Novas palabras ok. - Lexicool
Novas palabras ok. - Lexicool
Novas palabras ok. - Lexicool
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 2<br />
MATERIAIS LINGÜÍSTICOS<br />
Edición:<br />
Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo<br />
Reitoría da Universidade de Vigo<br />
r/<br />
36201 Vigo<br />
Tel. 986 813574<br />
Fax: 986 813559<br />
©<br />
© Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, 2009<br />
© Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo, 2009<br />
Printed in Spain - Impreso en España<br />
I.S.B.N.<br />
Depósito Legal: VG-<br />
Deseño e maquetación: Acuarela Comunicación SLL<br />
Imprime:<br />
Reservados todos os dereitos. Nin a totalidade nin parte deste libro pode reproducirse<br />
ou transmitirse por ningún procedemento electrónico ou mecánico, incluíndo fotocopia,<br />
gravación magnética ou calquera almacenamento de información e sistema<br />
de recuperación, sen o permiso escrito da Área de Normalización Língüística<br />
da Universidade de Vigo.
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 3<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
materiais<br />
lingüísticos<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
galego - éuscaro<br />
euskara - galiziera<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
UNIVERSIDADE<br />
DE VIGO
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 4<br />
4<br />
Dicionario Elemental<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 5<br />
i n t r o d u c i ó n<br />
Introdución<br />
5
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 7<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
galego - éuscaro
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 8
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 9<br />
A<br />
galego - éuscaro<br />
a art. 1. -a pron. 2. Ø<br />
á contra. 1. a (preposición) + a (artigo)<br />
s.f. 2. hegal, hego<br />
a prep. 1. -i 2. Ø 3. -ra 4. -n 5. -z, -<br />
ka<br />
aba s.f. hegal<br />
abade s.m. abade<br />
abaixar v.t. makurtu<br />
abaixo adv. 1. behera, apal interx.<br />
2. behera parte de abaixo azpi,<br />
behe, barren<br />
abalar v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
abalo s.m. kulunka, zabu, kili-kolo<br />
abandonado -a adx. 1. (despreocupado)<br />
axolagabe, utzi 2. (referido<br />
a casas, vilas) utzi<br />
abandonar v.t. 1. laga, utzi, bertan<br />
behera utzi 2. (un lugar) -tik irten<br />
abanear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
abano s.m. haizemaile<br />
abaratar v.t./v.i merkatu<br />
abarrelar v.t. sehaska, kulunkatu<br />
abastanza s.f. ugaritasun, oparotasun<br />
abdicar v.t. (dun cargo) abdikatu,<br />
(dunhas crenzas) uko egin<br />
abecedario s.m. alfabeto<br />
abeiro s.m. geriza<br />
abella s.f. erle<br />
abellón s.m. erlastar<br />
aberto -a adx. zabal, zabalik<br />
abeto s.m. izei<br />
abismo s.m. leize<br />
abofé adv. egiazki, egiazkiro<br />
abolar v.i./v.p. mailatu<br />
abondar v.i. nahikoa izan, aski izan<br />
abondo -a adx. 1. aski, nahiko adv.<br />
2. aski, dezente, nahiko, samar<br />
abondoso -a adx. ugari, gari<br />
abono s.m. abonamendu<br />
abordaxe s.f. abordatze<br />
aborrecer v.t. 1. gorrotatu, higuindu<br />
v.t./v.p. 2. nazkatu<br />
abotoar v.t. botoitu, botoiak lotu<br />
abrandar v.t. bigundu, samurtu<br />
abrazar v.t./v.p. besarkatu<br />
abrazo s.m. besarkada<br />
abreviar v.t. lastertu, laburtu<br />
abrigar v.t./v.p. arropa jantzi, berotu,<br />
estali<br />
abrigo s.m. ber<strong>ok</strong>i<br />
abril s.m. apiril<br />
abrir v.t./v.p. ireki, zabaldu<br />
abruñeiro s.m. elorri<br />
9
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 10<br />
10<br />
Dicionario Elemental<br />
absolutamente adv. 1. (en oracións<br />
negativas) ezer ere, deus ere 2.<br />
(en oracións afirmativas) erabat,<br />
zeharo, guztiz<br />
absoluto adx. absolutu, erabateko<br />
en absoluto batere<br />
absurdo -a adx. zentzugabe<br />
abundancia s.f. ugaritasun, oparotasun,<br />
aukera en abundancia erruz<br />
abundante adx. ugari, gori<br />
abundantemente adv. gogotik<br />
aburrido adx. aspergarri<br />
aburrir v.t./v.p. aspertu, nekatu, gogaitu<br />
abusar v.i. 1. abusatu 2. (sexualmente)<br />
bortxatu<br />
abuso s.m. 1. gehiegikeria 2. abusu<br />
acá adv. hemen, (dirección a) hona<br />
acá mesmo hementxe, honaxe<br />
acabar v.t. 1. amaitu, bukatu, burutu<br />
v.p. 2. agortu, amaitu, bukatu<br />
v.i. 3. amaitu, bukatu acabado de<br />
nacer jaioberri<br />
acadar v.t. iritsi<br />
académico -a adx./s. akademiko<br />
ano académico ikasturte<br />
acampar v.i. kanpatu<br />
acceder v.i. 1. onartu, onetsi, amore<br />
eman 2. sartu, heldu, sarbide izan<br />
acceso s.m. 1. (entrada) sarbide, sarrera<br />
2. (acción) sartze 3. (informática)<br />
atzipen<br />
accidente s.m. 1. istripu 2. ustekabe<br />
3. gorabehera<br />
acción 1. egintza, ekintza, egite<br />
2. akzio<br />
acción s.f. ekintza<br />
acedar v.t./v.i. 1. mindu, garraztu<br />
v.p. 2. ihartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
acedo -a adx. garratz, samin<br />
aceiro s.m. altzairu<br />
aceite s.m. olio<br />
acelerar v.t. 1. bizkortu, azeleratu<br />
v.p. 2. artegatu<br />
acenar v.i. keinu egin<br />
acender v.t. piztu, biztu<br />
aceno s.m. keinu, zeinu, (cos ollos)<br />
ñica, (de burla) ñaka<br />
acento s.m. 1. azentu 2. (gráfico)<br />
azentu-marka 3. doinu<br />
aceptar v.t. aitortu, onartu<br />
acerca de loc. prep. –i dag<strong>ok</strong>ionez<br />
acercar v.t./v.p. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu<br />
acérrimo adx. amorratu<br />
acertar v.t. 1. asmatu, igarri v.i.<br />
2. jo, eman 3. asmatu<br />
aceso -a adx. bero, gartsu<br />
acha s.f. ezpal, printza<br />
achado s.m. aurkikuntza<br />
achaiar v.t. lautu<br />
achar v.t. 1. topatu, aurkitu 2. uste<br />
izan v.p. 3. egon<br />
achegar v.t./v.p. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu<br />
aciñeira s.f. arte<br />
acio s.m. mordo<br />
acivro s.m. gorosti<br />
aclaración s.f. argibide, azalpen<br />
aclarar v.t. 1. argitu 2. (a roupa)<br />
urbe rritu v.i. 3. (o día, o ceo) argitu,<br />
oskarbitu v.t./v.p. 4. (dúbidas)<br />
argitu<br />
aclarear v.i. argitu, oskarbitu<br />
acó adv. hona acó mesmo honaxe<br />
acochar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 11<br />
galego - éuscaro<br />
acocho s.m. zulo<br />
acolá adv. harantzago<br />
acoller v.t. 1. hartu, jaso v.p. 2. heldu<br />
acollida s.f. harrera<br />
acometida s.f. bultza, ekinaldi<br />
acomodar v.t./v.p. 1. (colocar) k<strong>ok</strong>atu<br />
2. (adaptar) eg<strong>ok</strong>itu, moldatu<br />
acompañar v.t. lagundu<br />
aconsellar v.t./v.p. aholkatu, kontseilatu,<br />
gomendatu<br />
acontecemento s.m. 1. gertaera 2.<br />
(acto público) ekitaldi<br />
acontecer v.i. gertatu, suertatu<br />
acordar v.t. 1. erabaki, ebatzi v.t./v.p.<br />
2. gogoratu, oroitu v.i. 3. (espertar)<br />
iratzarri, ernatu, esnatu<br />
acordeón s.m. soinu<br />
acordo s.m. akordio, erabaki, konponbide,<br />
tratu, kontzertu estar de<br />
acordo ados izan, bat etorri<br />
acostumar v.t./v.p. 1. ohitu v.t.<br />
2. (partícula que se antepón ao<br />
verbo, adoitar) ohi<br />
acougar v.i. lasaitu, baretu<br />
acougo s.m. lasaitasun, sosegu<br />
acoutar v.t. 1. mugatu, zedarriztatu<br />
2. (un texto) oharrak ipini/idatzi<br />
acovardar v.t./v.p. beldurtu, koldartu<br />
acta s.f. agiri<br />
actitude s.f. j<strong>ok</strong>abide, jarrera<br />
actividade s.f. ekintza, jarduera<br />
activo -a adx. 1. gogotsu, langile<br />
2. aktibo<br />
acto s.m. 1. egintza, ekintza, egite<br />
2. (acontecemento público) ekitaldi,<br />
ospakizun 3. (de teatro) ekitaldi<br />
actor -ora s. aktore, j<strong>ok</strong>alari<br />
actriz s.f. aktore, j<strong>ok</strong>alari<br />
actuación s.f. saio<br />
actual adx. gaur egungo, gaurko<br />
actualmente adv. gaur egun, gaur<br />
egunean<br />
actuar v.i. 1. aritu, j<strong>ok</strong>atu 2. antzeztu,<br />
j<strong>ok</strong>atu<br />
acubillo s.m. aterki, babes, geriza<br />
acuoso -a adx. 1. (zumento) urdun,<br />
urtsu 2. zirin<br />
acurtar v.t. laburtu, txikiagotu,<br />
moztu<br />
acusación s.f. salaketa<br />
acusar v.t. 1. salatu, akusatu 2. (sentir)<br />
nabaritu, nabarmendu v.p.<br />
3. aitortu<br />
adaptar v.t. adaptatu, eg<strong>ok</strong>itu<br />
adecuado -a adx. eg<strong>ok</strong>i<br />
adecuar v.t./v.p. eg<strong>ok</strong>itu<br />
adega s.f. ardandegi<br />
adelgazar v.t./v.i. argaldu, mehetu<br />
ademais adv. gainera, gain<br />
adestrador -ora s. entrenatzaile<br />
adeus interx. 1. adio!, agur! s.m.<br />
2. adio, agur<br />
adherir v.t./v.i./v.p. 1. erantsi, atxiki,<br />
itsatsi v.p. 2. (a unhas ideas) atxiki<br />
adiantar v.t./v.i./v.p. aurreratu, aurrea<br />
hartu<br />
adiante adv. 1. aurrera 2. (parte de<br />
algo) aurre interx. 3. aurrera! de<br />
hoxe en adiante gaurtik aurrera<br />
adianto s.m. aurrerapen<br />
adiar v.t. atzeratu<br />
adición s.f. batuketa<br />
adiñeirado -a adx. dirudun<br />
adival s.m. gurdi-s<strong>ok</strong>a<br />
11
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 12<br />
12<br />
Dicionario Elemental<br />
adiviña s.f. asmakizun, igarkizun<br />
adiviñar v.t. asmatu, igarri<br />
adiviño -a s. igarle<br />
administración s.f. administrazio<br />
administrador -ora s. administratzaile<br />
administrativo -a adx. 1. administratibo<br />
s. 2. administrari, bulegari<br />
admirable adx. harrigarri, ohargarri<br />
admiración s.f. mirespen<br />
admirador -ora s. miresle<br />
admirar v.t. 1. miretsi, ederretsi v.p.<br />
2. (asombrarse) harritu<br />
admitir v.t. onartu, onetsi<br />
adobiado -a adx. apain<br />
adobiar v.t./v.p. apaindu<br />
adoecer v.i. 1. (sufrir) pairatu 2. (desexar)<br />
irrikatu<br />
adoitar v.t. (partícula que se antepón<br />
ao verbo) ohi<br />
adoito adv. sarri<br />
adopción s.f. 1. hartze 2. adopzio,<br />
(un neno) sematzat hartze, (unha<br />
nena) alabatzat hartze<br />
adoptar v.t. 1. hartu 2. (un neno ou<br />
unha neno) adoptatu, (un neno)<br />
sematzat hartu, (unha nena) alabatzat<br />
hartu<br />
adorar v.t. agurtu, adoretu, gurtu<br />
adormecer v.i. logaletu<br />
adornado -a adx. apain<br />
adornar v.t./v.p. apaindu<br />
adorno s.m. apain, apaindura,<br />
apaingarri, edergarri<br />
adozar v.t. gozatu, eztitu<br />
adquirir v.t. 1. (mercar) erosi 2.<br />
(algo inmaterial) eskuratu<br />
adro s.m. atari<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aduana s.f. aduana<br />
adubar v.t. ontzutu, adobatu<br />
adubo s.m. ontzu, ontzu<br />
adular v.t. lausengatu, losintxatu<br />
adulto -a adx./s. heldu, nagusi<br />
adversario -a adx./s. arerio<br />
advertencia s.f. 1. oharpide, abertimendu<br />
2. (observación) oharpen<br />
advertir v.t. 1. adierazi 2. (notar)<br />
nabaritu<br />
adxacente adx. aldameneko, alb<strong>ok</strong>o<br />
adxectivo -a adx. 1. osagarri s.m.<br />
2. adjektibo, (na gramática vasca,<br />
antes do nome) izenlagun, (na gramática<br />
vasca, despois do nome)<br />
izenondo<br />
adxudicar v.t. esleitu, adjudikatu<br />
aeroporto s.m. aireportua<br />
afable adx. adikor, atsegin facerse<br />
afable lautu<br />
afacer v.t./v.p. ohitu, jarri<br />
afagar v.t. lausengatu, losintxatu<br />
afago s.m. lausengu<br />
afalar v.t. akuilatu<br />
afamado -a adx. ospetsu, sonatu<br />
afastar v.t./v.p. 1. apartatu, erretiratu,<br />
baztertu, aldendu, banandu<br />
2. (relacións) urrundu, urrutiratu<br />
afección s.f. 1. (doenza) erasan<br />
2. zaletasun 3. zale<br />
afeccionado -a adx./s. zale<br />
afectar v.t./v.p. 1. hunkitu v.t.<br />
2. (atinxir) eragin<br />
afeitar v.t./v.p. bizarra egin<br />
afeito -a adx. ohituta egon<br />
afiado -a adx. 1. zorrotz, zorroztu<br />
s.m. 2. zorrozketa<br />
afialapis s.m. zorrozkailu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 13<br />
galego - éuscaro<br />
afianzar v.t. finkatu, tinkatu, oinarritu<br />
afiar v.t. zorroztu<br />
afiliado -a s. bazkide, afiliatu<br />
afiliar v.t./v.p. kide egin, afiliatu<br />
afillado -a s. besoetako<br />
afín adx. kideko, pareko<br />
afinar v.t. tonuan jarri<br />
afirmar v.t. 1. baieztatu v.t./v.p.<br />
2. (fortalecer) sendotu<br />
afixo s.m. hizki<br />
aflición s.f. atsekabe, bihozmin<br />
aflixir v.t./v.p. atsekabetu<br />
afogar v.t. ito<br />
afondar v.i. 1. sakondu 2. hondatu,<br />
urperatu<br />
aforcar v.t./v.p. urkatu<br />
aforrar v.t. aurreztu, aurreratu, soberatu<br />
aforro s.m. aurrezki caixa de aforros<br />
aurrezki-kutxa<br />
afortunadamente adv. zorionez<br />
afrouxar v.t. laxatu<br />
afundir v.t./v.p. hondatu, hondoratu,<br />
urperatu<br />
agachar v.t./v.p. 1. (ocultar) ezkutatu,<br />
ostendu, gorde 2. (anicarse)<br />
makurtu, uzkurtu<br />
agardar v.t./v.i. 1. itxaron, itxoin,<br />
zain egon v.t. 2. (confiar) espero<br />
izan<br />
agarimo s.m. maitasun, maitazarre,<br />
txera<br />
agarimoso -a adx. amultsu, txeratsu,<br />
maitekor<br />
agarradeira s.f. eskuleku, helduleku<br />
agarrar v.t./v.p. eutsi, heldu<br />
agás prep. ezik, izan ezik, salbu<br />
agasallar v.t. erregalatu, opari egin<br />
agasallo s.m. erregalu, opari<br />
agatuñar v.i. katamarka igo<br />
agochar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
agocho s.m. zulo<br />
agora adv. 1. orain 2. (época presente)<br />
orainaldi a partir de agora<br />
aurrerantzean, hemendik aurrera<br />
polo de agora oraingoz agora<br />
mesmo oraintxe bertan até agora<br />
oraindaino<br />
agosto s.m. abuztu<br />
agra s.f. alor<br />
agradable adx. atsegin, pozgarri, gog<strong>ok</strong>o<br />
agradar v.i. atsegin izan, gustatu<br />
agradecer v.t. eskertu<br />
agradecido -a adx. eskerdun, esker<br />
oneko<br />
agrandar v.t. handitu<br />
agre adx. garratz, mingots<br />
agrear v.t./v.i. mindu, garraztu<br />
agresión s.f. eraso<br />
agricultor -ora s. nekazari<br />
agricultura s.f. nekazaritza<br />
agro s.m. 1. soro, landa, eremu<br />
2. (actividade) nekazaritza<br />
agromar v.i. erne<br />
agrupación s.f. 1. taldekatze, elkartze<br />
2. (asociación) talde, elkarte,<br />
lagunarte<br />
aguantar v.t. 1. (soster) eutsi 2. (soportar)<br />
jasan, eraman v.i. 3. (permanecer)<br />
iraun<br />
aguante s.m. eroapen<br />
aguia s.f. arrano<br />
aguillada s.f. akuilu<br />
13
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 14<br />
14<br />
Dicionario Elemental<br />
aguilloada s.f. eztenkada<br />
aguillón s.m. ezten, mizto<br />
aguinaldo s.m. gabonsari<br />
agulla s.f. orratz agulla de coser jostorratz<br />
aguzado adx. zorrotz, zorroztu<br />
aí adv. hor, (dirección a) horra aí<br />
mesmo hortxe<br />
ai interx. ai<br />
aínda adv. are, oraindik aínda que<br />
arren, nahiz eta, ba-...ere<br />
aire s.m. aire<br />
aireada s.f. bolada<br />
airear v.t./v.p. haizeztatu, haizatu,<br />
egurastu<br />
aixada s.f. aitzur<br />
alá adv. han, (dirección a) hara alá<br />
mesmo hantxe, haraxe<br />
ala s.f. hegal, hego<br />
alameda s.f. zumardi<br />
álamo s.m. zumar<br />
alarma s.f. alarma<br />
albanel s.m. igeltsero<br />
alboio s.m. estalpe<br />
alboroto s.m. zalaparta, iskanbila<br />
álbum s.m. album<br />
alcalde -esa s. alkate<br />
alcol s.m. alkohol<br />
alcume s.m. goitizen, izengoiti<br />
aldea s.f. herrixka<br />
aldraxante adx. Iraingarri, apalgarri<br />
aldraxar v.t. iraindu<br />
aldraxe s.f. irain, apalkuntza<br />
aledar v.t./v.p. poztu, alaitu, poz<br />
hartu<br />
alegrar v.t./v.p. poztu, alaitu, poz<br />
hartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
alegre adx. alai, alegera, pozik<br />
alegría s.f. alaitasun, poz<br />
aleilar v.t. urrumatu<br />
alemán -á adx./s. 1. alemaniako,<br />
alemaniar s.m. 2. (lingua) aleman<br />
alén adv. 1. haraindi, bestalde s.m.<br />
2. beste mundu, haraindi<br />
alento s.m. 1. arnasa, hats 2. adore,<br />
gogo<br />
alfabeto s.m. alfabeto<br />
alfaia s.f. bitxi<br />
alfándega s.f. aduana<br />
alfinete s.m. orratz<br />
alfombra s.f. alfonbra<br />
alforxa s.f. alportxa<br />
algo indef. 1. zerbait, zer edo zer<br />
adv. 2. pixka bat, apur bat<br />
algodón s.m. kotoi<br />
alguén indef. norbait ser alguén inor<br />
izan<br />
algún (f. algunha) indef. zenbait,<br />
bat, batzuk<br />
algures adv. nonbait<br />
alí adv. han alí mesmo hantxe<br />
dende alí handik aurrera<br />
alianza s.f. aliantza, elkartasun<br />
alicerce s.m. 1. funts, oinarri 2. (dunha<br />
construción) zimendu, oinarri<br />
alimentación s.f. elikadura<br />
alimentar v.t./v.p. janaritu, mantendu,<br />
elikatu<br />
alimento s.m. janari, elikagai, jaki<br />
aliviar v.t. arindu<br />
alixeirar v.t. arindu<br />
alleo -a adx. Inoren<br />
allo s.m. baratxuri, berakatz allo<br />
porro porru
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 15<br />
galego - éuscaro<br />
alma s.f. arima<br />
almacén s.m. tegi, biltegi, gordeleku,<br />
gordailu<br />
almofada s.f. belarrond<strong>ok</strong>o, buruko,<br />
burko<br />
almorzar v.t./v.i. gosaldu<br />
almorzo s.m. gosari<br />
aló adv. hara aló mesmo haraxe<br />
alongar v.t./v.p. 1. luzatu 2. (afastar)<br />
urrundu, urrutiratu, aldendu<br />
aloumiñar v.t. laztandu<br />
aloumiño s.m. laztan<br />
alpendre s.m. estalpe<br />
alpinismo s.m. alpinismo<br />
alteración s.f. aldakuntza<br />
alterar v.t. 1. aldatu v.t./v.p. 2. asaldatu<br />
altibaixo s.m.pl. gorabehera<br />
alto-a adx. 1. altu, garai, goi, gora<br />
s.m. 2. atsedenaldi inter. 3. geldi,<br />
tenk<br />
altura s.f. altuera<br />
alugar v.t. akuratu, al<strong>ok</strong>atu<br />
alugueiro s.m. akura, errenta, al<strong>ok</strong>airu<br />
alumar v.t./v.i. argitu, argiztatu<br />
alumear v.t./v.i. argitu, argiztatu<br />
alumno -a adx./s. ikasle<br />
alusión s.f. aipamen, aipaldi<br />
alzadeiro s.m. apal<br />
ama s.f. etxekoandre, ugazabandre<br />
ama de casa etxekoandre ama de<br />
cría inude<br />
amable adx. adikor, atsegin, adeitsu<br />
amais adv. gain, gainera amais de -z<br />
ostean<br />
amalló s.m. l<strong>ok</strong>arri<br />
amañar v.t. 1. (arranxar) konpondu<br />
2. (con engano) iruzur egin v.p.<br />
3. (acomodarse) moldatu<br />
amar v.t. maitatu<br />
amarelado -a adx. horixka<br />
amarelo-a adx./s. hori<br />
amargo -a adx. garratz, mingots, mikatz,<br />
samin<br />
amarrar v.t. 1. amarratu v.t./v.p.<br />
2. lotu, amarratu<br />
ambición s.f. handinahi<br />
ambicioso -a adx. handinahi, handizale<br />
ambiente s.m. giro, ingurune<br />
ambiguo -a adx. nabar<br />
ambos -as indef. biak<br />
ambulancia s.f. anbulantzia<br />
ambulatorio s.m. anbulatorio<br />
ameaza s.f. mehatxu<br />
ameazar v.t. mehatxatu<br />
amedrentar v.t./v.p. beldurtu, kikildu<br />
ameixa s.f. 1. (marisco) muxila, txirla<br />
2. (froita) aran, <strong>ok</strong>aran<br />
ameixeira s.f. aranondo<br />
amencer v.i. 1. eguna etorri s.m.<br />
2. egunsenti, goiztiri, goizalde<br />
ameneiro s.m. haltz<br />
americano -a adx./s. amerikar<br />
amieiro s.m. haltz<br />
amigo -a adx./s. adiskide grupo de<br />
amigos lagun-talde<br />
amizade s.f. 1. adiskidetasun pl.<br />
2. laguna, adiskide, lagunarte,<br />
lagun-talde<br />
amo -a s. 1. jabe s.m. 2. ugazaba<br />
amodo adv. astiro, poliki, geldiro<br />
amoestación s.f. oharpide, abertimendu<br />
15
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 16<br />
16<br />
Dicionario Elemental<br />
amolar v.t. 1. (afiar) zorroztu v.t./v.p.<br />
2. izorratu, gogaitu v.p. 3. eragotzi<br />
amolecer v.t./v.i. bigundu, samurtu<br />
amontoar v.t./v.p. pilatu, metatu<br />
amor s.m. amodio, amore, maitasun<br />
amora s.f. 1. masusta, maruga<br />
2. masusta<br />
amorear v.t./v.p. pilatu, metatu<br />
amorodo s.m. marrubi, mugurdi<br />
amorriñar v.p. mindu<br />
amosar v.t. 1. erakutsi 2. azaldu,<br />
adierazi v.p. 3. azaldu, agertu<br />
ampliación s.f. zabalkuntza<br />
ampliar v.t. zabaldu<br />
amplo -a adx. zabal<br />
amuleto s.m. kutun<br />
anaco s.m. atal, puska, pusketa,<br />
zati, pixka<br />
análise s.f. analisi<br />
ananás s.f. anana<br />
anano -a adx./s. nano, ipotx<br />
anatomía s.f. anatomia<br />
anchear v.t./v.p. zabaldu<br />
ancho -a adx. 1. zabal s.m. 2. zabalera<br />
anchoa s.f. antxoa<br />
anciá s.f. atso<br />
ancián -á adx./s. 1. zahar, adineko<br />
s.pl. 2. zaharrak<br />
ancián s.m. agure<br />
anciño s.m. eskuare, altxarrastelu,<br />
arrastelu<br />
áncora s.f. aingura<br />
andar v.i. 1. ibili s.m. 2. solairu,<br />
pisu 3. (xeito de camiñar) ibilera<br />
andazo s.m. izurri<br />
andel s.m. apal<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
andoriña s.f. enara<br />
andrómena s.f. ingurumari, itzulinguru<br />
anécdota s.f. pasadizo, anekdota<br />
anel s.m.eraztun<br />
anexo -a adx. 1. erantsi s.m. 2. (apéndice)<br />
eranskin, gehigarri<br />
angazo s.m. eskuare, altxarrastelu,<br />
arrastelu<br />
angosto -a adx. estu, estutu, mehar,<br />
hertsi<br />
angueira s.f. zeregin<br />
anguía s.f. aingira<br />
angula s.f. angula<br />
ángulo s.m. 1. (matemática) angelu<br />
2. (dunha parede) bazter<br />
angustia s.f. larritasun<br />
anicar v.t./v.p. makurtu, uzkurtu<br />
animado -a adx. 1. (vivo) bizi, bizidun<br />
2. (alegre) animatu, alai<br />
3. (que ten movemento) bizidun<br />
debuxos animados marrazki bizidunak<br />
animal s.m. abere, animalia<br />
animar v.t./v.p. 1. adoretu, animatu<br />
v.t. 2. (estimular) suspertu, bizkortu<br />
ánimo s.m. 1. (vontade) gogo 2. ado -<br />
re, kemen interx. 3. aupa, eutsi estado<br />
de ánimo gogo-aldartea<br />
aniñar v.i. habia egin<br />
aniquilar v.t. suntsitu, deuseztatu,<br />
ezereztatu<br />
aniversario s.m. urtebetetze<br />
ano s.m. 1. (tempo) urte 2. (parte do<br />
corpo) uzki o ano pasado iaz o<br />
ano que vén geurtz este ano aurten<br />
año s.m. bildots año de leite arkume<br />
año acabado de nacer axuri
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 17<br />
galego - éuscaro<br />
anoar v.t./v.p. korapilatu, lotu<br />
anoitecer v.i. 1. gautu, ilundu s.m.<br />
2. iluntze, ilunabar<br />
anoitecida s.f. iluntze, ilunabar<br />
anotar oharrak ipini/idatzi<br />
anoxado -a adx. haserre<br />
anoxar v.t./v.p. haserretu, sumindu<br />
ansioso -a adx. goseti<br />
antano adv. antzina<br />
antemán, de loc.adv. aldez aurretik,<br />
aurrez<br />
antepasado -a adx./s. arbaso, asaba,<br />
antzinako<br />
anterior adx. 1. (tempo) lehenag<strong>ok</strong>o,<br />
lehengo, aurreko 2. (lugar)<br />
aurreko, aitzineko parte anterior<br />
anteriormente adv. lehenago<br />
antes adv. lehen, lehenbizi, lehenago<br />
antes de orduko, ordurako<br />
canto antes ahal bezain laster, lehenbailehen<br />
un pouco antes lehentxeago<br />
antibiótico -a adx./s.m. antibiotiko<br />
anticipar v.t. lastertu<br />
antídoto s.m. antidoto<br />
antigamente adv. antzina<br />
antigo -a adx. 1. zahar, antzinako<br />
s.m.pl. 2. arbaso, asaba, antzinako<br />
antollo s.m. apeta, nahiera, gutizia<br />
antonte adv. herenegun<br />
antuca s.f. guardasol<br />
anual adx. urteko<br />
anualmente adv. urtero<br />
anular v.t. 1. baliogabetu s.m. 2.<br />
hatz nagi adx. 3. eraztun-itxurako<br />
anunciar v.t. 1. (avisar) berri eman,<br />
adierazi 2. (prognosticar) iragarri<br />
3. (publicidade) iragarri<br />
anuncio s.m. 1. (noticia) iragarpen,<br />
berri emate, aldarrikapen 2. (publicidade)<br />
iragarki<br />
anxo s.m. aingeru<br />
anzol s.m. amu<br />
ao contra. a (preposición) + o (artigo)<br />
apadriñar v.t. 1. aitabitxi izan<br />
2. (axudar) babestu<br />
apagar v.t./v.p. amatatu, itzali<br />
apaixonado -a adx. Gartsu, bero<br />
apaixonar v.t./v.p. 1. zaletu, lehiatu<br />
2. (alterarse) grinatu<br />
apalpada s.f. haztamu ás apalpadas<br />
haztamuka<br />
apalpadela s.f. haztamu<br />
apalpar v.t./v.p. haztatu, haztakatu<br />
apampado -a adx. tentel<br />
apañar v.t. 1. jaso, bildu 2. (unha<br />
enfermidade, unha bebedela…)<br />
harrapatu v.p. 3. moldatu<br />
aparcadoiro s.m. aparkaleku<br />
aparcar v.t. aparkatu<br />
aparecer v.t./v.p. agertu, azaldu<br />
aparellar v.t. prestatu<br />
aparello s.m. 1. tresna, lanabes<br />
2. (navegación) aparailu<br />
aparencia s.f. eite<br />
apartado -a adx. 1. urrutiko s.m.<br />
2. atal apartado de correos postakutxa<br />
apartamento s.m. apartamentu<br />
apartar v.t./v.p. apartatu, erretiratu,<br />
banandu, aldendu, baztertu, lekutu,<br />
saihestu<br />
aparvado -a adx. tentel<br />
apelido s.m. abizen, deitura<br />
apenas adv. 1. ia, doi-doi conx.<br />
2. ozta<br />
17
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 18<br />
18<br />
Dicionario Elemental<br />
apéndice s.m. 1. (anexo) eranskin,<br />
gehigarri 2. (anatomía) apendize<br />
aperta s.f. besarkada<br />
apertado -a adx. estu, estutu<br />
apertar v.t. 1. estutu, estuagotu<br />
v.t./v.p. 2. besarkatu<br />
aperto s.m. larrialdi<br />
apetecer v.t./v.i. gura izan<br />
apetito s.m. 1. jangura, apetitu<br />
2. (desexo) gurari<br />
apiadarse v.p. errukitu, gupidatu,<br />
urrikaldu, gupida izan<br />
aplaudir v.i. txalo egin, txaloak jo<br />
aplauso s.m. txalo<br />
apoiar v.t./v.p. 1. bermatu 2. babestu<br />
apoio s.m. euskarri<br />
aposta s.f. apustu<br />
aposta s.f. apustu, dema, trabes<br />
apostar v.t. apustu egin<br />
apostar v.t. apustu egin<br />
apracible adx. baketsu<br />
aprazar v.t. atzeratu<br />
apreciar v.t. 1. aintzat hartu, apreziatu<br />
2. (taxar) balioztatu 3. (enxergar)<br />
hauteman<br />
aprecio s.m. 1. (estima) estimu, estimazio<br />
2. (valor) jaramon<br />
aprender v.t. 1. (adquirir) ikasi<br />
2. (transmitir) irakatsi<br />
aprendizaxe s.f. ikasketa<br />
apresurado -a adx. lehiatsu<br />
apresurar v.t. 1. azkartu v.p. 2. lehiatu<br />
aprobar v.t. 1. onartu, onetsi 2.<br />
gainditu<br />
apropiado -a adx. eg<strong>ok</strong>i<br />
apropiarse v.p. bereganatu, jabetu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aproveitar v.t./v.i./v.p. aprobetxatu<br />
aprovisionar v.t./v.p. hornitu<br />
aproximadamente adv. inguru, gutxi<br />
gorabehera<br />
aproximar v.t./v.p. 1. hurbildu, hurreratu,<br />
inguratu v.p. 2. (parecerse)<br />
antzekoa izan<br />
aptitude s.f. gaitasun<br />
apuntar v.t. izkiriatu<br />
apupar v.t./v.i. oihuka eraso, txistu<br />
egin, txistu jo<br />
apurado -a adx. 1. (unha situación)<br />
estu, larri 2. (de cartos) eskas<br />
apurar v.t. 1. presatu v.p. 2. estutu,<br />
larritu<br />
apuro s.m. larrialdi, trantze, estutasun<br />
aquel (f. aquela, n. aquilo) dem.<br />
hau aquel mesmo bera<br />
aquí adv. hemen aquí mesmo hementxe<br />
arado s.m. golde<br />
arame s.m. alanbre<br />
araña s.f. armiarma<br />
árbitro s.m. 1. (dereito) arbitro 2.<br />
(deporte) arbitro<br />
árbore s.f. arbola, zuhaitz árbore<br />
alta tantai<br />
arboredo s.m. zuhaizti<br />
arbusto s.m. zuhaixka<br />
arca s.f. 1. kutxa 2. (estribor) istribor<br />
arco s.m. 1. arku 2. (arma) arku,<br />
uztai arco da vella ostadar<br />
arder v.i. erre, sutan egon, su hartu<br />
área s.f. arlo<br />
area s.f. harea, hondar<br />
arelar v.t. irrikatu<br />
aresta s.f. ertz
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 19<br />
galego - éuscaro<br />
arestora adv. oraintxe<br />
argallar v.t. azpikerian ibili<br />
argalleiro -a adx. endredatzaile<br />
argallo s.m. azpikeria<br />
argumento s.m. 1. (tema) argumentu<br />
2. (proba) argibide, argudio, sinesgarri<br />
árido -a adx. elkor<br />
arma s.f. arma<br />
arma v.t./v.p. armatu<br />
armada s.f. gudaroste<br />
armario s.m. 1. armairu 2. (chineiro)<br />
arasa<br />
aro s.m. aro<br />
arquitecto -a s. arkitekto<br />
arquitectura s.f. arkitektura<br />
arquivador s.m. fitxategi<br />
arquiveiro -a s. artxibazain<br />
arquivo s.m. 1. artxibo, agiritegi<br />
2. (informática) fitxategi<br />
arrabalde s.m. inguru, ingurumari<br />
arraigar v.i. 1. sustraitu, errotu v.p.<br />
2. (asentar) finkatu<br />
arrancar v.t. 1. (plantas) errotik<br />
atera 2. atera, erauzi v.t./v.i.<br />
3. (vehículo/motor) martxan jarri<br />
arrandeadoiro s.m. leria, zabu<br />
arrandear v.t./v.p. kulunkatu, balanbatu<br />
arranxar v.t. 1. konpondu 2. (ordenar)<br />
moldatu<br />
arrastrar v.t./v.i./v.p. 1. herrestatu,<br />
narrastu v.i. 2. (naipes) arrastatu<br />
arrear v.t. akuilatu<br />
arrebolar v.t. 1. (guindar) jaurti,<br />
jaurtiki, egotzi v.i. 2. (rodar) pirritatu<br />
arrecendo s.m. lurrin, usain gozo<br />
arredar v.t./v.p. 1. apartatu, urrundu,<br />
urrutiratu 2. (relacións) urrundu,<br />
urrutiratu<br />
arredismo s.m. separatismo<br />
arredor adv. 1. inguruan 2. (aproximadamente)<br />
inguru, gutxi gorabehera<br />
s.m.pl. 3. inguru, ingurumari<br />
arrefriado s.m. hotzeri, marranta,<br />
katarro<br />
arrefriar v.t./v.i. 1. hoztu v.p. 2. marrantatu<br />
arrendar v.t. al<strong>ok</strong>atu, akuratu, errentan<br />
eman<br />
arrendatario -a s. maizter<br />
arreo adv. etengabe<br />
arrepentimento s.m. damu<br />
arrepentirse v.p. damutu<br />
arrepío s.m. dardara<br />
arrestar v.t. atxilotu<br />
arrevesado bihurri, aldrebes<br />
arriba adv. 1. goian 2. gora parte de<br />
arriba goi<br />
arrincar v.t. 1. (plantas) errotik atera<br />
2. atera, erauzi v.t./v.i. 3. (vehículo/motor)<br />
martxan jarri<br />
arriscar v.t./v.p. arriskatu<br />
arroaz s.m. izurde<br />
arroba s.f. arroa<br />
arrodear v.t.v.p. inguratu<br />
arrodeo s.m. inguraketa, inguratze<br />
arroiada s.f. zaparrada<br />
arroibar v.t./v.p. gorritu<br />
arrolar v.t. 1. (aleilar) urrumatu<br />
2. (abarrelar) sehaska kulunkatu<br />
arrombar v.t. 1. k<strong>ok</strong>atu 2. (apartar)<br />
baztertu v.i. 3. (avultar) t<strong>ok</strong>i handia<br />
hartu<br />
arroupar v.t./v.p. estali, tapatu<br />
19
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 20<br />
20<br />
Dicionario Elemental<br />
arroutada s.f. zoraldi<br />
arroz s.m. arroz<br />
arrubiado -a adx. gorrixka<br />
arte s.f. arte<br />
arteiro -a adx./s. maltzur<br />
artellar v.t. antolatu<br />
artesanía s.f. eskulan, eskulangintza<br />
artificial adx. artifizial<br />
artigo s.m. 1. (de prensa) artikulu<br />
2. (lingua) artikulu<br />
artista s. artista<br />
arume s.m. pinu-hosto<br />
arxila s.f. buztin<br />
as art. det. 1. -ak pron. 2. Ø<br />
ás contra. a (artigo) + as (preposición)<br />
asa s.f. eskuleku, helduleku<br />
asar v.t./v.p. 1. erre v.p. 2. (coa<br />
calor) beroz ito<br />
asasinato s.m. hilketa<br />
asasino -a s. hiltzaile, eraile<br />
ascendencia s.f. arbasoak, jatorri<br />
ascensión s.f. igoera<br />
ascensor s.m. igogailu<br />
asear v.t./v.p. txukundu, apaindu<br />
asegurar v.t. 1. (afianzar) finkatu,<br />
tinkatu, segurtatu 2. baietsi, ziurtatu<br />
3. (cunha póliza) aseguratu<br />
asemblea s.f. batzar<br />
asentar v.t. oinarritu, finkatu<br />
asento s.m. 1. jarleku, eserleku,<br />
esert<strong>ok</strong>i 2. (alicerce) oinarri, funts<br />
asexar v.t. zelatan egon, zelatatu<br />
asexo s.m. zelata<br />
así adv. hala, honela, horrela, halako,<br />
honelako, honelaxe así<br />
mesmo orobat, era berean<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
asignar v.t. esleitu, egotzi<br />
asinar v.t. sinatu, izenpetu<br />
asir v.t./v.p. eutsi<br />
asisado -a adx. zuhur, zentzudun<br />
asistencia s.f. presentzia<br />
asistente adx./s. laguntzaile, zerbitzari<br />
asistir v.i. 1. bertaratu v.t. 2. (coidar)<br />
zaindu<br />
asoar v.t./v.i./v.p. zintz egin<br />
asoballar v.t. menderatu, zapaldu<br />
asociación s.f. elkarte, lagunarte<br />
asollado -a adx. eguzkitsu<br />
asollar v.t./v.p. eguzkitu<br />
asombrar v.t./v.p. 1. (admiración)<br />
harritu, txunditu 2. (medo) beldurtu<br />
v.t./v.i. 3. (sombra) gerizpetu<br />
asombroso -a adx. miresgarri<br />
aspecto s.m. itxura, patxada, tankera,<br />
planta, taxu<br />
áspero -a adx. latz<br />
aspirina s.f. aspirina<br />
astronomía s.f. astronomia<br />
astrónomo -a s. astronomo<br />
astucia s.f. maltzurkeria<br />
astuto -a adx. maltzur<br />
asubiar v.t./v.i. txistukatu, txistu<br />
egin, txistu jo<br />
asubío s.m. 1. txistu 2. (pito) txilibitu<br />
asunto s.m. arazo<br />
asustadizo -a adx. izu<br />
asustar v.t./v.p. ikaratu, izutu, beldurtu<br />
ata prep. 1. (de tempo) arte, (de lu -<br />
gar) -raino 2. ata que harik<br />
eta…arte<br />
atabal s.m. atabal
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 21<br />
galego - éuscaro<br />
atacar v.t. eraso<br />
atadura s.f. lotura, l<strong>ok</strong>i, esteka<br />
atallar v.i. lasterbide hartu, bidezidor<br />
hartu<br />
atallo s.m. lasterbide, bidezidor<br />
atar v.t./v.p. lotu<br />
atardecer v.i. 1. arrastu s.m. 2. arrats<br />
atarefado -a adx. lanpetu, lanpeturik<br />
atascar v.t./v.p. buxatu, trabatu<br />
ataúde s.m. hilkutxa, zerraldo<br />
até prep. 1. (de tempo) arte, (de<br />
lugar) -raino 2. até que harik<br />
eta…arte<br />
atemorizar v.t./v.p. ikaratu<br />
atención s.f. arreta, jaramon<br />
atender v.t./v.i. kasu egin, jaramon<br />
egon<br />
atentado s.m. atentatu<br />
atento -a adx. 1. arretatsu, adi, ernai<br />
2. adeitsu, adikor estar atento-a<br />
adi egon, gogo eman<br />
aterrar v.i. lurperatu<br />
atinar v.t./v.i. 1. (adiviñar) asmatu,<br />
igarri v.i. 2. (no obxectivo) itua jo<br />
atinxir v.t. 1. lortu 2. (afectar) eragin<br />
atmosfera s.f. 1. atmosfera, egurats<br />
2. (ambiente) giro<br />
atmosférico -a adx. atmosferiko<br />
atoar v.t./v.p. buxatu, trabatu<br />
atopar v.t./v.p. 1. aurkitu, topatu<br />
v.p. 2. (acharse) egon atopar por<br />
casualidade topo egin<br />
atormentar v.t./v.p. oinazetu<br />
atracción s.f. tira<br />
atractivo s.m. xarma, erakargarritasun<br />
atraer v.t. erakarri<br />
atrancar v.t. 1. (trancar) trangatu<br />
v.p. 2. (atoar) buxatu, trabatu<br />
atranco s.m. enbarazu, estropezu,<br />
oztopo<br />
atrapar harrapatu<br />
atrás adv. 1. (lugar onde) atzean<br />
2. (lugar a onde) atzera interx.<br />
3. atzera cara atrás atzeraka<br />
atrasar v.t. atzeratu<br />
atraso s.m. 1. (tempo) atzeratze<br />
2. (situación) atzerapen pl. 3. atzerakinak<br />
atravesar v.t. zeharkatu<br />
atrevemento s.m. ausardia, ausartzia<br />
atreverse v.p. ausartu<br />
atrevido -a adx./s. ausart, ausarti<br />
atronar v.i. burrunbatu<br />
atuar v.t./v.p. hika egin atuando<br />
hika<br />
atún s.m. atun, hegalabur, atungorri<br />
aturar v.t. 1. sostengatu, eutsi<br />
2. jasan, eraman<br />
aturuxo s.m. irrintzi<br />
audición s.f. aditze<br />
auga s.f. ur<br />
augardente s.f. pattar<br />
aula s.f. ikasgela<br />
aumentar v.t./v.i. handitu<br />
aumento s.m. gehikuntza<br />
ausencia s.f. absentzia<br />
auténtico -a adx. 1. benetako,<br />
egiazko 2. (xenuíno) jator<br />
autobús s.m. autobus<br />
automático -a adx. automatiko<br />
automóbil s.m. auto, kotxe<br />
21
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 22<br />
22<br />
Dicionario Elemental<br />
autopista s.f. autobide<br />
autor -ora s. egile<br />
autoridade s.f. 1. (poder) aginpide,<br />
aginte, men 2. (cargo) agintari<br />
baixo a autoridade de, baixo o<br />
dominio de -en mende/menpe<br />
auxilio s.m. 1. sorospen, s<strong>ok</strong>orru, laguntza<br />
interx. 2. lagundu<br />
avaliación s.f. ebaluaketa, ebaluazio<br />
avaliar v.t. 1. balioztatu 2. (no ensino)<br />
ebaluatu<br />
avanzar v.t./v.i. aurreratu<br />
avarento -a adx. zuhur, zeken, diruzale<br />
avaría s.f. matxura, aberia<br />
avariar v.t./v.p. matxuratu, hondatu<br />
avaro -a adx. zuhur, zeken, diruzale,<br />
zikoitz<br />
ave s.m. hegazti<br />
avea s.f. olo<br />
avelaíña s.f. tximeleta<br />
avellentar v.i. zahartu, adindu<br />
avenida s.f. etorbide, hiribide<br />
aventura s.f. 1. abentura 2. (romance)<br />
amodio-historia<br />
avergoñar v.t./v.p. lotsatu<br />
avergonzar v.t./v.p. lotsatu<br />
avermellado -a adx. gorrixka<br />
avespa s.f. liztor<br />
avestruz s.f. ostruka<br />
aviador -ora s. hegazkinlari<br />
aviar v.t. moldatu<br />
avión s.m. hegazkin, aireko<br />
avisar v.t. 1. ohartarazi, abisatu,<br />
gaztigatu, begiztatu 2. (chamar)<br />
deitu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
aviso s.m. abisu, ohar, gaztigu<br />
avó s.m. 1. aitite, aitona s.pl. 2. aitona-amonak<br />
avoa s.f. amama, amona<br />
avogado -a s. ab<strong>ok</strong>atu<br />
avultar v.i. t<strong>ok</strong>i handia hartu<br />
axeitadamente adv. eg<strong>ok</strong>iro<br />
axeitado -a adx. eg<strong>ok</strong>i poliki polito<br />
axeitar v.t. 1. txukundu v.t./v.p.<br />
2.eg<strong>ok</strong>itu<br />
axencia s.f. agentzia<br />
axente s.m. 1. eragile 2. (profesión)<br />
agente adx./s.m. 3. (lingua) egile,<br />
agente axente da policía autónoma<br />
vasca ertzain<br />
axexar v.t. zelatan egon, zelatatu<br />
axexo s.m. zelata<br />
áxil adx. bizkor<br />
axila s.f. besape, galtzarbe<br />
axiña adv. berehala, laster<br />
axitación s.f. zalaparta<br />
axitar v.t. 1. (remexer) eragin, astindu,<br />
irabiatu 2. (alterar) asaldatu<br />
axóuxere s.m. kaskabilo<br />
axuda s.f. laguntasun, laguntza<br />
axudante adx./s. laguntzaile<br />
axudar v.t./v.i. 1. lagundu v.p. 2. baliatu<br />
axustado -a adx. justu<br />
azar s.m. zori ao azar zoriz<br />
azouta s.f. zartada, zigor<br />
azucre s.m. azukre<br />
azucreiro s.m. azukre-ontzi<br />
azul adx./s.m. urdin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 23<br />
B<br />
galego - éuscaro<br />
baba s.f. lerde<br />
babeiro s.m. lerde-zapi<br />
babor s.m. ababor<br />
babuxa s.f. lanbro, zirimiri<br />
bacallau s.m. bakailao<br />
bacharel s. batxiler<br />
bacharelato s.m. batxiler, batxilergo<br />
bacía s.f. konketa, pixontzi<br />
bacoriño s.m. txerrikume<br />
bafo s.m. lurrun<br />
bago s.m. mahats<br />
bágoa s.f. malko<br />
bagulla s.f. malko<br />
bailar v.t/v.i. dantza egin, dantzatu<br />
bailarín -ina adx./s. dantzari<br />
baile s.m. dantza<br />
baixada s.f. jaitsiera, beherapen<br />
baixamar s.f.. itsasbehera<br />
baixar v.t./v.i./v.p. jaitsi, beheratu<br />
baixo -a adx. 1. baxu, txiki 2. (vil)<br />
makur 3. (territorio) behere s.m.<br />
4. (dun vehículo) azpi 5. (dunha<br />
casa) etxabe 6. (música) baxujole<br />
adv. 7. behean baixo (de) -en<br />
azpian<br />
bala s.f. 1. bala 2. fardel<br />
balancear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu<br />
balanceo s.m. kulunka, zabu, kilikolo<br />
balancín s.m. leria, kulunka<br />
balanza s.f. balantza<br />
balbordo s.m. deiadar, iskanbila, eskandalu<br />
balcón s.m. balkoi<br />
balda s.f. apal<br />
balde s.m. uhoitz en balde alferrik<br />
debalde dohainik, doan<br />
baldío -a adx. landugabe<br />
balea s.f. balea<br />
baleirar v.t./v.p. hustu<br />
baleiro -a adx./s. huts<br />
ballón s.m. zaparrada<br />
baloca s.f. gaztaina<br />
balón s.m. baloi<br />
baloncesto s.m. saskibaloi<br />
balonmán s.m. eskubaloi<br />
balor s.m. lizun<br />
bambán s.m. 1. leria, zabu 2. leria,<br />
kulunka<br />
bambear v.t./v.p. kulunkatu, zabundu,<br />
balanbatu<br />
23
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 24<br />
24<br />
Dicionario Elemental<br />
bambeo s.m. kulunka, zabu, kilikolo<br />
bañar v.t./v.p. bainatu<br />
banco s.m. 1. banku 2. aulki<br />
bandeira s.f. bandera bandeira<br />
vasca ikurrin<br />
bandexa s.f. erretilu<br />
bandido -a s. bidelapur<br />
bandullo s.m. sabel, tripa<br />
bañeira s.f. bainuontzi<br />
baño s.m. 1. bainu 2. bainuontzi<br />
3. bainugela 4. geruza pl.<br />
5. bainu-etxe, balneario<br />
banqueta s.f. eserleku<br />
banquete s.m. oturuntza, bankete<br />
bar s.m. taberna<br />
barato -a adx./adv. merke<br />
barba s.f. bizar facer a barba bizarra<br />
egin<br />
barbaría s.f. bizartegi<br />
barbear v.t. bizarra egin<br />
barbeiro -a s.bizargin, mozkin<br />
barbeito s.m. latzin, lugorri<br />
barbudo -a adx. bizardun<br />
barca s.f. batel, txalupa<br />
barco s.m. itsasontzi, ontzi<br />
barra s.f. 1. barra 2. haga, palanka<br />
3. (mostrador) barra<br />
barranca s.f. erroitz, amildegi<br />
barriga s.f. sabel<br />
barrio s.m. auzo<br />
barro s.m. lohi, l<strong>ok</strong>atz<br />
barruntar v.t. barrundatu, susmatu<br />
barullo s.m. zalaparta, zarata<br />
base s.f. 1. oinarri 2. (instalación)<br />
base pl. 3. arau<br />
bastante indef. 1. nahiko adv. 2.<br />
samar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
bastar v.i. nahikoa izan, aski izan<br />
basto -a adx. zarpail<br />
bastón s.m. makila, bastoi<br />
batalla s.f. gudu<br />
bátega s.f. zaparrada<br />
batel s.m. batel<br />
bater v.t./v.i. 1. jo v.t. 2. (mexer) astindu<br />
3. (vencer) garaitu, gainditu<br />
bautizar v.t. bataiatu<br />
bautizo s.m. bataio<br />
bazo s.m. bare<br />
bebedela s.f. mozkor, atxur<br />
bébedo -a adx. mozkor, edale<br />
bebedoiro s.m. harraska<br />
beber v.t. edan<br />
bebida s.f. edari<br />
becerro -a s. zekor, txahal<br />
becho s.m. zomorro<br />
beira s.f. 1. bazter, ertz 2. muga á<br />
beira de ondoren facer as beiras<br />
limurtu<br />
beirarrúa s.f. espaloi<br />
beiril s.m. hegal<br />
beixo s.m. musu<br />
beizo s.m. ezpain<br />
belida s.f. gandu, katarata<br />
beliscar v.t. atximur egin, zimiko<br />
egin<br />
belisco s.m. atximur, zimiko<br />
belo -a adx. eder, galant, polit<br />
ben s.m. 1. on, ongi 2. onura, probetxu<br />
3. ondasun adv. 4. ondo,<br />
ongi, ederki 5. (diante de adx. ou<br />
adv.) oso, asko moi ben bapo<br />
bendicir v.t. bedeinkatu<br />
beneficio s.m. mozkin, probetxu<br />
beneficioso -a adx. onuragarri, on,<br />
eg<strong>ok</strong>i
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 25<br />
galego - éuscaro<br />
benvida s.f. ongi etorri<br />
benvido -a adx. 1. ongi etorri interx.<br />
2. ongi etorri<br />
berce s.m. sehaska<br />
berrar v.t./v.i. oihu egin, oihukatu,<br />
deiadar egin<br />
berro s.m. deiadar, garrasi, l<strong>ok</strong>atz,<br />
oihu<br />
besta s.f. 1. piztia 2. (egua) behor<br />
adx./s. 3. asto<br />
biberón s.m. biberoi<br />
biblioteca s.f. liburutegi<br />
bibliotecario -a s. liburuzain<br />
bicar v.t./v.p. musu eman<br />
bicarbonato s.m. bikarbonato<br />
bicicleta s.f. bizikleta<br />
bico s.m. 1. punta, mutur 2. (dunha<br />
xerra ou semellante) mutur 3. (dun<br />
animal) m<strong>ok</strong>o 4. musu<br />
bidueira s.f. urki<br />
bifurcación s.f. bidebanatze, bidegurutze,<br />
sarde<br />
bigote s.m. bibote<br />
billa s.f. giltza, txorrota<br />
billete s.m. 1. (moeda) billete 2. (entrada,<br />
transporte) txartel 3. (dunha<br />
rifa ou sorteo) billete<br />
bioloxía s.f. biologia<br />
birlo s.m. 1. (pezas) birla 2. (xogo)<br />
bola-j<strong>ok</strong>o<br />
birollo -a adx. ezkel, begizeihar<br />
bisavó s.m. 1. birraitona, birraitaita,<br />
aitabisaba pl. 2. birraiton-amonak<br />
bisavoa s.f. birramona, birramama,<br />
amabisaba<br />
bisbarra s.f. herrialde, eskualde, lurralde<br />
bispo s.m. apezpiku, gotzain<br />
bisté s.m. xerra<br />
blasfemar v.i. birao egin<br />
blasfemia s.f. birao<br />
blusa s.f. atorra, brusa<br />
bo (f. boa) adx. 1. on 2. (beneficioso)<br />
on, eg<strong>ok</strong>i, onuragarri 3. (amable)<br />
zintzo 4. (hábil) on, trebe bo día<br />
egun on boa tarde arratsalde on<br />
boa noite gabon boa saúde sasoi<br />
moi bo bapo<br />
bobina s.f. haril<br />
boca s.f. aho<br />
bocadillo s.m. ogitarteko<br />
bocado s.m. 1. (trabada) hozka<br />
2. (anaco que se introduce na<br />
boca) ahamen, m<strong>ok</strong>adu<br />
bocexar v.i. aharrausi egin<br />
bocexo s.m. aharrausi<br />
bocha s.f. baba<br />
bochorno s.m. sargori<br />
bocoi s.m. upa<br />
bodega s.f. 1. (dunha casa ou dun<br />
barco) soto 2. (de viño) upeltegi<br />
3. (establecemento) ardandegi<br />
bogada s.f. lixiba<br />
boi s.m. idi<br />
boina s.f. txapel<br />
bóla s.f. 1. bola pl. 2. kanika<br />
bola s.f. ogi baxua eta biribila<br />
bolboreta s.f. tximeleta, pinpilinpauxa<br />
bolígrafo s.m. bolaluma, boligrafo<br />
bolo s.m. biribil, etxeogi<br />
bólo s.m. mami handiko ogi altua<br />
eta biribila<br />
bolsa s.f. 1. poltsa 2. beka<br />
bolseiro -a s. bekadun<br />
bolso s.m. poltsa, zorro<br />
25
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 26<br />
26<br />
Dicionario Elemental<br />
bolxevique adx./s. boltxebike<br />
bomba s.f. bonba<br />
bombeiro -a s. suhiltzaile<br />
bombón s.m. bonboi<br />
bondade s.f. zintzotasun<br />
bondadoso -a adx. bihozbera, bihoztun<br />
boneca s.f. panpina.<br />
bonito -a adx. 1. polit, eder s.m.<br />
2. hegaluze, atunzuri<br />
bordar v.t. bordatu<br />
bordo s.m. ertz<br />
boroa s.f. arto<br />
borra s.f. kondar<br />
borracheira s.f. mozkor, atxur<br />
borracho -a adx./s. mozkor<br />
borrador s.m. ezabailu<br />
borralla s.f. 1. errauts 2. zirimiri<br />
borrancho s.m. zirriborro, zirrimarra<br />
borrar v.t./v.p. ezabatu, borratu<br />
bosque s.m. baso, oihan<br />
bosquexar v.t. zirrimarratu<br />
bosquexo s.m. zirrimarra<br />
bosta s.f. bekorotz<br />
bota s.f. 1. bota 2. (de viño) zahato<br />
botar v.t. 1. (unha pelota) bote egin<br />
2. (dun sitio) kanporatu 3. (un<br />
barco) uretatu 4. (lanzar) jaurti,<br />
jaurtiki, bota v.p. 5. jauzi egin<br />
botar ao lombo leporatu<br />
bote s.m. 1. (recipiente) poto 2. txalupa<br />
3. (dunha pelota) bote<br />
botella s.m. botila<br />
botica s.f. botika, farmazia<br />
boticario -a s. botikari<br />
botón s.m. 1. (da roupa) botoi 2.<br />
(dispositivo) botoi, sakagailu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
boxeador -ora s. boxeolari<br />
boxeo s.m. boxeo<br />
brado s.m. deiadar<br />
branco -a adx./s. 1. zuri s.m. 2. itu<br />
brancor s.m. zuritasun<br />
brancura s.f. zuritasun<br />
brando -a adx. bigun, beratz, guri<br />
branquear v.t. zuritu<br />
brasa s.f. txingar<br />
bravo -a adx. zangar, suhar<br />
brazo s.m. beso<br />
brétema s.f. laino, gandu, lanbro<br />
bretemoso -a adx. lainotsu<br />
breve adx. labur, motz<br />
brevidade s.f. laburtasun coa maior<br />
brevidade ahal bezain laster<br />
brida s.f. aho-uhal, brida<br />
brillante adx. distiratzaile<br />
brillar v.i. distiratu<br />
brillo s.m. distira, dizdiz<br />
brincadeira s.f. dibertsio, txantxa,<br />
broma<br />
brincar v.i. 1. jolas egin 2. saltatu<br />
brinco s.m. 1. belarritako 2. salto<br />
brinquedo s.m. jostailu<br />
británico -a adx./s. britainiar<br />
broma s.f. txantxa, broma de broma<br />
txantxetan<br />
bronce s.m. brontze<br />
broza s.f. saskara<br />
bruar v.i. 1. orro egin 2. oihu egin<br />
bruído s.m. marru<br />
brusco -a adx. zakar<br />
brutal adx. basa, basati<br />
brutalidade s.f. basakeria<br />
bruto -a adx. basati en bruto landugabe
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 27<br />
galego - éuscaro<br />
bruxo -a s. sorgin<br />
bufanda s.f. tapauka<br />
bufido s.m. purrustada<br />
bufo s.m.1. purrustada 2. hontz<br />
bulir v.i. presatu<br />
bulla s.m. iskanbila<br />
buraco s.m. zulo, hobi<br />
burato s.m. zulo, hobi<br />
burla s.f. iseka, purrust<br />
burlar v.t. 1. engainatu v.p. 2. purrust<br />
egin<br />
burlón -ona adx. isekari<br />
burrada s.f. astakeria<br />
burro -a s. 1. asto adx./s. 2. asto<br />
busca s.f. bilaketa na busca bila<br />
buscador -ora adx. bilatzaile<br />
buscar v.t. bilatu<br />
butaca s.f. besaulki<br />
butano s.m. butano<br />
buxaina s.f. ziba<br />
buxo s.m. ezpel<br />
27
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 28<br />
28<br />
C<br />
Dicionario Elemental<br />
cá contra. ca (conxunción) + a (artigo)<br />
ca conx.comp. baino<br />
cabaceiro s.f. garautegi<br />
cabaleiro s. 1. xalo, jator 2. (señor)<br />
jaun, gizonezko 3. (nobre) zaldun<br />
cabalo s.m. zaldi<br />
cabana s.f. txabola, (cabana de pastores)<br />
ola<br />
cabecear v.i. setatu<br />
cabeceira s.f. 1. (da cama) oheburu<br />
2. (almofada) buruko 3. (dunha<br />
mesa) mahaiburu 4. (dun documento)<br />
goi-buru<br />
cabelo s.m. bilo<br />
caber v.i. sartu, kabitu<br />
cabeza s.m. buru dor de cabeza buruko<br />
min<br />
cabezal s.m. oheburu<br />
cabina s.f. kabina<br />
cable s.m. kable<br />
cabo s.m. 1. (xeografía) lurmutur<br />
2. (corda) s<strong>ok</strong>a 3. (extremo)<br />
mutur prep. 4. ondoren<br />
cabra s.f. ahuntz<br />
cacharela s.f. sutzar<br />
cachas s.m. ipurdi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
cachear v.t. miatu, arakatu<br />
cachimba s.f. pipa<br />
cacho s.m. puska, pusketa<br />
cachola s.f. kaskar<br />
cachorro s.m. -kume, kume<br />
cacique s.m. jauntxo<br />
cada indef. bakoitz cada un norbera<br />
dez a cada un hamarna<br />
cadaleito s.m. hilkutxa, kutxa, zerraldo<br />
cadanseu (f. cadansúa) pron. pos.<br />
bana<br />
cadea s.f. kate<br />
cadeira s.f. 1. aulki 2. (do corpo) aldaka<br />
cadeira de brazos besaulki<br />
cadela s.f. txakur eme<br />
cadelo s.m. potxo<br />
caderno s.f. libreta<br />
caderno s.m. koaderno, kaier<br />
cadrado -a adx./s.m. karratu<br />
cadrar v.i. eg<strong>ok</strong>itu se cadra beharbada,<br />
menturaz<br />
cadro 1. margo, pintura 2. marko<br />
caer v.i. erori, jausi, lurperatu<br />
café s.m. kafe<br />
cafetaría s.f. kafetegi
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 29<br />
galego - éuscaro<br />
cafeteira s.f. kafeontzi<br />
cagainas adx. kakatsu<br />
cagarría s.f. kakalarri<br />
cagón -ona adx. 1. kakatsu, kakamerke<br />
2. (cagainas) kakatsu<br />
caída s.f. jauskera, erorketa<br />
caixa s.f. 1. kutxa, kaxa 2. (para<br />
pagar) kutxa<br />
caixeiro -a s. kutxazain caixeiro automático<br />
kutxazain automatiko<br />
caixón s.m. 1. (estoxo) tiradera<br />
2. kutxa 3. (cadaleito) kutxa, hilkutxa,<br />
zerraldo<br />
cal s.m. 1. kare inter./rel. 2. zein<br />
calafrío s.m. hotzikara, hozkirri<br />
calar v.t./v.i. isildu<br />
calcañar s.m. orpo, aztal<br />
calcar v.t./v.i. 1. sakatu, (co pé)<br />
zanpatu v.t. 2. kalkatu<br />
calcetín s.m. galtzerdi<br />
calculadora s.f. kalkulagailu<br />
calcular v.t. kalkulatu<br />
caldeiro s.m. 1. balde, uhoitz 2. (pa -<br />
ra a comida) pertz 3. (do lixo) zakarrontzi<br />
caldo s.m. salda<br />
calefacción s.f. 1. (sistema) ber<strong>ok</strong>untza<br />
2. (aparello) berogailu<br />
calefactor -ora s. 1. berogailu-teknikari<br />
s.m. 2. berogailu<br />
calendario s.m. egutegi<br />
calidade s.f. kalitate<br />
callar v.t./v.i. 1. gatzatu, mamitu<br />
2. (a neve) zuritu, gatzatu<br />
callo s.m. gatzagi<br />
callos s.m. tripakiak<br />
calma s.f. baretasun<br />
calmar v.t./v.i./v.p. baretu, lasaitu<br />
calor s.f. bero, berotasun<br />
calquera indef. calquera persoa<br />
nornahi en calquera momento<br />
edonoiz de calquera xeito edonola<br />
en calquera sitio edonon dende<br />
calquera sitio edonondik calquera<br />
edonor a calquera sitio edonora<br />
calquera edozein calquera cousa<br />
edozer<br />
caluga s.f. garondo<br />
calvo -a adx. burusoil, soil<br />
calzada s.f. galtzada<br />
calzado s.m. oinetako<br />
calzo s.m. ziri<br />
calzón s.m. galtzontzilo, galtzamotzak<br />
cama s.f. ohe<br />
cámara s.f. 1. (cuarto ou cavidade)<br />
ganbera 2. kamera s. 3. kameralari<br />
camarada s.f. lagun<br />
camareiro -a s. zerbitzari<br />
camarote s.m. gela, ganbara<br />
cambiar v.t./v.i./v.p. 1. aldatu, mudatu<br />
2. (intercambiar) tr<strong>ok</strong>atu, aldatu,<br />
ordeztu 3. (transformar) bihurtu,<br />
eraldatu 4. (de roupa) aldatu<br />
cambio s.m. 1. aldaketa 2. (intercambio)<br />
truke 3. (voltas, miúdo) gainerako,<br />
atzerako, xehe 4. (solto) diru<br />
xehe 5. (deporte) aldaketa en cambio<br />
aldiz<br />
camelo -a s. 1. gamelu s.m. 2. engainu<br />
camiñada s.f. martxa, abiada<br />
camiñar v.t./v.i. ibili<br />
camiño s.m. 1. bide 2. (traxecto)<br />
ibilbide de camiño iragaitzaz<br />
camión s.m. kamioi<br />
29
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 30<br />
30<br />
Dicionario Elemental<br />
camioneiro -a s. kamioilari<br />
camisa s.f. alkandora<br />
camiseta s.f. elastiko, kamiseta<br />
campá s.f. kanpai, ezkila<br />
campaíña s.f. txilin<br />
campanario s.m. kanpandorre<br />
cámping s.m. camping<br />
campión -oa s. txapeldun<br />
campionato s.m. txapelketa<br />
campo s.m. arlo, soro, landa, zelai<br />
camposanto s.m. kanposantu, hilerri<br />
campus s.m. campus<br />
can s.m. txakur, zakur<br />
cana s.f. 1. kanabera, kana 2. (caule)<br />
kana, kanabera 3. (óso) bernahezur,<br />
kanabera 4. (de pescar)<br />
kanabera 5. (no pelo) ilezuri, ileurdin<br />
canalla adx./s. zital<br />
canastra s.f. saski<br />
canaveira s.f. kana, kanabera<br />
cancela s.f. langa<br />
canción s.f. abesti, doinu<br />
cancro s.m. minbizi<br />
canda prep. (ao mesmo tempo) batera,<br />
(contigo) zurekin, (convosco)<br />
