />
marea beltz marea vermella<br />
marea gorri marea viva / marusía<br />
marea bizi<br />
marear v.t./v.i. zorabiatu<br />
marelo adx./s. hori<br />
mareo s.m. zorabio<br />
marido s.m. senar<br />
mariñeiro -a adx. 1. marinel s.<br />
2. arrantzale, marinel, (só homes)<br />
itsasgizon<br />
marisco s.m. itsaski, marisko<br />
marmelada s.f. mermelada<br />
marmelo s.m. irasagar<br />
marmurio s.m. berriketa<br />
marrán -á adx./s. txerri, urde, zerri<br />
marrón adx./s. marroi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
martelo s.m. mailu<br />
martes s.m. astearte<br />
marxe s.m.. 1. bazter, ertz 2. marjina<br />
3. tarte 4. aukera 5. (economía)<br />
marjina<br />
marzo s.m. martxo<br />
masa s.f. 1. ore 2. (técnica) masa<br />
máscara s.f. mozorro<br />
masculino -a adx. gizonezko<br />
maseira s.f. aska<br />
mastigar v.t. mastekatu<br />
matanza s.f. 1. hilketa 2. txerri-hilketa<br />
3. txerrikiak<br />
matar v.t. 1. hil, ero, (animais) akabatu<br />
v.p. 2. hil facer matar hilarazi<br />
matemática s.f. matematika<br />
materia s.f. 1. (substancia) materia,<br />
gai 2. (tema) gai 3. (disciplina)<br />
ikasgai materia prima lehengai<br />
material adx. 1. material, materiazko<br />
s.m. 2. material<br />
mato s.m. sasi<br />
matricula s.f. matrícula matrícula<br />
de honra ohorezko matrikula<br />
matricular v.t./v.p. matrikulatu<br />
matrimonio s.m. 1. eskontza 2.<br />
senar-emazteak<br />
mazá s.f. sagar<br />
mazaira s.f sagarrondo<br />
mazar v.t. 1. (o liño) subarastu, mazatu<br />
2. (mallar, golpear) erauntsi,<br />
mailatu<br />
me pron. 1. (reflexivo) neure burua<br />
2. Ø<br />
mecánico -a adx. 1. mekaniko s. 2.<br />
mekanikari<br />
mecanismo s.m. mekanismo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 79<br />
galego - éuscaro<br />
meda s.f. meta<br />
medalla s.f. domina<br />
media s.f. 1. (roupa) galtzerdi 2.<br />
(termo medio) batezbeste a medias<br />
erdizka<br />
mediador -ora adx./s. bitarteko,<br />
ararteko<br />
mediano -a adx. 1. bitarteko, erdiko,<br />
ertain, tarteko s.m. 2. (dedo) hatz<br />
nagi<br />
medianoite s.f. gauerdi<br />
medicamento s.m. botika, sendagai<br />
medicina s.f. 1. medikuntza 2. botika,<br />
sendagai<br />
médico s. mediku, sendagile, osagile<br />
medida s.f. 1. (dunha persoa) neurri<br />
2. neurri, tamaina, handitasun 3.<br />
(disposición) irtenbide, neurri<br />
medio -a s.m. 1. (lugar) erdi 2. (hábitat)<br />
inguru, ingurune 3. bide,<br />
medio pl. 4. bitarteko, baliabide<br />
adx. 5. ertain, erdiko adv. 6. erdi<br />
medio natural ingurugiro por<br />
medio de bidez termo medio batezbeste<br />
mediocre adx. zitrin<br />
mediodía s.m. eguerdi<br />
medir v.t. neurtu<br />
medo s.m. beldur, ikara<br />
medorento -a adx. beldurti<br />
médula s.f. 1. (interior dos ósos)<br />
muin 2. (botánica) bihotz médula<br />
espiñal bizkarrezur-muin<br />
meigallo s.m. sorginkeria<br />
meigo -a s. 1. sorgin adx. 2. xarmagarri,<br />
erakargarri<br />
meixela s.f. masail<br />
meixón s.m. angula<br />
mel s.m. ezti<br />
mellor adx./s. 1. hobe, onen, hoberen<br />
adv. 2. hobeto, hobeki<br />
mellora s.f. hobekuntza<br />
melloramento s.m. hobekuntza<br />
mellorar v.t. 1. hobetu, ondu v.i. 2.<br />
(o tempo) hobera egin, hobetu 3.<br />
(un enfermo) hobetu, onera egin<br />
melocotón s.m. mel<strong>ok</strong>otoi<br />
melodía s.f. aire, doinu<br />
melón s.m. meloi<br />
membro s.m. 1. gorputz-adar 2.<br />
kide 3. atal<br />
memoria s.f. 1. oroimen, buru 2.<br />
(informe) memoria 3. (informática)<br />
memoria s.f.pl. 4. oroitzapen<br />
de memoria buruz<br />
mención s.f. aipamen, aipaldi, erreferentzia<br />
mencionar v.t. aipatu<br />
mendo s.m. adabaki, petatxu<br />
meniño -a s. 1. haur, ume s.m. 2.<br />
hatz txiki<br />
menor adx./s. 1. txikiago 2. (idade)<br />
gazteago 3. (superlativo) txikien<br />
adx./s. 4. adingabeko<br />
menos indef./adv. 1. (nunha comparación)<br />
txikiago 2. gutxiago 3.<br />
(superlativo) txikien prep. 4. izan<br />
ezik, ezik s.m. 5. (matemática)<br />
ken<br />
menosprezar v.t. gutxietsi<br />
mensaxe s.f. mezu mensaxe publicitaria<br />
iragarki mensaxe electrónica<br />
mezu elektroniko<br />
mensaxeiro -a s. mezulari, mandatari<br />
79
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 80<br />
80<br />
Dicionario Elemental<br />
menstruación s.f. hileko<br />
mensualidade s.f. hileko<br />
mensualmente adv. hilero<br />
mentalidade s.f. pentsaera<br />
mente s.f. adimen, gogo<br />
mentir v.i. gezurra esan<br />
mentira s.f. gezur<br />
mentireiro -a adx./s. gezurti, gezurrezko<br />
mentres adv. 1. bitartean conx. 2.<br />
bitartean mentres que berriz,<br />
aldiz<br />
menú s.m. menu<br />
mercado s.m. 1. az<strong>ok</strong>a, merkatu 2.<br />
(economía) merkatu<br />
mercadoría s.f. salgai<br />
mercar v.t. erosi<br />
mercé s.f. mesede<br />
mércores s.m. asteazken<br />
merda s.f. 1. kaka, (dos animais)<br />
gorotz 2. (sucidade) zikinkeria interx.<br />
3. kaka zaharra<br />
merecemento s.m. merezimendu,<br />
merezi<br />
merecer v.t. merezi izan<br />
merenda s.f. askari<br />
merendar v.t./v.i. askaldu<br />
mergullador -ora s. murgilari, urpekari<br />
mergullar v.t./v.p. murgildu<br />
mergullo s.m. 1. (inmersión) murgil,<br />
urperatze 2. (submarinismo) urpekaritza<br />
mérito s.m. meritu, merezimendu,<br />
merezi<br />
merlo s.m. zozo<br />
mes s.m. hil, hilabete<br />
mesa s.f. mahai<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
mesmo -a indef. 1. bera, berbera<br />
adv. 2. bera aquí/aí/alí mesmo<br />
mesquindade s.f. 1. zekenkeria,<br />
zuhurkeria 2. doilorkeria, bilaukeria<br />
mesquiño -a adx. 1. (coreño) zeken,<br />
zuhur, zikoitz 2. (miserable) doilor,<br />
bilau, narras<br />
mesto -a adx. lodi, sarri, zerratu<br />
mestra adx./s.f. maistra, andereño,<br />
irakasle<br />
mestre adx./s.m. maisu, irakasle<br />
mestura s.f. nahaste<br />
mesturar v.t. nahasi, nahastu, irabiatu<br />
meta s.f. 1. helmuga 2. helburu,<br />
xede, jomuga<br />
metade s.f. erdi<br />
metal s.m. metal<br />
meter v.t. sartu<br />
método s.m. metodo método de<br />
aprendizaxe ikasbide<br />
metro s.m. metro<br />
meu (f. miña) pron. pos. nire, ene<br />
de meu neure<br />
mexar v.t./v.i. pixa egin, txiza egin<br />
mexer v.t. 1. nahasi v.t./v.p. 2. eragin,<br />
astindu v.p. 3. zirkin egin<br />
mexillón s.m. muskuilu<br />
mexo s.m. pixa, txiza<br />
miañar v.i. ñau egin<br />
miaño s.m. ñau ñau egin miañar<br />
miga s.f. papur, birrin, (do pan) ogimami<br />
migalla s.f. papur, birrin, (do pan)<br />
ogi-mami<br />
mil num./s.m. mila, milaka a miles<br />
milaka<br />
milagre s.m. mirari, mirakulu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 81<br />
galego - éuscaro<br />
milímetro s.m. milimetro<br />
militar adx. 1. militar s. 2. militar<br />
servizo militar soldadutza vida<br />
militar soldadutza<br />
millar s.m. mila<br />
milleiro s.m. mila<br />
millo -a adx. 1. artozko s.m. 2. arto<br />
millón num./s.m. milioi<br />
min pron.pers. ni, neu<br />
mina s.f. 1. meatze 2. meatze, meategi<br />
mineiro -a s. meatzari<br />
mineral s.m. mea<br />
minguar v.i. gutxitu, txikitu<br />
mínimo -a adx. txikien, minimo,<br />
gutxien como mínimo gutxienez<br />
minisaia s.f. minigona<br />
ministerio s.m. ministerio<br />
ministro -a s. ministro<br />
miñoca s.f. zizare<br />
minorar v.t. moteldu<br />
minoría s.f. gutxiengo<br />
minúsculo -a adx. 1. xume s.f.<br />
2. minuskula, letra xehe<br />
minuto s.m. minutu<br />
miolo s.m. 1. mami, muin 2. bihotz<br />
pl. 3. garun<br />
mirada s.f. begirada<br />
mirar v.t./v.i./v.p. begiratu, behatu,<br />
so egin<br />
misa s.f. meza<br />
miseria s.f. 1. miseria, lazeria 2. (ser<br />
pouco) huskeria 3. (mesquindade)<br />
zekenkaria<br />
misericordia s.f. erruki<br />
misterio s.m. misterio<br />
misterioso -a adx. misteriotsu<br />
misto s.m. pospolo<br />
mitoloxía s.f. mitologia<br />
miúdeza s.f. ezgauza<br />
miúdo -a adx. 1. txiki, xehe s.m.<br />
2. (cambio, volta) gainerako, atzerako,<br />
xehe, sos a miúdo maiz,<br />
sarri, handiki<br />
mixto -a adx. misto<br />
moa s.f. 1. hagin 2. errotari<br />
móbil adx. 1. mugikor s.m. 2. (teléfono)<br />
mugikor<br />
mobiliario s.m. altzariak<br />
moblaría s.f. altzari-denda<br />
moblaxe s.f. altzariak<br />
moble s.m. 1. altzari adx. 2. mugikor<br />
mocidade s.f. 1. gazteria 2. (época)<br />
gaztaro<br />
moco s.m. muki<br />
moda s.f. 1. (costume) ohitura, usadio<br />
2. moda<br />
modelo s.m. 1. (exemplo) eredu<br />
2. modelo, patroi 3. (profesión)<br />
modelo<br />
módem s.m. modem<br />
moderno -a adx. berri, moderno<br />
modesto -a adx. xume, apal<br />
modificar v.t./v.p. aldatu<br />
modo s.m. 1. modu, era ,gisa pl.<br />
2. j<strong>ok</strong>amolde modo de falar hizkera<br />
moeda s.f. 1. txanpon 2. (economía)<br />
diru, moneta 3. (solto, cambio)<br />
sos, gainerako<br />
moedeiro s.m. katanarru, diru-zorro<br />
moer v.t. 1. eho 2. (para facer fariña)<br />
irindu<br />
mofa s.f. iseka, purrust, burla<br />
mofar v.p. burla egin<br />
81
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 82<br />
82<br />
Dicionario Elemental<br />
mofo s.m. lizun<br />
moi adv. oso, anitz, txit moi ben<br />
ederto<br />
moito -a indef. 1. (contable) asko,<br />
anitz, franko, hainbat, hamaika<br />
2. (non contable) handi adv.<br />
3. anitz, asko moitas veces sarritan,<br />
askotan, hamaika aldiz<br />
mol adx. samur, beratz<br />
moldear v.t. moldatu<br />
molestar v.t. 1. gogaitu, eragotzi<br />
2. (man car) min eman v.p. 3. (preocuparse)<br />
arduratu 4. (ofenderse)<br />
mindu<br />
molesto -a adx. gogaikarri<br />
molete s.m. biribil, etxeogi<br />
molladura s.f. bustialdi<br />
mollar v.t./v.p. busti<br />
molleira s.f. bustialdi<br />
mollo s.m. saltsa<br />
momento s.m. 1. une, momentu,<br />
memento, tenore 2. (época) garai<br />
até aquel momento ordura arte,<br />
ordurako até este momento oraindaino<br />
hai un momento doi-doi<br />
neste momento une honetan no<br />
momento en que doi-doi un momento<br />
antes lehentxeago<br />
monda s.f. azal<br />
monitor -ora s. 1. monitore s.m.<br />
2. monitore<br />
monllo s.m. azao<br />
monllo s.m. sorta<br />
mono -a s. 1. tximino s.m. 2. lanjantzi<br />
monopatín s.m. monopatin<br />
monótono -a adx. monotono<br />
montaña s.f. 1. mendi 2. mordo,<br />
pila<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
montañeiro -a s. mendizale, mendigoizale<br />
montar v.t./v.i./v.p. 1. igo 2. (un cabalo,<br />
burro,…) ibili v.t./v.i. 3. (ensamblar)<br />
montatu 4. (organizar)<br />
antolatu, prestatu<br />
monte s.m. mendi<br />
montón s.m. mordo, pila montón<br />
pequeno mordoxka<br />
monumento s.m. monumentu, oroitarri<br />
monxa s.f. moja, lekaime<br />
monxe s.m. fraide<br />
morado -a adx./s. more<br />
moral adx. 1. moral, moralezko s.f.<br />
2. moral<br />
morcego s.m. saguzar<br />
morcilla s.f. odolki<br />
mordedura s.f. 1. hozka, hozkada<br />
2. (dun insecto, dunha serpe) ausiki<br />
morder v.t. 1. hozka egin 2. (un insecto,<br />
una serpe) ausiki, ausiki<br />
egin<br />
morea s.f. mordo, pila<br />
moreira s.f. masustondo, marugatze<br />
moreno -a adx. beltzaran<br />
morno -a adx. epel<br />
morote s.m. marrubi, mugurdi<br />
morrer v.i. hil<br />
morriña s.f. herrimin<br />
morro s.m. mutur<br />
mortal adx. 1. hilkor 2. (mortífero)<br />
hilgarri<br />
morte s.f. 1. heriotza, herio 2. (asasinato)<br />
hilketa<br />
mortífero -a adx. hilgarri<br />
morto -a adx./s. hil, hildako
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 83<br />
galego - éuscaro<br />
mosca s.f. euli<br />
mosquito s.m. eltxo<br />
mosto s.m. muztio<br />
mostra s.f. 1. (demostración) adierazgarri,<br />
erakusgarri 2. (modelo)<br />
lagin<br />
mostrador s.m. salmahai, erakusmahai<br />
mostrar v.t. 1. erakutsi 2. azaldu,<br />
adierazi v.p. 3. azaldu, agertu<br />
motivo s.m. zio, arrazoi, kausa<br />
moto s.f. motor, motozikleta, moto<br />
motocicleta s.f. motor, motozikleta,<br />
moto<br />
motor s.m. (tecnoloxía) motor<br />
moucho s.m. mozolo<br />
mouro -a adx. 1. beltzarana adx./s.<br />
2. mairu<br />
movemento s.m. mugimendu, zirkin<br />
mover v.t./v.p. eragin, higitu, mugitu,<br />
zirkin egin<br />
moza s.f. 1. neska, neskako<br />
2. neska-lagun, andregai, emaztegai,<br />
ezkongai<br />
mozo s.m. 1. mutil, mutiko 2. mutillagun,<br />
senargai, ezkongai<br />
muar v.i. marru egin<br />
mudar v.t./v.p. aldatu, mudatu<br />
mudo -a adx./s. mutu<br />
muíño s.m. 1. errota 2. (de café)<br />
errotatxo, kafe-errota<br />
mula s.f. mando<br />
muleta s.f. makulu<br />
muller s.f. 1. andre, emakume 2.<br />
(esposa) emazte<br />
mullereiro adx. neskazale<br />
multa s.f. isun<br />
multar v.t. isuna ezarri, isuna jarri<br />
multicolor adx. nabar<br />
multiplicación s.f. 1. ugalketa<br />
2. (matemática) biderketa<br />
multiplicar v.t./v.p. 1. ugaldu, ugaritu<br />
v.t. 2. (matemática) biderkatu<br />
multitude s.f. saldo, jendetza<br />
mundo s.m. 1. mundu 2. (humanidade)<br />
gizateria o outro mundo<br />
beste mundua, haraindi<br />
muralla s.f. harresi<br />
murchar v.t./v.i. 1. (unha planta) zimeldu<br />
2. (beleza) ahuldu<br />
murcho -a adx. zimel, ihar<br />
murmurar v.t./v.i. murmurikatu<br />
murmurio s.m. marmar<br />
muro s.m. murru<br />
mus s.m. mus<br />
músculo s.m. gihar, muskulu<br />
musculoso -a adx. gihartsu, gihar,<br />
muskulutsu<br />
museo s.m. museo<br />
música s.f. 1. musika 2. doinu,<br />
soinu<br />
músico -a adx./s. musikari, soinujotzaile<br />
mutuamente adv. elkar<br />
mutuo -a adx. elkarrekiko<br />
muxica s.f. inar, txinparta<br />
muxir v.t. jetzi<br />
83
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 84<br />
84<br />
N<br />
Dicionario Elemental<br />
na pron. pers. 1. Ø contra. 2. prep.<br />
en + art. a<br />
nabo s.m. arbi<br />
nacemento s.m. 1. jaiotza 2. (dun<br />
río) iturburu<br />
nacer v.i. jaio, sortu<br />
nación s.m. aberri, nazio<br />
nacional adx. nazional<br />
nacionalidade s.f. herritartasun, naziotasun<br />
nacionalismo s.m. nazionalismo<br />
nacionalizar v.t./v.p. nazionalizatu<br />
nada indef. 1. ezer, deus, deus ere<br />
adv. 2. batere s.f. 3. ezerez, ezdeus<br />
nadal s.m. 1. eguberri 2. (mes)<br />
abendu<br />
nadar v.i. igeri egin a nado igeri<br />
nai s.f. ama<br />
naipe s.m. karta<br />
nalgures adv. non edo non<br />
namentres adv. bitartean, bien bitartean<br />
namorada s.f. neska-lagun, emaztegai,<br />
andregai<br />
namorado -a adx./s. maitemindu<br />
namorado s.m. mutil-lagun, senargai<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
namorar v.t./v.i/v.p. maitemindu<br />
nariz s.m. sudur<br />
nasa s.f. otarre, nasa<br />
nata s.f. 1. esnegain, gain 2. chantilly<br />
natación s.f. igeriketa<br />
natural adx. 1. natural 2. ohizko,<br />
normal<br />
naturalmente adv. noski, jakina<br />
natureza s.f. natura, izadi<br />
navalla s.f. labana<br />
navegación s.f. nabigazio, itsasketa<br />
navegar v.i. nabigatu<br />
néboa s.f. laino, gandu, lanbro<br />
neboento -a adx. lainotsu<br />
necesario -a adx. beharrezko, premiazko<br />
o estrictamente necesario<br />
doi<br />
necesidade s.f. 1. behar, premia 2. (fi -<br />
siolóxicas) eginkariak<br />
necesitar v.t. behar izan<br />
necidade s.f. ergelkeria, lel<strong>ok</strong>eria,<br />
inoz<strong>ok</strong>eria<br />
necio -a adx. inozo, ergel, lelo,<br />
tonto<br />
nécora s.f. txamar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 85<br />
galego - éuscaro<br />
nefasto -a adx. zorigaizt<strong>ok</strong>o<br />
negación s.f. ezetz, uko<br />
negar v.t. ukatu, ezeztatu<br />
negativa s.f. ez, ezetz, uko<br />
negativo -a adx. 1. ezezko 2. (pesimista)<br />
ezkor<br />
neglixencia s.f. axolagabekeria, ardugabekeria,<br />
deslai<br />
negociado s.m. negoziatu<br />
negociante s. tratulari<br />
negociar v.t. negoziatu<br />
negocio s.m. negozio<br />
negro -a adx./s. beltz<br />
nenez s.f. haurtasun, haurtzaro na<br />
nenez txikitan<br />
neno -a s. haur, ume cando neno<br />
txikitan<br />
nervio s.m. nerbio<br />
nervioso -a adx. urduri<br />
neta s.f. biloba, ilobaso, alabaso<br />
neto s.m. biloba, ilobaso<br />
neutro -a adx. neutro<br />
nevada s.f. elurtza<br />
nevar v.i. elurra egin<br />
neve s.f. elur<br />
neveira s.f. hozkailu<br />
nidio -a adx. garbi, argi<br />
nin conx. ere, ezta nin sequera ezta<br />
nin tampouco ezta<br />
niñada s.f. 1. (ovos) errutegi 2. (crías)<br />
txita-talde<br />
ninguén indef. inor case ninguén<br />
inor gutxi<br />
ningún (f. ningunha) indef. batere, -ik<br />
ningures adv. inon a ningures inora<br />
niño s.m. habia<br />
nítido -a adx. garbi, argi<br />
nivel s.m. maila<br />
no pron. pers. 1. Ø contra. 2. en<br />
(preposición) + o (artigo)<br />
nó s.m. 1. korapilo 2. (da madeira)<br />
adabegi 3. (de carreteiras ou vías)<br />
lotune<br />
nobelo s.m. haril<br />
nobre adx. 1. noble, zaldun 2. jator,<br />
sotil<br />
nocello s.m. orkatila<br />
nogueira s.f. intxaurrondo<br />
noite s.f. gau<br />
noiteboa s.f. gabon-gau<br />
noitevella s.f. urtezahar gau, gabon<br />
zahar gau<br />
noiva s.f. emaztegai, ezkonberri<br />
noivo s.m. senargai, ezkonberri<br />
nome s.m. 1. izen 2. (lingüística)<br />
izen, substantibo<br />
nomear v.t. 1. aipatu 2. (elixir) izendatu<br />
non adv. 1. ez s.m. 2. ezezko non<br />
si? ezta? que non ezetz non obstante<br />
hala ere, halere, haatik,<br />
dena den, berriz, ordea, alabaina<br />
nora s.f. errain<br />
norma s.f. arau<br />
normal adx. normal, ohizko<br />
normalmente adv. normalean, normalki<br />
norte s.m. ipar<br />
nos pron. 1. (reflexivo) geure burua<br />
2. Ø<br />
nós pron. pers. gu<br />
noso -a pron. pos. gure de noso<br />
geure<br />
nosoutros -as pron. pers. geu<br />
nota s.f. 1. ohar 2. (dun exame) nota<br />
85
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 86<br />
86<br />
Dicionario Elemental<br />
notable adx. ohargarri<br />
notar v.t. 1. antzeman, nabaritu v.p.<br />
2. nabari izan<br />
notario -a s. notario<br />
noticia s.f. albiste, berri<br />
notificación s.f. jakinarazpen<br />
notorio -a adx. 1. (que ten sona) ospetsu<br />
2. nabarmen, ageri<br />
noutrora adv. antzina<br />
nova s.f. berri, albiste<br />
nove num./s.m. bederatzi<br />
novecentos -as num./s.m. bederatziehun<br />
novela s.f. nobela, eleberri<br />
novembro s.m. azaro<br />
noveno -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
bederatzigarren 2. (dun todo) bederatziren<br />
noventa num./s.m. laurogeita<br />
hamar<br />
novidade s.f. 1. berritasun 2. (cambio)<br />
nobedade<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
novo -a adx. 1. berri 2. gazte s.f.<br />
3. albiste, berri de novo atzera<br />
noxento -a adx. nazkagarri, higuingarri<br />
noxo s.m. higuin, nazka<br />
noz s.f. intxaur<br />
nube s.f. hodei<br />
nubrado -a adx. hodeitsu<br />
nuclear adx. nuklear<br />
núcleo s.m. gune<br />
nugalla s.f. nagitasun, alfertasun, alferkeria,<br />
nagikeria<br />
nugallán -á adx./s. alfer, nagi<br />
nulo -a adx. nulo<br />
número s.m. zenbaki<br />
numeroso -a adx. ugari<br />
nunca adv. inoiz ez, sekula ez,<br />
behin ere ez<br />
nutrir v.t./v.p. elikatu, janaritu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 87<br />
O<br />
galego - éuscaro<br />
o (f. a) art. det. 1. -a pron. 2. Ø<br />
ó contra. a (preposición) + o (artigo)<br />
obedecer v.t./v.i. obeditu, men egin<br />
obediencia s.f. obedientzia<br />
obra s.f. lan, obra<br />
obradoiro s.m. lantegi<br />
obreiro -a adx./s. langile clase<br />
obreira langileria<br />
obriga s.f. betebehar, obligazio<br />
obrigación s.f. betebehar, obligazio<br />
obrigado -a adx. derrigorrezko,<br />
nahitaezko<br />
obrigar v.t. behartu, derrigortu<br />
observación s.f. 1. behaketa 2. (advertencia<br />
ou comentario) ohar,<br />
oharpen<br />
observar v.t. begiratu, behatu<br />
obstáculo s.m. eragozpen, estropezu,<br />
oztopo<br />
obstinación s.f. seta, kasketa<br />
obstinado -a adx. setatsu<br />
obstinarse v.p. setatu<br />
obter v.t. lortu, eskuratu<br />
obxectivo -a adx. 1. objektibo s.m.<br />
2. helburu, itu, xede, jomuga<br />
obxecto s.m. 1. objektu, gauza<br />
2. (finalidade) helburu<br />
ocasión s.f. aldi, eg<strong>ok</strong>iera, parada<br />
mercado de ocasión merkedenda<br />
en certa ocasión behin batean<br />
occidente s.m. mendebalde<br />
océano s.m. ozeano<br />
ocorrencia s.f. (saída) ateraldi<br />
ocorrer v.i. 1. gertatu, jazo v.t.<br />
2. bururatu<br />
ocre adx./s.m. <strong>ok</strong>re<br />
ocultar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
oculto -a adx. ezkutu<br />
ocupación s.f. 1. egiteko, zeregin<br />
2. (emprego, oficio) lanbide<br />
3. (dun lugar, xeralmente pola<br />
forza) <strong>ok</strong>upazio 4. (dun aforo)<br />
<strong>ok</strong>upatze<br />
ocupar v.t. 1. hartu, bete 2. (un<br />
lugar, xeralmente pola forza) <strong>ok</strong>upatu<br />
3. (un traballo) bete v.p.<br />
4. arduratu<br />
odiar v.t. gorrotatu, higuindu<br />
odio s.m. gorroto<br />
odre s.m. zahagi, itzahagi<br />
oe interx. aizu<br />
oeste s.m. mendebalde<br />
ofender v.t./v.p. mindu, samindu,<br />
hoben egin<br />
oferta s.f. eskaintza<br />
87
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 88<br />
88<br />
Dicionario Elemental<br />
ofertar v.t. eskaini<br />
oficial adx./s.m. ofizial<br />
oficialidade s.f. ofizialtasun<br />
oficina s.f. bulego<br />
oficinista s. bulegari<br />
oficio s.m. bizibide, lanbide, ofizio,<br />
ogibide, irabazpide<br />
ofrecemento s.m. eskaintza<br />
ofrecer v.t. eskaini<br />
oia interx. aizu<br />
oído s.m. 1. (anat.) belarri 2. (sentido)<br />
entzumen<br />
oínte s. entzule<br />
oir v.t. aditu, entzun<br />
oitavo -a adx./s. 1. (dunha serie) zortzigarren<br />
2. (dun todo) zortziren<br />
oitenta num./s.m. laurogei<br />
oito num./s.m. zortzi<br />
oitocentos -as num./s.m. zortziehun<br />
ola s.f. 1. lapiko interx. 2. agur<br />
olfacto s.m. usaimen<br />
oliva s.f. oliba<br />
oliveira s.f. olibondo<br />
ollada s.f. begirada, so<br />
ollar v.t. 1. begiratu, behatu v.i./v.p.<br />
2. begiratu s.m. 3. begirada, so<br />
ollo s.m. begi<br />
ollomol s.m. bisigu<br />
olor s.m. usain<br />
ombreiro s.m. lepo, sorbalda<br />
ombro s.m. lepo, sorbalda<br />
once num./s.m. hamaika<br />
onceavo -a adx. hamaikaren<br />
onda s.f. 1. uhin, olatu 2. (física)<br />
uhin adv. 3. -en lekuan, -en t<strong>ok</strong>ian<br />
ondada s.f. (movemento do mar) tirain<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
onde adv. 1. non? 2. -en lekuan, -en<br />
t<strong>ok</strong>ian cara onde? norako?<br />
ondular v.t./v.i./v.p. uhindu<br />
onte adv. atzo onte á noite bart<br />
onza s.f. ontza<br />
ópera s.f. opera<br />
operación s.f. ebakuntza, ebaketa,<br />
operazio<br />
operar v.t. 1. ebakuntza/ebaketa<br />
egin 2. (traballar) operatu<br />
opinar v.t./v.i. iruditu, iritzia eman,<br />
iritzia azaldu<br />
opinión s.f. iritzi, aburu, uste<br />
opoñer v.t. 1. aurre/kontra/aurka<br />
egin v.p. 2. kontra/aurka egon<br />
opor v.t. 1. aurre/kontra/aurka egin<br />
v.p. 2. kontra/aurka egon<br />
oportunidade s.f. aukera, eg<strong>ok</strong>iera,<br />
parada<br />
oportuno -a adx. eg<strong>ok</strong>i, apropos<br />
oposición s.f. 1. aurkaritza, kontrakotasun<br />
2. (na política) oposizio<br />
pl. 3. oposizioak<br />
oposto -a adx./s. kontrako<br />
opresión s.f. zapalkuntza<br />
oprimir v.t. 1. zapaldu, sakatu<br />
2. (asoballar) zapaldu<br />
ora conx. bai...bai..., zein...zein...<br />
oración s.f. 1. otoitz, errezo 2. (acción)<br />
otoizte 3. perpaus<br />
orador -ora adx./s. hizlari, mintzalari<br />
orar v.i. 1. otoiztu, errezatu, otoitz<br />
egin, otoi egin 2. mintzatu<br />
orballo s.m. zirimiri<br />
orde s.f. 1. ordena 2. agindu<br />
ordenador s.m. ordenagailu ordenador<br />
portátil ordenagailu eramangarria<br />
ordenador persoal ordenagailu<br />
pertsonal
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 89<br />
galego - éuscaro<br />
ordenar v.t. 1. (colocar) ordenatu<br />
2. agindu<br />
ordenar v.t. 1. (colocar) ordenatu,<br />
antolatu 2. (mandar) agindu<br />
ordinario -a adx. arrunt<br />
orella s.f. belarri<br />
orfanato s.m. umezurztegi<br />
orfo -a adx./s. umezurtz<br />
organismo s.m. 1. organismo 2. erakunde<br />
organizar v.t. 1. antolatu, organizatu,<br />
eratu v.p. 2. organizatu<br />
órgano s.m. 1. (bioloxía) organo<br />
2. (dunha organización) organo<br />
3. (música) organo<br />
orgasmo s.m. orgasmo<br />
orgullo s.m. harrotasun, urguilu<br />
orgulloso -a adx./s. harro<br />
orientación s.f. 1. orientatze, orientazio<br />
2. (consello) orientabide,<br />
orientazio<br />
orientar v.t./v.p. orientatu<br />
oriente s.m. ekialde<br />
orixe s.f. jatorri, sustrai, sorburu<br />
orixinal adx. 1. original adx./s. 2.<br />
jatorrizko, original<br />
orizo s.m. 1. (dalgúns froitos) morkots<br />
2. (mamífero) triku, sagarroi<br />
3. (de mar) itsas triku<br />
ornear v.i. arrantza egin<br />
orneo s.m. arrantza<br />
orquestra s.f. orkestra<br />
ortiga s.f. osin, asun<br />
ortografía s.f. ortografia<br />
ortográfico -a adx. ortografiko<br />
orzamento s.m. aurrekontu<br />
orzar v.t. aurrekontua egin<br />
os art. det. 1. -ak pron. 2. Ø<br />
ós contra. a (preposición) + os (artigo)<br />
osixenar v.p. 1. haizeztatu, egurastu<br />
v.t./v.p. 2. (medicina) oxigenatu<br />
osíxeno s.m. oxigeno<br />
oso s.m. hartz<br />
óso s.m. hezur<br />
ostra s.f. ostra<br />
ou conx. edo, (no caso de haber só<br />
dúas opcións) ala; nahiz ou ben<br />
nahiz<br />
oufanarse v.p. harrotu<br />
ourego s.m. oregano<br />
ourela s.f. itsasertz<br />
ouriñar v.t./v.i. txiza egin, pixa egin<br />
ouriños s.m.pl. pixa, txiza<br />
ourizo s.m. 1. (dalgúns froitos) morkots<br />
2. (mamífero) triku, sagarroi<br />
3. (de mar) itsas triku<br />
ouro s.m. urre<br />
ousadía s.f. ausardia, ausartzia<br />
ousado -a adx. ausart, ausarti<br />
ousar v.i. ausartu<br />
outeiro s.m. muino<br />
outono s.m. udazken<br />
outro -a indef. beste outra vez berriro,<br />
berriz<br />
outubro s.m. urri<br />
ouveo s.m. ulu<br />
ovario s.m. obulutegi, obario<br />
ovella s.f. ardi<br />
ovo s.m. arrautza<br />
óvulo s.m. obulu<br />
oxalá interx. agian, ahala<br />
oxidar v.t./v.p. oxidatu<br />
89
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 90<br />
90<br />
P<br />
Dicionario Elemental<br />
pa s.f. pala<br />
pacer v.t./v.i. bazkatu, larratu<br />
pachorrento -a adx. motel<br />
paciencia s.f. pazientzia, pairu,<br />
iraupen<br />
paciente adx. 1. jasankor s. 2. paziente<br />
pacífico -a adx. baketsu<br />
pacto s.m. itun, patu<br />
padal s.m. ahosabai, ganga<br />
padre s.m. aita<br />
padriño s.m. aitabitxi, aita ponteko,<br />
pl. aita-ama pontekoak<br />
paga s.f. pagu<br />
pagamento s.m. ordainketa, pagamendu,<br />
emankizun<br />
pagar v.t. ordaindu, pagatu<br />
pago s.m. ordainketa, pagamendu,<br />
emankizun<br />
pai s.m. 1. aita pl. 2. gurasoak<br />
país s.m. lurralde país estranxeiro<br />
atzerri<br />
paisaxe s.f. 1. paisaia, ikuspegi<br />
2. erliebe<br />
paixón s.f. grina, pasio<br />
palabra s.f. berba, hitz<br />
palacio s.m. jauregi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
palidecer v.i. zurbildu<br />
pálido -a adx. 1. zurbil 2. margul<br />
palla s.f. lasto<br />
pallaso -a s. pailazo<br />
palleira s.m. 1. meta 2. lastategi<br />
palleiro s.m. 1. meta 2. lastategi<br />
palpar v.t./v.p. haztatu, haztakatu<br />
pálpebra s.f. betazal<br />
palpitar v.i. pilpiratu<br />
pan s.m. ogi<br />
panadaría s.f. <strong>ok</strong>indegi<br />
panadeiro -a s. <strong>ok</strong>in<br />
panca s.f. haga, palanka<br />
pancada s.f. eskukada, masaileko<br />
páncreas s.m. pancreas, are<br />
panda s.f. ezkutaketa<br />
pano s.m. 1. (de man) zapi, sudurzapi,<br />
eskuzapi 2. oihal, trapu,<br />
zapi, zatar pano de cociña mahaizapi<br />
panorama s.m. panorama<br />
pantalla s.f. pantaila<br />
pantalón s.m. praka, galtza<br />
pantano s.m. 1. zingira, hika 2. (encoro)<br />
urtegi, uharka<br />
pantasma s.f. mozorro, mamu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 91<br />
galego - éuscaro<br />
papa s.f.pl. 1. ahi s.m. 2. aita santua<br />
papá s.m. 1. aitatxo pl. 2. gurasoak<br />
papel s.m. paper<br />
papelaría s.f. paper-denda<br />
papeleira s.f. paperontzi<br />
papoia s.f. tximeleta, pinpilinpauxa<br />
paporroibo s.m. txantxangorri<br />
paporrubio s.m. txantxangorri<br />
paquete s.m. pakete<br />
par adx. 1. bikoiti 2. berdin, pare<br />
s.m. 3. pare<br />
para prep. 1. (persoas e animais) -<br />
entzat, -entzako 2. (con adverbios<br />
de tempo) -rako 3. (finalidade)<br />
para que? zertarako?<br />
parabén s.m.pl. zorionak<br />
parada s.f. geraleku<br />
parafuso s.m. torlojutorto<br />
paraíso s.m. paradisu<br />
paralelo -a adx. 1. paralelo s.m.<br />
2. paralelo<br />
parar v.i. 1. gelditu, geratu, pausatu<br />
v.t. 2. gelditu, geratu, pausarazi<br />
parasol s.m. itzalkin, eguzkitako<br />
paraugas s.m. aterki, euritako<br />
paraxe s.f. paraje<br />
parcela s.f. lursail, sail<br />
parchís s.m. partxis<br />
pardal s.m. txolarre<br />
pardela s.f. gabai<br />
pardo -a adx. arre<br />
parecer v.i. 1. iruditu v.p. 2. antzekoa<br />
izan s.m. 3. uste, iritzi<br />
parecido -a adx. 1. antzeko, irudiko,<br />
pareko s.m. 2. antz<br />
parede s.f. horma, pareta<br />
parello -a adx. 1. berdin, antzeko<br />
s.f. 2. bikote, pare<br />
parente s. senide<br />
paréntese s.f. parentesi<br />
parlamentario -a adx. 1. parlamentario<br />
s. 2. parlamentari<br />
paro s.m. langabezia<br />
parola s.f. hitzaldi, hizketaldi<br />
parque s.m. parke<br />
párroco s.m. parr<strong>ok</strong>o, erretore<br />
parroquia s.f. parr<strong>ok</strong>ia<br />
parrulo -a s. ahate<br />
parte s.f. 1. parte, zati, leku, alde<br />
s.m. 2. parte de parte de -en partez<br />
parte norte iparralde<br />
participar v.i. esku hartu, parte<br />
hartu<br />
particular adx. 1. (individual) partikular,<br />
banako 2. (especial) berezi<br />
3. (non público) partikular, pribatu<br />
adx./s. 4. (persoa) partikular<br />
particularidade s.f. berezitasun<br />
partida s.f. 1. irteera 2. (documento)<br />
agiri 3. (xogo) partida<br />
partidario -a adx./s. 1. aldeko 2. jarratzaile<br />
partido s.m. 1. alderdi 2. (proveito)<br />
probetxu 3. partidu, partida partido<br />
político alderdi politikoa<br />
partir v.t./v.i. 1. zatitu v.i. 2. abiatu,<br />
irten<br />
parva s.f. hamaiketako, hamarretako<br />
parvada s.f. astakeria, tontakeria,<br />
txorakeria<br />
parvo -a adx./s. ergel, lelo, alu,<br />
motz, (un home) tonto, (unha muller)<br />
tuntun<br />
pasadío -a adx. iragankor, galkor<br />
pasado -a adx. 1. lehengo 2. (a froita)<br />
umeldu 3. (moi cociñado)<br />
gehiegi eginda s.m. 4. lehenaldi,<br />
lehen, iragan<br />
91
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 92<br />
92<br />
Dicionario Elemental<br />
pasadomañá adv. etzi<br />
pasaporte s.m. pasaporte<br />
pasar v.i. 1. igaro, iragan, pasatu v.t.<br />
2. igaro, iragan, pasatu, zeharkatu<br />
pasar o tempo, dedicar tempo<br />
eman<br />
pasatempo s.m. denbora-pasa<br />
pasaxe s.f. 1. (acción) igarotze, pasaia<br />
2. (lugar) igarobide 3. bidaiariak<br />
pasaxeiro -a adx. 1. iragankor s.<br />
2. bidaiari<br />
pascua s.f. (de resurrección) bazko,<br />
(de pentecoste) pazko, (de nadal)<br />
mendekoste, gabonak<br />
pasear v.i. 1. paseatu, ibili v.t.<br />
2. atera<br />
paseo s.m. 1. ibilaldi, paseo 2. pasealeku,<br />
ibilt<strong>ok</strong>i<br />
paso s.m. pauso, urrats de paso<br />
1. bide batez 2. iragaitzaz<br />
paspallás s.f. galeper<br />
pastar v.t. bazkatu, larratu<br />
pasteiro s.m. belardi<br />
pastel s.m. 1. pastel, pastiza 2. (cor)<br />
pastel<br />
pastelaría s.f. gozotegi<br />
pastilla s.f. 1. pastilla 2. pastilla, pilula<br />
pastor -ora s. artzain<br />
pata s.f. hanka, zango a catro patas<br />
katamarka igo<br />
pataca s.f. patata<br />
patada s.f. ostiko<br />
patear v.t. ostikatu<br />
patente adx. ageri, nabari, nabarmen,<br />
begien bistako<br />
patín s.m. irristailu, patin<br />
patio s.m. patio, barla<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
patria s.f. aberri<br />
patrimonio s.m. ondare<br />
patriota s. abertzale<br />
patrón -oa s. 1. patroi s.m. 2. txantiloi,<br />
patroi<br />
pau s.m. zigor, makila<br />
pau s.m.1. enbor, makila 2. egur,<br />
egurtu, zartada<br />
pausa s.f. eten, etenaldi, geldialdi,<br />
pausu<br />
pavo -a s. indioilar<br />
paxarela s.f. 1. tximeleta 2. pancreas<br />
3. (do pescozo) tximeleta<br />
paxaro s.m. txori<br />
páxina s.f. orrialde páxina web web<br />
orri<br />
paz s.f. bake<br />
pazo s.m. jauregi<br />
pé s.m. oin a pé oinez<br />
pebida s.f. pipita<br />
pecado s.m. bekatu<br />
pecar v.i. bekatu egin<br />
pechado -a adx. 1. itxi, zerratu 2. (o<br />
ceo) goibel, lainotsu, hodeitsu<br />
pechadura s.f. sarraila, itxigailu<br />
pechamento s.m. ixte, itxiera<br />
pechar v.t. itxi<br />
peche s.m. 1. ixte, itxiera 2. itxitura,<br />
herstegi, itxiera<br />
pecho -a adx. 1. zerratu, sarri 2. (o<br />
ceo) hodeitsu, lainotsu, goibel<br />
s.m. 3. (peza da fechadura) morroilo<br />
4. (fechadura) sarraila, morroilo,<br />
itxigailu<br />
peculiar adx. berezi<br />
pedal s.m. pedal, oinpeko<br />
pedido s.m. eskaera<br />
pedir v.t. eskatu, galdegin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 93<br />
galego - éuscaro<br />
pedra s.f. harri pedra preciosa harribitxi<br />
levantador de pedras harrijasotzaile<br />
pedrada s.f. harrikada a pedradas<br />
harrika<br />
pedrazo s.m. txingor, kazkabar<br />
pega s.f. mika<br />
pegada s.f. arrasto, aztarna<br />
pegamento s.m. lekeda, kola<br />
pegar v.t./v.p. 1. erantsi, lekedatu,<br />
itsatsi 2. jo<br />
pegureiro -a s. artzain<br />
peido s.m. uzker<br />
peirao s.m. kai, nasa<br />
peite s.m. orrazi<br />
peiteado s.m. 1. (acción) orrazketa<br />
2. (aspecto) orrazkera<br />
peitear v.t./v.p. orraztu, ilea apaindu<br />
peito s.m. bular, papar<br />
peitoril s.m. karel<br />
peixaría s.f. arrandegi<br />
peixe s.m. arrain<br />
peixeiro -a adx./s. arrain-saltzaile<br />
pel s.f. azal, larru<br />
pela s.f. azal<br />
pelado -a adx. soil<br />
pelar v.t. 1. zuritu, azala kendu<br />
2. (as plumas dunha ave) lumatu<br />
3. (a pel dun animal) larrutu v.p.<br />
4. azala joan<br />
pelella s.f. zahagi, itzahagi<br />
pelexar v.i. borr<strong>ok</strong>atu<br />
película s.f. 1. geruza, mintz 2. (material)<br />
film, pelikula 3. (de cina)<br />
film, pelikula<br />
pelo s.m. ile, bilo tomar o pelo adarra<br />
jo<br />
pelota s.f. pilota pelota a man eskupilota<br />
pelota vasca euskal pilota<br />
pelotari s. pilotari<br />
pelouro s.m. harribila<br />
pementa s.f. piperbeltz<br />
pemento s.m. piper<br />
pena s.f. 1. pena, bihozmin 2. (castigo)<br />
zigor 3. (pedra) haitz, harkaitz<br />
4. (pluma) luma, hegats pl.<br />
5. oinaze, pena<br />
pendello s.m. estalpe<br />
pendente adx. 1. (colgado) zintzilik<br />
2. (inclinado) aldapa, aldats,<br />
malda s.m. 3. belarritako<br />
pendurar v.t. eseki, zintzilikatu<br />
pene s.m. zakil<br />
peneque adx. mozkor<br />
penico s.m. pixontzi<br />
penoso -a adx. penagarri<br />
pensamento s.m. pentsaera, pentsamendu,<br />
burutapen<br />
pensar v.t. 1. pentsatu 2. (crer) uste<br />
izan<br />
peón s.m. 1. (viandante) oinezko,<br />
bidezko 2. (traballador) peoi, langile<br />
peor adx./s. 1. txarrago, <strong>ok</strong>errago<br />
adv. 2. <strong>ok</strong>errago, txartoago<br />
pequeniño s.m. hatz txiki<br />
pequeno -a adx. txiki, xehe, sotil<br />
pera s.f. madari, udare<br />
percebe s.m. lanperna<br />
percibir v.t. 1. hauteman, nabaritu,<br />
sumatu 2. eskuratu<br />
percorrido s.m. ibilbide<br />
perda s.f. galera, galtze<br />
perdedor -ora adx./s. galtzaile<br />
perder v.i./v.i. 1. galdu v.p. 2. desagertu,<br />
galdu<br />
perdiz s.f. eper<br />
perdoar v.t. barkatu<br />
93
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 94<br />
94<br />
Dicionario Elemental<br />
perdón s.m. 1. barkamen interx.<br />
2. barkatu<br />
peregrino -a s. erromes, pelegrin<br />
pereira s.f. udareondo, madariondo<br />
perenne adx. iraunkor<br />
perfecto -a adx. 1. ezin hobe, perfektu<br />
2. biribil, betegin, ezin hobe<br />
perfumar v.t./v.p. lurrindu<br />
perfume s.m. lurrin<br />
perigo s.m. arrisku<br />
perigoso -a adx. arriskutsu, arriskugarri<br />
periódico -a adx. 1. aldizkako<br />
2. (cien cias) periodiko s.m.<br />
3. egunkari, berripaper, kazeta<br />
periodismo s.m. kazetaritza<br />
periodista s. kazetari<br />
período s.m. aldi, garai<br />
permanecer v.i. iraun, jarraitu<br />
permanente adx. iraunkor<br />
permiso s.m. baimen<br />
permitir v.t. 1. onartu 2. baimendu,<br />
baimena eman<br />
perna s.f. hanka, zango<br />
pero conx. baina, ordea<br />
perruca s.f. ileorde<br />
perrucaría s.f. ile-apaindegi<br />
perruqueiro -a s. ile-apaintzaile,<br />
mozkin<br />
perseguir v.t. 1. jarraitu, atzetik ibili<br />
2. (a un colectivo) jazarri<br />
persiana s.f. pertsiana<br />
persoa s.f. pertsona<br />
persoal adx. 1. pertsonal s.m. 2.<br />
pertsonal<br />
personalidade s.f. 1. nortasun 2.<br />
pertsona ospetsu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
personaxe s.m. 1. pertsonaia<br />
2. pertsona ospetsu<br />
perspectiva s.f. ikuspegi<br />
perspicaz adx. zoli<br />
perverter v.t./v.p. <strong>ok</strong>erbideratu, galbideratu<br />
pesadelo s.m. amesgaitz<br />
pesado -a adx./s. astun<br />
pesar v.t./v.i. 1. pisatu s.m. 2. atsekabe,<br />
bihozmin, dolore, dolu<br />
pesca s.f. arrantza<br />
pescada s.f. legatz<br />
pescador -ora s. arrantzale<br />
pescar v.t. arrantzatu<br />
pescozo s.m. lepo<br />
pescudar v.t. arakatu, miatu<br />
peseta s.f. pezeta<br />
pesignar v.t./v.p. aitaren egin, zeinatu<br />
pesimista adx. ezkor<br />
peso s.m. 1. pisu 2. (carga) pisu,<br />
zama<br />
pestana s.f. betile<br />