zuekin<br />
candente adx. gori poñer candente<br />
goritu<br />
candil s.m. kriseilu<br />
cando adv. noiz ata cando? noiz<br />
arte dende cando? noiztik? para<br />
cando? noizko? cando menos bederen,<br />
behinik behin, behintzat<br />
cando queira noiznahi<br />
canela s.f. 1. (tibia) bernazaki 2. kanela<br />
cango s.m. gapirio<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
canle s.f. 1. ubide 2. (xeografia)<br />
kanal 3. (televisión) kanal<br />
cano -a adx. 1. ileurdin, ilezuri s.m.<br />
2. tutu<br />
canón s.m. kanoi<br />
cansar v.t./v.i. nekatu, unatu<br />
cansazo s.m. neke<br />
canseira s.f. neke<br />
canso -a adx. nekatu, unatu<br />
cantante adx./s. kantari<br />
cantar v.t./v.i. abestu, kantatu<br />
cantarea s.f. lelo<br />
canteira s.f. harrobi<br />
canteiro -a s. hargin<br />
cantidade s.f. kantitate<br />
cantiga s.f. doinu, abesti cantiga de<br />
berce sehaska-kanta<br />
canto (f. canta) indef. 1. zenbat<br />
pron. 2. -en guztia s.m. 3. kantu<br />
4. (esquina) ertz 5. (pedra) harribila<br />
canto custa zenbatean no<br />
canto de barik,ordez canto máis<br />
antes lehenbailehen<br />
cantor -ora adx./s. kantari<br />
caos s.m. kaos<br />
capacete s.m. kasko<br />
capacidade s.f. ahalmen, gaitasun<br />
caparuza s.f. txano<br />
capaz adx. trebatu<br />
capela s.f. kapera<br />
capital adx. 1. (crucial) gailen s.f.<br />
2. (cidade) hiriburu s.m. 3. (bens)<br />
kapital, ondasun<br />
capitán -á s. kapitain<br />
capítulo s.m. 1. atalburu, kapitulu<br />
2. (dereito) atalburu<br />
capoeiro s.m. oilot<strong>ok</strong>i, oilotegi
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 31<br />
galego - éuscaro<br />
capricho s.m. apeta, nahiera, gutizia<br />
caprichoso -a adx. apetatsu, guratsu<br />
capucha s.f. txano<br />
cara s.f. aurpegi cara a cara aurrez<br />
aurre<br />
carabuña s.f. hezur<br />
caracol s.m. 1. barraskilo 2. (do<br />
pelo) kizkur<br />
carácter s.m. izaera<br />
característica s.f. ezaugarri<br />
característico -a adx. ezaugarri<br />
carafio interx. arraioa, egundaino<br />
carallo s.m. buztan, kikirrio<br />
caramelo s.m. goz<strong>ok</strong>i<br />
carapucha s.f. txano<br />
carauta s.f. mozorro<br />
caravel s.m. krabelin<br />
carballeira s.f. harizti<br />
carballo s.m. haritz<br />
carbón s.m. ikatz<br />
cárcere s.m. espetxe, kartzela, presondegi<br />
carecer v.i. ez eduki, ez ukan<br />
careiro -a adx. kario, garesti<br />
carga s.f. karga, zama<br />
cargar v.t./v.i. kargatu, zamatu<br />
caricatura s.f. karikatura<br />
caricia s.f. laztan<br />
caridade s.f. karitate<br />
cariño s.m. maitasun, maitazarre,<br />
txera<br />
cariñoso -a adx. amultsu, txeratsu,<br />
maitekor<br />
carnaval s.m. inauteri<br />
carne s.f. 1. haragi, <strong>ok</strong>ela 2. mami<br />
carne de porco txerriki<br />
carneiro s.m. ahari, zikiro<br />
carniceiro -a s. harakin<br />
carnizaría s.f. harategi<br />
carnoso -a adx. mamitsu<br />
caro -a adx. 1. (custoso) kario, garesti<br />
2. (querido) maite, kario<br />
carpinteiro -a s. arotz, zurgin<br />
carraxe s.f. amorru, errabia, sumin<br />
carreira s.f. 1. arineketa, lasterketa<br />
2. (estudos) ikasketak ás carreiras<br />
presaka, presa<br />
carreiro s.m. bidezidor<br />
carreta s.f. eskorga<br />
carretilla s.f. eskorga<br />
carrexar v.t. lortu<br />
carriza s.f. goroldio<br />
carrizo s.m. txepetx<br />
carro s.m. gurdi<br />
carta s.f. 1. eskutitz, gutun, karta<br />
2. (naipe) karta<br />
carteira s.f. 1. (para o diñeiro) diruzorro,<br />
katanarru 2. (para libros,<br />
papeis,…) zorro, paper-zorro<br />
carteiro -a s. postari<br />
cartel s.m. kartel<br />
cartón s.m. kartoi<br />
cartos s.m.pl. ezkur, diru<br />
caruncho s.m. sits<br />
cas prep. baita<br />
casa s.f. etxe, etxebizitza da casa etxeko,<br />
etxekoi<br />
casadeiro -a adx. ezkongai<br />
casado -a adx. ezkondu, (cun home)<br />
senardun (cunha muller) emaztedun<br />
casal s.m. baserri<br />
casamento s.m. ezkontza<br />
casandrego adx. etxezale, etxetiar<br />
31
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 32<br />
32<br />
Dicionario Elemental<br />
casar v.t./v.i. ezkondu, esposatu<br />
casarío s.m. baserri<br />
casca s.f. azal<br />
cascallo s.m. zabor<br />
casco s.m. kasko<br />
cascuda s.f. labezomorro<br />
case adv. ia case igual berdintsu<br />
caseiro -a adx./s. 1. (da casa) etxeko,<br />
etxekoi 2. (casandrego) etxezale,<br />
etxetiar s. 3. (dono) etxeko,<br />
etxeko jabe<br />
caso s.m. 1. kontu, kasu 2. (aprecio)<br />
jaramon 3. (lingüística) kasu<br />
facer caso jaramon egin<br />
casopa s.f. txabola, etxola, borda<br />
caspa s.f. zahi<br />
castaña s.f. gaztaina<br />
castaño -a adx./s. marroi<br />
caste s.f. kasta<br />
castelán -a adx./s. 1. gaztelako s.m.<br />
2. (lingua) gaztelania<br />
castelo s.m. gaztelu<br />
castigar v.t. zigortu, gaztigatu<br />
castigo s.m. zigor, zigorketa, gaztigu<br />
castiñeira s.f. gaztainadi<br />
castiñeiro s.m. gaztainondo<br />
cásting s.m. casting<br />
casualidade s.f. ezusteko, kasualitate,<br />
halabehar<br />
catálogo s.m. zerrenda<br />
catarata s.f. 1. (belida) gandu 2. urjauzi<br />
catarro s.m. hotzeri, marranta, katarro,<br />
burutik beherako<br />
catedral s.f. katedral<br />
catequese s.f. katekesi<br />
cativo -a adx. 1. gatibu 2. eskas s.<br />
3. ume<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
católico -a adx./s. katoliko<br />
catorce num./s.m. hamalau<br />
catro num./s.m. lau<br />
catrocentos -as num./s.m. laurehun<br />
caule s.f. zurtoin<br />
causa s.f. kausa, arrazoi, zio<br />
causar v.t. kausatu<br />
cava s.m. cava<br />
cavar v.t. 1. aitzurtu 2. (desherbar)<br />
jorratu<br />
caverna s.f. harpe<br />
cavidade s.f. barrunbe<br />
cavilar v.t./v.i. hausnartu<br />
cavorco s.m. leize<br />
caxato s.m. bastoi, makila<br />
caza s.f. ehiza<br />
cazador -ora adx./s. ehiztari<br />
cazar v.t. ehizatu<br />
cazola s.f. lapiko, eltze<br />
cea s.f. afari tempo despois de cear<br />
afalondo<br />
cear v.t./v.i. afaldu<br />
cebada s.f. garagar<br />
cebola s.f. tipula<br />
cebra s.f. zebra<br />
ceder v.t. 1. utzi v.i. 2. amore eman<br />
cedo adv. goiz<br />
cegar v.t./v.i. itsutu<br />
cego -a adx./s. itsu<br />
cegoña s.f. zikoina<br />
ceibar v.t./v.p. askatu<br />
ceibe adx./s. aske, libre<br />
celebración s.m. ospakizun<br />
celebrar v.t. 1. (festexar) ospatu<br />
2. (levar a cabo) burutu<br />
cella s.f. bekain
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 33<br />
galego - éuscaro<br />
cello s.m. zeinu, betarte, begitarte<br />
celoso -a adx. jeloskor<br />
cemento s.m. zementu, porlan<br />
cemiterio s.m. kanposantu, hilerri<br />
cen num./s.m. ehun un por cento<br />
ehuneko bat<br />
cenoria s.f. azenario<br />
censura s.f. zentsura<br />
censurar v.t. zentsuratu<br />
centena s.f. ehuneko<br />
centeo -a adx. 1. zekalezko s.m.<br />
2. zekale<br />
centímetro s.m. zentimetro<br />
céntimo s.m. zentimo<br />
cento s.m. ehuneko un por cento<br />
ehuneko bat<br />
centón s.m. burusi<br />
central adx. 1. erdiko, erdiguneko,<br />
zentral 2. (principal) nagusi s.f.<br />
3. zentral<br />
centro s.m. 1. erdi, erdigune, erdialde<br />
2. (central) zentro, gune zona<br />
centro erdialde<br />
centuria s.f. mende<br />
ceo s.m. zeru, ortzi ceo espellado<br />
oskarbi<br />
cepillo s.m. 1. eskuila 2. (de carpinteiro)<br />
marrusketa cepillo de dentes<br />
hortzetako eskuila<br />
cera s.f. argizari, ezko<br />
cerca adv. hurbil, gertu, hurran<br />
cerdeira s.f.. gereziondo<br />
cerdeiral s.m. gerezidi<br />
cerebro s.m. garun<br />
cereixa s.f. gerezi<br />
cerna s.f. muin<br />
cero num./s. huts, zero<br />
cerrado -a adx. 1. itxi, zerratu 2. (o<br />
ceo) goibel, lainotsu, hodeitsu<br />
s.m. 3. itxitura<br />
cerrar v.t./v.i. itxi<br />
cerrume s.m. herstegi, itxitura, hesi<br />
certamente adv. egiazki, egiazkiro<br />
certo -a adx. 1. ziur, egiazko indef.<br />
2. bat, halako estar no certo egia<br />
esan<br />
cerume s.m. ezko<br />
cervexa s.f. garagardo<br />
cervo s.m. orein<br />
cesta s.f. saski, otarre<br />
cesto s.m. saski, otarre<br />
chabola s.f. txabola<br />
chacolí s.m. txakolin<br />
chaira s.f. ordeka, ord<strong>ok</strong>i, lautada<br />
chalé s.m. txalet<br />
chama s.f. gar, sugar<br />
chamada s.f. dei<br />
chamar v.t. 1. deitu, hots egin, dei<br />
egin v.t./v.p. 2. deitu, izena izan<br />
chan (f. chá) adx. 1. leun, zelai s.m.<br />
2. lur, zoru, lurzoru<br />
chapa s.f. txapa<br />
chaqueta s.f. jaka, txamarra<br />
charco s.m. istil<br />
charla s.f. hitzaldi, hizketaldi<br />
chave s.f. giltza<br />
che pron. Ø<br />
chea s.f. 1. (de auga) uholde 2. (de<br />
comida) betekada<br />
chef s.m. chef<br />
chegada s.f. etorrera<br />
chegar v.i. 1. heldu, iritsi, ailegatu<br />
v.t. 2. (achegar) hurreratu chegar<br />
a casa etxeratu<br />
33
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 34<br />
34<br />
Dicionario Elemental<br />
cheirar v.t./v.i. (ulir mal) kirastu<br />
cheiro s.m. (mal olor) kirats<br />
cheirume s.m. kirats<br />
cheminea s.f. tximinia<br />
cheo -a adx. bete, beteta<br />
chepa s.f. konkor<br />
cheque s.m. txeke, taloi<br />
chícharo s.m. ilar<br />
chifre s.m. txilibitu<br />
chineiro s.m. arasa<br />
chintófano s.m. traste<br />
chío s.m. garrasi<br />
chiscadela s.f. ñika<br />
chiscar v.t. (os ollos) ñikatu<br />
chisco s.m. puska, pusketa<br />
chiste s.m. txiste<br />
chistorra s.f. txistor<br />
chistu s.m. txistu<br />
choca s.f. zintzarri<br />
chocallo s.m. zintzarri<br />
chocar v.t. 1. (incubar) txitatu v.i.<br />
2. talka egin, jo<br />
choco -a s.m. 1. txipiroi, txibia adx.<br />
2. (podre) ustel, (o ovo) hutsal, (a<br />
auga) urmindu<br />
chocolate s.m. tx<strong>ok</strong>olate<br />
choer v.t. zedarriztatu, mugatu<br />
chofer s. gidari, txofer<br />
choiva s.f. euri<br />
chopo s.m. 1. makal 2. trago, zurrut<br />
choque s.m. talka, tx<strong>ok</strong>e<br />
chorar v.i. 1. negar egin v.t. 2. deitoratu<br />
choro s.m. negar<br />
chorrazo s.m. sargori<br />
chosco -a adx. 1. (torto) begibakar,<br />
<strong>ok</strong>er 2. (birollo) begizeihar, ezkel<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
chou, ao loc. adv. itsuka<br />
choupa s.f. txipiroi, txibia<br />
chourizo s.m. txorizo<br />
choutar v.i. saltatu<br />
chouto s.m. salto<br />
chover v.i. euria egin, euria ari izan<br />
chuchar v.t. zurrupatu, xurgatu,<br />
edoski<br />
chumbo s.m. berun<br />
chupadeira s.f. tetina<br />
chupeta s.f. zupaki, txupete<br />
chupete s.m. zupaki, txupete<br />
chutar v.t. jaurti<br />
chuvasco s.m. zaparrada<br />
chuvasqueiro s.m. kapusai, zira<br />
chuvia s.f. euri<br />
chuvieira s.f. zaparrada<br />
chuviñento adx. euritsu<br />
cibernauta s. zibernauta<br />
cicatriz s.f. seinale, arrasto<br />
ciclista s. txirrindulari, bizikletari<br />
ciclo s.m. ziklo<br />
cidadán -á adx./s. herritar, hiritar<br />
cidade s.f. hiri<br />
ciencia s.f. zientzia, jakintza<br />
cifra s.f. zifra<br />
cigarro s.m. 1. (cigarro puro) puru,<br />
zigarro 2. zigarreta, zigarro<br />
cima s.f. gailur, gain<br />
cimento s.m. oinarri, zimendu<br />
cinceiro s.m. hautsontzi<br />
cincento -a adx. hauskara<br />
cinco num./s.m. bost<br />
cincocentos -as num./s.m. bostehun<br />
cincuenta num./s.m. berrogeita<br />
hamar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 35<br />
galego - éuscaro<br />
cine s.m. 1. (local) zine 2. (arte) zinema,<br />
zinemagintza<br />
cinema s.m. 1. (local) zine 2. (arte)<br />
zinema, zinemagintza<br />
cinsento -a adx. hauskara<br />
cinta s.f. xingola, zinta<br />
cinto s.m. gerriko<br />
cintura s.f. gerri<br />
cinza s.f. errauts<br />
circo s.m. zirku<br />
circulación s.f. zirkulazio<br />
circular v.i. 1. zirkulatu adx. 2. zirkulu-formako<br />
s.f. 3. zirkular, gutun<br />
círculo s.m. zirkulu<br />
circunferencia s.f. zirkunferentzia<br />
cirola s.f. aran<br />
cismar v.i. hausnartu<br />
cita s.f. hitzordu<br />
citar v.t. 1. aipatu 2. deitu v.p. 3. hitzordua<br />
jarri/eman<br />
civil adx. zibil<br />
civilización s.f. zibilizazio<br />
civilizado -a adx. zibilizatu<br />
civilizar v.t. zibilizatu<br />
clamor s.m. deiadar<br />
clara s.f. zuringo<br />
clarear v.t. 1. argitu 2. (o día, o ceo)<br />
argitu, oskarbitu<br />
clareeira s.f. ostarte<br />
clareiro s.m. soilgune<br />
claro -a adx. 1. argi 2. (nidio) argi,<br />
garbi s.m. 3. (do bosque) soilgune<br />
4. (do ceo) ostarte<br />
clase s.f. 1. ikasgela 2. (lección, ensinanza)<br />
eskola 2. mota, suerte,<br />
klase<br />
clasificación s.m. sailkapen<br />
clasificar v.t. sailkatu<br />
clave s.f. 1. (código) kode, ezkutuko<br />
2. (idea) giltza 3. (pedra) giltzarri<br />
cliente -a s. bezero<br />
clima s.m. klima<br />
clínica s.f. klinika<br />
club s.m. klub, elkarte<br />
có contra. ca (conxunción) + o (artigo)<br />
co contra. con (preposición) + o<br />
(artigo)<br />
coa contra. con (preposición) + a<br />
(artigo)<br />
coagular v.t./v.p. gatzatu, koagulatu<br />
cóbado s.m. ukondo<br />
cobertor s.m. estalki, ohazal<br />
cobizar v.t. irrikatu<br />
cobizoso -a adx. handinahi, handizale<br />
cobra s.f. kobra<br />
cobrador -ora s. kobratzaile<br />
cobrar v.t. kobratu, eskuratu<br />
cobre s.m. kobre<br />
cóbrega s.f. suge<br />
cocer v.t. egosi<br />
coche s.m. auto, kotxe<br />
cocho -a adx./s. txerri, urde, zerri<br />
s.m. 1. txerritegi 2. (tobo) gordeleku,<br />
zulo 3. (ubre da vaca) errape<br />
carne de cocho txerriki<br />
cochosa s.f. zozo<br />
cocido -a adx. 1. egosi s.m. 2. lapik<strong>ok</strong>o<br />
cociña s.f. 1. (cuarto e aparello) sukalde<br />
2. (arte) sukaldaritza<br />
cociñeiro -a s. sukaldari<br />
coco s.m. 1. (froito) k<strong>ok</strong>o 2. (árbore)<br />
k<strong>ok</strong>ondo 3. (cabeza) kasko<br />
35
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 36<br />
36<br />
Dicionario Elemental<br />
codia s.f. azal<br />
código s.m. 1. kode, arautegi 2. kode<br />
código de barras barra-kode código<br />
postal posta-kodea<br />
coello -a s. untxi<br />
cogomelo s.m. perretxiko, ziza<br />
coia s.f. 1. aza 2. hezur<br />
coidado s.m. 1. ardura, arreta, axola<br />
2. (garda) zaintza, zainketa interx.<br />
3. kontuz<br />
coidar v.t. 1. gobernatu, gorde, jagon,<br />
zaindu, begiratu, jabetu 2. (crer)<br />
suposatu<br />
coiro s.m. larru<br />
coita s.f. mina<br />
coitado -a adx./s. koitadu, (só<br />
homes) gizagaixo, (só mulleres)<br />
gajo<br />
coitelo s.m. aizto, ganibet<br />
coito s.m. koito, (coloquial) ñaka<br />
col s.f. aza<br />
cola s.f. 1. (dos animais) buztan,<br />
isats 2. (ringleira) errenka 3. azken<br />
4. (pegamento) kola, lekeda<br />
colar s.m. lep<strong>ok</strong>o<br />
colcha s.f. estalki, ohazal<br />
colchón s.m. koltxoi<br />
colección s.f. sorta, bilduma<br />
colectivo -a adx. 1. kolektibo s.m.<br />
2. kolektibo, talde<br />
colexio s.m. ikastetxe<br />
colgado -a adx. zintzilik<br />
colgadoiro s.m. esekit<strong>ok</strong>i<br />
colgar v.t./v.i. eseki, zintzilikatu<br />
coliflor s.f. azalore<br />
colle interx. tori<br />
colleita s.f. uzta<br />
coller v.t. 1. hartu, heldu v.i. 2. (ca -<br />
ber) kabitu, sartu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
colmea s.f. erlauntz, kofoin<br />
colo s.m. 1. (pescozo) lepo 2. (regazo)<br />
altzo, magal<br />
colocar v.t. ezarri, paratu, ipini<br />
columna s.f. zutabe, pilare columna<br />
vertebral bizkarrezur<br />
coma conx.comp. 1. bezala, bezain<br />
s.m. 2. koma s.f. 3. coma<br />
comando s.m. komando<br />
comarca s.f. herrialde, eskualde, lurralde<br />
combate s.m. borr<strong>ok</strong>a, guda, gudu<br />
combinar v.t. konbinatu<br />
comechón s.f. erredura<br />
comedeiro adx. jateko<br />
comedor -ora adx. 1. jale s.m. 2. jangela,<br />
jant<strong>ok</strong>i<br />
comellón -ona adx. jatun, tripontzi<br />
comensal s. mahaikide, (nunha comida)<br />
bazkartiar<br />
comer v.t. 1. jan 2. bazkaldu<br />
comerciante s. merkatari, salerosle<br />
comercio s.m. 1. merkataritza, merkatalgo<br />
2. denda, salt<strong>ok</strong>i comercio<br />
de comestibles janari-denda<br />
comestible adx./s.m. jateko<br />
comezar v.t./v.i. hasi, ekin<br />
comezo s.m. hasiera, hastapen sorburu<br />
cómico -a adx./s. komiko<br />
comida s.f. 1. janari, jaki 2. (almorzo,<br />
xantar, merenda, cea) otordu<br />
comigo pron. pers. nirekin<br />
comisión s.f. batzorde<br />
como adv. 1. (de que xeito) zelan,<br />
nola 2. (de que calidade) nolako<br />
conx.comp. 3. bezala, bezain<br />
como queira que alabaina<br />
comodidade s.f. erosotasun
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 37<br />
galego - éuscaro<br />
cómodo -a adx. eroso<br />
compacto -a adx./s.m. trinko<br />
compadecer v.t./v.p. errukitu, gupidatu,<br />
urrikatu, gupida izan<br />
compaixón s.m. gupida, tamal<br />
compaña s.f. 1. laguntza 2. lagunarte<br />
compañeirismo s.m. laguntasun<br />
compañeiro -a s. lagun compañeiro<br />
de traballo lankide compañeiro<br />
de mesa mahaikide<br />
compañía s.f. 1. (compaña) laguntza<br />
2. konpainia, elkarte<br />
comparativo -a adx. 1. konparaziozko<br />
adx./s.m. 2. konparaziozko,<br />
konparatibo<br />
compás s.m. 1. konpas 2. (orientación)<br />
iparrorratz 3. (música) konpas<br />
compasivo -a adx. bera, errukitsu<br />
competición s.m. lehiaketa, txapelketa,<br />
norgehiag<strong>ok</strong>a, dema<br />
competir v.i. lehiatu<br />
competitivo -a adx. lehiatsu<br />
complemento s.m. osagarri<br />
completamente adv. zeharo, erabat,<br />
guztiz, osorik, osoro, txit<br />
completar v.t. osatu, osotu<br />
completo -a adx. 1. (cheo) bete, beteta<br />
2. (enteiro) oso por completo<br />
zeharo, erabat, guztiz<br />
compoñer v.t. 1. moldatu, konpondu<br />
2. konposatu, paratu<br />
compor v.t. 1. moldatu, konpondu<br />
2. konposatu, paratu<br />
comportamento s.m. ibilera, j<strong>ok</strong>abide<br />
comportar v.t. 1. ekarri v.p. 2. j<strong>ok</strong>atu,<br />
portatu<br />
composición s.f. 1. (acción) osaketa,<br />
osatze 2. (modo) osaera 3. (literatura<br />
e música) konposizio 4. (lingüística)<br />
elkarketa<br />
compra s.f. erosketa<br />
comprador -a s. erosle<br />
comprar v.t. erosi<br />
comprender v.t./v.p. ulertu<br />
comprensión s.f. ulermen<br />
compromiso s.m. konpromiso<br />
cómputo s.m. kontaketa<br />
común 1. (de todos) komun 2. (habitual)<br />
arrunt<br />
comunicación s.f. komunikazio komunikabide<br />
medio de comunicación<br />
comunicar v.t. 1. komunikatu, jakinarazi,<br />
informatu v.p. 2. komunikatu<br />
v.i. 3. (o teléfono) komunikatu,<br />
<strong>ok</strong>upatuta egon<br />
comuñón s.f. jaunartze<br />
con prep. 1. -ekin 2. (instrumento) -<br />
z 3. (modo) -z, -ki con seguridade<br />
segur con todo haatik, hala<br />
ere, hala eta guztiz ere<br />
concavidade s.f. 1. (cóncavo) ahurtasun<br />
2. (oco) hutsune<br />
concavo -a adx. ahur, konkabo<br />
concelleiro -a s. zinegotzi<br />
concello s.m. udal casa do concello<br />
udaletxe<br />
concerto s.m. 1. (música) kontzertu<br />
2. (pacto) kontzertu, itun, hitzarmen<br />
cónchega s.f. maskor, oskol<br />
concibir v.t./v.i. 1. sortu v.t. 2. bururatu<br />
conciencia s.f. barru<br />
37
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 38<br />
38<br />
Dicionario Elemental<br />
concretar v.t./v.p. zehaztu<br />
concreto -a adx. konkretu<br />
concurso s.m. sariketa, lehiaketa<br />
condena s.f. 1. zigor, kondena<br />
2. (reprobación) gaitzespen<br />
condenado -a adx./s. zigortu, kondenatu<br />
condenar v.t. 1. zigortu, kondenatu<br />
2. (reprobar) gaitzetsi<br />
condición s.m. baldintza, zehaztapen<br />
conducir v.t. 1. (levar) eraman, gidatu<br />
2. (un vehículo) gidatu<br />
conduta s.f. j<strong>ok</strong>abide, ibilera conduta<br />
humana gizabide<br />
condutor -ora s. gidari, txofer<br />
coñecemento s.m. ezaguera, ezagutza<br />
coñecer v.t. ezagutu darse a coñecer<br />
argitaratu<br />
coñecido -a adx. 1. ezagun s. 2. ezagun,<br />
elaire<br />
conexión s.f. 1. (unión) lotura 2. (relación)<br />
zerikusi, ikuskizun 3. (técnica)<br />
konexio<br />
confeitaría s.f. gozotegi<br />
conferencia s.f. 1. hitzaldi, mintzaldi<br />
2. biltzar, konferentzia<br />
conferenciante s. hizlari, mintzalari<br />
confesar v.t./v.i. 1. aitortu, onartu,<br />
jaulki v.p. 2. aitortu, konfesatu<br />
confianza s.f. konfiantza, fidantzia<br />
confiar v.t./v.i. 1. espero izan, fidatu,<br />
iguriki v.p. 2. fidatu<br />
configurar v.t./v.p. 1. itxuratu v.t.<br />
2. konfiguratu<br />
conflitivo -a adx. 1. gatazkatsu<br />
2. (unha persoa) gatazkati<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
conflito s.m. gatazka<br />
conformar v.t./v.p. 1. konformatu<br />
v.t. 2. osatu, osotu<br />
conforme adx. 1. konforme conx.<br />
2. ahala conforme a arabera<br />
confundir v.t./v.p. nahastu, nahasi,<br />
<strong>ok</strong>ertu<br />
confusión s.f. 1. (equivocación) nahasketa,<br />
errakuntza 2. (caos) nahaste<br />
congreso s.m. 1. biltzar 2. kongresu<br />
conquista s.f. konkista<br />
conquistar v.t. konkistatu<br />
consciencia s.f. kontzientzia<br />
consecuencia s.f. ondoren, ondorio,<br />
segida, harreman<br />
conseguir v.t. iritsi, lortu, erdietsi<br />
consellar v.t./v.p. aholkatu, kontseilatu,<br />
gomendatu<br />
conselleiro -a s. kontseilari<br />
consello s.m. aholku, orientazio<br />
consentir v.t./v.i. onartu<br />
conserva s.f. kontserba<br />
conservación s.f. iraupen<br />
conservar v.t. 1. kontserbatu 2. (manter)<br />
mantendu 3. (gardar, coidar)<br />
gorde, zaindu<br />
conservatorio s.m. kontserbatorio<br />
conserveira s.f. kontserbagintza<br />
conserxaría s.f. 1. atezaindegi<br />
2. atezaintza<br />
conserxe s.m. atezain<br />
consigo pron. pers. hirekin<br />
consistir v.i. etzan<br />
consoante adx./s. 1. kontsonante<br />
s.f. 2. kontsonante<br />
constipado s.m. hotzeri, marranta,<br />
katarro, burutik beherako
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 39<br />
galego - éuscaro<br />
construción s.f. 1. (técnica) eraikuntza,<br />
etxegintza 2. (obra realizada)<br />
eraikin, eraikuntza<br />
construír v.t. eraiki, fabrikatu<br />
consumo s.m. kontsumo<br />
conta s.f. 1. kontaketa, zenbaketa<br />
2. (operación) kontu 3. (factura)<br />
kontu, faktura, zor-agiri ter en<br />
conta gogoan hartu<br />
contable s. kontulari<br />
contacto s.m. ukipen<br />
contaminación s.f. kutsadura<br />
contar v.t. kontatu, zenbatu<br />
contaxio s.m. kutsadura<br />
contaxioso -a adx. kutsakor<br />
contento -a adx. kontent, alai<br />
conter v.t. 1. eduki, kabitu v.t./v.p.<br />
2. geldi<br />
contestar v.t. 1. erantzun, ihardetsi<br />
2. (retrucar) txintik atera, erantzun<br />
contexto s.m. testuinguru<br />
contido s.m. eduki, mami<br />
contigo pron. pers. zurekin<br />
contiguo -a adx. aldameneko, alb<strong>ok</strong>o<br />
continuación s.f. jarraipen, segida<br />
continuamente adv. hitzetik hortzera<br />
continuo -a adx. jarraiki, etengabe<br />
conto s.m. ipuin<br />
contorno s.m. 1. inguru, inguramendu<br />
2. (silueta) ingerada<br />
contra prep. 1. kontra, aurka s.m.<br />
2. kontrako, aurkako pola contra<br />
bestela<br />
contracción s.f. 1. uzkurdura 2. (lingua)<br />
kontrakzio<br />
contraditorio -a adx. kontrajarri<br />
contraído -a adx./s. kizkur<br />
contrapoñer v.t. kontrajarri<br />
contrapor v.t. kontrajarri<br />
contrariedade s.f. ezbehar<br />
contrario -a adx./s. kontrako<br />
contrasinal s.m. pasahitz<br />
contrato s.m. kontratu, hitzarmen<br />
convencer v.t./v.p. sinestarazi, konbentzitu<br />
conveniencia s.f. konbenientzia<br />
conveniente adx. eg<strong>ok</strong>i, komenigarri<br />
convenio s.m. hitzarmen, itun, patu<br />
conversa s.f. berbeta, elkarrizketa,<br />
hizketa, jardun, solas, solasaldi<br />
conversando berbetan<br />
conversar v.i. solas egin<br />
converter v.t./v.p. bihurtu, bilakatu<br />
convidar v.t. gonbidatu<br />
convite s.m. gonbit<br />
convosco pron. pers. zuekin<br />
conxelar v.t./v.p. izoztu<br />
conxugado -a j<strong>ok</strong>atu<br />
conxugar v.t. 1. elkartu 2. (lingua)<br />
j<strong>ok</strong>atu<br />
conxunción s.f. 1. elkarketa 2. (coordinante)<br />
juntagailu, (subordinante)<br />
menderagailu<br />
conxunto -a adx. 1. baterako 2. multzo,<br />
talde<br />
copa s.f. 1. kopa 2. (contido) kopakada<br />
3. (dunha árbore) adaburu<br />
4. (trofeo) kopa 5. (naipes) kopa<br />
copia s.f. kopia copia de seguridade<br />
segurtasun kopia<br />
copiar v.t.1. kopiatu 2. (imitar) ihakindatu<br />
copla s.f. kopla<br />
cor, de loc.adv. buruz<br />
39
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 40<br />
40<br />
Dicionario Elemental<br />
corazón s.m. bihotz dedo do corazón<br />
hatz luze<br />
corda s.f. s<strong>ok</strong>a aposta de corda s<strong>ok</strong>atira<br />
cordal s.m. mendikate, mendiketa<br />
cordeiro -a s. bildots<br />
cordilleira s.f. mendikate, mendiketa<br />
coreño -a adx. zuhur, zeken, diruzale,<br />
zikoitz<br />
corenta num./s.m. berrogei cantarlle<br />
as corenta a alguén egund<strong>ok</strong>oak<br />
esan<br />
coresma s.f. garizuma<br />
corneta s.f. turuta<br />
corno s.m. adar<br />
coroa s.f. koroa<br />
coroar v.t. koroatu<br />
corpo s.m. gorputz<br />
corpus s.m. corpus<br />
corrección s.f. zuzenketa<br />
correctamente adv. eg<strong>ok</strong>iro<br />
correcto -a adx. 1. zuzen 2. (axeitado)<br />
zuzen, eg<strong>ok</strong>i<br />
corredor -ora adx./s. 1. korrikalari,<br />
lasterkari s.m. 2. korridore 3. galeria<br />
corrente adx. 1. (habitual) arrunt,<br />
ohizko s.f. 2. laster, korronte<br />
3. (tendencia) korronte, joera,<br />
mugimendu<br />
correo s.m. posta caixa do correo<br />
postontzi caixa do correo electrónico<br />
postontzi elektroniko correo<br />
electrónico posta elektroniko oficina<br />
de correos postetxe<br />
correr v.i. korrika egin, korritu<br />
correspondencia s.f. posta<br />
corrida s.f. corrida de touros zezenketa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
corrixir v.t. 1. zuzendu v.p. 2. zuzendu,<br />
zintzotu<br />
corromper v.t./v.p. 1. (estragar) usteldu<br />
2. (perverter) galbideratu,<br />
<strong>ok</strong>erbideratu 3. (subornar) erosi<br />
cortar v.t. ebaki, moztu<br />
corte s.m. 1. ebaki, ebaketa 2. korta,<br />
ukuilu 3. (séquito) gorte<br />
cortello s.m. korta, ukuilu, (dos porcos)<br />
txerritegi<br />
cortesía s.f. 1. kortesía 2. (xentileza)<br />
kortesia, adeitasun<br />
cortina s.f. errezel, gortina<br />
cortiza s.f. azal<br />
corvo s.m. erroi, bele<br />
cosedura s.f. jostura<br />
coser v.t./v.i./v.p. josi máquina de<br />
coser josteko makina<br />
costa s.f. 1. itsasalde, kostalde, kosta<br />
2. aldapa, aldats, malda pl. 3. bizkar<br />
habitante da costa itsastar<br />
costado s.m. saihets, hegal<br />
costela s.f. saihets<br />
costeleta s.f. txuleta<br />
costume s.m. ohitura<br />
costura s.f. 1. (acción) josketa<br />
2. (co sedura) jostura 3. (oficio)<br />
joskintza<br />
costureiro -a s. jostun<br />
cotarelo s.m. muino<br />
coteno -a adx. besomotz, maingu<br />
cotra s.f. 1. zikinkeria 2. oilaur<br />
cotroso -a adx. saskil, narras<br />
couce s.m. ostiko<br />
cousa s.f. gauza<br />
couso s.m. 1. (chintófano) traste<br />
2. ababor<br />
cova s.f. leize, haitzulo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 41<br />
galego - éuscaro<br />
covarde adx. koldar, bihozgabe<br />
covardía s.f. koldarkeria<br />
covo s.m. kofoin, erlauntz<br />
coxa s.f. izter<br />
coxear v.i. herren egin<br />
cóxega s.f. kili-kili facer cóxegas<br />
kili-kili egin, kilikatu<br />
coxo -a adx./s. herren, maingu<br />
cravado -a adx. iltzatuta<br />
cravar v.t. iltzatu<br />
cravo s.m. iltze<br />
crear v.t. sortu, kreatu<br />
creba s.f. 1. (economía) porrot 2. pitzadura<br />
crebacabezas s.m. buruhauste<br />
crebadizo -a adx. apurkor<br />
crebar v.t./v.i. 1. pitzatu v.i. 2. (economía)<br />
porrot egin<br />
crecemento s.m. 1. hazte, hazkunde<br />
2. (economía) hazkunde<br />
crecer v.i. hazi, koskortu<br />
crédito s.m. 1. mailegu, kreditu<br />
2. kreditu<br />
crego s.m. apaiz, abade<br />
crema s.f. 1. esne-gain, krema<br />
2. (na gastronomía) krema<br />
3. (substancia) krema<br />
crente adx. fededun<br />
crenza s.f. 1. (fe) fede, sinesmen<br />
2. ideia, iritzi, uste<br />
crepúsculo s.m. ilunabar, iluntze<br />
crer v.t. 1. sinetsi, uste izan v.i. 2. sinetsi<br />
cría s.f. 1. kume, ume 2. (crianza)<br />
haziera, hazkuntza<br />
criada adx./s.f. neskame<br />
criado adx./s.m. morroi<br />
crianza s.f. 1. haziera, hazkuntza<br />
2. haur<br />
criar v.t./v.p. hazi, hezi<br />
crible adx. sinesgarri<br />
crime s.m. krimen<br />
criminal s. 1. kriminal, gaizkile adx.<br />
2. kriminal<br />
cristián -a adx./s. kristau<br />
cristiandade s.f. kristautasun<br />
cristianismo s.m. kristautasun<br />
crítica s.f. kritika<br />
criticador -ora adx. maiseatzaile<br />
criticar v.t. 1. kritikatu 2. (marmurio)<br />
maiseatu<br />
crítico -a adx. 1. kritiko 2. (transcendental)<br />
erabakigarri s. 3. kritikari<br />
croio s.m. harribila<br />
cromo s.m. 1. kromo 2. (elemento<br />
quimico) kromo<br />
cru (f. crúa) adx. 1. gordin 2. gorri<br />
crucial adx. gailen<br />
cruel adx. anker, krudel, bihozgabe<br />
crueldade s.f. ankerkeria<br />
crueza s.f. (carácter) gogorkeria<br />
cruz s.f. gurutze<br />
cruzamento s.m. bidegurutze<br />
cruzar v.t./v.p. gurutzatu<br />
cu s.m. ipurdi<br />
cuarto -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
laugarren 2. (dun todo) laurden<br />
s.m. 3. gela, ganbera cuarta feira<br />
asteazkena<br />
cuberto -a adx. 1. estali 2. mahaitresna<br />
cubrir v.t./v.p. 1. estali, tapatu v.p.<br />
2. hodeitu<br />
41
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 42<br />
42<br />
Dicionario Elemental<br />
cuco s.m. kuku<br />
cueiro s.m. troxa<br />
culler s.f. koilara<br />
cullerón s.m. burruntzali<br />
culpa s.f. erru, kulpa, hoben<br />
culpable adx./s. errudun<br />
culto -a adx. 1. kulturadun s.m.<br />
2. kultu<br />
cume s.m. tontor, gailur, gain, tontor<br />
cumprir v.t. 1. konplitu, bete v.i.<br />
2. konplitu v.i./v.p. 3. (prazo de<br />
tempo) konplitu, bete<br />
cuña s.f. ziri, falka<br />
cunca s.f. (grande) katilu, (pequena)<br />
kikara<br />
cuncada s.f. katilukada<br />
cuncha s.f. maskor, oskol<br />
cura s.f. 1. sendaketa, osaketa s.m.<br />
2. apaiz, abade<br />
curación s.f. sendaketa, osaketa<br />
curar v.t. sendatu<br />
curiosidade s.f. jakin-nahi, jakingura<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
curioso -a adx. begiluze<br />
curmá s.f. lehengusina<br />
curmán s.m. lehengusu<br />
currículo s.m. curriculum<br />
currículum s.m. curriculum<br />
curruncho s.m. bazter, tx<strong>ok</strong>o, z<strong>ok</strong>o<br />
curry s.m. curry<br />
cursiño s.m. ikastaldi<br />
curso s.m. ikastaro<br />
cursor s.m. kurtsore<br />
curto -a adx. 1. labur, murritz, motz<br />
2. (breve) labur, motz 3. ergel,<br />
motz<br />
curuxa s.f. hontz<br />
curva s.f. kurba, bihurgune<br />
cuspe s.m. listu, txu<br />
cuspir v.t./v.i. listua bota, txu egin<br />
custar v.t. balio izan, kostatu<br />
custoso -a adx. 1. (difícil) gaitz,<br />
nekez, zail 2. (caro) kario, garesti<br />
cuxo -a s. txahal, zekor
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 43<br />
D<br />
galego - éuscaro<br />
danar v.t. kalte egin<br />
daniño -a adx. kaltegarri, gaitz<br />
dano s.m. min, kalte facerse dano<br />
min hartu<br />
daquela adv. 1. halako batean conx.<br />
2. beraz<br />
dar v.t. eman dar forma eratu, taxutu<br />
dar + part. asmatu, lortu darse<br />
de conta antzeman<br />
dato s.m. datu<br />
de prep. 1. -en 2. -ko 3. -tik 4.<br />
(modo) -z<br />
debaixo adv. azpian<br />
debate s.m. eztabaida<br />
debater v.t./v.i. eztabaidatu<br />
débeda s.f. zor<br />
deber v.t. 1. (necesitar) behar izan<br />
2. (ter unha débeda) zor izan s.m.<br />
3. betebehar, eginbehar pl. 4. etxeko<br />
lan molde onez como debe<br />
ser<br />
débil adx. makal<br />
debilidade s.f. ahulezia, ahidura<br />
debilitar v.t./v.p. ahuldu, makaldu<br />
debuxar v.t./v.i. marraztu<br />
debuxo s.m. marrazki<br />
década s.f. hamarkada<br />
decatarse v.p. antzeman, erreparatu,<br />
konturatu, ohartu, sumatu<br />
decembro s.m. abendu<br />
decena s.f. hamarreko<br />
decepcionar v.t. desengainatu<br />
decidir v.t./v.p. erabaki, deliberatu<br />
décimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
hamargarren 2. (dun todo) hamarren<br />
3. (de lotaría) dezimo 4. (imposto)<br />
hamarren, detxema<br />
decisión s.f. erabaki<br />
declaración s.f. adierazpen, aitorpen<br />
declarar v.t. 1. azaldu, aitortu<br />
2. (nun tribunal) deklaratu v.p.<br />
3. aitortu<br />
decontado adv. laster, aurki<br />
deda s.f. behatz<br />
dedicar dedikatu<br />
dedo s.m. atzamar, hatz dedo polgar/gordo<br />
hatz lodi, erpuru dedo<br />
pai de todos/do corazón hatz<br />
luze dedo mediano/anular hatz<br />
nagi dedo maimiño/pequeniño<br />
hatz txiki dedo furabolos/índice<br />
hatz erakusle<br />
defecto s.m. akats, huts, hoben<br />
defender v.t. 1. babestu 2. defendatu<br />
43
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 44<br />
44<br />
Dicionario Elemental<br />
defensa s.f. 1. defentsa s. 2. atzelari<br />
deficiente adx. akastun<br />
defraudar v.t. 1. (á administración)<br />
iruzurtu, iruzur egin 2. desengainatu<br />
defunto -a adx./s. hildako, defuntu<br />
deica prep. arte<br />
deitar v.t./v.p. oheratu, etzan<br />
deixar 1. utzi, laga 2. (permiso)<br />
utzi, laga, baimendu 3. utzi, laga,<br />
abandonatu 4. (prestar) mailegatu,<br />
utzi 5. (legar) utzi<br />
deleitar v.t./v.p. gozarazi<br />
deleite s.m. poztasun, gozamen<br />
deletrear v.t. letreiatu<br />
delfín s.m. izurde<br />
delgado -a adx. mehe, argal<br />
delicado -a adx. fin, delikatu<br />
delimitar v.t. mugatu, zedarritu<br />
delito s.m. delitu<br />
demasiado -a indef. 1. gehiegi adv.<br />
2. gehiegi, sobera, lar<br />
demo s.m. deabru<br />
demora s.f. luzamendu, luzapen<br />
demorar v.t./v.p. atzeratu, berandutu<br />
demostración s.f. erakusgarri, froga,<br />
argibide<br />
demostrar v.t. frogatu, egiaztatu<br />
demostrativo -a adx./s. erakusle<br />
demoucar v.t. mozkindu, mozkortu<br />
dende prep. 1. (lugar) -tik 2. (tempo)<br />
-tik, -z geroztik, -z gero dende alí<br />
handik aurrera dende entón harrezkero,<br />
handik aurrera<br />
densidade s.f. 1. (dun líquido) loditasun,<br />
trinkotasun 2. (matemática,<br />
física, química) dentsitate<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
denso -a adx. trinko<br />
dente s.m. hagin, hortz<br />
dentífrico s.m. hortzore<br />
dentro adv. barruan, barnean<br />
denudar v.t./v.p. erantzi, larrugorritu,<br />
biluzi<br />
denuncia s.f. salaketa<br />
denunciar v.t. salatu<br />
departamento s.m. 1. (compartimento)<br />
atal 2. (sección) departamendu,<br />
sail 3. (división administrativa)<br />
departamendu<br />
dependencia s.f. mendekotasun, dependentzia<br />
deplorable adx. negargarri, deitoragarri<br />
deplumar v.t. lumatu<br />
deporte s.m. kirol<br />
deportista adx./s. kirolari<br />
depósito s.m. 1. gordetegi, gordagailu<br />
2. (recipiente) andel depósito<br />
de cadáveres gorputegi depósito<br />
legal lege-gordailu<br />
dereita s.f. eskuin de dereitas eskuindar<br />
dereito -a adx./s. 1. eskuin, eskuineko<br />
2. (recto) artez, zuzen 3. (facultade)<br />
eskubide s.m. 4. zuzenbide<br />
derivación s.f. 1. desbideratze 2. (lingüística)<br />
eratorpen<br />
derradeiro -a adx. azkenburuko<br />
derramar v.t. 1. (repartir) hainbanatu<br />
2. hondatu<br />
derreter v.t./v.p. urtu<br />
derrota s.f. 1. porrot 2. (dun barco)<br />
itsasbide<br />
derrubar v.t. lurperatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 45<br />
galego - éuscaro<br />
desafiado -a adx. (romo) motz, kamuts<br />
desagradecido -a adx. esker txarreko<br />
desaliñar v.t./v.p. narrastu<br />
desangrar v.t./v.p. odolustu<br />
desaparecer v.i. desagertu<br />
desaprobar v.t. gaitzesti<br />
desarmar v.t. desarmatu<br />
desaseado -a adx. saskil, narras<br />
desatar v.t./v.p. askatu<br />
desatino s.m. ergelkeria, lel<strong>ok</strong>eria,<br />
txorakeria<br />
desbaldir v.t. zarrasteldu, hondatu<br />
desbandallado -a adx. saskil, narras<br />
desbordado -a adx. gainezka<br />
desbordar v.t./v.p. gainezkatu, gainezka<br />
egin<br />
desbotar v.t. baztertu, gutxietsi<br />
descalzo -a adx. ortozik<br />
descansar v.i. 1. atsedendu, atseden<br />
hartu, deskantsatu v.t. 2. bermatu,<br />
ezarri<br />
descanso s.m. atseden, atsedenaldi,<br />
pausaldi sen descanso jo eta ke<br />
descarga s.f. deskarga<br />
descargar v.t. deskargatu, zama<br />
kendu<br />
descenso s.m. jaitsiera, beherapen<br />
desconcertar v.t./v.p. kord<strong>ok</strong>atu<br />
descoñecido -a adx./s. ezezagun<br />
desconfiado -a adx. sinesgaitz<br />
desconfianza s.f. mesfidantza<br />
desconfiar v.i. mesfidatu<br />
describir v.t. deskribatu<br />
descrición s.f. deskribapen, deskripzio<br />
descubrimento s.m. aurkikuntza<br />
descubrir v.t. 1. (destapar) estalgabetu<br />
2. (atopar) aurkitu<br />
desculpa s.f. aitzakia, zuribide,<br />
akiakula<br />
desde prep. 1. (lugar) -tik 2. (tempo)<br />
-tik, -z geroztik, -z gero desde alí<br />
handik aurrera desde entón harrezkero,<br />
handik aurrera<br />
desdeñable adx. arbuigarri<br />
desdeñar v.t. arbuiatu, erdeinatu<br />
desemprego s.m. langabezia<br />
desenganar v.t. desengainatu<br />
desenvolvemento s.m. garapen,<br />
hazkunde<br />
desenvolver v.t./v.p. 1. zabaldu v.t.<br />
2. garatu<br />
deserto -a adx. 1. bakarti, eremu<br />
2. (sen adxudicar) hutsik, eman<br />
gabe s.m. 3. basamortu, eremu<br />
desesperación s.f. etsipen<br />
desesperar v.t./v.i./v.p. 1. etsi, desesperatu<br />
v.t./v.p. 2. ernegatu<br />
desespero s.f. etsipen<br />
desestimar v. 1. (desbotar) gutxietsi<br />
2. gaitzetsi, ez onartu<br />
desexar v.t. desiratu, gura izan/ukan,<br />
nahi izan,opa izan, irrikatu, gogo<br />
izan<br />
desexo s.m. gogo, nahi, opa, desira<br />
desfacer v.t./v.p. 1. desegin 2. (derreter)<br />
urtu<br />
desfiar v.t. listu<br />
desgraza s.f. zorigaitz, zoritxar, ezbehar<br />
por desgraza tamalez, zoritxarrez<br />
desgrazadamente adv. zoritxarrez,<br />
zorigaitzez<br />
45
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 46<br />
46<br />
Dicionario Elemental<br />
desgustar v.t./v.p. nahigabetu<br />
desgusto s.m. nahigabe, atsekabe<br />
desherbar v.t. jorratu<br />
desigual adx. desberdin<br />
desistir v.i. 1. etsi, amore eman<br />
2. (renunciar) uko egin<br />
desobeditu du ad. desobedecer<br />
desorde s.f. 1. desordena, nahasteborraste<br />
2. desordena, nahasmendu<br />
desordenar v.t. desordenatu<br />
despacho s.m. langela<br />
despedida s.f. agur<br />
despedir v.t./v.p. 1. agurtu v.t.<br />
2. (dun traballo) bota, kaleratu<br />
desperdicio s.m. hondakin, zabor<br />
despertar v.t./v.i. esnatu, iratzarri,<br />
ernatu<br />
despois adv. gero, geroago, ondoren<br />
desprazar v.t./v.p. lekualdatu, t<strong>ok</strong>ialdatu<br />
despreocupado -a adx. axolagabe,<br />
arduragabe<br />
desprezable adx. arbuigarri<br />
desprezar v.t. erdeinatu, arbuiatu,<br />
ezetsi, mespretxatu<br />
desprezo s.m. erdeinu, arbuio, ezespen,<br />
mespretxu<br />
destacar v.t./v.p. 1. azpimarratu v.i.<br />
2. nabarmendu<br />
destapar v.t./v.p. estalgabetu, desestali<br />
desterrar du ad. erbesteratu<br />
desterro s.m. erbeste<br />
destino s.m. 1. helbide 2. (fado)<br />
patu, halabehar<br />
destro -a adx./s. 1. eskuin adx.<br />
2. (hábil) trebe, iaio<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
destrución s.f. hondamen<br />
destruír v.t./v.p. suntsitu, apurtu,<br />
hondatu<br />
desvergonzado -a adx. lotsagabe,<br />
petral<br />
desvestir v.t./v.p. erantzi, larrugorritu,<br />
biluzi<br />
desviación s.f. desbideratze<br />
desviar v.t./v.p. desbideratu, saihestu<br />
desvío s.m. desbideratze, ingurumari,<br />
itzulinguru<br />
detalle s.m. xehetasun, zehazkizun,<br />
zehaztasun con todo detalle zehazki,<br />
zehazkiro<br />
deter v.t./v.p. 1. (parar) gelditu,<br />
geldi v.t. 2. atxilotu<br />
detrás adv. atzean<br />
deus s.m. jainko<br />
devagar adv. astiro, poliki, geldiro<br />
devanceiro -a s. arbaso, asaba, antzinako<br />
devandito -a adx. delako<br />
devoción s.f. debozio<br />
devolver v.t. 1. bihurtu, bueltatu, itzuli<br />
2. (trousar) botaka egin, <strong>ok</strong>a<br />
egin<br />
dez num./s.m. hamar<br />
dezanove num./s.m. hemeretzi<br />
dezaoito num./s.m. hamazorzti<br />
dezaseis num./s.m. hamasei<br />
dezasete num./s.m. hamazazpi<br />
día s.m. egun bos días egun on día<br />
laborable lanegun día de festa,<br />
día santo jaiegun día de nadal<br />
eguberri dentro de dous días etzidamu<br />
o outro día lehengo egunean
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 47<br />
galego - éuscaro<br />
dialecto s.m. dialekto dialecto do<br />
éuscaro euskalki<br />
diálogo s.m. elkarrizketa<br />
diana s.f. itu<br />
diaño s.m. deabru<br />
diante adv. aurrean en diante aurrerantzean,<br />
hamendik aurrera<br />
dianteiro -a adx. 1. aurreko s. 2. (deporte)<br />
aurrelari<br />
diario -a adx. 1. eguner<strong>ok</strong>o s.m.<br />
2. (xornal e libro) egunkari, (xornal)<br />
berripaper<br />
diarrea s.f. zirin, beherako<br />
dicionario s.m. hiztegi<br />
dicir v.t. 1. esan, erran s.m. 2. (dito)<br />
esan, esate é dicir alegia, hau da<br />
diferenciar v.t./v.p. bereizi<br />
diferente adx. (distinto) bestelako,<br />
desberdin, diferente, esberdin<br />
diferenza s.f. diferentzia, alde<br />
difícil adx. gaitz, nekez, zail, eskerga<br />
dificultade s.f. 1. zailtasun 2. oztopo,<br />
traba con dificultade ozta,<br />
ozta-ozta<br />
dificultar v.t. zaildu<br />
difundir v.t./v.p. barreiatu, hedatu,<br />
zabaldu<br />
difusión s.f. zabalkunde, zabalkuntza<br />
dignidade s.f. duintasun<br />
digno -a adx. duin<br />
dilapidar v.t. zarrasteldu, hondatu<br />
dilixente adx. laster<br />
diminuír v.t./v.i. gutxitu, txikiagotu,<br />
laburtu<br />
diñeiro s.m. diru<br />
dirección s.m. 1. norabide 2. (enderezo)<br />
helbide 3. zuzendaritza<br />
directo -a adx. zuzeneko en directo<br />
zuzenean<br />
director -ora s. zuzendari<br />
directorio s.m. directorio<br />
dirixir v.t. 1. zuzendu, gidatu 2. (enviar)<br />
bidali<br />
disco s.m. disko disco duro disko<br />
gogor, disko finko disco compacto<br />
disko konpaktu<br />
discoteca s.f. 1. diskoteka, dantzat<strong>ok</strong>i<br />
2. disko-bilduma<br />
discurso s.m. hitzaldi<br />
discusión s.f. 1. eztabaida 2. errieta<br />
discutir v.t./v.i. eztabaidatu<br />
disolver v.t./v.p. urtu, disolbatu<br />
disparar v.t.v.p. tiro egin, tir<strong>ok</strong>atu,<br />
tiratu<br />
disparo s.m. tiro<br />
dispersar v.t./v.p. barreiatu, sakabanatu<br />
dispoñer v.t./v.i./v.p. antolatu<br />
dispoñible adx. erabilgarri<br />
dispor v.t./v.i./v.p. antolatu<br />
disposición s.f. 1. antolamendu, antolaketa<br />
2. (dereito) xedapen<br />
3. (habilidade) gaitasun 4. (precaución)<br />
neurri<br />
disposto -a adx. 1. (preparado)<br />
gertu, prest 2. (ten habelencia)<br />
arretatsu<br />
disputa s.f. 1. tirabira, auzi 2. errieta<br />
disque adv. omen<br />
disquete s.m. diskete<br />
distancia s.f. tarte<br />
distanciar v.t./v.p. 1. urrundu, urrutiratu,<br />
aldendu 2. urrundu, urrutiratu<br />
distintivo -a adx. 1. ezaugarri s.m.<br />
2. ezaugarri, seinale<br />
47
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 48<br />
48<br />
Dicionario Elemental<br />
distinto -a adx. bestelako<br />
distracción s.f. distrazio<br />
distraer v.t. 1. entretenitu, dibertitu<br />
2. arreta galdu<br />
distribución s.m. banaketa<br />
distribuír v.t./v.p. banatu, hainbanatu<br />
disturbio s.m. istilu, iskanbila<br />
ditado s.m. diktaketa<br />
ditador -ora s. diktadore<br />
ditadura s.f. diktadura<br />
dito s.m. esaera, esaera zahar, esan,<br />
atsotitz<br />
ditoso -a adx. dohatsu, zoriontsu<br />
diversión s.f. dibertsio, j<strong>ok</strong>o, jolas,<br />
jolasketa, olgeta<br />
diverso -a adx. askotariko, era askotako<br />
divertido -a adx. dibertigarri<br />
divertir v.t./v.p. dibertitu<br />
dividir v.t. 1. zatitu v.p. 2. zatitu, banatu<br />
división s.f. 1. zatiketa, banatze<br />
2. (matemática) zatiketa<br />
divorciar v.t./v.p. dibortziatu<br />
divorcio s.m. dibortzio<br />
dixestión s.f. digestio<br />
dixomedíxome s.m. zurrumurru,<br />
eleberri<br />
dó s.m. bihozmin, dolore, dolu<br />
doadamente adv. aise<br />
doado -a adx. erraz<br />
doante s. emaile<br />
dobrado -a adx. <strong>ok</strong>er<br />
dobrar v.t. 1. tolestu, doblatu 2. (cinema)<br />
bikoiztu<br />
dobre adx./s.m. 1. bikoitz pl. 2. (un<br />
partido) binakako<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
doce adx. 1. ezti, gozo 2. goz<strong>ok</strong>i<br />
3. (que non é salgado ou picante)<br />
geza num./s.m. 4. hamabi<br />
doceavo -a adx. hamabiren<br />
docemente adv. emeki<br />
documento s.m. agiri<br />
doente adx./s. gaixo, gaixorik<br />
doenza s.f. gaitz, gaixotasun, erasan<br />
doer v.i. 1. min ukan, min hartu v.p.<br />
2. (apiadarse) urrikatu<br />
doído -a adx. minbera<br />
doloroso -a adx. mingarri<br />
domar v.t. hezi<br />
domesticado adx. mantso<br />
domesticar v.t./v.p. hezi<br />
dominar v.t. 1. menderatu, kontrolatu,<br />
jabetu 2. (coñecer ben) ondo/ongi<br />
jakin v.i. 3. nabarmendu v.p. 4.<br />
kontrolatu, jabe izan<br />
domingo s.m. igande<br />
dominio s.m. mende, men<br />
don s.m. dohain<br />
dona s.f. 1. andre, dama 2. emazte,<br />
andre<br />
dondo -a adx. leun<br />
dono -a s. jabe<br />
dor s.f. mina, oinaze<br />
dormitorio s.m. logela<br />
dourar v.t. 1. urreztatu 2. (alimentos)<br />
gorritu<br />
dous (f. dúas) num./s.m. bi dous ou<br />
tres bizpahiru dúas veces birritan<br />
de dous en dous binaka<br />
douscentos -as num./s.m. berrehun<br />
doutrina s.f. dotrina<br />
dozaría s.f. gozotegi<br />
droga s.f. droga
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 49<br />
galego - éuscaro<br />
dúas num.f. bi<br />
dúbida s.f. duda, zalantza<br />
dubidar v.i. duda egin<br />
dubidoso -a adx. dudazko, zalantzazko,<br />
duda-mudazko<br />
ducha s.f. dutxa<br />
duchar v.t./v.p. dutxatu<br />
ducia s.f. dozena<br />
dulcificar v.t. gozatu, eztitu<br />
duodécimo -a adx./s. 1. (dunha<br />
serie) hamabigarren 2. (dun todo)<br />
hamabiren<br />
duplicar v.t. bikoiztu<br />
duplo -a adx./s. bikoitz<br />
duración s.f. iraupen<br />
duradeiro -a adx. iraunkor<br />
durar v.i. 1. iraun 2. (continuar)<br />
iraun, jarraitu 3. (permanecer)<br />
iraun<br />
dureza s.f. 1. gogortasun 2. (crueza)<br />
gogorkeria con dureza gogorki<br />
durmir v.i. 1. lo egin, loak hartu v.t.<br />
2. lo eragin v.p. 3. inurritu, txindurritu,<br />
lo hartu gana de durmir<br />
logura, logale estar a durmir lotan<br />
egon<br />
duro -a adx. gogor<br />
49
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 50<br />
50<br />
E<br />
Dicionario Elemental<br />
e conx. eta<br />
ea interx. ea<br />
eco s.m. oihartzun, arada<br />
economista s. ekonomilari<br />
edificar v.t. eraikin, fabrikatu<br />
edificio s.m. eraikin<br />
editor -ora adx./s. 1. argitaratzaile,<br />
editore s.m. 2. (informática) editore<br />
editorial adx. 1. argitaratze s.f. 2. argitaletxe<br />
s.m. 3. editorial<br />
educación s.f. hezkuntza, heziketa<br />
educar v.t. hezi, ikasi, eskolatu<br />
edulcorar v.t. edulkoratu, gozatu<br />
efecto s.m. ondorio, ondore<br />
efémero -a adx. galkor, iragankor<br />
eficaz adx. eraginkor<br />
eficiente adx. eraginkor<br />
egoísmo s.m. norberekeria<br />
egoísta adx. berekoi, egoista<br />
egua s.f. behor<br />
eido s.m. arlo<br />
eixe s.m. ardatz<br />
el (f. ela) hura el mesmo, ela mesma<br />
bera eles mesmos eurak eles, elas<br />
haiek<br />
elección s.f. aukera, hauteskunde<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
electricidade s.f. elektrizitate<br />
electricista s. argiketari, elektrikari<br />
eléctrico -a adx. elektriko<br />
elefante -a s. elefante<br />
elegancia s.f. dotorezia<br />
elegante adx. dotore, galant<br />
elemental adx. oinarrizko<br />
elemento s.m. osagarri, elementu<br />
elixir v.t. aukeratu, hautatu<br />
eloxio s.m. laudorio, gorazarre<br />
embaixada s.f. enbaxada<br />
embaixador -ora s. enbaxadore<br />
embaixo adv. azpian<br />
embarazar v.t. haurdundu<br />
embarazo s.m. haurdunaldi, ernaldi<br />
embarcadoiro s.m. kai, nasa<br />
embarcar v.t./v.i./v.p. ontziratu, itsasontziratu<br />
embebedar v.t./v.p. mozkortu<br />
embigo s.m. zilbor<br />
emborrachar v.t./v.p. mozkortu<br />
emboscada s.f. zelata<br />
embude s.m. onil<br />
emigración s.f. emigrazio, atzerriratze<br />
emigrante adx./s. emigratzaile
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 51<br />
galego - éuscaro<br />
emigrar v.i. emigratu<br />
emoción s.f. hunkipen, zirrara<br />
emocionar v.t./v.p. hunkitu<br />
empanada s.f. enpanada<br />
emparellar v.i./v.p. parekatu, berdindu,<br />
binatu<br />
empatar v.t. 1. (unir) elkartu 2. berdindu<br />
empate s.m. berdinketa<br />
empeñar v.t. 1. bahitu, setatu 2. zorrak<br />
egin v.p. 3. ahalegindu<br />
empeño s.m. ahalegin, seta, eginahal<br />
empequenecer v.t./v.i. txikitu<br />
emperador s.m. emperador<br />
emperatriz s.f. enperatriz<br />
empezar v.t./v.i. hasi<br />
empinar v.t. 1. zutitu 2. zurrut egin<br />
emporcar v.t. kakaztu<br />
empregado -a s. enplegatu<br />
empregar v.t./v.p. 1. enplegatu<br />
2. erabili, gastatu<br />
emprego s.m. enplegu, irabazpide<br />
empreñar v.t./v.i. ernaldu, ernari geratu<br />
emprender v.t.hasi, ekin<br />
empresa s.f. 1. enpresa 2. ekintza<br />
empresario -a s. enpresari<br />
emprestar v.t. mailegatu<br />
empréstito s.m. mailegu<br />
empurrar v.t. bultzatu, sakatu, bultza<br />
egin<br />
empurrón s.m. bultzada, sakada<br />
empuxar v.t. bultzatu, sakatu<br />
empuxe s.m. bultza<br />
empuxón s.m. bultzada, sakada<br />
en prep. 1. -n 2. (modo) -z 3. -ra 4.<br />
(con linguas) -z<br />
encabuxar v.t./v.p. amorratu, haserretu<br />
encadear v.t./v.p. kateatu<br />
encantador -ora adx. zoragarri, liluragarri<br />
encanto s.m. xarma<br />
encarcerar v.t. espetxeratu<br />
encarecer v.t. garestitu<br />
encarga s.f. enkargu, mandatu<br />
encargado -a s. arduradun<br />
encargar v.t. 1. enkargatu v.p. 2. arduratu<br />
encerado s.m. arbel<br />
enchente s.f. betekada<br />
encher v.t./v.p. bete a encher gogotik<br />
encima adv. gainean por encima<br />
gainetik o que está por encima<br />
gaineko<br />
encoller v.i. uzkurtu, kizkurtu, (polo<br />
frío) hozmindu, (pola auga) urak<br />
hartu v.t. 2. txikiagotu<br />
encoller v.t./v.p. 1. uzkurtu v.i. 2. (a<br />
roupa) urak hartu<br />
encontrar v.t./v.p. 1. aurkitu, topatu<br />
v.p. 2. (acharse) egon encontrar<br />
por casualidade topo egin<br />
encoro s.m. urtegi, uharka<br />
encrucillada s.f. bidegurutze<br />
ende ben loc. conx. zorionez<br />
ende mal loc. conx. zoritxarrez, tamalez,<br />
zorigaitzez<br />
endebedar v.p. zorrak egin<br />
enderezo s.m. helbide enderezo<br />
web web helbide enderezo electrónico<br />
helbide elektroniko<br />
endexamais adv. inoiz, sekula<br />
endurecer v.t./v.i. gogortu, zaildu<br />
51
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 52<br />
52<br />
Dicionario Elemental<br />
enfadado -a adx. haserre<br />
enfadar v.t./v.p. haserretu<br />
enfado s.m. haserre<br />
enfastiar v.t. 1. izorratu, nazkatu<br />
2. (aburrir) nekatu, gogaitu<br />
enfeitar v.t./v.p. dotoretu, apaindu<br />
enfeite s.m. apaindura, apaingarri,<br />
edergarri<br />
enfeitizar v.t. liluratu<br />
enfermar v.t./v.i. gaixotu<br />
enfermeiro -a s. erizain<br />
enfermidade s.f. gaitz, gaixotasun,<br />
eritasun<br />
enfermizo -a adx. gaizbera<br />
enfermo -a adx./s. gaixo, gaixorik<br />
enferruxar v.t. herdoildu<br />
enfesto -a adx. lerden<br />
enfiar v.t. albainutu, haria sartu<br />
enfrontamento s.m. ekinaldi<br />
enfurecer v.t./v.p. ernegatu<br />
engabuñar v.t./v.p. inurritu, txindurritu<br />
engadir v.t. erantsi, gehitu<br />
engaiolar v.t. 1. kaiolatu 2. (atraer)<br />
liluratu<br />
enganar v.t. 1. engainatu, iruzurtu,<br />
ziri sartu v.p. 2. limurtu<br />
enganchar v.t./v.i./v.p. lotu, kr<strong>ok</strong>atu<br />
engano s.m. engainu<br />
enganoso -a adx. engainagarri<br />
engordar v.t./v.i. loditu, gizendu<br />
engorde adv. astiro, mantso, geldiro<br />
engraxar v.t. koipetu<br />
engurra s.f. zimur<br />