peste s.f. 1. izurri 2. kirats<br />
petar v.i. 1. kolpekatu 2.<br />
peteiro s.m. m<strong>ok</strong>o<br />
petición s.f. eske, eskaera<br />
peto s.m. 1. (hucha) itsulapiko,<br />
eltze-itsu 2. (da roupa) patrika,<br />
poltsiko, sakela<br />
petróleo s.m. petrolio<br />
pexego s.m. mertxika, muxika<br />
pexegueiro s.m. mertxikondo<br />
peza s.f. 1. pieza, atal 2. gela<br />
pía s.f. harraska<br />
piar v.i. 1. txio egin s.m. 2. zutabe,<br />
harroin, pilare
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 95<br />
galego - éuscaro<br />
picadura s.f. 1. ziztada 2. (dun insecto,<br />
dunha serpe) ausiki 3. tabako<br />
txikitu<br />
picar v.t./v.p. 1. ziztatu v.t. 2. (un insecto,<br />
unha serpe) ausiki 3. (partir<br />
en anacos) txikitu, xehatu 4. (facer<br />
buratos) zulatu v.i. 5. (no padal)<br />
min eman 6. (a pel) azkura eman<br />
pícaro -a adx. 1. pikaro, k<strong>ok</strong>in s.<br />
2. ume<br />
pico s.m. 1. punta, mutur 2. (dunha<br />
montaña) tontor 3. (ferramenta)<br />
pikotx<br />
piedade s.f. 1. erruki, gupida 2. (devoción)<br />
jaiera<br />
pila s.f. pila<br />
pillaban -ana adx./s. k<strong>ok</strong>in<br />
pillar v.t. 1. harrapatu, atzeman<br />
2. (atropelar) harrapatu 3. (unha<br />
enfermidade, bebedela,…) harrapatu,<br />
bildu<br />
piloto s.m. pilotu<br />
pílula s.f. pastilla<br />
piñeiral s.m. pinudi<br />
piñeiro s.m. pinu, ler<br />
pinga s.f. tanta<br />
pingar v.i. jario<br />
pingueira s.f. 1. txorta, tanta 2. jario,<br />
itogin<br />
pingüín s.f. pinguino<br />
pintar v.t. margotu, pintatu, marraztu<br />
pinto -a adx. pinto<br />
pintor -ora s. pintore, margolari<br />
pintura s.f. 1. (material) pintura,<br />
margo 2. (obra) pintura, margozki,<br />
koadro 3. (arte) pintura, margolaritza<br />
piollo s.m. zorri<br />
pipa s.f. 1. pipa 2. (bocoi) pipa, upa<br />
pirata s.m. pirata, itsaslapur<br />
pirola s.f. buztan, kikirrio<br />
pisada s.f. oinatz<br />
pisar v.t. zapaldu, sakatu, oinkatu<br />
piscina s.f. igerileku<br />
piso s.m. pisu, solairu<br />
pistola s.f. pistola<br />
pita s.f. oilasko<br />
pito s.m. 1. oilasko, txita 2. zigarro,<br />
zigarreta 3. (chifre) txilibistu<br />
pixa s.f. buztan, kikirrio<br />
pixama s.m. pijama<br />
pixota s.f. legatz<br />
plan s.m. plan, egitasmo<br />
planicie s.f. ordeka, ord<strong>ok</strong>i, lautada<br />
planificación s.f. plangintza<br />
plano -a adx. 1. zelai, lau s.m. 2. plano<br />
planta s.f. 1. landare 2. (do pé) oinazpi<br />
3. (do piso) solairu<br />
plantar v.t. landatu<br />
plástico -a adx./s. 1. plastiko s.f.<br />
2. plastika<br />
plataforma s.f. 1. plataforma 2. (do<br />
tren) nasa<br />
plátano s.m. banana<br />
plató s.m. plato, estudio<br />
plausible adx. txalogarri<br />
pluma s.f. 1. luma, hegats 2. luma,<br />
idazluma<br />
pluma s.f. luma, hegats<br />
po s.m. hauts, errauts<br />
poalla s.f. lanbro, zirimiri<br />
pobo s.m. herri<br />
pobre adx./s. 1. behartsu, eskale,<br />
txiro, pobre adx. 2. eskas, urri<br />
3. koitadu, gizagaixo (homes),<br />
gajo (mulleres)<br />
95
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 96<br />
96<br />
Dicionario Elemental<br />
pobreza s.f. 1. pobretasun, pobrezia<br />
2. (escaseza) urritasun<br />
podente adx. 1. dirudun 2. boteretsu,<br />
ahaltsu<br />
poder v.t./v.i. 1. ahal, ahal izan s.m.<br />
2. aginte, botere 3. (capacidade)<br />
gaitasun, ahal<br />
poderoso -a adx. 1. dirudun, handiki<br />
2. boteretsu, ahaltsu<br />
podre adx. ustel<br />
podrecer v.i. usteldu<br />
poesía s.f. 1. poesia, olerki 2. (xénero)<br />
poesia, olerkigintza<br />
poeta s. poeta, olerkari<br />
pois conx. beraz, orduan, bada<br />
pola 1. prep. por + art. a s.f. 2. oilasko<br />
póla s.f. adar<br />
polbo s.m. olagarron<br />
poldro s.m. 1. (até o primeiro ano)<br />
moxal, zaldiko 2. (aparello de<br />
ximnasia) zaldi<br />
poleiro s.m. oilategi<br />
polgar s.m. hatz lodi<br />
policía s. polizia<br />
política s.f. politika<br />
político -a s. 1. politikari adx. 2. politiko<br />
póliza s.f. poliza<br />
polo 1. prep. por + art. o s.m. 2. oilasko<br />
polo de agora honezkero<br />
polo demais osterantzean polo<br />
menos gutxienez polo tanto<br />
beraz, hortaz polo visto nonbait,<br />
itxuraz<br />
pólvora s.f. bolbora, sutauts<br />
pomba s.f. uso<br />
pombal s.m. usategi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
pombo s.m. uso ar<br />
poñente adx./s.m. mendebalde<br />
poñer v.t. ezarri, ipini, jarri, paratu<br />
poñerse en marcha abiatu poñerse<br />
nervioso artegatu<br />
ponte s.f. zubi<br />
popular adx. herrikoi, herri<br />
por prep. 1. (causa) -(en)gatik 2. (finalidade)<br />
-t(z)eko 3. (traxecto) -tik<br />
4. (medio, ferramenta) -z 5. (matemática)<br />
bider por iso horregatik<br />
por moito tempo luzaro por outra<br />
banda bestalde por sorte zorionez<br />
por que? zeren, zergatik por se<br />
ba-...ere por se acaso badaezpada<br />
(ere) por si mesmo berez<br />
pór v.t. ezarri, ipini, jarri, paratu<br />
pórse en marcha abiatu pórse<br />
nervioso artegatu<br />
porcallada s.f. txerrikeria, urdekeria<br />
porcallán -ana adx. txerri, zikin,<br />
zerri<br />
porco -a s. 1. txerri, urde, zerri adx.<br />
2. txerri, zerri, zikin carne de<br />
porco txerriki<br />
porén conx. hala ere, halere, haatik,<br />
dena den, berriz, ordea, alabaina<br />
porfía s.f. tirabira<br />
porque conx. eta, bada<br />
porqué s.m. zergati, arrazoi<br />
porro s.m. porru<br />
porta s.f. ate<br />
portal s.m. atari<br />
portar v.t. 1. eroan, ekarri v.p.<br />
2. portatu<br />
portaría s.f. 1. (lugar) atezaindegi<br />
2. (actividade) atezaintza 3. (deportes)<br />
ate<br />
porteiro -a s. atezain
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 97<br />
galego - éuscaro<br />
porto s.m. portu<br />
porvir s.m. etorkizun<br />
posible adx. posible ser posible posible<br />
izan<br />
posición s.f. posizio<br />
posta s.f. errunaldi<br />
posterior adx. 1. geroag<strong>ok</strong>o, ger<strong>ok</strong>o<br />
2. atzeko, gibeleko parte posterior<br />
atze, gibel<br />
posterioridade s.f. ger<strong>ok</strong>otasun<br />
posteriormente adv. harrezkero<br />
posto s.m. 1. postu 2. (de traballo)<br />
lanpostu, kargu, postu posto que<br />
alabaina<br />
postura s.f. jarrera<br />
pota s.f. eltze, lapiko<br />
potaxe s.f. eltzekari<br />
pouco -a indef. 1. (contables) gutxi,<br />
urri 2. (incontables) gutxi, txiki<br />
3. (tempo) gutxi, labur adv.<br />
4. gutxi s. 5. pouco-a pouco a<br />
pouco pixkanaka, apurka, pitinka<br />
un pouco apur bat, pixka bat hai<br />
pouco tempo oraintsu, oraindik<br />
orain<br />
poula s.f. latzin, lugorri<br />
pousada s.f. ostatu<br />
pousar v.i. pausatu<br />
pouso s.m. kondar<br />
pouta s.f. atzapar<br />
poxa s.f. norgehiag<strong>ok</strong>a<br />
poza s.f. istil<br />
pozo s.m. putzu, osin<br />
pracenteiro -a adx. atsegingarri<br />
pracer s.m. atsegin, plazer<br />
práctica s.f. praktika<br />
practicar v.t. practikatu<br />
práctico -a adx. 1. praktiko 2. praktiko,<br />
baliagarri<br />
pradairo s.m. ihar<br />
prado s.m. larre, zelai, belardi<br />
praga s.f. izurri<br />
praia s.f. hondartza<br />
prancha s.f. xafla<br />
pranto s.m. negar<br />
prata s.f. zilar<br />
prato s.m. plater segundo prato gainerako<br />
praza s.f. 1. plaza 2. t<strong>ok</strong>i, leku<br />
3. (para sentarse) eserleku, jarleku<br />
4. (de traballo) lanpostu praza<br />
de touros zezen-plaza<br />
prazo s.m. epe a prazos epeka<br />
preamar s.f. itsasgora<br />
prebe s.m. saltsa<br />
precaución s.f. ardura, arreta, neurri<br />
precioso -a adx. 1. (valioso) preziatu,<br />
preziotsu, bitxi 2. (fermoso)<br />
eder, polit<br />
precipicio s.m. leize<br />
precipitar v.t./v.p. 1. amildu v.p.<br />
2. arinegi pentsatu v.t. 3. (química)<br />
hauspeatu<br />
precisamente adv. hain zuzen ere<br />
precisión s.f. zehaztasun<br />
preciso -a adx. 1. zehatz 2. beharrezko,<br />
premiazko<br />
predicado s.m. predikatu<br />
predicador -ora s. predikari, sermolari<br />
predicar v.t. predikatu<br />
predición s.f. 1. iragarpen, aurresan<br />
2. (dun adiviño) igarkizun, aurresan<br />
predicir v.t. aurresan<br />
preferencia s.f. 1. (prioridade) lehentasun<br />
2. zaletasun<br />
preferido -a adx. gog<strong>ok</strong>o, gustuko,<br />
begiko<br />
97
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 98<br />
98<br />
Dicionario Elemental<br />
preferir v.t. nahiago izan, hobetsi<br />
pregoar v.t. aldarrikatu<br />
preguiceiro -a adx./s alfer, nagi,<br />
zabar<br />
preguiza s.f. nagitasun, alfertasun,<br />
nagikeria<br />
pregunta s.f. galdera, itaun<br />
preguntar v.t. galdetu, galdegin<br />
prelo s.m. 1. (técnica) inprenta, inprimatze<br />
2. (lugar) inprimategi<br />
premer v.t. estutu, estuagotu<br />
premiar v.t. saritu<br />
premio s.m. sari<br />
preñada adx./s.f. haurdun<br />
prenda s.f. janzki<br />
prender v.t. 1. (atrapar) heldu<br />
2. (agarrar) lotu 3. (unha planta)<br />
sustraitu, errotu 4. (arrestar) atxilotu<br />
5. (lume) su eman<br />
prensa s.f. 1. (máquina) prentsa, zapalgailu<br />
2. prentsa<br />
preocupación s.f. ardura, axola,<br />
kezka, buruhauste<br />
preocupado -a adx. kezkatsu<br />
preocupante adx. kezkagarri<br />
preocupar v.t./v.p. kezkatu, arduratu,<br />
larritu, estutu, urduritu, ardura<br />
izan, inporta izan<br />
preparación s.f. antolamendu, antolaketa,<br />
prestaera<br />
preparado -a adx. 1. prest, gertu<br />
s.m. 2. prestakin<br />
preparar v.t. 1. (organizar) preparatu,<br />
gertatu, prestatu, antolatu, taxutu<br />
2. (pór) prestatu, gertatu<br />
preparativo s.m. prestaera, antolaketa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
presa s.f. 1. harrapakin 2. (encoro)<br />
uharka, urtegi 3. (construción)<br />
presa 4. (presada) eskukada,<br />
ahurkada<br />
présa s.f. presa á présa erresaka,<br />
presa, presaka, lasterka<br />
presada s.f. eskukada, ahurkada<br />
presebe s.m. aska<br />
presentación s.f. aurkezpen<br />
presentador -ora s. aurkezle<br />
presentar v.t./v.p. 1. aurkeztu v.t.<br />
2. (mostrar) agertu, erakutsi<br />
presente s.m. 1. orainaldi, oraingo<br />
2. (lingua) orainaldi<br />
presentir v.t. susmatu<br />
presenza s.f. 1. presentzia 2. (asistencia)<br />
presentzia 3. presentzia,<br />
itxura<br />
presidente -a s. lehendakari, presidente<br />
presión s.f. presio<br />
presionar v.t. sakatu<br />
preso -a adx./s. preso, atxilo, gatibu<br />
préstamo s.m. 1. mailegu 2. (lingua)<br />
mailegu<br />
prestar v.t. 1. mailegatu v.p. 2. prest<br />
egon v.i. 3. on/ondo/ongi egin<br />
prestar atención adi egon<br />
prestixio s.m. prestigio, ospe<br />
presupostar v.t. aurrekontua egin<br />
presuposto s.m. aurrekontu<br />
pretexto s.m. aitzakia, zuribide,<br />
akiakula<br />
preto adv. hurbil, gertu<br />
prevención s.f. ardura, arreta, neurri<br />
preventivo -a adx. badaezpadako<br />
prexudicar v.t. kalte egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 99<br />
galego - éuscaro<br />
prexudicial adx. kaltegarri, gaitz<br />
prezo s.m. salneurri, balio, prezio<br />
primacía s.f. lehentasun<br />
primavera s.f. udaberri<br />
primeiramente adv. lehenik, lehenik<br />
eta behin, lehenbizi<br />
primeiro -a adx./s. 1. aurreneko,<br />
lehen, lehenbiziko, lehenengo<br />
adv. 2. lehenik, lehenbizi en primeiro<br />
lugar lehenbizi<br />
primoxenitura s.f. lehenengotza, lehentasun<br />
princesa s.f. printzesa<br />
principal adx. 1. nagusi 2. (esencial)<br />
oinarrizko, funtsezko<br />
príncipe s.m. printze<br />
principio s.m. 1. hasiera, hastapen<br />
2. iturburu, sorburu pl. 3. oinarri,<br />
hastapen<br />
prioridade s.f. lehentasun<br />
prisión s.f. kartzela, espetxe, presondegi<br />
privado -a adx.pribatu<br />
privar v.t. 1. galarazi, debekatu v.p.<br />
2. utzi<br />
proba s.f. 1. (exercicio, exame)<br />
proba, azterketa 2. (demostración)<br />
froga, sinesgarri 3. (intento)<br />
saio, entsegu<br />
probar v.t. 1. probatu 2. (demostrar)<br />
frogatu, egiaztatu 3. (alimentos)<br />
dastatu<br />
problema s.m. arazo, problema<br />
procedencia s.f. etorrera<br />
proceder s.m. 1. j<strong>ok</strong>aera v.i. 2. etorri<br />
procurar v.t. 1. (tentar) saiatu, ahalegindu<br />
2. (obter) eskuratu, lortu,<br />
erdietsi<br />
producir v.t. 1. eragin 2. ekoiztu,<br />
produzitu v.p. 3. gertatu<br />
produto s.m. 1. (resultado) emaitza<br />
2. (que se fabrica) produktu<br />
proer v.i. azkura eman<br />
profesión s.f. bizibide, lanbide, ofizio,<br />
langintza<br />
profesor -ora s. irakasle<br />
profeta s. profeta<br />
profundar v.t./v.i. sakondu<br />
profundidade s.f. 1. sakontasun<br />
2. sakonera, (do mar) zingo con<br />
moita profundidade sakon<br />
profundo -a adx. sakon<br />
prognosticar v.t. iragarri<br />
prognóstico s.m. iragarpen<br />
programa s.m. programa<br />
progresista adx./s. aurrerakoi<br />
progreso s.m. aurrerabide, aurrerapen<br />
prohibición s.f. debeku<br />
prohibir v.t. debekatu, galarazi<br />
proído s.m. azkura, erredura<br />
prólogo s.m. sarrera<br />
promesa s.f. promes<br />
prometer v.t. 1. agindu, hitzeman,<br />
promes egin 2. baietsi, egiaztatu<br />
v.i. 3. itxura izan v.p. 4. ezkonhitza<br />
eman<br />
prometida s.f. emaztegai<br />
prometido s.m. 1. senargai 2. agindu<br />
promover v.t. eragin, sustatu<br />
pronome s.m. izenordain<br />
pronunciar v.t. 1. ebaki, ahoskatu<br />
v.p. 2. iritzia eman/azaldu<br />
propaganda s.f. propaganda, zabalkunde<br />
99
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 100<br />
100<br />
Dicionario Elemental<br />
propensión s.f. joera<br />
propiedade s.f. 1. (dereito) jabetza<br />
2. jabetasun 3. (característica)<br />
ezaugarri<br />
propietario -a s. jabe<br />
propina s.f. eskupeko<br />
propio -a adx. (especial) propio, berezko<br />
propoñer v.t. 1. proposatu v.p.<br />
2. helburu hartu<br />
propor v.t. 1. proposatu v.p. 2. helburu<br />
hartu<br />
propósito s.m. asmo, helburu a propósito<br />
espresuki, beraziaz<br />
prórroga s.f. luzapen<br />
protección s.f. 1. babes, geriza 2.<br />
zainketa<br />
protesta s.f. protesta<br />
protestar v.t./v.i. protestatu, protesta<br />
egin<br />
protexer v.t./v.p. babestu, gerizatu,<br />
jabetu<br />
proveito s.m. probetxu bo proveito<br />
on egin<br />
proveitoso -a adx. probetxugarri<br />
provincia s.f. probintzia<br />
provir v.i. etorri<br />
provisional adx. behin-behineko<br />
provocar v.t. 1. eragin 2. prob<strong>ok</strong>atu,<br />
zirikatu<br />
proxecto s.m. 1. (meta) helburu,<br />
egitasmo 2. proiektu, egitarau<br />
próximo -a adx. 1. (espazo) hurbil,<br />
ond<strong>ok</strong>o, inguruko, hurko 2. hurrengo,<br />
datorren, hurran<br />
prudencia s.f. zuhurtasun<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
prudente adx. zuhur, sotil<br />
pseudónimo s.m. izengoiti, izenorde<br />
publicar v.t. argitaratu<br />
publicidade s.f. publizitate<br />
público -a adx. 1. publiko, jendaurreko<br />
s.m. 2. publiko<br />
pucha s.f. txapel<br />
pucheiro s.m. eltze<br />
pucho s.m. txano<br />
pudin s.m. budin<br />
pulcritude s.f. txukuntasun<br />
pulcro -a adx. txukun<br />
pulga s.f. arkakuso<br />
pulir v.t. leundu<br />
pulmón s.m. birika, hauspo<br />
pulsar v.t. 1. sakatu v.i. 2. taupada<br />
egin<br />
pulseira s.f. eskumuturreko<br />
pulso s.m. 1. pultsu, taupadak 2. eskumutur<br />
3. zuhurtzia, tentu<br />
puñada s.f. ukabilkada, ukabilko<br />
puñado s.m. ahurkada, eskukada<br />
puñazo s.m. ukabilkada, ukabilko<br />
puño s.m. ukabil<br />
punta s.f. 1. mutur, punta 2. (cravo<br />
pequeno) puntapax<br />
punto s.m. 1. puntu 2. (lugar)<br />
puntu, t<strong>ok</strong>i punto de vista ikuspegi<br />
en punto doi-doi no intre en<br />
que doi-doi<br />
puntualizar v.t. zehaztu<br />
puro -a adx. 1. garbi, xahu, puru 2.<br />
huts s.m. 3. zigarro<br />
pus s.m. zorne
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 101<br />
Q<br />
galego - éuscaro<br />
que pron. 1. zer conx. 2. (relativo) -<br />
en 3. (completiva) -ela 4. (comparativa)<br />
baino en que zertan<br />
quebra s.f. 1. (economía) porrot<br />
2. pitzadura<br />
quebracabezas s.m. buruhauste<br />
quebradizo -a adx. apurkor<br />
quebrar v.t./v.i. 1. pitzatu v.i. 2. (eco -<br />
nomía) porrot egin<br />
quecer v.t./v.i. berotu<br />
quedar v.i. gelditu, geratu<br />
quedo -a adx. geldi, geldirik<br />
quefacer s.m. zeregin, eginkizun,<br />
eginbehar<br />
queimado -a adx. erre, kiskali<br />
queimadura s.f. erredura<br />
queimar v.t. erre, sutu<br />
queixa s.f. kexa, espa<br />
queixarse v.p. kexatu, arranguratu<br />
queixo s.m. 1. gazta 2. k<strong>ok</strong>ots<br />
queixume s.m. arrangura<br />
quen pron. nor ser quen a gai izan,<br />
gauza izan<br />
quenda s.f. txanda por quenda txandaka<br />
quentar v.t./v.i. berotu<br />
quente adx. bero<br />
quentura s.f. 1. (febre) sukar 2. (bo -<br />
cha) hotzikara 3. (calor) epeltasun<br />
querer s.m. 1. maitasun v.t. 2. (desexar)<br />
gura izan, nahi izan, gogo<br />
izan 3. (amar) maitatu, maite izan<br />
sen querer nahi gabe<br />
querido -a adx. 1. laztan, maite<br />
2. amorante, maitale<br />
quieto -a adx. geldi, geldirik<br />
quilo s.m. kilo, kilogramo<br />
quilogramo s.m. kilogramo<br />
quilolitro s.m. kilolitro<br />
quilómetro s.m. kilometro<br />
química s.f. kimika<br />
químico -a adx. 1. kimiko s. 2. kimikari<br />
quimo s.m. kimu<br />
quince num./s.m. hamabost<br />
quincena s.f. hamabostaldi<br />
quiñentos -as num./s.m. bostehun<br />
quiniela s.f. kiniela<br />
quinto -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
bostgarren 2. (dun todo) bosten<br />
quinta feira osteguna<br />
quiosco s.m. quiosco<br />
quitar v.t. 1. atera, jalgi 2. (conseguir)<br />
atera, lortu 3. (á rúa) atera,<br />
kanporatu 4. (nun xogo) bota<br />
quizabes adv. beharbada, agian,<br />
ote, menturaz<br />
quizais adv. beharbada, agian, ote,<br />
menturaz<br />
101
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 102<br />
102<br />
R<br />
Dicionario Elemental<br />
ra s.f. igel<br />
rabaño s.m. talde de ovellas artalde<br />
rabia s.f. amorru, ernegazio<br />
rabia s.f. amorru, errabia<br />
rabiar v.i. ernegatu, amorratu<br />
rabo s.m. 1. buztan 2. txorten<br />
rabudo -a adx. 1. buztanluze 2. aiurri<br />
txarra<br />
rabuñar v.t./v.p. atzamarkatu<br />
rachar v.t./v.i. 1. hautsi, apurtu, puskatu<br />
2. (resgar) zarrastatu, urratu<br />
racional adx. arrazoizko<br />
radiante adx. distiratsu<br />
radio s.f. 1. irrati s.m. 2. Radio<br />
3. erradio<br />
rafa s.f. ogi mamia<br />
raia s.f. 1. marra, arraia, lerro<br />
2. (bioloxía) arraia<br />
raiar v.t./v.i. 1. (o día, o sol) argitu,<br />
urratu 2. marratu, marra egin<br />
raíl s.m. trenbide, errail<br />
raíña s.f. erregina<br />
raio s.m. 1. tximista 2. izpi<br />
3. (dunha roda) erradio<br />
raíz s.f. 1. erro, sustrai, zain<br />
2. (orixe) jatorri 3. (matemática e<br />
lingüística) erro<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
rama s.f. adar<br />