engurrar v.t./v.p. zimurtu<br />
enigma s.m. igarkizun<br />
enlazar v.t. 1. (atar) lotu 2. kateatu<br />
enlear v.t./v.p. nahaspilatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
enliñar v.t. albainutu, haria sartu<br />
enlouquecer v.t./v.i. zoratu, erotu<br />
enorme adx. egund<strong>ok</strong>o, ikaragarri,<br />
sekulako, eskerga<br />
enraizar v.i. errotu, sustraitu<br />
enredar v.t./v.p. 1. nahasi 2. (un<br />
asunto) nahaspilatu<br />
enredo s.m. nahaspila<br />
enredoso -osa adx. bihurri, aldrebes<br />
enriba adv. gainean o que está por<br />
enriba gaineko<br />
enriquecer v.t./v.i./v.p. aberastu<br />
enruga s.f. zimur<br />
enrugar v.t./v.p. zimurtu<br />
ensaiar v.t. 1. probak egin 2. entseatu<br />
ensaio s.m. 1. saio 2. (literatura)<br />
saiakera 3. (dun espectáculo) entsegu<br />
4. (no rugby) entsegu<br />
ensalada s.f. entsalada<br />
ensamblar v.t. muntatu<br />
enseguida adv. aurki, laster<br />
ensinar v.t. 1. irakatsi, erakutsi<br />
2. (mostrar) erakutsi<br />
ensino s.m. irakaskuntza<br />
ensuciar v.t./v.p. zikindu, lohitu<br />
enteiro -a adx. oso<br />
entendemento s.m. ulermen, adimen<br />
entender v.t. 1. (comprender) aditu,<br />
ulertu 2. (saber) jakin v.p. 3. moldatu<br />
enterrador -ora adx./s. ehorzle<br />
enterrar v.t. 1. hobiratu, ehortzi, lur<br />
eman v.t./v.p. 2. lurperatu, ehortzi<br />
enterro s.m. ehortzi, ehorzketa<br />
entón adv. 1. orduan, halako batean<br />
conx. 2. beraz, bada até entón ordura<br />
arte, ordurako para entón<br />
gaurgero dende entón geroztik,<br />
handik aurrera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 53<br />
galego - éuscaro<br />
entrada s.f. 1. sarrera 2. (billete)<br />
txartel<br />
entrañas s.f.pl. errai<br />
entrante s.m. zizka-mizka<br />
entrar v.i. 1. sartu 2. (introducir)<br />
sartu, barneratu<br />
entre prep. artean, tartean<br />
entreter v.t.v.p. entretenitu<br />
entrevista s.f. elkarrizketa<br />
entristecer v.t./v.p. goibeldu<br />
entroido s.m. inauteri<br />
entullo s.m. zabor<br />
entumecer v.t./v.p. inurritu, txindurritu<br />
entusiasmo s.m. berotasun<br />
envelenar v.t./v.p. pozoitu<br />
envellecer v.i. zahartu, adindu<br />
envexa s.f. inbidia, espa, bekaitz<br />
envexoso -a adx. bekaizti, bekaitz<br />
enviar v.t. bidali, igorri<br />
envolver v.t. bildu<br />
envorcar v.t. irauli<br />
enxalzar v.t. ederretsi, goratu<br />
enxebre adx. jator<br />
enxeñaría s.f. ingeniaritza<br />
enxeñeiro -a s. ingeniari<br />
enxergar v.t. hauteman<br />
enxertar v.t. txertatu<br />
enxerto s.m. txerto<br />
enxiva s.f. hobi<br />
enxoito -a adx. siku<br />
enxugar v.t. sikatu, lehortu<br />
epidemia s.f. izurri, epidemia<br />
epístola s.f. gutun, eskutitz<br />
época s.f. aro, garai, sasoi, denboraldi<br />
equilibrio s.m. oreka<br />
equipo s.m. talde<br />
equivalente adx. bali<strong>ok</strong>ide<br />
equivocación s.f. errakuntza, nahasketa,<br />
<strong>ok</strong>er<br />
equivocado -a adx. <strong>ok</strong>er estar equivocado<br />
<strong>ok</strong>er egon<br />
equivocar v.t./v.p. nahasi, nahastu,<br />
<strong>ok</strong>ertu<br />
ergueito -a adx. tente, lerden<br />
erguer v.t. 1. jaso, altxatu v.t./v.p.<br />
2. altxatu, (da cama) jaiki<br />
ermo -a adx. etze<br />
errado -a adx. <strong>ok</strong>er estar errado<br />
<strong>ok</strong>er egon<br />
errar v.i. huts egin<br />
erro s.m. falta, <strong>ok</strong>er, errore<br />
ervello s.m. ilar<br />
esaxerar v.t. handizkatu, puztu<br />
esbirrar v.i. usin egin<br />
esbirro s.m. usin, doministiku<br />
esborranchar v.t. zirrimarratu<br />
esborrexer v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
esbozar v.t. zirrimarratu<br />
esbozo s.m. zirrimarra<br />
esburatar v.t. zulatu<br />
escada s.f. zurubi<br />
escaiola s.f. igeltsu<br />
escaleira s.f. eskailera<br />
escama s.f. eskata<br />
escampado adx. ateri estar escampado<br />
ateri egon<br />
escampar v.i. atertu<br />
escáncer s.m. ziraun<br />
escándalo s.m. 1. eskandalu 2. (balbordo)<br />
iskanbila<br />
53
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 54<br />
54<br />
Dicionario Elemental<br />
escapar v.i. ihes egin, alde egin<br />
escaparate s.m. erakusleiho<br />
escapulario s.m. kutun<br />
escaravello s.m. kakalardo<br />
escarlata adx./s.m. eskarlata<br />
escarmento s.m. eskarmentu<br />
escarnio s.m. iseka<br />
escarvadentes s.m. zotz<br />
escaseza s.f. gabezia, urritasun<br />
escaso -a adx. eskas, murritz, urri,<br />
pobre<br />
escena s.f. 1. eszena 2. agert<strong>ok</strong>i, j<strong>ok</strong>aleku<br />
escenario s.m. agert<strong>ok</strong>i, j<strong>ok</strong>aleku<br />
esclarecer v.t. argitu<br />
escoita s.f. aditze<br />
escoitar v.t. 1. entzun, aditu 2. jaramon<br />
egin<br />
escola s.f. eskola<br />
escolarización s.f. eskolatze<br />
escolarizar v.t. eskolatu<br />
escoller v.t. aukeratu, hautatu, apartatu<br />
escondedoiro s.m. zulo, ezkutaleku<br />
esconder v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
escopeta s.f. eskopeta<br />
escornaboi s.m. adardun kakalardo<br />
escorregadizo -a adx. labain, irristakor<br />
escorregar v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
escorrentar v.t. uxatu, haizatu<br />
escribir v.t. idatzi máquina de escribir<br />
idazmakina<br />
escrito -a adx. 1. idatzizko s.m.<br />
2. idatzi, izkribu 3. idazlan, artikulu<br />
por escrito izkribuz, idatziz<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
escritor -ora s. idazle<br />
escritura s.f. idazkera<br />
escudo s.m. ezkutu<br />
escudriñar v.t. miatu, arakatu<br />
esculcar v.t. miatu, arakatu<br />
escultor s. eskultore<br />
escultura s.f. eskultura<br />
escuma s.f. apar, bits<br />
escurecer v.t. 1. ilundu 2. (o ánimo)<br />
ilundu, itsutu v.i./v.p. 3. ilundu,<br />
goibeldu<br />
escuridade s.f. ilunpe, iluntasun<br />
escuro -a adx. ilun<br />
escusa s.f. aitzakia, zuribide, akiakula<br />
ese (f. esa, n. iso) dem. hori ese<br />
mesmo berori iso é! hots iso<br />
mesmo horixe<br />
esfiañar v.t. listu<br />
esforzar v.t. 1. behartu v.p. 2. ahalegindu,<br />
zaildu<br />
esforzo s.m. ahalegin, eginahal<br />
esfregar v.t. igurtzi<br />
esgazar v.t./v.i./v.p. urratu<br />
esgotar v.t./v.p. 1. agortu, ahitu<br />
2. nekatu, unatu<br />
esgrevio -a adx. latz<br />
esixente adx. zorrotz<br />
esixir v.t. galdatu<br />
eslamiado -a adx. geza, zaporegabe<br />
esmagamento s.m. zapalkuntza<br />
esmagar v.t. birrindu, zapatu, zuzitu<br />
esmola s.f. limosna, erremusina<br />
esmoleiro -a adx./s. eskale, arlote<br />
esmorecer v.i. ahuldu<br />
esmorga s.f. parranda<br />
esmoucar v.t. mozkindu, mozkortu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 55<br />
galego - éuscaro<br />
esnaquizar v.t. porr<strong>ok</strong>atu<br />
espada s.f. ezpata<br />
espallar v.t./v.p. sakabanatu, zabaldu,<br />
barreiatu<br />
español -ola adx./s. 1. espainol s.m.<br />
2. espainol, espainiera<br />
espantallo s.m. txorimalo<br />
espantar v.t./v.i./v.p. izutu, uxatu,<br />
haizatu<br />
esparexer v.t. sakabanatu, zabaldu<br />
espaventar v.t./v.p. izutu<br />
espazo s.m. 1. espazio 2. (capacidade)<br />
leku, t<strong>ok</strong>i 3. (separación)<br />
tarte 4. (lugar) une, gune<br />
especial adx. berezi<br />
especialista s. espezialista<br />
especialmente adv. bereziki<br />
espectáculo s.m. ikuskizun<br />
espectador -ora adx./s. ikusle<br />
espelido -a adx. ernai<br />
espellar v.t./v.p. 1. ispilatu 2. (o ceo)<br />
oskarbitu<br />
espello s.m. ispilu<br />
esperanza s.f. esperantza, itxaropen,<br />
ilusio<br />
esperar v.t. itxaron, itxoin, zain<br />
egon<br />
espertador s.m. iratzargailu<br />
espertar v.t./v.i. esnatu, iratzarri, ernatu<br />
esperto -a adx. 1. esna, iratzarri<br />
2. erne<br />
espeso -a adx. lodi<br />
espesura s.f. 1. (densidade) loditasun<br />
2. (vexetación) adarrarte<br />
espetar v.t. (no espeto) burduntzian<br />
sartu<br />
espeto s.m. burduntzi<br />
espía s. espioi, zelatari<br />
espiar v.t. zelatatu, espiatu<br />
espicha s.f. zipotz, zotz<br />
espido -a adx. biluzik<br />
espiga s.f. buru espiga de trigo galburu<br />
espiña s.f. arantza<br />
espiñazo s.m. bizkarrezur<br />
espir v.t./v.p. biluzi, larrugorritu,<br />
erantzi<br />
espiral s.f. espiral<br />
espírito s.m. gogo<br />
espirrar v.i. usin egin<br />
espirro s.m. usin, doministiku<br />
espita s.f. zipotz<br />
espolar v.t. mozkindu, mozkortu<br />
esponxa s.f. belaki<br />
esposa s.f. andre, emazte<br />
esposar v.t./v.p. 1. esposatu v.t.<br />
2. bilurrak ipini<br />
esposo s.m. senar esposos senaremazteak<br />
esquecer v.t./v.p. ahaztu, ahantzi<br />
esqueleto s.m. hezurdura<br />
esquerda s.f. ezker de esquerdas ezkertiar<br />
esquerdo -a adx./s. ezker, ezkerreko<br />
esquí s.m. eski<br />
esquina s.f. izkina<br />
esquío s.m. urtxintxa, katagorri<br />
esquivar v.t. saihestu<br />
estación s.m. 1. (de autobuses, de<br />
trens) gelt<strong>ok</strong>i 2. (do ano) urtaro<br />
3. (lugar) estazio estación de<br />
esquí eski estazioa estación de<br />
servizo hornitegi<br />
estacionar v.t. aparkatu<br />
55
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 56<br />
56<br />
Dicionario Elemental<br />
estado s.m. 1. (situación) egoera<br />
2. estatu<br />
estalar v.i. lehertu<br />
estampa s.f. irudi, estanpa<br />
estancia s.f. ganbera<br />
estanco s.m. tabako-denda<br />
estaño s.m. eztainu<br />
estante s.m. apal, apalategi<br />
estar v.i. egon estar a facer algo jardun<br />
estar anoxado sutan egon<br />
estar disposto prest egon<br />
estatuto s.m. araudi estatuto de autonomía<br />
berjabetasun araudi<br />
este (f.esta, n. isto) dem. hau isto é<br />
hau da, alegia este mesmo berau<br />
isto mesmo hauxe<br />
estela s.f. ezpal, printza<br />
estender v.t./vp. hedatu, zabaldu,<br />
(perna, brazo) luzatu<br />
esterco s.m. simaur, gorotz<br />
estéril adx. 1. agor, antzu 2. (a<br />
terra) etze<br />
estilo s.m. 1. estilo 2. (literario)<br />
idazkera<br />
estima s.f. estimu, estimazio<br />
estimar v.t. 1. estimatu 2. (valorar)<br />
balioztatu<br />
estimular v.t. bizkortu, suspertu<br />
estímulo s.m. pozgarri<br />
estiñar v.i. atertu<br />
estirar v.t. luzatu<br />
estómago s.m. urdail<br />
estorbar v.t./v.i. enbarazu egin,<br />
traba egin<br />
estorbo s.m. enbarazu, traba, oztopo<br />
estoupar v.t./v.i. lehertu, leher egin,<br />
zapart egin, eztanda egin<br />
estoupido s.m. eztanda, zapart<br />
estourar v.t./v.i. lehertu, leher egin,<br />
zapart egin, eztanda egin<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
estoxo s.m. tiradera<br />
estrada s.f. errepide<br />
estragar v.t./v.p. hondatu, alferrik<br />
galdu<br />
estraño -a adx. 1. arraro, bitxi, harrigarri<br />
adx./s. 2. kanpotar<br />
estranxeiro -a adx./s. 1. atzerritar<br />
s.m. 2. atzerri, kanp<strong>ok</strong>o<br />
estrar v.t. sakabanatu, zabaldu<br />
estrear v.t./v.p. estreinatu<br />
estreitar v.t./v.i. 1. estutu v.t. 2. (cos<br />
brazos) besarkatu, (a man) eskua<br />
eman<br />
estreiteza s.f. estutasun<br />
estreito -a adx. 1. estu, estutu, mehar,<br />
hertsi s.m. 2. itsasarte<br />
estrela s.f. izar<br />
estrema s.f. muga<br />
estremar v.t. mugatu, zedarritu<br />
estribor s.m. istribor<br />
estrofa s.f. bertso<br />
estruga s.f. osin, asun<br />
estrullar v.t. birrindu, zuzitu<br />
estrutura s.f. egitura<br />
estudar v.t./v.i. ikasi, estudiatu<br />
estudio s.m. 1. estudio, langela, ikasgela<br />
2. (cine, radio, televisión) estudio<br />
3. (apartamento) apartamentu<br />
estudo s.m. ikasketa tempo de estudo<br />
ikastaldi<br />
estufa s.f. berogailu<br />
estupendamente adv. majo, primeran<br />
estupendo -a adx. 1. bikain, primerako<br />
adv. 2. majo, primeran<br />
esvaradío -a adx. labain, irristakor<br />
esvarar v.i. irristatu, labaindu, labain<br />
egin, irrist egin<br />
esvarón s.m. irrist<br />
esvelto -a adx. lirain, lerden<br />
etcétera eta abar (etab.)
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 57<br />
galego - éuscaro<br />
eterno -a adx. sekulako, hilezkor,<br />
betiko, betiereko<br />
eu pron. pers. ni eu mesmo neu<br />
euscaldún -una s. euskaldun<br />
éuscaro -a adx. 1. euskal, euskaldun<br />
s.m. 2. euskara<br />
evanxeo s.m. ebanjelio<br />
evasión s.f. ihes<br />
evidente adx. nabari, nabarmen,<br />
ageri, begien bistako ser evidente<br />
nabari izan<br />
evidentemente adv. nabari<br />
evitar v.t. saihestu<br />
exactitude s.f. zehaztasun<br />
exacto -a adx. zehatz, doi<br />
exame s.m. azterketa<br />
examinar v.t./v.p. 1. azterketa egin,<br />
etsamina egin 2. (explorar) ikertu,<br />
aztertu<br />
excelente adx. bikain<br />
excepción s.f. salbuespen<br />
excepcional adx. 1. (que é excepción)<br />
salbuespenezko 2. aparta, bikain<br />
excepto prep. ezik, izan ezik, salbu<br />
excesivo -a adx. gehiegizko<br />
exceso s.m. (abuso) gehiegikeria<br />
exclamación s.f. 1. oihu, deiadar<br />
2. (signo) harridura<br />
excluír v.t. salbuetsi<br />
excremento s.m. gorotz excremento<br />
das aves zirin<br />
excursión s.f. txango<br />
exemplar adx. 1. (bo exemplo) eredugarri<br />
2. (serve de exemplo) zentzagarri<br />
s.m. 3. ale<br />
exemplo s.m.1. (modelo) eredu, etsenplu<br />
2. adibide, etsenplu por<br />
exemplo adibidez, esate baterako<br />
exento -a adx. salbuetsi<br />
exercer v.t. jardun<br />
exercicio s.m. jardun, ariketa<br />
exército s.m. armada, gudaroste<br />
exhibir v.t./v.p. erakutsi<br />
eximir v.t. salbuetsi<br />
éxito s.m. arrakasta<br />
experiencia s.f. esperientzia<br />
experimento s.m. esperimentu, saiakuntza<br />
experto -a adx. aditu, jakitun<br />
explicación s.f. azalpen, argibide<br />
explicar v.t. azaldu, esplikatu<br />
explorar v.t. esploratu<br />
explosión s.f. eztanda<br />
explosivo -a adx. 1. lehergarri s.m.<br />
2. lehergailu, lehergai<br />
explotador -ora adx. 1. ustiatzaile,<br />
esplotatzaile 2. esplotatzaile<br />
explotar v.t. 1. ustiatu, esplotatu,<br />
eztanda egin 2. esplotatu<br />
exportar v.t. esportatu<br />
exposición s.f. erakusketa sala de<br />
exposicións erakust<strong>ok</strong>i<br />
expresamente adv. espresuki, beraziaz<br />
expresar v.t. 1. adierazi v.p. 2. mintzatu<br />
expresión s.f. adierazpen<br />
expulsar v.t. egotzi, bota<br />
exterior adx./s.m. kanp<strong>ok</strong>o, kanpoalde<br />
parte interior kanp<strong>ok</strong>o, kanpoalde<br />
exterminar v.t. suntsitu, deuseztatu<br />
extraordinario -a adx./s. 1. berealdiko,<br />
berebiziko adx. 2. aparta<br />
extremo -a adx.1. (no límite) mutur<br />
s.m. 2. (lonxano) urrun<br />
57
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 58<br />
58<br />
F<br />
Dicionario Elemental<br />
faba s.f. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
fábrica s.f. fabrika, lantegi<br />
fábricar v.t. fabrikatu<br />
fábula s.f. alegia<br />
face s.f. aurpegi<br />
facedor -ora adx./s. egile<br />
facenda s.f. ondasun, kapital, (bens<br />
materiais) etxalde<br />
facer v.t. egin estar a facer algo ari<br />
izan, jardun facer o saque bota<br />
facer ruído hots egin<br />
facha s.f. planta, patxada<br />
fachada s.f. aurrealde, etxeaurre<br />
fachenda s.f. harr<strong>ok</strong>eria<br />
fachendoso -a adx. harro<br />
facho s.m. (tea) zuzi, tortxa<br />
fácil adx. erraz<br />
facilidade s.f. erraztasun<br />
facilitar v.t. erraztu<br />
factoría s.f. lantegi<br />
factura s.f. faktura, zor-agiri<br />
facultade s.f. 1. ahalmen, gaitasun<br />
2. ahalmen, eskubide 3. (ensino)<br />
fakultate<br />
fada s.f. maitagarri<br />
fado s.m. (destino) patu, halabehar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
faia s.f. pago<br />
faiado s.m. sabai<br />
faio s.m. sabai<br />
faísca s.f. inar, txinparta<br />
fala s.f. 1. (facultade) mintzamen<br />
2. hizketa<br />
faladeiro -a adx. berritsu, txilin, hiztun<br />
falangueiro -a adx. berritsu, txilin,<br />
hiztun<br />
falante s. hiztun<br />
falar v.i. 1. hitz egin, berba egin,<br />
mintzatu v.t. 2. (un idioma) -z hitz<br />
egin, -z berba egin, -z mintzatu<br />
falando berbetan, berriketan<br />
falcatruada s.f. gaiztakeria, txarkeria<br />
fallar v.i. huts egin<br />
falso -a adx. 1. faltsu 2. (mentireiro)<br />
gezurrezko<br />
falta s.f. 1. falta 2. (ausencia) absentzia<br />
3. (erro) akats<br />
faltar v.i. 1. falta izan, ez egon, faltatu<br />
2. (fallar) huts egin, faltatu 3. ez<br />
bete, faltatu<br />
fama s.f. fama, ospe, aipamen<br />
fame s.f. gose, jangura, apetitu ter<br />
fame gose izan, gosetu<br />
famento -a adx. goseti
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 59<br />
galego - éuscaro<br />
familia s.f. familia, sendi<br />
familiar adx. 1. etxeko, familiar s.<br />
2. ahaide, senide, etxeko, tarteko,<br />
etxekoi<br />
famoso -a adx. entzun, famatu, ospetsu,<br />
sonatu<br />
fantasía s.f. fantasía<br />
fantasma s.f. mozorro, mamu<br />
faragulla s.f. ogi-mamiak<br />
farelo s.m. zahi<br />
fariña s.f. irin<br />
farmacéutico -a s. botikari<br />
farmacia s.f. 1. botika, farmazia<br />
2. (ciencia) farmazia<br />
faro s.m. 1. itsasargi, faro 2. (dun<br />
coche) argi, faro<br />
farol s.m. argiontzi<br />
farrapeira s.f. burusi<br />
farrapeiro -a adx./s. zarpail<br />
farrapento -a adx. zarpail<br />
farrapo s.m. trapu, zapi, zatar<br />
fartada s.f. betekada<br />
fartar v.t./v.p. 1. ase, asebete, bete,<br />
aspertu v.p. 2. aspertu<br />
fasquía s.f. itxura, patxada, tankera,<br />
taxu<br />
fatigar v.t./v.p. nekatu<br />
favor s.m. mesede, fabore, esker por<br />
favor mesedez, faborez, arren,<br />
otoi<br />
favorito -a adx./s. 1. gustuko 2. (en<br />
competicións) faborito<br />
fazaña s.f. balentria, egitandi<br />
fazula s.f. masail<br />
fe s.f. fede, sinesmen<br />
feble adx. ahul, argal, makal<br />
feble s.f. ahulezia, ahidura<br />
febra s.f. 1. zuntz 2. (carne do<br />
porco) gihar<br />
febre s.f. sukar<br />
febreiro s.m. otsail<br />
feces s.f.pl. gorozkiak<br />
fechadura s.f. sarraila, itxigailu<br />
fechar v.t. itxi<br />
fecho adx. 1. zerratu, sarri 2. (o ceo)<br />
hodeitsu, lainotsu, goibel s.m.<br />
3. (peza da fechadura) morroilo<br />
4. (fechadura) sarraila, morroilo,<br />
itxigailu<br />
fedello -a adx./s. bihurri<br />
feder v.t./v.i. kirastu<br />
fedor s.m. kirats<br />
feira s.f. az<strong>ok</strong>a, feria, merkatu<br />
feiticeiro -a adx. xarmagarri, erakargarri<br />
feitío s.m. itxura, patxada, tankera<br />
feitizo s.m. 1. sorginkeria 2. xarma<br />
feito -a adx. 1. egin s.m. 2. gertaera<br />
de feito izan ere<br />
feitura s.f. itxura, patxada, tankera<br />
feixe s.m. sorta por feixes arroaka<br />
feixó s.m. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
feixón s.m. baba, indaba, babarrun,<br />
leka<br />
felicidade s.f. zorion, zoriontasun<br />
felicidades zorionak<br />
felicitar v.t. zorionak eman, zoriondu<br />
feliz adx. zorionstu<br />
femia s.f. emakumezko, eme<br />
feminino -a adx. emakumezko<br />
fenda s.f. zirrikitu, arrail, urradura,<br />
pitzadura<br />
fender v.t. printzatu, zartatu, arrailatu,<br />
pitzatu<br />
59
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 60<br />
60<br />
Dicionario Elemental<br />
fento s.m. garo, ira, iratze<br />
feo -a adx. itsusi, zatar<br />
ferida s.f. zauri<br />
ferido -a adx./s. zauritu<br />
ferir v.t. zauritu, sakitu, kolpatu<br />
fermoso -a adx. eder, galant, polit<br />
fermosura s.f. edertasun<br />
ferrador -ora s. ferratzaile<br />
ferradura s.f. ferra<br />
ferramenta s.f. 1. erreminta, tresna,<br />
lanabes 2. (o conxunto) tresneria<br />
ferrar v.t. 1. ferratu 2. (con lume)<br />
xakitu<br />
ferraría s.f. aroztegi, sutegi, burdindegi<br />
ferreiro -a s. arotz<br />
ferro s.m. 1. burdina 2. lisaburdina,<br />
plantxa pasar o ferro lisatu<br />
ferruxe s.f. herdoil<br />
ferruxento -a adx. herdoiltsu<br />
fértil adx. emankor, oparo<br />
fervenza s.f. urjauzi<br />
ferver v.t./v.i. irakin, egosi<br />
fervor s.m. irakinaldi<br />
festa s.f. 1. festa, jai, besta 2. jaiegun<br />
festas de Nadal gabonak<br />
festexar v.t. ospatu<br />
festival s.m. jaialdi, (da canción)<br />
kantaldi<br />
festivo -a adx.dibertigarri<br />
fiar v.t/v.p. 1. fidatu v.t. 2. haritu<br />
ficha s.f. fitxa, txartel<br />
fichar v.t. fitxatu<br />
ficheiro s.m. 1. fitxategi, artxibo 2.<br />
(informática) fitxategi<br />
fidelidade s.m. leialtasun<br />
fideo s.m. fideo<br />
fieito s.m. garo, ira, iratze<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
fiel adx. 1. leial, fidel 2. zehatz<br />
fiestra s.f. leiho<br />
fígado s.m. gibel<br />
figo s.m. piku<br />
figueira s.f. pikondo<br />
figura s.f. irudi, itxura<br />
fila s.f. ilara, lerro, errenkada<br />
filete s.m. xerra<br />
filla s.f. alaba<br />
fillo s.m. seme fillos e fillas semealabak<br />
filmar v.t. filmatu<br />
filme s.m. pelikula, film<br />
filtrar v.t./v.p. 1. iragazi 2. (unha información)<br />
eskutuan eman<br />
filtro s.m. irazki, (para o café) txano<br />
fin s.f. 1. bukaera, fin, amaiera,<br />
azken s.m. 2. helburu<br />
finalidade s.f. helburu, xede<br />
fino -a adx. 1. (delgado) mehe<br />
2. (obxectos) fin<br />
fío s.m. 1. hari 2. (dun coitelo) aho,<br />
sorbatz<br />
firma s.f. izenpe, sinadura<br />
firmamento s.m. ortzi<br />
firmar v.t./v.i. sinatu, izenpetu<br />
firme adx. sendo, tinko, irmo<br />
firmemente adv. irmo<br />
físgoa s.f. zirrikitu, urradura<br />
física s.f. fisika<br />
físico -a adx. 1. fisiko s. 2. fisikari<br />
fisiolóxico -a adx. fisiologiko<br />
fita s.f. xingola, zinta<br />
fito -a adx. 1. iltzatu s.m. 2. mugarri<br />
fixar v.t. 1. finkatu v.p. 2. (prestar<br />
atención) adi egon 3. (decatarse)<br />
begia jarri<br />
flan s.m. budin, flan
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 61<br />
galego - éuscaro<br />
flato s.m. uzker<br />
flexible adx. malgu<br />
flor s.f. lore<br />
florecer v.i. loratu<br />
fluxo s.m. jario<br />
foca s.f. f<strong>ok</strong>a<br />
fociño s.m. mutur<br />
foder v.t. txortan egin, txorta jo,<br />
ñaka egin<br />
fogoso -a adx. suhar<br />
foguete s.m. suziri<br />
fol s.m. hauspo<br />
folga s.f. greba folga de fame gosegreba<br />
folgo s.m. adore, gogo<br />
folla s.m. 1. hosto 2. orri 3. xafla (de<br />
metal)<br />
fondo -a adx. 1. sakon s.m. 2. hondo,<br />
sakon<br />
fontaneiro -a s. iturgin<br />
fonte s.f. 1. iturri 2. azpil (de comida)<br />
fóra adv. 1. (lugar onde) kanpoan<br />
2. (lugar a onde) kanpora interx.<br />
3. kanpora, ospa<br />
forasteiro -a adx./s. arrotz, kanpotar<br />
forca s.f. 1. urkamendi 2. (forcada)<br />
sarde<br />
forcada s.f. sarde<br />
forma s.f. 1. forma, itxura 2. era,<br />
modu, gisa forma de vida bizimodu<br />
dalgunha forma nola edo hala<br />
formal adx. formal<br />
formar v.t./v.p. formatu<br />
formatear v.t. formateatu<br />
formiga s.f. inurri, txindurri<br />
fornecer v.t./v.p. hornitu<br />
forno s.m. labe<br />
forraxe s.m. bazka<br />
fortalecer v.t./v.p. indartu, sendotu,<br />
azkartu<br />
fortaleza s.f. sasoi s.f. 2. forte, gotorleku<br />
forte adx. 1. azkar, indartsu, sendo<br />
adv. 2. gogor s.m. 3. forte, gotorleku<br />
forxa s.f. 1. (acción) forjatze 2. (ferraría)<br />
sutegi<br />
forza s.f. indar con forza erruz pola<br />
forza indarrez por forza derrigor,<br />
nahi eta nahi ez con forza gogorki<br />
con todas as forzas eginahalean<br />
forzar v.t. behartu, derrigortu<br />
fotocopia s.f. fot<strong>ok</strong>opia<br />
fotografía s.f. argazki<br />
fotógrafo -a s. argazkilari<br />
fouce s.f. igitai<br />
fouciña s.f. igitai<br />
fouciño s.f. igitai<br />
foxa s.f. 1. lubanarro 2. hilobi<br />
foz s.m. 1. (entre montañas) zintzur<br />
2. (dun río) b<strong>ok</strong>ale<br />
fracasar v.i. porrot egin<br />
fracaso s.m. porrot<br />
fraco -a adx. argal, mehe<br />
frade s.m. fraide<br />
francés -esa adx./s. 1. frantses, frantziar<br />
s.m. 2. (lingüística) frantses<br />
frasco s.m. flasko<br />
frase s.f. esaldi<br />
fraude s.f. iruzur<br />
fráxil adx. hauskor<br />
fraxilidade s.f. hauskortasun<br />
frecha s.f. gezi, zagita<br />
61
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 62<br />
62<br />
Dicionario Elemental<br />
fregar v.t. garbitu, (os pratos) harrikoa<br />
egin<br />
freixeiro s.m. lizardi<br />
freixo s.m. lizar<br />
freo s.m. freno<br />
fresco -a adx. 1. hozkirri, fresko<br />
2. (ali mentos) fresko 3. (recente)<br />
berri 4. (roupa) arin s.m. 5. hozgiro<br />
frescor s.m. freskura<br />
frialdade s.f. hoztasun<br />
friccionar v.t. igurtzi<br />
frigorífico s.m. hozkailu<br />
frío adx./s.m. hotz<br />
friorento -a adx. hozbera<br />
fritido -a adx. frijitu<br />
fritir v.t. frijitu<br />
frito -a adx. frijitu<br />
frixir v.t. frijitu<br />
froita s.f. fruta<br />
froitaría s.f. fruta-denda, frutategi<br />
froito s.m. fruitu<br />
fronte s.f. 1. kopeta 2. aurrealde<br />
3. (meteoroloxía) fronte 4. fronte,<br />
abangoardia fronte a fronte aurrez<br />
aurre<br />
fronteira s.f. muga, mugalde, xede<br />
frontón s.m. 1. frontoi, pilotaleku<br />
2. pilota 3. frontoi<br />
frouma s.f. pinu-hosto<br />
frouxo -a adx. 1. lasai 2. (feble)<br />
makal, ahul<br />
fumador -ora adx./s. erretzaile<br />
fumar v.t./v.i. erre<br />
fumegar v.i. ketan egon<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
función s.f. 1. (tarefa) eginkizun<br />
2. (actuación) emanaldi, saio<br />
funcionario -a s. funtzionario<br />
funda s.f. 1. zorro 2. lan-jantzi<br />
fundación s.f. fundazio<br />
fundamento s.m. 1. oinarri 2. fundamentu,<br />
funts, ganora<br />
fundar v.t. fundatu<br />
fundición s.f. ola<br />
fundir v.t./v.t./v.p. urtu<br />
funeral s.m. hileta<br />
fungar v.i. zintz egin<br />
fungo s.m. 1. onddo 2. perretxiko<br />
funil s.m. onil, inbutu<br />
furabolos s.m. hatz erakusle<br />
furado -a adx. 1. zulatu s.m. 2. zulo<br />
furar v.t. zulatu<br />
furgón s.m. furgoi<br />
furgoneta s.f. furgoneta<br />
furia s.f. sumin<br />
furioso -a adx. sumin<br />
fusil s.m. fusil<br />
fusilamento s.m. fusilamendu<br />
fusilar v.t. fusilatu<br />
fútbol s.m. futbol fútbol-sala aretofutbol<br />
futbolín s.m. mahai-futbol<br />
futbolista s. futbolari<br />
futuro -a adx.1. ger<strong>ok</strong>o s.m. 2. etorkizun,<br />
gero 3. (lingua) geroaldi<br />
fuxida s.f. ihes<br />
fuxido -a adx./s. iheslari<br />
fuxir v.i. ihes egin, alde egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 63<br />
G<br />
galego - éuscaro<br />
gabanza s.f. laudorio<br />
gabar v.t. 1. goraipatu v.p. 2. harrotu<br />
gabarra s.f. gabarra<br />
gadaña s.f. sega, kodaina<br />
gaiola s.f. kaiola<br />
gaita s.f. gaita gaita galega galiziako<br />
gaita<br />
gaiteiro -a s. gaita-jole<br />
gaivota s.f. antxeta, kaio<br />
galego -a adx./s. 1. galiziar s.m.<br />
2. galiziera, galego<br />
galera s.f. galera<br />
galería s.f. galeria<br />
galiña s.f. oilo<br />
galiñeiro s.m. oilategi<br />
galiñora s.f. ganga<br />
gallado adx. adarkatu<br />
galleta s.f. galleta<br />
gallo s.m. 1. (dunha árbore) adar<br />
2. (dunha froita) atal 3. (dunha ferramenta)<br />
hortz<br />
galo s.m. oilar<br />
gana s.f. gogo, nahi de boa gana<br />
gogo onez gana de gura<br />
gañador -ora adx./s. irabazle, txapeldun<br />
ganancia s.f. irabazi<br />
gañar v.t. irabazi<br />
gancho s.m. kako<br />
gandaría s.f. abelazkuntza<br />
gando s.m. ganadu, azienda<br />
gaño s.f. irabazi<br />
ganso -a s. antzara<br />
garabato s.m. 1. gako 2. zirriborro<br />
garabullo s.m. gako<br />
garavanzo s.m. txitxirio<br />
garaxe s.m. garaje<br />
garda s. 1. zaindari s.f. 2. zaintza<br />
3. guardia<br />
gardar v.t. gorde, zaindu<br />
gardería s.f. haurtzaindegi<br />
garfo s.m. 1. sardexka 2. kizki<br />
gargallada s.f. algara<br />
gas s.m. 1. gas pl. 2. haize<br />
gasolina s.f. gasolina<br />
gasolineira s.f. gasolina-zerbitzugune,<br />
gasolindegi<br />
gastar v.t. 1. gastatu, xahutu v.t./v.p.<br />
2. gastatu, agortu<br />
gasto s.m. gastu, kostu<br />
gastronomía s.f. sukaldaritza<br />
gatillo s.m. zakur<br />
gato -a s. katu de gatiñas katamarka<br />
63
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 64<br />
64<br />
Dicionario Elemental<br />
globo s.m. globo, puxika<br />
gloria s.f. 1. aintza 2. (música) gloria<br />
gobernador -ora s. gobernadore<br />
gobernar v.t./v.p. gobernatu, zuzendu<br />
goberno s.m gobernu<br />
gol s.m. gol<br />
golf s.m. golf<br />
golfiño s.m. izurde<br />
golfo s.m. golko<br />
golpe s.m. 1. kolpe, zartada 2. (raposo)<br />
azeri de golpe behingoan<br />
golpear v.t./v.i. 1. jo, kolpekatu<br />
2. (ás persoas) jo, jipoitu, zanpatu<br />
goma s.f. goma goma de borrar borragoma<br />
gordo -a adx. 1. gizen, lodi, potolo<br />
s.m. 2. hatz lodi<br />
gorila s.m. gorila<br />
gornición s.f. 1. (adorno) apaingarri<br />
2. (da comida) goarnizio 3. (soldados)<br />
goarnizio<br />
gorxa s.f. 1. eztarri, zintzur 2. (xeoloxía)<br />
zintzur 3. (parte estreita<br />
dunha cousa) lepo<br />
gota s.f. tanta, txorta<br />
gotear v.i. jario<br />
goteira s.f. itogin, jario<br />
gozar v.t./v.i. gozatu<br />
gozo s.m. poztasun, gozamen, bozkario<br />
gracioso -a adx. barregarri<br />
gradualmente adv. mailaka<br />
graduar v.t. 1. graduatu 2. (en<br />
graos) mailakatu v.p. 2. graduatu<br />
grafía s.f. idazkera, grafia<br />
gramática s.f. gramatika<br />
gramo s.m. gramo<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
gran s.m. 1. ale, bihi 2. pikor adx.<br />
3. handi<br />
grande adx. handi ao grande handiki,<br />
handikiro en grande handiki,<br />
handikiro<br />
grandeza s.f. handitasun<br />
granxa s.f. basetxe, landetxe<br />
grao s.m. 1. gradu 2. (nivel) maila<br />
gratis adv. debalde, doan, dohainik<br />
gratitude s.f. eskertasun<br />
grato -a adx. atsegingarri<br />
gravata s.f. gorbata<br />
grave adx. 1. (que pesa) astun<br />
2. (serio) larri, estu 3. (enfermo)<br />
larri, gaizki<br />
grávida adx./s.f. haurdun<br />
graxa s.f. 1. gantz, koipe 2. (da<br />
carne) gizen graxa vexetal landare<br />
koipe graxa animal animale<br />
koipe<br />
graxento -a adx. koipetsu<br />
graza s.f. 1. grazia 2. (don) grazia,<br />
dohain 3. (favor) esker moitas<br />
grazas eskerrik asko mil grazas<br />
mila esker grazas a –i eskerrak<br />
dar as grazas eskertu<br />
grecha s.f. zirrikitu, arraila, urradura<br />
greta s.f. 1. arraila, zirrikitu, urradura,<br />
pitzadura 2. (na pel) erroitz<br />
gretar v.t./v.p. printzatu, zartatu, pitzatu<br />
grilo s.m. kilker<br />
griñido s.m. marmar<br />
griñir v.i. marmar egin<br />
gripe s.f. gripe<br />
gris adx./s.m. gris<br />
gritar v.i. oihu egin, oihukatu, deiadar<br />
egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:04 Página 65<br />
galego - éuscaro<br />
grito s.m. deiadar, garrasi, oihu<br />
grolo s.m. trago, zurrut<br />
gromo s.m. kimu<br />
groso -a adx.1. (unha persoa) lodi,<br />
gizen 2. (unha cousa) lodi s.m.<br />
3. lodiera o groso do/da –en zati<br />
handien<br />
grosor s.m. loditasun<br />
grupo s.m. talde, multzo en grupo<br />
taldean grupo de persoas laguntalde<br />
gruta s.f. haitzulo, harpe<br />
guapo -a adx. eder, galant<br />
guerra s.f. gerra, guda, gerla<br />
guía s. 1. gidari 2. (líder) aitzindari,<br />
gidari, erakusle s.f. 3. (libro) gida<br />
guiar v.t. gidatu, erman<br />
guieiro s.m. gidari, aitzindari<br />
guindastre s.m. garabi<br />
guiso s.m. jaki<br />
guitarra s.f. gitarra<br />
gustar v.i. gustatu<br />
gusto s.m. 1. (sentido) dastamen<br />
2. (sabor) gustu 3. (para escoller)<br />
gustu a gusto gustura, gogotik,<br />
gogoz<br />
65
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 66<br />
66<br />
H<br />
Dicionario Elemental<br />
habelencia s.f. trebetasun<br />
haber v.i. 1. izan, egon, ukan<br />
2. orain dela<br />
hábil adx. 1. trebe, on, iaio 2. (día)<br />
baliodun<br />
habilidade s.f. trebetasun, jeinu<br />
habitante s. biztanle<br />
hábitat s.m. habitat, inguru<br />
habitual adx. ohizko, arrunt<br />
hamburguesa s.f. hanburgesa<br />
harmonía s.f. harmonia<br />
hedreira s.f. huntz<br />
helicóptero s.m. helikoptero<br />
hemorraxia s.f. odoljario<br />
herba s.f. belar<br />
herdanza s.f. oinorde, ondore<br />
herdar v.t. oinordetu<br />
herdeiro -a adx./s. oinorde, oinordeko<br />
hipertexto s.m. hipertestu<br />
hipopótamo s.m. hipopotamo<br />
historia s.f. 1. historia 2. istorio,<br />
ipuin<br />
home s.m. 1. gizon, gizonezko, gizaseme<br />
2. gizaki, gizon-emakumeak<br />
3. senar<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
homenaxe s.f. omenaldi, gorazarre<br />
homenaxear v.t. gorazarre egin<br />
homicida adx. eraile<br />
homicidio s.m. hilketa<br />
honesto -a adx. onest, zintzo<br />
honra s.f. ohore<br />
honradez s.f. zintzotasun<br />
honrado -a adx./s. onest, zintzo<br />
hora s.f. ordu hora de comer otordu<br />
hora de xantar jatordu<br />
horizonte s.m. 1. zeruertz, horizonte<br />
2. (futuro) etorkizun<br />
horreo s.m. garautegi<br />
horrible adx. izugarri, ikaragarri,<br />
beldurgarri<br />
horta s.f. baratze, hortu, ortu<br />
hortaliza s.f. barazki, ortuari<br />
hospedar v.t. 1. ostatu eman v.p.<br />
2. ostatu hartu, ostatuz egon<br />
hospital s.m. ospitale, gaixotegi<br />
hostal s.m. ostatu<br />
hotel s.m. hotel<br />
hoxe adv. gaur, egun hoxe en día<br />
egungo egun ata hoxe egundaino<br />
dende hoxe gaurgero para hoxe<br />
gaurko por hoxe gaurkoz
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 67<br />
galego - éuscaro<br />
hucha s.f. itsulapiko<br />
humanidade s.f. gizateria<br />
humano -a adx. 1. giza, gizatiar<br />
2. bihozbera s.m.pl. 3. gizaki<br />
humedecer v.t./v.p. hezetu<br />
humidade s.f. hezetasun<br />
húmido -a adx. heze<br />
humildade s.f. umiltasun<br />
humilde adx. apal, umil, xume<br />
humillación s.f. apalkuntza<br />
humillante adx. iraingarri, apalgarri,<br />
humilgarri<br />
humor s.m. 1. umore 2. (bioloxía)<br />
humore<br />
67
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 68<br />
68<br />
I<br />
Dicionario Elemental<br />
ida s.f. joate ida e volta joan-etorri<br />
idade s.f. 1. adin 2. aro, garai maior<br />
de idade adindun menor de idade<br />
adingabeko idade de pedra harriaro<br />
idade media erdi-aro<br />
idea s.f. asmakizun, ideia<br />
idéntico -a adx. berdin<br />
identidade s.f. nortasun<br />
idioma s.m. hizkuntza, mintzaira<br />
ignorante adx./s. ezjakin<br />
igrexa s.f. eliza<br />
igual adx. berdin<br />
igualdade s.f. berdintasun<br />
igualmente adv. orobat<br />
ikastola s.f. ikastola<br />
ikurriña s.f. ikurrin<br />
ilimitado -a adx. neurrigabeko, mugagabe<br />
illa s.f. uharte, irla, isla<br />
iluminarv.t. argitu<br />
ilusión s.f. 1. ilusio, irudipen 2. ilusio,<br />
itxaropen<br />
imaxe s.f. irudi<br />
imaxinación s.f. irudimen<br />
imaxinar v.t.iruditu, irudikatu<br />
imbécil adx./s. ergel<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
imitar v.t. ihakindatu<br />
impaciencia s.f. ezinegon<br />
impaciente adx. pairugabe<br />
impedimento s.m. eragozpen<br />
impermeable adx. 1. iragazgaitz<br />
s.m. 2. kapusai, zira<br />
impo s.m. zotin<br />
importancia s.f. axola, garrantzi<br />
importante adx. garrantzitsu, gurgarri<br />
importar v.i. 1. axola izan, axolatu,<br />
ardura izan, inporta izan v.t. 2. inportatu<br />
imposibilidade s.f. ezintasun, ezin<br />
imposible adx./s. ezin, ezinezko<br />
imposto s.m. zerga<br />
impreciso -a adx. zehaztugabe<br />
imprenta s.f. 1. (técnica) inprenta,<br />
inprimatze 2. (lugar) inprimategi,<br />
moldiztegi<br />
impresor -ora s. inprimatzaile<br />
impresora s.f. inprimagailu<br />
imprevisto -a adx./s. ustekabe<br />
imprimir v.t. inprimatu<br />
improvisador -ora adx. inprobisatzaile<br />
improvisador de versos bertsolari
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 69<br />
galego - éuscaro<br />
improvisar v.t. bat-batean egin, inprobisatu<br />
impulsar v.t. 1. bultzatu 2. (promover)<br />
sustatu, eragin<br />
impulso s.m. bultzada<br />
inacabable adx. amaigabe, amaigabeko,<br />
azkengabe, infinitu<br />
inadecuado -a adx. deseg<strong>ok</strong>i<br />
inauguración s.f. estreinaldi<br />
inaugurar v.t. estreinatu, inauguratu<br />
incandescente adx. gori<br />
incendiar v.t./v.p. su hartu, sutu<br />
incendio s.m. sute<br />
incenso s.m. intsentsu<br />
incerto -a adx. badaezpadako<br />
inchar v.t./v.p. 1. puztu, hanpatu,<br />
haizatu 2. (esaxerar) handizkatu,<br />
puztu v.p. 3. (de fachenda) harrotu<br />
incinerar v.t. erraustu<br />
inclinación s.m. 1. <strong>ok</strong>ertasun 2. (pen -<br />
dente) aldapa 3. (tendencia) joera<br />
4. erreberentzia<br />
inclinado -a adx. makur, <strong>ok</strong>er<br />
inclinar v.t./v.p. gurtu<br />
incluso adv. are, barne e incluso<br />
baita<br />
incomprensible adx. ulertezin<br />
inconstante adx. aldakor, (unha persoa)<br />
aldabera<br />
incorrecto -a adx. 1. ez zuzen,<br />
akastun 2. deseg<strong>ok</strong>i, oihes<br />
incrédulo -a adx. sinesgaitz<br />
incremento s.m. gehikuntza<br />
incrible adx. sinesgaitz<br />
incubar v.t. txitatu<br />
inculto -a adx. ezjakin, ezikasi<br />
incumprir v.t. ez bete<br />
indefinido -a adx./s. 1. (impreciso)<br />
zehaztugabe 2. (pronome e adxectivo)<br />
mugagabe 3. (marcas de<br />
caso e posposicións) zehaztugabe<br />
independencia s.f. independentzia<br />
independete adx. 1. aske, burujabe<br />
2. aparteko<br />
indeterminado -a adx./s. 1. (impreciso)<br />
zehaztugabe 2. (pronome e<br />
adxectivo) mugagabe 3. (marcas<br />
de caso e posposicións) zehaztugabe<br />
indicar v.t. erakutsi, azaldu<br />
índice s.m. 1. (indicio) erakusgarri<br />
2. (dun libro) aurkibide, indize<br />
3. hatz erakusle 4. indize<br />
indicio s.m. erakusgarri<br />
indispensable adx. premiazko<br />
indisposición s.f. larrialdi, ondoez,<br />
ezinegon<br />
individual adx. 1. gizabanakoaren<br />
2. banakako, banako<br />
individuo -a s.m. banako, (pertsona)<br />
gizabanako<br />
indixena adx./s. indigena<br />
indomable adx. hezigaitz<br />
indómito -a adx. hezigaitz<br />
industria s.f. industria<br />
industrial adx. 1. industrial s. 2. industrialari<br />
polígono industrial industrialde<br />
zona industrial industrigune<br />
inesperado -a adx. ezusteko<br />
infancia s.f. haurtasun, haurtzaro<br />
infeliz adx./s. 1. zoritxarreko 2. koitadu,<br />
(só homes) gizagaixo, (só<br />
mulleres) gajo<br />
inferno s.m. infernu<br />
69
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 70<br />
70<br />
Dicionario Elemental<br />
infinito -a adx. 1. amaigabeko,<br />
amaigabe, azkengabe, infinitu,<br />
mugagabe s.m. 2. infinitu<br />
inflar v.t./v.p. 1. puztu, hanpatu,<br />
haizatu 2. (esaxerar) handizkatu,<br />
puztu<br />
inflixir v.t. ezarri<br />
influencia s.f. 1. eragin pl. 2. harremanak<br />
influenza s.f. gripe<br />
información s.f. 1. informazio 2. (no -<br />
va) berri<br />
informar v.t. 1. informatu, komunikatu<br />
v.p. 2. informatu<br />
informática s.f. informatika<br />
informe s.m. txosten<br />
inglés -esa adx./s. 1. ingalaterrako,<br />
ingeles s.m. 2. (lingua) ingeles<br />
ingratitude s.f. esker txar, eskergabekeria<br />
ingreso s.m. 1. sartze, onartze<br />
2. (econ.) sarrera<br />
inimigo -a adx./s. etsai, arerio<br />
inmaterial adx. immaterial, materiagabe<br />
inmersión s.f. murgil, murgiltze, urperatze<br />
inmóbil adx. geldi<br />
inmortal adx. hilezkor<br />
innato adx. berezko<br />
inocente adx./s. errugabe<br />
inquedo -a adx. egonezin<br />
inquietante adx. kezkagarri<br />
inquietar v.t/v.p. urduritu<br />
inquietude s.f. 1. urduritasun 2. ardura<br />
inquilino -a s. maizter<br />
insensatez s.f. zorakeria<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
insensato -a adx. zentzugabe, burugabe<br />
inserir v.t. txertatu<br />
insípido -a adx. geza, zaporegabe<br />
insociable adx. tratagaitz<br />
inspección s.f. ikustaldi<br />
instalación s.f. 1. instalazio pl.<br />
2. instalazioak<br />
instalar v.t. 1. jarri, instalatu v.p.<br />
2. k<strong>ok</strong>atu<br />
institución s.f. 1. ezarpen 2. erakunde,<br />
instituzio<br />
instituto s.m. institutu<br />
instrución s.f. 1. (educación) heziketa<br />
2. (militar) instrukzio pl.<br />
3. argibideak<br />
instrumentista s. soinu-jotzaile<br />
instrumento s.m. 1. erreminta, tresna<br />
2. (música) instrumentu, musika-tresna<br />
3. (para conseguir algo)<br />
baliabide, bitarteko, medio<br />
insubstancial adx. ganoragabe<br />
intelecto s.m. ulermen<br />
intelixente adx. argi, azkar<br />
intención s.f. asmo<br />
intensamente adv. biziki<br />
intensivo -a adx. intentsibo, trinko<br />
intenso -a adx. bizi<br />
intentar v.t. saiatu<br />
intento s.m. saio, entsegu<br />
intercalar v.t./v.p. tartekatu<br />
intercambiar v.t. aldatu, trukatu<br />
intercambio s.m. truke, trukaketa<br />
intercesor -ora adx./s. ararteko<br />
interesado -a adx./s. interesatu<br />
interesante adx. interesgarri<br />
interesar v.t./v.i./v.p. interesar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 71<br />
galego - éuscaro<br />
interese s.m. 1. axola, interes pl.<br />
2. ondasunak<br />
interior adx./s.m. barne, barneko,<br />
barren, barnealde parte interior<br />
barru, barnealde<br />
intermedio -a adx. 1. bitarteko, intermedio-a<br />
s.m. 2. atsedenaldi,<br />
pausaldi<br />
interminable adx. amaigabe, amaigabeko,<br />
azkengabe, infinitu<br />
internacional adx. 1. nazioarteko,<br />
internazional s.f. 2. Internazionala<br />
internet s.f. internet<br />
interrogación s.f. 1. galdera 2. (da<br />
policía) galdeketa 3. (signo) galdera-marka<br />
interrogar v.t./v.p. galdetu<br />
interromper v.t./v.p. eten, moztu<br />
intervalo s.m. tarte, bitarte a intervalos<br />
tarteka, tarteka-marteka<br />
interxección s.f. interjekzio<br />
intestino s.m. heste<br />
íntimo -a adx./s. 1. mami adx.<br />
2. barne-barneko<br />
intre s.m. une, momentu, memento,<br />
tenore hai un intre doi-doi neste<br />
intre une honetan un intre antes<br />
lehentxeago<br />
introdución s.f. 1. sarrera, sartze<br />
2. (dun libro) sarrera, hitzaurre<br />
introducir v.t. barneratu, sartu, txertatu<br />
inutilizar v.t. deuseztatu<br />
invención s.f. asmaketa<br />
inventar v.t. asmatu, sortu<br />
invento s.m. asmakizun<br />
inventor -ora adx. asmatzaile<br />
inverno s.m. negu<br />
investigar v. ikertu<br />
invisible adx. ikusezin<br />
invitación s.f. gonbit<br />
invitar v.t. gonbidatu<br />
involuntario -a adx. nahi gabeko<br />
inxección s.f. indizio<br />
inxenuo -a adx./s. inozo, tolesgabe<br />
inxustamente adv. bidegabeki<br />
inxustiza s.f. injustizia, bidegabekeria<br />
inxusto -a adx. bidegabe, bidegabeko,<br />
zuzengabe, zuzengabeko<br />
ir v.i./v.p. joan ir a casa etxeratu ir<br />
ao diaño pikutara joan vamos!<br />
tira!<br />
irmá s.f. (de muller) ahizpa, (de<br />
home) arreba<br />
irmán s.m. 1. (de muller) neba, (de<br />
home) anaia pl. anai-arrebak,<br />
neba-arrebak s. 2. senide<br />
irresponsabilidade s.f. arduragabekeria,<br />
axolagabekeria<br />
irresponsable adx. arduragabe, axolagabe<br />
71
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 72<br />
72<br />
L<br />
Dicionario Elemental<br />
la pron. Ø<br />
la s.f. 1. artile s.m. 2. (música) la<br />
labazada s.f. belarrond<strong>ok</strong>o, masaileko,<br />
zartada<br />
labio s.m. ezpain<br />
labor s.m. 1. behar, lan 2. zeregin,<br />
egiteko<br />
labrador -ora adx./s. nekazari, laborari<br />
labranza s.f. langintza<br />
labrar v.t. 1. (madeira, pedra, terra,<br />
metal) landu 2. (arar a terra) goldatu<br />
labrego -a adx./s. nekazari, laborari,<br />
iraultzaile<br />
lacena s.f. sapalda, ontzitegi<br />
lacón s.m. lakoi<br />
ladeira s.f. hegal<br />
lado s.m. 1. alde, aldamen, albo<br />
2. t<strong>ok</strong>i, leku 3. (matemática) alde<br />
ladrar v.i. zaunka egin<br />
ladrido s.m. zaunka<br />
ladrillo s.m. adreilu<br />
ladro s.m. zaunka<br />
ladrón -oa adx./s. lapur<br />
lagartixa s.f. sugandila<br />
lagarto s.m. musker<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
lago s.m. laku, aintzira<br />
lagoa s.m. 1. urmael, aintzira<br />
2. huts<br />
lágrima s.f. malko<br />
laiar v.i./v.p. intziri egin<br />
laio s.m. intziri<br />
lama s.f. lohi, l<strong>ok</strong>atz, istil<br />
lamber v.t./v.p. miazkatu<br />
lambetada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
lamentable adx. negargarri, deitoragarri<br />
lamentar v.t. deitoratu<br />
lámina s.f. orri, xafla<br />
lámpada s.f. 1. bonbila 2. lanpara<br />
lampexo s.m. distira<br />
lañar v.t./v.p. zartatu<br />
lancha s.f. txalupa<br />
landra s.f. ezkur<br />
lanzal adx. lirain, lerden, sotil<br />
lanzar v.t. jaurti, jaurtiki, bota, egotzi<br />
lapa s.f. gar, sugar<br />
lapar v.t. 1. irentsi 2. miazkatu<br />
lapela s.f. papar<br />
lapis s.m. arkatz, lapitz<br />
laranxa s.f. 1. laranja adx./s.m. 2.<br />
laranja
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 73<br />
galego - éuscaro<br />
laranxada s.f. laranjada<br />
laranxeira s.f. laranjondo<br />
lareira s.f. sutondo, laratz<br />
largo -a adx. 1. zabal s.m. 2. zabalera<br />
larpeirada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
larpeirada s.f. goz<strong>ok</strong>i<br />
larpeiro -a adx./s. gozozale<br />
lata s.f. 1. (material) latorri 2. (recipiente)<br />
lata folla de lata latorri<br />
latexar v.i. taupada egin, pilpiratu<br />
latexo s.m. taupada, ola<br />
lavabo s.m. 1. konketa 2. bainugela<br />
lavadora s. garbigailu<br />
lavandeira s.f. buztanikara<br />
lavar v.t./v.p. garbitu, ikuzi<br />
lea s.f. istilu, nahaspila<br />
leal adx. leial, fidel<br />
lebre s.f. erbi<br />
lección s.f. irakurketa, ikasgai, klase<br />
lecer s.m. 1. asti, beta 2. (descanso<br />
ou alivio) atseden<br />
lector -ora adx./s. 1. irakurle s.m.<br />
2. irakurgailu<br />
lectura s.f. irakurgai<br />
ledicia s.f. poz<br />
ledo -a adx. alai, alegera, pozik,<br />
kontent<br />
legal adx. legal, legezko legalmente<br />
legez<br />
legar v.t. utzi, oinordetzan utzi<br />
legume s.f. lekale<br />
lei s.f. lege<br />
leira s.f. larrain<br />
leite s.m. esne leite callado mami<br />
leiteiro -a s. esneketari, esne-saltzaile<br />
leitón s.m. txerrikume<br />
leituga s.f. uraza<br />
lema s.m. lema<br />
lembrar v.t. 1. gogoratu, oroitu v.i.<br />
2. esnatu<br />
leme s.m. lema<br />
leña s.f. 1. egur 2. egurtu<br />
leñador -ora s. aizkolari<br />
lente s.f. 1. leiar, lente pl. 2. betaurrekoak<br />
lente de contacto ukipenleiar<br />
lentella s.f. dilista<br />
lento -a adx. motel<br />
león -oa s. lehoi<br />
leopardo s.m. lehoinabar<br />
ler v.t. irakurri<br />
lercho -a adx./s. lotsagabe, petral<br />
leria s.f. 1. lelo 2. berriketa<br />
lesma s.f. bare<br />
leste s.m. ekialde<br />
letra s.f. letra<br />
levantar v.t./v.p. 1. jaso, altxatu, goratu<br />
v.p. 2. altxatu, jaiki, goratu<br />
levar v.t. 1. eraman 2. joan 3. zuzendu<br />
levar a cabo burutu levar<br />
a casa etxeratu<br />
leve adx. arin feridas leves zauri arinak<br />
levidade s.f. arintasun<br />
lexítimo -a adx. zilegi<br />
liberar v.t. 1. askatu, aske utzi<br />
2. (dunha carga) libratu<br />
liberdade s.f. askatasun, libertate<br />
librar v.t. askatu, aske utzi, libratu<br />
libraría s.f. liburu-denda<br />
libre adx. aske, libre<br />
libreiro -a s. liburu-saltzaile<br />
libro s.m. liburu<br />
73
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 74<br />
74<br />
Dicionario Elemental<br />
licenciado -a s. lizentziadun, lizentziatu<br />
licenciar v.p. lizentziatu<br />
lícito -a adx. zilegi<br />
líder s. buruzagi<br />
limitar v.t. 1. mugatu, zedarritu v.i.<br />
2. mugatu<br />
límite s.m. muga, mugalde, xede<br />
limoada s.f. limoi-edari<br />
limoeiro s.m. limoiondo<br />
limón s.m. limoi<br />
limpador -ora adx./s. garbitzaile<br />
limpar v.t./v.p. garbitu, ikuzi, txukundu<br />
limpeza s.f. garbiketa, garbitasun,<br />
txukuntasun<br />
limpo -a adx. garbi, txukun<br />
liña s.f. 1. lerro, marra, arraia 2. (do<br />
autobús) linea 3. (electricidade)<br />
linea en liña linean en liña recta<br />
zuzenean<br />
liñaxe s.f. arraza, leinu<br />
lindeiro -a adx. 1. mugakide s.m.<br />
2. muga<br />
lingua s.f. 1. (anatomía) mihi, mingain<br />
2. hizkuntza toda lingua que<br />
non sexa a vasca erdara<br />
lingüista s. hizkuntzalari<br />
lingüística s.f. hizkuntzalaritza<br />
liño s.m. liho<br />
lintel s.m. atalburu<br />
líquido -a adx./s. likido<br />
liso -a adx. berdin, leun<br />
lista s.f. zerrenda<br />
listaxe s.f. zerrenda, zerrendaketa<br />
listo -a adx. 1. azkar, bizkor 2. prest<br />
literario -a adx. literaturako, literario<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
literatura s.f. literatura<br />
litoral s.m. itsasalde, kostalde, kosta<br />
litro s.m. litro<br />
lixado -a adx. zikin<br />
lixar v.t./v.p. zikindu<br />
lixeireza s.f. arintasun<br />
lixeiro -a adx. arin, laster<br />
lixivia s.f. lixiba<br />
lixo s.m. zabor, zakar, zamar<br />
lo pron. Ø<br />
loable adx. txalogarri<br />
loamiñeiro -a adx./s. zuri<br />
loanza s.f. laudorio<br />
loar v.i. goraipatu<br />
lobo -a s. 1. otso s.m. 2. gingil<br />
local adx. 1. herriko s.m. 2. areto,<br />
l<strong>ok</strong>al local de baile dantzat<strong>ok</strong>i<br />
lodo s.m. lohi, l<strong>ok</strong>atz, istil<br />
logo adv. 1. gero, ondoren conx.<br />
2. beraz, orduan, bada interx.<br />
3. bai horixe logo de –en ondoren<br />
dende logo bai horixe xa que logo<br />
ondorioz<br />
lograr v.t. lortu, eskuratu, erdietsi<br />
logro s.m. lorpen<br />
loiro -a adx./s. ilehori<br />
loita s.f. borr<strong>ok</strong>a, guda, gudu<br />
lombo s.m. bizkar lombo de porco<br />
solomo<br />
longaínza s.f. lukainka<br />
longo -a adx. luze<br />
longura s.f. luzera<br />
lonxe adv. urrun<br />
lonxitude s.f. luzera<br />
losqueada s.f. masaileko, egur, egurtu,<br />
zartada
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 75<br />
galego - éuscaro<br />
lóstrego s.m. oinaztargi, tximistargi<br />
lotaría s.f. loteria<br />
louco -a adx./s. ero, zoro<br />
loucura s.f. zorakeria, er<strong>ok</strong>eria<br />
loureiro s.m. ereinotz, erramu<br />
louro -a adx./s. ilehori<br />
lousa s.f. 1. lauza 2. arbel, lapitz<br />
lousado s.m. (pavimento) harzola<br />
louza s.f. toska<br />
lúa s.f. ilargi lúa chea ilbete lúa crecente<br />
ilgora lúa nova ilberri lúa<br />
vella ilbehera lúa de mel eztei-bidaia<br />
media lúa ilargierdi<br />
luar s.m. ilargiaren disdira<br />
lugar s.m. bazter, leku, t<strong>ok</strong>i lugar de<br />
traballo (obradoiro, escola, fábrica)<br />
lant<strong>ok</strong>i en lugar de –en partez<br />
lume s.m. su, sute<br />
luns s.m. astelehen<br />
lura s.f. txipiroi, txibia<br />
luva s.f. eskularru<br />
luxar v.t. zikindu, lohitu<br />
luz s.f. argi<br />
75
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 76<br />
76<br />
M<br />
Dicionario Elemental<br />
macaco s.m. tximino<br />
macarrón s.m. makarroi<br />
maceira s.f sagarrondo<br />
machada s.f. aizkora txikia<br />
machado s.m. aizkora<br />
macho adx./s.m. 1. ar 2. mando<br />
macizo -a adx. 1. trinko s.m. 2. men -<br />
digune<br />
madeira s.f. zur, egur<br />
madeiro s.m. enbor<br />
madeixa s.f. mataza<br />
madriña s.f. amabitxi, ama ponteko<br />
madrugada s.f. goizalde<br />
madrugador -ora adx. goiztiar<br />
madrugar v.i. goiz jaiki<br />
madurar v.t./v.i. 1. (a froita) heldu,<br />
ondu, umotu v.i. 2. (unha persoa)<br />
heldu<br />
madureza s.f. 1. heldutasun, umotasun<br />
2. (das persoas) helduaro,<br />
handitasun<br />
maduro -a adx. heldu, umo<br />
magnífico -a adx. bikain<br />
mágoa s.f. tamal, mina, tristura,<br />
nahigabe<br />
magoado -a adx. minbera<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
magoar v.t./v.p. 1. zauritu, samindu<br />
v.p. 2. arranguratu<br />
mai s.f. ama<br />
maimiño -a adx. 1. txiki s.m. 2. hatz<br />
txiki<br />
maio s.m. maiatz<br />
maior adx. 1. handiago 2. (idade)<br />
zaharrago, nagusi 3. (superlativo)<br />
handien 4. nagusi<br />
maioría s.f. 1. gehiengo 2. gehien<br />
máis adv. 1. (nunha comparación) -<br />
ago, areago 2. (con cantidades)<br />
gehiago 3. (superlativo) gehien<br />
s.m. 4. (matemática) gehi máis ou<br />
menos gutxi gorabehera<br />
maiúsculo -a adx. 1. sekulako s.f.<br />
2. maiuskula, letra larri<br />
mal s.m. 1. gaizki, gaitz 2. (enfermidade)<br />
gaitz, gaixotasun adv.<br />
3. gaizki, txarto nin ben nin mal<br />
erdipurdi<br />
maldade s.f. gaiztakeria<br />
maldición s.f. birao, madarikazio,<br />
maldizio<br />
maldicir v.t. 1. madarikatu 2. biraoa<br />
bota<br />
maldito -a adx./s. madarikatu, zorigaizt<strong>ok</strong>o<br />
maldita sexa! arraioa!
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 77<br />
galego - éuscaro<br />
malentendido s.m. gaizki-ulertu<br />
malestar s.m. ondoez, ezinegon, aje<br />
maleta s.f. maleta<br />
malfeitor -ora adx./s. gaizkile<br />
malia conx. hala ere, hala eta guztiz<br />
ere, haatik, dena den, berriz, ordea<br />
malicia s.f. malezia, gaiztakeria<br />
malicioso -a adx. gaizbera<br />
mallar v.t. 1. eultzitu 2. (golpear,<br />
mazar) erauntsi<br />
malleira s.f. astinketa, jipoi dar<br />
unha malleira zanpatu<br />
malo -a adx. 1. txar 2. (só para persoas)<br />
gaizto 3. kaltegarri, gaitz,<br />
txar 4. (enfermo) gaixo 5. (de<br />
pouca calidade) eskas, txar<br />
mamá s.f. amatxo<br />
mamadeira s.f. 1. biberoi 2. (do biberón)<br />
tetina<br />
mamar v.t. (do leite da nai) edoski<br />
man s.f. esku a man eskuz palma da<br />
man ahur<br />
mañá s.f. 1. goiz adv. 2. bihar s.m.<br />
3. etorkizun pola mañá cedo goizean<br />
goiz<br />
mañanceiro -a adx. goiztiar<br />
manancial s.m. iturburu<br />
mancar v.t. 1. zauritu, sakitu, min<br />
eman v.p. 2. zauritu, sakitu, min<br />
hartu<br />
mancha s.f. 1. orban, zikingune<br />
2. orban, makula 3. orban, desohore<br />
manchar v.t. zikindu, lohitu<br />
mandado -a adx. 1. agindupeko,<br />
esaneko s.m. 2. enkargu, mandatu,<br />
errekadu<br />
mandar v.t. agindu, ordenatu<br />
mandato s.m. agindu<br />
mandíbula s.f. masailezur<br />
mandil s.m. mantal, amantal<br />
maneira s.f. modu, era da mesma<br />
maneira orobat de maneira ningunha<br />
inola, inolaz, inondik ere<br />
de calquera maneira inolaz ere<br />
manexar v.t. 1. maneiatu, erabili<br />
v.p. 2. konpondu, moldatu<br />
manga s.f. 1. mahuka 2. (mangueira)<br />
mahuka, tutu malgu<br />
mangado s.m. sorta<br />
mango s.m. kirten, helduleku<br />
mangueira s.f. mahuka, tutu malgu<br />
manifestación s.f. 1. (declaración)<br />
adierazpen, aitorpen 2. manifestazio,<br />
manifestaldi<br />
manifestar v.t. 1. adierazi, azaldu<br />
v.t./v.p. 2. erakutsi, azaldu v.p.<br />
3. manifestatu<br />
manifesto -a adx. 1. ageri, nabarmen,<br />
begien bistako s.m. 2. manifestu,<br />
agiri<br />
manipular v.t. manipulatu, maneiatu<br />
manso -a adx. otzan, (un animal)<br />
mantso<br />
manta s.f. manta<br />
manteiga s.f. gurin<br />
mantel s.m. mahai-ohial, mahaizapi<br />
manter v.t./v.p. 1. mantendu v.p. 2.<br />
sostengatu<br />
manual adx. 1. eskuzko s.m. 2. (li -<br />
bro) eskuliburu, gidaliburu<br />
manxadoiro s.m. aska<br />
mao (f. má) adx. 1. txar 2. (só para<br />
persoas) gaizto 3. kaltegarri, gaitz,<br />
txar 4. (de pouca calidade) eskas,<br />
txar<br />
mapa s.m. mapa, karta<br />
77
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 78<br />
78<br />
Dicionario Elemental<br />
maquillar v.t./v.p. makilatu<br />
máquina s.f. makina máquina de escribir<br />
idazmakina<br />
mar s.m. itsaso saír ao mar itsasoratu<br />
marabilla s.f. mirari<br />
marabilloso -a adx. zoragarri, miragarri<br />
maraña adx. nahaste<br />
marca s.f. 1. seinale, marka 2. (cicatriz)<br />
seinale, arrasto 3. (distintivo)<br />
ezaugarri, seinale 4. (dun produto)<br />
marka 5. (deporte) marka<br />
marcar v.t. 1. markatu 2. (indicar)<br />
seinalatu, markatu 3. (deixar cicatriz)<br />
markatu 4. (deporte) markatu<br />
marchar v.i. joan, alde egin, ospa<br />
egin<br />
marco s.m. 1. (fito) mugarri 2. (dun<br />
cadro) marko<br />
marea s.f. marea, itsasaldi marea<br />
chea / alta itsasgora marea libre /<br />
baixa itsasbehera marea negra<br />
marea beltz marea vermella<br />
marea gorri marea viva / marusía<br />
marea bizi<br />
marear v.t./v.i. zorabiatu<br />
marelo adx./s. hori<br />
mareo s.m. zorabio<br />
marido s.m. senar<br />
mariñeiro -a adx. 1. marinel s.<br />
2. arrantzale, marinel, (só homes)<br />
itsasgizon<br />
marisco s.m. itsaski, marisko<br />
marmelada s.f. mermelada<br />
marmelo s.m. irasagar<br />
marmurio s.m. berriketa<br />
marrán -á adx./s. txerri, urde, zerri<br />
marrón adx./s. marroi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
martelo s.m. mailu<br />
martes s.m. astearte<br />
marxe s.m.. 1. bazter, ertz 2. marjina<br />
3. tarte 4. aukera 5. (economía)<br />
marjina<br />
marzo s.m. martxo<br />
masa s.f. 1. ore 2. (técnica) masa<br />
máscara s.f. mozorro<br />
masculino -a adx. gizonezko<br />
maseira s.f. aska<br />
mastigar v.t. mastekatu<br />
matanza s.f. 1. hilketa 2. txerri-hilketa<br />
3. txerrikiak<br />
matar v.t. 1. hil, ero, (animais) akabatu<br />
v.p. 2. hil facer matar hilarazi<br />
matemática s.f. matematika<br />
materia s.f. 1. (substancia) materia,<br />
gai 2. (tema) gai 3. (disciplina)<br />
ikasgai materia prima lehengai<br />
material adx. 1. material, materiazko<br />
s.m. 2. material<br />
mato s.m. sasi<br />
matricula s.f. matrícula matrícula<br />
de honra ohorezko matrikula<br />
matricular v.t./v.p. matrikulatu<br />
matrimonio s.m. 1. eskontza 2.<br />
senar-emazteak<br />
mazá s.f. sagar<br />
mazaira s.f sagarrondo<br />
mazar v.t. 1. (o liño) subarastu, mazatu<br />
2. (mallar, golpear) erauntsi,<br />
mailatu<br />
me pron. 1. (reflexivo) neure burua<br />
2. Ø<br />
mecánico -a adx. 1. mekaniko s. 2.<br />
mekanikari<br />
mecanismo s.m. mekanismo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 79<br />
galego - éuscaro<br />
meda s.f. meta<br />
medalla s.f. domina<br />
media s.f. 1. (roupa) galtzerdi 2.<br />
(termo medio) batezbeste a medias<br />
erdizka<br />
mediador -ora adx./s. bitarteko,<br />
ararteko<br />
mediano -a adx. 1. bitarteko, erdiko,<br />
ertain, tarteko s.m. 2. (dedo) hatz<br />
nagi<br />
medianoite s.f. gauerdi<br />
medicamento s.m. botika, sendagai<br />
medicina s.f. 1. medikuntza 2. botika,<br />
sendagai<br />
médico s. mediku, sendagile, osagile<br />
medida s.f. 1. (dunha persoa) neurri<br />
2. neurri, tamaina, handitasun 3.<br />
(disposición) irtenbide, neurri<br />
medio -a s.m. 1. (lugar) erdi 2. (hábitat)<br />
inguru, ingurune 3. bide,<br />
medio pl. 4. bitarteko, baliabide<br />
adx. 5. ertain, erdiko adv. 6. erdi<br />
medio natural ingurugiro por<br />
medio de bidez termo medio batezbeste<br />
mediocre adx. zitrin<br />
mediodía s.m. eguerdi<br />
medir v.t. neurtu<br />
medo s.m. beldur, ikara<br />
medorento -a adx. beldurti<br />
médula s.f. 1. (interior dos ósos)<br />
muin 2. (botánica) bihotz médula<br />
espiñal bizkarrezur-muin<br />
meigallo s.m. sorginkeria<br />
meigo -a s. 1. sorgin adx. 2. xarmagarri,<br />
erakargarri<br />
meixela s.f. masail<br />
meixón s.m. angula<br />
mel s.m. ezti<br />
mellor adx./s. 1. hobe, onen, hoberen<br />
adv. 2. hobeto, hobeki<br />
mellora s.f. hobekuntza<br />
melloramento s.m. hobekuntza<br />
mellorar v.t. 1. hobetu, ondu v.i. 2.<br />
(o tempo) hobera egin, hobetu 3.<br />
(un enfermo) hobetu, onera egin<br />
melocotón s.m. mel<strong>ok</strong>otoi<br />
melodía s.f. aire, doinu<br />
melón s.m. meloi<br />
membro s.m. 1. gorputz-adar 2.<br />
kide 3. atal<br />
memoria s.f. 1. oroimen, buru 2.<br />
(informe) memoria 3. (informática)<br />
memoria s.f.pl. 4. oroitzapen<br />
de memoria buruz<br />
mención s.f. aipamen, aipaldi, erreferentzia<br />
mencionar v.t. aipatu<br />
mendo s.m. adabaki, petatxu<br />
meniño -a s. 1. haur, ume s.m. 2.<br />
hatz txiki<br />
menor adx./s. 1. txikiago 2. (idade)<br />
gazteago 3. (superlativo) txikien<br />
adx./s. 4. adingabeko<br />
menos indef./adv. 1. (nunha comparación)<br />
txikiago 2. gutxiago 3.<br />
(superlativo) txikien prep. 4. izan<br />
ezik, ezik s.m. 5. (matemática)<br />
ken<br />
menosprezar v.t. gutxietsi<br />
mensaxe s.f. mezu mensaxe publicitaria<br />
iragarki mensaxe electrónica<br />
mezu elektroniko<br />
mensaxeiro -a s. mezulari, mandatari<br />
79
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 80<br />
80<br />
Dicionario Elemental<br />
menstruación s.f. hileko<br />
mensualidade s.f. hileko<br />
mensualmente adv. hilero<br />
mentalidade s.f. pentsaera<br />
mente s.f. adimen, gogo<br />
mentir v.i. gezurra esan<br />
mentira s.f. gezur<br />
mentireiro -a adx./s. gezurti, gezurrezko<br />
mentres adv. 1. bitartean conx. 2.<br />
bitartean mentres que berriz,<br />
aldiz<br />
menú s.m. menu<br />
mercado s.m. 1. az<strong>ok</strong>a, merkatu 2.<br />
(economía) merkatu<br />
mercadoría s.f. salgai<br />
mercar v.t. erosi<br />
mercé s.f. mesede<br />
mércores s.m. asteazken<br />
merda s.f. 1. kaka, (dos animais)<br />
gorotz 2. (sucidade) zikinkeria interx.<br />
3. kaka zaharra<br />
merecemento s.m. merezimendu,<br />
merezi<br />
merecer v.t. merezi izan<br />
merenda s.f. askari<br />
merendar v.t./v.i. askaldu<br />
mergullador -ora s. murgilari, urpekari<br />
mergullar v.t./v.p. murgildu<br />
mergullo s.m. 1. (inmersión) murgil,<br />
urperatze 2. (submarinismo) urpekaritza<br />
mérito s.m. meritu, merezimendu,<br />
merezi<br />
merlo s.m. zozo<br />
mes s.m. hil, hilabete<br />
mesa s.f. mahai<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
mesmo -a indef. 1. bera, berbera<br />
adv. 2. bera aquí/aí/alí mesmo<br />
mesquindade s.f. 1. zekenkeria,<br />
zuhurkeria 2. doilorkeria, bilaukeria<br />
mesquiño -a adx. 1. (coreño) zeken,<br />
zuhur, zikoitz 2. (miserable) doilor,<br />
bilau, narras<br />
mesto -a adx. lodi, sarri, zerratu<br />
mestra adx./s.f. maistra, andereño,<br />
irakasle<br />
mestre adx./s.m. maisu, irakasle<br />
mestura s.f. nahaste<br />
mesturar v.t. nahasi, nahastu, irabiatu<br />
meta s.f. 1. helmuga 2. helburu,<br />
xede, jomuga<br />
metade s.f. erdi<br />
metal s.m. metal<br />
meter v.t. sartu<br />
método s.m. metodo método de<br />
aprendizaxe ikasbide<br />
metro s.m. metro<br />
meu (f. miña) pron. pos. nire, ene<br />
de meu neure<br />
mexar v.t./v.i. pixa egin, txiza egin<br />
mexer v.t. 1. nahasi v.t./v.p. 2. eragin,<br />
astindu v.p. 3. zirkin egin<br />
mexillón s.m. muskuilu<br />
mexo s.m. pixa, txiza<br />
miañar v.i. ñau egin<br />
miaño s.m. ñau ñau egin miañar<br />
miga s.f. papur, birrin, (do pan) ogimami<br />
migalla s.f. papur, birrin, (do pan)<br />
ogi-mami<br />
mil num./s.m. mila, milaka a miles<br />
milaka<br />
milagre s.m. mirari, mirakulu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 81<br />
galego - éuscaro<br />
milímetro s.m. milimetro<br />
militar adx. 1. militar s. 2. militar<br />
servizo militar soldadutza vida<br />
militar soldadutza<br />
millar s.m. mila<br />
milleiro s.m. mila<br />
millo -a adx. 1. artozko s.m. 2. arto<br />
millón num./s.m. milioi<br />
min pron.pers. ni, neu<br />
mina s.f. 1. meatze 2. meatze, meategi<br />
mineiro -a s. meatzari<br />
mineral s.m. mea<br />
minguar v.i. gutxitu, txikitu<br />
mínimo -a adx. txikien, minimo,<br />
gutxien como mínimo gutxienez<br />
minisaia s.f. minigona<br />
ministerio s.m. ministerio<br />
ministro -a s. ministro<br />
miñoca s.f. zizare<br />
minorar v.t. moteldu<br />
minoría s.f. gutxiengo<br />
minúsculo -a adx. 1. xume s.f.<br />
2. minuskula, letra xehe<br />
minuto s.m. minutu<br />
miolo s.m. 1. mami, muin 2. bihotz<br />
pl. 3. garun<br />
mirada s.f. begirada<br />
mirar v.t./v.i./v.p. begiratu, behatu,<br />
so egin<br />
misa s.f. meza<br />
miseria s.f. 1. miseria, lazeria 2. (ser<br />
pouco) huskeria 3. (mesquindade)<br />
zekenkaria<br />
misericordia s.f. erruki<br />
misterio s.m. misterio<br />
misterioso -a adx. misteriotsu<br />
misto s.m. pospolo<br />
mitoloxía s.f. mitologia<br />
miúdeza s.f. ezgauza<br />
miúdo -a adx. 1. txiki, xehe s.m.<br />
2. (cambio, volta) gainerako, atzerako,<br />
xehe, sos a miúdo maiz,<br />
sarri, handiki<br />
mixto -a adx. misto<br />
moa s.f. 1. hagin 2. errotari<br />
móbil adx. 1. mugikor s.m. 2. (teléfono)<br />
mugikor<br />
mobiliario s.m. altzariak<br />
moblaría s.f. altzari-denda<br />
moblaxe s.f. altzariak<br />
moble s.m. 1. altzari adx. 2. mugikor<br />
mocidade s.f. 1. gazteria 2. (época)<br />
gaztaro<br />
moco s.m. muki<br />
moda s.f. 1. (costume) ohitura, usadio<br />
2. moda<br />
modelo s.m. 1. (exemplo) eredu<br />
2. modelo, patroi 3. (profesión)<br />
modelo<br />
módem s.m. modem<br />
moderno -a adx. berri, moderno<br />
modesto -a adx. xume, apal<br />
modificar v.t./v.p. aldatu<br />
modo s.m. 1. modu, era ,gisa pl.<br />
2. j<strong>ok</strong>amolde modo de falar hizkera<br />
moeda s.f. 1. txanpon 2. (economía)<br />
diru, moneta 3. (solto, cambio)<br />
sos, gainerako<br />
moedeiro s.m. katanarru, diru-zorro<br />
moer v.t. 1. eho 2. (para facer fariña)<br />
irindu<br />
mofa s.f. iseka, purrust, burla<br />
mofar v.p. burla egin<br />
81
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 82<br />
82<br />
Dicionario Elemental<br />
mofo s.m. lizun<br />
moi adv. oso, anitz, txit moi ben<br />
ederto<br />
moito -a indef. 1. (contable) asko,<br />
anitz, franko, hainbat, hamaika<br />
2. (non contable) handi adv.<br />
3. anitz, asko moitas veces sarritan,<br />
askotan, hamaika aldiz<br />
mol adx. samur, beratz<br />
moldear v.t. moldatu<br />
molestar v.t. 1. gogaitu, eragotzi<br />
2. (man car) min eman v.p. 3. (preocuparse)<br />
arduratu 4. (ofenderse)<br />
mindu<br />
molesto -a adx. gogaikarri<br />
molete s.m. biribil, etxeogi<br />
molladura s.f. bustialdi<br />
mollar v.t./v.p. busti<br />
molleira s.f. bustialdi<br />
mollo s.m. saltsa<br />
momento s.m. 1. une, momentu,<br />
memento, tenore 2. (época) garai<br />
até aquel momento ordura arte,<br />
ordurako até este momento oraindaino<br />
hai un momento doi-doi<br />
neste momento une honetan no<br />
momento en que doi-doi un momento<br />
antes lehentxeago<br />
monda s.f. azal<br />
monitor -ora s. 1. monitore s.m.<br />
2. monitore<br />
monllo s.m. azao<br />
monllo s.m. sorta<br />
mono -a s. 1. tximino s.m. 2. lanjantzi<br />
monopatín s.m. monopatin<br />
monótono -a adx. monotono<br />
montaña s.f. 1. mendi 2. mordo,<br />
pila<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
montañeiro -a s. mendizale, mendigoizale<br />
montar v.t./v.i./v.p. 1. igo 2. (un cabalo,<br />
burro,…) ibili v.t./v.i. 3. (ensamblar)<br />
montatu 4. (organizar)<br />
antolatu, prestatu<br />
monte s.m. mendi<br />
montón s.m. mordo, pila montón<br />
pequeno mordoxka<br />
monumento s.m. monumentu, oroitarri<br />
monxa s.f. moja, lekaime<br />
monxe s.m. fraide<br />
morado -a adx./s. more<br />
moral adx. 1. moral, moralezko s.f.<br />
2. moral<br />
morcego s.m. saguzar<br />
morcilla s.f. odolki<br />
mordedura s.f. 1. hozka, hozkada<br />
2. (dun insecto, dunha serpe) ausiki<br />
morder v.t. 1. hozka egin 2. (un insecto,<br />
una serpe) ausiki, ausiki<br />
egin<br />
morea s.f. mordo, pila<br />
moreira s.f. masustondo, marugatze<br />
moreno -a adx. beltzaran<br />
morno -a adx. epel<br />
morote s.m. marrubi, mugurdi<br />
morrer v.i. hil<br />
morriña s.f. herrimin<br />
morro s.m. mutur<br />
mortal adx. 1. hilkor 2. (mortífero)<br />
hilgarri<br />
morte s.f. 1. heriotza, herio 2. (asasinato)<br />
hilketa<br />
mortífero -a adx. hilgarri<br />
morto -a adx./s. hil, hildako
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 83<br />
galego - éuscaro<br />
mosca s.f. euli<br />
mosquito s.m. eltxo<br />
mosto s.m. muztio<br />
mostra s.f. 1. (demostración) adierazgarri,<br />
erakusgarri 2. (modelo)<br />
lagin<br />
mostrador s.m. salmahai, erakusmahai<br />
mostrar v.t. 1. erakutsi 2. azaldu,<br />
adierazi v.p. 3. azaldu, agertu<br />
motivo s.m. zio, arrazoi, kausa<br />
moto s.f. motor, motozikleta, moto<br />
motocicleta s.f. motor, motozikleta,<br />
moto<br />
motor s.m. (tecnoloxía) motor<br />
moucho s.m. mozolo<br />
mouro -a adx. 1. beltzarana adx./s.<br />
2. mairu<br />
movemento s.m. mugimendu, zirkin<br />
mover v.t./v.p. eragin, higitu, mugitu,<br />
zirkin egin<br />
moza s.f. 1. neska, neskako<br />
2. neska-lagun, andregai, emaztegai,<br />
ezkongai<br />
mozo s.m. 1. mutil, mutiko 2. mutillagun,<br />
senargai, ezkongai<br />
muar v.i. marru egin<br />
mudar v.t./v.p. aldatu, mudatu<br />
mudo -a adx./s. mutu<br />
muíño s.m. 1. errota 2. (de café)<br />
errotatxo, kafe-errota<br />
mula s.f. mando<br />
muleta s.f. makulu<br />
muller s.f. 1. andre, emakume 2.<br />
(esposa) emazte<br />
mullereiro adx. neskazale<br />
multa s.f. isun<br />
multar v.t. isuna ezarri, isuna jarri<br />
multicolor adx. nabar<br />
multiplicación s.f. 1. ugalketa<br />
2. (matemática) biderketa<br />
multiplicar v.t./v.p. 1. ugaldu, ugaritu<br />
v.t. 2. (matemática) biderkatu<br />
multitude s.f. saldo, jendetza<br />
mundo s.m. 1. mundu 2. (humanidade)<br />
gizateria o outro mundo<br />
beste mundua, haraindi<br />
muralla s.f. harresi<br />
murchar v.t./v.i. 1. (unha planta) zimeldu<br />
2. (beleza) ahuldu<br />
murcho -a adx. zimel, ihar<br />
murmurar v.t./v.i. murmurikatu<br />
murmurio s.m. marmar<br />
muro s.m. murru<br />
mus s.m. mus<br />
músculo s.m. gihar, muskulu<br />
musculoso -a adx. gihartsu, gihar,<br />
muskulutsu<br />
museo s.m. museo<br />
música s.f. 1. musika 2. doinu,<br />
soinu<br />
músico -a adx./s. musikari, soinujotzaile<br />
mutuamente adv. elkar<br />
mutuo -a adx. elkarrekiko<br />
muxica s.f. inar, txinparta<br />
muxir v.t. jetzi<br />
83
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 84<br />
84<br />
N<br />
Dicionario Elemental<br />
na pron. pers. 1. Ø contra. 2. prep.<br />
en + art. a<br />
nabo s.m. arbi<br />
nacemento s.m. 1. jaiotza 2. (dun<br />
río) iturburu<br />
nacer v.i. jaio, sortu<br />
nación s.m. aberri, nazio<br />
nacional adx. nazional<br />
nacionalidade s.f. herritartasun, naziotasun<br />
nacionalismo s.m. nazionalismo<br />
nacionalizar v.t./v.p. nazionalizatu<br />
nada indef. 1. ezer, deus, deus ere<br />
adv. 2. batere s.f. 3. ezerez, ezdeus<br />
nadal s.m. 1. eguberri 2. (mes)<br />
abendu<br />
nadar v.i. igeri egin a nado igeri<br />
nai s.f. ama<br />
naipe s.m. karta<br />
nalgures adv. non edo non<br />
namentres adv. bitartean, bien bitartean<br />
namorada s.f. neska-lagun, emaztegai,<br />
andregai<br />
namorado -a adx./s. maitemindu<br />
namorado s.m. mutil-lagun, senargai<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
namorar v.t./v.i/v.p. maitemindu<br />
nariz s.m. sudur<br />
nasa s.f. otarre, nasa<br />
nata s.f. 1. esnegain, gain 2. chantilly<br />
natación s.f. igeriketa<br />
natural adx. 1. natural 2. ohizko,<br />
normal<br />
naturalmente adv. noski, jakina<br />
natureza s.f. natura, izadi<br />
navalla s.f. labana<br />
navegación s.f. nabigazio, itsasketa<br />
navegar v.i. nabigatu<br />
néboa s.f. laino, gandu, lanbro<br />
neboento -a adx. lainotsu<br />
necesario -a adx. beharrezko, premiazko<br />
o estrictamente necesario<br />
doi<br />
necesidade s.f. 1. behar, premia 2. (fi -<br />
siolóxicas) eginkariak<br />
necesitar v.t. behar izan<br />
necidade s.f. ergelkeria, lel<strong>ok</strong>eria,<br />
inoz<strong>ok</strong>eria<br />
necio -a adx. inozo, ergel, lelo,<br />
tonto<br />
nécora s.f. txamar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 85<br />
galego - éuscaro<br />
nefasto -a adx. zorigaizt<strong>ok</strong>o<br />
negación s.f. ezetz, uko<br />
negar v.t. ukatu, ezeztatu<br />
negativa s.f. ez, ezetz, uko<br />
negativo -a adx. 1. ezezko 2. (pesimista)<br />
ezkor<br />
neglixencia s.f. axolagabekeria, ardugabekeria,<br />
deslai<br />
negociado s.m. negoziatu<br />
negociante s. tratulari<br />
negociar v.t. negoziatu<br />
negocio s.m. negozio<br />
negro -a adx./s. beltz<br />
nenez s.f. haurtasun, haurtzaro na<br />
nenez txikitan<br />
neno -a s. haur, ume cando neno<br />
txikitan<br />
nervio s.m. nerbio<br />
nervioso -a adx. urduri<br />
neta s.f. biloba, ilobaso, alabaso<br />
neto s.m. biloba, ilobaso<br />
neutro -a adx. neutro<br />
nevada s.f. elurtza<br />
nevar v.i. elurra egin<br />
neve s.f. elur<br />
neveira s.f. hozkailu<br />
nidio -a adx. garbi, argi<br />
nin conx. ere, ezta nin sequera ezta<br />
nin tampouco ezta<br />
niñada s.f. 1. (ovos) errutegi 2. (crías)<br />
txita-talde<br />
ninguén indef. inor case ninguén<br />
inor gutxi<br />
ningún (f. ningunha) indef. batere, -ik<br />
ningures adv. inon a ningures inora<br />
niño s.m. habia<br />
nítido -a adx. garbi, argi<br />
nivel s.m. maila<br />
no pron. pers. 1. Ø contra. 2. en<br />
(preposición) + o (artigo)<br />
nó s.m. 1. korapilo 2. (da madeira)<br />
adabegi 3. (de carreteiras ou vías)<br />
lotune<br />
nobelo s.m. haril<br />
nobre adx. 1. noble, zaldun 2. jator,<br />
sotil<br />
nocello s.m. orkatila<br />
nogueira s.f. intxaurrondo<br />
noite s.f. gau<br />
noiteboa s.f. gabon-gau<br />
noitevella s.f. urtezahar gau, gabon<br />
zahar gau<br />
noiva s.f. emaztegai, ezkonberri<br />
noivo s.m. senargai, ezkonberri<br />
nome s.m. 1. izen 2. (lingüística)<br />
izen, substantibo<br />
nomear v.t. 1. aipatu 2. (elixir) izendatu<br />
non adv. 1. ez s.m. 2. ezezko non<br />
si? ezta? que non ezetz non obstante<br />
hala ere, halere, haatik,<br />
dena den, berriz, ordea, alabaina<br />
nora s.f. errain<br />
norma s.f. arau<br />
normal adx. normal, ohizko<br />
normalmente adv. normalean, normalki<br />
norte s.m. ipar<br />
nos pron. 1. (reflexivo) geure burua<br />
2. Ø<br />
nós pron. pers. gu<br />
noso -a pron. pos. gure de noso<br />
geure<br />
nosoutros -as pron. pers. geu<br />
nota s.f. 1. ohar 2. (dun exame) nota<br />
85
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 86<br />
86<br />
Dicionario Elemental<br />
notable adx. ohargarri<br />
notar v.t. 1. antzeman, nabaritu v.p.<br />
2. nabari izan<br />
notario -a s. notario<br />
noticia s.f. albiste, berri<br />
notificación s.f. jakinarazpen<br />
notorio -a adx. 1. (que ten sona) ospetsu<br />
2. nabarmen, ageri<br />
noutrora adv. antzina<br />
nova s.f. berri, albiste<br />
nove num./s.m. bederatzi<br />
novecentos -as num./s.m. bederatziehun<br />
novela s.f. nobela, eleberri<br />
novembro s.m. azaro<br />
noveno -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
bederatzigarren 2. (dun todo) bederatziren<br />
noventa num./s.m. laurogeita<br />
hamar<br />
novidade s.f. 1. berritasun 2. (cambio)<br />
nobedade<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
novo -a adx. 1. berri 2. gazte s.f.<br />
3. albiste, berri de novo atzera<br />
noxento -a adx. nazkagarri, higuingarri<br />
noxo s.m. higuin, nazka<br />
noz s.f. intxaur<br />
nube s.f. hodei<br />
nubrado -a adx. hodeitsu<br />
nuclear adx. nuklear<br />
núcleo s.m. gune<br />
nugalla s.f. nagitasun, alfertasun, alferkeria,<br />
nagikeria<br />
nugallán -á adx./s. alfer, nagi<br />
nulo -a adx. nulo<br />
número s.m. zenbaki<br />
numeroso -a adx. ugari<br />
nunca adv. inoiz ez, sekula ez,<br />
behin ere ez<br />
nutrir v.t./v.p. elikatu, janaritu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 87<br />
O<br />
galego - éuscaro<br />
o (f. a) art. det. 1. -a pron. 2. Ø<br />
ó contra. a (preposición) + o (artigo)<br />
obedecer v.t./v.i. obeditu, men egin<br />
obediencia s.f. obedientzia<br />
obra s.f. lan, obra<br />
obradoiro s.m. lantegi<br />
obreiro -a adx./s. langile clase<br />
obreira langileria<br />
obriga s.f. betebehar, obligazio<br />
obrigación s.f. betebehar, obligazio<br />
obrigado -a adx. derrigorrezko,<br />
nahitaezko<br />
obrigar v.t. behartu, derrigortu<br />
observación s.f. 1. behaketa 2. (advertencia<br />
ou comentario) ohar,<br />
oharpen<br />
observar v.t. begiratu, behatu<br />
obstáculo s.m. eragozpen, estropezu,<br />
oztopo<br />
obstinación s.f. seta, kasketa<br />
obstinado -a adx. setatsu<br />
obstinarse v.p. setatu<br />
obter v.t. lortu, eskuratu<br />
obxectivo -a adx. 1. objektibo s.m.<br />
2. helburu, itu, xede, jomuga<br />
obxecto s.m. 1. objektu, gauza<br />
2. (finalidade) helburu<br />
ocasión s.f. aldi, eg<strong>ok</strong>iera, parada<br />
mercado de ocasión merkedenda<br />
en certa ocasión behin batean<br />
occidente s.m. mendebalde<br />
océano s.m. ozeano<br />
ocorrencia s.f. (saída) ateraldi<br />
ocorrer v.i. 1. gertatu, jazo v.t.<br />
2. bururatu<br />
ocre adx./s.m. <strong>ok</strong>re<br />
ocultar v.t./v.p. ezkutatu, ostendu,<br />
gorde<br />
oculto -a adx. ezkutu<br />
ocupación s.f. 1. egiteko, zeregin<br />
2. (emprego, oficio) lanbide<br />
3. (dun lugar, xeralmente pola<br />
forza) <strong>ok</strong>upazio 4. (dun aforo)<br />
<strong>ok</strong>upatze<br />
ocupar v.t. 1. hartu, bete 2. (un<br />
lugar, xeralmente pola forza) <strong>ok</strong>upatu<br />
3. (un traballo) bete v.p.<br />
4. arduratu<br />
odiar v.t. gorrotatu, higuindu<br />
odio s.m. gorroto<br />
odre s.m. zahagi, itzahagi<br />
oe interx. aizu<br />
oeste s.m. mendebalde<br />
ofender v.t./v.p. mindu, samindu,<br />
hoben egin<br />
oferta s.f. eskaintza<br />
87
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 88<br />
88<br />
Dicionario Elemental<br />
ofertar v.t. eskaini<br />
oficial adx./s.m. ofizial<br />
oficialidade s.f. ofizialtasun<br />
oficina s.f. bulego<br />
oficinista s. bulegari<br />
oficio s.m. bizibide, lanbide, ofizio,<br />
ogibide, irabazpide<br />
ofrecemento s.m. eskaintza<br />
ofrecer v.t. eskaini<br />
oia interx. aizu<br />
oído s.m. 1. (anat.) belarri 2. (sentido)<br />
entzumen<br />
oínte s. entzule<br />
oir v.t. aditu, entzun<br />
oitavo -a adx./s. 1. (dunha serie) zortzigarren<br />
2. (dun todo) zortziren<br />
oitenta num./s.m. laurogei<br />
oito num./s.m. zortzi<br />
oitocentos -as num./s.m. zortziehun<br />
ola s.f. 1. lapiko interx. 2. agur<br />
olfacto s.m. usaimen<br />
oliva s.f. oliba<br />
oliveira s.f. olibondo<br />
ollada s.f. begirada, so<br />
ollar v.t. 1. begiratu, behatu v.i./v.p.<br />
2. begiratu s.m. 3. begirada, so<br />
ollo s.m. begi<br />
ollomol s.m. bisigu<br />
olor s.m. usain<br />
ombreiro s.m. lepo, sorbalda<br />
ombro s.m. lepo, sorbalda<br />
once num./s.m. hamaika<br />
onceavo -a adx. hamaikaren<br />
onda s.f. 1. uhin, olatu 2. (física)<br />
uhin adv. 3. -en lekuan, -en t<strong>ok</strong>ian<br />
ondada s.f. (movemento do mar) tirain<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
onde adv. 1. non? 2. -en lekuan, -en<br />
t<strong>ok</strong>ian cara onde? norako?<br />
ondular v.t./v.i./v.p. uhindu<br />
onte adv. atzo onte á noite bart<br />
onza s.f. ontza<br />
ópera s.f. opera<br />
operación s.f. ebakuntza, ebaketa,<br />
operazio<br />
operar v.t. 1. ebakuntza/ebaketa<br />
egin 2. (traballar) operatu<br />
opinar v.t./v.i. iruditu, iritzia eman,<br />
iritzia azaldu<br />
opinión s.f. iritzi, aburu, uste<br />
opoñer v.t. 1. aurre/kontra/aurka<br />
egin v.p. 2. kontra/aurka egon<br />
opor v.t. 1. aurre/kontra/aurka egin<br />
v.p. 2. kontra/aurka egon<br />
oportunidade s.f. aukera, eg<strong>ok</strong>iera,<br />
parada<br />
oportuno -a adx. eg<strong>ok</strong>i, apropos<br />
oposición s.f. 1. aurkaritza, kontrakotasun<br />
2. (na política) oposizio<br />
pl. 3. oposizioak<br />
oposto -a adx./s. kontrako<br />
opresión s.f. zapalkuntza<br />
oprimir v.t. 1. zapaldu, sakatu<br />
2. (asoballar) zapaldu<br />
ora conx. bai...bai..., zein...zein...<br />
oración s.f. 1. otoitz, errezo 2. (acción)<br />
otoizte 3. perpaus<br />
orador -ora adx./s. hizlari, mintzalari<br />
orar v.i. 1. otoiztu, errezatu, otoitz<br />
egin, otoi egin 2. mintzatu<br />
orballo s.m. zirimiri<br />
orde s.f. 1. ordena 2. agindu<br />
ordenador s.m. ordenagailu ordenador<br />
portátil ordenagailu eramangarria<br />
ordenador persoal ordenagailu<br />
pertsonal
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 89<br />
galego - éuscaro<br />
ordenar v.t. 1. (colocar) ordenatu<br />
2. agindu<br />
ordenar v.t. 1. (colocar) ordenatu,<br />
antolatu 2. (mandar) agindu<br />
ordinario -a adx. arrunt<br />
orella s.f. belarri<br />
orfanato s.m. umezurztegi<br />
orfo -a adx./s. umezurtz<br />
organismo s.m. 1. organismo 2. erakunde<br />
organizar v.t. 1. antolatu, organizatu,<br />
eratu v.p. 2. organizatu<br />
órgano s.m. 1. (bioloxía) organo<br />
2. (dunha organización) organo<br />
3. (música) organo<br />
orgasmo s.m. orgasmo<br />
orgullo s.m. harrotasun, urguilu<br />
orgulloso -a adx./s. harro<br />
orientación s.f. 1. orientatze, orientazio<br />
2. (consello) orientabide,<br />
orientazio<br />
orientar v.t./v.p. orientatu<br />
oriente s.m. ekialde<br />
orixe s.f. jatorri, sustrai, sorburu<br />
orixinal adx. 1. original adx./s. 2.<br />
jatorrizko, original<br />
orizo s.m. 1. (dalgúns froitos) morkots<br />
2. (mamífero) triku, sagarroi<br />
3. (de mar) itsas triku<br />
ornear v.i. arrantza egin<br />
orneo s.m. arrantza<br />
orquestra s.f. orkestra<br />
ortiga s.f. osin, asun<br />
ortografía s.f. ortografia<br />
ortográfico -a adx. ortografiko<br />
orzamento s.m. aurrekontu<br />
orzar v.t. aurrekontua egin<br />
os art. det. 1. -ak pron. 2. Ø<br />
ós contra. a (preposición) + os (artigo)<br />
osixenar v.p. 1. haizeztatu, egurastu<br />
v.t./v.p. 2. (medicina) oxigenatu<br />
osíxeno s.m. oxigeno<br />
oso s.m. hartz<br />
óso s.m. hezur<br />
ostra s.f. ostra<br />
ou conx. edo, (no caso de haber só<br />
dúas opcións) ala; nahiz ou ben<br />
nahiz<br />
oufanarse v.p. harrotu<br />
ourego s.m. oregano<br />
ourela s.f. itsasertz<br />
ouriñar v.t./v.i. txiza egin, pixa egin<br />
ouriños s.m.pl. pixa, txiza<br />
ourizo s.m. 1. (dalgúns froitos) morkots<br />
2. (mamífero) triku, sagarroi<br />
3. (de mar) itsas triku<br />
ouro s.m. urre<br />
ousadía s.f. ausardia, ausartzia<br />
ousado -a adx. ausart, ausarti<br />
ousar v.i. ausartu<br />
outeiro s.m. muino<br />
outono s.m. udazken<br />
outro -a indef. beste outra vez berriro,<br />
berriz<br />
outubro s.m. urri<br />
ouveo s.m. ulu<br />
ovario s.m. obulutegi, obario<br />
ovella s.f. ardi<br />
ovo s.m. arrautza<br />
óvulo s.m. obulu<br />
oxalá interx. agian, ahala<br />
oxidar v.t./v.p. oxidatu<br />
89
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 90<br />
90<br />
P<br />
Dicionario Elemental<br />
pa s.f. pala<br />
pacer v.t./v.i. bazkatu, larratu<br />
pachorrento -a adx. motel<br />
paciencia s.f. pazientzia, pairu,<br />
iraupen<br />
paciente adx. 1. jasankor s. 2. paziente<br />
pacífico -a adx. baketsu<br />
pacto s.m. itun, patu<br />
padal s.m. ahosabai, ganga<br />
padre s.m. aita<br />
padriño s.m. aitabitxi, aita ponteko,<br />
pl. aita-ama pontekoak<br />
paga s.f. pagu<br />
pagamento s.m. ordainketa, pagamendu,<br />
emankizun<br />
pagar v.t. ordaindu, pagatu<br />
pago s.m. ordainketa, pagamendu,<br />
emankizun<br />
pai s.m. 1. aita pl. 2. gurasoak<br />
país s.m. lurralde país estranxeiro<br />
atzerri<br />
paisaxe s.f. 1. paisaia, ikuspegi<br />
2. erliebe<br />
paixón s.f. grina, pasio<br />
palabra s.f. berba, hitz<br />
palacio s.m. jauregi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
palidecer v.i. zurbildu<br />
pálido -a adx. 1. zurbil 2. margul<br />
palla s.f. lasto<br />
pallaso -a s. pailazo<br />
palleira s.m. 1. meta 2. lastategi<br />
palleiro s.m. 1. meta 2. lastategi<br />
palpar v.t./v.p. haztatu, haztakatu<br />
pálpebra s.f. betazal<br />
palpitar v.i. pilpiratu<br />
pan s.m. ogi<br />
panadaría s.f. <strong>ok</strong>indegi<br />
panadeiro -a s. <strong>ok</strong>in<br />
panca s.f. haga, palanka<br />
pancada s.f. eskukada, masaileko<br />
páncreas s.m. pancreas, are<br />
panda s.f. ezkutaketa<br />
pano s.m. 1. (de man) zapi, sudurzapi,<br />
eskuzapi 2. oihal, trapu,<br />
zapi, zatar pano de cociña mahaizapi<br />
panorama s.m. panorama<br />
pantalla s.f. pantaila<br />
pantalón s.m. praka, galtza<br />
pantano s.m. 1. zingira, hika 2. (encoro)<br />
urtegi, uharka<br />
pantasma s.f. mozorro, mamu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 91<br />
galego - éuscaro<br />
papa s.f.pl. 1. ahi s.m. 2. aita santua<br />
papá s.m. 1. aitatxo pl. 2. gurasoak<br />
papel s.m. paper<br />
papelaría s.f. paper-denda<br />
papeleira s.f. paperontzi<br />
papoia s.f. tximeleta, pinpilinpauxa<br />
paporroibo s.m. txantxangorri<br />
paporrubio s.m. txantxangorri<br />
paquete s.m. pakete<br />
par adx. 1. bikoiti 2. berdin, pare<br />
s.m. 3. pare<br />
para prep. 1. (persoas e animais) -<br />
entzat, -entzako 2. (con adverbios<br />
de tempo) -rako 3. (finalidade)<br />
para que? zertarako?<br />
parabén s.m.pl. zorionak<br />
parada s.f. geraleku<br />
parafuso s.m. torlojutorto<br />
paraíso s.m. paradisu<br />
paralelo -a adx. 1. paralelo s.m.<br />
2. paralelo<br />
parar v.i. 1. gelditu, geratu, pausatu<br />
v.t. 2. gelditu, geratu, pausarazi<br />
parasol s.m. itzalkin, eguzkitako<br />
paraugas s.m. aterki, euritako<br />
paraxe s.f. paraje<br />
parcela s.f. lursail, sail<br />
parchís s.m. partxis<br />
pardal s.m. txolarre<br />
pardela s.f. gabai<br />
pardo -a adx. arre<br />
parecer v.i. 1. iruditu v.p. 2. antzekoa<br />
izan s.m. 3. uste, iritzi<br />
parecido -a adx. 1. antzeko, irudiko,<br />
pareko s.m. 2. antz<br />
parede s.f. horma, pareta<br />
parello -a adx. 1. berdin, antzeko<br />
s.f. 2. bikote, pare<br />
parente s. senide<br />
paréntese s.f. parentesi<br />
parlamentario -a adx. 1. parlamentario<br />
s. 2. parlamentari<br />
paro s.m. langabezia<br />
parola s.f. hitzaldi, hizketaldi<br />
parque s.m. parke<br />
párroco s.m. parr<strong>ok</strong>o, erretore<br />
parroquia s.f. parr<strong>ok</strong>ia<br />
parrulo -a s. ahate<br />
parte s.f. 1. parte, zati, leku, alde<br />
s.m. 2. parte de parte de -en partez<br />
parte norte iparralde<br />
participar v.i. esku hartu, parte<br />
hartu<br />
particular adx. 1. (individual) partikular,<br />
banako 2. (especial) berezi<br />
3. (non público) partikular, pribatu<br />
adx./s. 4. (persoa) partikular<br />
particularidade s.f. berezitasun<br />
partida s.f. 1. irteera 2. (documento)<br />
agiri 3. (xogo) partida<br />
partidario -a adx./s. 1. aldeko 2. jarratzaile<br />
partido s.m. 1. alderdi 2. (proveito)<br />
probetxu 3. partidu, partida partido<br />
político alderdi politikoa<br />
partir v.t./v.i. 1. zatitu v.i. 2. abiatu,<br />
irten<br />
parva s.f. hamaiketako, hamarretako<br />
parvada s.f. astakeria, tontakeria,<br />
txorakeria<br />
parvo -a adx./s. ergel, lelo, alu,<br />
motz, (un home) tonto, (unha muller)<br />
tuntun<br />
pasadío -a adx. iragankor, galkor<br />
pasado -a adx. 1. lehengo 2. (a froita)<br />
umeldu 3. (moi cociñado)<br />
gehiegi eginda s.m. 4. lehenaldi,<br />
lehen, iragan<br />
91
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 92<br />
92<br />
Dicionario Elemental<br />
pasadomañá adv. etzi<br />
pasaporte s.m. pasaporte<br />
pasar v.i. 1. igaro, iragan, pasatu v.t.<br />
2. igaro, iragan, pasatu, zeharkatu<br />
pasar o tempo, dedicar tempo<br />
eman<br />
pasatempo s.m. denbora-pasa<br />
pasaxe s.f. 1. (acción) igarotze, pasaia<br />
2. (lugar) igarobide 3. bidaiariak<br />
pasaxeiro -a adx. 1. iragankor s.<br />
2. bidaiari<br />
pascua s.f. (de resurrección) bazko,<br />
(de pentecoste) pazko, (de nadal)<br />
mendekoste, gabonak<br />
pasear v.i. 1. paseatu, ibili v.t.<br />
2. atera<br />
paseo s.m. 1. ibilaldi, paseo 2. pasealeku,<br />
ibilt<strong>ok</strong>i<br />
paso s.m. pauso, urrats de paso<br />
1. bide batez 2. iragaitzaz<br />
paspallás s.f. galeper<br />
pastar v.t. bazkatu, larratu<br />
pasteiro s.m. belardi<br />
pastel s.m. 1. pastel, pastiza 2. (cor)<br />
pastel<br />
pastelaría s.f. gozotegi<br />
pastilla s.f. 1. pastilla 2. pastilla, pilula<br />
pastor -ora s. artzain<br />
pata s.f. hanka, zango a catro patas<br />
katamarka igo<br />
pataca s.f. patata<br />
patada s.f. ostiko<br />
patear v.t. ostikatu<br />
patente adx. ageri, nabari, nabarmen,<br />
begien bistako<br />
patín s.m. irristailu, patin<br />
patio s.m. patio, barla<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
patria s.f. aberri<br />
patrimonio s.m. ondare<br />
patriota s. abertzale<br />
patrón -oa s. 1. patroi s.m. 2. txantiloi,<br />
patroi<br />
pau s.m. zigor, makila<br />
pau s.m.1. enbor, makila 2. egur,<br />
egurtu, zartada<br />
pausa s.f. eten, etenaldi, geldialdi,<br />
pausu<br />
pavo -a s. indioilar<br />
paxarela s.f. 1. tximeleta 2. pancreas<br />
3. (do pescozo) tximeleta<br />
paxaro s.m. txori<br />
páxina s.f. orrialde páxina web web<br />
orri<br />
paz s.f. bake<br />
pazo s.m. jauregi<br />
pé s.m. oin a pé oinez<br />
pebida s.f. pipita<br />
pecado s.m. bekatu<br />
pecar v.i. bekatu egin<br />
pechado -a adx. 1. itxi, zerratu 2. (o<br />
ceo) goibel, lainotsu, hodeitsu<br />
pechadura s.f. sarraila, itxigailu<br />
pechamento s.m. ixte, itxiera<br />
pechar v.t. itxi<br />
peche s.m. 1. ixte, itxiera 2. itxitura,<br />
herstegi, itxiera<br />
pecho -a adx. 1. zerratu, sarri 2. (o<br />
ceo) hodeitsu, lainotsu, goibel<br />
s.m. 3. (peza da fechadura) morroilo<br />
4. (fechadura) sarraila, morroilo,<br />
itxigailu<br />
peculiar adx. berezi<br />
pedal s.m. pedal, oinpeko<br />
pedido s.m. eskaera<br />
pedir v.t. eskatu, galdegin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 93<br />
galego - éuscaro<br />
pedra s.f. harri pedra preciosa harribitxi<br />
levantador de pedras harrijasotzaile<br />
pedrada s.f. harrikada a pedradas<br />
harrika<br />
pedrazo s.m. txingor, kazkabar<br />
pega s.f. mika<br />
pegada s.f. arrasto, aztarna<br />
pegamento s.m. lekeda, kola<br />
pegar v.t./v.p. 1. erantsi, lekedatu,<br />
itsatsi 2. jo<br />
pegureiro -a s. artzain<br />
peido s.m. uzker<br />
peirao s.m. kai, nasa<br />
peite s.m. orrazi<br />
peiteado s.m. 1. (acción) orrazketa<br />
2. (aspecto) orrazkera<br />
peitear v.t./v.p. orraztu, ilea apaindu<br />
peito s.m. bular, papar<br />
peitoril s.m. karel<br />
peixaría s.f. arrandegi<br />
peixe s.m. arrain<br />
peixeiro -a adx./s. arrain-saltzaile<br />
pel s.f. azal, larru<br />
pela s.f. azal<br />
pelado -a adx. soil<br />
pelar v.t. 1. zuritu, azala kendu<br />
2. (as plumas dunha ave) lumatu<br />
3. (a pel dun animal) larrutu v.p.<br />
4. azala joan<br />
pelella s.f. zahagi, itzahagi<br />
pelexar v.i. borr<strong>ok</strong>atu<br />
película s.f. 1. geruza, mintz 2. (material)<br />
film, pelikula 3. (de cina)<br />
film, pelikula<br />
pelo s.m. ile, bilo tomar o pelo adarra<br />
jo<br />
pelota s.f. pilota pelota a man eskupilota<br />
pelota vasca euskal pilota<br />
pelotari s. pilotari<br />
pelouro s.m. harribila<br />
pementa s.f. piperbeltz<br />
pemento s.m. piper<br />
pena s.f. 1. pena, bihozmin 2. (castigo)<br />
zigor 3. (pedra) haitz, harkaitz<br />
4. (pluma) luma, hegats pl.<br />
5. oinaze, pena<br />
pendello s.m. estalpe<br />
pendente adx. 1. (colgado) zintzilik<br />
2. (inclinado) aldapa, aldats,<br />
malda s.m. 3. belarritako<br />
pendurar v.t. eseki, zintzilikatu<br />
pene s.m. zakil<br />
peneque adx. mozkor<br />
penico s.m. pixontzi<br />
penoso -a adx. penagarri<br />
pensamento s.m. pentsaera, pentsamendu,<br />
burutapen<br />
pensar v.t. 1. pentsatu 2. (crer) uste<br />
izan<br />
peón s.m. 1. (viandante) oinezko,<br />
bidezko 2. (traballador) peoi, langile<br />
peor adx./s. 1. txarrago, <strong>ok</strong>errago<br />
adv. 2. <strong>ok</strong>errago, txartoago<br />
pequeniño s.m. hatz txiki<br />
pequeno -a adx. txiki, xehe, sotil<br />
pera s.f. madari, udare<br />
percebe s.m. lanperna<br />
percibir v.t. 1. hauteman, nabaritu,<br />
sumatu 2. eskuratu<br />
percorrido s.m. ibilbide<br />
perda s.f. galera, galtze<br />
perdedor -ora adx./s. galtzaile<br />
perder v.i./v.i. 1. galdu v.p. 2. desagertu,<br />
galdu<br />
perdiz s.f. eper<br />
perdoar v.t. barkatu<br />
93
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 94<br />
94<br />
Dicionario Elemental<br />
perdón s.m. 1. barkamen interx.<br />
2. barkatu<br />
peregrino -a s. erromes, pelegrin<br />
pereira s.f. udareondo, madariondo<br />
perenne adx. iraunkor<br />
perfecto -a adx. 1. ezin hobe, perfektu<br />
2. biribil, betegin, ezin hobe<br />
perfumar v.t./v.p. lurrindu<br />
perfume s.m. lurrin<br />
perigo s.m. arrisku<br />
perigoso -a adx. arriskutsu, arriskugarri<br />
periódico -a adx. 1. aldizkako<br />
2. (cien cias) periodiko s.m.<br />
3. egunkari, berripaper, kazeta<br />
periodismo s.m. kazetaritza<br />
periodista s. kazetari<br />
período s.m. aldi, garai<br />
permanecer v.i. iraun, jarraitu<br />
permanente adx. iraunkor<br />
permiso s.m. baimen<br />
permitir v.t. 1. onartu 2. baimendu,<br />
baimena eman<br />
perna s.f. hanka, zango<br />
pero conx. baina, ordea<br />
perruca s.f. ileorde<br />
perrucaría s.f. ile-apaindegi<br />
perruqueiro -a s. ile-apaintzaile,<br />
mozkin<br />
perseguir v.t. 1. jarraitu, atzetik ibili<br />
2. (a un colectivo) jazarri<br />
persiana s.f. pertsiana<br />
persoa s.f. pertsona<br />
persoal adx. 1. pertsonal s.m. 2.<br />
pertsonal<br />
personalidade s.f. 1. nortasun 2.<br />
pertsona ospetsu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
personaxe s.m. 1. pertsonaia<br />
2. pertsona ospetsu<br />
perspectiva s.f. ikuspegi<br />
perspicaz adx. zoli<br />
perverter v.t./v.p. <strong>ok</strong>erbideratu, galbideratu<br />
pesadelo s.m. amesgaitz<br />
pesado -a adx./s. astun<br />
pesar v.t./v.i. 1. pisatu s.m. 2. atsekabe,<br />
bihozmin, dolore, dolu<br />
pesca s.f. arrantza<br />
pescada s.f. legatz<br />
pescador -ora s. arrantzale<br />
pescar v.t. arrantzatu<br />
pescozo s.m. lepo<br />
pescudar v.t. arakatu, miatu<br />
peseta s.f. pezeta<br />
pesignar v.t./v.p. aitaren egin, zeinatu<br />
pesimista adx. ezkor<br />
peso s.m. 1. pisu 2. (carga) pisu,<br />
zama<br />
pestana s.f. betile<br />
peste s.f. 1. izurri 2. kirats<br />
petar v.i. 1. kolpekatu 2.<br />
peteiro s.m. m<strong>ok</strong>o<br />
petición s.f. eske, eskaera<br />
peto s.m. 1. (hucha) itsulapiko,<br />
eltze-itsu 2. (da roupa) patrika,<br />
poltsiko, sakela<br />
petróleo s.m. petrolio<br />
pexego s.m. mertxika, muxika<br />
pexegueiro s.m. mertxikondo<br />
peza s.f. 1. pieza, atal 2. gela<br />
pía s.f. harraska<br />
piar v.i. 1. txio egin s.m. 2. zutabe,<br />
harroin, pilare
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 95<br />
galego - éuscaro<br />
picadura s.f. 1. ziztada 2. (dun insecto,<br />
dunha serpe) ausiki 3. tabako<br />
txikitu<br />
picar v.t./v.p. 1. ziztatu v.t. 2. (un insecto,<br />
unha serpe) ausiki 3. (partir<br />
en anacos) txikitu, xehatu 4. (facer<br />
buratos) zulatu v.i. 5. (no padal)<br />
min eman 6. (a pel) azkura eman<br />
pícaro -a adx. 1. pikaro, k<strong>ok</strong>in s.<br />
2. ume<br />
pico s.m. 1. punta, mutur 2. (dunha<br />
montaña) tontor 3. (ferramenta)<br />
pikotx<br />
piedade s.f. 1. erruki, gupida 2. (devoción)<br />
jaiera<br />
pila s.f. pila<br />
pillaban -ana adx./s. k<strong>ok</strong>in<br />
pillar v.t. 1. harrapatu, atzeman<br />
2. (atropelar) harrapatu 3. (unha<br />
enfermidade, bebedela,…) harrapatu,<br />
bildu<br />
piloto s.m. pilotu<br />
pílula s.f. pastilla<br />
piñeiral s.m. pinudi<br />
piñeiro s.m. pinu, ler<br />
pinga s.f. tanta<br />
pingar v.i. jario<br />
pingueira s.f. 1. txorta, tanta 2. jario,<br />
itogin<br />
pingüín s.f. pinguino<br />
pintar v.t. margotu, pintatu, marraztu<br />
pinto -a adx. pinto<br />
pintor -ora s. pintore, margolari<br />
pintura s.f. 1. (material) pintura,<br />
margo 2. (obra) pintura, margozki,<br />
koadro 3. (arte) pintura, margolaritza<br />
piollo s.m. zorri<br />
pipa s.f. 1. pipa 2. (bocoi) pipa, upa<br />
pirata s.m. pirata, itsaslapur<br />
pirola s.f. buztan, kikirrio<br />
pisada s.f. oinatz<br />
pisar v.t. zapaldu, sakatu, oinkatu<br />
piscina s.f. igerileku<br />
piso s.m. pisu, solairu<br />
pistola s.f. pistola<br />
pita s.f. oilasko<br />
pito s.m. 1. oilasko, txita 2. zigarro,<br />
zigarreta 3. (chifre) txilibistu<br />
pixa s.f. buztan, kikirrio<br />
pixama s.m. pijama<br />
pixota s.f. legatz<br />
plan s.m. plan, egitasmo<br />
planicie s.f. ordeka, ord<strong>ok</strong>i, lautada<br />
planificación s.f. plangintza<br />
plano -a adx. 1. zelai, lau s.m. 2. plano<br />
planta s.f. 1. landare 2. (do pé) oinazpi<br />
3. (do piso) solairu<br />
plantar v.t. landatu<br />
plástico -a adx./s. 1. plastiko s.f.<br />
2. plastika<br />
plataforma s.f. 1. plataforma 2. (do<br />
tren) nasa<br />
plátano s.m. banana<br />
plató s.m. plato, estudio<br />
plausible adx. txalogarri<br />
pluma s.f. 1. luma, hegats 2. luma,<br />
idazluma<br />
pluma s.f. luma, hegats<br />
po s.m. hauts, errauts<br />
poalla s.f. lanbro, zirimiri<br />
pobo s.m. herri<br />
pobre adx./s. 1. behartsu, eskale,<br />
txiro, pobre adx. 2. eskas, urri<br />
3. koitadu, gizagaixo (homes),<br />
gajo (mulleres)<br />
95
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 96<br />
96<br />
Dicionario Elemental<br />
pobreza s.f. 1. pobretasun, pobrezia<br />
2. (escaseza) urritasun<br />
podente adx. 1. dirudun 2. boteretsu,<br />
ahaltsu<br />
poder v.t./v.i. 1. ahal, ahal izan s.m.<br />
2. aginte, botere 3. (capacidade)<br />
gaitasun, ahal<br />
poderoso -a adx. 1. dirudun, handiki<br />
2. boteretsu, ahaltsu<br />
podre adx. ustel<br />
podrecer v.i. usteldu<br />
poesía s.f. 1. poesia, olerki 2. (xénero)<br />
poesia, olerkigintza<br />
poeta s. poeta, olerkari<br />
pois conx. beraz, orduan, bada<br />
pola 1. prep. por + art. a s.f. 2. oilasko<br />
póla s.f. adar<br />
polbo s.m. olagarron<br />
poldro s.m. 1. (até o primeiro ano)<br />
moxal, zaldiko 2. (aparello de<br />
ximnasia) zaldi<br />
poleiro s.m. oilategi<br />
polgar s.m. hatz lodi<br />
policía s. polizia<br />
política s.f. politika<br />
político -a s. 1. politikari adx. 2. politiko<br />
póliza s.f. poliza<br />
polo 1. prep. por + art. o s.m. 2. oilasko<br />
polo de agora honezkero<br />
polo demais osterantzean polo<br />
menos gutxienez polo tanto<br />
beraz, hortaz polo visto nonbait,<br />
itxuraz<br />
pólvora s.f. bolbora, sutauts<br />
pomba s.f. uso<br />
pombal s.m. usategi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
pombo s.m. uso ar<br />
poñente adx./s.m. mendebalde<br />
poñer v.t. ezarri, ipini, jarri, paratu<br />
poñerse en marcha abiatu poñerse<br />
nervioso artegatu<br />
ponte s.f. zubi<br />
popular adx. herrikoi, herri<br />
por prep. 1. (causa) -(en)gatik 2. (finalidade)<br />
-t(z)eko 3. (traxecto) -tik<br />
4. (medio, ferramenta) -z 5. (matemática)<br />
bider por iso horregatik<br />
por moito tempo luzaro por outra<br />
banda bestalde por sorte zorionez<br />
por que? zeren, zergatik por se<br />
ba-...ere por se acaso badaezpada<br />
(ere) por si mesmo berez<br />
pór v.t. ezarri, ipini, jarri, paratu<br />
pórse en marcha abiatu pórse<br />
nervioso artegatu<br />
porcallada s.f. txerrikeria, urdekeria<br />
porcallán -ana adx. txerri, zikin,<br />
zerri<br />
porco -a s. 1. txerri, urde, zerri adx.<br />
2. txerri, zerri, zikin carne de<br />
porco txerriki<br />
porén conx. hala ere, halere, haatik,<br />
dena den, berriz, ordea, alabaina<br />
porfía s.f. tirabira<br />
porque conx. eta, bada<br />
porqué s.m. zergati, arrazoi<br />
porro s.m. porru<br />
porta s.f. ate<br />
portal s.m. atari<br />
portar v.t. 1. eroan, ekarri v.p.<br />
2. portatu<br />
portaría s.f. 1. (lugar) atezaindegi<br />
2. (actividade) atezaintza 3. (deportes)<br />
ate<br />
porteiro -a s. atezain
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 97<br />
galego - éuscaro<br />
porto s.m. portu<br />
porvir s.m. etorkizun<br />
posible adx. posible ser posible posible<br />
izan<br />
posición s.f. posizio<br />
posta s.f. errunaldi<br />
posterior adx. 1. geroag<strong>ok</strong>o, ger<strong>ok</strong>o<br />
2. atzeko, gibeleko parte posterior<br />
atze, gibel<br />
posterioridade s.f. ger<strong>ok</strong>otasun<br />
posteriormente adv. harrezkero<br />
posto s.m. 1. postu 2. (de traballo)<br />
lanpostu, kargu, postu posto que<br />
alabaina<br />
postura s.f. jarrera<br />
pota s.f. eltze, lapiko<br />
potaxe s.f. eltzekari<br />
pouco -a indef. 1. (contables) gutxi,<br />
urri 2. (incontables) gutxi, txiki<br />
3. (tempo) gutxi, labur adv.<br />
4. gutxi s. 5. pouco-a pouco a<br />
pouco pixkanaka, apurka, pitinka<br />
un pouco apur bat, pixka bat hai<br />
pouco tempo oraintsu, oraindik<br />
orain<br />
poula s.f. latzin, lugorri<br />
pousada s.f. ostatu<br />
pousar v.i. pausatu<br />
pouso s.m. kondar<br />
pouta s.f. atzapar<br />
poxa s.f. norgehiag<strong>ok</strong>a<br />
poza s.f. istil<br />
pozo s.m. putzu, osin<br />
pracenteiro -a adx. atsegingarri<br />
pracer s.m. atsegin, plazer<br />
práctica s.f. praktika<br />
practicar v.t. practikatu<br />
práctico -a adx. 1. praktiko 2. praktiko,<br />
baliagarri<br />
pradairo s.m. ihar<br />
prado s.m. larre, zelai, belardi<br />
praga s.f. izurri<br />
praia s.f. hondartza<br />
prancha s.f. xafla<br />
pranto s.m. negar<br />