ramallete s.m. sorta, buket<br />
ramallo s.m. arbazta<br />
ramo s.m. sorta, buket<br />
rañar v.t./v.p. hazkatu, hazka egin,<br />
hatz egin<br />
rancho s.m. arrantxo<br />
randeeira s.f. leria, zabu<br />
rapaz s.m. mutil, morroi rapaces e<br />
rapazas neska-mutilak<br />
rapaza s.f. neska, neskatila, neskato<br />
rapaces e rapazas neska-mutilak<br />
rapidez s.f. azkartasun<br />
rápido -a adx. agudo, arin, azkar,<br />
bizkor<br />
raposo -a s. 1. azeri adx. 2. azeri,<br />
maltzur<br />
raqueta s.f. 1. erraketa 2. (para<br />
andar pola neve) elur-erraketa<br />
raro -a adx. arraro, bitxi<br />
rascar v.t. arraskatu, hazka egin<br />
rasqueta s.f. arraska<br />
rastro s.m. arrasto, aztarna, kutsu a<br />
rastro narrasean, arrastaka<br />
rata s.f. arratoi<br />
rateira s.f. 1. (trampa) satarte<br />
2. (niño) sagu-zulo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 103<br />
galego - éuscaro<br />
rato s.m. sagu<br />
raxada s.f. bolada<br />
raxo s.m. solomo<br />
raza s.f. arraza<br />
razoable adx. 1. zentzuzko, arrazoizko<br />
2. (abondo, suficiente) dezente<br />
razoar v.t./v.i. arrazoitu<br />
razón s.f. arrazoi entrar en razón<br />
zentzatu<br />
rea s.f. ilara, lerro, errenka<br />
reacción s.f. erreakzio<br />
reaccionar v.i. erreakzionatu<br />
real adx. 1. egiazko, benetako<br />
2. (dos reis) erregeko s.m. 3. (moe -<br />
da) erreal 4. (ciencias) erreal<br />
realidade s.f. errealitate<br />
realizar v.t./v.p. 1. burutu v.p.<br />
2. errealizatu<br />
realmente adv. egiaz<br />
reanimar v.t./v.p. 1. suspertu v.t.<br />
2. berpiztu<br />
rebaixa s.f. beherapen<br />
rebaixar v.t. beheratu<br />
rebanda s.f. xerra<br />
rebelar v.t./v.p. matxinatu, jaiki<br />
rebentar v.t./v.i. lehertu, leher egin<br />
rebolar v.i. (rodar) pirritatu<br />
rebolo s.m. ametz a rebolos pirritan<br />
rebordar v.i. gaineztu, gainezka<br />
egin<br />
recado s.m. mandatu, enkargu, errekadu<br />
recanto s.m. bazter, tx<strong>ok</strong>o<br />
receita s.f. rezeta<br />
recender v.i. usain ona izan/eman<br />
recendo s.m. lurrin, usain gozo<br />
recente adx. berri<br />
recentemente adv. berriki, oraintsu,<br />
oraindik orain<br />
receo s.m. errezelo, mesfidantza<br />
recepción s.f. 1. (dun sinal) hartze<br />
2. (acollida) harrera, ongi etorri<br />
3. (lugar) harrera-leku<br />
rechamante adx. ikusgarri<br />
rechouchiar v.i. txio egin<br />
rechouchío s.m. txio<br />
recibimento s.m. harrera<br />
recibir v.t. hartu, jaso, errezibitu<br />
recibo s.m. ordainagiri<br />
recipiente s.m. ontzi, andel, tanga<br />
recíproco -a adx. elkarrekiko<br />
recital s.m. saio<br />
reclamar v.t./v.i. eskatu, erreklamatu<br />
recoller v.t. 1. (algo) jaso 2. (un lu gar)<br />
jaso, batu, bildu v.p. 3. erretiratu<br />
recomendación s.f. gomendio carta<br />
de recomendación gomendiozko<br />
gutuna<br />
recomendar v.t. gomendatu<br />
recompensa s.f. pagu, sari<br />
recoñecemento s.m. 1. ikuskapen<br />
2. (gratitude) esker on<br />
recoñecer v.t. 1. aztertu 2. ezagutu<br />
v.t./v.p. 3. aitortu<br />
reconstituínte s.m. (tónico) idargarri<br />
reconto s.m. zenbaketa<br />
recordar v.t./v.i. gogoratu, oroitu,<br />
gogoraratu<br />
recordo s.m. 1. oroipen, oroitzapen<br />
pl. 2. eskumuinak, goraintziak dar<br />
recordos eskumuinak eman<br />
recreo s.m. 1. olgeta, laket 2. (na<br />
escola) jolasaldi<br />
103
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 104<br />
104<br />
Dicionario Elemental<br />
rectángulo -a adx. 1. angeluzuzen<br />
s.m. 2. laukizuzen<br />
recto -a adx. 1. artez, zuzen 2. zorrotz<br />
recuar v.i. atzera egin<br />
recuperar v.t. 1. berreskuratu<br />
2. (unha materia) errekuperatu<br />
3. (tempo) galdutako orduak sartu<br />
4. (dunha enfermidade) sendatu<br />
recurso s.m. 1. baliabide, bitarteko<br />
pl. 2. baliabide 3. (dereito) helegite,<br />
errekurtso<br />
redacción s.f. 1. idazlan, idazketa<br />
2. (lugar) erredakzio<br />
rede s.f. sare<br />
rédito s.m. korritu<br />
redondo -a adx. biribil<br />
redor s.m. inguru, ingurumari ao<br />
redor inguruan<br />
reducir v.t./v.p. 1. (en tamaño) txikiagotu,<br />
laburtu 2. (en cantidade)<br />
murriztu, laburtu<br />
refacho s.m. bolada<br />
referente adx. 1. dag<strong>ok</strong>iona s.m.<br />
2. erreferente<br />
referir v.t. 1. adierazi v.i./v.p. 2. –i<br />
buruzkoa izan<br />
reflectir v.t. islatu<br />
reflexión s.f. 1. gogoeta, hausnarketa,<br />
burutapen 2. (física) islapen<br />
reflexo -a adx. 1. erreflexu s.m.<br />
2. isla pl. 3. erreflexu<br />
reforma s.f. berritze, erreforma<br />
reformar v.t. 1. berregin 2. (un lu gar)<br />
berritu 3. (unha institución, unha<br />
lei,…) erreformatu v.p. 4. zintzotu<br />
reforzar v.t./v.p. indartu, sendotu<br />
reforzo s.m. idargarri<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
refrán s.m. esaera, esaera zahar, atsotitz,<br />
errefrau<br />
refrescar v.t./v.p. freskatu<br />
refugallo s.m. hondakin, abar<br />
refugar v.t. errefusatu, uko egin<br />
refusar v.t. errefusatu, uko egin<br />
refuxiado -a s. errefuxiatu<br />
refuxio s.m. 1. aterpe, babes<br />
2. (cons trución) aterpetxe<br />
regalar v.t. oparitu, erregalatu, opari<br />
egin<br />
regalo s.m. opari, erregalu<br />
regañar v.t./v.p. arrailatu<br />
regar v.t. ureztatu<br />
regata s.f. estropada<br />
regato s.m. erreka<br />
regazo s.m. altzo, magal<br />
rego s.m. 1. (na terra) ildaska 2. (de<br />
auga) lats 3. (canle de auga)<br />
ubide<br />
regra s.f. 1. arau, erregela 2. erregela<br />
3. hileko<br />
regresar v.i. itzuli, bihurtu<br />
regulamentar v.t. arautu, erregulatu<br />
regulamento s.m. araudi, arautegi<br />
regular adx. 1. normal, arrunt<br />
2. erregular v.t./v.p. 3. erregulatu,<br />
arautu<br />
rei s.m. errege día de reis erregeegun<br />
reino s.m. erreinu, erresuma<br />
reitor -ora s. errektore, erretore<br />
reitoría s.f. errektoretza<br />
reivindicación s.f. eskabide<br />
reivindicar v.t. errebindikatu, aldarrikatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 105<br />
galego - éuscaro<br />
relación s.f. 1. (consecuencia) zerikusi,<br />
harreman, lotura 2. tratu, harreman<br />
3. (conexión) ikuskizun<br />
4. (listaxe) zerrenda<br />
relacionar v.t. 1. erlazionatu, lotu<br />
v.p. 2. harremanak izan, harremanak<br />
jarri<br />
relativo -a adx. 1. erlatibo 2. (referente)<br />
-i buruzko s.m. 2. (lingua)<br />
erlatibo<br />
relevancia s.f. gailentasun<br />
relevo s.m. 1. erliebe 2. (relevancia)<br />
gailentasun<br />
relixión s.f. erlijio<br />
relixioso -a adx.s. 1. erlijioso 2. (que<br />
ten fe) fededun<br />
relón s.m. zahi<br />
reloxaría s.f. 1. (técnica) erlojugintza<br />
2. (obradoiro ou tenda) erlojutegi<br />
reloxo s.m. erloju, ordulari<br />
relustro s.m. oinaztargi, tximistargi<br />
rematar v.t./v.i. 1. bukatu, amaitu<br />
v.i. 2. azkendu v.t. 3. (deporte)<br />
errematatu<br />
remate s.m. bukaera, amaiera,<br />
azken<br />
remediar v.t. erremediatu<br />
remedio s.m. erremedio<br />
remendo s.m. adabaki, petatxu<br />
remexer v.t. 1. eragin, nahastu, irabiatu<br />
v.p. 2. (mexer) zirkin egin<br />
remo s.m. 1. arraun 2. (deporte)<br />
arraunketa<br />
remoer v.t. hausnartu<br />
remolacha s.f. erremolatxa, beterraba<br />
remollar v.t. uretan jarri, (comida)<br />
beratzen jarri<br />
remollo s.m. beratzen, uretan<br />
remuneración s.f. ordain, ordainketa<br />
renda s.f. 1. errenta 2. (alugueiro)<br />
errenta, al<strong>ok</strong>airu, akura 3. (do cabalo)<br />
aho-uhal, brida<br />
rendemento s.m. 1. (beneficio) etekin<br />
2. (rendición) errendizio<br />
render v.t. 1. (derrotar) garaitu, menderatu,<br />
errenditu v.p. 2. (ce der)<br />
amore eman, errenditu v.i. 3. (producir)<br />
errendimendua izan<br />
rendición s.f. errendizio<br />
renovar v.t. berritu, berriztatu, eraberritu<br />
renuncia s.f. uko<br />
renunciar v.t. uko egin<br />
reparar ohartu<br />
repartir v.t. 1. banatu 2. (colocar)<br />
banandu 3. (estender) hedatu v.p.<br />
4. repartirse, dividirse<br />
reparto s.m. banaketa<br />
repetición s.f. errepikapen<br />
repetir v.t. 1. errepikatu 2. (unha<br />
comida) berriz jan 3. (algo que se<br />
dixo) berresan v.i./v.p. 4. (un<br />
acontecemento) berriz gertatu<br />
repolo s.m. aza<br />
repouso s.m. atsedenaldi, pausaldi<br />
reprender v.t. agirakatu<br />
representación s.f. 1. (imaxe) irudikapen<br />
2. (actuación) emankizun,<br />
emanaldi 3. ordezkaritza<br />
representante s. 1. ordezkari<br />
2. merkataritza-agente<br />
representar v.t. 1. irudikatu 2. (a<br />
unha persoa ou empresa) ordezkatu<br />
3. (unha obra de teatro) antzeztu<br />
reprobación s.f. gaitzespen<br />
105
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 106<br />
106<br />
Dicionario Elemental<br />
reprobar v.t. gaitzetsi<br />
reproducir v.t./v.p. 1. errepikatu<br />
2. (un texto) kopiatu 3. (un son<br />
ou imaxe) erreproduzitu 4. (bioloxía)<br />
ugaldu<br />
réptil s.m. narrasti<br />
república s.f. errepublika<br />
repugnancia s.f. higuin, nazka<br />
repugnante adx. nazkagarri, higuingarri<br />
repugnar v.t. nazkatu<br />
requeixo s.m. gaztanbera<br />
requintado -a adx. galant<br />
resaca s.f. 1. (do mar) tirain, erresaka<br />
2. biharamun, bestondo<br />
resentido -a adx. erresumindu, minbera<br />
resentimento s.m. erresumin, sumin<br />
reserva s.f. erreserba<br />
reservar v.t. erreserbatu, gorde<br />
resgar v.t. zarrastatu, urratu<br />
residencia s.f. egoitza residencia sanitaria<br />
osasun egoitza<br />
residuo s.m. hondar, kondar<br />
resignación s.f. etsipen<br />
resignarse v.p. etsi<br />
resistencia s.f. erresistentzia<br />
resistir v.t./v.i. 1. eutsi 2. (unha dor<br />
ou sufrimento) jasan<br />
resolver v.t./v.p. 1. konpondu v.t.<br />
2. (matemática) ebatzi<br />
resón s.m. oihartzun<br />
respectar v.t. errespetatu<br />
respecto s.m. begirune, errespetu ao<br />
respecto horri buruz respecto a -i<br />
buruz<br />
respiración s.f. arnasa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
respirar v.i. arnastu, arnasa hartu<br />
resplandor s.m. dizdiz, distira<br />
responder v.t./v.i. erantzun, ihardetsi<br />
responsable adx. 1. arduradun s.<br />
2. erantzule, arduradun facer responsable<br />
leporatu<br />
resposta s.f. erantzun<br />
resta s.f. kenketa<br />
restar v.t. kendu<br />
restaurante s.m. jatetxe<br />
restaurar v.t. berriztatu<br />
resto s.m. 1. gainerako 2. (matemática)<br />
hondar pl. 3. hondakin<br />
resucitar v.t./v.i. berpiztu<br />
resultado s.m. 1. ondorio 2. (deporte)<br />
emaitza 3. (matemática) emaitza<br />
resumo s.m. laburpen en resumo<br />
azken batean<br />
retirar v.t. 1. baztertu, urrundu,<br />
erretiratu, atzeratu v.t./v.p. 2. erretiratu,<br />
atzeratu, lekutu<br />
retorcer v.t./v.p. bihurritu, tr<strong>ok</strong>atu<br />
retornar v.i. itzuli, bihurtu<br />
retransmisión s.f. emanaldi<br />
retratar v.t. erretratatu<br />
retrato s.m. 1. erretratu, potret<br />
2. deskripzio, deskribapen<br />
retribución s.f. ordainketa<br />
retroceder v.i. atzeratu, atzera egin<br />
retrógrado -a adx./s. atzerakoi<br />
retrouso s.m. errepika<br />
retrucar v.i. txintik atera, entzun<br />
reuma s.f. erreuma<br />
reunión s.f. 1. bilketa 2. batzar, bilera,<br />
biltzar lugar de reunión bilt<strong>ok</strong>i<br />
reunir v.t. 1. batu, bildu v.p. 2.<br />
bildu, elkartu, batzartu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 107<br />
galego - éuscaro<br />
reverencia s.f. erreberentzia<br />
revés s.m. 1. ifrentzu 2. errebes ao<br />
revés alderantziz, atzekoz aurrera<br />
revisar v.t. begiztatu, berrikusi<br />
revisión s.f. ikustaldi<br />
revista s.f. 1. aldizkari, kazeta<br />
2. ikuskatze 3. errebista<br />
revivir v.i. 1. berpiztu v.t./v.i. 2. bizkortu<br />
v.t. 3. (recordos) gogorarazi<br />
revolución s.f. 1. iraultza, matxinada<br />
2. (fisica) biraketa<br />
revolucionario -a adx./s. iraultzaile<br />
rexeitar v.t. arbuiatu, erdeinatu, uko<br />
egin<br />
rexión s.m. eskualde, herrialde, lurralde<br />
rexistrar v.t. miatu, arakatu<br />
rexistro s.m. erregistro<br />
rexo -a adx. sendo, mardul<br />
rexouba s.f. 1. poz 2. esamesa<br />
rezar v.t./v.i. otoiztu, errezatu,<br />
otoitz egin, otoi egin<br />
rezo s.m. 1. (oración) otoitz, errezo,<br />
otoi 2. (acción) otoizte<br />
ría s.f. itsasadar<br />
riada s.f. uholde<br />
riba de adv. gainean<br />
ribeira s.f. itsasertz<br />
rico -a adx./s. 1. aberats, dirudun<br />
adx. 2. gozo 3. (fértil) oparo<br />
ridículo -a adx. barregarri<br />
rifa s.f. 1. zozketa 2. errieta<br />
rifar v.t. 1. zozkatu 2. errieta egin<br />
ril s.m. giltzurrun<br />
rilar v.t. marraskatu, karraskatu<br />
rillar v.t. hortzikatu<br />
rincho s.m. irrintzi<br />
ringleira s.f. ilara, lerro, errenka<br />
ringleira s.f. s.f. ilara, lerro, errenkada<br />
rinoceronte s.m. errinozero<br />
río s.m. ibai<br />
riqueza s.f. ondasun, aberastasun<br />
rir v.i. 1. barre egin v.t. 2. barrez<br />
hartu v.p. 3. iseka egin<br />
risa s.f. barre, irri<br />
riscar v.t. 1. marratu 2. urratu 3. (rabuñar)<br />
atzamarkatu<br />
risco s.m. 1. arrisku 2. urratu<br />
riso s.m. barre, irri<br />
ríxido -a adx. zorrotz<br />
rizado -a adx. kizkur, izurtsu<br />
rizo -a adx. 1. kizkur, izurtsu s.m.<br />
2. kizkur, izur<br />
rocha s.f. haitz, harkaitz, arr<strong>ok</strong>a<br />
roda s.f. gurpil<br />
rodar v.i. 1. errodatu, pirritatu v.t.<br />
2. pirritatu 3. (un filme) filmatu<br />
4. (un vehículo) errodajea egin<br />
rodaxe s.f. 1. (dun filme) filmatze<br />
2. (dun vehículo) errodaje<br />
rodear v.t./v.p. inguratu<br />
rodeo s.m. 1. inguraketa, inguratze<br />
2. (desvío) ingurumari, itzulinguru<br />
3. (andrómena) ingurumari, itzulinguru<br />
roer v.t. karraskatu, marraskatu<br />
roibén s.m. oskorri<br />
roibo -a adx. gorri, ilegorri<br />
romance adx. 1. erromaniko s.m.<br />
2. (linguas) erromantze 3. (literatura)<br />
erromantze 4. amodio-historia<br />
románico -a adx. erromaniko<br />
romaxe s.f. erromeria<br />
romo -a adx. motz, kamuts<br />
107
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 108<br />
108<br />
Dicionario Elemental<br />
romper v.t./v.i. hautsi, apurtu, puskatu,<br />
txikitu romper estirando<br />
eten<br />
roncar v.i. zurrungatu, zurrunga<br />
egin<br />
roncexar v.i. zurrungatu, zurrunga<br />
egin<br />
ronquido s.m. zurrunga<br />
rosa adx./s.f. arrosa<br />
rosada s.f. ihintz, garo<br />
rosario s.m. arrosario<br />
rosca s.f. uztai<br />
roseira s.f. arrosondo<br />
rostro s.m. aurpegi<br />
roubar v.t./v.i. lapurtu, ostu<br />
roubo s.m. lapurreta<br />
rouco -a adx.marrantatu<br />
roupa s.f. arropa, jantzi<br />
roupeiro -a adx./s. arropategi, jantzitegi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
roxo -a adx. 1. ilehori 2. (candente)<br />
gori poñer roxo goritu<br />
rúa s.f. kale, karrika<br />
rubio -a adx. ilegorri, gorri<br />
rubir v.i. katamarka igo<br />
rudo -a adx. latz, zakar<br />
rugby s.m. errugbi<br />
ruído s.m. hots, zarata ruído que se<br />
fai ao asoar o nariz zintz<br />
ruidoso -a adx. zaratatsu<br />
ruín adx. zital<br />
rula s.f. usapal<br />
rumbo s.m. norabide<br />
rume s.m. hausnarketa<br />
rumiar v.t. hausnartu<br />
rumor s.m. marmar, zurrumurru<br />
rumoroso -a adx. marmarti<br />
ruxir v.i. orro egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 109<br />
S<br />
galego - éuscaro<br />
saba s.f. izara, maindire<br />
sábado s.m. larunbat<br />
sabedoría s.f. jakinduria, jakituria<br />
saber v.t. 1. jakin v.i. 2. zaporea<br />
izan, gustua izan vai ti saber auskalo<br />
saber ben ondo/ongi jakin<br />
facer saber aditzera eman facer<br />
saber jakinarazi<br />
sabio -a adx./s. jakintsu<br />
sabor s.m. zapore, gustu, (bo) ahogozo,<br />
(líquidos) edakera<br />
saboroso -a adx. gozo, urtsu<br />
sacar v.t. 1. atera, jalgi 2. (conseguir)<br />
atera, lortu 3. (á rúa) atera,<br />
kanporatu 4. (nun xogo) bota<br />
sacerdote s.m. apaiz, abade<br />
sachar v.t. 1. aitzurtu 2. (desherbar)<br />
jorratu<br />
sacho s.m. aitzur<br />
saciar v.t./v.p. ase, asebete, hezetu<br />
saco s.m. zaku<br />
sacrificar v.t./v.p. sakrifikatu<br />
sacrificio s.m. 1. sakrifizio 2. (de<br />
gando) hiltze<br />
sacudida s.f. astinaldi<br />
sacudir v.t. 1. astindu, inarrosi 2. astindu,<br />
jo 3. kendu<br />
sagaz adx. zoli<br />
sagrado -a adx. 1. sakratu 2. (moi<br />
importante) gurgarri<br />
saia s.f. gona<br />
saída s.f. 1. irteera 2. (solución) irtenbide<br />
3. (ocorrencia) ateraldi<br />
saído -a adx. irten<br />
saír v.i. 1. atera, irten, jalgi 2. (ir)<br />
joan 3. (darse a coñecer) argitaratu<br />
4. (da casa) kaleratu<br />
sal s.m. gatz<br />
sala s.f. 1. (dunha casa) egongela,<br />
sala 2. (local dun edificio) gela,<br />
areto,l<strong>ok</strong>al 3. (dereito) auzitegi,<br />
sala sala de cine zinema-areto<br />
salario s.m. jornal, soldata<br />
salchicha s.f. saltxitxa<br />
saleiro s.m. gatzontzi<br />
salgado -a adx./s. gazi<br />
salgar v.t. gazitu<br />
salgueiro s.m. sahats<br />
saliva s.f. listu, txu<br />
salmón s.m. iz<strong>ok</strong>in<br />
salón s.m. 1. egongela, sala 2. (pe za<br />
grande nun edificio, local) areto<br />
salouco s.m. zotin<br />
salpicadura s.f. zipriztin<br />
109
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 110<br />
110<br />
Dicionario Elemental<br />
salsa s.f. saltsa, mollo, prebe<br />
salseira s.f. saltsaontzi<br />
saltar v.t./v.i. saltatu, jauzi egin,<br />
salto egin<br />
salto s.m. jauzi, salto<br />
salvar v.t./v.p. 1. salbatu v.t. 2. (un<br />
obstáculo) gainditu<br />
salvaxada s.f. basakeria<br />
salvaxe adx. basati, basa<br />
salvo -a adx. 1. onik prep. 2. salbu,<br />
ezik, izan ezik<br />
san (f. sa) adx. 1. osasuntsu, sano<br />
2. osasungarri 3. zintzo, sano<br />
adx./s.m. 4. san, done<br />
sancristán -á s. sakristau, (só a muller)<br />
serora<br />
sancristía s.f. sakristia<br />
sandalia s.f. sandalia<br />
sandar v.t./v.i. osatu, sendatu<br />
sandeu (f. sandía) adx. txotxolo<br />
sangradura s.f. odol-ateratze<br />
sangrar v.i. 1. odola jario v.t.<br />
2. odola atera<br />
sangría s.f. 1. odol-ateratze 2. (bebida)<br />
sangria<br />
sangue s.m. odol<br />
santo -a adx. done, san, santu<br />
sapo s.m. apo<br />
sapoconcho s.m. dort<strong>ok</strong>a<br />
saque s.m. sake<br />
sarabia s.f. txingor<br />
sarabia s.f. txingor, kazkabar<br />
sarabiar v.i. txingorra egin, kazkabar<br />
egin<br />
sardiña s.f. sardina<br />
sartaña s.f. zartagin<br />
satisfacer v.t. 1. ase, asebete v.p. 2.<br />
konformatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
satisfeito -a adx. ase<br />
saudable adx. osasungarri<br />
saudade s.f. malenkonia, herrimin<br />
saúdar v.t./v.p. agurtu, agur egin,<br />
agur esan<br />
saúde s.f. osasun<br />
saúdo s.m. 1. agur 2. goraintzi, eskumuin<br />
dar saúdos eskumuinak<br />
eman, goraintziak eman saúdos<br />
agur t’erdi<br />
se conx. 1. ba- 2. (interrogativas indirectas)<br />
-en se cadra beharbada, ote<br />
seca s.f. agor, sikate, lehorte<br />