prata s.f. zilar<br />
prato s.m. plater segundo prato gainerako<br />
praza s.f. 1. plaza 2. t<strong>ok</strong>i, leku<br />
3. (para sentarse) eserleku, jarleku<br />
4. (de traballo) lanpostu praza<br />
de touros zezen-plaza<br />
prazo s.m. epe a prazos epeka<br />
preamar s.f. itsasgora<br />
prebe s.m. saltsa<br />
precaución s.f. ardura, arreta, neurri<br />
precioso -a adx. 1. (valioso) preziatu,<br />
preziotsu, bitxi 2. (fermoso)<br />
eder, polit<br />
precipicio s.m. leize<br />
precipitar v.t./v.p. 1. amildu v.p.<br />
2. arinegi pentsatu v.t. 3. (química)<br />
hauspeatu<br />
precisamente adv. hain zuzen ere<br />
precisión s.f. zehaztasun<br />
preciso -a adx. 1. zehatz 2. beharrezko,<br />
premiazko<br />
predicado s.m. predikatu<br />
predicador -ora s. predikari, sermolari<br />
predicar v.t. predikatu<br />
predición s.f. 1. iragarpen, aurresan<br />
2. (dun adiviño) igarkizun, aurresan<br />
predicir v.t. aurresan<br />
preferencia s.f. 1. (prioridade) lehentasun<br />
2. zaletasun<br />
preferido -a adx. gog<strong>ok</strong>o, gustuko,<br />
begiko<br />
97
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 98<br />
98<br />
Dicionario Elemental<br />
preferir v.t. nahiago izan, hobetsi<br />
pregoar v.t. aldarrikatu<br />
preguiceiro -a adx./s alfer, nagi,<br />
zabar<br />
preguiza s.f. nagitasun, alfertasun,<br />
nagikeria<br />
pregunta s.f. galdera, itaun<br />
preguntar v.t. galdetu, galdegin<br />
prelo s.m. 1. (técnica) inprenta, inprimatze<br />
2. (lugar) inprimategi<br />
premer v.t. estutu, estuagotu<br />
premiar v.t. saritu<br />
premio s.m. sari<br />
preñada adx./s.f. haurdun<br />
prenda s.f. janzki<br />
prender v.t. 1. (atrapar) heldu<br />
2. (agarrar) lotu 3. (unha planta)<br />
sustraitu, errotu 4. (arrestar) atxilotu<br />
5. (lume) su eman<br />
prensa s.f. 1. (máquina) prentsa, zapalgailu<br />
2. prentsa<br />
preocupación s.f. ardura, axola,<br />
kezka, buruhauste<br />
preocupado -a adx. kezkatsu<br />
preocupante adx. kezkagarri<br />
preocupar v.t./v.p. kezkatu, arduratu,<br />
larritu, estutu, urduritu, ardura<br />
izan, inporta izan<br />
preparación s.f. antolamendu, antolaketa,<br />
prestaera<br />
preparado -a adx. 1. prest, gertu<br />
s.m. 2. prestakin<br />
preparar v.t. 1. (organizar) preparatu,<br />
gertatu, prestatu, antolatu, taxutu<br />
2. (pór) prestatu, gertatu<br />
preparativo s.m. prestaera, antolaketa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
presa s.f. 1. harrapakin 2. (encoro)<br />
uharka, urtegi 3. (construción)<br />
presa 4. (presada) eskukada,<br />
ahurkada<br />
présa s.f. presa á présa erresaka,<br />
presa, presaka, lasterka<br />
presada s.f. eskukada, ahurkada<br />
presebe s.m. aska<br />
presentación s.f. aurkezpen<br />
presentador -ora s. aurkezle<br />
presentar v.t./v.p. 1. aurkeztu v.t.<br />
2. (mostrar) agertu, erakutsi<br />
presente s.m. 1. orainaldi, oraingo<br />
2. (lingua) orainaldi<br />
presentir v.t. susmatu<br />
presenza s.f. 1. presentzia 2. (asistencia)<br />
presentzia 3. presentzia,<br />
itxura<br />
presidente -a s. lehendakari, presidente<br />
presión s.f. presio<br />
presionar v.t. sakatu<br />
preso -a adx./s. preso, atxilo, gatibu<br />
préstamo s.m. 1. mailegu 2. (lingua)<br />
mailegu<br />
prestar v.t. 1. mailegatu v.p. 2. prest<br />
egon v.i. 3. on/ondo/ongi egin<br />
prestar atención adi egon<br />
prestixio s.m. prestigio, ospe<br />
presupostar v.t. aurrekontua egin<br />
presuposto s.m. aurrekontu<br />
pretexto s.m. aitzakia, zuribide,<br />
akiakula<br />
preto adv. hurbil, gertu<br />
prevención s.f. ardura, arreta, neurri<br />
preventivo -a adx. badaezpadako<br />
prexudicar v.t. kalte egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 99<br />
galego - éuscaro<br />
prexudicial adx. kaltegarri, gaitz<br />
prezo s.m. salneurri, balio, prezio<br />
primacía s.f. lehentasun<br />
primavera s.f. udaberri<br />
primeiramente adv. lehenik, lehenik<br />
eta behin, lehenbizi<br />
primeiro -a adx./s. 1. aurreneko,<br />
lehen, lehenbiziko, lehenengo<br />
adv. 2. lehenik, lehenbizi en primeiro<br />
lugar lehenbizi<br />
primoxenitura s.f. lehenengotza, lehentasun<br />
princesa s.f. printzesa<br />
principal adx. 1. nagusi 2. (esencial)<br />
oinarrizko, funtsezko<br />
príncipe s.m. printze<br />
principio s.m. 1. hasiera, hastapen<br />
2. iturburu, sorburu pl. 3. oinarri,<br />
hastapen<br />
prioridade s.f. lehentasun<br />
prisión s.f. kartzela, espetxe, presondegi<br />
privado -a adx.pribatu<br />
privar v.t. 1. galarazi, debekatu v.p.<br />
2. utzi<br />
proba s.f. 1. (exercicio, exame)<br />
proba, azterketa 2. (demostración)<br />
froga, sinesgarri 3. (intento)<br />
saio, entsegu<br />
probar v.t. 1. probatu 2. (demostrar)<br />
frogatu, egiaztatu 3. (alimentos)<br />
dastatu<br />
problema s.m. arazo, problema<br />
procedencia s.f. etorrera<br />
proceder s.m. 1. j<strong>ok</strong>aera v.i. 2. etorri<br />
procurar v.t. 1. (tentar) saiatu, ahalegindu<br />
2. (obter) eskuratu, lortu,<br />
erdietsi<br />
producir v.t. 1. eragin 2. ekoiztu,<br />
produzitu v.p. 3. gertatu<br />
produto s.m. 1. (resultado) emaitza<br />
2. (que se fabrica) produktu<br />
proer v.i. azkura eman<br />
profesión s.f. bizibide, lanbide, ofizio,<br />
langintza<br />
profesor -ora s. irakasle<br />
profeta s. profeta<br />
profundar v.t./v.i. sakondu<br />
profundidade s.f. 1. sakontasun<br />
2. sakonera, (do mar) zingo con<br />
moita profundidade sakon<br />
profundo -a adx. sakon<br />
prognosticar v.t. iragarri<br />
prognóstico s.m. iragarpen<br />
programa s.m. programa<br />
progresista adx./s. aurrerakoi<br />
progreso s.m. aurrerabide, aurrerapen<br />
prohibición s.f. debeku<br />
prohibir v.t. debekatu, galarazi<br />
proído s.m. azkura, erredura<br />
prólogo s.m. sarrera<br />
promesa s.f. promes<br />
prometer v.t. 1. agindu, hitzeman,<br />
promes egin 2. baietsi, egiaztatu<br />
v.i. 3. itxura izan v.p. 4. ezkonhitza<br />
eman<br />
prometida s.f. emaztegai<br />
prometido s.m. 1. senargai 2. agindu<br />
promover v.t. eragin, sustatu<br />
pronome s.m. izenordain<br />
pronunciar v.t. 1. ebaki, ahoskatu<br />
v.p. 2. iritzia eman/azaldu<br />
propaganda s.f. propaganda, zabalkunde<br />
99
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 100<br />
100<br />
Dicionario Elemental<br />
propensión s.f. joera<br />
propiedade s.f. 1. (dereito) jabetza<br />
2. jabetasun 3. (característica)<br />
ezaugarri<br />
propietario -a s. jabe<br />
propina s.f. eskupeko<br />
propio -a adx. (especial) propio, berezko<br />
propoñer v.t. 1. proposatu v.p.<br />
2. helburu hartu<br />
propor v.t. 1. proposatu v.p. 2. helburu<br />
hartu<br />
propósito s.m. asmo, helburu a propósito<br />
espresuki, beraziaz<br />
prórroga s.f. luzapen<br />
protección s.f. 1. babes, geriza 2.<br />
zainketa<br />
protesta s.f. protesta<br />
protestar v.t./v.i. protestatu, protesta<br />
egin<br />
protexer v.t./v.p. babestu, gerizatu,<br />
jabetu<br />
proveito s.m. probetxu bo proveito<br />
on egin<br />
proveitoso -a adx. probetxugarri<br />
provincia s.f. probintzia<br />
provir v.i. etorri<br />
provisional adx. behin-behineko<br />
provocar v.t. 1. eragin 2. prob<strong>ok</strong>atu,<br />
zirikatu<br />
proxecto s.m. 1. (meta) helburu,<br />
egitasmo 2. proiektu, egitarau<br />
próximo -a adx. 1. (espazo) hurbil,<br />
ond<strong>ok</strong>o, inguruko, hurko 2. hurrengo,<br />
datorren, hurran<br />
prudencia s.f. zuhurtasun<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
prudente adx. zuhur, sotil<br />
pseudónimo s.m. izengoiti, izenorde<br />
publicar v.t. argitaratu<br />
publicidade s.f. publizitate<br />
público -a adx. 1. publiko, jendaurreko<br />
s.m. 2. publiko<br />
pucha s.f. txapel<br />
pucheiro s.m. eltze<br />
pucho s.m. txano<br />
pudin s.m. budin<br />
pulcritude s.f. txukuntasun<br />
pulcro -a adx. txukun<br />
pulga s.f. arkakuso<br />
pulir v.t. leundu<br />
pulmón s.m. birika, hauspo<br />
pulsar v.t. 1. sakatu v.i. 2. taupada<br />
egin<br />
pulseira s.f. eskumuturreko<br />
pulso s.m. 1. pultsu, taupadak 2. eskumutur<br />
3. zuhurtzia, tentu<br />
puñada s.f. ukabilkada, ukabilko<br />
puñado s.m. ahurkada, eskukada<br />
puñazo s.m. ukabilkada, ukabilko<br />
puño s.m. ukabil<br />
punta s.f. 1. mutur, punta 2. (cravo<br />
pequeno) puntapax<br />
punto s.m. 1. puntu 2. (lugar)<br />
puntu, t<strong>ok</strong>i punto de vista ikuspegi<br />
en punto doi-doi no intre en<br />
que doi-doi<br />
puntualizar v.t. zehaztu<br />
puro -a adx. 1. garbi, xahu, puru 2.<br />
huts s.m. 3. zigarro<br />
pus s.m. zorne
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 101<br />
Q<br />
galego - éuscaro<br />
que pron. 1. zer conx. 2. (relativo) -<br />
en 3. (completiva) -ela 4. (comparativa)<br />
baino en que zertan<br />
quebra s.f. 1. (economía) porrot<br />
2. pitzadura<br />
quebracabezas s.m. buruhauste<br />
quebradizo -a adx. apurkor<br />
quebrar v.t./v.i. 1. pitzatu v.i. 2. (eco -<br />
nomía) porrot egin<br />
quecer v.t./v.i. berotu<br />
quedar v.i. gelditu, geratu<br />
quedo -a adx. geldi, geldirik<br />
quefacer s.m. zeregin, eginkizun,<br />
eginbehar<br />
queimado -a adx. erre, kiskali<br />
queimadura s.f. erredura<br />
queimar v.t. erre, sutu<br />
queixa s.f. kexa, espa<br />
queixarse v.p. kexatu, arranguratu<br />
queixo s.m. 1. gazta 2. k<strong>ok</strong>ots<br />
queixume s.m. arrangura<br />
quen pron. nor ser quen a gai izan,<br />
gauza izan<br />
quenda s.f. txanda por quenda txandaka<br />
quentar v.t./v.i. berotu<br />
quente adx. bero<br />
quentura s.f. 1. (febre) sukar 2. (bo -<br />
cha) hotzikara 3. (calor) epeltasun<br />
querer s.m. 1. maitasun v.t. 2. (desexar)<br />
gura izan, nahi izan, gogo<br />
izan 3. (amar) maitatu, maite izan<br />
sen querer nahi gabe<br />
querido -a adx. 1. laztan, maite<br />
2. amorante, maitale<br />
quieto -a adx. geldi, geldirik<br />
quilo s.m. kilo, kilogramo<br />
quilogramo s.m. kilogramo<br />
quilolitro s.m. kilolitro<br />
quilómetro s.m. kilometro<br />
química s.f. kimika<br />
químico -a adx. 1. kimiko s. 2. kimikari<br />
quimo s.m. kimu<br />
quince num./s.m. hamabost<br />
quincena s.f. hamabostaldi<br />
quiñentos -as num./s.m. bostehun<br />
quiniela s.f. kiniela<br />
quinto -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
bostgarren 2. (dun todo) bosten<br />
quinta feira osteguna<br />
quiosco s.m. quiosco<br />
quitar v.t. 1. atera, jalgi 2. (conseguir)<br />
atera, lortu 3. (á rúa) atera,<br />
kanporatu 4. (nun xogo) bota<br />
quizabes adv. beharbada, agian,<br />
ote, menturaz<br />
quizais adv. beharbada, agian, ote,<br />
menturaz<br />
101
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 102<br />
102<br />
R<br />
Dicionario Elemental<br />
ra s.f. igel<br />
rabaño s.m. talde de ovellas artalde<br />
rabia s.f. amorru, ernegazio<br />
rabia s.f. amorru, errabia<br />
rabiar v.i. ernegatu, amorratu<br />
rabo s.m. 1. buztan 2. txorten<br />
rabudo -a adx. 1. buztanluze 2. aiurri<br />
txarra<br />
rabuñar v.t./v.p. atzamarkatu<br />
rachar v.t./v.i. 1. hautsi, apurtu, puskatu<br />
2. (resgar) zarrastatu, urratu<br />
racional adx. arrazoizko<br />
radiante adx. distiratsu<br />
radio s.f. 1. irrati s.m. 2. Radio<br />
3. erradio<br />
rafa s.f. ogi mamia<br />
raia s.f. 1. marra, arraia, lerro<br />
2. (bioloxía) arraia<br />
raiar v.t./v.i. 1. (o día, o sol) argitu,<br />
urratu 2. marratu, marra egin<br />
raíl s.m. trenbide, errail<br />
raíña s.f. erregina<br />
raio s.m. 1. tximista 2. izpi<br />
3. (dunha roda) erradio<br />
raíz s.f. 1. erro, sustrai, zain<br />
2. (orixe) jatorri 3. (matemática e<br />
lingüística) erro<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
rama s.f. adar<br />
ramallete s.m. sorta, buket<br />
ramallo s.m. arbazta<br />
ramo s.m. sorta, buket<br />
rañar v.t./v.p. hazkatu, hazka egin,<br />
hatz egin<br />
rancho s.m. arrantxo<br />
randeeira s.f. leria, zabu<br />
rapaz s.m. mutil, morroi rapaces e<br />
rapazas neska-mutilak<br />
rapaza s.f. neska, neskatila, neskato<br />
rapaces e rapazas neska-mutilak<br />
rapidez s.f. azkartasun<br />
rápido -a adx. agudo, arin, azkar,<br />
bizkor<br />
raposo -a s. 1. azeri adx. 2. azeri,<br />
maltzur<br />
raqueta s.f. 1. erraketa 2. (para<br />
andar pola neve) elur-erraketa<br />
raro -a adx. arraro, bitxi<br />
rascar v.t. arraskatu, hazka egin<br />
rasqueta s.f. arraska<br />
rastro s.m. arrasto, aztarna, kutsu a<br />
rastro narrasean, arrastaka<br />
rata s.f. arratoi<br />
rateira s.f. 1. (trampa) satarte<br />
2. (niño) sagu-zulo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 103<br />
galego - éuscaro<br />
rato s.m. sagu<br />
raxada s.f. bolada<br />
raxo s.m. solomo<br />
raza s.f. arraza<br />
razoable adx. 1. zentzuzko, arrazoizko<br />
2. (abondo, suficiente) dezente<br />
razoar v.t./v.i. arrazoitu<br />
razón s.f. arrazoi entrar en razón<br />
zentzatu<br />
rea s.f. ilara, lerro, errenka<br />
reacción s.f. erreakzio<br />
reaccionar v.i. erreakzionatu<br />
real adx. 1. egiazko, benetako<br />
2. (dos reis) erregeko s.m. 3. (moe -<br />
da) erreal 4. (ciencias) erreal<br />
realidade s.f. errealitate<br />
realizar v.t./v.p. 1. burutu v.p.<br />
2. errealizatu<br />
realmente adv. egiaz<br />
reanimar v.t./v.p. 1. suspertu v.t.<br />
2. berpiztu<br />
rebaixa s.f. beherapen<br />
rebaixar v.t. beheratu<br />
rebanda s.f. xerra<br />
rebelar v.t./v.p. matxinatu, jaiki<br />
rebentar v.t./v.i. lehertu, leher egin<br />
rebolar v.i. (rodar) pirritatu<br />
rebolo s.m. ametz a rebolos pirritan<br />
rebordar v.i. gaineztu, gainezka<br />
egin<br />
recado s.m. mandatu, enkargu, errekadu<br />
recanto s.m. bazter, tx<strong>ok</strong>o<br />
receita s.f. rezeta<br />
recender v.i. usain ona izan/eman<br />
recendo s.m. lurrin, usain gozo<br />
recente adx. berri<br />
recentemente adv. berriki, oraintsu,<br />
oraindik orain<br />
receo s.m. errezelo, mesfidantza<br />
recepción s.f. 1. (dun sinal) hartze<br />
2. (acollida) harrera, ongi etorri<br />
3. (lugar) harrera-leku<br />
rechamante adx. ikusgarri<br />
rechouchiar v.i. txio egin<br />
rechouchío s.m. txio<br />
recibimento s.m. harrera<br />
recibir v.t. hartu, jaso, errezibitu<br />
recibo s.m. ordainagiri<br />
recipiente s.m. ontzi, andel, tanga<br />
recíproco -a adx. elkarrekiko<br />
recital s.m. saio<br />
reclamar v.t./v.i. eskatu, erreklamatu<br />
recoller v.t. 1. (algo) jaso 2. (un lu gar)<br />
jaso, batu, bildu v.p. 3. erretiratu<br />
recomendación s.f. gomendio carta<br />
de recomendación gomendiozko<br />
gutuna<br />
recomendar v.t. gomendatu<br />
recompensa s.f. pagu, sari<br />
recoñecemento s.m. 1. ikuskapen<br />
2. (gratitude) esker on<br />
recoñecer v.t. 1. aztertu 2. ezagutu<br />
v.t./v.p. 3. aitortu<br />
reconstituínte s.m. (tónico) idargarri<br />
reconto s.m. zenbaketa<br />
recordar v.t./v.i. gogoratu, oroitu,<br />
gogoraratu<br />
recordo s.m. 1. oroipen, oroitzapen<br />
pl. 2. eskumuinak, goraintziak dar<br />
recordos eskumuinak eman<br />
recreo s.m. 1. olgeta, laket 2. (na<br />
escola) jolasaldi<br />
103
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 104<br />
104<br />
Dicionario Elemental<br />
rectángulo -a adx. 1. angeluzuzen<br />
s.m. 2. laukizuzen<br />
recto -a adx. 1. artez, zuzen 2. zorrotz<br />
recuar v.i. atzera egin<br />
recuperar v.t. 1. berreskuratu<br />
2. (unha materia) errekuperatu<br />
3. (tempo) galdutako orduak sartu<br />
4. (dunha enfermidade) sendatu<br />
recurso s.m. 1. baliabide, bitarteko<br />
pl. 2. baliabide 3. (dereito) helegite,<br />
errekurtso<br />
redacción s.f. 1. idazlan, idazketa<br />
2. (lugar) erredakzio<br />
rede s.f. sare<br />
rédito s.m. korritu<br />
redondo -a adx. biribil<br />
redor s.m. inguru, ingurumari ao<br />
redor inguruan<br />
reducir v.t./v.p. 1. (en tamaño) txikiagotu,<br />
laburtu 2. (en cantidade)<br />
murriztu, laburtu<br />
refacho s.m. bolada<br />
referente adx. 1. dag<strong>ok</strong>iona s.m.<br />
2. erreferente<br />
referir v.t. 1. adierazi v.i./v.p. 2. –i<br />
buruzkoa izan<br />
reflectir v.t. islatu<br />
reflexión s.f. 1. gogoeta, hausnarketa,<br />
burutapen 2. (física) islapen<br />
reflexo -a adx. 1. erreflexu s.m.<br />
2. isla pl. 3. erreflexu<br />
reforma s.f. berritze, erreforma<br />
reformar v.t. 1. berregin 2. (un lu gar)<br />
berritu 3. (unha institución, unha<br />
lei,…) erreformatu v.p. 4. zintzotu<br />
reforzar v.t./v.p. indartu, sendotu<br />
reforzo s.m. idargarri<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
refrán s.m. esaera, esaera zahar, atsotitz,<br />
errefrau<br />
refrescar v.t./v.p. freskatu<br />
refugallo s.m. hondakin, abar<br />
refugar v.t. errefusatu, uko egin<br />
refusar v.t. errefusatu, uko egin<br />
refuxiado -a s. errefuxiatu<br />
refuxio s.m. 1. aterpe, babes<br />
2. (cons trución) aterpetxe<br />
regalar v.t. oparitu, erregalatu, opari<br />
egin<br />
regalo s.m. opari, erregalu<br />
regañar v.t./v.p. arrailatu<br />
regar v.t. ureztatu<br />
regata s.f. estropada<br />
regato s.m. erreka<br />
regazo s.m. altzo, magal<br />
rego s.m. 1. (na terra) ildaska 2. (de<br />
auga) lats 3. (canle de auga)<br />
ubide<br />
regra s.f. 1. arau, erregela 2. erregela<br />
3. hileko<br />
regresar v.i. itzuli, bihurtu<br />
regulamentar v.t. arautu, erregulatu<br />
regulamento s.m. araudi, arautegi<br />
regular adx. 1. normal, arrunt<br />
2. erregular v.t./v.p. 3. erregulatu,<br />
arautu<br />
rei s.m. errege día de reis erregeegun<br />
reino s.m. erreinu, erresuma<br />
reitor -ora s. errektore, erretore<br />
reitoría s.f. errektoretza<br />
reivindicación s.f. eskabide<br />
reivindicar v.t. errebindikatu, aldarrikatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 105<br />
galego - éuscaro<br />
relación s.f. 1. (consecuencia) zerikusi,<br />
harreman, lotura 2. tratu, harreman<br />
3. (conexión) ikuskizun<br />
4. (listaxe) zerrenda<br />
relacionar v.t. 1. erlazionatu, lotu<br />
v.p. 2. harremanak izan, harremanak<br />
jarri<br />
relativo -a adx. 1. erlatibo 2. (referente)<br />
-i buruzko s.m. 2. (lingua)<br />
erlatibo<br />
relevancia s.f. gailentasun<br />
relevo s.m. 1. erliebe 2. (relevancia)<br />
gailentasun<br />
relixión s.f. erlijio<br />
relixioso -a adx.s. 1. erlijioso 2. (que<br />
ten fe) fededun<br />
relón s.m. zahi<br />
reloxaría s.f. 1. (técnica) erlojugintza<br />
2. (obradoiro ou tenda) erlojutegi<br />
reloxo s.m. erloju, ordulari<br />
relustro s.m. oinaztargi, tximistargi<br />
rematar v.t./v.i. 1. bukatu, amaitu<br />
v.i. 2. azkendu v.t. 3. (deporte)<br />
errematatu<br />
remate s.m. bukaera, amaiera,<br />
azken<br />
remediar v.t. erremediatu<br />
remedio s.m. erremedio<br />
remendo s.m. adabaki, petatxu<br />
remexer v.t. 1. eragin, nahastu, irabiatu<br />
v.p. 2. (mexer) zirkin egin<br />
remo s.m. 1. arraun 2. (deporte)<br />
arraunketa<br />
remoer v.t. hausnartu<br />
remolacha s.f. erremolatxa, beterraba<br />
remollar v.t. uretan jarri, (comida)<br />
beratzen jarri<br />
remollo s.m. beratzen, uretan<br />
remuneración s.f. ordain, ordainketa<br />
renda s.f. 1. errenta 2. (alugueiro)<br />
errenta, al<strong>ok</strong>airu, akura 3. (do cabalo)<br />
aho-uhal, brida<br />
rendemento s.m. 1. (beneficio) etekin<br />
2. (rendición) errendizio<br />
render v.t. 1. (derrotar) garaitu, menderatu,<br />
errenditu v.p. 2. (ce der)<br />
amore eman, errenditu v.i. 3. (producir)<br />
errendimendua izan<br />
rendición s.f. errendizio<br />
renovar v.t. berritu, berriztatu, eraberritu<br />
renuncia s.f. uko<br />
renunciar v.t. uko egin<br />
reparar ohartu<br />
repartir v.t. 1. banatu 2. (colocar)<br />
banandu 3. (estender) hedatu v.p.<br />
4. repartirse, dividirse<br />
reparto s.m. banaketa<br />
repetición s.f. errepikapen<br />
repetir v.t. 1. errepikatu 2. (unha<br />
comida) berriz jan 3. (algo que se<br />
dixo) berresan v.i./v.p. 4. (un<br />
acontecemento) berriz gertatu<br />
repolo s.m. aza<br />
repouso s.m. atsedenaldi, pausaldi<br />
reprender v.t. agirakatu<br />
representación s.f. 1. (imaxe) irudikapen<br />
2. (actuación) emankizun,<br />
emanaldi 3. ordezkaritza<br />
representante s. 1. ordezkari<br />
2. merkataritza-agente<br />
representar v.t. 1. irudikatu 2. (a<br />
unha persoa ou empresa) ordezkatu<br />
3. (unha obra de teatro) antzeztu<br />
reprobación s.f. gaitzespen<br />
105
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 106<br />
106<br />
Dicionario Elemental<br />
reprobar v.t. gaitzetsi<br />
reproducir v.t./v.p. 1. errepikatu<br />
2. (un texto) kopiatu 3. (un son<br />
ou imaxe) erreproduzitu 4. (bioloxía)<br />
ugaldu<br />
réptil s.m. narrasti<br />
república s.f. errepublika<br />
repugnancia s.f. higuin, nazka<br />
repugnante adx. nazkagarri, higuingarri<br />
repugnar v.t. nazkatu<br />
requeixo s.m. gaztanbera<br />
requintado -a adx. galant<br />
resaca s.f. 1. (do mar) tirain, erresaka<br />
2. biharamun, bestondo<br />
resentido -a adx. erresumindu, minbera<br />
resentimento s.m. erresumin, sumin<br />
reserva s.f. erreserba<br />
reservar v.t. erreserbatu, gorde<br />
resgar v.t. zarrastatu, urratu<br />
residencia s.f. egoitza residencia sanitaria<br />
osasun egoitza<br />
residuo s.m. hondar, kondar<br />
resignación s.f. etsipen<br />
resignarse v.p. etsi<br />
resistencia s.f. erresistentzia<br />
resistir v.t./v.i. 1. eutsi 2. (unha dor<br />
ou sufrimento) jasan<br />
resolver v.t./v.p. 1. konpondu v.t.<br />
2. (matemática) ebatzi<br />
resón s.m. oihartzun<br />
respectar v.t. errespetatu<br />
respecto s.m. begirune, errespetu ao<br />
respecto horri buruz respecto a -i<br />
buruz<br />
respiración s.f. arnasa<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
respirar v.i. arnastu, arnasa hartu<br />
resplandor s.m. dizdiz, distira<br />
responder v.t./v.i. erantzun, ihardetsi<br />
responsable adx. 1. arduradun s.<br />
2. erantzule, arduradun facer responsable<br />
leporatu<br />
resposta s.f. erantzun<br />
resta s.f. kenketa<br />
restar v.t. kendu<br />
restaurante s.m. jatetxe<br />
restaurar v.t. berriztatu<br />
resto s.m. 1. gainerako 2. (matemática)<br />
hondar pl. 3. hondakin<br />
resucitar v.t./v.i. berpiztu<br />
resultado s.m. 1. ondorio 2. (deporte)<br />
emaitza 3. (matemática) emaitza<br />
resumo s.m. laburpen en resumo<br />
azken batean<br />
retirar v.t. 1. baztertu, urrundu,<br />
erretiratu, atzeratu v.t./v.p. 2. erretiratu,<br />
atzeratu, lekutu<br />
retorcer v.t./v.p. bihurritu, tr<strong>ok</strong>atu<br />
retornar v.i. itzuli, bihurtu<br />
retransmisión s.f. emanaldi<br />
retratar v.t. erretratatu<br />
retrato s.m. 1. erretratu, potret<br />
2. deskripzio, deskribapen<br />
retribución s.f. ordainketa<br />
retroceder v.i. atzeratu, atzera egin<br />
retrógrado -a adx./s. atzerakoi<br />
retrouso s.m. errepika<br />
retrucar v.i. txintik atera, entzun<br />
reuma s.f. erreuma<br />
reunión s.f. 1. bilketa 2. batzar, bilera,<br />
biltzar lugar de reunión bilt<strong>ok</strong>i<br />
reunir v.t. 1. batu, bildu v.p. 2.<br />
bildu, elkartu, batzartu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 107<br />
galego - éuscaro<br />
reverencia s.f. erreberentzia<br />
revés s.m. 1. ifrentzu 2. errebes ao<br />
revés alderantziz, atzekoz aurrera<br />
revisar v.t. begiztatu, berrikusi<br />
revisión s.f. ikustaldi<br />
revista s.f. 1. aldizkari, kazeta<br />
2. ikuskatze 3. errebista<br />
revivir v.i. 1. berpiztu v.t./v.i. 2. bizkortu<br />
v.t. 3. (recordos) gogorarazi<br />
revolución s.f. 1. iraultza, matxinada<br />
2. (fisica) biraketa<br />
revolucionario -a adx./s. iraultzaile<br />
rexeitar v.t. arbuiatu, erdeinatu, uko<br />
egin<br />
rexión s.m. eskualde, herrialde, lurralde<br />
rexistrar v.t. miatu, arakatu<br />
rexistro s.m. erregistro<br />
rexo -a adx. sendo, mardul<br />
rexouba s.f. 1. poz 2. esamesa<br />
rezar v.t./v.i. otoiztu, errezatu,<br />
otoitz egin, otoi egin<br />
rezo s.m. 1. (oración) otoitz, errezo,<br />
otoi 2. (acción) otoizte<br />
ría s.f. itsasadar<br />
riada s.f. uholde<br />
riba de adv. gainean<br />
ribeira s.f. itsasertz<br />
rico -a adx./s. 1. aberats, dirudun<br />
adx. 2. gozo 3. (fértil) oparo<br />
ridículo -a adx. barregarri<br />
rifa s.f. 1. zozketa 2. errieta<br />
rifar v.t. 1. zozkatu 2. errieta egin<br />
ril s.m. giltzurrun<br />
rilar v.t. marraskatu, karraskatu<br />
rillar v.t. hortzikatu<br />
rincho s.m. irrintzi<br />
ringleira s.f. ilara, lerro, errenka<br />
ringleira s.f. s.f. ilara, lerro, errenkada<br />
rinoceronte s.m. errinozero<br />
río s.m. ibai<br />
riqueza s.f. ondasun, aberastasun<br />
rir v.i. 1. barre egin v.t. 2. barrez<br />
hartu v.p. 3. iseka egin<br />
risa s.f. barre, irri<br />
riscar v.t. 1. marratu 2. urratu 3. (rabuñar)<br />
atzamarkatu<br />
risco s.m. 1. arrisku 2. urratu<br />
riso s.m. barre, irri<br />
ríxido -a adx. zorrotz<br />
rizado -a adx. kizkur, izurtsu<br />
rizo -a adx. 1. kizkur, izurtsu s.m.<br />
2. kizkur, izur<br />
rocha s.f. haitz, harkaitz, arr<strong>ok</strong>a<br />
roda s.f. gurpil<br />
rodar v.i. 1. errodatu, pirritatu v.t.<br />
2. pirritatu 3. (un filme) filmatu<br />
4. (un vehículo) errodajea egin<br />
rodaxe s.f. 1. (dun filme) filmatze<br />
2. (dun vehículo) errodaje<br />
rodear v.t./v.p. inguratu<br />
rodeo s.m. 1. inguraketa, inguratze<br />
2. (desvío) ingurumari, itzulinguru<br />
3. (andrómena) ingurumari, itzulinguru<br />
roer v.t. karraskatu, marraskatu<br />
roibén s.m. oskorri<br />
roibo -a adx. gorri, ilegorri<br />
romance adx. 1. erromaniko s.m.<br />
2. (linguas) erromantze 3. (literatura)<br />
erromantze 4. amodio-historia<br />
románico -a adx. erromaniko<br />
romaxe s.f. erromeria<br />
romo -a adx. motz, kamuts<br />
107
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 108<br />
108<br />
Dicionario Elemental<br />
romper v.t./v.i. hautsi, apurtu, puskatu,<br />
txikitu romper estirando<br />
eten<br />
roncar v.i. zurrungatu, zurrunga<br />
egin<br />
roncexar v.i. zurrungatu, zurrunga<br />
egin<br />
ronquido s.m. zurrunga<br />
rosa adx./s.f. arrosa<br />
rosada s.f. ihintz, garo<br />
rosario s.m. arrosario<br />
rosca s.f. uztai<br />
roseira s.f. arrosondo<br />
rostro s.m. aurpegi<br />
roubar v.t./v.i. lapurtu, ostu<br />
roubo s.m. lapurreta<br />
rouco -a adx.marrantatu<br />
roupa s.f. arropa, jantzi<br />
roupeiro -a adx./s. arropategi, jantzitegi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
roxo -a adx. 1. ilehori 2. (candente)<br />
gori poñer roxo goritu<br />
rúa s.f. kale, karrika<br />
rubio -a adx. ilegorri, gorri<br />
rubir v.i. katamarka igo<br />
rudo -a adx. latz, zakar<br />
rugby s.m. errugbi<br />
ruído s.m. hots, zarata ruído que se<br />
fai ao asoar o nariz zintz<br />
ruidoso -a adx. zaratatsu<br />
ruín adx. zital<br />
rula s.f. usapal<br />
rumbo s.m. norabide<br />
rume s.m. hausnarketa<br />
rumiar v.t. hausnartu<br />
rumor s.m. marmar, zurrumurru<br />
rumoroso -a adx. marmarti<br />
ruxir v.i. orro egin
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 109<br />
S<br />
galego - éuscaro<br />
saba s.f. izara, maindire<br />
sábado s.m. larunbat<br />
sabedoría s.f. jakinduria, jakituria<br />
saber v.t. 1. jakin v.i. 2. zaporea<br />
izan, gustua izan vai ti saber auskalo<br />
saber ben ondo/ongi jakin<br />
facer saber aditzera eman facer<br />
saber jakinarazi<br />
sabio -a adx./s. jakintsu<br />
sabor s.m. zapore, gustu, (bo) ahogozo,<br />
(líquidos) edakera<br />
saboroso -a adx. gozo, urtsu<br />
sacar v.t. 1. atera, jalgi 2. (conseguir)<br />
atera, lortu 3. (á rúa) atera,<br />
kanporatu 4. (nun xogo) bota<br />
sacerdote s.m. apaiz, abade<br />
sachar v.t. 1. aitzurtu 2. (desherbar)<br />
jorratu<br />
sacho s.m. aitzur<br />
saciar v.t./v.p. ase, asebete, hezetu<br />
saco s.m. zaku<br />
sacrificar v.t./v.p. sakrifikatu<br />
sacrificio s.m. 1. sakrifizio 2. (de<br />
gando) hiltze<br />
sacudida s.f. astinaldi<br />
sacudir v.t. 1. astindu, inarrosi 2. astindu,<br />
jo 3. kendu<br />
sagaz adx. zoli<br />
sagrado -a adx. 1. sakratu 2. (moi<br />
importante) gurgarri<br />
saia s.f. gona<br />
saída s.f. 1. irteera 2. (solución) irtenbide<br />
3. (ocorrencia) ateraldi<br />
saído -a adx. irten<br />
saír v.i. 1. atera, irten, jalgi 2. (ir)<br />
joan 3. (darse a coñecer) argitaratu<br />
4. (da casa) kaleratu<br />
sal s.m. gatz<br />
sala s.f. 1. (dunha casa) egongela,<br />
sala 2. (local dun edificio) gela,<br />
areto,l<strong>ok</strong>al 3. (dereito) auzitegi,<br />
sala sala de cine zinema-areto<br />
salario s.m. jornal, soldata<br />
salchicha s.f. saltxitxa<br />
saleiro s.m. gatzontzi<br />
salgado -a adx./s. gazi<br />
salgar v.t. gazitu<br />
salgueiro s.m. sahats<br />
saliva s.f. listu, txu<br />
salmón s.m. iz<strong>ok</strong>in<br />
salón s.m. 1. egongela, sala 2. (pe za<br />
grande nun edificio, local) areto<br />
salouco s.m. zotin<br />
salpicadura s.f. zipriztin<br />
109
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 110<br />
110<br />
Dicionario Elemental<br />
salsa s.f. saltsa, mollo, prebe<br />
salseira s.f. saltsaontzi<br />
saltar v.t./v.i. saltatu, jauzi egin,<br />
salto egin<br />
salto s.m. jauzi, salto<br />
salvar v.t./v.p. 1. salbatu v.t. 2. (un<br />
obstáculo) gainditu<br />
salvaxada s.f. basakeria<br />
salvaxe adx. basati, basa<br />
salvo -a adx. 1. onik prep. 2. salbu,<br />
ezik, izan ezik<br />
san (f. sa) adx. 1. osasuntsu, sano<br />
2. osasungarri 3. zintzo, sano<br />
adx./s.m. 4. san, done<br />
sancristán -á s. sakristau, (só a muller)<br />
serora<br />
sancristía s.f. sakristia<br />
sandalia s.f. sandalia<br />
sandar v.t./v.i. osatu, sendatu<br />
sandeu (f. sandía) adx. txotxolo<br />
sangradura s.f. odol-ateratze<br />
sangrar v.i. 1. odola jario v.t.<br />
2. odola atera<br />
sangría s.f. 1. odol-ateratze 2. (bebida)<br />
sangria<br />
sangue s.m. odol<br />
santo -a adx. done, san, santu<br />
sapo s.m. apo<br />
sapoconcho s.m. dort<strong>ok</strong>a<br />
saque s.m. sake<br />
sarabia s.f. txingor<br />
sarabia s.f. txingor, kazkabar<br />
sarabiar v.i. txingorra egin, kazkabar<br />
egin<br />
sardiña s.f. sardina<br />
sartaña s.f. zartagin<br />
satisfacer v.t. 1. ase, asebete v.p. 2.<br />
konformatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
satisfeito -a adx. ase<br />
saudable adx. osasungarri<br />
saudade s.f. malenkonia, herrimin<br />
saúdar v.t./v.p. agurtu, agur egin,<br />
agur esan<br />
saúde s.f. osasun<br />
saúdo s.m. 1. agur 2. goraintzi, eskumuin<br />
dar saúdos eskumuinak<br />
eman, goraintziak eman saúdos<br />
agur t’erdi<br />
se conx. 1. ba- 2. (interrogativas indirectas)<br />
-en se cadra beharbada, ote<br />
seca s.f. agor, sikate, lehorte<br />
secar v.t. 1. lehortu, sikatu, agorra<br />
egin v.i. 2. (unha fonte ou río)<br />
agortu 3. (as plantas) ihartu 4. (a<br />
suor) kendu<br />
sección s.f. 1. ebaketa 2. atal, sail<br />
seco -a adx. lehor, siku, agor, ihar,<br />
idor<br />
secretaría s.f. idazkaritza<br />
secretario -a s. idazkari<br />
secreto -a adx. ezkutuko, sekretu,<br />
isileko, isilpeko en secreto isilka<br />
século s.m. mende<br />
secura s.f. 1. (sequidade) lehortasun,<br />
idortasun 2. (seca) agor, sikate,<br />
lehorte<br />
seda s.f. zeta<br />
sede s.f. 1. egarri 2. egoitza ter sede<br />
egarri izan<br />
sedución s.f. lilura<br />
seducir v.t. 1. limurtu, liluratu, xarmatu<br />
2. limurtu, seduzitu<br />
segar v.t. igitatu, segatu<br />
segredo s.m. isilmandatu, sekretu,<br />
isileko<br />
seguinte adx./s. hurrengo, datorren,<br />
hurran
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 111<br />
galego - éuscaro<br />
seguir v.t. jarraitu, segitu<br />
segundo -a 2 adx./s. 1. bigarren s.m.<br />
2. segundo segunda feira astelehena<br />
segundo 1 prep. 1. arabera conx. 2.<br />
bezalaxe, bezala 3. ahala segundo<br />
parece dirudienez<br />
seguramente adv. segur aski, ziur<br />
aski<br />
seguranza s.f. segurtasun, ziurtasun,<br />
segurantza<br />
seguridade s.f. segurtasun, ziurtasun,<br />
segurantza<br />
seguro -a adx. 1. seguru 2. (certo-a)<br />
seguru, ziur s.m. 3. aseguru<br />
4. (dun mecanismo) segurtagailu<br />
adv. 5. segur, ziur estar seguro<br />
segur egon<br />
seica adv. ei, omen<br />
seis num./s.m. sei<br />
seiscentos -as num./s.m. seiehun<br />
seiturar v.t. igitatu, segatu<br />
seixo s.m. harribila<br />
selo s.m. 1. zigilu 2. (correos) seilu<br />
selva s.f. oihan<br />
semáforo s.m. semaforo<br />
semana s.f. aste semana completa<br />
astebete, fin de semana asteburu,<br />
día da semana astegun todas as<br />
semanas astero semana santa aste<br />
santua<br />
semanal adx. asteko<br />
semanario s.m. astekari, kazeta<br />
semellante adx. 1. antzeko, pareko,<br />
bezalako, berdintsu, kideko pl.<br />
2. hurko<br />
semellanza s.f. antz, eite<br />
semellar v.i. 1. iruditu v.p. 2. antzekoa<br />
izan<br />
sementar v.t. erein<br />
semente s.f. hazi<br />
semestral adx. sei hileko, sei hilabeteko<br />
semestre s.m. seihileko<br />
semicírculo s.m. zirkuluerdi<br />
sempre adv. beti para sempre sekulako,<br />
behingoz, betiko, betiereko<br />
de sempre betiko, betiereko<br />
dende sempre betidanik<br />
sen prep. 1. barik, gabe, gaberik s.f.<br />
2. l<strong>ok</strong>i sen dúbida jakina noski<br />
sen interrupción etengabe<br />
señardade s.f. 1. bakardade 2. malenkonia<br />
senda s.m. bidezidor<br />
senlleiro-a adx. goren<br />
senón prep. 1. ezik conx. 2. baino,<br />
baizik, bestela, gainerakoan non<br />
só...senón tamén ez ezki<br />
señor s.m. jaun, gizon<br />
señora s.f. andre<br />
señorita s.f. 1. (muller solteira) andereño,<br />
neska 2. (mestra de escola)<br />
andereño<br />
sensación s.f. sentsazio, sentipen<br />
sensible adx. sentibera, minbera<br />
senso s.m. zentzu, sen<br />
sentar v.t./v.p. 1. jesarri, eseri v.i.<br />
2. (algunha cousa) on/ondo/ongi<br />
etorri, mesede egin 3. (bebidas ou<br />
comidas) on/ondo/ongi egin 4. (un<br />
feito, comentario,…) on/ondo/ongi<br />
hartu<br />
sentenciar v.t. epaitu, zigortu<br />
sentenza s.f. 1. esaera 2. (dun xulgado)<br />
epai<br />
sentido -a adx. 1. bihotzezko s.m.<br />
2. zentzu, sen, korde 3. (orientación)<br />
noranzko 4. (os cinco sentidos)<br />
zentzumen<br />
111
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 112<br />
112<br />
Dicionario Elemental<br />
sentimento s.m. sentimendu<br />
sentinela s.f. zentinela<br />
sentir v.t. sentitu, nabaritu<br />
separación s.m. 1. bereizketa, banantze<br />
2. (distancia) tarte<br />
separar v.t./v.p. 1. (afastar) aldendu,<br />
banandu, urrundu, urrutiratu 2. (di -<br />
ferenciar) bereizi v.p. 3 (unha parella)<br />
banandu<br />
separatismo s.m. separatismo<br />
sepulcro s..m. hilobi<br />
sepultura s.f. hobi<br />
sequidade s.f. lehortasun, idortasun<br />
séquito s.m. segizio, gorte<br />
ser v.i. 1. izan s.m. 2. izate ser humano<br />
gizaki ser vivo izaki bizidun<br />
sexa como for dena dela<br />
serán s.m. arrats, ilunabar, iluntze<br />
ao serán iluntzean<br />
sereno -a adx. 1. lasai s. 2. gauzain<br />
serie s.f. segida, sail<br />
serio -a adx. serio, prestu<br />
sermón s.m. prediku, sermoi<br />
serpe s.f. suge<br />
serra s.f. zerra<br />
serradura s.f. zerrauts<br />
servente s. mendeko, (home) morroi,<br />
otsein; (muller) neskame,<br />
neskato<br />
servir v.t. 1. zerbitzatu v.i. 2. balio<br />
izan v.p. 3. baliatu<br />
servizo s.m. zerbitzu<br />
sesenta num./s.m. hirurogei<br />
seta s.f. gezi, zagita<br />
sete num./s.m. zazpi<br />
setecentos -as num./s.m. zazpiehun<br />
setembro s.m. irail<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
setenta num./s.m. hirurogeita hamar<br />
sétimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
zazpigarren 2. (dun todo) zazpiren<br />
seu (f. súa) pron. pos. 1. (singular)<br />
bere, haren 2. (plural) beren, haien<br />
de seu euren<br />
severo -a adx. zorrotz<br />
sexo s.m. sexu<br />
sexto -a adx./s. 1. (dunha serie) seigarren<br />
2. (dun todo) seiren sexta<br />
feira ostirala<br />
sexual adx. sexual<br />
si adv. 1. bai s.m. 2. baiezko<br />
siareiro -a s. zale<br />
sidra s.f. sagardo<br />
sidraría s.f. sagardotegi<br />
significado s.m. 1. esanahi 2. adierazi<br />
significante s.m. adierazle<br />
significar v.t. adierazi<br />
signo s.m. ikur, zeinu<br />
sílaba s.f. silaba<br />
silandeiro -a adx. isil<br />
silencio s.m. 1. isiltasun 2. (música)<br />
isilune silencio! ixo! en silencio<br />
isilik, isilka intre de silencio isilune<br />
silueta s.f. silueta, ingerada<br />
silva s.f. sasi, lahar<br />
silveira s.f. 1. sasi, lahar 2. sasitza,<br />
lahardi<br />
silveiral s.m. sasitza, lahardi<br />
silvestre adx. larre<br />
simbolizar v.t. irudikatu<br />
símbolo s.m. ikur<br />
simio s.m. tximino<br />
simpático -a adx. sinpatiko, atsegin<br />
simpatizante adx./s. aldeko, jarratzaile
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 113<br />
galego - éuscaro<br />
simple adx. soil, bakun, sinple<br />
sinal s.m. 1. ezaugarri, marka, seinale<br />
2. (aceno) keinu 3. (dun pagamento)<br />
seinale<br />
sinalar v.t. seinalatu, markatu<br />
sinatura s.f. sinadura, izenpe<br />
sincero -a adx. egiazale, sano, zintzo<br />
sindicalista s. sindikalista<br />
sindicar v.t. 1. elkartu v.p. 2. sindikatuan<br />
izena eman<br />
sindicato s.m. sindikatu<br />
singular adx. 1. (extraordinario) berebiziko,<br />
berealdiko 2. (único) berdingabe,<br />
paregabe adx./s. 3. singular<br />
sinxelo -a adx. 1. erraz, samur 2. soil,<br />
xume 3. umil, apal<br />
siso s.m. adimen<br />
sistema s.m. 1. sistema 2. modu,<br />
bide<br />
sitio s.m. leku, t<strong>ok</strong>i sitio de xogos<br />
jolast<strong>ok</strong>i sitio web web gune<br />
situación s.f. 1. posizio 2. egoera<br />
só adx. 1. bakar adv. 2. bakarrik,<br />
soilik s.m. 3. solo a soas bakarrik<br />
soá s.f. solomo<br />
soamente adv. bakarrik, soilik<br />
soar v.i. 1. jo, soinua egin v.t. 2. (un<br />
instrumento) jo<br />
sobeira s.f. patio, barla<br />
sobordar v.i. gaineztu, gainezka<br />
egin<br />
sobranceiro -a adx. nabarmen<br />
sobrar v.i. soberatu<br />
sobrazo s.m. besape, galtzarbe<br />
sobre prep. 1. gainean 2. (no tocante<br />
a) -i buruz s.m. 3. gutun-azal<br />
sobre todo batez ere, batik bat<br />
gehienbat<br />
sobrecama s.m. ohazal, estalki<br />
sobremesa s.f. 1. bazkalondo 2. postre,<br />
deserta<br />
sobrenome s.m. izenorde, izengoiti<br />
sobresaír v.i. 1. (posición) atera<br />
2. nabarmendu<br />
sobriño -a s. iloba, loba<br />
socato, de loc.adv. tupustean, supituki,<br />
hitzetik hortzera<br />
social adx. sozial<br />
socialista adx./s. sozialista<br />
sociedade s.f. 1. gizarte 2. elkarte<br />
3. (economía) sozietate sociedade<br />
anónima sozietate anonimo sociedade<br />
cooperativa sozietate kooperatibo<br />
sociedade limitada sozietate<br />
mugatu<br />
socio -a s. bazkide, sozio<br />
socorro s.m. 1. sorospen, s<strong>ok</strong>orru,<br />
laguntza interx. 2. lagundu<br />
sofá s.m. sofa<br />
soga s.f. s<strong>ok</strong>a<br />
sogra s.f. amaginarreba<br />
sogro s.m. aitaginarreba<br />
soidade s.f. 1. bakardade 2. malenkonia<br />
sol s.m. 1. eguzki 2. sol<br />
sola s.f. zola<br />
soldado s. soldadu, (Euskal Herrikoa)<br />
gudari<br />
soldo s.m. soldata<br />
soletrear v.t. letreiatu<br />
solicitar v.t. eskatu, galdegin<br />
solicitude s.f. eskaera<br />
solidariedade s.f. elkartasun<br />
sólido -a adx. 1. gogor, sendo, tinko,<br />
irmo adx./s.m. 2. solido<br />
solo s.m. lur, lurzoru, zoru<br />
113
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 114<br />
114<br />
Dicionario Elemental<br />
solombo s.m. azpizun<br />
soltar v.t./v.p. askatu, libratu<br />
solteira adx./s.f. ezkongai, senargabe,<br />
ezkongabe<br />
solteiro adx./s.m. ezkongai, emaztegabe,<br />
ezkongabe<br />
solteirón adx./s.m. mutilzahar<br />
solteirona adx./s.f. neskazahar<br />
solto adx. 1. libre adx./s.m. 2. diru<br />
xehe<br />
solución s.f. 1. konponbide, irtenbide<br />
2. (matemática) ebazpen, soluzio<br />
3. (química) soluzio<br />
sombra s.f. geriza, itzal dar sombra<br />
gerizpetu<br />
sombreiro s.m. kapela<br />
someter v.t. 1. menderatu, oinperatu<br />
v.p. 2. errenditu, makurtu<br />
son s.m. hots, soinu<br />
sona s.f. fama, aipamen<br />
soñar v.t./v.i. amets egin, amestu<br />
soño s.m. amets<br />
sono s.m. lo, logura, logale<br />
sonoridade s.f. 1. (cualidade) ozentasun<br />
2. (gradación) sonoritate<br />
con sonoridade ozen, ozenki<br />
sonoro -a adx. ozen<br />
sopa s.f. zopa<br />
soportar v.t. jasan, eutsi, eraman<br />
soporte s.m. euskarri<br />
soprar v.i. 1. putz egin 2. (o vento)<br />
jo v.t. 3. puztu<br />
sopro s.m. putz<br />
sorprender v.t./v.p. 1. harritu, txunditu<br />
v.t. 2. (atrapar) harrapatu, atzeman<br />
sorpresa s.f. ustekabe, ezusteko por<br />
sorpresa ustekabean<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
sorri v.i. irribarre egin<br />
sorriso s.m. irribarre<br />
sorte s.f. zorte mala sorte zorigaitz,<br />
zoritxar<br />
sortella s.f. eraztun<br />
sorteo s.m. zozketa<br />
sosego s.m. sosegu<br />
sospeita s.f. susmo<br />
sospeitar v.t/v.i. susmatu<br />
soster v.t. 1. sostengatu, eutsi v.p.<br />
2. (manterse) sostengatu<br />
soterrar v.t. lurperatu, lur eman<br />
souto s.m. gaztainadi<br />
soviet s.m. sobiet<br />
soviético -a adx./s. sobietar, Sobietar<br />
Batasuneko<br />
suar v.i. izerditu<br />
suave adx. leun, eme<br />
suavizar v.t. leundu<br />
subida s.f. igoera<br />
subir v.i./v.t. igo, goratu<br />
sublevar vt./v.p. jaiki, matxinatu<br />
subliñar v.t. azpimarratu<br />
submarinismo s.m. urpekaritza<br />
submarinista s. urpekari<br />
subordinación s.f. mendekotasun<br />
subordinado -a adx./s. eskupeko,<br />
mendeko<br />
subordinar v.t. menderatu<br />
subornar v.t. erosi<br />
substancia s.f. 1. substanzia 2. funts<br />
substancioso -a adx. mardul<br />
substantivo s.m. izen, substantibo<br />
substituír v.t. ordeztu<br />
subterráneo -a adx. 1. lurpeko s.m.<br />
2. lurpeko
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 115<br />
galego - éuscaro<br />
subtracción s.f. kenketa<br />
suceder v.i. 1. gertatu, suertatu<br />
2. (depois doutra) jarraitu<br />
sucedido s.m. gertaera, gertakari,<br />
gertakizun<br />
suceso s.m. gertaera, gertakari, gertakizun<br />
sucesor -ora adx./s. ondorengo, oinordeko<br />
sucidade s.f. zikinkeria, zikintasun<br />
sucio -a adx. zikin<br />
suco s.m. lats, ildaska, ildo<br />
suficiente adx. 1. aski, nahiko s.m.<br />
2. nahiko<br />
sufrir v.i./v.t. sufritu, pairatu<br />
suma s.f. batuketa<br />
sumidoiro s.m. estolda<br />
suor s.f. izerdi<br />
superar v.t. 1. gainditu v.p. 2. hobetu<br />
superficial adx. azaleko<br />
superficie s.f. azal<br />
superior adx. 1. (de lugar) goiko,<br />
gaineko 2. (de calidade) handiago,<br />
hobe s.m. 3. nagusi<br />
supermercado s.m. supermerkatu<br />
superstición s.f. sineskeria<br />
súpeto, de loc.adv. tupustean, supituki,<br />
hitzetik hortzera<br />
supoñer v.t. suposatu<br />
supor v.t. suposatu<br />
sur s.m. hego<br />
suspirar v.i. hasperen egin<br />
suspiro s.m. hasperen<br />
susto s.m. izu, izualdi<br />
suxeito s.m. 1. pertsona 2. (lingua)<br />
subjektu<br />
115
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 116<br />
116<br />
T<br />
Dicionario Elemental<br />
tabaco s.m. tabako<br />
taberna s.f. taberna<br />
taberneiro -a s. tabernari<br />
táboa s.f. 1. ohol, taula 2. taula pl.<br />
3. (deporte) berdinketa<br />
taboleiro s.m. 1. taula, ohol 2. (encerado)<br />
arbel<br />
tacha s.f. akats, hoben<br />
tacón s.m. tacón<br />
tacto s.m. 1. (sentido) ukimen<br />
2. (habilidade) kontu<br />
tal indef. horrelako, halako<br />
talento s.m. talentu, gaitasun<br />
tallada s.f. xerra<br />
tallar v.t. zizelkatu<br />
talle s.m. 1. gerri 2. neurri<br />
taller s.m. lantegi<br />
tallo s.m. 1. (corte) ebaki 2. (asento)<br />
eserleku<br />
talo s.m. zurtoin<br />
talón s.m. (cheque) taloi<br />
talvez adv. beharbada, agian<br />
tamaño s.m. tamaina, neurri, handitasun<br />
tambor s.m. danbor<br />
tamén adv. ere, baita ere, ere bai,<br />
era berean e tamén baita<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
tampa s.f. tapa<br />
tampouco adv. ezta ere, ere ez<br />
tan adv. hain, honen tan…coma<br />
bezain<br />
tanga s.f. tanga<br />
tanto -a adv. 1. honenbeste, hainbeste,<br />
horrenbeste, hain indef.<br />
2. honenbeste, hainbeste, horrenbeste<br />
tanto coma beste, hainbat,<br />
adina<br />
tapa s.f. tapa, itxigailu<br />
tapadeira s.f. estalki<br />
tapar v.t./v.p. estali, tapatu<br />
tapiz s.m. tapiz<br />
tapón s.m. tapoi, itxigailu<br />
tardar v.i. 1. berandutu 2. (necesitar)<br />
behar izan<br />
tarde adv. 1. berandu s.f. 2. arratsalde<br />
boas tardes arratsalde on<br />
tardiña s.f. arrats<br />
tarefa s.f. ataza, eginkizun, egiteko,<br />
zeregin<br />
tarifa s.f. tarifa<br />
tarxeta s.f. txartel tarxeta de identidade<br />
nortasun agiri tarxeta de<br />
crédito kreditu txartel<br />
tasca s.f. taberna<br />
tatexar v.t./v.i. moteldu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 117<br />
galego - éuscaro<br />
tatexo -a adx. totel<br />
taxar v.t. balioztatu<br />
taxi s.m. taxi<br />
taxista s. taxilari, taxi gidari<br />
te pron. 1. Ø 2. (reflexivo) zeure<br />
burua<br />
té s.m. te<br />
tea s.f. 1. oihal, tela 2. zuzi, tortxa<br />
teatro s.m. 1. antzerki, teatro<br />
2. (lugar) antz<strong>ok</strong>i<br />
tebra s.f. ilunpe<br />
tecedor -ora s. ehule<br />
tecer v.t. ehundu, bilbatu<br />
tecido s.m. ehun<br />
técnica s.f. teknika<br />
técnico -a adx. 1. tekniko s. 2. teknikari<br />
teima s.f. tema, mania, apeta<br />
teimar v.i. setatu<br />
teimosía s.f. seta, kasketa<br />
teimudo -a adx. burugogor, tematsu,<br />
zipotz<br />
teito s.m. sabai<br />
telefonar v.i. telefonatu<br />
teléfono s.m. telefono<br />
telégrafo s.m. telegrafo<br />
telegrama s.m. telegrama<br />
televisión s.m. telebista<br />
tella s.f. teila<br />
tellado s.m. teilatu<br />
temer v.t./v.i. 1. beldur izan 2. (sospeitar)<br />
susmatu, barrundatu<br />
temón s.m. lema<br />
tempa s.f. l<strong>ok</strong>i<br />
tempada s.f. denboraldi, bolada,<br />
sasoi<br />
temperado -a adx. epel<br />
temperán -á adx. goiztiar<br />
temperar v.t./v.p. 1. epeldu 2. (afinar)<br />
tonuan jarri<br />
temperatura s.f. tenperatura, hozbero<br />
tempestade s.f. ekaitz<br />
tempo s.m. 1. denbora 2. aldi 3. (atmosférico)<br />
eguraldi, giro hai<br />
moito tempo aspaldi hai tempo<br />
que aspaldian a tempo garaiz,<br />
doi, tenorez dende hai tempo aspaldidanik<br />
temporal s.m. ekaitz<br />
ten interx. tori<br />
tenda s.f. 1. denda, salt<strong>ok</strong>i 2. karpa,<br />
denda tenda de vestidos jantzidenda<br />
tenda de campaña kanpadenda<br />
tendeiro -a s. dendari<br />
tendencia s.f. 1. (propensión) joera<br />
2. (literatura, arte) joera, mugimendu,<br />
korronte<br />
tender v.t. 1. hedatu, eseki v.p.<br />
2. etzan v.i. 3. -ra joan, -ra jo, -ra<br />
hurbildu<br />
tenis s.m. tenis tenis de mesa<br />
mahai-tenis<br />
tenreiro -a s. txahal, zekor<br />
tenro -a adx. samur, guri<br />
tenrura s.f. samurtasun<br />
tensión s.m. tentsio alta tensión goitentsio<br />
baixa tensión behe-tentsio<br />
tentar v.t. 1. ahalegindu, saiatu, entseatu<br />
2. tentatu, zirikatu<br />
tentativa s.f. saio<br />
ter v.t. eduki, ukan ter que behar<br />
izan<br />
terceiro-a adx./s. 1. hirugarren s.m.<br />
2. (mediador) bitarteko terceira<br />
feira asteartea<br />
117
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 118<br />
118<br />
Dicionario Elemental<br />
terma interx. tori<br />
termar v.t. 1. heldu, hartu 2. (servir<br />
de apoio) sostengatu, eutsi<br />
terminar v.t./v.i./v.p. bukatu, amaitu<br />
termo s.m. 1. (fin) bukaera, amaiera,<br />
azken 2. (ling.) termino 3. (con -<br />
dicións) zehaztapen, baldintza<br />
4. (recipiente) termo<br />
termómetro s.m. termometro<br />
terra s.f. 1. (planeta) lur 2. (material)<br />
lur 3. (terreo de cultivo) landa,<br />
soro, lur<br />
terraza s.f. terraza<br />
terreo s.m. sail, alor, landa terreo<br />
de xogo j<strong>ok</strong>aleku<br />
terrible adx. ikaragarri, izugarri<br />
territorio s.m. lurralde<br />
terzo -a adx./s. 1. (dunha serie) hirugarren<br />
2. (dun todo) heren<br />
teso -a adx. tente<br />
tesoira s.f. guraiz, artazi<br />
tesoureiro -a s. diruzain<br />
tesouro s.m. altxor<br />
testa s.f. bek<strong>ok</strong>i<br />
testamenteiro -a s. ordenu-betearazle,<br />
betearazle,<br />
testamento s.m. ordenu, testamentu<br />
facer testamento ordenu egin<br />