secar v.t. 1. lehortu, sikatu, agorra<br />
egin v.i. 2. (unha fonte ou río)<br />
agortu 3. (as plantas) ihartu 4. (a<br />
suor) kendu<br />
sección s.f. 1. ebaketa 2. atal, sail<br />
seco -a adx. lehor, siku, agor, ihar,<br />
idor<br />
secretaría s.f. idazkaritza<br />
secretario -a s. idazkari<br />
secreto -a adx. ezkutuko, sekretu,<br />
isileko, isilpeko en secreto isilka<br />
século s.m. mende<br />
secura s.f. 1. (sequidade) lehortasun,<br />
idortasun 2. (seca) agor, sikate,<br />
lehorte<br />
seda s.f. zeta<br />
sede s.f. 1. egarri 2. egoitza ter sede<br />
egarri izan<br />
sedución s.f. lilura<br />
seducir v.t. 1. limurtu, liluratu, xarmatu<br />
2. limurtu, seduzitu<br />
segar v.t. igitatu, segatu<br />
segredo s.m. isilmandatu, sekretu,<br />
isileko<br />
seguinte adx./s. hurrengo, datorren,<br />
hurran
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 111<br />
galego - éuscaro<br />
seguir v.t. jarraitu, segitu<br />
segundo -a 2 adx./s. 1. bigarren s.m.<br />
2. segundo segunda feira astelehena<br />
segundo 1 prep. 1. arabera conx. 2.<br />
bezalaxe, bezala 3. ahala segundo<br />
parece dirudienez<br />
seguramente adv. segur aski, ziur<br />
aski<br />
seguranza s.f. segurtasun, ziurtasun,<br />
segurantza<br />
seguridade s.f. segurtasun, ziurtasun,<br />
segurantza<br />
seguro -a adx. 1. seguru 2. (certo-a)<br />
seguru, ziur s.m. 3. aseguru<br />
4. (dun mecanismo) segurtagailu<br />
adv. 5. segur, ziur estar seguro<br />
segur egon<br />
seica adv. ei, omen<br />
seis num./s.m. sei<br />
seiscentos -as num./s.m. seiehun<br />
seiturar v.t. igitatu, segatu<br />
seixo s.m. harribila<br />
selo s.m. 1. zigilu 2. (correos) seilu<br />
selva s.f. oihan<br />
semáforo s.m. semaforo<br />
semana s.f. aste semana completa<br />
astebete, fin de semana asteburu,<br />
día da semana astegun todas as<br />
semanas astero semana santa aste<br />
santua<br />
semanal adx. asteko<br />
semanario s.m. astekari, kazeta<br />
semellante adx. 1. antzeko, pareko,<br />
bezalako, berdintsu, kideko pl.<br />
2. hurko<br />
semellanza s.f. antz, eite<br />
semellar v.i. 1. iruditu v.p. 2. antzekoa<br />
izan<br />
sementar v.t. erein<br />
semente s.f. hazi<br />
semestral adx. sei hileko, sei hilabeteko<br />
semestre s.m. seihileko<br />
semicírculo s.m. zirkuluerdi<br />
sempre adv. beti para sempre sekulako,<br />
behingoz, betiko, betiereko<br />
de sempre betiko, betiereko<br />
dende sempre betidanik<br />
sen prep. 1. barik, gabe, gaberik s.f.<br />
2. l<strong>ok</strong>i sen dúbida jakina noski<br />
sen interrupción etengabe<br />
señardade s.f. 1. bakardade 2. malenkonia<br />
senda s.m. bidezidor<br />
senlleiro-a adx. goren<br />
senón prep. 1. ezik conx. 2. baino,<br />
baizik, bestela, gainerakoan non<br />
só...senón tamén ez ezki<br />
señor s.m. jaun, gizon<br />
señora s.f. andre<br />
señorita s.f. 1. (muller solteira) andereño,<br />
neska 2. (mestra de escola)<br />
andereño<br />
sensación s.f. sentsazio, sentipen<br />
sensible adx. sentibera, minbera<br />
senso s.m. zentzu, sen<br />
sentar v.t./v.p. 1. jesarri, eseri v.i.<br />
2. (algunha cousa) on/ondo/ongi<br />
etorri, mesede egin 3. (bebidas ou<br />
comidas) on/ondo/ongi egin 4. (un<br />
feito, comentario,…) on/ondo/ongi<br />
hartu<br />
sentenciar v.t. epaitu, zigortu<br />
sentenza s.f. 1. esaera 2. (dun xulgado)<br />
epai<br />
sentido -a adx. 1. bihotzezko s.m.<br />
2. zentzu, sen, korde 3. (orientación)<br />
noranzko 4. (os cinco sentidos)<br />
zentzumen<br />
111
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 112<br />
112<br />
Dicionario Elemental<br />
sentimento s.m. sentimendu<br />
sentinela s.f. zentinela<br />
sentir v.t. sentitu, nabaritu<br />
separación s.m. 1. bereizketa, banantze<br />
2. (distancia) tarte<br />
separar v.t./v.p. 1. (afastar) aldendu,<br />
banandu, urrundu, urrutiratu 2. (di -<br />
ferenciar) bereizi v.p. 3 (unha parella)<br />
banandu<br />
separatismo s.m. separatismo<br />
sepulcro s..m. hilobi<br />
sepultura s.f. hobi<br />
sequidade s.f. lehortasun, idortasun<br />
séquito s.m. segizio, gorte<br />
ser v.i. 1. izan s.m. 2. izate ser humano<br />
gizaki ser vivo izaki bizidun<br />
sexa como for dena dela<br />
serán s.m. arrats, ilunabar, iluntze<br />
ao serán iluntzean<br />
sereno -a adx. 1. lasai s. 2. gauzain<br />
serie s.f. segida, sail<br />
serio -a adx. serio, prestu<br />
sermón s.m. prediku, sermoi<br />
serpe s.f. suge<br />
serra s.f. zerra<br />
serradura s.f. zerrauts<br />
servente s. mendeko, (home) morroi,<br />
otsein; (muller) neskame,<br />
neskato<br />
servir v.t. 1. zerbitzatu v.i. 2. balio<br />
izan v.p. 3. baliatu<br />
servizo s.m. zerbitzu<br />
sesenta num./s.m. hirurogei<br />
seta s.f. gezi, zagita<br />
sete num./s.m. zazpi<br />
setecentos -as num./s.m. zazpiehun<br />
setembro s.m. irail<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
setenta num./s.m. hirurogeita hamar<br />
sétimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
zazpigarren 2. (dun todo) zazpiren<br />
seu (f. súa) pron. pos. 1. (singular)<br />
bere, haren 2. (plural) beren, haien<br />
de seu euren<br />
severo -a adx. zorrotz<br />
sexo s.m. sexu<br />
sexto -a adx./s. 1. (dunha serie) seigarren<br />
2. (dun todo) seiren sexta<br />
feira ostirala<br />
sexual adx. sexual<br />
si adv. 1. bai s.m. 2. baiezko<br />
siareiro -a s. zale<br />
sidra s.f. sagardo<br />
sidraría s.f. sagardotegi<br />
significado s.m. 1. esanahi 2. adierazi<br />
significante s.m. adierazle<br />
significar v.t. adierazi<br />
signo s.m. ikur, zeinu<br />
sílaba s.f. silaba<br />
silandeiro -a adx. isil<br />
silencio s.m. 1. isiltasun 2. (música)<br />
isilune silencio! ixo! en silencio<br />
isilik, isilka intre de silencio isilune<br />
silueta s.f. silueta, ingerada<br />
silva s.f. sasi, lahar<br />
silveira s.f. 1. sasi, lahar 2. sasitza,<br />
lahardi<br />
silveiral s.m. sasitza, lahardi<br />
silvestre adx. larre<br />
simbolizar v.t. irudikatu<br />
símbolo s.m. ikur<br />
simio s.m. tximino<br />
simpático -a adx. sinpatiko, atsegin<br />
simpatizante adx./s. aldeko, jarratzaile
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 113<br />
galego - éuscaro<br />
simple adx. soil, bakun, sinple<br />
sinal s.m. 1. ezaugarri, marka, seinale<br />
2. (aceno) keinu 3. (dun pagamento)<br />
seinale<br />
sinalar v.t. seinalatu, markatu<br />
sinatura s.f. sinadura, izenpe<br />
sincero -a adx. egiazale, sano, zintzo<br />
sindicalista s. sindikalista<br />
sindicar v.t. 1. elkartu v.p. 2. sindikatuan<br />
izena eman<br />
sindicato s.m. sindikatu<br />
singular adx. 1. (extraordinario) berebiziko,<br />
berealdiko 2. (único) berdingabe,<br />
paregabe adx./s. 3. singular<br />
sinxelo -a adx. 1. erraz, samur 2. soil,<br />
xume 3. umil, apal<br />
siso s.m. adimen<br />
sistema s.m. 1. sistema 2. modu,<br />
bide<br />
sitio s.m. leku, t<strong>ok</strong>i sitio de xogos<br />
jolast<strong>ok</strong>i sitio web web gune<br />
situación s.f. 1. posizio 2. egoera<br />
só adx. 1. bakar adv. 2. bakarrik,<br />
soilik s.m. 3. solo a soas bakarrik<br />
soá s.f. solomo<br />
soamente adv. bakarrik, soilik<br />
soar v.i. 1. jo, soinua egin v.t. 2. (un<br />
instrumento) jo<br />
sobeira s.f. patio, barla<br />
sobordar v.i. gaineztu, gainezka<br />
egin<br />
sobranceiro -a adx. nabarmen<br />
sobrar v.i. soberatu<br />
sobrazo s.m. besape, galtzarbe<br />
sobre prep. 1. gainean 2. (no tocante<br />
a) -i buruz s.m. 3. gutun-azal<br />
sobre todo batez ere, batik bat<br />
gehienbat<br />
sobrecama s.m. ohazal, estalki<br />
sobremesa s.f. 1. bazkalondo 2. postre,<br />
deserta<br />
sobrenome s.m. izenorde, izengoiti<br />
sobresaír v.i. 1. (posición) atera<br />
2. nabarmendu<br />
sobriño -a s. iloba, loba<br />
socato, de loc.adv. tupustean, supituki,<br />
hitzetik hortzera<br />
social adx. sozial<br />
socialista adx./s. sozialista<br />
sociedade s.f. 1. gizarte 2. elkarte<br />
3. (economía) sozietate sociedade<br />
anónima sozietate anonimo sociedade<br />
cooperativa sozietate kooperatibo<br />
sociedade limitada sozietate<br />
mugatu<br />
socio -a s. bazkide, sozio<br />
socorro s.m. 1. sorospen, s<strong>ok</strong>orru,<br />
laguntza interx. 2. lagundu<br />
sofá s.m. sofa<br />
soga s.f. s<strong>ok</strong>a<br />
sogra s.f. amaginarreba<br />
sogro s.m. aitaginarreba<br />
soidade s.f. 1. bakardade 2. malenkonia<br />
sol s.m. 1. eguzki 2. sol<br />
sola s.f. zola<br />
soldado s. soldadu, (Euskal Herrikoa)<br />
gudari<br />
soldo s.m. soldata<br />
soletrear v.t. letreiatu<br />
solicitar v.t. eskatu, galdegin<br />
solicitude s.f. eskaera<br />
solidariedade s.f. elkartasun<br />
sólido -a adx. 1. gogor, sendo, tinko,<br />
irmo adx./s.m. 2. solido<br />
solo s.m. lur, lurzoru, zoru<br />
113
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 114<br />
114<br />
Dicionario Elemental<br />
solombo s.m. azpizun<br />
soltar v.t./v.p. askatu, libratu<br />
solteira adx./s.f. ezkongai, senargabe,<br />
ezkongabe<br />
solteiro adx./s.m. ezkongai, emaztegabe,<br />
ezkongabe<br />
solteirón adx./s.m. mutilzahar<br />
solteirona adx./s.f. neskazahar<br />
solto adx. 1. libre adx./s.m. 2. diru<br />
xehe<br />
solución s.f. 1. konponbide, irtenbide<br />
2. (matemática) ebazpen, soluzio<br />
3. (química) soluzio<br />
sombra s.f. geriza, itzal dar sombra<br />
gerizpetu<br />
sombreiro s.m. kapela<br />
someter v.t. 1. menderatu, oinperatu<br />
v.p. 2. errenditu, makurtu<br />
son s.m. hots, soinu<br />
sona s.f. fama, aipamen<br />
soñar v.t./v.i. amets egin, amestu<br />
soño s.m. amets<br />
sono s.m. lo, logura, logale<br />
sonoridade s.f. 1. (cualidade) ozentasun<br />
2. (gradación) sonoritate<br />
con sonoridade ozen, ozenki<br />
sonoro -a adx. ozen<br />
sopa s.f. zopa<br />
soportar v.t. jasan, eutsi, eraman<br />
soporte s.m. euskarri<br />
soprar v.i. 1. putz egin 2. (o vento)<br />
jo v.t. 3. puztu<br />
sopro s.m. putz<br />
sorprender v.t./v.p. 1. harritu, txunditu<br />
v.t. 2. (atrapar) harrapatu, atzeman<br />
sorpresa s.f. ustekabe, ezusteko por<br />
sorpresa ustekabean<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
sorri v.i. irribarre egin<br />
sorriso s.m. irribarre<br />
sorte s.f. zorte mala sorte zorigaitz,<br />
zoritxar<br />
sortella s.f. eraztun<br />
sorteo s.m. zozketa<br />
sosego s.m. sosegu<br />
sospeita s.f. susmo<br />
sospeitar v.t/v.i. susmatu<br />
soster v.t. 1. sostengatu, eutsi v.p.<br />
2. (manterse) sostengatu<br />
soterrar v.t. lurperatu, lur eman<br />
souto s.m. gaztainadi<br />
soviet s.m. sobiet<br />
soviético -a adx./s. sobietar, Sobietar<br />
Batasuneko<br />
suar v.i. izerditu<br />
suave adx. leun, eme<br />
suavizar v.t. leundu<br />
subida s.f. igoera<br />
subir v.i./v.t. igo, goratu<br />
sublevar vt./v.p. jaiki, matxinatu<br />
subliñar v.t. azpimarratu<br />
submarinismo s.m. urpekaritza<br />
submarinista s. urpekari<br />
subordinación s.f. mendekotasun<br />
subordinado -a adx./s. eskupeko,<br />
mendeko<br />
subordinar v.t. menderatu<br />
subornar v.t. erosi<br />
substancia s.f. 1. substanzia 2. funts<br />
substancioso -a adx. mardul<br />
substantivo s.m. izen, substantibo<br />
substituír v.t. ordeztu<br />
subterráneo -a adx. 1. lurpeko s.m.<br />
2. lurpeko
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 115<br />
galego - éuscaro<br />
subtracción s.f. kenketa<br />
suceder v.i. 1. gertatu, suertatu<br />
2. (depois doutra) jarraitu<br />
sucedido s.m. gertaera, gertakari,<br />
gertakizun<br />
suceso s.m. gertaera, gertakari, gertakizun<br />
sucesor -ora adx./s. ondorengo, oinordeko<br />
sucidade s.f. zikinkeria, zikintasun<br />
sucio -a adx. zikin<br />
suco s.m. lats, ildaska, ildo<br />
suficiente adx. 1. aski, nahiko s.m.<br />
2. nahiko<br />
sufrir v.i./v.t. sufritu, pairatu<br />
suma s.f. batuketa<br />
sumidoiro s.m. estolda<br />
suor s.f. izerdi<br />
superar v.t. 1. gainditu v.p. 2. hobetu<br />
superficial adx. azaleko<br />
superficie s.f. azal<br />
superior adx. 1. (de lugar) goiko,<br />
gaineko 2. (de calidade) handiago,<br />
hobe s.m. 3. nagusi<br />
supermercado s.m. supermerkatu<br />
superstición s.f. sineskeria<br />
súpeto, de loc.adv. tupustean, supituki,<br />
hitzetik hortzera<br />
supoñer v.t. suposatu<br />
supor v.t. suposatu<br />
sur s.m. hego<br />
suspirar v.i. hasperen egin<br />
suspiro s.m. hasperen<br />
susto s.m. izu, izualdi<br />
suxeito s.m. 1. pertsona 2. (lingua)<br />
subjektu<br />
115
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 116<br />
116<br />
T<br />
Dicionario Elemental<br />
tabaco s.m. tabako<br />
taberna s.f. taberna<br />
taberneiro -a s. tabernari<br />
táboa s.f. 1. ohol, taula 2. taula pl.<br />
3. (deporte) berdinketa<br />
taboleiro s.m. 1. taula, ohol 2. (encerado)<br />
arbel<br />
tacha s.f. akats, hoben<br />
tacón s.m. tacón<br />
tacto s.m. 1. (sentido) ukimen<br />
2. (habilidade) kontu<br />
tal indef. horrelako, halako<br />
talento s.m. talentu, gaitasun<br />
tallada s.f. xerra<br />
tallar v.t. zizelkatu<br />
talle s.m. 1. gerri 2. neurri<br />
taller s.m. lantegi<br />
tallo s.m. 1. (corte) ebaki 2. (asento)<br />
eserleku<br />
talo s.m. zurtoin<br />
talón s.m. (cheque) taloi<br />
talvez adv. beharbada, agian<br />
tamaño s.m. tamaina, neurri, handitasun<br />
tambor s.m. danbor<br />
tamén adv. ere, baita ere, ere bai,<br />
era berean e tamén baita<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
tampa s.f. tapa<br />
tampouco adv. ezta ere, ere ez<br />
tan adv. hain, honen tan…coma<br />
bezain<br />
tanga s.f. tanga<br />
tanto -a adv. 1. honenbeste, hainbeste,<br />
horrenbeste, hain indef.<br />
2. honenbeste, hainbeste, horrenbeste<br />
tanto coma beste, hainbat,<br />
adina<br />
tapa s.f. tapa, itxigailu<br />
tapadeira s.f. estalki<br />
tapar v.t./v.p. estali, tapatu<br />
tapiz s.m. tapiz<br />
tapón s.m. tapoi, itxigailu<br />
tardar v.i. 1. berandutu 2. (necesitar)<br />
behar izan<br />
tarde adv. 1. berandu s.f. 2. arratsalde<br />
boas tardes arratsalde on<br />
tardiña s.f. arrats<br />
tarefa s.f. ataza, eginkizun, egiteko,<br />
zeregin<br />
tarifa s.f. tarifa<br />
tarxeta s.f. txartel tarxeta de identidade<br />
nortasun agiri tarxeta de<br />
crédito kreditu txartel<br />
tasca s.f. taberna<br />
tatexar v.t./v.i. moteldu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 117<br />
galego - éuscaro<br />
tatexo -a adx. totel<br />
taxar v.t. balioztatu<br />
taxi s.m. taxi<br />
taxista s. taxilari, taxi gidari<br />
te pron. 1. Ø 2. (reflexivo) zeure<br />
burua<br />
té s.m. te<br />
tea s.f. 1. oihal, tela 2. zuzi, tortxa<br />
teatro s.m. 1. antzerki, teatro<br />
2. (lugar) antz<strong>ok</strong>i<br />
tebra s.f. ilunpe<br />
tecedor -ora s. ehule<br />
tecer v.t. ehundu, bilbatu<br />
tecido s.m. ehun<br />
técnica s.f. teknika<br />
técnico -a adx. 1. tekniko s. 2. teknikari<br />
teima s.f. tema, mania, apeta<br />
teimar v.i. setatu<br />
teimosía s.f. seta, kasketa<br />
teimudo -a adx. burugogor, tematsu,<br />
zipotz<br />
teito s.m. sabai<br />
telefonar v.i. telefonatu<br />
teléfono s.m. telefono<br />
telégrafo s.m. telegrafo<br />
telegrama s.m. telegrama<br />
televisión s.m. telebista<br />
tella s.f. teila<br />
tellado s.m. teilatu<br />
temer v.t./v.i. 1. beldur izan 2. (sospeitar)<br />
susmatu, barrundatu<br />
temón s.m. lema<br />
tempa s.f. l<strong>ok</strong>i<br />
tempada s.f. denboraldi, bolada,<br />
sasoi<br />
temperado -a adx. epel<br />
temperán -á adx. goiztiar<br />
temperar v.t./v.p. 1. epeldu 2. (afinar)<br />
tonuan jarri<br />
temperatura s.f. tenperatura, hozbero<br />
tempestade s.f. ekaitz<br />
tempo s.m. 1. denbora 2. aldi 3. (atmosférico)<br />
eguraldi, giro hai<br />
moito tempo aspaldi hai tempo<br />
que aspaldian a tempo garaiz,<br />
doi, tenorez dende hai tempo aspaldidanik<br />
temporal s.m. ekaitz<br />
ten interx. tori<br />
tenda s.f. 1. denda, salt<strong>ok</strong>i 2. karpa,<br />
denda tenda de vestidos jantzidenda<br />
tenda de campaña kanpadenda<br />
tendeiro -a s. dendari<br />
tendencia s.f. 1. (propensión) joera<br />
2. (literatura, arte) joera, mugimendu,<br />
korronte<br />
tender v.t. 1. hedatu, eseki v.p.<br />
2. etzan v.i. 3. -ra joan, -ra jo, -ra<br />
hurbildu<br />
tenis s.m. tenis tenis de mesa<br />
mahai-tenis<br />
tenreiro -a s. txahal, zekor<br />
tenro -a adx. samur, guri<br />
tenrura s.f. samurtasun<br />
tensión s.m. tentsio alta tensión goitentsio<br />
baixa tensión behe-tentsio<br />
tentar v.t. 1. ahalegindu, saiatu, entseatu<br />
2. tentatu, zirikatu<br />
tentativa s.f. saio<br />
ter v.t. eduki, ukan ter que behar<br />
izan<br />
terceiro-a adx./s. 1. hirugarren s.m.<br />
2. (mediador) bitarteko terceira<br />
feira asteartea<br />
117
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 118<br />
118<br />
Dicionario Elemental<br />
terma interx. tori<br />
termar v.t. 1. heldu, hartu 2. (servir<br />
de apoio) sostengatu, eutsi<br />
terminar v.t./v.i./v.p. bukatu, amaitu<br />
termo s.m. 1. (fin) bukaera, amaiera,<br />
azken 2. (ling.) termino 3. (con -<br />
dicións) zehaztapen, baldintza<br />
4. (recipiente) termo<br />
termómetro s.m. termometro<br />
terra s.f. 1. (planeta) lur 2. (material)<br />
lur 3. (terreo de cultivo) landa,<br />
soro, lur<br />
terraza s.f. terraza<br />
terreo s.m. sail, alor, landa terreo<br />
de xogo j<strong>ok</strong>aleku<br />
terrible adx. ikaragarri, izugarri<br />
territorio s.m. lurralde<br />
terzo -a adx./s. 1. (dunha serie) hirugarren<br />
2. (dun todo) heren<br />
teso -a adx. tente<br />
tesoira s.f. guraiz, artazi<br />
tesoureiro -a s. diruzain<br />
tesouro s.m. altxor<br />
testa s.f. bek<strong>ok</strong>i<br />
testamenteiro -a s. ordenu-betearazle,<br />
betearazle,<br />
testamento s.m. ordenu, testamentu<br />
facer testamento ordenu egin<br />
testán -ana adx./s. burugogor, zipotz<br />
testemuña s.f. lekuko, testigu<br />
testemuño s.m. testigantza, lekukotasun<br />
testículo s.m. barrabil<br />
testo s.m. 1. estalki 2. loreontzi<br />
teta s.f. titi, bular<br />
teto s.m. titi, erro<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
teu (f. túa) pron. pos. zure, hire de<br />
teu zeure<br />
texto s.m. testu, idazki<br />
ti pron. pers. zu, hi ti mesmo zeu,<br />
heu<br />
tía s.f. izeba, izeko<br />
tibia s.f. tibia, bernazaki<br />
tigre s.m. tigre<br />
timbrar v.i. 1. txirrina jo v.t. 2. zigilatu<br />
timbre s.m. txirrin<br />
tímido -a adx. herabeti, lotsati<br />
tinguir v.t./v.p. tindatu<br />
tinta s.f. tinta<br />
tinxir v.t./v.p. tindatu<br />
tío s.m. osaba<br />
tipo s.m. 1. mota, suerte 2. (figura<br />
dunha persoa) itxura, tankera<br />
tiracroios s.m. tiragoma<br />
tirada s.f. 1. jaurtialdi 2. (espazo)<br />
distantzia, tarte 3. (cantidade) tirada<br />
tirafondo s.m. gabila<br />
tirar v.t. 1. bota, jaurti, jaurtiki,<br />
egotzi 2. (ao lixo) bota 3. tiro egin<br />
tiro s.m. tiro<br />