testán -ana adx./s. burugogor, zipotz<br />
testemuña s.f. lekuko, testigu<br />
testemuño s.m. testigantza, lekukotasun<br />
testículo s.m. barrabil<br />
testo s.m. 1. estalki 2. loreontzi<br />
teta s.f. titi, bular<br />
teto s.m. titi, erro<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
teu (f. túa) pron. pos. zure, hire de<br />
teu zeure<br />
texto s.m. testu, idazki<br />
ti pron. pers. zu, hi ti mesmo zeu,<br />
heu<br />
tía s.f. izeba, izeko<br />
tibia s.f. tibia, bernazaki<br />
tigre s.m. tigre<br />
timbrar v.i. 1. txirrina jo v.t. 2. zigilatu<br />
timbre s.m. txirrin<br />
tímido -a adx. herabeti, lotsati<br />
tinguir v.t./v.p. tindatu<br />
tinta s.f. tinta<br />
tinxir v.t./v.p. tindatu<br />
tío s.m. osaba<br />
tipo s.m. 1. mota, suerte 2. (figura<br />
dunha persoa) itxura, tankera<br />
tiracroios s.m. tiragoma<br />
tirada s.f. 1. jaurtialdi 2. (espazo)<br />
distantzia, tarte 3. (cantidade) tirada<br />
tirafondo s.m. gabila<br />
tirar v.t. 1. bota, jaurti, jaurtiki,<br />
egotzi 2. (ao lixo) bota 3. tiro egin<br />
tiro s.m. tiro<br />
título s.m. 1. titulu 2. (dun libro, película,…)<br />
izenburu<br />
tixola s.f. zartagin<br />
toalla s.f. eskuoihal, eskuzapi<br />
toas, ás loc. adv. itsuka<br />
tobo s.m. gordeleku, zulo<br />
tocadiscos s.m. disko-jogailu<br />
tocar v.t. 1. ukitu 2. (un instrumento)<br />
jo v.i. 3. eg<strong>ok</strong>itu, t<strong>ok</strong>atu<br />
toco -a adx. besomotz, maingu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 119<br />
galego - éuscaro<br />
todo -a indef. 1. (determinante)<br />
guzti, oso, oro 2. (pronome) guzti,<br />
dena adv. 3. osorik, guztiz todos os<br />
días egunero con todo hala ere,<br />
haatik, dena den, berriz, ordea,<br />
alabaina<br />
toldado -a adx. goibel, hodeitsu<br />
toldar v.t. 1. olanaz estali v.p. 2. hodeitu<br />
toldo s.m. olana, eguzki-oihal<br />
tolear v.t./v.i. zoratu, erotu<br />
toleirán -ana adx. txoriburu<br />
tolemia s.f. zorakeria, er<strong>ok</strong>eria<br />
tolo -a adx./s. ero, zoro<br />
tomar v.t. 1. (coller) hartu 2. (inxerir)<br />
hartu, (beber) edan, (comer)<br />
jan tomar a mal gaizki hartu<br />
tomate s.m. tomate<br />
tombar v.t. 1. eraitsi v.t./v.p. 2. etzan<br />
ton s.m. 1. doinu 2. (música) tonu<br />
tona s.f. azal, (dun líquido) tela,<br />
mintz, (do leite) gain<br />
tonelada s.f. tona<br />
tónico s.m. indagarri<br />
topar v.t. 1. talka egin 2. topatu,<br />
aurkitu<br />
torcer v.t. 1. <strong>ok</strong>ertu 2. (retorcer)<br />
bihurritu, tr<strong>ok</strong>atu<br />
tormenta s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
tornar v.i. 1. (regresar) itzuli, bihurtu<br />
v.t./v.p. 2. bihurtu, bilakatu<br />
3. (devolver) bihurtu, itzuli<br />
torpe adx. alderantziz, baldar, trakets<br />
moldakaitz<br />
torpeza s.f. trakeskeria<br />
torre s.f. dorre<br />
torta s.f. 1. opil 2. (de pastel) tarta<br />
torta de millo talo<br />
tortilla s.f. arrautzopil, tortilla<br />
torto -a adx. 1. <strong>ok</strong>er, makur, trabes<br />
2. begibakar, <strong>ok</strong>er<br />
torturar v.t./v.p. oinazetu, torturatu<br />
tose s.f. eztul<br />
tose s.f. eztul<br />
total adx. 1. oso, total s.m. 2. guztira<br />
adv. 3. azken batean en total<br />
orotara<br />
totalmente adv. arrunt, erabat, zeharo,<br />
guztiz<br />
touciño s.m. urdai touciño entrefebrado<br />
hirugihar<br />
toupa s.f. sator<br />
toupeira s.f. 1. sator 2. sator-zulo<br />
toupiñeira s.f. sator-zulo<br />
tourear v.t. toreatu<br />
touro s.m. zezen<br />
toxeira s.f. otadi<br />
toxo s.m. ote<br />
traba s.f. traba<br />
trabada s.f. hozka, hozkada<br />
traballador -ora adx./s. langile<br />
traballar v.i. 1. lan egin v.t. 2. landu<br />
traballo s.m. lan, lanbide, ogibide<br />
traballo manual eskulan<br />
traballoso -a adx. nekagarri<br />
trabar v.t./v.i. hozka egin<br />
trabe s.f. habe<br />
trabuco s.m. 1. trabuko 2. zerga<br />
tractor -ora adx. 1. trakzio- s.m.<br />
2. traktore<br />
tradición s.f. 1. (transmisión histórica)<br />
tradizio 2. (uso, costume) ohitura,<br />
usadio<br />
tradución s.f. 1. itzulpen 2. itzulpengintza<br />
119
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 120<br />
120<br />
Dicionario Elemental<br />
traducir v.t. itzuli traducir ao euskara<br />
euskaratu<br />
tradutor -ora s. itzultzaile<br />
traer v.t. ekarri<br />
tráfico s.m. 1. zirkulazio 2. (comercio)<br />
salerosketa 3. (de mercadorías)<br />
trafiko<br />
tragar v.t. irentsi, tragatu<br />
trago s.m. 1. trago, zurrut 2. trantze<br />
traidor -ora adx. traidore, saltzaile<br />
traíña s.f. traineru<br />
traizoeiro -a adx. saltzaile<br />
traizón s.f. traizio, saldukeria<br />
trallar v.t. 1. mamitu, gatzatu 2. (derramarse<br />
un líquido) mindu<br />
tramar v.t. 1. (tecidos) bilbatu 2. (ar -<br />
gallar) azpikerian ibili<br />
trampa s.f. 1. lakirio, tranpa 2. amua<br />
irentsi caer na trampa (no xogo)<br />
iruzur, tranpa caer na trampa<br />
amua irentsi<br />
trancar v.t. trangatu<br />
trangallada s.f. (cousa sen importancia)<br />
huskeria<br />
tranquilamente adv. trankil<br />
tranquilidade s.f. lasaitasun, baretasun<br />
tranquilizar v.t./v.p. lasaitu<br />
tranquilo -a adx. lasai, trankil, bare,<br />
baretsu<br />
transcendental adx. erabakigarri<br />
transformar v.t. aldatu, transformatu,<br />
eraldatu<br />
transmisión s.f. 1. igortze 2. (retransmisión)<br />
emanaldi 3. (dunha máquina)<br />
transmisio<br />
transmitir v.t. 1. transmititu 2. (retransmitir)<br />
eman 3. (contaxiar) kutsatu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
transparente adx. 1. garden 2. garden,<br />
argi<br />
transportar v.t. garraiatu, eraman<br />
transporte s.m. garraio<br />
tranvía s.m. tranbia<br />
trapallada s.f. (cousa sen importancia)<br />
huskeria<br />
trapecio s.m. trapezio<br />
trapela s.f. tranpa<br />
trapo s.m. trapu, zapi, zatar<br />
tras prep. 1. atzean 2. –en beste aldean<br />
3. (despois de) ondoren<br />
traseiro -a adx 1. atzeko s.m. 2. ipurdi<br />
golpe no cu ipurdiko<br />
tratamento s.m. 1. (por cortesía)<br />
tratamendu, trataera 2. (medicina)<br />
tratamendu<br />
tratante s. tratulari tratante de<br />
gando gandu-tratulari<br />
tratar v.t. 1. tratatu 2. (medicina)<br />
tratamendua egin v.i. 3. (intentar)<br />
saiatu 4. (negociar) salerosi<br />
trato s.m. 1. akordio, tratu 2. harreman,<br />
tratu 3. j<strong>ok</strong>abide<br />
través, a loc.adv. 1. zehar, barrena<br />
2. bidez, bitartez<br />
través, de loc.adv. zeharka<br />
travesa s.f. 1. langara 2. (do tren)<br />
trabes<br />
travesía s.f. 1. (rúa) zeharkale, zeharbide<br />
2. (viaxe) zeharkaldi, ibilaldi<br />
traveso -a adx. bihurri<br />
traxe s.m. jantzi, janzkera, janzki,<br />
traje<br />
traxecto s.m. ibilbide<br />
traza s.f. itxura, patxada, tankera<br />
trazar v.t. trazatu
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 121<br />
galego - éuscaro<br />
trazo s.m. 1. trazu 2. lerro, marra,<br />
arraia<br />
trebello s.m. erreminta<br />
treboada s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
trebón s.f. ekaitz, erauntsi, trumonada<br />
trece num./s.m. hamahiru<br />
treito s.m. tarte<br />
tremendo -a adx. 1. beldurgarri<br />
2. (moi grande) ikaragarri<br />
tremer v.i. dardaratu<br />
tremor s.m. dardara, ikara<br />
tren s.m. tren<br />
tres num./s.m. hiru tres ou catro hiruzpalau<br />
trescentos -as num./s.m. hirurehun<br />
trevo s.m. hirusta<br />
triángulo s.m. hiruki, triangelu<br />
tribunal s.m. 1. auzitegi 2. (dun<br />
exame) epaimahai<br />
tributo s.m. zerga<br />
tridente s.m. sarde<br />
trigo s.m. gari<br />
trimenstre s.m. hiruhileko<br />
trinta num./s.m. hogeita hamar<br />
trío s.m. 1. hirukote 2. (composición)<br />
trio<br />
tripa s.f. tripa<br />
tripar v.t. sakatu, oinkatu<br />
triplo -a adx./s. hirukoitz<br />
triste adx. triste, goibel<br />
tristeiro -a adx. hits<br />
tristeza s.f. goibeltasun, tristura<br />
tristura s.f. goibeltasun, tristura<br />
triunfar v.i. garaitu<br />
trixémino -a adx. hiruki<br />
trobo s.m. erlauntz, kofoin<br />
trocar v.t. 1. aldatu, mudatu 2. (intercambiar)<br />
trukatu, aldatu, ordeztu<br />
troco s.m. 1. aldaketa 2. truke<br />
trofeo s.m. garaikur, txapel<br />
troita s.f. amuarrain<br />
trola s.f. gezur<br />
troleiro -a adx. gezurti<br />
tronada s.f. trumonada<br />
tronar v.i. trumoia jo<br />
tronco s.m. enbor<br />
tronido s.m. trumoi<br />
trono s.m. 1. trumoi 2. tronu<br />
tronzador s.m. (serra grande) trontza<br />
tropezar v.i. behaztopatu, estropezu<br />
egin, tupust egin<br />
troula s.f. parranda<br />
trousar v.t. <strong>ok</strong>a egin, botaka egin<br />
trunfar v.i. behea izan<br />
trunfo s.m. triunfo<br />
tubo s.m. hodi<br />
tumba s.f. hobi<br />
tunda s.f. astinketa, jipoi<br />
túnel s.m. tunel<br />
turismo s.m. turismo<br />
turista s. turista<br />
turrón s.m. turroi<br />
tusido s.m. eztul<br />
tusir v.i. eztul egin<br />
121
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 122<br />
122<br />
U<br />
Dicionario Elemental<br />
ubre s.f. errape<br />
ulido s.m. 1. usaimen 2. usain<br />
ulir v.t. 1. usaindu v.i. 2. usain eman<br />
ultimamente adv. azkenaldian<br />
último -a adx. azken, azkeneko á última<br />
azken modan a últimos<br />
amaieran por último azkenean, azkenik<br />
por última vez azkenekoz<br />
un (f. unha) art. 1. bat num. 2. bat 3.<br />
norberak s.m. 4. bat a unha batera<br />
un cada un bana un ano urtebete<br />
unha hora ordubete unha vez<br />
behin un mesmo norbera<br />
undécimo -a adx./s. 1. (dunha serie)<br />
hamaikagarren 2. (dun todo) hamaikaren<br />
unha num.f. bat<br />
único -a adx. 1. bakar 2. paregabe,<br />
berdingabe, aparteko 3. (que sucede<br />
só unha vez) behingo<br />
unidade s.f. 1. batasun 2. (ciencia)<br />
unitate<br />
unificar v.t./v.p. bateratu<br />
unión s.f. 1. bateratze 2. (solidariedae)<br />
elkartasun 3. (ciencia) bilketa<br />
unir v.t./v.p. 1. batu, elkartu, lotu,<br />
bateratu v.p. 2. elkartu<br />
universal adx. unibertsal<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
universidade s.f. unibertsitate<br />
universo s.m. universo<br />
unlla s.f. azazkal<br />
uns (f. unhas) art.ind. batzuk, zenbait<br />
untar v.t. gantzutu<br />
unxir v.t. igurtzi, gantzutu<br />
urbano -ana adx. hiritar<br />
urna s.f. 1. kutxa 2. (para votar)<br />
hautesontzi<br />
urxencia s.f. 1. larrialdi, urgentzia 2.<br />
premia, urgentzia<br />
urxente adx. larri<br />
usar v.t. erabili, maneiatu<br />
uso s.m. erabilera<br />
usual adx. ohiturazko<br />
usuario -a s. erabiltzaile<br />
usura s.f. lukurreria<br />
usureiro -a adx. lukurari<br />
utensilio s.m. tresna<br />
útil adx. baliagarri, praktiko, erabilgarri<br />
utilidade s.f. erabilgarritasun, baliagarritasun<br />
utópico -a adx. utopiko<br />
uva s.f. mahats
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 123<br />
V<br />
galego - éuscaro<br />
vaca s.f. behi<br />
vacación s.f. opor, oporraldi<br />
vacaloura s.f. adardun kakalardo<br />
vacina s.f. txerto<br />
vagabundo -a adx. arlote<br />
vagalume s.m. ipurtargi<br />
vagancia s.f. alferkeria<br />
vagar s.m. beta con vagar astiro<br />
vago -a adx./s. alfer, nagi<br />
vagón s.m. bagoi<br />
vaguear v.i. alferkerian egon<br />
vaidade s.f. harr<strong>ok</strong>eria<br />
vainilla s.f. 1. banilla 2. (planta) banilla-landare<br />
vaixela s.f. baxera<br />
val s.m. bailara, haran, ibar<br />
valado s.m. hesi, itxitura, lata<br />
vale s.m. txartel<br />
valente adx. ausart, ausarti, adoretsu,<br />
kementsu, bihoztun, bulartsu<br />
valentía s.f. balore, adore, kemen<br />
valer v.i. 1. balio izan v.p. 2. baliatu<br />
válido -a adx. baliodun, baliozko<br />
valioso -a adx. preziatu, preziotsu,<br />
bitxi, baliodun, baliozko<br />
valo s.m. hesi, itxitura, itxiera, herstegi<br />
valor s.m. 1. balio, prezio 2. balio,<br />
garrantzi 3. (valentía) balore,<br />
adore, kemen pl. 4. (economía)<br />
balore<br />
valorar v.t. balioztatu<br />
van (f. va) 1. huts s.m. 2. gerri en<br />
van alferrik<br />
vangarda s.f. 1. abangoardia 2. fronte,<br />
abangoardia<br />
vantaxe s.f. 1. (distancia) abantaila<br />
2. (proveito) abantaila, hobari<br />
vapor s.m. lurrun, bapore<br />
vara s.f. makila, zigor<br />
varanda s.f. baranda, eskudel<br />
variable adx. aldakor, (unha persoa)<br />
aldabera<br />
variado -a adx. askotariko<br />
variar v.t/v.i. aldatu<br />
variedade s.f. 1. aldaera, mota, suerte<br />
2. barietate<br />
vario -a adx. 1. askotariko indef.pl.<br />
2. batzuk, hainbat, zenbait<br />
varón s.m. gizon, gizonezko, gizaseme<br />
varredor -ora adx./s. kale-garbitzaile<br />
vasco -a adx./s. 1. euskaldun, euskal<br />
herritar adx. 2. euskal s.m.<br />
3. euskara<br />
123
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 124<br />
124<br />
Dicionario Elemental<br />
vaso s.m. baso, edalontzi<br />
vasoira s.f. isats, erratz<br />
vea s.f. zain, bena<br />
veciño -a adx. 1. ond<strong>ok</strong>o, inguruko<br />
adx./s. 2. auz<strong>ok</strong>o, bizilagun<br />
veda s.f. debekualdi<br />
vehículo s.m. ibilgailu<br />
vela s.f. 1. bela, oihal, haize-oihal<br />
2. (deporte) bela 3. beila, gaubeila<br />
4. (de cera) kandela, argizari<br />
velaí adv. horra hor<br />
velame s.m. belak<br />
velaquí adv. hona hemen<br />
vélaro s.m. zamar<br />
veleidoso -a adx. aldakor, aldabera<br />
veleno s.m. pozoi<br />
velenoso -a adx. pozoitsu<br />
vella s.f. atso<br />
vello -a adx. 1. zahar, adineko s.m.<br />
2. (só homes) agure<br />
velocidade s.f. abiadura<br />
veloz adx. azkar, laster<br />
vencedor -ora adx. garaile<br />
vencello s.m. lotura<br />
vencer v.t. 1. garaitu, gainditu, menderatu<br />
v.i. 2. (un prazo) bete,<br />
amaitu<br />
venda 1. salmenta 2. hesgailu á<br />
venda salgai<br />
vendaxe s.f. hesgailuak<br />
vendedor -ora adx. saltzaile<br />
vender v.t. 1. saldu v.p. 2. norbere<br />
burua saldu<br />
vendima s.f. mahaska<br />
venerar v.t. agurtu, adoretu, gurtu<br />
venres s.m. ostiral<br />
venta s.f. hobi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
ventá s.f. leiho<br />
ventilar v.t. haizeztatu, haizatu,<br />
egurastu<br />
vento s.m. haize vento do sur hegohaize<br />
ventoso -a adx. haizetsu<br />
ventre s.m. sabel<br />
ver v.t./v.i. 1. ikusi v.t. 2. bisitatu,<br />
ikustatu 3. (decatarse) ohartu<br />
verán s.m. uda<br />
veras, de loc. benetan, zinez<br />
veraz adx. egiati<br />
verba s.f. 1. hitz jario 2. berba, hitz<br />
verbo de loc. prep. -i dag<strong>ok</strong>ionez<br />
verbo s.m. aditz<br />
verdade s.f. egia<br />
verdadeiro -a adx. egiazko, benetako<br />
verde adx./s.m. berde<br />
verdura s.f. barazki, ortuari<br />
vergoña s.f. lotsa<br />
vergoñento -a adx. lotsagarri, lotsati<br />
vergoñoso -a adx. lotsagarri, lotsati<br />
verme s.m. har<br />
vermello -a adx./s. gorri<br />
verso s.m. 1. lerro, neurtitz 2. bertso,<br />
neurtitz<br />
vertedoiro s.m. zabortegi<br />
verter v.t./v.i./v.p. isuri<br />
vertixe s.f. bertigo<br />
verza s.f. aza<br />
véspera s.f. bezpera<br />
vestiario s.m. 1. jantziak, arropak<br />
2. aldagela<br />
vestido s.m. jantzi, janzkera, janzki<br />
vestido de muller soineko<br />
vestir v.t./v.i./v.p. jantzi modo de<br />
vestir janzkera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 125<br />
galego - éuscaro<br />
vestixio s.m. aztarna, arrasto<br />
vexetación s.f. landaretza<br />
vexetal s.m. landare<br />
vexiga s.f. maskuri<br />
vez s.f. 1. aldi, bider 2. (quenda)<br />
aldi, txanda á vez batera, behingoan,<br />
behingoz ás veces noizean<br />
behin algunha vez batzuetan,<br />
noizbait, egundaino de cando en<br />
vez inoiz edo behin en vez de –en<br />
partez esta vez oraingoan poucas<br />
veces gutxitan unha vez (en certa<br />
ocasión) behin batean<br />
vía s.f. 1. bide 2. (de tren) trenbide,<br />
linea 3. bide, modu adv. 4. -tik<br />
pasatuz<br />
viandante s. oinezko, bidezko<br />
viaxar v.i. bidaiatu<br />
viaxe s.f. bidaia<br />
viaxeiro -a s. 1. bidaiari adx. 2. bidaiazale<br />
vicario -a adx. bikario<br />
vicio s.m. bizio<br />
vida s.f. 1. bizi, bizitza 2. (modo de<br />
vida) bizimodu 3. (vinda) etortze,<br />
etorrera con vida bizirik<br />
vide s.f. mahatsondo<br />
video s.m. bideo<br />
vidreira s.f. 1. beirate 2. (dunha<br />
tenda) erakusleiho<br />
vidro s.m. beira<br />
vieira s.f. beira, erromes-maskor<br />
vigor s.m. 1. kemen, indar, adore<br />
2. indar<br />
vigoroso -a adx. adoretsu, mardul,<br />
kementsu<br />
vil adx. makur<br />
vila s.f. herri<br />
vimbio s.m. zume<br />
viña s.f. mahasti<br />
vinagre s.m. ozpin<br />
vínculo s.m. lotura, esteka<br />
vinda s.f. (vida) etortze, etorrera<br />
vindeiro -a adx. hurrengo, datorren<br />
vinganza s.f. mendeku, bengantza<br />
vingar v.t./v.p. mendekatu<br />
viño s.m. ardo<br />
vinte num./s.m. hogei<br />
violencia s.f. bortxa, indarkeria<br />
violento -a adx. gogor, bortitz<br />
violeta s.f. 1. bioleta adx./s.m. 2. (a<br />
cor) more<br />
violín s.m. biolin<br />
vir v.i. etorri<br />
virar v.t./v.i 1. biratu, jiratu v.t./v.p.<br />
2. (transformarse) bihurtu<br />
virtude s.f. bertute<br />
virxe adx./s.f. birjina ama birjina<br />
virxe maría<br />
visita s.f. bisita, ikustaldi<br />
visitador -ora s. bisitari<br />
visitar v.t. bisitatu, ikustatu, visita<br />
egin<br />
vista s.f. 1. ikusmen, bista 2. (paisaxe)<br />
ikuspegi<br />
visto -a adx. ikusi<br />
vistoso -a adx. ikusgarri<br />
vitamina s.f. bitamina<br />
vítima s.f. biktima<br />
vitoria s.f. garaipen<br />
viúvo -a adx./s. alargun<br />
viva interx. gora<br />
vivamente adv. biziro<br />
vivenda s.f. bizitza, etxebizitza, bizileku<br />
viveza s.f. bizitasun<br />
125
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 126<br />
126<br />
Dicionario Elemental<br />
vivir v.t./v.i. bizi izan<br />
vivo -a adx. bizidun, bizi<br />
vixiante adx. ernai<br />
vixiar v.t. 1. (coidar) zaindu, jagon<br />
2. zelatatu, barrandatu<br />
vixilante adx. 1. ernai s. 2. zelatari<br />
vixilia s.f. beila, gaubeila<br />
voar v.i. hegan egin, hegaldatu<br />
vocabulario s.m. hiztegi<br />
voda s.f. ezkontza, pl. eztei<br />
voga s.f. boga en voga modan egon<br />
vogar v.i. arraun egin, bogatu<br />
volcán s.m. sumendi<br />
volta s.f. 1. bira, jira 2. (regreso) itzulera<br />
3. (dos cartos) gainerako,<br />
atzerakoak 4. (parte posterior) alderantzi<br />
volume s.m. bolumen<br />
voluntario -a adx./s. borondatezko<br />
volver v.t./v.i 1. biratu, jiratu v.i.<br />
2. bueltatu, itzuli v.p. 3. bihurtu<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
vomitar v.t. <strong>ok</strong>a egin, botaka egin<br />
vómito s.m. <strong>ok</strong>a<br />
vontade s.f. 1. borondate, nahi,<br />
nahiera, nahimen 2. asmo, gogo<br />
contra a vontade (de) gogoz kontra<br />
voo s.m. hegaldi<br />
vos pron. 1. (reflexivo) zeure burua<br />
2. Ø<br />
vós pron. pers. zuek<br />
voso -a pron. pos. zuen<br />
vosoutros -as pron. pers. zeuek<br />
vostede pron. pers. zu<br />
votar v.t. botoa eman<br />
voto s.m. boto, boz<br />
voz s.f. ahots, boz voz para chamar<br />
aos mozos txo, ás mozas ño a<br />
voces goraki<br />
vulgar adx. 1. (popular) herri xumearen<br />
2. (común) arrunt, ohizko<br />
vulto s.m. konkor, sabel<br />
vulva s.f. alu, bulba
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 127<br />
X<br />
galego - éuscaro<br />
xa adv. jadanik, jada conx. 2. bai...<br />
bai... xa que alabaina, bada<br />
xabaril s.m. basurde<br />
xabarín s.m. basurde<br />
xabón s.m. xaboi<br />
xacer v.i. etzan<br />
xadrez s.m. xake-j<strong>ok</strong>o, xake<br />
xamais adv. inoiz, sekula<br />
xamón s.m. urdaiazpiko<br />
xaneiro s.m. urtarril<br />
xanela s.f. 1. leiho 2. lehiatila<br />
xaneliña s.f. lehiatila<br />
xantar v.t./v.i. 1. bazkaldu s.m.<br />
2. bazkari<br />
xardín s.m. lorategi xardín de infancia<br />
haurtzaindegi<br />
xardineiro -a adx./s. lorezain<br />
xardón s.m. gorosti<br />
xarope s.m. xarabe, sirop<br />
xaruto s.m. zigarro<br />
xastre -a s. jostun<br />
xato -a s. txahal, zekor<br />
xaxún s.m. barau<br />
xeada s.f. izotz, jela<br />
xeadaría s.f. izozki-denda<br />
xeado -a adx. 1. izoztu s.m. 2. izozki<br />
xear v.i. izoztu<br />
xebrar v.t. banandu<br />
xefe -a s. buru, nagusi<br />
xeito s.m. era, gisa xeito de andar<br />
ibilera xeito de falar berbeta de<br />
calquera xeito inolaz ere deste<br />
xeito hala, halaxe dese xeito horrelako,<br />
horrelaxe dalgún xeito<br />
nola edo hala<br />
xeitoso -a adx. 1. dotore, sotil<br />
2. (apropiado) eg<strong>ok</strong>i<br />
xema s.f. 1. (dos dedos) ermami<br />
2. (do ovo) gorringo 3. (das plantas)<br />
ernamuin<br />
xemelgo -a adx./s. biki<br />
xemer v.i. adiakatu, intziri egin<br />
xemido s.m. intziri<br />
xeneral -a s. jeneral<br />
xénero s.m. 1. mota, klase 2. (bioloxía)<br />
genero 3. (lingüística) genero<br />
xeneroso -a adx. eskuzabal, zabal<br />
xenio s.m. 1. (carácter) aiurri 2. (aptitude)<br />
jeinu, talentu 3. (persoa<br />
con habilidade) jeinu 4. (mitoloxía)<br />
irelu<br />
xenreira s.f. gorroto<br />
xenro s.m. suhi<br />
xentalla s.f. jendaila<br />
127
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 128<br />
128<br />
Dicionario Elemental<br />
xente s.f. jende<br />
xentileza s.f. adeitasun<br />
xentío s.m. jendetza<br />
xenuíno -a adx. jator<br />
xeo s.m. horma, izotz, jela<br />
xeografía s.f. geografía<br />
xeoloxía s.f. geologia<br />
xeonllo s.m. belaun<br />
xeración s.f. belaunaldi<br />
xeral adx. or<strong>ok</strong>or, jeneral en xeral<br />
gehienetan, jeneralean, oro har<br />
xergo -a adx./s. esker, ezkerti<br />
xermolar v.i. erne<br />
xerra s.f. pitxer<br />
xerro s.m. txarro<br />
xersei s.m. jertse<br />
xeso s.m. igeltsu<br />
xesta s.f. 1. egitandi, balentria<br />
2. isats 3. (vasoira) isats<br />
xesto s.m. keinu<br />
xiba s.f. 1. konkor 2. txipiroi, txibia<br />
xigante adx./s.m. erraldoi, jigante<br />
xílgaro s.m. karnaba<br />
ximnasia s.f. gimnasia<br />
ximnasio s.m. gimnasio<br />
ximnasta s. gimnasta<br />
xirafa s.f. jirafa<br />
xirar v.t./v.i. jiratu, biratu<br />
xiringa s.f. xiringa<br />
xitano -a adx. ijito<br />
xogador -ora adx./s. j<strong>ok</strong>alari<br />
xogar v.t./v.i. j<strong>ok</strong>atu, jolas egin, jolastu<br />
xogo s.m. j<strong>ok</strong>o, jolas, jolasketa<br />
xoguete s.m. jostailu<br />
xoia s.f. bitxi<br />
xoiaría s.f. bitxitegi<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
xordo -a adx./s. gor, elkor<br />
xornal s.m. 1. egunkari, berripaper,<br />
kazeta 2. jornal<br />
xornalismo s.m. kazetaritza<br />
xornalista s. kazetari<br />
xostra s.f. zigor<br />
xostregada s.f. zigorrada<br />
xouba s.f. sardina txiki<br />
xoves s.m. ostegun<br />
xugo s.m. uztarri<br />
xuíz s. epaile<br />
xuízo s.m. 1. adimen, zentzu 2. iritzi,<br />
aburu 3. epaiketa<br />
xuizoso -a adx. zentzudun, zuhur,<br />
burutsu<br />
xulgar v.t. epaitu, juzgatu<br />
xullo s.m. uztail<br />
xunguir v.t. uztartu<br />
xuño s.m. ekain<br />
xuntanza s.f. batzar, bilera<br />
xuntar v.t. bildu, elkartu, bateratu<br />
xunto -a adx. 1. (á vez) batera 2. elkarrekin<br />
3. (próximo) elkarren ondoan<br />
xunto a ondoren<br />
xuramento s.m. zin, juramentu<br />
xurar v.t. zin egin<br />
xurdir v.i. 1. atera, sortu 2. altxatu,<br />
agertu<br />
xurelo s.m. txitxarro<br />
xuro s.m. korritu<br />
xustamente adv. 1. hain justu 2. (con<br />
xustiza) zuzentasunez<br />
xustiza s.f. 1. zuzentasun, justizia<br />
2. (institución) justizia<br />
xusto -a adx. 1. justu, zuzen 2. (exac -<br />
to) zehatz, doi<br />
xuventude s.f. 1. gazteria 2. (época)<br />
gaztaro, gaztetasun
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 129<br />
Z<br />
galego - éuscaro<br />
zamarra s.f. zamarra, txamarra<br />
zapataría s.f. 1. zapata-denda 2. zapatagintza<br />
zapateiro -a s. 1. zapatari s.m. 2. oinetako-altzari<br />
zapatilla s.f. txapin, zapatilla<br />
zapato s.m. zapata<br />
zarrapicada s.f. zipriztin<br />
zoca s.f. kalotx<br />
zoco s.m. eskalapoi<br />
zona s.f. 1. gune, alderdi, t<strong>ok</strong>i<br />
2. (ma temática, xeoloxía) zona<br />
zoo s.m. zoo<br />
zorra s.f. lera, narra<br />
zugar v.t. xurgatu, zurrupatu, edoski<br />
zume s.m. zuku<br />
zumento -a adx. urdun, urtsu, mardul<br />
zunido s.m. burrunba, (das avellas<br />
ou da sarabia) arada<br />
zurdo -a adx./s. ezker<br />
zurrón s.m. zorro<br />
129
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 131<br />
OINARRIZKO HIZTEGIA<br />
euskara - galiziera
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 132
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 133<br />
A<br />
euskara - galiziera<br />
ababor iz. babor, couso<br />
abade iz. 1. cura, crego, sacerdote<br />
2. abade<br />
abangoardia iz. 1. vangarda 2. vangarda,<br />
fronte<br />
abantaila iz. vantaxe<br />
abar iz. 1. rama pequena pl. 2. refugallos<br />
eta abar etcétera<br />
abdikatu du ad. abdicar<br />
abelazkuntza iz. gandaría<br />
abendu iz. decembro, nadal<br />
abentura iz. aventura<br />
aberastasun iz. riqueza<br />
aberastu da/du ad. enriquecer<br />
aberats iz./izon. rico<br />
abere iz. animal<br />
aberia iz. avaría<br />
aberri iz. patria, nación<br />
abertimendu iz. amoestación, advertencia<br />
abertzale iz. patriota<br />
abesti iz. canción, cantiga<br />
abestu du ad. cantar<br />
abiada iz. marcha, camiñada<br />
abiadura iz. velocidade<br />
abiatu da ad. partir, pórse en marcha,<br />
poñerse en marcha<br />
abisatu du/dio ad. avisar<br />
abisu iz. aviso<br />
abizen iz. apelido<br />
ab<strong>ok</strong>atu iz. avogado<br />
abonamendu iz. abono<br />
abordatze iz. abordaxe<br />
absentzia iz. ausencia, falta<br />
absolutu adj. absoluto-a<br />
aburu iz. opinión, xuízo<br />
abusatu du ad. abusar<br />
abuztu iz. agosto<br />
adabaki iz. remendo, mendo<br />
adaptatu da/du ad. adaptar<br />
adar iz. 1. póla, rama 2. corno<br />
3. (zuhaitzarena) gallo adarra jo<br />
tomar o pelo<br />
adarbegi iz. (egurrarena) nó<br />
adarkatu izond. gallado<br />
adarrarte iz. espesura<br />
adeitasun iz. cortesía, xentileza<br />
adeitsu izond. atento-a, amable<br />
adi izond. atento-a adi egon estar<br />
atento-a, prestar atención<br />
adiakatu da ad. xemer<br />
adibide iz. exemplo adibidez por<br />
exemplo<br />
adierazgarri iz. mostra, demostración<br />
133
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 134<br />
134<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
adierazi du ad. 1. expresar, significar,<br />
manifestar 2. referir 3. amosar,<br />
mostrar 4. advertir 5. anunciar<br />
iz. 6. significado<br />
adierazle iz. significante<br />
adierazpen iz. expresión, manifestación,<br />
declaración<br />
adikor izond. amable, afable, atento-a<br />
adimen iz. siso, mente, xuízo, entendemento<br />
adin iz. idade<br />
adina partik. tanto como, tanto<br />
coma<br />
adindu da/du ad. envellecer, avellentar<br />
adineko izond. persoa de idade<br />
adineko izond. vello-a, ancián-á<br />
adingabeko izlag. menor<br />
adio interj. 1. adeus iz. 2. despedida<br />
adiskide iz. 1. amigo-a pl. 2. amizades<br />
adiskidetasun iz. amizade<br />
aditu du ad. 1. entender 2. escoitar,<br />
oír iz./izond. 3. experto-a<br />
aditz iz. verbo<br />
aditze iz. audición, escoita aditzera<br />
eman facer saber<br />
adjektibo iz. adxectivo<br />
adjudikatu du ad. adxudicar<br />
administrari iz. administrativo-a<br />
administratibo izond. administrativo-a<br />
administratzaile iz. administrador-a<br />
administrazio iz. administración<br />
adobatu du ad. adubar<br />
adobo iz. adubo<br />
adoptatu du ad. (haurrak) adoptar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
adopzio iz. (haur bat) adopción<br />
adore iz. 1. ánimo, vigor, folgo,<br />
alento 2. valor, valentía<br />
adoretsu izond. 1. vigoroso-a 2. valente<br />
adoretu da/du ad. 1. adorar, venerar<br />
2. animar<br />
ados izan 1. estar de acordo 2. (kirola)<br />
empatar<br />
adreilu iz. ladrillo<br />
aduana iz. aduana, alfándega<br />
afaldu du ad. cear<br />
afalondo iz. tempo despois de cear<br />
afari iz. cea<br />
afiliatu da/du ad. 1. afiliar iz. 2. afia -<br />
liado-a<br />
agente iz. axente<br />
agentzia iz. axencia<br />
ageri izond. manifesto, evidente,<br />
patente, notorio<br />
agert<strong>ok</strong>i iz. escenario, escena<br />
agertu da ad. aparecer, presentarse,<br />
xurdir, amosarse, mostrarse<br />
agian adb. 1. quizais, quizabes, se<br />
cadra, talvez interj. 2. oxalá<br />
agindu du ad. 1. ordenar, mandar<br />
2. prometer iz. 3. mandato, orde<br />
4. promesa, prometido<br />
agindupeko izlag. mandado-a<br />
aginpide iz. autoridade<br />
agintari iz. autoridade<br />
aginte iz. autoridade, poder<br />
agirakatu du ad. reprender<br />
agiri iz. 1. documento, partida, acta<br />
2. manifesto<br />
agiritegi iz. arquivo, ficheiro<br />
agor izond. 1. seco-a 2. estéril iz.<br />
3. se ca, secura agorra egin secar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 135<br />
euskara - galiziera<br />
agortu da/du ad. 1. (iturri edo ibaiak)<br />
secar, esgotar 2. gastar<br />
agudo izond. rápido-a<br />
agur interj. 1. ola, adeus iz. 2. saúdo<br />
3. despedida agur egin/esan saudar<br />
agur t’erdi saúdos<br />
agure iz. ancián, vello<br />
agurtu du ad. 1. saudar, despedir 2.<br />
adorar, venerar<br />
ahaide iz. parente, familiar<br />
ahal iz. poder ahala 1. segundo,<br />
conforme 2. oxalá ahalik eta ...<br />
–en o máis... posible<br />
ahal izan da/ du ad. poder<br />
ahalegin iz. empeño, esforzo ahalegina<br />
egin facer o posible<br />
ahalegindu da ad. esforzarse, empeñarse,<br />
tentar, procurar<br />
ahalmen iz. capacidade, facultade<br />
ahaltsu izond. podente, poderoso-a<br />
ahamen iz. (hozka) bocado<br />
ahantzi da/du ad. esquecer<br />
ahari iz. carneiro<br />
aharrausi iz. bocexo aharrausi egin<br />
bocexar<br />
ahate iz. parrulo-a<br />
ahaztu da/du/zaio ad. esquecer<br />
ahi iz.pl. papas<br />
ahidura iz. debilidade, febleza<br />
ahitu da/du ad. esgotar<br />
ahizpa iz. irmá de muller<br />
aho iz. 1. boca 2. fío<br />
ahogozo iz. bo sabor<br />
aholkatu du ad. aconsellar, consellar<br />
aholku iz. aviso, consello<br />
ahosabai iz. padal<br />
ahoskatu du ad. pronunciar<br />
ahots iz. voz<br />
aho-uhal iz. brida, renda<br />
ahul izond. 1. feble, frouxo-a<br />
2. brando-a<br />
ahuldu da/du ad. 1. debilitarse<br />
2. murchar 3. esmorecer<br />
ahulezia iz. debilidade, febleza<br />
ahuntz iz. cabra<br />
ahur iz. 1. palma da man izond.<br />
2. cóncavo-a<br />
ahurkada iz. presada, presa, puñado<br />
ahurtasun iz. concavidade<br />
ai interj. 2. ai<br />
ailegatu da ad. chegar<br />
aingeru iz. anxo<br />
aingira iz. anguía<br />
aingura iz. áncora<br />
aintza iz. gloria<br />
aintzat hartu du ad. apreciar<br />
aintzira iz. lago, lagoa<br />
aipaldi iz. mención, alusión<br />
aipamen iz. 1. mención, alusión<br />
2. fama, sona<br />
aipatu du ad. mencionar, citar, nomear<br />
aire iz. 1. aire, ar 2. melodía<br />
aireko iz. avión<br />
aireportu iz. aeroporto<br />
aise adb. doadamente<br />
aita iz. pai, padre aita santua papa<br />
aita ponteko padriño aitaren egin<br />
persignar<br />
aita-ama pontekoak iz.pl. padriños<br />
aitabitxi iz. padriño aitabitxi izan<br />
apadriñar<br />
aitaginarreba iz. sogro<br />
aitatxo iz. papá<br />
135
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 136<br />
136<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
aitite iz. avó<br />
aitona iz. avó<br />
aitona-amona iz. avós<br />
aitorpen iz. declaración, manifestación<br />
aitortu da/du ad. 1. confesar, declarar<br />
2. aceptar<br />
aitzakia iz. escusa, desculpa, pretexto<br />
aitzindari iz. (buruzagi) guieiro<br />
aitzineko izlag. anterior<br />
aitzur iz. aixada, sacho<br />
aitzurtu du ad. sachar, cavar<br />
aiurri iz. xenio aiurri txarra de mal<br />
xenio, rabudo-a<br />
aizkolari iz. leñador<br />
aizkora iz. machado, (txikiago) machada<br />
aizto iz. coitelo<br />
aizu interj. oia, oe<br />
aje iz. malestar<br />
akabatu da/du ad. matar animais<br />
akademiko iz./izond. académico-a<br />
akastun izond. 1. deficiente 2. incorrecto-a<br />
akats iz. defecto, tacha<br />
akiakula iz. escusa, desculpa, pretexto<br />
akordio iz. trato<br />
aktibo izond. activo<br />
akuilatu du ad. afalar, arrear<br />
akuilu iz. aguillada<br />
akura iz. alugueiro, renda<br />
akuratu du ad. alugar, arrendar<br />
al partik. partícula interrogativa anteposta<br />
ao verbo<br />
ala junt. ou<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
alaba iz. filla<br />
alabaina l<strong>ok</strong>. 1. porén, con todo,<br />
non obstante 2. como queira que,<br />
posto que, xa que, pois<br />
alabaso iz. neta<br />
alai izond. ledo-a, alegre, contentoa,<br />
animado-a<br />
alaitasun iz. alegría, ledicia, rexouba<br />
alaitu da/du ad. aledar, alegrar<br />
alajainkoa interj. meu deus, por deus<br />
alanbre iz. arame<br />
alargun iz./izond. viúvo-a<br />
alarma iz. alarma<br />
albainutu du ad. enfiar, enliñar<br />
albiste iz. noticia, nova<br />
albo iz. lado<br />
alb<strong>ok</strong>o iz./izlag. adxacente, contiguo-a<br />
album iz. álbum<br />
aldabera izond. veleidoso-a, inconstante<br />
aldaera iz. variedade<br />
aldagela iz. vestiario<br />
aldaka iz. cadeira<br />
aldaketa iz. troco, cambio<br />
aldakor izond. 1. variable, inconstante<br />
2. (pertsona bat) veleidosoa,<br />
inconstante<br />
aldakuntza iz. alteración<br />
aldamen iz. lado<br />
aldameneko izlag./iz. adxacente,<br />
contiguo-a<br />
aldapa iz. costa, pendente, inclinación<br />
aldarrikapen iz. anuncio<br />
aldarrikatu du ad. 1. pregoar 2. reivindicar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 137<br />
euskara - galiziera<br />
aldats iz. costa, pendente<br />
aldatu da/du ad. cambiar, trocar,<br />
transformar, variar, modificar, alterar<br />
alde iz. 1. lado 2. diferenza alde<br />
egin marchar, escapar, fuxir alde<br />
hemendik fóra de aquí –en beste<br />
aldean tras de aldez aurretik de<br />
antemán<br />
aldeko iz. partidario-a, simpatizante<br />
aldendu da/du ad. alongar, afastar,<br />
apartar, distanciar, separar<br />
alderantzi iz. volta, parte posterior<br />
alderantziz adb. 1. ao revés 2. torpe<br />
alderdi iz. 1. zona 2. partido político<br />
aldi iz. 1. tempo, período 2. vez,<br />
oca sión<br />
aldiz l<strong>ok</strong>. en troques, en cambio,<br />
mentres que<br />
aldizkako izlag. periódico-a<br />
aldizkari iz. revista<br />
aldrebes adb. 1. ao revés izond.<br />
2. arre vesado-a, enredoso-a<br />
ale iz. 1. gran, semente 2. exemplar<br />
alegera izond. alegre, ledo-a<br />
alegia iz. 1. fábula l<strong>ok</strong>. 2. é dicir,<br />
isto é<br />
aleman iz. alemán<br />
alemaniako iz./izond. alemán-á<br />
alemaniar iz./izond. alemán-á<br />
alfabeto iz. abecedario, alfabeto<br />
alfer iz./izond. nugallán-á, preguiceiro-a,<br />
vago-a<br />
alferkeria iz. nugalla, vagancia alferkerian<br />
egon vaguear<br />
alferrik adb. en van, en balde alferrik<br />
galdu estragar<br />
alfertasun iz. nugalla, preguiza<br />
alfonbra iz. alfombra<br />
algara iz. gargallada<br />
aliantza iz. alianza<br />
alkandora iz. camisa<br />
alkate iz. alcalde<br />
alkohol iz. alcol<br />
al<strong>ok</strong>airu iz. renda, alugueiro<br />
al<strong>ok</strong>atu du ad. arrendar, alugar<br />
alor iz. terreo cultivado<br />
alpinismo iz. alpinismo<br />
alportxa iz. alforxa<br />
altu izond. alto-a<br />
altuera iz. altura<br />
altxarrastelu iz. anciño, angazo<br />
altxatu da/du ad. 1. erguer, levantar<br />
da ad. 2. xurdir<br />
altxor iz. tesouro<br />
altzairu iz. aceiro<br />
altzari iz. moble, armario, pl. moblaxe,<br />
mobiliario<br />
altzari-denda iz. moblaría<br />
altzo iz. colo, regazo<br />
alu iz. 1. vulva izond. 2. parvo-a<br />
ama iz. nai, mai ama birjina virxe<br />
maría ama ponteko madriña<br />
amabitxi iz. madriña<br />
amaginarreba iz. sogra<br />
amaiera iz. termo, fin, remate<br />
amaigabe izond. interminable, inacabable,<br />
infinito-a<br />
amaigabeko izlag. interminable,<br />
inacabable, infinito-a<br />
amaitu du ad. rematar, terminar,<br />
acabar, vencer<br />
amama iz. avoa<br />
amantal iz. mandil<br />
137
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 138<br />
138<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
amarratu du ad. 1. (lotu) amarrar<br />
2. (itsasontzia) amarrar<br />
amatatu du ad. apagar<br />
amatxi iz. avoa<br />
amatxo iz. mamá<br />
amerikar iz./izond. americano-a<br />
amesgaitz iz. pesadelo<br />
ameskeria iz. quimera, ilusión<br />
amestu da/du ad. soñar<br />
amets iz. soño amets egin soñar<br />
ametz iz. rebolo<br />
amildegi iz. barranca<br />
amildu da/du ad. precipitar<br />
amodio iz. amor<br />
amodio-historia iz. romance, aventura<br />
amona iz. avoa<br />
amorante iz. querido-a<br />
amore iz. amor amore eman ceder,<br />
render, desistir, acceder<br />
amorratu da/du ad. 1. rabiar, encabuxar<br />
2. acérrimo<br />
amorru iz. rabia, carraxe<br />
amu iz. anzol amua irentsi caer na<br />
trampa<br />
amuarrain iz. troita<br />
amultsu izond. cariñoso-a, agarimoso-a<br />
anaia iz. irmán de home<br />
anai-arreba iz. irmáns<br />
analisi iz. análise<br />
anana iz. ananá<br />
anatomia iz. anatomía<br />
anbulantzia iz. ambulancia<br />
anbulatorio iz. ambulatorio<br />
andel iz. recipiente, depósito<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
andereño iz. 1. señorita 2. mestra,<br />
señorita<br />
andre iz. 1. señora, dona 2. esposa,<br />
dona 3. muller<br />
andregai iz. 1. moza, namorada<br />
2. prometida<br />
anekdota iz. anécdota<br />
angelu iz. ángulo<br />
angeluzuzen iz./izond. rectángulo-a<br />
angula iz. angula, meixón<br />
animalia iz. animal<br />
animatu da/du ad. 1. animar izond.<br />
2. animado-a<br />
anitz zenbatz.zehatztgb. 1. moito-a<br />
adb. 2. moi<br />
anker iz. cruel<br />
ankerkeria iz. crueldade<br />
antibiotiko iz./izond. antibiótico-a<br />
antidoto iz. antídoto<br />
antolaketa iz. 1. disposición, preparación<br />
2. preparativo<br />
antolamendu iz. disposición, preparación<br />
antolatu du ad. 1. organizar, ordenar<br />
2. organizar, artellar, preparar,<br />
dispor, dispoñer, montar<br />
antxeta iz. gaivota<br />
antxoa iz. anchoa<br />
antz iz. semellanza, parecido<br />
antzara iz. ganso<br />
antzeko izlag. semellante, parecidoa,<br />
parello-a antzekoa izan aproximarse,<br />
parecerse, semellarse<br />
antzeman dio ad. notar, decatarse,<br />
darse de conta<br />
antzerki iz. (artea) teatro<br />
antzeztu du ad. representar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 139<br />
euskara - galiziera<br />
antzina adb. antigamente, antano,<br />
noutrora<br />
antzinako izlag. 1. antigo-a iz. 2. devanceiro-a,<br />
antepasado-a, antigo-a<br />
antz<strong>ok</strong>i iz. (t<strong>ok</strong>ia) teatro<br />
antzu izond. estéril<br />
apain izond. 1. adornado-a, adobiado-a<br />
iz. 2. adorno<br />
apaindu da/du ad. adornar, adobiar,<br />
enfeitar<br />
apaindura iz. adorno, enfeite<br />
apaingarri iz. adorno, enfeite, gornición<br />
apaiz iz. cura, sacerdote, crego<br />
apal iz. 1. estante, andel, alzadeiro,<br />
balda izond. 2. humilde, sinxeloa,<br />
modesto-a adb. 3. abaixo, cara<br />
abaixo<br />
apalategi iz. estante<br />
apalgarri izond. aldraxante, humillante<br />
apalkuntza iz. aldraxe, humillación<br />
apar iz. escuma<br />
aparailu iz. aparello de navegación<br />
aparkaleku iz. aparcadoiro<br />
aparkatu du ad. aparcar, estacionar<br />
aparta izond. excepcional, extraordinario<br />
apartamentu iz. apartamento, estudio<br />
apartatu da/du ad. 1. separar, arredar,<br />
afastar, apartar 2. escoller<br />
aparteko izond. 1. único-a 2. independente<br />
apendize iz. (anatomia) apéndice<br />
apeta iz. 1. teima, manía 2. antollo,<br />
capricho<br />
apetatsu izond. caprichoso-a<br />
apetitu iz. apetito, fame<br />
apezpiku iz. bispo<br />
apiril iz. abril<br />
apo iz. sapo<br />
aprobetxatu du ad. aproveitar<br />
apropos izond. oportuno-a<br />
apur izond. cativo apur bat un<br />
pouco, algo<br />
apurka adb. pouco a pouco<br />
apurkor izond. crebadizo-a, quebradizo-a<br />
apurtu da/du ad. romper, rachar,<br />
destruír<br />
apustu iz. aposta apustu egin apostar<br />
ar iz./izond. macho<br />
arabera post. segundo, conforme a<br />
arada iz. 1. eco 2. zunido<br />
arakatu du ad. 1. analizar, investigar<br />
2. escudriñar, esculcar, pescudar<br />
3. rexistrar, cachear<br />
aran iz. cirola, ameixa<br />
arantza iz. espiña<br />
ararteko iz. mediador-ora, intercesor-ora<br />
arasa iz. armario, chineiro<br />
arau iz. norma, regra<br />
araudi iz. regulamento berjabetasun<br />
araudi estatuto de autonomía<br />
arautegi iz. regulamento, código<br />
arautu du ad. regular, regulamentar<br />
arazo iz. 1. asunto 2. problema<br />
arbaso iz. devanceiro-a, antepasado-a,<br />
antigo-a<br />
arbazta iz. ramallo<br />
arbel iz. 1. encerado, taboleiro 2.<br />
(lapitz) lousa<br />
139
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 140<br />
140<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
arbi iz. nabo<br />
arbitro iz. 1. (zuzenbidea) árbitro<br />
2. (kirola) árbitro<br />
arbola iz. 1. árbore 2. árbore froiteira<br />
arbuiatu du ad. desprezar, rexeitar,<br />
desdeñar<br />
arbuigarri izond. desdeñable, desprezable<br />
arbuio iz. desprezo<br />
ardandegi iz. adega, bodega<br />
ardatz iz. eixe<br />
ardi iz. ovella<br />
ardo iz. viño<br />
ardura iz. 1. coidado 2. precaución,<br />
prevención pl. 3. inquietudes ardura<br />
izan importar, preocupar<br />
arduradun iz./izond. encargado-a,<br />
responsable<br />
arduragabe izond. 1. despreocupado-a,<br />
abandonado-a 2. irresponsable<br />
arduragabekeria iz. 1. irresponsabilidade<br />
2. neglixencia<br />
arduratu da ad. 1. encargarse, ocuparse<br />
da/du ad. 2. preocuparse,<br />
molestarse<br />
are adb. 1. aínda, mesmo, incluso<br />
iz. 2. páncreas<br />
areago adb. máis<br />
arerio iz. inimigo-a, adversario-a<br />
areto iz. salón, sala, local areto-futbol<br />
fútbol sala<br />
argal izond. 1. fraco-a, delgado-a<br />
2. feble<br />
argaldu da/du ad. adelgazar<br />
argazki iz. fotografía<br />
argazkilari iz. fotógrafo<br />
argi iz. 1. luz 2. faro izond. 3. intelixente<br />
adb. 4. claro-a, transparente,<br />
nítido-a, nidio-a<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
argibide iz. 1. aclaración, explicación<br />
2. argumento, demostración<br />
pl. 3. instrucións<br />
argiketari iz. electricista<br />
argiontzi iz. farol<br />
argitaletxe iz. editorial<br />
argitaratu da/du ad. 1. saír, darse a<br />
coñecer du ad. 2. publicar<br />
argitaratzaile iz. editor-ora<br />
argitaratze izond. editorial<br />
argitsu izond. luminoso-a<br />
argitu du ad. 1. iluminar, alumar,<br />
alumear, raiar 2. aclarar, aclarear,<br />
clarear 3. aclarar, esclarecer<br />
argizari iz. 1. cera 2. candea, vela<br />
argiztatu du ad. iluminar, alumar,<br />
alumear<br />
argudio iz. (argibidea) argumento<br />
argumento iz. (gaia) argumento<br />
ari izan da ad. estar a facer algo<br />
ariketa iz. exercicio<br />
arima iz. alma<br />
arin izond. 1. rápido, lixeiro 2. fresco-a<br />
3. leve arinegi pentsatu precipitarse<br />
zauri arinak feridas leves<br />
arindu du ad. alixeirar, aliviar<br />
arineketa iz. carreira arineketan correndo<br />
arintasun iz. lixeireza, levidade<br />
arkakuso iz. pulga<br />
arkatz iz. lapis<br />
arkitekto iz. arquitecto-a<br />
arkitektura iz. arquitectura<br />
arku iz. arco<br />
arkume iz. año de leite<br />
arlo iz. 1. campo 2. campo, área,<br />
eido<br />
arlote iz. esmoleiro-a, vagabundo-a<br />
arma iz. arma
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 141<br />
euskara - galiziera<br />
armada iz. exército<br />
armairu iz. armario<br />
armatu da/du ad. armar<br />
armiarma iz. araña<br />
arnasa iz. alento, respiración arnasa<br />
hartu respirar<br />
arnastu du ad. respirar<br />
aro iz. 1. aro 2. idade, época burdin<br />
aro idade de ferro aro moderno<br />
idade moderna<br />
arotz iz. 1. carpinteiro-a 2. ferreiro-a<br />
aroztegi iz. ferraría<br />
arraia iz. 1. raia, trazo, liña 2. raia<br />
arraila iz. fenda, grecha, físgoa,<br />
greta<br />
arrailatu da/du ad. regañar, fender<br />
arrain iz. peixe<br />
arrain-saltzaile iz. peixeiro-a<br />
arraio interj. 1. carafio, raios iz.<br />
2. raio arraioa! maldita sexa!<br />
arrakasta iz. éxito<br />
arrandegi iz. peixaría<br />
arrangura iz. queixume<br />
arranguratu da ad. queixarse<br />
arrano iz. aguia<br />
arrantxo iz. rancho<br />
arrantza iz. 1. pesca 2. orneo arrantza<br />
egin ornear<br />
arrantzale iz. mariñeiro-a, pescador-ora<br />
arrantzatu du ad. pescar<br />
arraro izond. raro, estraño<br />
arraska iz. rasqueta<br />
arrastaka adb. a rastro<br />
arrastelu iz. anciño, angazo<br />
arrasto iz. 1. rastro, vestixio, pegada<br />
2. marca, cicatriz<br />
arrastratu da ad. (karta) arrastrar<br />
arrastu da ad. atardecer<br />
arratoi iz. rata<br />
arrats iz. atardecer, serán, tardiña<br />
arratsalde iz. tarde arratsalde on<br />
boa tarde<br />
arraun iz. remo arraun egin vogar<br />
arraunketa iz. (kirola) remo<br />
arrautza iz. ovo<br />
arrautzopil iz. tortilla<br />
arraza iz. raza, liñaxe, ascendencia<br />
arrazoi iz. 1. razón 2. razón, motivo,<br />
porqué, causa<br />
arrazoitu du ad. razoar<br />
arrazoizko izond. racional, razoable<br />
arre izond. pardo-a<br />
arreba iz. irmá de home<br />
arren adb. 1. por favor mend. 2. aínda<br />
que<br />
arreta iz. 1. atención, coidado 2. precaución,<br />
prevención arreta galdu<br />
distraer<br />
arretatsu izond. disposto-a, atento-a<br />
arriskatu da/du ad. arriscar<br />
arrisku iz. risco, perigo<br />
arriskugarri izond. perigoso-a<br />
arriskutsu izond. perigoso, acertado<br />
arroa iz. arroba arroaka por feixes<br />
arr<strong>ok</strong>a iz. rocha<br />
arropa iz. 1. roupa pl. 2. vestiario<br />
arropategi iz./izond. roupeiro-a<br />
arrosa iz./izond. rosa<br />
arrosario iz. rosario<br />
arrosondo iz. roseira<br />
arrotz iz./izond. forasteiro<br />
arroz iz. arroz<br />
arrunt izond. 1. común, corrente,<br />
habitual adb. 2. totalmente<br />
artalde iz. rabaño de ovellas<br />
141
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 142<br />
142<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
artazi iz.pl. tesoira<br />
arte iz. 1. aciñeira iz. 2. arte post.<br />
3. deica, até, ata artez dereito,<br />
recto artean entre<br />
artegatu da/du ad. acelerarse, pórse<br />
nervioso, poñerse nervioso<br />
artifizial izond. artificial<br />
artikulu iz. 1. artigo, escrito 2. (hizkuntzalaritza)<br />
artigo<br />
artile iz. la<br />
artista iz./izond. artista<br />
arto iz. 1. millo 2. (ogia) boroa<br />
artozko izond. millo-a<br />
artxibazain iz. arquiveiro-a<br />
artxibo iz. arquivo, ficheiro<br />
artzain iz. pastor-ora, pegureiro-a<br />
asaba iz. devanceiro-a, antepasadoa,<br />
antigo-a<br />
asaldatu da ad. axitarse, alterarse<br />
ase da/du ad. 1. saciar, fartar, satisfacer<br />
izond. 2. satisfeito-a<br />
asebete da/du ad. saciar, fartar, satisfacer<br />
aseguratu du ad. asegurar<br />
aseguru iz. seguro<br />
aska iz. 1. presebe 2. maseira, manxadoiro<br />
askaldu du ad. merendar<br />
askari iz. merenda<br />
askatasun iz. liberdade<br />
askatu da/du ad. 1. liberar, librar<br />
2. ceibar, desatar, soltar<br />
aske izond. libre, ceibe, solto, independente<br />
aski zenbtz./zehaztgb. abondo, suficiente<br />
aski izan abondar, bastar<br />
asko zenbtz./zehaztgb. moito-a askotan<br />
moitas veces<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
askotariko izlag. variado-a, vario-,<br />
diverso-a<br />
asmaketa iz. invención<br />
asmakizun iz. 1. invento 2. idea<br />
3. adiviña<br />
asmatu du ad. 1. inventar 2. acertar,<br />
adiviñar, atinar<br />
asmatzaile izond. inventor-ora<br />
asmo iz. intención, propósito, vontade<br />
aspaldi adb. hai moito tempo aspaldian<br />
hai tempo que<br />
aspaldidanik adb. dende hai tempo<br />
aspergarri izond. aburrido<br />
aspertu da/du ad. 1. aburrir, cansar,<br />
fartar 2. saciar, fartar<br />
aspirina iz. aspirina<br />
astakeria iz. burrada, parvada<br />
aste iz. semana aste santua semana<br />
santa<br />
astearte iz. martes, terza feira<br />
asteazken iz. mércores, cuarta feira<br />
astebete iz. unha semana completa<br />
asteburu iz. fin de semana<br />
astegun iz. día da semana<br />
astekari iz. semanario<br />
asteko iz. semanal<br />
astelehen iz. luns, segunda feira<br />
astero adb. todas as semanas<br />
asti iz. lecer<br />
astinaldi iz. sacudida<br />
astindu du ad. 1. sacudir, mexer,<br />