título s.m. 1. titulu 2. (dun libro, película,…)<br />
izenburu<br />
tixola s.f. zartagin<br />
toalla s.f. eskuoihal, eskuzapi<br />
toas, ás loc. adv. itsuka<br />
tobo s.m. gordeleku, zulo<br />
tocadiscos s.m. disko-jogailu<br />
tocar v.t. 1. ukitu 2. (un instrumento)<br />
jo v.i. 3. eg<strong>ok</strong>itu, t<strong>ok</strong>atu<br />
toco -a adx. besomotz, maingu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 119<br />
galego - éuscaro<br />
todo -a indef. 1. (determinante)<br />
guzti, oso, oro 2. (pronome) guzti,<br />
dena adv. 3. osorik, guztiz todos os<br />
días egunero con todo hala ere,<br />
haatik, dena den, berriz, ordea,<br />
alabaina<br />
toldado -a adx. goibel, hodeitsu<br />
toldar v.t. 1. olanaz estali v.p. 2. hodeitu<br />
toldo s.m. olana, eguzki-oihal<br />
tolear v.t./v.i. zoratu, erotu<br />
toleirán -ana adx. txoriburu<br />
tolemia s.f. zorakeria, er<strong>ok</strong>eria<br />
tolo -a adx./s. ero, zoro<br />
tomar v.t. 1. (coller) hartu 2. (inxerir)<br />
hartu, (beber) edan, (comer)<br />
jan tomar a mal gaizki hartu<br />
tomate s.m. tomate<br />
tombar v.t. 1. eraitsi v.t./v.p. 2. etzan<br />
ton s.m. 1. doinu 2. (música) tonu<br />
tona s.f. azal, (dun líquido) tela,<br />
mintz, (do leite) gain<br />
tonelada s.f. tona<br />
tónico s.m. indagarri<br />
topar v.t. 1. talka egin 2. topatu,<br />
aurkitu<br />
torcer v.t. 1. <strong>ok</strong>ertu 2. (retorcer)<br />
bihurritu, tr<strong>ok</strong>atu<br />
tormenta s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
tornar v.i. 1. (regresar) itzuli, bihurtu<br />
v.t./v.p. 2. bihurtu, bilakatu<br />
3. (devolver) bihurtu, itzuli<br />
torpe adx. alderantziz, baldar, trakets<br />
moldakaitz<br />
torpeza s.f. trakeskeria<br />
torre s.f. dorre<br />
torta s.f. 1. opil 2. (de pastel) tarta<br />
torta de millo talo<br />
tortilla s.f. arrautzopil, tortilla<br />
torto -a adx. 1. <strong>ok</strong>er, makur, trabes<br />
2. begibakar, <strong>ok</strong>er<br />
torturar v.t./v.p. oinazetu, torturatu<br />
tose s.f. eztul<br />
tose s.f. eztul<br />
total adx. 1. oso, total s.m. 2. guztira<br />
adv. 3. azken batean en total<br />
orotara<br />
totalmente adv. arrunt, erabat, zeharo,<br />
guztiz<br />
touciño s.m. urdai touciño entrefebrado<br />
hirugihar<br />
toupa s.f. sator<br />
toupeira s.f. 1. sator 2. sator-zulo<br />
toupiñeira s.f. sator-zulo<br />
tourear v.t. toreatu<br />
touro s.m. zezen<br />
toxeira s.f. otadi<br />
toxo s.m. ote<br />
traba s.f. traba<br />
trabada s.f. hozka, hozkada<br />
traballador -ora adx./s. langile<br />
traballar v.i. 1. lan egin v.t. 2. landu<br />
traballo s.m. lan, lanbide, ogibide<br />
traballo manual eskulan<br />
traballoso -a adx. nekagarri<br />
trabar v.t./v.i. hozka egin<br />
trabe s.f. habe<br />
trabuco s.m. 1. trabuko 2. zerga<br />
tractor -ora adx. 1. trakzio- s.m.<br />
2. traktore<br />
tradición s.f. 1. (transmisión histórica)<br />
tradizio 2. (uso, costume) ohitura,<br />
usadio<br />
tradución s.f. 1. itzulpen 2. itzulpengintza<br />
119
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 120<br />
120<br />
Dicionario Elemental<br />
traducir v.t. itzuli traducir ao euskara<br />
euskaratu<br />
tradutor -ora s. itzultzaile<br />
traer v.t. ekarri<br />
tráfico s.m. 1. zirkulazio 2. (comercio)<br />
salerosketa 3. (de mercadorías)<br />
trafiko<br />
tragar v.t. irentsi, tragatu<br />
trago s.m. 1. trago, zurrut 2. trantze<br />
traidor -ora adx. traidore, saltzaile<br />
traíña s.f. traineru<br />
traizoeiro -a adx. saltzaile<br />
traizón s.f. traizio, saldukeria<br />
trallar v.t. 1. mamitu, gatzatu 2. (derramarse<br />
un líquido) mindu<br />
tramar v.t. 1. (tecidos) bilbatu 2. (ar -<br />
gallar) azpikerian ibili<br />
trampa s.f. 1. lakirio, tranpa 2. amua<br />
irentsi caer na trampa (no xogo)<br />
iruzur, tranpa caer na trampa<br />
amua irentsi<br />
trancar v.t. trangatu<br />
trangallada s.f. (cousa sen importancia)<br />
huskeria<br />
tranquilamente adv. trankil<br />
tranquilidade s.f. lasaitasun, baretasun<br />
tranquilizar v.t./v.p. lasaitu<br />
tranquilo -a adx. lasai, trankil, bare,<br />
baretsu<br />
transcendental adx. erabakigarri<br />
transformar v.t. aldatu, transformatu,<br />
eraldatu<br />
transmisión s.f. 1. igortze 2. (retransmisión)<br />
emanaldi 3. (dunha máquina)<br />
transmisio<br />
transmitir v.t. 1. transmititu 2. (retransmitir)<br />
eman 3. (contaxiar) kutsatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
transparente adx. 1. garden 2. garden,<br />
argi<br />
transportar v.t. garraiatu, eraman<br />
transporte s.m. garraio<br />
tranvía s.m. tranbia<br />
trapallada s.f. (cousa sen importancia)<br />
huskeria<br />
trapecio s.m. trapezio<br />
trapela s.f. tranpa<br />
trapo s.m. trapu, zapi, zatar<br />
tras prep. 1. atzean 2. –en beste aldean<br />
3. (despois de) ondoren<br />
traseiro -a adx 1. atzeko s.m. 2. ipurdi<br />
golpe no cu ipurdiko<br />
tratamento s.m. 1. (por cortesía)<br />
tratamendu, trataera 2. (medicina)<br />
tratamendu<br />
tratante s. tratulari tratante de<br />
gando gandu-tratulari<br />
tratar v.t. 1. tratatu 2. (medicina)<br />
tratamendua egin v.i. 3. (intentar)<br />
saiatu 4. (negociar) salerosi<br />
trato s.m. 1. akordio, tratu 2. harreman,<br />
tratu 3. j<strong>ok</strong>abide<br />
través, a loc.adv. 1. zehar, barrena<br />
2. bidez, bitartez<br />
través, de loc.adv. zeharka<br />
travesa s.f. 1. langara 2. (do tren)<br />
trabes<br />
travesía s.f. 1. (rúa) zeharkale, zeharbide<br />
2. (viaxe) zeharkaldi, ibilaldi<br />
traveso -a adx. bihurri<br />
traxe s.m. jantzi, janzkera, janzki,<br />
traje<br />
traxecto s.m. ibilbide<br />
traza s.f. itxura, patxada, tankera<br />
trazar v.t. trazatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 121<br />
galego - éuscaro<br />
trazo s.m. 1. trazu 2. lerro, marra,<br />
arraia<br />
trebello s.m. erreminta<br />
treboada s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
trebón s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
trece num./s.m. hamahiru<br />
treito s.m. tarte<br />
tremendo -a adx. 1. beldurgarri<br />
2. (moi grande) ikaragarri<br />
tremer v.i. dardaratu<br />
tremor s.m. dardara, ikara<br />
tren s.m. tren<br />
tres num./s.m. hiru tres ou catro hiruzpalau<br />
trescentos -as num./s.m. hirurehun<br />
trevo s.m. hirusta<br />
triángulo s.m. hiruki, triangelu<br />
tribunal s.m. 1. auzitegi 2. (dun<br />
exame) epaimahai<br />
tributo s.m. zerga<br />
tridente s.m. sarde<br />
trigo s.m. gari<br />
trimenstre s.m. hiruhileko<br />
trinta num./s.m. hogeita hamar<br />
trío s.m. 1. hirukote 2. (composición)<br />
trio<br />
tripa s.f. tripa<br />
tripar v.t. sakatu, oinkatu<br />
triplo -a adx./s. hirukoitz<br />
triste adx. triste, goibel<br />
tristeiro -a adx. hits<br />
tristeza s.f. goibeltasun, tristura<br />
tristura s.f. goibeltasun, tristura<br />
triunfar v.i. garaitu<br />
trixémino -a adx. hiruki<br />
trobo s.m. erlauntz, kofoin<br />
trocar v.t. 1. aldatu, mudatu 2. (intercambiar)<br />
trukatu, aldatu, ordeztu<br />
troco s.m. 1. aldaketa 2. truke<br />
trofeo s.m. garaikur, txapel<br />
troita s.f. amuarrain<br />
trola s.f. gezur<br />
troleiro -a adx. gezurti<br />
tronada s.f. trumonada<br />
tronar v.i. trumoia jo<br />
tronco s.m. enbor<br />
tronido s.m. trumoi<br />
trono s.m. 1. trumoi 2. tronu<br />
tronzador s.m. (serra grande) trontza<br />
tropezar v.i. behaztopatu, estropezu<br />
egin, tupust egin<br />
troula s.f. parranda<br />
trousar v.t. <strong>ok</strong>a egin, botaka egin<br />
trunfar v.i. behea izan<br />
trunfo s.m. triunfo<br />
tubo s.m. hodi<br />
tumba s.f. hobi<br />
tunda s.f. astinketa, jipoi<br />
túnel s.m. tunel<br />
turismo s.m. turismo<br />
turista s. turista<br />
turrón s.m. turroi<br />
tusido s.m. eztul<br />
tusir v.i. eztul egin<br />
121
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 122<br />
122<br />
U<br />
Dicionario Elemental<br />
ubre s.f. errape<br />
ulido s.m. 1. usaimen 2. usain<br />
ulir v.t. 1. usaindu v.i. 2. usain eman<br />
ultimamente adv. azkenaldian<br />
último -a adx. azken, azkeneko á última<br />
azken modan a últimos<br />
amaieran por último azkenean, azkenik<br />
por última vez azkenekoz<br />
un (f. unha) art. 1. bat num. 2. bat 3.<br />
norberak s.m. 4. bat a unha batera<br />
un cada un bana un ano urtebete<br />
unha hora ordubete unha vez<br />
behin un mesmo norbera<br />
undécimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
hamaikagarren 2. (dun todo) hamaikaren<br />
unha num.f. bat<br />
único -a adx. 1. bakar 2. paregabe,<br />
berdingabe, aparteko 3. (que sucede<br />
só unha vez) behingo<br />
unidade s.f. 1. batasun 2. (ciencia)<br />
unitate<br />
unificar v.t./v.p. bateratu<br />
unión s.f. 1. bateratze 2. (solidariedae)<br />
elkartasun 3. (ciencia) bilketa<br />
unir v.t./v.p. 1. batu, elkartu, lotu,<br />
bateratu v.p. 2. elkartu<br />
universal adx. unibertsal<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
universidade s.f. unibertsitate<br />
universo s.m. universo<br />
unlla s.f. azazkal<br />
uns (f. unhas) art.ind. batzuk, zenbait<br />
untar v.t. gantzutu<br />
unxir v.t. igurtzi, gantzutu<br />
urbano -ana adx. hiritar<br />
urna s.f. 1. kutxa 2. (para votar)<br />
hautesontzi<br />
urxencia s.f. 1. larrialdi, urgentzia 2.<br />
premia, urgentzia<br />
urxente adx. larri<br />
usar v.t. erabili, maneiatu<br />
uso s.m. erabilera<br />
usual adx. ohiturazko<br />
usuario -a s. erabiltzaile<br />
usura s.f. lukurreria<br />
usureiro -a adx. lukurari<br />
utensilio s.m. tresna<br />
útil adx. baliagarri, praktiko, erabilgarri<br />
utilidade s.f. erabilgarritasun, baliagarritasun<br />
utópico -a adx. utopiko<br />
uva s.f. mahats
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 123<br />
V<br />
galego - éuscaro<br />
vaca s.f. behi<br />
vacación s.f. opor, oporraldi<br />
vacaloura s.f. adardun kakalardo<br />
vacina s.f. txerto<br />
vagabundo -a adx. arlote<br />
vagalume s.m. ipurtargi<br />
vagancia s.f. alferkeria<br />
vagar s.m. beta con vagar astiro<br />
vago -a adx./s. alfer, nagi<br />
vagón s.m. bagoi<br />
vaguear v.i. alferkerian egon<br />
vaidade s.f. harr<strong>ok</strong>eria<br />
vainilla s.f. 1. banilla 2. (planta) banilla-landare<br />
vaixela s.f. baxera<br />
val s.m. bailara, haran, ibar<br />
valado s.m. hesi, itxitura, lata<br />
vale s.m. txartel<br />
valente adx. ausart, ausarti, adoretsu,<br />
kementsu, bihoztun, bulartsu<br />
valentía s.f. balore, adore, kemen<br />
valer v.i. 1. balio izan v.p. 2. baliatu<br />
válido -a adx. baliodun, baliozko<br />
valioso -a adx. preziatu, preziotsu,<br />
bitxi, baliodun, baliozko<br />
valo s.m. hesi, itxitura, itxiera, herstegi<br />
valor s.m. 1. balio, prezio 2. balio,<br />
garrantzi 3. (valentía) balore,<br />
adore, kemen pl. 4. (economía)<br />
balore<br />
valorar v.t. balioztatu<br />
van (f. va) 1. huts s.m. 2. gerri en<br />
van alferrik<br />
vangarda s.f. 1. abangoardia 2. fronte,<br />
abangoardia<br />
vantaxe s.f. 1. (distancia) abantaila<br />
2. (proveito) abantaila, hobari<br />
vapor s.m. lurrun, bapore<br />
vara s.f. makila, zigor<br />
varanda s.f. baranda, eskudel<br />
variable adx. aldakor, (unha persoa)<br />
aldabera<br />
variado -a adx. askotariko<br />
variar v.t/v.i. aldatu<br />
variedade s.f. 1. aldaera, mota, suerte<br />
2. barietate<br />
vario -a adx. 1. askotariko indef.pl.<br />
2. batzuk, hainbat, zenbait<br />
varón s.m. gizon, gizonezko, gizaseme<br />
varredor -ora adx./s. kale-garbitzaile<br />
vasco -a adx./s. 1. euskaldun, euskal<br />
herritar adx. 2. euskal s.m.<br />
3. euskara<br />
123
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 124<br />
124<br />
Dicionario Elemental<br />
vaso s.m. baso, edalontzi<br />
vasoira s.f. isats, erratz<br />
vea s.f. zain, bena<br />
veciño -a adx. 1. ond<strong>ok</strong>o, inguruko<br />
adx./s. 2. auz<strong>ok</strong>o, bizilagun<br />
veda s.f. debekualdi<br />
vehículo s.m. ibilgailu<br />
vela s.f. 1. bela, oihal, haize-oihal<br />
2. (deporte) bela 3. beila, gaubeila<br />
4. (de cera) kandela, argizari<br />
velaí adv. horra hor<br />
velame s.m. belak<br />
velaquí adv. hona hemen<br />
vélaro s.m. zamar<br />
veleidoso -a adx. aldakor, aldabera<br />
veleno s.m. pozoi<br />
velenoso -a adx. pozoitsu<br />
vella s.f. atso<br />
vello -a adx. 1. zahar, adineko s.m.<br />
2. (só homes) agure<br />
velocidade s.f. abiadura<br />
veloz adx. azkar, laster<br />
vencedor -ora adx. garaile<br />
vencello s.m. lotura<br />
vencer v.t. 1. garaitu, gainditu, menderatu<br />
v.i. 2. (un prazo) bete,<br />
amaitu<br />
venda 1. salmenta 2. hesgailu á<br />
venda salgai<br />
vendaxe s.f. hesgailuak<br />
vendedor -ora adx. saltzaile<br />
vender v.t. 1. saldu v.p. 2. norbere<br />
burua saldu<br />
vendima s.f. mahaska<br />
venerar v.t. agurtu, adoretu, gurtu<br />
venres s.m. ostiral<br />
venta s.f. hobi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
ventá s.f. leiho<br />
ventilar v.t. haizeztatu, haizatu,<br />
egurastu<br />
vento s.m. haize vento do sur hegohaize<br />
ventoso -a adx. haizetsu<br />
ventre s.m. sabel<br />
ver v.t./v.i. 1. ikusi v.t. 2. bisitatu,<br />
ikustatu 3. (decatarse) ohartu<br />
verán s.m. uda<br />
veras, de loc. benetan, zinez<br />
veraz adx. egiati<br />
verba s.f. 1. hitz jario 2. berba, hitz<br />
verbo de loc. prep. -i dag<strong>ok</strong>ionez<br />
verbo s.m. aditz<br />
verdade s.f. egia<br />
verdadeiro -a adx. egiazko, benetako<br />
verde adx./s.m. berde<br />
verdura s.f. barazki, ortuari<br />
vergoña s.f. lotsa<br />
vergoñento -a adx. lotsagarri, lotsati<br />
vergoñoso -a adx. lotsagarri, lotsati<br />
verme s.m. har<br />
vermello -a adx./s. gorri<br />
verso s.m. 1. lerro, neurtitz 2. bertso,<br />
neurtitz<br />
vertedoiro s.m. zabortegi<br />
verter v.t./v.i./v.p. isuri<br />
vertixe s.f. bertigo<br />
verza s.f. aza<br />
véspera s.f. bezpera<br />
vestiario s.m. 1. jantziak, arropak<br />
2. aldagela<br />
vestido s.m. jantzi, janzkera, janzki<br />
vestido de muller soineko<br />
vestir v.t./v.i./v.p. jantzi modo de<br />
vestir janzkera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 125<br />
galego - éuscaro<br />
vestixio s.m. aztarna, arrasto<br />
vexetación s.f. landaretza<br />
vexetal s.m. landare<br />
vexiga s.f. maskuri<br />
vez s.f. 1. aldi, bider 2. (quenda)<br />
aldi, txanda á vez batera, behingoan,<br />
behingoz ás veces noizean<br />
behin algunha vez batzuetan,<br />
noizbait, egundaino de cando en<br />
vez inoiz edo behin en vez de –en<br />
partez esta vez oraingoan poucas<br />
veces gutxitan unha vez (en certa<br />
ocasión) behin batean<br />
vía s.f. 1. bide 2. (de tren) trenbide,<br />
linea 3. bide, modu adv. 4. -tik<br />
pasatuz<br />
viandante s. oinezko, bidezko<br />
viaxar v.i. bidaiatu<br />
viaxe s.f. bidaia<br />
viaxeiro -a s. 1. bidaiari adx. 2. bidaiazale<br />
vicario -a adx. bikario<br />
vicio s.m. bizio<br />
vida s.f. 1. bizi, bizitza 2. (modo de<br />
vida) bizimodu 3. (vinda) etortze,<br />
etorrera con vida bizirik<br />
vide s.f. mahatsondo<br />
video s.m. bideo<br />
vidreira s.f. 1. beirate 2. (dunha<br />
tenda) erakusleiho<br />
vidro s.m. beira<br />
vieira s.f. beira, erromes-maskor<br />
vigor s.m. 1. kemen, indar, adore<br />
2. indar<br />
vigoroso -a adx. adoretsu, mardul,<br />
kementsu<br />
vil adx. makur<br />
vila s.f. herri<br />
vimbio s.m. zume<br />
viña s.f. mahasti<br />
vinagre s.m. ozpin<br />
vínculo s.m. lotura, esteka<br />
vinda s.f. (vida) etortze, etorrera<br />
vindeiro -a adx. hurrengo, datorren<br />
vinganza s.f. mendeku, bengantza<br />
vingar v.t./v.p. mendekatu<br />
viño s.m. ardo<br />
vinte num./s.m. hogei<br />
violencia s.f. bortxa, indarkeria<br />
violento -a adx. gogor, bortitz<br />
violeta s.f. 1. bioleta adx./s.m. 2. (a<br />
cor) more<br />
violín s.m. biolin<br />
vir v.i. etorri<br />
virar v.t./v.i 1. biratu, jiratu v.t./v.p.<br />
2. (transformarse) bihurtu<br />
virtude s.f. bertute<br />
virxe adx./s.f. birjina ama birjina<br />
virxe maría<br />
visita s.f. bisita, ikustaldi<br />
visitador -ora s. bisitari<br />
visitar v.t. bisitatu, ikustatu, visita<br />
egin<br />
vista s.f. 1. ikusmen, bista 2. (paisaxe)<br />
ikuspegi<br />
visto -a adx. ikusi<br />
vistoso -a adx. ikusgarri<br />
vitamina s.f. bitamina<br />
vítima s.f. biktima<br />
vitoria s.f. garaipen<br />
viúvo -a adx./s. alargun<br />
viva interx. gora<br />
vivamente adv. biziro<br />
vivenda s.f. bizitza, etxebizitza, bizileku<br />
viveza s.f. bizitasun<br />
125
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 126<br />
126<br />
Dicionario Elemental<br />
vivir v.t./v.i. bizi izan<br />
vivo -a adx. bizidun, bizi<br />
vixiante adx. ernai<br />
vixiar v.t. 1. (coidar) zaindu, jagon<br />
2. zelatatu, barrandatu<br />
vixilante adx. 1. ernai s. 2. zelatari<br />
vixilia s.f. beila, gaubeila<br />
voar v.i. hegan egin, hegaldatu<br />
vocabulario s.m. hiztegi<br />
voda s.f. ezkontza, pl. eztei<br />
voga s.f. boga en voga modan egon<br />
vogar v.i. arraun egin, bogatu<br />
volcán s.m. sumendi<br />
volta s.f. 1. bira, jira 2. (regreso) itzulera<br />
3. (dos cartos) gainerako,<br />
atzerakoak 4. (parte posterior) alderantzi<br />
volume s.m. bolumen<br />
voluntario -a adx./s. borondatezko<br />
volver v.t./v.i 1. biratu, jiratu v.i.<br />
2. bueltatu, itzuli v.p. 3. bihurtu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
vomitar v.t. <strong>ok</strong>a egin, botaka egin<br />
vómito s.m. <strong>ok</strong>a<br />
vontade s.f. 1. borondate, nahi,<br />
nahiera, nahimen 2. asmo, gogo<br />
contra a vontade (de) gogoz kontra<br />
voo s.m. hegaldi<br />
vos pron. 1. (reflexivo) zeure burua<br />
2. Ø<br />
vós pron. pers. zuek<br />
voso -a pron. pos. zuen<br />
vosoutros -as pron. pers. zeuek<br />
vostede pron. pers. zu<br />
votar v.t. botoa eman<br />
voto s.m. boto, boz<br />
voz s.f. ahots, boz voz para chamar<br />
aos mozos txo, ás mozas ño a<br />
voces goraki<br />
vulgar adx. 1. (popular) herri xumearen<br />
2. (común) arrunt, ohizko<br />
vulto s.m. konkor, sabel<br />
vulva s.f. alu, bulba
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 127<br />
X<br />
galego - éuscaro<br />
xa adv. jadanik, jada conx. 2. bai...<br />
bai... xa que alabaina, bada<br />
xabaril s.m. basurde<br />
xabarín s.m. basurde<br />
xabón s.m. xaboi<br />
xacer v.i. etzan<br />
xadrez s.m. xake-j<strong>ok</strong>o, xake<br />
xamais adv. inoiz, sekula<br />
xamón s.m. urdaiazpiko<br />
xaneiro s.m. urtarril<br />
xanela s.f. 1. leiho 2. lehiatila<br />
xaneliña s.f. lehiatila<br />
xantar v.t./v.i. 1. bazkaldu s.m.<br />
2. bazkari<br />
xardín s.m. lorategi xardín de infancia<br />
haurtzaindegi<br />
xardineiro -a adx./s. lorezain<br />
xardón s.m. gorosti<br />
xarope s.m. xarabe, sirop<br />
xaruto s.m. zigarro<br />
xastre -a s. jostun<br />
xato -a s. txahal, zekor<br />