bater, axitar 2. sacudir, golpear<br />
astinketa iz. malleira, tunda<br />
astiro adb. amodo, engorde, devagar,<br />
con vagar<br />
asto iz./izond. burro-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 143<br />
euskara - galiziera<br />
astronauta iz. astronauta<br />
astronomia iz. astronomía<br />
astun izond. pesado-a, grave<br />
asun iz. ortiga, estruga<br />
atabal iz. atabal<br />
atal iz. 1. anaco, peza 2. sección,<br />
apar tado, departamento, área,<br />
campo 3. membro 4. gallo de<br />
froita<br />
atalburu iz. 1. lintel 2. (idazkiarena)<br />
capítulo 3. (zuzenbidea) capítulo<br />
atari iz. portal, adro<br />
ataza iz. tarefa<br />
ate iz. 1. porta 2. portaría<br />
atentatu iz. atentado<br />
atera da ad. 1. sair, xurdir du ad.<br />
2. sacar, arrincar, arrancar 3. pasear<br />
txintik atera retrucar, contestar<br />
ateraldi iz. ocorrencia, saída<br />
ateri iz. escampado ateri egon estar<br />
escampado<br />
aterki iz. paraugas<br />
aterpe iz. refuxio, acubillo<br />
aterpetxe iz. refuxio<br />
atertu du ad. escampar, estiñar<br />
atezain iz. 1. porteiro, conserxe<br />
2. (kirola) porteiro<br />
atezaindegi iz. portaría, conserxaría<br />
atezaintza iz. portaría, conserxaría<br />
atmosfera iz. atmosfera<br />
atmosferiko izlag. atmosférico-a<br />
atorra iz. blusa<br />
atseden iz. 1. descanso 2. lecer atseden<br />
hartu descansar<br />
atsedenaldi iz. repouso, descanso,<br />
intermedio, alto<br />
atsedendu da ad. descansar<br />
atsegin iz. 1. pracer izond. 2. agradable,<br />
amable, afable 3. simpático-a<br />
atsegin izan agradar<br />
atsegingarri izond. pracenteiro-a,<br />
grato-a<br />
atsekabe iz. pesar, aflición, desgusto<br />
atsekabetu da/du ad. aflixir<br />
atso iz. anciá, vella<br />
atsotitz iz. dito, refrán<br />
atun iz. atún<br />
atungorri iz. atún<br />
atunzuri iz. bonito<br />
atxiki zaio ad. adherirse<br />
atxilo iz./izond. preso-a<br />
atxilotu du ad. deter, arrestar, prender<br />
atximur iz. belisco atximur egin beliscar<br />
atxur iz. bebedela, borracheira<br />
atzamar iz. dedo<br />
atzamarkatu du ad. rabuñar, riscar<br />
atzapar iz. pouta<br />
atze iz. atrás, parte posterior<br />
atzean adb. atrás, detrás, tras<br />
atzeko izond. traseiro-a, posterior<br />
atzekoz aurrera ao revés<br />
atzelari iz. (kirola) defensa<br />
atzeman du ad. soprender, pillar<br />
atzera adb. 1. atrás 2. de novo interj.<br />
3. atrás atzera egin recuar, retroceder<br />
atzeraka adb. cara atrás<br />
atzerakin iz.pl. atrasos<br />
atzerako iz.pl. cambio, volta, miúdo<br />
atzerakoi iz. retrógrado-a<br />
atzerapen iz. (egoera) atraso<br />
143
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 144<br />
144<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
atzeratu du ad. 1. atrasar, adiar, aprazar,demorar<br />
da ad. 2. retroceder,<br />
retirarse iz./izond. 3. atrasado-a<br />
atzeratze iz. (denbora) atraso<br />
atzerri iz. (lekua) estranxeiro<br />
atzerriratze iz. emigración<br />
atzerritar iz./izond. estranxeiro-a<br />
atzipen iz. 1. captura 2. (informatika)<br />
acceso<br />
atzo adb. onte<br />
aukera iz. 1. elección 2. oportunidade,<br />
marxe 3. abundancia<br />
aukeratu du ad. elixir, escoller<br />
aulki iz. 1. cadeira 2. banco<br />
aupa interj. ánimo!<br />
aurka iz. contra aurka egin opor,<br />
opoñer aurka egon oporse, opoñerse<br />
aurkako iz. contra<br />
aurkezle iz. presentador-ora<br />
aurkezpen iz. presentación<br />
aurkeztu da ad. presentar<br />
aurki adb. axiña, decontado, enseguida<br />
aurkibide iz. índice<br />
aurkikuntza iz. achado, descubrimento<br />
aurkitu du ad. atopar, topar, encontrar,<br />
descubrir, achar<br />
aurpegi iz. cara, face, rostro<br />
aurre iz. parte dianteira aurre egin<br />
opor, opoñer aurrea hartu adiantar<br />
aurrez de antemán aurrez<br />
aurre cara a cara, fronte a fronte<br />
aurrealde iz. 1. fronte, parte dianteira<br />
2. fronte, fachada<br />
aurrean adb. diante<br />
aurreko izlag. anterior, dianteiro-a<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
aurrekontu iz. orzamento, presuposto<br />
aurekontua egin orzar, presupostar<br />
aurrelari iz. (kirola) dianteiro-a<br />
aurreneko izlag. primeiro-a<br />
aurrera adb. 1. adiante interj.<br />
2. adiante<br />
aurrerabide iz. progreso<br />
aurrerakoi izond. progresista<br />
aurrerantzean adb. en diante, a<br />
partir de agora<br />
aurrerapen iz. adianto, progreso<br />
aurreratu da/du ad. 1. adiantar,<br />
avanzar du ad. 2. aforrar<br />
aurresan du ad. 1. predicir iz. 2. predición<br />
aurrezki iz. aforro aurrezki-kutxa<br />
caixa de aforros<br />
aurreztu du ad. aforrar<br />
aurten adb. este ano<br />
ausardia iz. atrevemento, ousadía<br />
ausart izond. valente, atrevido-a,<br />
ousado-a<br />
ausarti izond. valente, atrevido-a,<br />
ousado-a<br />
ausartu da ad. atreverse, ousar<br />
ausartzia iz. atrevemento, ousadía<br />
ausiki du ad. 1. morder, picar iz.<br />
2. mordedura, picadura ausiki<br />
egin morder, picar<br />
auskalo interj. quen sabe!<br />
auto iz. coche, automóbil<br />
autobide iz. autopista<br />
autobus iz. autobús, autocar<br />
automatiko izond. automático<br />
auzi iz. desputa<br />
auzitegi iz. tribunal<br />
auzo iz. barrio
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 145<br />
euskara - galiziera<br />
auz<strong>ok</strong>o iz./izond. veciño-a<br />
axola iz. 1. importancia 2. coidado,<br />
interese, preocupación axola izan<br />
importar<br />
axolagabe izond. 1. abandonado-a,<br />
despreocupado-a 2. irresponsable<br />
axolagabekeria iz. 1. irresponsabilidade<br />
2. neglixencia<br />
axolatu da/du ad. importar<br />
axuri iz. año acabado de nacer<br />
aza iz. 1. verza 2. repolo<br />
azal iz. 1. pel 2. cortiza, casca,<br />
codia 3. pela, monda 4. tona, superficie<br />
azala kendu pelar azala<br />
joan pelarse<br />
azaldu da ad. 1. aparecer 2. amosar,<br />
mostrar, manifestar da/du ad.<br />
3. declarar, manifestar 4. explicar<br />
5. indicar<br />
azaleko izlag. superficial<br />
azalore iz. coliflor<br />
azalpen iz. aclaración, explicación<br />
azao iz. monllo<br />
azaro iz. novembro<br />
azazkal iz. unlla<br />
azeleratu da/du ad. acelerar<br />
azenario iz. cenoria<br />
azentu iz. acento azentu-marka<br />
acento gráfico<br />
azeri iz. raposo, golpe<br />
azido iz. ácido<br />
azienda iz. gando<br />
azkar izond. 1. rápido-a, veloz<br />
2. intelixente, listo-a 3. forte<br />
azkartasun iz. rapidez<br />
azkartu da/du ad. 1. fortalecer<br />
2. apresurar<br />
azken ord. 1. último-a 2. fin, termo,<br />
remate azkenean por último azken<br />
batean total, en resume azkenik<br />
por último<br />
azkenaldian adb. ultimamente<br />
azkenburuko izlag. derradeiro-a<br />
azkendu da ad. rematar<br />
azkeneko izlag. último-a askenekoz<br />
por última vez<br />
azkengabe izond. interminable, inacabable,<br />
infinito-a<br />
azkura iz. proído azkura eman pi -<br />
car, proer<br />
az<strong>ok</strong>a iz. feira, mercado<br />
azpi iz. a parte de abaixo<br />
azpian adb. embaixo, debaixo<br />
azpikeria iz. argallo, enredo azpikerian<br />
ibili argallar, tramar<br />
azpil iz. (janariarena) fonte<br />
azpimarratu du ad. 1. subliñar<br />
2. destacar<br />
azpizun iz. solomo<br />
aztal iz. calcañar<br />
aztarna iz. rastro, pegada, vestixio<br />
azterketa iz. exame, proba azterketa<br />
egin examinar<br />
aztertu du ad. examinar, recoñecer<br />
azukre iz. azucre azukre-ontzi azucreiro<br />
145
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 146<br />
146<br />
B<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
ba- partik. 1. (baldintza) se 2. situado<br />
diante do verbo reforza o carácter<br />
afirmativo do verbo ba-<br />
...ere 1. aínda que 2. por se<br />
baba iz. 1. faba, feixón, feixó 2.<br />
bocha<br />
babarrun iz. feixón, feixó, faba<br />
babes iz. 1. acubillo, refuxio 2. protección<br />
babestu da/du ad. 1. coidar, defender,<br />
protexer, apoiar du ad. 2. axudar,<br />
patrocinar, apadriñar<br />
bada l<strong>ok</strong>. 1. pois, logo 2. xa que,<br />
porque<br />
badaespadako izlag. 1. incerto-a<br />
2. preventivo-a<br />
badaezpada (ere) adb. por se acaso<br />
bagoi iz. vagón<br />
bai adb. si bai horixe por suposto,<br />
dende logo bai...bai... xa...xa...,<br />
ora...ora...<br />
baietsi du ad. prometer, asegurar<br />
baietz 1. que si 2. a que si confianza<br />
na acción do verbo<br />
baiezko iz. si<br />
baieztatu du ad. 1. afirmar 2. confirmar<br />
bailara iz. val<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
baimen iz. permiso baimena eman<br />
permitir, dar permiso<br />
baimendu du ad. permitir<br />
baina junt. pero, mais<br />
bainatu da/du ad. bañar<br />
baino partik. 1. partícula comparativa<br />
ca, que junt. 2. senón<br />
bainu iz. baño<br />
bainu-etxe iz. balneario, baños<br />
bainugela iz. baño, lavabo<br />
bainuontzi iz. baño, bañeira<br />
baita junt. e tamén, e incluso postp.<br />
2. cas<br />
baizik junt. senón<br />
bakailao iz. bacallau<br />
bakar izond 1. único 2. só<br />
bakardade iz. soidade, señardade<br />
bakarka adb. a soas<br />
bakarrik adb.1. só, soamente 2. a<br />
soas<br />
bakarti izond. deserto-a<br />
bake iz. paz<br />
baketsu izond. 1. pacífico-a 2. apracible<br />
bakoitz izond. cada<br />
bakun izond. simple
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 147<br />
euskara - galiziera<br />
bala iz. 1. bala 2. fardo<br />
balanbatu da/du ad. arrandear,<br />
bambear<br />
balantza iz. balanza<br />
baldar izond. torpe<br />
balde iz. balde, caldeiro<br />
baldin partik. partícula que reforza<br />
a partícula ba- 1 se<br />
baldintza iz. condición, termo<br />
balea iz. balea<br />
balentria iz. fazaña, xesta<br />
baliabide iz. instrumento, medio,<br />
recurso<br />
baliagarri izond. útil, práctico-a<br />
baliagarritasun iz. utilidade<br />
baliatu zaio ad. valerse, servirse,<br />
axudarse<br />
balio iz. valor, prezo balio izan<br />
valer, custar<br />
baliodun izond. 1. valioso-a 2. válido-a<br />
3. (eguna) hábil<br />
baliogabetu du ad. anular<br />
baliozko izlag. 1. valioso-a 2. válido-a<br />
balioztatu du ad. apreciar, taxar, valorar,<br />
estimar<br />
balkoi iz. balcón<br />
balneario iz. balneario, baños<br />
baloi iz. balón<br />
balore iz. 1. valor, valentía pl.<br />
2. (ekonomia) valor<br />
bana banatz. un a cada un, cadanseu<br />
banaka adb. de un en un<br />
banaketa iz. distribución, reparto<br />
banako izlag. 1. individual, particular<br />
iz. 2. individuo<br />
banana iz. plátano<br />
banandu da/du ad. 1. separar, apartar,<br />
afastar, xebrar 2. repartir<br />
banatu du ad. 1. distribuir, repartir<br />
da ad. 2. dividirse, repartirse, distribuírse<br />
banatze iz. división, separación<br />
bandera iz. bandeira<br />
banilla iz. vainilla banilla-landare<br />
vainilla<br />
bankete iz. banquete<br />
banku iz. banco<br />
bapo adb. 1. moi ben izond. 2. moi<br />
bo<br />
bapore iz. vapor<br />
baranda iz. varanda<br />
baratxuri iz. allo<br />
baratze iz. horta<br />
barau iz. xaxún<br />
barazki iz. hortaliza<br />
bare iz. 1. lesma 2. bazo izond.<br />
3. tranquilo-a<br />
baretasun iz. calma, tranquilidade<br />
baretsu izond. tranquilo-a<br />
baretu da/du ad. acougar, calmar<br />
barietate iz. variedade<br />
barik post. 1. sen 2. no canto de<br />
barkamen iz. perdón<br />
barkatu du ad. 1. perdoar interj.<br />
2. perdón<br />
barla iz. patio, sobeira<br />
barne izlag. 1. interior adb. 2. incluso<br />
barne-barneko íntimo-a<br />
barnealde iz. interior<br />
barnean adb. dentro<br />
barneko izlag. interior<br />
barneratu du ad. introducir, entrar<br />
barra iz. barra<br />
147
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 148<br />
148<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
barrabil iz. testículo<br />
barrandatu du ad. vixiar<br />
barraskilo iz. caracol<br />
barre iz. risa, riso barre egin rir<br />
barre hartu rir con / de<br />
barregarri izond. 1. gracioso-a 2. ridículo-a<br />
barregura iz. gana de rir<br />
barreiatu da/du ad. 1. espallar, dispersar<br />
2. difundir<br />
barren iz. 1. interior 2. parte baixa<br />
barrena postp. 1. a través iz. 2. barrena<br />
barru iz. 1. parte interior 2. conciencia<br />
barruan adb. dentro<br />
barrunbe iz. cavidade<br />
barrundatu du ad. barruntar, presentir,<br />
sospeitar<br />
bart adb. onte á noite<br />
basa izond. 1. salvaxe 2. brutal<br />
basakeria iz. salvaxada, brutalidade<br />
basamortu iz. deserto<br />
basati izond. 1. salvaxe 2. brutal,<br />
bruto-a<br />
base iz. base, instalación<br />
baserri iz. casal, casarío<br />
baserritar iz. quen vive no casal<br />
basetxe iz. granxa<br />
baso iz. 1. bosque 2. vaso<br />
bastoi iz. caxato, bastón<br />
basurde iz. xabarín, xabaril<br />
bat zenbat. zehatzgb. 1. un, unha<br />
2. certo-a, algún, algunha baten<br />
bat algún batera á vez batez ere,<br />
batik bat sobre todo bat-batean<br />
de súpeto, de socato bat etorri<br />
estar de acordo<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
bataiatu du ad. bautizar<br />
bataio iz. bautizo<br />
batasun iz. unidade<br />
batel iz. batel<br />
baterako izlag. conxunto-a<br />
bateratu da/du ad. 1. unir, xuntar<br />
2. unificar<br />
batere det. 1. ningún, ningunha<br />
adb. 2. nada, en absoluto<br />
batezbeste iz. media, termo medio<br />
batu da ad. 1. reunir, unir du ad.<br />
2. recoller<br />
batuketa iz. suma, adición<br />
batxiler iz. 1. bacharel 2. bacharelato<br />
batxilergo iz. bacharelato<br />
batzar iz. xuntanza, reunión, asemblea<br />
batzartu da ad. reunirse<br />
batzorde iz. comisión<br />
batzuk zenbatz. zehatg. 1. uns, algúns<br />
2. varios-as batzuetan algu -<br />
nha vez<br />
baxera iz. vaixela<br />
baxu iz./izond. baixo<br />
bazka iz. forraxe<br />
bazkaldu du ad. xantar, comer<br />
bazkalondo iz. sobremesa<br />
bazkari iz. xantar<br />
bazkartiar iz. comensal<br />
bazkatu da/du ad. pacer, pastar<br />
bazkide iz. socio-a, afiliado-a<br />
bazko iz. pascua de resurrección<br />
bazter iz. 1. curruncho, ángulo, recanto<br />
2. marxe 3. lugar<br />
baztertu da/du ad. 1. afastar, retirar,<br />
arrombar, apartar 2. desbotar<br />
bedeinkatu du ad. bendicir
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 149<br />
euskara - galiziera<br />
bederatzi zenbtz.zehazt./iz. nove<br />
bederatziehun zenbtz.zehazt./iz.<br />
novecentos-as<br />
bederatzigarren ord. noveno-a<br />
bederatziren iz. noveno-a, novena<br />
parte<br />
bederen l<strong>ok</strong>. cando menos<br />
begi iz. ollo<br />
begibakar iz. torto-a, chosco-a<br />
begiko izond. preferido-a<br />
begiluze izond. curioso-a<br />
begirada iz. ollada, ollar, mirada<br />
begiratu du ad. 1. mirar, observar,<br />
ollar 2. coidar<br />
begirune iz. respecto<br />
begitarte iz. cello<br />
begizeihar izond. chosco-a, birollo-a<br />
begiztatu du ad. 1. avisar 2. revisar<br />
behaketa iz. observación<br />
behar iz. 1. necesidade 2. labor<br />
behar izan du ad. 1. ter que da/du<br />
ad. 2. necesitar 3. tardar<br />
beharbada adb. quizais, quizabes,<br />
se cadra, talvez<br />
beharrezko izlag. necesario-a, preciso-a<br />
behartsu iz./izond. pobre<br />
behartu du ad. obrigar, forzar, esforzar<br />
behatu du ad. observar, ollar, mirar<br />
behatz iz. deda<br />
behaztopatu da ad. tropezar<br />
behe iz. parte de abaixo behe izan<br />
trunfar behean debaixo, embaixo<br />
behera adb. 1. abaixo interj. 2. abaixo<br />
beherako iz. diarrea<br />
beherapen iz. 1. baixada, descenso<br />
2. rebaixa<br />
beheratu da/du ad. 1. baixar 2. rebaixar<br />
behere izond. baixo-a<br />
behi iz. vaca<br />
behin adb. unha vez behin ere ez<br />
nunca behinik behin cando menos<br />
behin batean unha vez, en certa<br />
ocasión<br />
behin-behineko izlag. provisional<br />
behingo izlag. único-a behingoan 1. á<br />
vez 2. de golpe<br />
behingoz 1. á vez 2. para sempre<br />
behintzat l<strong>ok</strong>. cando menos<br />
behor iz. egua, besta<br />
beila iz. vela, vixilia<br />
beira iz. 1. vidro 2. vieira<br />
beirate iz. vidreira<br />
beka iz. bolsa<br />
bekadun iz. bolseiro-a<br />
bekain iz. cella<br />
bekaitz iz. 1. envexa 2. envexoso-a<br />
bekaizti izond. envexoso-a<br />
bekatu iz. pecado bekatu egin<br />
pecar<br />
bek<strong>ok</strong>i iz. testa<br />
bekorotz iz. bosta<br />
bela iz. 1. vela, velame 2. vela<br />
belaki iz. esponxa<br />
belar iz. herba<br />
belardi iz. pasteiro, prado<br />
belarri iz. 1. orella 2. oído<br />
belarritako iz. pendente, brinco<br />
belarrond<strong>ok</strong>o iz. 1. labazada 2. almofada<br />
belaun iz. xeonllo<br />
belaunaldi iz. xeración<br />
belauniko adb. de xeonllos<br />
149
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 150<br />
150<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
beldur iz. medo beldur izan temer<br />
beldurgarri izond. terrible, horrible,<br />
tremendo-a<br />
beldurti izond. medorento-a<br />
beldurtu da/du ad. acovardar, amedrentar,<br />
asombrar, asustar<br />
bele iz. corvo<br />
beltz iz./izond. negro-a<br />
beltzaran izond. moreno-a, mouro-a<br />
bena iz. vena<br />
benetako izlag. verdadeiro-a, real<br />
benetan adb. en serio, de veras<br />
bengantza iz. vinganza<br />
bera erak. 1. aquel mesmo izond.<br />
2. compasivo-a<br />
bera erak. el mesmo, ela mesma<br />
berakatz iz. allo<br />
berandu adb. tarde<br />
berandutu du ad. tardar, demorarse<br />
beratz izond. mol, brando-a beratzen<br />
a remollo beratzen jarri remollar<br />
berau erak./ izord. este mesmo<br />
beraz l<strong>ok</strong>. polo tanto, logo, entón,<br />
daquela, pois<br />
beraziaz adb. expresamente, a propósito<br />
berba iz. palabra, verba berba egin<br />
falar<br />
berbera erak. mesmo-a<br />
berbeta iz. 1. xeito de falar 2. conversa<br />
berbetan falando, conversando<br />
berde iz./izond. verde<br />
berdin izond. 1. igual, idéntico-a,<br />
parello-a 2. liso-a<br />
berdindu du ad. 1. emparellar 2.<br />
empatar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
berdingabe izond. singular, único-a<br />
berdinketa iz. empate, táboas<br />
berdintasun iz. igualdade<br />
berdintsu adb./izond. semellante,<br />
case igual<br />
bere erak. seu,súa<br />
berealdiko izlag. extraordinario-a,<br />
singular<br />
berebiziko izlag. extraordinario-a,<br />
singular<br />
bereganatu da ad. apropiarse<br />
berehala adb. axiña, de contado<br />
bereizi du ad. diferenciar, separar<br />
bereizketa iz. separación<br />
berekoi izond. egoísta<br />
beren erak. seu<br />
berez adb. por si mesmo<br />
berezi izond. particular, especial,<br />
peculiar<br />
bereziki adb. especialmente<br />
berezitasun iz. particularidade<br />
berezko izlag. 1. innato 2. propio-a<br />
bermatu du ad. descansar, apoiar<br />
berna-hezur iz. cana, miolo do óso<br />
bernazaki iz. (tibia) canela<br />
bero iz. 1. calor izond. 2. quente<br />
3. aceso-a apaixonado-a<br />
berogailu iz. calefactor, calefacción,<br />
estufa<br />
ber<strong>ok</strong>i iz. abrigo<br />
ber<strong>ok</strong>untza iz. calefacción<br />
berori erak/izord. 1. ese mesmo<br />
izord. 2. vostede<br />
berotasun iz. 1. calor 2. entusiasmo<br />
berotu da/du ad. 1. quentar, quecer<br />
2. abrigar<br />
berpiztu da/du ad. 1. reanimar<br />
2. resucitar, revivir
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 151<br />
euskara - galiziera<br />
berregin du ad. reformar<br />
berrehun zenbtz. zehazt./iz. douscentos-as<br />
berresan du ad. repetir<br />
berreskuratu du ad. recuperar<br />
berri iz./izond. 1. novo-a 2. recente<br />
3. nova, noticia 4. moderno-a<br />
5. fresco-a berri emate anuncio<br />
berriketa iz. leria, marmurio berriketan<br />
falando<br />
berriki adb. recentemente<br />
berrikusi du ad. revisar<br />
berripaper iz. xornal, diario, periódico<br />
berriro adb. outra vez<br />
berritasun iz. novidade<br />
berritsu izond. falangueiro-a, faladeiro-a<br />
berritu da/du ad. renovar, reformar<br />
berritze iz. reforma<br />
berriz adb. 1. de novo, outra vez<br />
l<strong>ok</strong>. 2. en troques, mentres que<br />
3. porén, malia, con todo, non<br />
obstante<br />
berriztatu du ad. renovar, restaurar<br />
berrogei zenbtz. zehazt./iz. corenta<br />
berrogeita hamar zenbtz. zehazt./iz.<br />
cincuenta<br />
bertan adb. aquí mesmo,aí mesmo,<br />
alí mesmo bertan behera utzi<br />
abandonar<br />
bertaratu da ad. asistir<br />
bertso iz. verso, estrofa<br />
bertsolari iz./izond. improvisador<br />
de versos, versificador popular<br />
bertute iz. virtude<br />
berun iz. chumbo<br />
besape iz. axila, sobrazo<br />
besarkada iz. aperta, abrazo<br />
besarkatu du ad. abrazar, apertar,<br />
estreitar<br />
besaulki iz. butaca, cadeira de brazos<br />
beso iz. brazo<br />
besoetako iz./izond. afillado<br />
besomotz izond. toco-a, coteno-a<br />
besta iz. festa<br />
bestalde l<strong>ok</strong>. 1. por outra banda<br />
postp. 2. alén<br />
beste izlag. 1. outro-a izord. 2. ou -<br />
tro-a beste tanto coma<br />
bestela l<strong>ok</strong>. 1. pola contra 2. senón<br />
bestelako izlag. distinto, diferente<br />
bestondo iz. resaca<br />
beta iz. lecer, vagar<br />
betarte iz. cello<br />
betaurreko iz.pl. lentes<br />
betazal iz. pálpebra<br />
bete da/du ad. 1. encher, ocupar<br />
2. cumprir 3. vencer izond.<br />
4. cheo-a, completo-a ez bete<br />
incumprir, fallar<br />
betearazle iz. testamenteiro-a<br />
betebehar iz. obriga, obrigación,<br />
deber<br />
betegin izond. perfecto-a<br />
betekada iz. chea, fartada, enchente<br />
beteratze iz. unión<br />
beterraba iz. remolacha<br />
beteta izond. completo-a, cheo-a<br />
beti adb. sempre<br />
betidanik adb. dende sempre<br />
betiereko izlag. 1. eterno-a, de sempre<br />
adb. 2. para sempre<br />
betiko izlag. 1. eterno-a, de sempre<br />
adb. 2. para sempre<br />
151
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 152<br />
152<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
betile iz. pestana<br />
bezain partik. tan…coma<br />
bezala partik. como, segundo<br />
bezalako izlag. semellante<br />
bezalaxe partik. como, segundo<br />
bezero iz. cliente<br />
bezpera iz. véspera<br />
bi zenbtz. zehazt./iz. dous, dúas<br />
biak ambos-as bien bitartean namentres<br />
biberoi iz. biberón, mamadeira<br />
bibote iz. bigote<br />
bidaia iz. viaxe<br />
bidaiari iz. 1. viaxeiro-a, pasaxeiroa<br />
pl. 2. pasaxe<br />
bidaiatu da ad. viaxar<br />
bidaiazale izond. viaxeiro-a<br />
bidali du ad. enviar, dirixir<br />
bide iz. 1. camiño, vía 2. medio, sistema<br />
bidez a través de, por medio<br />
de bide batez de paso, ao mesmo<br />
tempo<br />
bidebanatze iz. bifurcación<br />
bidegabe izond. inxusto-a<br />
bidegabekeria iz. inxustiza<br />
bidegabeki adb. inxustamente<br />
bidegabeko izlag. inxusto-a<br />
bidegurutze iz. cruzamento, encrucillada,<br />
bifurcación<br />
bidelapur iz. bandido-a<br />
bider partik. 1. vez 2. (matematika)<br />
por<br />
biderkatu du ad. multiplicar<br />
biderketa iz. (matematika) multiplicación<br />
bidezidor iz. 1. senda, carreiro<br />
2. atallo bidezidor hartu atallar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
bidezko iz. peón, transeúnte<br />
bigarren ord. segundo-a<br />
bigun izond. brando-a<br />
bigundu da/du ad. abrandar, amo<br />
lecer<br />
bihar adb. mañá<br />
biharamun iz. 1. o día seguinte<br />
2. resaca<br />
bihi iz. gran<br />
bihotz iz. 1. corazón 2. (botanika)<br />
médula, miolo<br />
bihotzezko izlag. sentido-a<br />
bihozbera izond. humano, bondadoso-a<br />
bihozgabe izond. 1. covarde 2. cruel<br />
bihozmin iz. dó, pesar, aflición<br />
bihoztun izond. 1. valente 2. bondadoso-a<br />
bihurgune iz. curva<br />
bihurri izond. 1. traveso-a, fedello-a<br />
2. arrevesado-a<br />
bihurritu du ad. torcer, retorcer<br />
bihurtu da/du ad. 1. convertir,<br />
transformar, virar, cambiar, tornar<br />
da ad. 2. retornar, volver, regresar,<br />
tornar du ad. 3. devolver, tornar<br />
bikain izond. excelente, magníficoa,<br />
estupendo-a, excepcional<br />
bikarbonato iz. bicarbonato<br />
bikario iz. vicario-a<br />
biki iz./izond. xemelgo-a<br />
bikoitz iz./izond. dobre, duplo-a<br />
bikoiztu du ad. 1. dobrar 2. duplicar<br />
bikote iz. parella<br />
biktima iz. vítima<br />
bila post. na busca<br />
bilakatu da/du ad. 1. converter 2. tor -<br />
nar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 153<br />
euskara - galiziera<br />
bilaketa iz. busca<br />
bilatu du ad. buscar<br />
bilatzaile iz./izond. buscador-ora<br />
bilau izond. mesquiño, miserable<br />
bilaukeria iz. mesquindade<br />
bilbatu du ad. tramar, tecer<br />
bildots iz. año, cordeiro<br />
bildu da/du ad. 1. reunir, xuntar du<br />
ad. 2. recoller, apañar 3. (gaixotasun<br />
bat) pillar 4. envolver<br />
bilduma iz. colección<br />
bilera iz. reunión, xuntanza<br />
bilketa iz. (zientzia) unión<br />
billete iz. billete<br />
bilo iz. pelo, cabelo<br />
biloba iz. neto-a<br />
biltegi iz. almacén<br />
bilt<strong>ok</strong>i iz. lugar de reunión<br />
biltzar iz. conferencia, congreso,<br />
reunión<br />
bilurrak iz.pl. esposas bilurrak ipini<br />
esposar<br />
biluzi da/du ad. espir, denudar, desvestir<br />
biluzik adb. espido-a<br />
binaka adb. de dous en dous<br />
binakako iz. dobres<br />
binatu du ad. binatu<br />
biolin iz. violín<br />
biologia iz. bioloxía<br />
bira iz. volta<br />
biraketa iz. (fisika) revolución<br />
birao iz. 1. maldición 2. blasfemia<br />
birao egin blasfemar<br />
birao iz. maldición biraoa bota maldicir<br />
biratu da/du ad. virar, xirar<br />
biribil izond. 1. redondo 2. perfecto-a<br />
iz. 3. molete, bolo<br />
birika iz. pulmón<br />
birjina iz./izond. virxe ama birjina<br />
virxe maría<br />
birla iz. birlo<br />
birrin iz. miga, migalla<br />
birrindu du ad. esmagar, estrullar<br />
birritan iz. dúas veces<br />
bisigu iz. ollomol<br />
bisita iz. visita bisita egin visitar<br />
bisitari iz. visitador-ora<br />
bisitatu da ad. visitar<br />
bista iz. vista begien bistako patente,<br />
evidente, manifesto<br />
bitamina iz. vitamina<br />
bitarte iz. 1. intervalo izond. 2. intermedio-a<br />
bitartez a través<br />
bitartean adb. namentres, mentres<br />
bitarteko iz. 1. mediador-ora 2. me -<br />
dio, instrumento, recurso iz./izlag.<br />
3. intermedio-a, mediano-a<br />
bits iz. escuma<br />
bitxi iz. 1. xoia, alfaia izond. 2. precioso-a,<br />
valioso-a 3. estraño-a,<br />
raro-a<br />
bitxitegi iz. xoiaría<br />
bizar iz. barba bizarra egin facer a<br />
barba, barbear, afeitar<br />
bizardun izond. barbudo-a<br />
bizargin iz. barbeiro-a<br />
bizartegi iz. barbaría<br />
bizi iz. 1. vida izond. 2. vivo-a, animado-a<br />
3. intenso-a<br />
bizi izan da ad. vivir<br />
bizibide iz. profesión, oficio<br />
bizidun izond. 1. vivo-a, animado-a<br />
2. animado-a<br />
153
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 154<br />
154<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
biziki adb. intensamente<br />
bizikleta iz. bicicleta<br />
bizikletari iz. ciclista<br />
bizilagun iz. veciño-a<br />
bizileku iz. vivenda<br />
bizimodu iz. forma de vida<br />
bizio iz. vicio<br />
bizirik adb. con vida<br />
biziro adb. vivamente<br />
bizitasun iz. viveza<br />
bizitza iz. 1. vida 2. vivenda<br />
bizkar iz. lombo, costas<br />
bizkarrezur iz. columna vertebral<br />
bizkor izond. 1. rápido, axil 2. listo<br />
bizkortu da/du ad. 1. revivir 2. animar,<br />
estimular 3. acelerar<br />
bizpahiru zenbatz. zehatzgb. dous<br />
ou tres<br />
biztanle iz. habitante<br />
biztu da/du ad. acender<br />
boga iz. voga<br />
bogatu da ad. vogar<br />
b<strong>ok</strong>ale iz. (ibaiarena) foz<br />
bola iz. bola<br />
bolada iz. 1. raxada, aireada, refacho<br />
2. tempada<br />
bola-j<strong>ok</strong>o iz. (j<strong>ok</strong>o) birlo<br />
bolaluma iz. bolígrafo<br />
bolbora iz. pólvora<br />
boligrafo iz. bolígrafo<br />
boltxebike iz./izond. bolxevique<br />
bolumen iz. volume<br />
bonba iz. bomba<br />
bonbila iz. lámpada<br />
bonboi iz. bombón<br />
borda iz. casopa<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
bordatu du ad. bordar<br />
borondate iz. vontade<br />
borondatezko iz./izlag. voluntario-a<br />
borragoma iz. goma de borrar<br />
borratu du ad. borrar<br />
borr<strong>ok</strong>a iz. loita, combate<br />
borr<strong>ok</strong>atu da/du ad. pelexar<br />
bortitz izond. violento-a<br />
bortxa iz. violencia, abuso<br />
bortxatu du ad. 1. forzar, obrigar<br />
2. violar, abusar<br />
bost zenbtz. zehazt./iz. cinco<br />
bostehun zenbtz. zehazt./iz. cincocentos-as,<br />
quiñentos-as<br />
bosten iz. quinto-a, quinta parte<br />
bostgarren ord. quinto-a<br />
bota du ad. 1. botar, lanzar, tirar<br />
2. sacar, facer o saque 3. (zaborra)<br />
botar 4. despedir 5. expulsar<br />
iz. 6. bota<br />
botaka egin du ad. trousar, vomitar,<br />
devolver<br />
bote iz. bote bote egin botar<br />
botere iz. poder<br />
boteretsu izond. podente, poderoso-a<br />
botika iz. 1. medicina, medicamento<br />
2. botica, farmacia<br />
botikari iz. boticario-a, farmacéutico-a<br />
botila iz. botella<br />
boto iz. voto botoa eman votar<br />
botoi iz. 1. (arroparena) botón 2. bo -<br />
tón botoiak lotu abotoar<br />
botoitu du ad. abotoar<br />
boxeo iz. boxeo<br />
boxeolari iz, boxeador-ora
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 155<br />
euskara - galiziera<br />
boz iz. 1. voz 2. boto<br />
bozkario iz. gozo<br />
brida iz. brida, renda<br />
britainiar iz./izond. británico-a<br />
broma iz. broma, brincadeira<br />
brontze iz. bronce<br />
brusa iz. blusa<br />
budin iz. 1. pudin 2. flan<br />
buelta iz. paseo<br />
bueltatu da ad. 1. volver du ad.<br />
2. devolver<br />
bukaera iz. fin, acabamento, termo,<br />
remate<br />
bukatu da/du ad. terminar, acabar,<br />
rematar<br />
buket iz. ramo, ramallete<br />
bular iz. 1. peito 2. peito, teta<br />
bulartsu izond. valente<br />
bulba iz. vulva<br />
bulegari iz. oficinista, administrativo-a<br />
bulego iz. oficina<br />
bultza iz. 1. empurre, impulso, acometida<br />
du ad. 2. empurrar bultza<br />
egin empurrar<br />
bultzada iz. empurrón, empuxón<br />
bultzatu dio ad. 1. empurrar, empuxar<br />
2. impulsar<br />
burdina iz. ferro<br />
burdindegi iz. ferraría<br />
burko iz. almofada<br />
burla iz. mofa burla egin mofar<br />
burrunba iz. zunido<br />
burrunbatu da ad. atronar<br />
burruntzali iz. cullerón<br />
buru iz. 1. cabeza 2. siso 3. memoria<br />
4. espiga 5. xefe neure burua<br />
me zeure burua te geure burua<br />
nos zeure burua vos buruz de<br />
memoria, de cor horri buruz ao<br />
respecto -i buruz sobre, respecto<br />
a burutik beherako catarro, constipado<br />
burugabe izond. insensato-a<br />
burugogor izond. teimudo, testán<br />
buruhauste izond. 1. preocupación<br />
iz. 2. quebracabezas, crebacabezas<br />
burujabe izond. independente<br />
buruko iz. almofada, cabeceira buruko<br />
min dor de cabeza<br />
bururatu du ad. ocorrer, concibir<br />
burusi iz. centón, farrapeira<br />
burusoil izond. calvo-a<br />
burutapen iz. pensamento, reflexión<br />
burutsu izond. xuizoso-a<br />
burutu du ad. realizar, levar a cabo,<br />
celebrar<br />
buruzagi iz. líder<br />
busti da/du ad. mollar<br />
bustialdi iz. molladura, molleira<br />
buxatu da/du ad. atrancar, atoar,<br />
atascar<br />
buztan iz. 1. cola, rabo 2. pirola,<br />
pixa, carallo<br />
buztanikara iz. lavandeira<br />
buztanluze izond. rabudo-a<br />
buztin iz. arxila<br />
155
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 156<br />
156<br />
C<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
camping iz. cámping<br />
campus iz. campus<br />
casting iz. cásting<br />
cava iz. cava<br />
chantilly iz. nata<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
chef iz. chef<br />
corpus iz. corpus<br />
curriculum iz. currículum, currículo<br />
curry iz. curry
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 157<br />
D<br />
euskara - galiziera<br />
dagoeneko adb. xa, para agora<br />
dag<strong>ok</strong>iona adj. referente –i dag<strong>ok</strong>ionez<br />
verbo de, acerca de<br />
damu iz. arrepentimento<br />
damutu da/zaio ad. arrepentirse<br />
danbor iz. tambor<br />
dantza iz. baile dantza egin bailar<br />
dantzari iz./izond. bailarín<br />
dantzat<strong>ok</strong>i iz. discoteca, local de<br />
baile<br />
dantzatu da/du ad. bailar<br />
dardara iz. 1. tremor 2. arrepío<br />
dardaratu da ad. tremer<br />
dastamen iz. gusto<br />
dastatu du ad. (janariak, edariak)<br />
probar<br />
datorren izlag. vindeiro, próximo,<br />
seguinte<br />
datu iz. dato<br />
deabru iz. demo, diaño<br />
debalde adb. de balde, gratis<br />
debekatu du ad. prohibir, privar<br />
debeku iz. prohibición<br />
debekualdi iz. veda<br />
dedikatu du ad. dedicar<br />
defendatu da/du ad. defender<br />
defentsa iz. defensa<br />
defuntu iz./izond. defunto-a<br />
dei iz. chamada dei egin chamar<br />
deiadar iz. 1. berro, brado, clamor,<br />
balbordo 2. exclamación deiadar<br />
egin berrar, gritar<br />
deitoragarri izond. deplorable, lamentable<br />
deitoratu du ad. 1. lamentar 2. (hildako<br />
bat) chorar<br />
deitu du/du ad. 1. chamar 2. citar<br />
3. chamar, avisar<br />
deitura iz. apelido<br />
deklaratu du ad. declarar<br />
delako izlag. devandito-a<br />
deliberatu da/du ad. decidir<br />
delikatu izond. delicado-a<br />
delitu iz.delito<br />
dema iz. competición, dema<br />
dena zenbatz. or<strong>ok</strong>. todo dena den<br />
porén, con todo, malia, non obstante<br />
dena dela sexa como for<br />
denbora iz. tempo (cronolóxico)<br />
denbora-pasa iz pasatempo<br />
denboraldi iz. 1. tempada 2. época<br />
denda iz. 1. tenda, comercio 2. tenda<br />
dendari iz. tendeiro<br />
157
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 158<br />
158<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
dentsitate iz. densidade<br />
departamendu (Frantziako departamenduak)<br />
iz. departamento<br />
dependentzia iz. dependencia<br />
derrigor adb. por forza<br />
derrigorrezko izlag. obrigado-a<br />
derrigortu du ad. obrigar, forzar<br />
desagertu da ad. desaparecer, perderse<br />
desarmatu du ad. desarmar<br />
desberdin adb./izond. desigual, diferente<br />
desbideratu da/du ad. desviar<br />
desbideratze iz. derivación, desviación,<br />
desvío<br />
desegin du ad. desfacer<br />
deseg<strong>ok</strong>i izond. inadecuado-a, incorecto-a<br />
desengainatu da/du ad. desenganar,<br />
decepcionar, defraudar<br />
deserta iz. sobremesa<br />
desesperatu da/du ad. desesperar<br />
desestali da/du ad. dastapar<br />
desira iz. desexo<br />
desiratu du ad. desexar<br />
deskantsatu da/du ad. descansar<br />
deskarga iz. descarga<br />
deskargatu du ad. descargar<br />
deskribapen iz. descrición, retrato<br />
deskribatu du ad. describir<br />
deskripzio iz. descrición, retrato<br />
deslai iz. neglixencia<br />
desobeditu da/du ad. desobedecer<br />
desohore iz. deshonra<br />
desordena iz.desorde<br />
desordenatu du ad. desordenar<br />
detxema iz. (zerga) décimo<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
deus izord. nada deus ere nada<br />
deuseztatu da/du ad. 1. aniquilar,<br />
exterminar 2. inutilizar<br />
dezente izond. abondo, razoable<br />
dezimo iz. (loteriarena) décimo<br />
dibertigarri izond. divertido-a, festivo-a<br />
dibertitu du ad. distraer, divertir<br />
dibertsio iz. diversión, brincadeira<br />
dibortziatu da/du ad. divorciar<br />
dibortzio iz. divorcio<br />
diferente adb. diferente<br />
diferentzia iz. diferenza<br />
digestio iz. dixestión<br />
diktadore iz. ditador-ora<br />
diktadura iz. ditadura<br />
diktaketa iz. ditado<br />
dilista iz. lentella<br />
direktorio iz. directorio<br />
diru iz. 1. diñeiro, cartos 2. (ekonomia)<br />
moeda diru xehe solto, cambio<br />
dirudienez adb. segundo parece<br />
dirudun adj./iz. adiñeirado-a, ricoa,<br />
podente, poderoso-a<br />
diruzain iz. tesoureiro-a<br />
diruzale iz. avarento-a, avaro-a, coreño-a<br />
diru-zorro iz. carteira, moedeiro<br />
diskete iz. disquete<br />
disko iz. disco disko gogor, disko<br />
finko disco duro disko konpaktu<br />
disco compacto disko-jogailu tocadiscos<br />
disko-bilduma iz. discoteca<br />
disolbatu da/du ad. disolver<br />
distantzia iz. distancia, tirada, treito<br />
distira iz. lampexo, brillo, resplandor
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 159<br />
euskara - galiziera<br />
distiratsu izond. radiante<br />
distiratu da ad. brillar<br />
distiratzaile izond. brillante<br />
distrazio iz. distracción<br />
dizdiz iz. brillo, resplandor<br />
doan adb. de balde, gratis<br />
doblatu du ad. dobrar<br />
dohain iz. graza, don<br />
dohainik adb. de balde, gratis<br />
dohatsu izond. ditoso-a<br />
doi iz. 1. o estrictamente necesario<br />
izond. 2. xusto-a, exacto-a adb.<br />
3. a tempo doi-doi 1. apenas 2.<br />
hai un intre 3. en punto 4. no<br />
intre en que<br />
doilor iz. mesquiño, miserable<br />
doilorkeria iz. mesquindade<br />
doinu iz. 1. melodía, cantiga, canción<br />
2. ton, acento<br />
dolore iz. dor, dó, pesar<br />
dolu iz. dó, pesar<br />
domina iz. medalla<br />
doministiku iz. esbirro, espirro<br />
done izond. san, santo-a<br />
dorre iz. torre<br />
dort<strong>ok</strong>a iz. sapoconcho<br />
dotore izond. elegante, xeitoso<br />
dotoretu da/du ad. enfeitarse<br />
dotorezia iz. elegancia<br />
dotrina iz. doutrina<br />
dozena iz. ducia<br />
droga iz. droga<br />
duda iz. dúbida duda egin dubidar<br />
duda-mudazko izond. dubidoso-a<br />
dudazko izond. dubidoso-a<br />
duin izond. digno-a<br />
duintasun iz. dignidade<br />
dutxa iz. ducha<br />
dutxatu da/du ad. duchar<br />
159
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 160<br />
160<br />
E<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
ea partik. 1. partícula que introduce<br />
unha interrogación indirecta interj.<br />
2. ea<br />
ebaketa iz. 1. corte 2. operación<br />
ebaki du ad. 1. cortar 2. pronunciar<br />
iz. 3. cortadura, corte, tallo<br />
ebakuntza iz operación<br />
ebaluaketa iz. avaliación<br />
ebaluatu iz. (hezkuntza) avaliar<br />
ebaluazio iz. avaliación<br />
ebanjelio iz. evanxeo<br />
ebatzi du ad. resolver, acordar<br />
ebazpen iz. (matematika) solución<br />
edade iz. idade<br />
edakera iz. (likidoak) sabor<br />
edale izond. 1. que bebe iz./izond.<br />
2. bébedo-a<br />
edalontzi iz. vaso<br />
edan du ad. beber<br />
edari iz.bebida<br />
eder izond. 1. belo-a, bonito-a, fermoso-a,<br />
precioso-a 2. guapo-a<br />
edergarri iz. adorno, enfeite<br />
ederki adb. ben<br />
ederretsi du ad. 1. admirar 2. enxalzar<br />
edertasun iz. fermosura<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
ederto adb. moi ben<br />
editore iz. 1. editor-ora iz. 2. (informatika)<br />
editor<br />
editorial iz. (artikulua) editorial<br />
edo junt. ou<br />
edonoiz en calquera momento<br />
edonola adb. de calquera xeito<br />
edonon adb. en calquera sitio<br />
edonondik adb. dende calquera<br />
sitio<br />
edonor izord. calquera<br />
edonora adb. a calquera sitio<br />
edoski du ad. 1. (amaren esnea) ma -<br />
mar 2. zugar, chuchar<br />
edozein det. calquera<br />
edozer det. calquera cousa<br />
eduki du ad. 1. ter, conter iz. 2. con -<br />
tido ez eduki carecer, non ter<br />
edulkoratu du ad. edulcorar<br />
egarri iz. sede egarri izan ter sede<br />
egia iz. verdade egia esan estar no<br />
certo<br />
egiati izond. veraz<br />
egiaz adb. realmente<br />
egiazale izond. sincero-a<br />
egiazki adb. certamente, abofé<br />
egiazkiro adb. certamente, abofé
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 161<br />
euskara - galiziera<br />
egiazko izond. verdadeiro-a, real,<br />
certo-a<br />
egiaztatu du ad. 1. prometer 2. demostrar,<br />
probar<br />
egile iz. facedor-ora, axente, autor-ora<br />
egin du ad. 1. facer izond. 2. feito-a<br />
harrikoa egin fregar on/ondo/ongi<br />
egin prestar, sentar ben unha comida<br />
ou bebida hobera egin mellorar<br />
o tempo onera egin mellorar<br />
un enfermo<br />
eginahal iz. esforzo, empeño eginahalean<br />
con todas as forzas<br />
eginbehar iz. 1. quefacer, tarefa,<br />
labor 2. deber<br />
eginkari iz.pl. necesidades<br />
eginkizun iz. quefacer, tarefa, labor,<br />
función<br />
egintza iz. acción, actividade, acto<br />
egitandi iz. fazaña, xesta<br />
egitarau iz. proxecto<br />
egitasmo iz. proxecto, plan<br />
egite iz. acción, acto<br />
egiteko iz. tarefa, labor, ocupación<br />
egitura iz. estrutura<br />
egoera iz. estado, situación<br />
egoista izond. egoísta<br />
egoitza iz. 1. sede 2. aloxamento<br />
osasun egoitza residencia sanitaria<br />
eg<strong>ok</strong>i izond. 1. axeitado-a, conveniente,<br />
oportuno-a, xeitoso-a,<br />
apropiado-a, correcto-a, adecuado-a<br />
2. bo, beneficioso-a<br />
eg<strong>ok</strong>iera iz. oportunidade, ocasión<br />
eg<strong>ok</strong>iro adb. axeitadamente, correctamente<br />
eg<strong>ok</strong>itu da/du ad. 1. acomodar,<br />
axeitar, adaptar, adecuar 2. tocar<br />
3. cadrar<br />
egon da ad. 1. estar, acharse, atoparse,<br />
encontrarse 2. haber adi egon<br />
prestar atención ez egon faltar<br />
egonezin izond. inquedo-a<br />
egongela iz. cuarto de estar, salón<br />
egosi da/du ad. 1. cocer 2. ferver<br />
izond. 3. cocido-a<br />
egotzi da/du ad. 1. lanzar, tirar, arre -<br />
bolar du ad. 2. expulsar 3. asignar<br />
eguberri iz. día de nadal, nadal<br />
eguerdi iz. mediodía<br />
egun iz. 1. día adb. 2. hoxe egun on<br />
bos días eguna etorri amencer<br />
egungo egun hoxe en día<br />
egundaino adb. 1. ata hoxe 2. algunha<br />
vez interj. 3. carafio<br />
egund<strong>ok</strong>o izlag. enorme egund<strong>ok</strong>oak<br />
esan cantarlle as corenta a alguén<br />
egunero adb. todos os días<br />
eguner<strong>ok</strong>o izlag. diario-a<br />
egunkari iz. diario, xornal, periódico<br />
egunsenti iz. amencer<br />
egur iz. 1. madeira, leña 2. pau, losqueada<br />
eguraldi iz. tempo atmosférico<br />
egurastu da/du ad. airear, osixenar,<br />
ventilar<br />
egurats iz. atmosfera<br />
egurtu iz. pau, losqueada<br />
egutegi iz. calendario<br />
eguzki iz. sol<br />
eguzki-oihal iz. toldo<br />
eguzkitako iz. parasol<br />
eguzkitsu izond. asollado<br />
eguzkitu da/du ad. asollar<br />
ehiza iz. caza<br />
ehizatu iz. cazar<br />
161
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 162<br />
162<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
ehiztari iz./izond. cazador-ora<br />
eho du ad. moer<br />
ehortzi du ad. 1. enterrar iz. 2. enterro<br />
ehorzketa iz. enterro<br />
ehorzle iz./izond. enterrador-ora<br />
ehule iz. tecedor-ora<br />
ehun iz. 1. tecido zenbtz. zehaztz./iz.<br />
2. cen<br />
ehundu du ad. tecer<br />
ehuneko iz. centena, cento ehuneko<br />
bat un por cento<br />
ei partik. seica, disque, polo visto<br />
eite iz. 1. semellanza 2. aparencia<br />
ekain iz. xuño<br />
ekaitz iz. tempestade, temporal, tormenta,<br />
treboada, trebón<br />
ekarri du ad. 1. traer 2. portar<br />
3. (ondorena) comportar<br />
ekialde iz. leste, oriente<br />
ekin dio ad. emprender, comezar<br />
ekinaldi iz. acometida, enfrontamento<br />
ekintza iz. acción, actividade, acto<br />
ekitaldi iz. 1. acto, acontecemento<br />
público 2. (antzerkia) acto<br />
ekoiztu du ad. producir<br />
ekonomia iz. economía<br />
ekonomilari iz. economista<br />
elaire iz. coñecido-a<br />
elastiko iz. camiseta<br />
eleberri iz. 1. novela 2. dixomedíxome<br />
elefante iz. elefante<br />
elektrikari iz. electricista<br />
elektriko izond. eléctrico-a<br />
elektrizitate iz. electricidade<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
elementu iz. elemento<br />
elikadura iz. alimentación<br />
elikagai iz. alimento<br />
elikatu da/du ad. nutrir, alimentar<br />
eliza iz. igrexa<br />
elkar izord. mutuamente<br />
elkarketa iz. 1. conxunción 2. (hizkuntzalaritza)<br />
composición<br />
elkarrekiko izlag. mutuo-a, recíproco-a<br />
elkarrekin izond. xuntos<br />
elkarrizketa iz. 1. diálogo, conversa<br />
2. entrevista<br />
elkartasun iz. 1. unión, solidariedade<br />
2. alianza<br />
elkarte iz. 1. sociedade, asociación,<br />
agrupación, club 2. compañía<br />
elkartu da/du ad. 1. xuntar, unir,<br />
empatar, conxugar 2. sindicar da<br />
ad. 3. reunirse<br />
elkartze iz. (taldekatze) agrupación<br />
elkor izond. 1. xordo-a 2. árido-a<br />
elorri iz. abruñeiro<br />
eltxo iz. mosquito<br />
eltze iz. pucheiro, pota, ola, cazola<br />
eltze-itsu iz. peto, hucha<br />
eltzekari iz. potaxe<br />
elur iz. neve elurra egin nevar<br />
elurtza iz. nevada<br />
emaile iz. doante<br />
emaitza iz. resultado, produto<br />
emakume iz. muller<br />
emakumezko iz. 1. femia izlag. 2. fe -<br />
minino, de muller<br />
eman du ad. 1. dar 2. pasar o<br />
tempo, dedicar tempo 3. acertar<br />
4. retransmitir, transmitir 5. deixar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 163<br />
euskara - galiziera<br />
emanaldi iz. 1. actuación, representación,<br />
función 2. transmisión, retransmisión<br />
emankizun iz. 1. actuación, representación,<br />
función 2. pago, pagamento<br />
emankor izond. fértil<br />
emazte iz. esposa, muller, dona<br />
emaztedun adj./iz. que ten esposa<br />
emaztegai iz. 1. moza, namorada<br />
2. prometida<br />
eme iz./izond. 1. femia izond. 2. suave<br />
emeki adb. docemente<br />
emigratu du ad. emigrar<br />
emigratzaile iz./izond. emigrante<br />
emigrazio iz. emigración<br />
enara iz. andoriña<br />
enbarazu iz.atranco, estorbo enbarazu<br />
egin estorbar<br />
enbaxada iz. embaixada<br />
enbaxadore iz. embaixador-ora<br />
enbor iz. 1. tronco, leño 2. tronco<br />
endredatzaile izond. argalleiro-a<br />
ene izlag. meu<br />
engainagarri izond. enganoso-a<br />
engainatu da/du ad. enganar, burlar<br />
engainu iz. engano, camelo<br />
enkargatu du ad. encargar<br />
enkargu iz. encarga, mandado, recado<br />
enpanada iz. empanada<br />
enperadore iz. emperador<br />
enperatriz iz. emperatriz<br />
enplegatu du ad. 1. empregar da ad.<br />
2. empregarse iz. 3. empregado<br />
enplegu iz. emprego<br />
enpresa iz. empresa<br />
enpresari iz. empresario-a<br />
entrenatzaile iz. adestrador<br />
entretenitu du ad. distraer, entreter<br />
entsalada iz. ensalada<br />
entseatu du ad. 1. tentar 2. (ikuskizuna)<br />
ensaiar<br />
entsegu iz. 1. ensaio, proba, intento<br />
2. (ikuskizun bat) entsegu 3.<br />
(errugbian) ensaio<br />
entzule iz. oínte<br />
entzumen iz. oído<br />
entzun du ad. 1. escoitar, oir izond.<br />
2. famoso-a<br />
epai iz. (zuzenbide) sentenza<br />
epaiketa iz. xuízo<br />
epaile iz. xuíz<br />
epaimahai iz. tribunal<br />
epaitu du ad. 1. xulgar 2. sentenciar<br />
epe iz. prazo<br />
epeka adb. a prazos<br />
epel izond. temperado, morno<br />
epeldu da/du ad. temperar<br />
epeltasun iz. quentura<br />
eper iz. perdiz<br />
epidemia iz. epidemia<br />
era iz. modo, xeito, maneira, forma<br />
era askotako vario-a, diverso-a<br />
era berean así mesmo, tamén<br />
erabaki du ad. 1. decidir iz. 2. acordo,<br />
decisión<br />
erabakigarri izond. crítico-a, transcendental<br />
erabat adb. absolutamente, completamente,<br />
totalmente, por completo<br />
erabateko izlag. absoluto, total<br />
eraberritu du ad. renovar<br />
erabilera iz. uso<br />
163
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 164<br />
164<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
erabilgarri izond. 1. útil 2. dispoñible<br />
erabilgarritasun iz. utilidade<br />
erabili du ad. 1. usar 2. manexar<br />
erabiltzaile iz. usuario-a<br />
eragile iz. axente<br />
eragin du/dio ad. 1. mover 2. axitar,<br />
mexer 3. promover, impulsar<br />
4. producir, provocar 5. atinxir,<br />
afectar iz. 6. influencia<br />
eraginkor izond. eficiente, eficaz<br />
eragotzi du ad. molestar, amolar<br />
eragozpen iz. impedimento, obs -<br />
táculo<br />
eraiki du ad. construír, edificar<br />
eraikin iz. edificio, construción<br />
eraikuntza iz. (teknika) construción<br />
eraile iz./izond. asasino-a, homicida<br />
eraitsi da/du ad. tombar<br />
erakargarri izond. atractivo-a<br />
erakargarritasun iz. atractivo, feitizo<br />
erakarri du ad. atraer<br />
erakunde iz. institución, organismo<br />
erakusgarri iz. demostración, mostra,<br />
índice, indicio<br />
erakusketa iz. exposición<br />
erakusle iz. 1. guía 2. demostrativoa<br />
3. dedo furabolos ou índice<br />
erakusleiho iz. escaparate, vidreira<br />
erakusmahai iz. mostrador<br />
erakust<strong>ok</strong>i iz. sala de exposicións<br />
erakutsi du ad. 1. ensinar, amosar,<br />
exhibir, mostrar, presentar 2. manifestar<br />