xaxún s.m. barau<br />
xeada s.f. izotz, jela<br />
xeadaría s.f. izozki-denda<br />
xeado -a adx. 1. izoztu s.m. 2. izozki<br />
xear v.i. izoztu<br />
xebrar v.t. banandu<br />
xefe -a s. buru, nagusi<br />
xeito s.m. era, gisa xeito de andar<br />
ibilera xeito de falar berbeta de<br />
calquera xeito inolaz ere deste<br />
xeito hala, halaxe dese xeito horrelako,<br />
horrelaxe dalgún xeito<br />
nola edo hala<br />
xeitoso -a adx. 1. dotore, sotil<br />
2. (apropiado) eg<strong>ok</strong>i<br />
xema s.f. 1. (dos dedos) ermami<br />
2. (do ovo) gorringo 3. (das plantas)<br />
ernamuin<br />
xemelgo -a adx./s. biki<br />
xemer v.i. adiakatu, intziri egin<br />
xemido s.m. intziri<br />
xeneral -a s. jeneral<br />
xénero s.m. 1. mota, klase 2. (bioloxía)<br />
genero 3. (lingüística) genero<br />
xeneroso -a adx. eskuzabal, zabal<br />
xenio s.m. 1. (carácter) aiurri 2. (aptitude)<br />
jeinu, talentu 3. (persoa<br />
con habilidade) jeinu 4. (mitoloxía)<br />
irelu<br />
xenreira s.f. gorroto<br />
xenro s.m. suhi<br />
xentalla s.f. jendaila<br />
127
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 128<br />
128<br />
Dicionario Elemental<br />
xente s.f. jende<br />
xentileza s.f. adeitasun<br />
xentío s.m. jendetza<br />
xenuíno -a adx. jator<br />
xeo s.m. horma, izotz, jela<br />
xeografía s.f. geografía<br />
xeoloxía s.f. geologia<br />
xeonllo s.m. belaun<br />
xeración s.f. belaunaldi<br />
xeral adx. or<strong>ok</strong>or, jeneral en xeral<br />
gehienetan, jeneralean, oro har<br />
xergo -a adx./s. esker, ezkerti<br />
xermolar v.i. erne<br />
xerra s.f. pitxer<br />
xerro s.m. txarro<br />
xersei s.m. jertse<br />
xeso s.m. igeltsu<br />
xesta s.f. 1. egitandi, balentria<br />
2. isats 3. (vasoira) isats<br />
xesto s.m. keinu<br />
xiba s.f. 1. konkor 2. txipiroi, txibia<br />
xigante adx./s.m. erraldoi, jigante<br />
xílgaro s.m. karnaba<br />
ximnasia s.f. gimnasia<br />
ximnasio s.m. gimnasio<br />
ximnasta s. gimnasta<br />
xirafa s.f. jirafa<br />
xirar v.t./v.i. jiratu, biratu<br />
xiringa s.f. xiringa<br />
xitano -a adx. ijito<br />
xogador -ora adx./s. j<strong>ok</strong>alari<br />
xogar v.t./v.i. j<strong>ok</strong>atu, jolas egin, jolastu<br />
xogo s.m. j<strong>ok</strong>o, jolas, jolasketa<br />
xoguete s.m. jostailu<br />
xoia s.f. bitxi<br />
xoiaría s.f. bitxitegi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
xordo -a adx./s. gor, elkor<br />
xornal s.m. 1. egunkari, berripaper,<br />
kazeta 2. jornal<br />
xornalismo s.m. kazetaritza<br />
xornalista s. kazetari<br />
xostra s.f. zigor<br />
xostregada s.f. zigorrada<br />
xouba s.f. sardina txiki<br />
xoves s.m. ostegun<br />
xugo s.m. uztarri<br />
xuíz s. epaile<br />
xuízo s.m. 1. adimen, zentzu 2. iritzi,<br />
aburu 3. epaiketa<br />
xuizoso -a adx. zentzudun, zuhur,<br />
burutsu<br />
xulgar v.t. epaitu, juzgatu<br />
xullo s.m. uztail<br />
xunguir v.t. uztartu<br />
xuño s.m. ekain<br />
xuntanza s.f. batzar, bilera<br />
xuntar v.t. bildu, elkartu, bateratu<br />
xunto -a adx. 1. (á vez) batera 2. elkarrekin<br />
3. (próximo) elkarren ondoan<br />
xunto a ondoren<br />
xuramento s.m. zin, juramentu<br />
xurar v.t. zin egin<br />
xurdir v.i. 1. atera, sortu 2. altxatu,<br />
agertu<br />
xurelo s.m. txitxarro<br />
xuro s.m. korritu<br />
xustamente adv. 1. hain justu 2. (con<br />
xustiza) zuzentasunez<br />
xustiza s.f. 1. zuzentasun, justizia<br />
2. (institución) justizia<br />
xusto -a adx. 1. justu, zuzen 2. (exac -<br />
to) zehatz, doi<br />
xuventude s.f. 1. gazteria 2. (época)<br />
gaztaro, gaztetasun
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 129<br />
Z<br />
galego - éuscaro<br />
zamarra s.f. zamarra, txamarra<br />
zapataría s.f. 1. zapata-denda 2. zapatagintza<br />
zapateiro -a s. 1. zapatari s.m. 2. oinetako-altzari<br />
zapatilla s.f. txapin, zapatilla<br />
zapato s.m. zapata<br />
zarrapicada s.f. zipriztin<br />
zoca s.f. kalotx<br />
zoco s.m. eskalapoi<br />
zona s.f. 1. gune, alderdi, t<strong>ok</strong>i<br />
2. (ma temática, xeoloxía) zona<br />
zoo s.m. zoo<br />
zorra s.f. lera, narra<br />
zugar v.t. xurgatu, zurrupatu, edoski<br />
zume s.m. zuku<br />
zumento -a adx. urdun, urtsu, mardul<br />
zunido s.m. burrunba, (das avellas<br />
ou da sarabia) arada<br />
zurdo -a adx./s. ezker<br />
zurrón s.m. zorro<br />
129
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 131<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
euskara - galiziera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 132
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 133<br />
A<br />
euskara - galiziera<br />
ababor iz. babor, couso<br />
abade iz. 1. cura, crego, sacerdote<br />
2. abade<br />
abangoardia iz. 1. vangarda 2. vangarda,<br />
fronte<br />
abantaila iz. vantaxe<br />
abar iz. 1. rama pequena pl. 2. refugallos<br />
eta abar etcétera<br />
abdikatu du ad. abdicar<br />
abelazkuntza iz. gandaría<br />
abendu iz. decembro, nadal<br />
abentura iz. aventura<br />
aberastasun iz. riqueza<br />
aberastu da/du ad. enriquecer<br />
aberats iz./izon. rico<br />
abere iz. animal<br />
aberia iz. avaría<br />
aberri iz. patria, nación<br />
abertimendu iz. amoestación, advertencia<br />
abertzale iz. patriota<br />
abesti iz. canción, cantiga<br />
abestu du ad. cantar<br />
abiada iz. marcha, camiñada<br />
abiadura iz. velocidade<br />
abiatu da ad. partir, pórse en marcha,<br />
poñerse en marcha<br />
abisatu du/dio ad. avisar<br />
abisu iz. aviso<br />
abizen iz. apelido<br />
ab<strong>ok</strong>atu iz. avogado<br />
abonamendu iz. abono<br />
abordatze iz. abordaxe<br />
absentzia iz. ausencia, falta<br />
absolutu adj. absoluto-a<br />
aburu iz. opinión, xuízo<br />
abusatu du ad. abusar<br />
abuztu iz. agosto<br />
adabaki iz. remendo, mendo<br />
adaptatu da/du ad. adaptar<br />
adar iz. 1. póla, rama 2. corno<br />
3. (zuhaitzarena) gallo adarra jo<br />
tomar o pelo<br />
adarbegi iz. (egurrarena) nó<br />
adarkatu izond. gallado<br />
adarrarte iz. espesura<br />
adeitasun iz. cortesía, xentileza<br />
adeitsu izond. atento-a, amable<br />
adi izond. atento-a adi egon estar<br />
atento-a, prestar atención<br />
adiakatu da ad. xemer<br />
adibide iz. exemplo adibidez por<br />
exemplo<br />
adierazgarri iz. mostra, demostración<br />
133
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 134<br />
134<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
adierazi du ad. 1. expresar, significar,<br />
manifestar 2. referir 3. amosar,<br />
mostrar 4. advertir 5. anunciar<br />
iz. 6. significado<br />
adierazle iz. significante<br />
adierazpen iz. expresión, manifestación,<br />
declaración<br />
adikor izond. amable, afable, atento-a<br />
adimen iz. siso, mente, xuízo, entendemento<br />
adin iz. idade<br />
adina partik. tanto como, tanto<br />
coma<br />
adindu da/du ad. envellecer, avellentar<br />
adineko izond. persoa de idade<br />
adineko izond. vello-a, ancián-á<br />
adingabeko izlag. menor<br />
adio interj. 1. adeus iz. 2. despedida<br />
adiskide iz. 1. amigo-a pl. 2. amizades<br />
adiskidetasun iz. amizade<br />
aditu du ad. 1. entender 2. escoitar,<br />
oír iz./izond. 3. experto-a<br />
aditz iz. verbo<br />
aditze iz. audición, escoita aditzera<br />
eman facer saber<br />
adjektibo iz. adxectivo<br />
adjudikatu du ad. adxudicar<br />
administrari iz. administrativo-a<br />
administratibo izond. administrativo-a<br />
administratzaile iz. administrador-a<br />
administrazio iz. administración<br />
adobatu du ad. adubar<br />
adobo iz. adubo<br />
adoptatu du ad. (haurrak) adoptar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
adopzio iz. (haur bat) adopción<br />
adore iz. 1. ánimo, vigor, folgo,<br />
alento 2. valor, valentía<br />
adoretsu izond. 1. vigoroso-a 2. valente<br />
adoretu da/du ad. 1. adorar, venerar<br />
2. animar<br />
ados izan 1. estar de acordo 2. (kirola)<br />
empatar<br />
adreilu iz. ladrillo<br />
aduana iz. aduana, alfándega<br />
afaldu du ad. cear<br />
afalondo iz. tempo despois de cear<br />
afari iz. cea<br />
afiliatu da/du ad. 1. afiliar iz. 2. afia -<br />
liado-a<br />
agente iz. axente<br />
agentzia iz. axencia<br />
ageri izond. manifesto, evidente,<br />
patente, notorio<br />
agert<strong>ok</strong>i iz. escenario, escena<br />
agertu da ad. aparecer, presentarse,<br />
xurdir, amosarse, mostrarse<br />
agian adb. 1. quizais, quizabes, se<br />
cadra, talvez interj. 2. oxalá<br />
agindu du ad. 1. ordenar, mandar<br />
2. prometer iz. 3. mandato, orde<br />
4. promesa, prometido<br />
agindupeko izlag. mandado-a<br />
aginpide iz. autoridade<br />
agintari iz. autoridade<br />
aginte iz. autoridade, poder<br />
agirakatu du ad. reprender<br />
agiri iz. 1. documento, partida, acta<br />
2. manifesto<br />
agiritegi iz. arquivo, ficheiro<br />
agor izond. 1. seco-a 2. estéril iz.<br />
3. se ca, secura agorra egin secar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 135<br />
euskara - galiziera<br />
agortu da/du ad. 1. (iturri edo ibaiak)<br />
secar, esgotar 2. gastar<br />
agudo izond. rápido-a<br />
agur interj. 1. ola, adeus iz. 2. saúdo<br />
3. despedida agur egin/esan saudar<br />
agur t’erdi saúdos<br />
agure iz. ancián, vello<br />
agurtu du ad. 1. saudar, despedir 2.<br />
adorar, venerar<br />
ahaide iz. parente, familiar<br />
ahal iz. poder ahala 1. segundo,<br />
conforme 2. oxalá ahalik eta ...<br />
–en o máis... posible<br />
ahal izan da/ du ad. poder<br />
ahalegin iz. empeño, esforzo ahalegina<br />
egin facer o posible<br />
ahalegindu da ad. esforzarse, empeñarse,<br />
tentar, procurar<br />
ahalmen iz. capacidade, facultade<br />
ahaltsu izond. podente, poderoso-a<br />
ahamen iz. (hozka) bocado<br />
ahantzi da/du ad. esquecer<br />
ahari iz. carneiro<br />
aharrausi iz. bocexo aharrausi egin<br />
bocexar<br />
ahate iz. parrulo-a<br />
ahaztu da/du/zaio ad. esquecer<br />
ahi iz.pl. papas<br />
ahidura iz. debilidade, febleza<br />
ahitu da/du ad. esgotar<br />
ahizpa iz. irmá de muller<br />
aho iz. 1. boca 2. fío<br />
ahogozo iz. bo sabor<br />
aholkatu du ad. aconsellar, consellar<br />
aholku iz. aviso, consello<br />
ahosabai iz. padal<br />
ahoskatu du ad. pronunciar<br />
ahots iz. voz<br />
aho-uhal iz. brida, renda<br />
ahul izond. 1. feble, frouxo-a<br />
2. brando-a<br />
ahuldu da/du ad. 1. debilitarse<br />
2. murchar 3. esmorecer<br />
ahulezia iz. debilidade, febleza<br />
ahuntz iz. cabra<br />
ahur iz. 1. palma da man izond.<br />
2. cóncavo-a<br />
ahurkada iz. presada, presa, puñado<br />
ahurtasun iz. concavidade<br />
ai interj. 2. ai<br />
ailegatu da ad. chegar<br />
aingeru iz. anxo<br />
aingira iz. anguía<br />
aingura iz. áncora<br />
aintza iz. gloria<br />
aintzat hartu du ad. apreciar<br />
aintzira iz. lago, lagoa<br />
aipaldi iz. mención, alusión<br />
aipamen iz. 1. mención, alusión<br />
2. fama, sona<br />
aipatu du ad. mencionar, citar, nomear<br />
aire iz. 1. aire, ar 2. melodía<br />
aireko iz. avión<br />
aireportu iz. aeroporto<br />
aise adb. doadamente<br />
aita iz. pai, padre aita santua papa<br />
aita ponteko padriño aitaren egin<br />
persignar<br />
aita-ama pontekoak iz.pl. padriños<br />
aitabitxi iz. padriño aitabitxi izan<br />
apadriñar<br />
aitaginarreba iz. sogro<br />
aitatxo iz. papá<br />
135
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 136<br />
136<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
aitite iz. avó<br />
aitona iz. avó<br />
aitona-amona iz. avós<br />
aitorpen iz. declaración, manifestación<br />
aitortu da/du ad. 1. confesar, declarar<br />
2. aceptar<br />
aitzakia iz. escusa, desculpa, pretexto<br />
aitzindari iz. (buruzagi) guieiro<br />
aitzineko izlag. anterior<br />
aitzur iz. aixada, sacho<br />
aitzurtu du ad. sachar, cavar<br />
aiurri iz. xenio aiurri txarra de mal<br />
xenio, rabudo-a<br />
aizkolari iz. leñador<br />
aizkora iz. machado, (txikiago) machada<br />
aizto iz. coitelo<br />
aizu interj. oia, oe<br />
aje iz. malestar<br />
akabatu da/du ad. matar animais<br />
akademiko iz./izond. académico-a<br />
akastun izond. 1. deficiente 2. incorrecto-a<br />
akats iz. defecto, tacha<br />
akiakula iz. escusa, desculpa, pretexto<br />
akordio iz. trato<br />
aktibo izond. activo<br />
akuilatu du ad. afalar, arrear<br />
akuilu iz. aguillada<br />
akura iz. alugueiro, renda<br />
akuratu du ad. alugar, arrendar<br />
al partik. partícula interrogativa anteposta<br />
ao verbo<br />
ala junt. ou<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
alaba iz. filla<br />
alabaina l<strong>ok</strong>. 1. porén, con todo,<br />
non obstante 2. como queira que,<br />
posto que, xa que, pois<br />
alabaso iz. neta<br />
alai izond. ledo-a, alegre, contentoa,<br />
animado-a<br />
alaitasun iz. alegría, ledicia, rexouba<br />
alaitu da/du ad. aledar, alegrar<br />
alajainkoa interj. meu deus, por deus<br />
alanbre iz. arame<br />
alargun iz./izond. viúvo-a<br />
alarma iz. alarma<br />
albainutu du ad. enfiar, enliñar<br />
albiste iz. noticia, nova<br />
albo iz. lado<br />
alb<strong>ok</strong>o iz./izlag. adxacente, contiguo-a<br />
album iz. álbum<br />
aldabera izond. veleidoso-a, inconstante<br />
aldaera iz. variedade<br />
aldagela iz. vestiario<br />
aldaka iz. cadeira<br />
aldaketa iz. troco, cambio<br />
aldakor izond. 1. variable, inconstante<br />
2. (pertsona bat) veleidosoa,<br />
inconstante<br />
aldakuntza iz. alteración<br />
aldamen iz. lado<br />
aldameneko izlag./iz. adxacente,<br />
contiguo-a<br />
aldapa iz. costa, pendente, inclinación<br />
aldarrikapen iz. anuncio<br />
aldarrikatu du ad. 1. pregoar 2. reivindicar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 137<br />
euskara - galiziera<br />
aldats iz. costa, pendente<br />
aldatu da/du ad. cambiar, trocar,<br />
transformar, variar, modificar, alterar<br />
alde iz. 1. lado 2. diferenza alde<br />
egin marchar, escapar, fuxir alde<br />
hemendik fóra de aquí –en beste<br />
aldean tras de aldez aurretik de<br />
antemán<br />
aldeko iz. partidario-a, simpatizante<br />
aldendu da/du ad. alongar, afastar,<br />
apartar, distanciar, separar<br />
alderantzi iz. volta, parte posterior<br />
alderantziz adb. 1. ao revés 2. torpe<br />
alderdi iz. 1. zona 2. partido político<br />
aldi iz. 1. tempo, período 2. vez,<br />
oca sión<br />
aldiz l<strong>ok</strong>. en troques, en cambio,<br />
mentres que<br />
aldizkako izlag. periódico-a<br />
aldizkari iz. revista<br />
aldrebes adb. 1. ao revés izond.<br />
2. arre vesado-a, enredoso-a<br />
ale iz. 1. gran, semente 2. exemplar<br />
alegera izond. alegre, ledo-a<br />
alegia iz. 1. fábula l<strong>ok</strong>. 2. é dicir,<br />
isto é<br />
aleman iz. alemán<br />
alemaniako iz./izond. alemán-á<br />
alemaniar iz./izond. alemán-á<br />
alfabeto iz. abecedario, alfabeto<br />
alfer iz./izond. nugallán-á, preguiceiro-a,<br />
vago-a<br />
alferkeria iz. nugalla, vagancia alferkerian<br />
egon vaguear<br />
alferrik adb. en van, en balde alferrik<br />
galdu estragar<br />
alfertasun iz. nugalla, preguiza<br />
alfonbra iz. alfombra<br />
algara iz. gargallada<br />
aliantza iz. alianza<br />
alkandora iz. camisa<br />
alkate iz. alcalde<br />
alkohol iz. alcol<br />
al<strong>ok</strong>airu iz. renda, alugueiro<br />
al<strong>ok</strong>atu du ad. arrendar, alugar<br />
alor iz. terreo cultivado<br />
alpinismo iz. alpinismo<br />
alportxa iz. alforxa<br />
altu izond. alto-a<br />
altuera iz. altura<br />
altxarrastelu iz. anciño, angazo<br />
altxatu da/du ad. 1. erguer, levantar<br />
da ad. 2. xurdir<br />
altxor iz. tesouro<br />
altzairu iz. aceiro<br />
altzari iz. moble, armario, pl. moblaxe,<br />
mobiliario<br />
altzari-denda iz. moblaría<br />
altzo iz. colo, regazo<br />
alu iz. 1. vulva izond. 2. parvo-a<br />
ama iz. nai, mai ama birjina virxe<br />
maría ama ponteko madriña<br />
amabitxi iz. madriña<br />
amaginarreba iz. sogra<br />
amaiera iz. termo, fin, remate<br />
amaigabe izond. interminable, inacabable,<br />
infinito-a<br />
amaigabeko izlag. interminable,<br />
inacabable, infinito-a<br />
amaitu du ad. rematar, terminar,<br />
acabar, vencer<br />
amama iz. avoa<br />
amantal iz. mandil<br />
137
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 138<br />
138<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
amarratu du ad. 1. (lotu) amarrar<br />
2. (itsasontzia) amarrar<br />
amatatu du ad. apagar<br />
amatxi iz. avoa<br />
amatxo iz. mamá<br />
amerikar iz./izond. americano-a<br />
amesgaitz iz. pesadelo<br />
ameskeria iz. quimera, ilusión<br />
amestu da/du ad. soñar<br />
amets iz. soño amets egin soñar<br />
ametz iz. rebolo<br />
amildegi iz. barranca<br />
amildu da/du ad. precipitar<br />
amodio iz. amor<br />
amodio-historia iz. romance, aventura<br />
amona iz. avoa<br />
amorante iz. querido-a<br />
amore iz. amor amore eman ceder,<br />
render, desistir, acceder<br />
amorratu da/du ad. 1. rabiar, encabuxar<br />
2. acérrimo<br />
amorru iz. rabia, carraxe<br />
amu iz. anzol amua irentsi caer na<br />
trampa<br />
amuarrain iz. troita<br />
amultsu izond. cariñoso-a, agarimoso-a<br />
anaia iz. irmán de home<br />
anai-arreba iz. irmáns<br />
analisi iz. análise<br />
anana iz. ananá<br />
anatomia iz. anatomía<br />
anbulantzia iz. ambulancia<br />
anbulatorio iz. ambulatorio<br />
andel iz. recipiente, depósito<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
andereño iz. 1. señorita 2. mestra,<br />
señorita<br />
andre iz. 1. señora, dona 2. esposa,<br />
dona 3. muller<br />
andregai iz. 1. moza, namorada<br />
2. prometida<br />
anekdota iz. anécdota<br />
angelu iz. ángulo<br />
angeluzuzen iz./izond. rectángulo-a<br />
angula iz. angula, meixón<br />
animalia iz. animal<br />
animatu da/du ad. 1. animar izond.<br />
2. animado-a<br />
anitz zenbatz.zehatztgb. 1. moito-a<br />
adb. 2. moi<br />
anker iz. cruel<br />
ankerkeria iz. crueldade<br />
antibiotiko iz./izond. antibiótico-a<br />
antidoto iz. antídoto<br />
antolaketa iz. 1. disposición, preparación<br />
2. preparativo<br />
antolamendu iz. disposición, preparación<br />
antolatu du ad. 1. organizar, ordenar<br />
2. organizar, artellar, preparar,<br />
dispor, dispoñer, montar<br />
antxeta iz. gaivota<br />
antxoa iz. anchoa<br />
antz iz. semellanza, parecido<br />
antzara iz. ganso<br />
antzeko izlag. semellante, parecidoa,<br />
parello-a antzekoa izan aproximarse,<br />
parecerse, semellarse<br />
antzeman dio ad. notar, decatarse,<br />
darse de conta<br />
antzerki iz. (artea) teatro<br />
antzeztu du ad. representar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 139<br />
euskara - galiziera<br />
antzina adb. antigamente, antano,<br />
noutrora<br />
antzinako izlag. 1. antigo-a iz. 2. devanceiro-a,<br />
antepasado-a, antigo-a<br />
antz<strong>ok</strong>i iz. (t<strong>ok</strong>ia) teatro<br />
antzu izond. estéril<br />
apain izond. 1. adornado-a, adobiado-a<br />
iz. 2. adorno<br />
apaindu da/du ad. adornar, adobiar,<br />
enfeitar<br />
apaindura iz. adorno, enfeite<br />
apaingarri iz. adorno, enfeite, gornición<br />
apaiz iz. cura, sacerdote, crego<br />
apal iz. 1. estante, andel, alzadeiro,<br />
balda izond. 2. humilde, sinxeloa,<br />
modesto-a adb. 3. abaixo, cara<br />
abaixo<br />
apalategi iz. estante<br />
apalgarri izond. aldraxante, humillante<br />
apalkuntza iz. aldraxe, humillación<br />
apar iz. escuma<br />
aparailu iz. aparello de navegación<br />
aparkaleku iz. aparcadoiro<br />
aparkatu du ad. aparcar, estacionar<br />
aparta izond. excepcional, extraordinario<br />
apartamentu iz. apartamento, estudio<br />
apartatu da/du ad. 1. separar, arredar,<br />
afastar, apartar 2. escoller<br />
aparteko izond. 1. único-a 2. independente<br />
apendize iz. (anatomia) apéndice<br />
apeta iz. 1. teima, manía 2. antollo,<br />
capricho<br />
apetatsu izond. caprichoso-a<br />
apetitu iz. apetito, fame<br />
apezpiku iz. bispo<br />
apiril iz. abril<br />
apo iz. sapo<br />
aprobetxatu du ad. aproveitar<br />
apropos izond. oportuno-a<br />
apur izond. cativo apur bat un<br />
pouco, algo<br />
apurka adb. pouco a pouco<br />
apurkor izond. crebadizo-a, quebradizo-a<br />
apurtu da/du ad. romper, rachar,<br />
destruír<br />
apustu iz. aposta apustu egin apostar<br />
ar iz./izond. macho<br />
arabera post. segundo, conforme a<br />
arada iz. 1. eco 2. zunido<br />
arakatu du ad. 1. analizar, investigar<br />
2. escudriñar, esculcar, pescudar<br />
3. rexistrar, cachear<br />
aran iz. cirola, ameixa<br />
arantza iz. espiña<br />
ararteko iz. mediador-ora, intercesor-ora<br />
arasa iz. armario, chineiro<br />
arau iz. norma, regra<br />
araudi iz. regulamento berjabetasun<br />
araudi estatuto de autonomía<br />
arautegi iz. regulamento, código<br />
arautu du ad. regular, regulamentar<br />
arazo iz. 1. asunto 2. problema<br />
arbaso iz. devanceiro-a, antepasado-a,<br />
antigo-a<br />
arbazta iz. ramallo<br />
arbel iz. 1. encerado, taboleiro 2.<br />
(lapitz) lousa<br />
139
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 140<br />
140<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
arbi iz. nabo<br />
arbitro iz. 1. (zuzenbidea) árbitro<br />
2. (kirola) árbitro<br />
arbola iz. 1. árbore 2. árbore froiteira<br />
arbuiatu du ad. desprezar, rexeitar,<br />
desdeñar<br />
arbuigarri izond. desdeñable, desprezable<br />
arbuio iz. desprezo<br />
ardandegi iz. adega, bodega<br />
ardatz iz. eixe<br />
ardi iz. ovella<br />
ardo iz. viño<br />
ardura iz. 1. coidado 2. precaución,<br />
prevención pl. 3. inquietudes ardura<br />
izan importar, preocupar<br />
arduradun iz./izond. encargado-a,<br />
responsable<br />
arduragabe izond. 1. despreocupado-a,<br />
abandonado-a 2. irresponsable<br />
arduragabekeria iz. 1. irresponsabilidade<br />
2. neglixencia<br />
arduratu da ad. 1. encargarse, ocuparse<br />
da/du ad. 2. preocuparse,<br />
molestarse<br />
are adb. 1. aínda, mesmo, incluso<br />
iz. 2. páncreas<br />
areago adb. máis<br />
arerio iz. inimigo-a, adversario-a<br />
areto iz. salón, sala, local areto-futbol<br />
fútbol sala<br />
argal izond. 1. fraco-a, delgado-a<br />
2. feble<br />
argaldu da/du ad. adelgazar<br />
argazki iz. fotografía<br />
argazkilari iz. fotógrafo<br />
argi iz. 1. luz 2. faro izond. 3. intelixente<br />
adb. 4. claro-a, transparente,<br />
nítido-a, nidio-a<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
argibide iz. 1. aclaración, explicación<br />
2. argumento, demostración<br />
pl. 3. instrucións<br />
argiketari iz. electricista<br />
argiontzi iz. farol<br />
argitaletxe iz. editorial<br />
argitaratu da/du ad. 1. saír, darse a<br />
coñecer du ad. 2. publicar<br />
argitaratzaile iz. editor-ora<br />
argitaratze izond. editorial<br />
argitsu izond. luminoso-a<br />
argitu du ad. 1. iluminar, alumar,<br />
alumear, raiar 2. aclarar, aclarear,<br />
clarear 3. aclarar, esclarecer<br />
argizari iz. 1. cera 2. candea, vela<br />
argiztatu du ad. iluminar, alumar,<br />
alumear<br />
argudio iz. (argibidea) argumento<br />
argumento iz. (gaia) argumento<br />
ari izan da ad. estar a facer algo<br />
ariketa iz. exercicio<br />
arima iz. alma<br />
arin izond. 1. rápido, lixeiro 2. fresco-a<br />
3. leve arinegi pentsatu precipitarse<br />
zauri arinak feridas leves<br />
arindu du ad. alixeirar, aliviar<br />
arineketa iz. carreira arineketan correndo<br />
arintasun iz. lixeireza, levidade<br />
arkakuso iz. pulga<br />
arkatz iz. lapis<br />
arkitekto iz. arquitecto-a<br />
arkitektura iz. arquitectura<br />
arku iz. arco<br />
arkume iz. año de leite<br />
arlo iz. 1. campo 2. campo, área,<br />
eido<br />
arlote iz. esmoleiro-a, vagabundo-a<br />
arma iz. arma
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 141<br />
euskara - galiziera<br />
armada iz. exército<br />
armairu iz. armario<br />
armatu da/du ad. armar<br />
armiarma iz. araña<br />
arnasa iz. alento, respiración arnasa<br />
hartu respirar<br />
arnastu du ad. respirar<br />
aro iz. 1. aro 2. idade, época burdin<br />
aro idade de ferro aro moderno<br />
idade moderna<br />
arotz iz. 1. carpinteiro-a 2. ferreiro-a<br />
aroztegi iz. ferraría<br />
arraia iz. 1. raia, trazo, liña 2. raia<br />
arraila iz. fenda, grecha, físgoa,<br />
greta<br />
arrailatu da/du ad. regañar, fender<br />
arrain iz. peixe<br />
arrain-saltzaile iz. peixeiro-a<br />
arraio interj. 1. carafio, raios iz.<br />
2. raio arraioa! maldita sexa!<br />
arrakasta iz. éxito<br />
arrandegi iz. peixaría<br />
arrangura iz. queixume<br />
arranguratu da ad. queixarse<br />
arrano iz. aguia<br />
arrantxo iz. rancho<br />
arrantza iz. 1. pesca 2. orneo arrantza<br />
egin ornear<br />
arrantzale iz. mariñeiro-a, pescador-ora<br />
arrantzatu du ad. pescar<br />
arraro izond. raro, estraño<br />
arraska iz. rasqueta<br />
arrastaka adb. a rastro<br />
arrastelu iz. anciño, angazo<br />
arrasto iz. 1. rastro, vestixio, pegada<br />
2. marca, cicatriz<br />
arrastratu da ad. (karta) arrastrar<br />
arrastu da ad. atardecer<br />
arratoi iz. rata<br />
arrats iz. atardecer, serán, tardiña<br />
arratsalde iz. tarde arratsalde on<br />
boa tarde<br />
arraun iz. remo arraun egin vogar<br />
arraunketa iz. (kirola) remo<br />
arrautza iz. ovo<br />
arrautzopil iz. tortilla<br />
arraza iz. raza, liñaxe, ascendencia<br />
arrazoi iz. 1. razón 2. razón, motivo,<br />
porqué, causa<br />
arrazoitu du ad. razoar<br />
arrazoizko izond. racional, razoable<br />
arre izond. pardo-a<br />
arreba iz. irmá de home<br />
arren adb. 1. por favor mend. 2. aínda<br />
que<br />
arreta iz. 1. atención, coidado 2. precaución,<br />
prevención arreta galdu<br />
distraer<br />
arretatsu izond. disposto-a, atento-a<br />
arriskatu da/du ad. arriscar<br />
arrisku iz. risco, perigo<br />
arriskugarri izond. perigoso-a<br />
arriskutsu izond. perigoso, acertado<br />
arroa iz. arroba arroaka por feixes<br />
arr<strong>ok</strong>a iz. rocha<br />
arropa iz. 1. roupa pl. 2. vestiario<br />
arropategi iz./izond. roupeiro-a<br />
arrosa iz./izond. rosa<br />
arrosario iz. rosario<br />
arrosondo iz. roseira<br />
arrotz iz./izond. forasteiro<br />
arroz iz. arroz<br />
arrunt izond. 1. común, corrente,<br />
habitual adb. 2. totalmente<br />
artalde iz. rabaño de ovellas<br />
141
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 142<br />
142<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
artazi iz.pl. tesoira<br />
arte iz. 1. aciñeira iz. 2. arte post.<br />
3. deica, até, ata artez dereito,<br />
recto artean entre<br />
artegatu da/du ad. acelerarse, pórse<br />
nervioso, poñerse nervioso<br />
artifizial izond. artificial<br />
artikulu iz. 1. artigo, escrito 2. (hizkuntzalaritza)<br />
artigo<br />
artile iz. la<br />
artista iz./izond. artista<br />
arto iz. 1. millo 2. (ogia) boroa<br />
artozko izond. millo-a<br />
artxibazain iz. arquiveiro-a<br />
artxibo iz. arquivo, ficheiro<br />
artzain iz. pastor-ora, pegureiro-a<br />
asaba iz. devanceiro-a, antepasadoa,<br />
antigo-a<br />
asaldatu da ad. axitarse, alterarse<br />
ase da/du ad. 1. saciar, fartar, satisfacer<br />
izond. 2. satisfeito-a<br />
asebete da/du ad. saciar, fartar, satisfacer<br />
aseguratu du ad. asegurar<br />
aseguru iz. seguro<br />
aska iz. 1. presebe 2. maseira, manxadoiro<br />
askaldu du ad. merendar<br />
askari iz. merenda<br />
askatasun iz. liberdade<br />
askatu da/du ad. 1. liberar, librar<br />
2. ceibar, desatar, soltar<br />
aske izond. libre, ceibe, solto, independente<br />
aski zenbtz./zehaztgb. abondo, suficiente<br />
aski izan abondar, bastar<br />
asko zenbtz./zehaztgb. moito-a askotan<br />
moitas veces<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
askotariko izlag. variado-a, vario-,<br />
diverso-a<br />
asmaketa iz. invención<br />
asmakizun iz. 1. invento 2. idea<br />
3. adiviña<br />
asmatu du ad. 1. inventar 2. acertar,<br />
adiviñar, atinar<br />
asmatzaile izond. inventor-ora<br />
asmo iz. intención, propósito, vontade<br />
aspaldi adb. hai moito tempo aspaldian<br />
hai tempo que<br />
aspaldidanik adb. dende hai tempo<br />
aspergarri izond. aburrido<br />
aspertu da/du ad. 1. aburrir, cansar,<br />
fartar 2. saciar, fartar<br />
aspirina iz. aspirina<br />
astakeria iz. burrada, parvada<br />
aste iz. semana aste santua semana<br />
santa<br />
astearte iz. martes, terza feira<br />
asteazken iz. mércores, cuarta feira<br />
astebete iz. unha semana completa<br />
asteburu iz. fin de semana<br />
astegun iz. día da semana<br />
astekari iz. semanario<br />
asteko iz. semanal<br />
astelehen iz. luns, segunda feira<br />
astero adb. todas as semanas<br />
asti iz. lecer<br />
astinaldi iz. sacudida<br />
astindu du ad. 1. sacudir, mexer,<br />
bater, axitar 2. sacudir, golpear<br />
astinketa iz. malleira, tunda<br />
astiro adb. amodo, engorde, devagar,<br />
con vagar<br />
asto iz./izond. burro-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 143<br />
euskara - galiziera<br />
astronauta iz. astronauta<br />
astronomia iz. astronomía<br />
astun izond. pesado-a, grave<br />
asun iz. ortiga, estruga<br />
atabal iz. atabal<br />
atal iz. 1. anaco, peza 2. sección,<br />
apar tado, departamento, área,<br />
campo 3. membro 4. gallo de<br />
froita<br />
atalburu iz. 1. lintel 2. (idazkiarena)<br />
capítulo 3. (zuzenbidea) capítulo<br />
atari iz. portal, adro<br />
ataza iz. tarefa<br />
ate iz. 1. porta 2. portaría<br />
atentatu iz. atentado<br />
atera da ad. 1. sair, xurdir du ad.<br />
2. sacar, arrincar, arrancar 3. pasear<br />
txintik atera retrucar, contestar<br />
ateraldi iz. ocorrencia, saída<br />
ateri iz. escampado ateri egon estar<br />
escampado<br />
aterki iz. paraugas<br />
aterpe iz. refuxio, acubillo<br />
aterpetxe iz. refuxio<br />
atertu du ad. escampar, estiñar<br />
atezain iz. 1. porteiro, conserxe<br />
2. (kirola) porteiro<br />
atezaindegi iz. portaría, conserxaría<br />
atezaintza iz. portaría, conserxaría<br />
atmosfera iz. atmosfera<br />
atmosferiko izlag. atmosférico-a<br />
atorra iz. blusa<br />
atseden iz. 1. descanso 2. lecer atseden<br />
hartu descansar<br />
atsedenaldi iz. repouso, descanso,<br />
intermedio, alto<br />
atsedendu da ad. descansar<br />
atsegin iz. 1. pracer izond. 2. agradable,<br />
amable, afable 3. simpático-a<br />
atsegin izan agradar<br />
atsegingarri izond. pracenteiro-a,<br />
grato-a<br />
atsekabe iz. pesar, aflición, desgusto<br />
atsekabetu da/du ad. aflixir<br />
atso iz. anciá, vella<br />
atsotitz iz. dito, refrán<br />
atun iz. atún<br />
atungorri iz. atún<br />
atunzuri iz. bonito<br />
atxiki zaio ad. adherirse<br />
atxilo iz./izond. preso-a<br />
atxilotu du ad. deter, arrestar, prender<br />
atximur iz. belisco atximur egin beliscar<br />
atxur iz. bebedela, borracheira<br />
atzamar iz. dedo<br />
atzamarkatu du ad. rabuñar, riscar<br />
atzapar iz. pouta<br />
atze iz. atrás, parte posterior<br />
atzean adb. atrás, detrás, tras<br />
atzeko izond. traseiro-a, posterior<br />
atzekoz aurrera ao revés<br />
atzelari iz. (kirola) defensa<br />
atzeman du ad. soprender, pillar<br />
atzera adb. 1. atrás 2. de novo interj.<br />
3. atrás atzera egin recuar, retroceder<br />
atzeraka adb. cara atrás<br />
atzerakin iz.pl. atrasos<br />
atzerako iz.pl. cambio, volta, miúdo<br />
atzerakoi iz. retrógrado-a<br />
atzerapen iz. (egoera) atraso<br />
143
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 144<br />
144<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
atzeratu du ad. 1. atrasar, adiar, aprazar,demorar<br />
da ad. 2. retroceder,<br />
retirarse iz./izond. 3. atrasado-a<br />
atzeratze iz. (denbora) atraso<br />
atzerri iz. (lekua) estranxeiro<br />
atzerriratze iz. emigración<br />
atzerritar iz./izond. estranxeiro-a<br />
atzipen iz. 1. captura 2. (informatika)<br />
acceso<br />
atzo adb. onte<br />
aukera iz. 1. elección 2. oportunidade,<br />
marxe 3. abundancia<br />
aukeratu du ad. elixir, escoller<br />
aulki iz. 1. cadeira 2. banco<br />
aupa interj. ánimo!<br />
aurka iz. contra aurka egin opor,<br />
opoñer aurka egon oporse, opoñerse<br />
aurkako iz. contra<br />
aurkezle iz. presentador-ora<br />
aurkezpen iz. presentación<br />
aurkeztu da ad. presentar<br />
aurki adb. axiña, decontado, enseguida<br />
aurkibide iz. índice<br />
aurkikuntza iz. achado, descubrimento<br />
aurkitu du ad. atopar, topar, encontrar,<br />
descubrir, achar<br />
aurpegi iz. cara, face, rostro<br />
aurre iz. parte dianteira aurre egin<br />
opor, opoñer aurrea hartu adiantar<br />
aurrez de antemán aurrez<br />
aurre cara a cara, fronte a fronte<br />
aurrealde iz. 1. fronte, parte dianteira<br />
2. fronte, fachada<br />
aurrean adb. diante<br />
aurreko izlag. anterior, dianteiro-a<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
aurrekontu iz. orzamento, presuposto<br />
aurekontua egin orzar, presupostar<br />
aurrelari iz. (kirola) dianteiro-a<br />
aurreneko izlag. primeiro-a<br />
aurrera adb. 1. adiante interj.<br />
2. adiante<br />
aurrerabide iz. progreso<br />
aurrerakoi izond. progresista<br />
aurrerantzean adb. en diante, a<br />
partir de agora<br />
aurrerapen iz. adianto, progreso<br />
aurreratu da/du ad. 1. adiantar,<br />
avanzar du ad. 2. aforrar<br />
aurresan du ad. 1. predicir iz. 2. predición<br />
aurrezki iz. aforro aurrezki-kutxa<br />
caixa de aforros<br />
aurreztu du ad. aforrar<br />
aurten adb. este ano<br />
ausardia iz. atrevemento, ousadía<br />
ausart izond. valente, atrevido-a,<br />
ousado-a<br />
ausarti izond. valente, atrevido-a,<br />
ousado-a<br />
ausartu da ad. atreverse, ousar<br />
ausartzia iz. atrevemento, ousadía<br />
ausiki du ad. 1. morder, picar iz.<br />
2. mordedura, picadura ausiki<br />
egin morder, picar<br />
auskalo interj. quen sabe!<br />
auto iz. coche, automóbil<br />
autobide iz. autopista<br />
autobus iz. autobús, autocar<br />
automatiko izond. automático<br />
auzi iz. desputa<br />
auzitegi iz. tribunal<br />
auzo iz. barrio
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 145<br />
euskara - galiziera<br />
auz<strong>ok</strong>o iz./izond. veciño-a<br />
axola iz. 1. importancia 2. coidado,<br />
interese, preocupación axola izan<br />
importar<br />
axolagabe izond. 1. abandonado-a,<br />
despreocupado-a 2. irresponsable<br />
axolagabekeria iz. 1. irresponsabilidade<br />
2. neglixencia<br />
axolatu da/du ad. importar<br />
axuri iz. año acabado de nacer<br />
aza iz. 1. verza 2. repolo<br />
azal iz. 1. pel 2. cortiza, casca,<br />
codia 3. pela, monda 4. tona, superficie<br />
azala kendu pelar azala<br />
joan pelarse<br />
azaldu da ad. 1. aparecer 2. amosar,<br />
mostrar, manifestar da/du ad.<br />
3. declarar, manifestar 4. explicar<br />
5. indicar<br />
azaleko izlag. superficial<br />
azalore iz. coliflor<br />
azalpen iz. aclaración, explicación<br />
azao iz. monllo<br />
azaro iz. novembro<br />
azazkal iz. unlla<br />
azeleratu da/du ad. acelerar<br />
azenario iz. cenoria<br />
azentu iz. acento azentu-marka<br />
acento gráfico<br />
azeri iz. raposo, golpe<br />
azido iz. ácido<br />
azienda iz. gando<br />
azkar izond. 1. rápido-a, veloz<br />
2. intelixente, listo-a 3. forte<br />
azkartasun iz. rapidez<br />
azkartu da/du ad. 1. fortalecer<br />
2. apresurar<br />
azken ord. 1. último-a 2. fin, termo,<br />
remate azkenean por último azken<br />
batean total, en resume azkenik<br />
por último<br />
azkenaldian adb. ultimamente<br />
azkenburuko izlag. derradeiro-a<br />
azkendu da ad. rematar<br />
azkeneko izlag. último-a askenekoz<br />
por última vez<br />
azkengabe izond. interminable, inacabable,<br />
infinito-a<br />
azkura iz. proído azkura eman pi -<br />
car, proer<br />
az<strong>ok</strong>a iz. feira, mercado<br />
azpi iz. a parte de abaixo<br />
azpian adb. embaixo, debaixo<br />
azpikeria iz. argallo, enredo azpikerian<br />
ibili argallar, tramar<br />
azpil iz. (janariarena) fonte<br />
azpimarratu du ad. 1. subliñar<br />
2. destacar<br />
azpizun iz. solomo<br />
aztal iz. calcañar<br />
aztarna iz. rastro, pegada, vestixio<br />
azterketa iz. exame, proba azterketa<br />
egin examinar<br />
aztertu du ad. examinar, recoñecer<br />
azukre iz. azucre azukre-ontzi azucreiro<br />
145
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 146<br />
146<br />
B<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
ba- partik. 1. (baldintza) se 2. situado<br />
diante do verbo reforza o carácter<br />
afirmativo do verbo ba-<br />
...ere 1. aínda que 2. por se<br />
baba iz. 1. faba, feixón, feixó 2.<br />
bocha<br />
babarrun iz. feixón, feixó, faba<br />
babes iz. 1. acubillo, refuxio 2. protección<br />
babestu da/du ad. 1. coidar, defender,<br />
protexer, apoiar du ad. 2. axudar,<br />
patrocinar, apadriñar<br />
bada l<strong>ok</strong>. 1. pois, logo 2. xa que,<br />
porque<br />
badaespadako izlag. 1. incerto-a<br />
2. preventivo-a<br />
badaezpada (ere) adb. por se acaso<br />
bagoi iz. vagón<br />
bai adb. si bai horixe por suposto,<br />
dende logo bai...bai... xa...xa...,<br />
ora...ora...<br />
baietsi du ad. prometer, asegurar<br />
baietz 1. que si 2. a que si confianza<br />
na acción do verbo<br />
baiezko iz. si<br />
baieztatu du ad. 1. afirmar 2. confirmar<br />
bailara iz. val<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
baimen iz. permiso baimena eman<br />
permitir, dar permiso<br />
baimendu du ad. permitir<br />
baina junt. pero, mais<br />
bainatu da/du ad. bañar<br />
baino partik. 1. partícula comparativa<br />
ca, que junt. 2. senón<br />
bainu iz. baño<br />
bainu-etxe iz. balneario, baños<br />
bainugela iz. baño, lavabo<br />
bainuontzi iz. baño, bañeira<br />
baita junt. e tamén, e incluso postp.<br />
2. cas<br />
baizik junt. senón<br />
bakailao iz. bacallau<br />
bakar izond 1. único 2. só<br />
bakardade iz. soidade, señardade<br />
bakarka adb. a soas<br />
bakarrik adb.1. só, soamente 2. a<br />
soas<br />
bakarti izond. deserto-a<br />
bake iz. paz<br />
baketsu izond. 1. pacífico-a 2. apracible<br />