3. indicar 4. ensinar<br />
eraldatu da/du ad. cambiar, transformar<br />
eraman du ad. 1. levar, transportar<br />
2. levar, conducir, guiar 3. aturar,<br />
soportar, aguantar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
eranskin iz. anexo, apéndice<br />
erantsi zaio/dio ad. 1. engadir 2. pe -<br />
gar, adherir izond. 3. anexo-a<br />
erantzi da/du ad. espir, denudar,<br />
desvestir<br />
erantzule iz. responsable<br />
erantzun du ad. 1. responder, contestar<br />
2. contestar, retrucar iz.<br />
3. resposta<br />
erasan iz. afección, doenza<br />
eraso dio ad. 1. atacar iz. 2. agresión<br />
eratorpen iz. (hizkuntzalaritza) derivación<br />
eratu du ad. 1. dar forma 2. organizar<br />
erauntsi iz. 1. tempestade, temporal,<br />
tormenta, treboada, trebón du<br />
ad. 2. mallar<br />
erauzi du ad. arrincar, arrancar<br />
eraztun iz. anel, sortella<br />
eraztun-itxurako izlag. anular<br />
erbeste iz. desterro<br />
erbesteratu du ad. desterrar<br />
erbi iz. lebre<br />
erdaldun adj./iz. quen non sabe a<br />
lingua vasca<br />
erdara iz. toda lingua que non sexa<br />
a vasca<br />
erdeinatu du ad. desprezar, rexeitar,<br />
desdeñar<br />
erdeinu iz. desprezo<br />
erdi iz. 1. metade, medio 2. centro<br />
adb. 3. medio erdi bana a medias<br />
erdialde iz. zona centro, centro<br />
erdietsi du ad. procurar, conseguir,<br />
lograr<br />
erdigune iz. centro<br />
erdiguneko izond. central
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 165<br />
euskara - galiziera<br />
erdiko izlag. medio, mediano-a<br />
erdipurdi adb. nin ben nin mal<br />
erdizka adb. a medias<br />
ere l<strong>ok</strong>. 1. tamén 2. nin ere bai,<br />
baita ere tamén<br />
eredu iz. modelo, exemplo<br />
eredugarri izond. exemplar<br />
erein du ad. sementar<br />
ereinotz iz. loureiro<br />
eremu izond. 1. deserto-a iz.2. deserto<br />
ergel izond. parvo-a, imbécil, curto-a<br />
ergelkeria iz. necidade, desatino<br />
eri iz. 1. dedo 2. deda<br />
eritasun iz. enfermidade<br />
erizain iz. enfermeiro<br />
erlastar iz. abellón<br />
erlatibo izond. 1. relativo-a iz.<br />
2. (hizkuntza) relativo<br />
erlauntz iz. trobo, colmea, covo<br />
erlazinatu du ad. relacionar<br />
erle iz. abella<br />
erliebe iz. relevo, paisaxe<br />
erlijio iz. relixión<br />
erlijioso iz./izond. relixioso-a<br />
erloju iz. reloxo<br />
erlojugintza iz. reloxaría<br />
erlojutegi iz. reloxaría<br />
ermami iz. xema<br />
ernai izond. atento-a, vixiante, vixilante<br />
ernamuin iz. xema<br />
ernatu da/du ad. espertar, despertar,<br />
acordar<br />
erne izond. 1. esperto-a, espelido-a<br />
da ad. 2. agromar, xermolar<br />
ernegatu da/du ad. 1. enfurecer, rabiar<br />
2. desesperar<br />
ernegazio iz. rabia<br />
ero iz./izond. 1. tolo du ad. 2. matar<br />
eroan du ad. portar<br />
eroapen iz. aguante<br />
er<strong>ok</strong>eria iz. tolemia, loucura<br />
erori da ad. caer<br />
erorketa iz. caída<br />
erosi du ad. 1. comprar, mercar, adquirir<br />
2. subornar, corromper<br />
erosketa iz. compra<br />
erosle iz. comprador<br />
eroso izond. cómodo<br />
erosotasun iz. comodidade<br />
erotu da/du ad. enlouquecer, tolear<br />
erpuru iz. dedo gordo, dedo polgar<br />
errabia iz. rabia, carraxe<br />
erradio iz. 1. raio 2. (anatomia) radio<br />
errai iz. entrañas<br />
errail iz. raíl<br />
errain iz. nora<br />
erraketa iz. raqueta elur-erraketa raqueta<br />
errakuntza iz. confusión, equivocación<br />
erraldoi iz./izond. xigante<br />
erramu iz. loureiro<br />
erran du ad. dicir<br />
errape iz. ubre, cocho<br />
errastu du ad. incinerar<br />
erratz iz. vasoira<br />
errauts iz. cinza, borralla, po<br />
erraz izond. doado-a, sinxelo-a, fácil<br />
erraztasun iz. facilidade<br />
erraztu du ad. facilitar<br />
165
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 166<br />
166<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
erre da/du ad. 1. queimar 2. fumar<br />
3. asar izond. 4. queimado-a<br />
erreakzio iz. reacción<br />
erreakzionatu da ad. reaccionar<br />
erreal iz. 1. (txanpona) real 2. (zientziak)<br />
real<br />
errealitate iz. realidade<br />
errealizatu da ad. realizarse<br />
erreberentzia iz. reverencia, inclinación<br />
errebes iz. revés<br />
errebindikatu du ad. reivindicar<br />
errebista iz. revista<br />
erredakzio iz. redacción<br />
erredura iz. 1. queimadura 2. proído,<br />
comechón<br />
erreferente iz. referente<br />
erreferentzia iz. mención<br />
erreflexu izond. 1. reflexo-a iz.pl.<br />
2. reflexo<br />
erreforma iz. reforma<br />
erreformatu du ad. (lege bat, erakunde<br />
bat) reformar<br />
errefrau iz. refrán<br />
errefusatu du ad. refugar, refusar<br />
errefuxiatu iz. refuxiado-a<br />
erregalatu du ad. agasallar, regalar<br />
erregalu iz. agasallo, regalo<br />
errege iz. rei<br />
erregeko izond. real<br />
erregela iz. (matematika) regra<br />
erregina iz. raíña<br />
erregistro iz. rexistro<br />
erregulatu da/du ad. regular, regulamentar<br />
erreinu iz. reino<br />
erreka iz. regato<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
errekadu iz. recado, mandado<br />
erreklamatu da/du ad. reclamar<br />
errektore iz. reitor-ora<br />
errektoretza iz. reitoría<br />
errekuperatu du ad. (irakasgai bat)<br />
recuperar<br />
errekurtso iz. (zuzenbide) recurso<br />
errematatu du ad. (kirola) rematar<br />
erremediatu du ad. remediar<br />
erremedio iz. remedio<br />
erreminta iz. ferramenta, trebello,<br />
instrumento<br />
erremolatxa iz. remolacha<br />
erremusina iz. esmola<br />
errendimendua iz. rendemento<br />
errenditu du ad. 1. someter, render<br />
da ad. 2. someterse, renderse<br />
errendizio iz. rendición, rendemento<br />
errenka iz. ringleira, rea, fila, cola<br />
errenkada iz. fila, ringleira<br />
errenta iz. 1. renda 2. renda, alugueiro<br />
errentan eman arrendar<br />
erreparatu du ad. decatarse<br />
errepide iz. estrada<br />
errepika iz. 1. repetición 2. retrouso<br />
errepikatu du ad. repetir<br />
errepublika iz. república<br />
erresaka iz. 1. (tirain) resaca adb.<br />
2. ás présas<br />
erreserba iz. reserva<br />
erreserbatu du ad. reservar<br />
erresistentzia iz. resistencia<br />
errespetatu du ad. respectar<br />
errespetu iz. respecto<br />
erresuma iz. reino<br />
erresumin iz. resentimento<br />
erresumindu iz. resentido-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 167<br />
euskara - galiziera<br />
erretilu iz. bandexa<br />
erretiratu da ad. 1. afastar, retirar,<br />
apartar 2. recollerse<br />
erretore iz. 1. reitor-ora 2. párroco<br />
erretratatu du ad. retratar<br />
erretratu iz. retrato<br />
erretzaile iz. fumador<br />
erreuma iz. reuma<br />
errezatu du ad. rezar, orar<br />
errezel iz. cortina<br />
errezelo iz. receo, desconfianza<br />
errezeta iz. receita<br />
errezibitu du ad. recibir<br />
errezo iz. oración, rezo<br />
errieta iz. rifa, discusión errieta egin<br />
rifar<br />
errinozero iz. rinoceronte<br />
erro iz. 1. raíz 2. teto errotik atera<br />
arrincar, arrancar<br />
errodaje iz. rodaxe dun vehículo<br />
errodajea egin rodar un vehículo<br />
errodatu da ad. rodar<br />
erroi iz. corvo<br />
erroitz iz. 1. barranca 2. (azalekoa)<br />
greta<br />
erromaniko izlag. romance, románico-a<br />
erromantze iz. 1. (hizkuntzak) romance<br />
2. (literatura) romance<br />
erromeria iz. romería<br />
erromes iz. peregrino-a<br />
erromes-maskor iz. vieira<br />
errore iz. erro<br />
errota iz. muíño<br />
errotari iz. moa do muíño<br />
errotatxo iz. muíño de café<br />
errotu da/du ad. arraigar, prender,<br />
enraizar<br />
erru iz. culpa<br />
errudun adj./iz. culpable<br />
errugabe iz./izond. inocente<br />
errugbi iz. rugby<br />
erruki iz. misericordia, piedade<br />
errukitsu izond. compasivo-a<br />
errukitu da/zaio ad. compadecer,<br />
apiadarse<br />
errunaldi iz. posta<br />
errutegi iz. niñada<br />
erruz adb. 1. en abundancia 2. con<br />
forza<br />
ertain izond. medio, mediano-a<br />
ertz iz. 1. bordo, aresta, canto<br />
2. marxe<br />
ertzain iz. axente da policía autónoma<br />
vasca<br />
esaera iz. dito, sentenza, refrán esaera<br />
zahar dito, refrán<br />
esaldi iz. frase<br />
esamesa iz. rexouba<br />
esan du ad. 1. dicir iz. 2. dicir, dito<br />
esanahi iz. significado<br />
esaneko izlag. mandado-a<br />
esate iz. dicir esate baterako por<br />
exemplo<br />
eseki du ad. pendurar, tender<br />
esekit<strong>ok</strong>i iz. colgadoiro<br />
eseri da/du ad. sentar<br />
eserleku iz. 1. asento, praza 2. asento,<br />
tallo, banqueta<br />
esert<strong>ok</strong>i iz. asento<br />
eskabide iz. 1. solicitude 2. reivindicación<br />
eskaera iz. 1. solicitude, petición<br />
2. pedido<br />
eskailera iz. escaleira<br />
167
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 168<br />
168<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
eskaini du ad. 1. ofrecer 2. ofertar<br />
eskaintza iz. 1. oferta 2. ofrecemento<br />
eskalapoi iz. zoco<br />
eskale iz. esmoleiro-a, pobre<br />
eskandalu iz. 1. escándalo 2. balbordo<br />
eskarlata iz. escarlata<br />
eskarmentu iz. escarmento<br />
eskas izond. escaso-a, pobre, maloa,<br />
cativo-a<br />
eskatu du ad. 1. pedir, solicitar<br />
2. reclamar<br />
eske iz. petición<br />
esker iz. 1. agradecemento 2. favor,<br />
graza pl. 3. grazas eskerrik asko<br />
moitas grazas mila esker mil grazas<br />
esker on recoñecemento<br />
esker oneko agradecido-a esker<br />
txar ingratitude esker txarreko desagradecido-a<br />
–i eskerrak grazas a<br />
eskerdun izond. agradecido-a<br />
eskerga izond. 1. enorme 2. difícil<br />
eskergabekeria iz. ingratitude<br />
eskertasun iz. gratitude<br />
eskertu du ad. 1. dar as grazas dio<br />
ad. 2. agradecer<br />
eski iz. esquí<br />
eskola iz. 1. escola 2. clase<br />
eskolatu da/du ad. 1. escolarizar<br />
2. educar<br />
eskolatze iz. escolarización<br />
eskopeta iz. escopeta<br />
eskorga iz. carreta, carretilla<br />
esku iz. man eskua eman estrei -<br />
tar/dar a man esku hartu participar<br />
eskuz a man<br />
eskualde iz. comarca, bisbarra, rexión<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
eskuare iz. anciño, angazo<br />
eskubaloi iz. balonmán<br />
eskubide iz. dereito, facultade<br />
eskudel iz. varanda<br />
eskuila iz. cepillo hortzetako eskuila<br />
cepillo de dentes<br />
eskuin iz. 1. dereita iz./izond.<br />
2. destro-a<br />
eskuindar adj./iz. (politika) de dereitas<br />
eskuineko izond. dereito-a<br />
eskukada iz. 1. presada, presa, puñado<br />
2. pancada<br />
eskulan iz. 1. artesanía 2. traballo<br />
manual<br />
eskulangintza iz. artesanía<br />
eskularru iz. guante, luva<br />
eskuleku iz. asa, agarradeira<br />
eskuliburu iz. manual<br />
eskultore iz. escultor-ora<br />
eskultura iz. escultura<br />
eskumuin iz. recordo, saúdo eskumuinak<br />
eman dar recordos, saúdos<br />
eskumutur iz. pulso<br />
eskumuturreko iz. pulseira<br />
eskuohial iz. toalla<br />
eskupeko iz. 1. propina 2. subordinado<br />
eskupilota iz. pelota a man<br />
eskuratu du ad. 1. lograr, obter, procurar<br />
2. adquirir 3. percibir, cobrar<br />
eskutitz iz. carta, epístola<br />
eskuzabal izond. xeneroso-a<br />
eskuzapi iz. 1. pano 2. toalla<br />
esleitu du ad. adxudicar, asignar<br />
esna izond. esperto-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 169<br />
euskara - galiziera<br />
esnatu da/du ad. espertar, acordar,<br />
lembrar<br />
esne iz. leite esne-gain crema do<br />
leite<br />
esnegain iz. tona do leite, nata<br />
esneketari iz. leiteiro-a<br />
esne-saltzaile iz. leiteiro-a<br />
espa iz. 1. queixa 2. envexa<br />
espainol iz./izond. español-ola<br />
espaloi iz. beirarrúa<br />
espazio iz. espazo<br />
esperantza iz. esperanza, ilusión<br />
esperientzia iz. experiencia<br />
esperimentu iz. experimeto<br />
espero izan ad. agardar, confiar<br />
espetxe iz. cárcere, prisión<br />
espetxeratu du ad. encarcerar<br />
espezialista iz. especialista<br />
espioi iz. espía<br />
espiral iz. espiral<br />
esplikatu du ad. explicar<br />
esploratu du ad. explorar<br />
esplotatzaile izond. explotador-ora<br />
esportatu du ad. exportar<br />
esposatu da/du ad. esposar, casar<br />
espresuki adb. expresamente, a propósito<br />
estalgabetu du ad. descubrir, des -<br />
tapar<br />
estali du ad. 1. cubrir, tapar 2. abrigar,<br />
arroupar izond. 3. cuberto-a<br />
estalki iz. 1. tapadeira, testo 2. cobertor,<br />
colcha, sobrecama<br />
estalpe iz. alpendre, alboio, pendello<br />
estanpa iz. estampa<br />
estatu iz. estado<br />
estazio iz. estación eski estazioa estación<br />
de esquí<br />
esteka iz. 1. atadura 2. vínculo<br />
estilo iz. estilo<br />
estimatu du ad. estimar<br />
estimazio iz. aprecio, estima<br />
estimu iz. aprecio, estima<br />
estolda iz. sumidoiro<br />
estreinaldi iz. estrea, inauguración<br />
estreinatu du ad. estrear, inaugurar<br />
estropada iz. regata<br />
estropezu iz. obstáculo, atranco estropezu<br />
egin tropezar<br />
estu izond. 1. estreito-a, angosto-a<br />
2. apertado-a 3. apurado-a, grave<br />
estuagotu du ad. apertar, premer<br />
estudiatu da/du ad. estudar<br />
estudio iz. estudio, plató<br />
estutasun iz. 1. apuro 2. estreiteza<br />
estutu du ad. 1. estreitar 2. apertar,<br />
premer 3. apurar izond. 4. apertado-a,<br />
estreito-a, angosto-a<br />
eszena iz. escena<br />
eta junt. 1. e 2. porque eta abar<br />
(etab.) etcétera<br />
etekin iz. rendemento<br />
eten da/du ad. 1. romper estirando<br />
2. interromper 3. pausa<br />
etenaldi iz. pausa<br />
etengabe izond. 1. contínuo 2. sen<br />
interrupción, arreo<br />
etorbide iz. avenida<br />
etorkizun iz. futuro, porvir, horizonte,<br />
mañá<br />
etorrera iz. 1. chegada 2. vida,<br />
vinda 3. procedencia<br />
etorri da ad. 1. vir 2. proceder, provir<br />
on/ondo/ongi etorri sentar<br />
ben algunha cousa ongi etorri 1.<br />
benvido-a 2. benvida, recepción<br />
169
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 170<br />
170<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
etortze iz. vinda, vida<br />
etsai iz. inimigo-a<br />
etsamina iz. exame etsamina egin<br />
examinar<br />
etsenplu iz. 1. exemplo 2. exemplo,<br />
modelo<br />
etsi da/du ad. 1. desesperar 2. desistir,<br />
resignarse<br />
etsipen iz. desespero, desesperación,<br />
resignación<br />
etxabe iz. (etxearena) baixo<br />
etxalde iz. facenda<br />
etxe iz. casa<br />
etxeaurre iz. fachada<br />
etxebizitza iz. vivienda, casa<br />
etxegintza iz. construción de casas<br />
etxeko izond. 1. familiar 2. caseiroa,<br />
da casa iz. 3. caseiro-a 4. familiar,<br />
parente etxeko jabe caseiro-a<br />
etxekoandre iz. 1. ama 2. ama de<br />
casa<br />
etxekoi iz. familiar, caseiro-a, da<br />
casa<br />
etxeogi iz. bolo, molete<br />
etxeratu da ad. 1. ir a casa, chegar<br />
a casa du ad. 2. levar a casa<br />
etxetiar izond. casandrego-a, caseiro-a<br />
etxezale izond. casandrego-a, caseiro-a<br />
etxola iz. casopa<br />
etzan da ad. 1. tombar, deitar, tender<br />
2. xacer 3. deitar 4. consistir<br />
etze izond. (lurra) estéril, ermo-a<br />
etzi adb. pasadomañá<br />
etzidamu adb. dentro de dous días<br />
euli iz. mosca<br />
eultzitu du ad. mallar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
eurak izord. eles mesmos<br />
eure izord. de seu<br />
euri iz. chuvia, choiva euria egin<br />
chover euria ari izan chover<br />
euritako iz. paraugas<br />
euritsu izond. chuviñoso<br />
euskal iz. vasco-a, éuscaro-a<br />
euskaldun iz./izond. 1. vascoparlante<br />
2. vasco-a, éuscaro-a<br />
euskalki iz. dialecto do éuscaro<br />
euskara iz. éuscaro<br />
euskaratu du ad. traducir ao euskara<br />
euskarri iz. apoio, soporte<br />
eutsi dio ad. 1. soster, termar, aguantar,<br />
aturar 2. asir, agarrar 3. soportar,<br />
resistir, aturar interj. 4. ánimo!<br />
ez adb. 1. non iz. 2. negativa ez ezki<br />
non só...senón tamén ezta ere, ere<br />
ez tampouco<br />
ezabailu iz. borrador<br />
ezabatu du ad. borrar<br />
ezaguera iz. 1. razón, xuízo 2. coñecemento<br />
ezagun iz./izond. coñecido-a<br />
ezagutu du ad. 1. coñecer 2. recoñecer<br />
ezagutza iz. coñecemento<br />
ezarpen iz. (ohiturak) institución<br />
ezarri du ad. 1. colocar, pór, poñer<br />
2. inflixir 3. descansar<br />
ezaugarri iz. 1. sinal, característica,<br />
marca, distintivo, propiedade<br />
izond. 2. característico-a, distintivo-a,<br />
peculiar<br />
ezbehar iz. desgraza, contrariedade<br />
ezberdin izond. diferente<br />
ezdeus iz. nada<br />
ezer izord. nada
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 171<br />
euskara - galiziera<br />
ezerez iz. nada<br />
ezereztatu du ad. aniquilar<br />
ezespen iz. desprezo<br />
ezetsi du ad. desprezar<br />
ezetz 1. a que non 2. que non iz.<br />
3. negativa, negación<br />
ezezagun izond. descoñecido-a<br />
ezezko izlag. negativo-a<br />
ezeztatu du ad. negar<br />
ezgauza iz. miudeza<br />
ezik mend. agás, excepto, salvo,<br />
senón, menos izan ezik agás, excepto,<br />
salvo, menos<br />
ezikasi izond. inculto-a<br />
ezin iz. 1. imposibilidade 2. imposible<br />
ezin izan non poder<br />
ezinegon iz. 1. malestar, indisposición<br />
2. impaciencia<br />
ezinezko izlag./iz. imposible<br />
ezintasun iz. imposibilidade<br />
ezjakin izond. ignorante, inculto-a<br />
ezkata iz. escama<br />
ezkel izond. birollo-a, chosco-a<br />
ezker iz. 1. esquerda izond. 2. esquerdo-a<br />
3. xergo-a, zurdo-a<br />
ezkerreko izond. esquerdo-a<br />
ezkerti izond. xergo-a, zurdo-a<br />
ezkertiar adj./iz. de esquerdas<br />
ezkila iz. campá<br />
ezko iz. 1. cera 2. cerume<br />
ezkondu da/du ad. 1. casar 2. casado-a<br />
ezkongabe iz./izond. solteiro-a<br />
ezkongai iz./izond. 1. solteiro-a<br />
2. mozo-a, namorado-a izond.<br />
3. casadeiro-a<br />
ezkontza iz. 1. (ekintza) casamento,<br />
voda 2. (egoera) matrimonio<br />
ezkor izond. negativo-a, pesimista<br />
ezkur iz. 1. landra 2. cartos, diñeiro<br />
ezkutaketa iz. panda<br />
ezkutaleku iz. escondedoiro<br />
ezkutatu da/du ad. agochar, acochar,<br />
agachar, esconder, ocultar<br />
ezkutu iz. 1. escudo izond. 2. oculto-a<br />
ezkutuko izond. 1. secreto-a iz. 2.<br />
(kode) clave<br />
ezpain iz. labio, beizo<br />
ezpal iz. acha, estela<br />
ezpata iz. espada<br />
ezpel iz. buxo<br />
ezta junt. nin, nin tampouco, nin<br />
sequera ezta? non si?<br />
eztabaida iz. discusión, debate<br />
eztabaidatu da/du ad. discutir, debater<br />
eztainu iz. estaño<br />
eztanda iz. explosión, estoupido eztanda<br />
egin explotar, estourar, estoupar<br />
eztarri iz. gorxa<br />
eztei iz.pl. voda<br />
ezten iz. aguillón<br />
eztenkada iz. aguilloada<br />
ezti iz. 1. mel izond. 2. doce<br />
eztitu du ad. adozar, dulcificar<br />
eztul iz. tose, tusido eztul egin tusir<br />
ezusteko izlag. 1. inesperado-a iz.<br />
2. sorpresa, casualidade<br />
171
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 172<br />
172<br />
F<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
fabore iz. favor faborez por favor<br />
faborito iz./izond. (txapelketan) favorito-a<br />
fabrika iz. fábrica<br />
fabrikatu du ad. 1. fabricar 2. construír,<br />
edificar<br />
faktura iz. factura, conta<br />
fakultate iz. (unibertsitatean) facultade<br />
falka iz. cuña<br />
falta iz. falta, erro falta izan faltar,<br />
carecer de<br />
faltatu da/du ad. faltar<br />
faltsu izond. falso<br />
fama iz. fama, sona<br />
famatu izond. famoso<br />
familia iz. familia<br />
familiar izond. familiar<br />
fantasia iz. fantasía<br />
fardel iz. bala<br />
farmazia iz. 1. farmacia, botica<br />
2. (zientzia) farmacia<br />
faro iz. 1. (itsasoan) faro 2. (cotxean)<br />
faro<br />
fede iz. fe, crenza<br />
fededun iz./izond. relixioso-a, crente<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
feria iz. feira<br />
ferra iz. ferradura<br />
ferratu du ad. ferrar<br />
ferratzaile iz. ferrador-ora<br />
festa iz. festa<br />
fidantzia iz. confianza<br />
fidatu da ad. confiar, fiar<br />
fidel izond. leal, fiel<br />
fideo iz. fideo<br />
film iz. filme, película<br />
filmatu du ad. rodar, filmar<br />
filmatze iz. rodaxe<br />
fin izond. 1. fino-a, delicado-a iz.<br />
2. fin<br />
finkatu da/du ad. 1. fixar, asegurar,<br />
afianzar 2. arraigar, asentar<br />
fisika iz. física<br />
fisikari iz. físico-a<br />
fisiko izlag. físico-a<br />
fisiologiko izlag. fisiolóxico-a<br />
fitxa iz. ficha<br />
fitxategi iz. 1. ficheiro, arquivo 2. ficheiro,<br />
arquivador<br />
fitxatu du ad. fichar<br />
flan iz. flan
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 173<br />
euskara - galiziera<br />
flasko iz. frasco<br />
f<strong>ok</strong>a iz. foca<br />
forjatze iz. (ekintza) forxa<br />
forma iz. forma<br />
formal izond. formal<br />
formateatu du ad. formatear<br />
formatu da/du ad. formar<br />
forte iz. forte, fortaleza<br />
fot<strong>ok</strong>opia iz. fotocopia<br />
fraide iz. frade, monxe<br />
franko zenbatz. zehaztgb. moito<br />
frantses iz./izond. francés<br />
frantziar iz./izond. francés<br />
freno iz. freo<br />
freskatu da/du ad. refrescar<br />
fresko izond. fresco-a<br />
freskura iz. frescor<br />
frijitu du ad. 1. fritir, frixir izond.<br />
2. fritido-a, frito-a<br />
froga iz. proba, demostración<br />
frogatu du ad. probar, demostrar<br />
fronte iz. fronte<br />
frontoi iz. frontón<br />
fruitu iz. froito<br />
fruta iz. froita fruta-denda froitaría<br />
frutategi iz. froitaría<br />
fundamentu iz. fundamento<br />
fundatu du ad. fundar<br />
fundazio iz. fundación<br />
funts iz. fundamento, sustancia,<br />
fondo, alicerce, asento<br />
funtsezko izond. principal<br />
funtzionario iz. funcionario-a<br />
furgoi iz. furgón<br />
furgoneta iz. furgoneta<br />
fusil iz. fusil<br />
fusilamendu iz. fusilamento<br />
fusilatu du ad. fusilar<br />
futbol iz. fútbol<br />
futbolari iz. futbolista<br />
173
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 174<br />
174<br />
G<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
gabai iz. pardela<br />
gabardina iz. gabardina<br />
gabarra iz. gabarra<br />
gabe post. sen eman gabe deserto,<br />
non outorgado<br />
gaberik post. sen<br />
gabezia iz. escaseza<br />
gabila iz. tirafondo<br />
gabon inter. boa noite gabonak festas<br />
de nadal gabon-gau noiteboa<br />
urtezahar gau, gabon zahar gau<br />
noitevella<br />
gabonsari iz. aguinaldo<br />
gai iz. 1. materia, tema 2. materia,<br />
substancia gai izan ser quen a<br />
gailen izond. capital, crucial<br />
gailentasun iz. relevancia, relevo<br />
gailur iz. cima, cume, cumio<br />
gain iz. 1. cumio, cima 2. tona do<br />
leite, nata adb. 3. ademais, amais<br />
gainditu du ad. 1. superar, aprobar<br />
2. vencer, bater 3. salvar, superar<br />
gainean adb. encima, enriba<br />
gaineko iz./izlag. 1. o que está enriba<br />
2. superior 3. (otorduetan) segundo<br />
prato<br />
gainera l<strong>ok</strong>. ademais, a máis de<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
gainerako iz./izlag. 1. o demais 2. vol -<br />
ta, cambio, miúdo, moeda gainerakoan<br />
1. polo demais 2. senón<br />
gainetik adb. por encima<br />
gainezka adb. a rebosar, desbordado<br />
gainezka egin sobordar, rebordar,<br />
desbordar<br />
gaineztu da/du ad. sobordar, rebordar,<br />
desbordar<br />
gaita iz. gaita<br />
gaita-jole iz. gaiteiro-a<br />
gaitasun iz. 1. aptitude, capacidade,<br />
facultade, disposición, poder<br />
2. capacidade, talento<br />
gaitz iz. 1. mal 2. enfermidade, doenza,<br />
mal izond. 3. difícil, custoso-a<br />
gaitzespen iz. condena, reprobación<br />
gaitzetsi du ad. 1. desaprobar 2. con -<br />
denar, reprobar 3. (zuzenbidea)<br />
desestimar<br />
gaixo adb. enfermo-a, doente,<br />
malo-a<br />
gaixorik adb. enfermo-a, doente,<br />
malo-a<br />
gaixotasun iz. enfermidade, doenza,<br />
mal<br />
gaixotegi iz. hospital<br />
gaixotu da/du ad. enfermar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 175<br />
euskara - galiziera<br />
gaizbera iz. 1. malicioso-a 2. enfermizo-a<br />
gaizki adb. 1. mal izond. 2. grave<br />
gaizki hartu tomar a mal<br />
gaizkile iz./izond. malfeitor-ora, criminal<br />
gaizki-ulertu iz. malentendido<br />
gaiztakeria iz. maldade, falcatruada<br />
gaizto izond. mao, malo-a<br />
gajo izond. (emakumezkoez soilik)<br />
infeliz, coitado-a, pobre<br />
gako iz. garabullo, garabato<br />
galant izond. belo-a, fermoso-a, elegante,<br />
requintado-a, guapo-a<br />
galarazi du ad. prohibir, privar<br />
galbideratu da/du ad. perverter, corromper<br />
galburu iz. espiga de trigo<br />
galdatu du ad. esixir<br />
galdegin du ad. 1. pedir, solicitar<br />
2. preguntar<br />
galdeketa iz. interrogación<br />
galdera iz. pregunta, interrogación<br />
galdera-marka signo de interrogación<br />
galdetu du ad. preguntar, interrogar<br />
galdu du ad. perder<br />
galeper iz. paspallás<br />
galera iz. 1. perda 2. galera<br />
galeria iz. corredor, galería<br />
galiziar adj./iz. galego-a<br />
galiziera iz. (hizkuntza) galego<br />
galkor izond. efémero-a, pasadío-a<br />
galleta iz. galleta<br />
galtza iz. pantalóns<br />
galtzada iz. calzada<br />
galtzaile iz./izond. perdedor<br />
galtzamotz iz.pl. calzóns<br />
galtzarbe iz. axila, sobrazo<br />
galtze iz. perda<br />
galtzerdi iz. 1. calcetín 2. media<br />
galtzontzilo iz. calzón<br />
gamelu iz. camello<br />
ganadu iz. gando<br />
ganbara iz. camarote<br />
ganbera iz. cámara, estancia, cuarto<br />
gandu iz. 1. brétema, néboa 2. catarata,<br />
belida<br />
ganga iz. 1. galiñora 2. padal<br />
ganibet iz. coitelo<br />
ganora iz. fundamento<br />
ganoragabe izond. insubstancial<br />
gantz iz. graxa<br />
gantzutu du ad. 1. untar 2. unxir<br />
gapirio iz. cango<br />
gar iz. chama, lapa<br />
garabi iz. guindastre<br />
garagar iz. cebada<br />
garagardo iz. cervexa<br />
garai izond. 1. alto-a iz. 2. idade,<br />
época, momento, período garaiz<br />
a tempo<br />
garaikur iz. trofeo<br />
garaile izond. vencedor-ora<br />
garaipen iz. vitoria<br />
garaitu du/zaio ad. vencer, triunfar,<br />
render, bater<br />
garaje iz. garaxe<br />
garapen iz. desenvolvemento<br />
garatu da/du ad. desenvolver<br />
garautegi iz. hórreo, cabaceiro<br />
garbi izond. 1. limpo-a, puro-a 2. cla -<br />
ro-a, nítido-a, nidio-a<br />
175
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 176<br />
176<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
garbigailu iz. lavadora<br />
garbiketa iz. limpeza<br />
garbitasun iz. limpeza<br />
garbitu du ad. limpar, lavar, fregar<br />
garbitzaile iz./izond. limpador-ora<br />
kale-garbitzaile varredor-ora<br />
garden izond. 1. transparente 2. cla -<br />
ro-a, transparente<br />
garesti izond. caro-a, careiro-a, custoso-a<br />
garestitu du ad. encarecer<br />
gari iz. trigo<br />
garizuma iz. coresma<br />
garo iz. 1. fento, fieito 2. rosada<br />
garondo iz. caluga<br />
garraiatu du ad. transportar<br />
garraio iz. transporte<br />
garrantzi iz. importancia, valor<br />
garrantzitsu izond. importante<br />
garrasi iz. berro, chío, grito<br />
garratz izond. 1. acedo-a, agre,<br />
amargo-a 2. esgrevio-a, duro-a<br />
garraztu da/du ad. acedar, agrear<br />
gartsu izond. apaixonado-a, aceso-a<br />
garun iz. cerebro, miolos<br />
gas iz. gas<br />
gasolina iz. gasolina gasolina-zerbitzugune<br />
gasolineira<br />
gasolindegi iz. gasolineira<br />
gastatu du ad. gastar<br />
gastu iz. gasto<br />
gatazka iz. conflito<br />
gatazkati izond. conflitivo-a<br />
gatazkatsu izond. conflitivo-a<br />
gatibu iz. cativo-a, preso-a<br />
gatz iz. sal<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
gatzagi iz. callo<br />
gatzatu da/du ad. 1. callar, trallar,<br />
coagular da ad. 2. (elurra) callar<br />
gatzontzi iz. saleiro<br />
gau iz. noite<br />
gaubeila iz. vela, vixilia<br />
gauerdi iz. medianoite<br />
gaur adb. hoxe gaur egun actualmente<br />
gaurtik aurrera de hoxe en<br />
adiante<br />
gaurgero adb. 1. para entón 2. den -<br />
de hoxe<br />
gaurko izlag. 1. actual 2. para hoxe<br />
gaurkoz por hoxe<br />
gautu da ad. anoitecer<br />
gauza iz. cousa, obxecto gauza izan<br />
ser quen a<br />
gauzain iz. sereno<br />
gazi izond. salgado-a<br />
gazitu du ad. salgar<br />
gazrtigu iz. 1. aviso 2. castigo<br />
gazta iz. queixo<br />
gaztaina iz. castaña, baloca<br />
gaztainadi iz. castiñeira, souto<br />
gaztainondo iz. castiñeiro<br />
gaztanbera iz. requeixo<br />
gaztaro iz. mocidade, xuventude<br />
gazte iz./izond. novo-a, mozo-a<br />
gazteago izond. menor<br />
gaztelako iz./izond. castelán-á<br />
gaztelania iz. (hizkuntza) castelán<br />
gaztelu iz. castelo<br />
gazteria iz. mocidade, xuventude<br />
gaztetasun iz. mocidade, xuventude<br />
gaztigatu du ad. 1. avisar 2. castigar<br />
gehi iz. (matematika) máis
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 177<br />
euskara - galiziera<br />
gehiago zenbtz. zehaztgb./adb.<br />
máis<br />
gehiegi zenbtz. zehaztgb./adb. demasiado,<br />
de máis gehiegi eginda<br />
pasado-a, feito de máis<br />
gehiegikeria iz. abuso, exceso<br />
gehiegizko izlag. excesivo-a<br />
gehien zenbtz. zehaztgb. maioría<br />
2. máis, o máis gehienetan en<br />
xeral gehienez ao máximo<br />
gehienbat adb. sobre todo<br />
gehiengo iz. maioría<br />
gehigarri iz. anexo, apéndice<br />
gehikuntza iz. aumento, incremento<br />
gehitu da/du ad. 1. aumentar 2. engadir<br />
gela iz. 1. cuarto, peza 2. (itsasontzikoa)<br />
camarote<br />
geldi da/du ad. 1. deter, conter<br />
izond. 2. quieto-a, quedo-a, inmóvil<br />
interj. 3. alto<br />
geldialdi iz. pausa<br />
geldirik izond. quieto-a, quedo-a,<br />
inmóvil<br />
geldiro adb. amodo, devagar, engorde<br />
gelditu da/du ad. 1. quedar 2. pa -<br />
rar, deter<br />
gelt<strong>ok</strong>i iz. estación<br />
geografía iz. xeografía<br />
geologia iz. xeoloxía<br />
geraleku iz. (garraioak) parada<br />
geratu da/du ad. 1. quedar 2. parar<br />
gerezi iz. cereixa<br />
gerezidi iz. cerdeiral<br />
gereziondo iz. cerdeira<br />
geriza iz. 1. sombra 2. protección<br />
gerizatu da/du ad. protexer<br />
gerizpetu da/du ad. asombrar, dar<br />
sombra<br />
gerla iz. guerra<br />
gero adb. 1. despois iz. 2. futuro geroztik<br />
dende entón<br />
geroag<strong>ok</strong>o izond. posterior<br />
geroaldi iz. (hizkuntza) futuro<br />
ger<strong>ok</strong>o izond. futuro-a, posterior<br />
gerra iz. guerra<br />
gerri iz. cintura, van, talle<br />
gerriko iz. cinto<br />
gertaera iz. 1. aventura 2. suceso,<br />
feito, acontecemento, sucedido<br />
gertakari iz. suceso, sucedido<br />
gertakizun iz. suceso, sucedido<br />
gertatu da ad. suceder, acontecer,<br />
ocorrer, producirse berriz gertatu<br />
repetirse un acontecemento<br />
gertu izond. 1. disposto-a, preparado-a<br />
adb. 2. cerca, preto<br />
geruza iz. (mintza) baño, película<br />
geu izord. nosoutros<br />
geure izord. de noso<br />
geurtz adb. o ano que vén<br />
geza izond. 1. eslamiado-a, insípido-a<br />
2. (ura) doce<br />
gezi iz. frecha, seta<br />
gezur iz. mentira, trola gezurra esan<br />
mentir<br />
gezurrezko izlag. mentireiro-a,<br />
falso-a<br />
gezurti iz./izond. mentireiro-a, troleiro-a<br />
gibel iz. 1. fígado 2. parte posterior<br />
gibeleko izond. posterior<br />
gida iz. (liburua) guía<br />
177
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 178<br />
178<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
gidaliburu iz. manual<br />
gidari iz. 1. guía, guieiro 2. condutor-ora,<br />
chofer<br />
gidatu du ad. conducir, guiar, dirixir<br />
gihar iz. 1. febra 2. músculo izond.<br />
3. musculoso-a<br />
gihartsu izond. musculoso-a<br />
giltza iz. 1. chave 2. (ideia) chave,<br />
clave<br />
giltzarri iz. pedra clave<br />
giltzurrun iz. ril<br />
gimnasio iz. ximnasio<br />
gimnasta iz. ximnasta<br />
gimnastika iz. ximnasia<br />
gingil iz. lobo<br />
giro iz. 1. ambiente, atmósfera<br />
2. tem po atmosférico, tempero<br />
gisa iz. modo, xeito, forma<br />
gitarra iz. guitarra<br />
giza iz. humano-a<br />
gizabanako iz. (gizakia) individuo<br />
gizabanakoaren izlag. individual<br />
gizabide iz. conduta humana<br />
gizagaixo izond. (gizonezkoez soilik)<br />
infeliz, coitado, pobre<br />
gizaki iz. ser humano<br />
gizarte iz. sociedade<br />
gizaseme iz. home, varón<br />
gizateria iz. humanidade, mundo<br />
gizatiar izond. humano-a<br />
gizen iz./izond. 1. gordo-a, groso-a<br />
iz. 2. (haragiarena) graxa<br />
gizendu du ad. cebar, engordar<br />
gizon iz. home, señor, varón<br />
gizonezko iz. 1. home, varón, cabaleiro<br />
izlag. 2. masculino, do home<br />
globo iz. globo<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
gloria iz. (musika) gloria<br />
goarnizio iz. 1. (janariarena) gornición<br />
2. (soldaduak) gornición<br />
gobernadore iz. gobernador-ora<br />
gobernatu du ad. 1. gobernar 2. coi -<br />
dar<br />
gobernu iz. goberno<br />
gogaikarri izond. molesto-a<br />
gogaitu da/du ad. aburrir, enfastiar<br />
gogaitu du ad. molestar, amolar<br />
gogo iz. 1. mente, espírito 2. gana<br />
3. desexo, vontade, ánimo 4. alen -<br />
to, folgo gogoan hartu ter en conta<br />
gogo-aldartea estado de ánimo<br />
gogo eman estar atento gogo izan<br />
querer, desexar gogo onez de boa<br />
gana gogotik 1. a gusto 2. a encher,<br />
abundantemente gogoz 1. de<br />
memoria 2. a gusto gogoz kontra<br />
contra a vontade (de)<br />
gogoeta iz. reflexión<br />
gog<strong>ok</strong>o izlag. 1. agradable 2. preferido-a<br />
gogor izond. 1. duro, sólido 2. violento-a<br />
adb. 3. forte<br />
gogorarazi du ad. revivir, recordar<br />
gogoratu da/du ad. recordar, lembrar,<br />
acordar<br />
gogorkeria iz. crueza, dureza<br />
gogorki adb. con forza, con dureza<br />
gogortasun iz. dureza<br />
gogortu da/du ad. endurecer<br />
gogotsu izond. activo-a, dilixente<br />
goi iz. 1. parte de arriba 2. alto<br />
izond. 3. alto-a goiko superior<br />
goian adb. arriba<br />
goibel izond. 1. escuro-a 2. triste<br />
3. toldado-a, cerrado-a, pecho-a,<br />
pechado-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 179<br />
euskara - galiziera<br />
goibeldu da/du ad. 1. escurecer 2.<br />
entristecer<br />
goibeltasun iz. tristura, tristeza<br />
goi-buru iz. cabeceira<br />
goitizen iz. alcume<br />
goiz iz. 1. mañá adb. 2. cedo goizean<br />
goiz pola mañá cedo<br />
goizalde iz. amencer, madrugada<br />
goiztiar izond. 1. madrugador-ora,<br />
mañanceiro-a 2. temperán-á<br />
goiztiri iz. amencer, madrugada<br />
gol iz. gol<br />
goldatu du ad. labrar<br />
golde iz. arado<br />
golf iz. golf<br />
golko iz. (geografia) golfo<br />
goma iz. goma<br />
gomendatu du ad. recomendar,<br />
aconsellar, consellar<br />
gomendio iz. recomendación gomendiozko<br />
gutuna carta de recomendación<br />
gona iz. saia<br />
gonbidatu du ad. convidar, invitar<br />
gonbit iz. convite, invitación<br />
gor izond. xordo<br />
gora adb. 1. arriba izond. 2. alto interj.<br />
3. viva<br />
gorabehera iz. altibaixo, cambio<br />
gutxi gorabehera máis ou menos,<br />
arredor, aproximadamente<br />
goraintzi iz. recordo, saúdo goraintziak<br />
eman dar saúdos<br />
goraipatu du ad. gabar, loar<br />
goraki adb. a voces<br />
goratu da/du ad. 1. levantar, subir<br />
du ad. 2. enxalzar<br />
gorazarre iz. homenaxe, eloxio gorazarre<br />
egin homenaxear<br />
gorbata iz. gravata<br />
gordailu iz. depósito, almacén legegordailu<br />
depósito legal<br />
gorde da/du ad. 1. agachar, agochar,<br />
acochar, esconder, ocultar<br />
2. coidar, gardar 3. reservar<br />
gordeleku iz. 1. almacén 2. tobo,<br />
cocho<br />
gordetegi iz. depósito<br />
gordin izond. 1. cru-a 2. bruto-a<br />
goren izond. senlleiro-a<br />
gori izond. 1. roxo-a, incandescente,<br />
candente 2. abondoso-a, abundante<br />
gorila iz. gorila<br />
goritu da/du ad. poñer roxo, poñer<br />
candente<br />
goroldio iz. carriza<br />
gorosti iz. acivro, xardón<br />
gorotz iz. 1. esterco 2. (animaliena)<br />
excremento, merda<br />
gorozkiak iz.pl. feces<br />
gorputegi iz. depósito de cadáveres<br />
gorputz iz. corpo<br />
gorputz-adar iz. membro<br />
gorri iz./izond. 1. vermello-a 2. ru -<br />
bio-a, roibo-a 3. cru-a<br />
gorringo iz. xema<br />
gorrinxka izond. avermellado-a,<br />
arrubiado-a<br />
gorritu da/du ad. 1. arroibar 2. (janariak)<br />
dourar da ad. 3. ruborizar<br />
gorrotatu du ad. aborrecer, odiar<br />
gorroto iz. odio, xenreira<br />
gorte iz. corte, séquito<br />
179
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 180<br />
180<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
gortina iz. cortina<br />
gosaldu da/du ad. almorzar<br />
gosari iz. almorzo<br />
gose iz. fame gose izan ter fame<br />
goseti izond. 1. famento-a 2. ansioso-a<br />
gosetu da/du ad. ter fame<br />
gotorleku iz. forte, fortaleza<br />
gotzain iz. bispo<br />
gozamen iz. deleite, gozo<br />
gozarazi da/du ad. deleitar<br />
gozatu da ad. 1. adozar, dulcificar,<br />
edulcorar 2. gozar<br />
gozo izond. 1. doce 2. rico-a, saboroso-a<br />
goz<strong>ok</strong>i iz./izond. doce, caramelo,<br />
golosina, lambetada, larpeirada<br />
gozotegi iz. confeitaría, dozaría,<br />
pastelaría<br />
gozozale iz./izond. larpeiro-a<br />
gradu iz. grao<br />
graduatu du ad. 1. graduar da ad.<br />
2. graduar<br />
grafia iz. grafía<br />
gramatika iz. gramática<br />
gramo iz. gramo<br />
grazia iz. graza<br />
greba iz. folga gose-greba folga de<br />
fame<br />
grina iz. paixón<br />
grinatu da ad. 1. apaixonarse da/du<br />
ad. 2. alterarse, apaixonarse<br />
gripe iz. gripe, influenza<br />
gris iz./izond. gris<br />
gu izord. nós<br />
guardasol iz. antuca, parasol, paraugas<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
guardia iz. garda<br />
guda iz. combate, guerra, loita<br />
gudari iz. soldado do exército vasco<br />
gudaroste iz. exército, armada<br />
gudu iz. 1. loita, combate 2. batalla<br />
gune iz. 1. núcleo, centro 2. espazo,<br />
zona<br />
gupida iz. compaixón, piedade<br />
gupida izan apiadarse, compadecer<br />
gupidatu du ad. compadecer, apiadarse<br />
gura izan/ukan da/du ad. querer,<br />
desexar, apetecer<br />
guraize iz. tesoira<br />
gurari iz. apetito<br />
gurasoak iz. pais, papás<br />
guratsu izond. caprichoso-a<br />
gurdi iz. carro gurdi-s<strong>ok</strong>a adival<br />
gure izlag. noso, nosa<br />
gurgarri izond. moi importante, sagrado-a<br />
guri izond. brando-a, tenro-a<br />
gurin iz. manteiga<br />
gurpil iz. roda<br />
gurtu da ad. 1. agachar, inclinar<br />
2. adorar, venerar<br />
gurutzatu da/du ad. cruzar<br />
gurutze iz. cruz<br />
gustatu zaio ad. gustar, agradar<br />
gustu iz. gusto, sabor gustura a<br />
gusto gustua izan saber<br />
gustuko izlag. favorito-a, preferido-a<br />
gutizia iz. antollo, capricho<br />
gutun iz. 1. carta, epístola 2. circular<br />
gutun-azal iz. sobre
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 181<br />
euskara - galiziera<br />
gutxi zenbtz. zehaztgb. pouco gutxi<br />
gorabehera máis ou menos, arredor,<br />
aproximadamente gutxitan<br />
poucas veces<br />
gutxiago zenbtz. zehaztgb./adb.<br />
menos<br />
gutxiango iz. minoría<br />
gutxien zenbtz. zehaztgb. mínimo<br />
gutxienez polo menos<br />
gutxietsi du ad. 1. desbotar, desestimar<br />
2. menosprezar<br />
gutxitu da/du ad. diminuír, minguar<br />
guzti zenbtz. or<strong>ok</strong>. todo –en guztia<br />
canto-a<br />
guztira iz. total<br />
guztiz adb. absolutamente, todo,<br />
completamente, totalmente, por<br />
completo<br />
181
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 182<br />
182<br />
H<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
haatik l<strong>ok</strong>. porén, con todo<br />
habe iz. trabe<br />
habia iz. niño habia egin aniñar<br />
haga iz. barra, panca<br />
hagin iz. 1. moa 2. dente<br />
haiek erak. 1. aqueles, aquelas<br />
izord. 2. eles, elas<br />
haien izlag. seu, súa<br />
hain det. tan hain zuzen ere precisamente<br />
hainbanatu du ad. distribuír<br />
hainbat zenbtz. zehaztgb. 1. tanto<br />
coma, tanto como 2. varios-as<br />
adb.3. moito<br />
hainbeste adb. tanto<br />
haitz iz. rocha, pena<br />
haitzulo iz. cova, gruta<br />
haizatu du ad. 1. ventilar, airear<br />
2. escorrentar, espantar da/du ad.<br />
3. inchar, inflar<br />
haize iz. 1. vento pl. 2. gas haizeoihal<br />
vela<br />
haizemaile iz. abano<br />
haizetsu izond. ventoso-a<br />
haizeztatu da/du ad. airear, osixenar,<br />
ventilar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
hala adb. así, deste xeito hala ere<br />
porén, con todo, non obstante,<br />
malia hala eta guztiz ere con<br />
todo, malia<br />
halabehar iz. 1. destino, fado 2. casualidade<br />
halaber l<strong>ok</strong>. do mesmo xeito<br />
halako izlag. 1. así 2. certo-a 3. tal<br />
halako batean daquela, entón<br />
halaxe adb. deste xeito<br />
halere l<strong>ok</strong>. porén, non obstante<br />
haltz iz. amieiro, ameneiro<br />
hamabi zenbtz. zehazt./iz. doce<br />
hamabigarren ord. duodécimo-a<br />
hamabiren iz. doceavo-a, duodécimo-a,<br />
duodécima parte<br />
hamabost zenbtz. zehazt./iz. quince<br />
hamabostaldi iz. quincena<br />
hamahiru zenbtz. zehazt./iz. trece<br />
hamaika zenbtz. zehazt./iz. 1. once<br />
zenbtz. zehaztgb. 2. moito-a hamaika<br />
aldiz moitas veces<br />
hamaikagarren ord. undécimo-a<br />
hamaikaren iz. onceavo-a, undécimo-a,<br />
undécima parte<br />
hamaiketako iz. parva, almorzo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 183<br />
euskara - galiziera<br />
hamalau zenbtz. zehazt./iz. catorce<br />
hamar zenbtz. zehazt./iz. dez<br />
hamargarren ord. décimo-a<br />
hamarkada iz. década<br />
hamarna banatz. dez a cada un<br />
hamarreko iz. decena<br />
hamarren iz. 1. décimo-a, décima<br />
parte 2. (zerga) décimo<br />
hamarretako iz. parva<br />
hamasei zenbtz. zehazt./iz. dezaseis<br />
hamazazpi zenbtz. zehazt./iz. dezasete<br />
hamazortzi zenbtz. zehazt./iz. deza -<br />
oito<br />
han adb. alá, alí handik aurrera<br />
1. dende alí 2. dende entón<br />
hanburgesa iz. hamburguesa<br />
handi izond. grande<br />
handiago izlag. superior, maior<br />
handien izlag. maior<br />
handiki adb. 1. en grande, ao grande<br />
2. a miúdo iz./izond. 3. poderoso-a<br />
handikiro adb. ao grande, en grande<br />
handinahi izond. 1. ambicioso-a,<br />
cobizoso-a iz. 2. ambición<br />
handitasun iz. 1. grandeza 2. medida,<br />
tamaño 3. madureza<br />
handitu da/du ad. agrandar<br />
handizale izond. ambicioso-a, cobizoso-a<br />
handizkatu du ad. esaxerar<br />
hanka iz. perna, pata<br />
hanpatu da/du ad. inchar, inflar<br />
hantxe adb. alí mesmo, alá mesmo<br />
har iz. verme<br />
hara adb. alá, aló<br />
haragi iz. carne<br />
haraindi post. 1. alén iz. 2. alén, o<br />
outro mundo<br />
harakin iz. carniceiro-a<br />
haran iz. val<br />
harantzago adb. acolá<br />
harategi iz. carnizaría<br />
haraxe adb. alá mesmo, aló mesmo<br />
harea iz. area<br />
haren pos. seu<br />
hargin iz. canteiro-a<br />
hari iz. fío haria sartu enfiar, enliñar<br />
harik eta…arte até que<br />
haril iz. 1. nobelo 2. (elektrizitate)<br />
bobina<br />
haritu du ad. fiar<br />
haritz iz. carballo<br />
harizti iz. carballeira<br />
harkaitz iz. rocha, pena<br />
harmonia iz. harmonía<br />
harpe iz. gruta, caverna<br />
harrapatu du ad. 1. atrapar, sorprender,<br />
pillar 2. (mozkor bat) pillar,<br />
apañar<br />
harraska iz. bebedoiro, pía<br />
harraskatu du ad. rascar<br />
harreman iz. 1. relación, trato 2. relación,<br />
consecuencia pl. 2. influencias<br />
harremanak jarri/izan<br />
relacionarse<br />
harrera iz. recibimento, acollida, recepción<br />
harrera-leku recepción<br />
harresi iz. muralla<br />
harrezkero adb. dende entón, desde<br />
entón, posteriormente<br />
harri iz. pedra<br />
harrialde iz. comarca, bisbarra, rexión<br />
183
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 184<br />
184<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
harribila iz. canto, pelouro, croio,<br />
seixo<br />
harribitxi iz. pedra preciosa<br />
harridura iz. exclamación<br />
harrigarri izond. admirable, estraño<br />
harrijasotzaile iz. levantador de pedras<br />
harrika adb. a pedradas<br />
harrikada iz. pedrada<br />
harritartasun iz. nacionalidade<br />
harritu da/du ad. asombrar, sorprender,<br />
admirar<br />
harro izond. fachendoso-a, orgulloso-a<br />
harrobi iz. canteira<br />
harroin iz. piar<br />
harr<strong>ok</strong>eria iz. vaidade, fachenda<br />
harrotasun iz. orgullo<br />
harrotu da/du ad. 1. gabarse, oufanarse<br />
2. incharse<br />
hartu du ad. 1. coller, termar 2. to -<br />
mar, adoptar 3. recibir 4. ocupar<br />
5. to mar, comer, beber, inxerir<br />
6. aco ller on/ondo/ongi hartu<br />
sentar ben un feito ou comentario<br />
t<strong>ok</strong>i handia hartu avultar, arrombar<br />
sematzat hartu (seme bat)<br />
adoptar alabatzat hartu (alaba<br />
bat) adoptar<br />
hartz iz. oso<br />
hartze iz. 1. adopción 2. acollida,<br />
recibimento 3. recepción sematzat<br />
hartze (seme batena) adopción<br />
alabatzat hartze (alaba batena)<br />
adopción<br />
harzola iz. lousado<br />
haserre iz. 1. enfado izond. 2. anoxado-a,<br />
enfadado-a<br />
haserretu da/du ad. enfadarse, anoxar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
hasi da/du ad. comezar, empezar<br />
hasiera iz. comezo, principio<br />
hasperen iz. suspiro hasperen egin<br />
suspirar<br />
hastapen iz. 1. comezo, principio<br />
2. principio, fundamento<br />
hats iz. alento<br />
hatz iz. dedo hatz egin rañar hatz<br />
lodi dedo polgar, dedo gordo<br />
hatz luze dedo pai de todos, dedo<br />
do corazón hatz nagi dedo mediano,<br />
dedo anular hatz txiki<br />
dedo maimiño, dedo pequeniño<br />
hatz erakusle dedo furabolos,<br />
dedo índice<br />
hau erak. este, esta, isto hau da é<br />
dicir, isto é<br />
hauek erak. estes, estas<br />
haur iz. neno-a, meniño-a, crianza<br />
haurdun iz./adj. preñada, grávida<br />
haurtasun iz. nenez, infancia<br />
haurtzaindegi iz. gardería, xardín de<br />
infancia<br />
haurtzaro iz. nenez, infancia<br />
hauskara iz. cincento-a, cinsento-a<br />
hauskor izond. fráxil<br />
hauskortasun iz. fraxilidade<br />
hausnarketa iz. 1. rume 2. reflexión<br />
hausnartu du ad. 1. rumiar, remoer<br />
2. cismar, cavilar<br />
hauspeatu du ad. (kimika) precipitar<br />
hauspo iz. 1. fol 2. pulmón<br />
hautatu du ad. escoller, elixir<br />
hauteman du ad. enxergar, apreciar,<br />
percibir<br />
hauteskunde iz. elección<br />
hautesontzi iz. urna<br />
hauts iz. po
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 185<br />
euskara - galiziera<br />
hautsi da/du ad. romper, rachar<br />
hautsontzi iz. cinceiro<br />
hauxe erak. isto mesmo<br />
hazi da ad. 1. crecer du ad. 2. criar<br />
iz. 3. semente<br />
haziera iz. crianza, cría<br />
hazka adb. rascando, rañando<br />
hazka egin rañar, rascar<br />
hazkatu da/du ad. rañar<br />
hazkunde iz. 1. crecemento, desenvolvemento<br />
2. (ekonomia) crecemento<br />
hazkuntza iz. crianza, cría<br />
haztakatu da/du ad. apalpar, palpar<br />
haztamu iz. apalpada, apalpadela<br />
haztamuka ás apalpadas<br />
haztatu da/du ad. apalpar, palpar<br />
hazte iz. crecemento<br />
hedatu du ad. 1. tender 2. estender,<br />
repartir 3. difundir<br />
hegal iz. 1. á, ala 2. aba, beiril 3. ladeira<br />
4. costado<br />
hegalabur iz. atún<br />
hegaldatu da ad. voar<br />
hegaldi iz. voo<br />
hegaluze iz. bonito<br />
hegan adb. voando hegan egin voar<br />
hegats iz. pluma, pena<br />
hegazkin iz. avión<br />
hegazkinlari iz. aviador-ora<br />
hegazti iz. ave<br />
hego iz. 1. sur 2. á, ala hego-haize<br />
vento do sur<br />
hegoalde iz. parte sur<br />
helbide iz. 1. enderezo, dirección 2.<br />
(norako) destino helbide elektroniko<br />
enderezo electrónico<br />
helburu iz. obxectivo, finalidade,<br />
fin, obxecto, proxecto, propósito,<br />
meta helburu hartu proporse, propoñerse<br />
heldu da ad. 1. chegar 2. madurar<br />
3. agarrar, termar, prender, coller<br />
4. acceder 5. acoller iz./izond.<br />
6. adulto-a, maduro-a<br />
helduaro iz. madureza<br />
helduleku iz. mango, asa, agarradeira<br />
heldutasun iz. madureza<br />
helegite iz. (zuzenbide) recurso<br />
helikoptero iz. helicóptero<br />
helmuga iz. (kirola) meta<br />
hemen adb. aquí, acá hemendik aurrera<br />
en diante, a partir de agora<br />
hementxe adb. aquí mesmo, acá<br />
mesmo<br />
hemeretzi zenbtz. zehazt./iz. dezanove<br />
herabeti izond. tímido<br />
herdoil iz. ferruxe<br />
herdoildu da/du ad. enferruxar<br />
herdoiltsu izond. ferruxento-a<br />
heren iz. terzo-a, terza parte<br />
herenegun adb. antonte<br />
herio iz. morte<br />
heriotza iz. morte<br />
herren iz./izond. coxo-a herren<br />
egin coxear<br />
herrestatu da/du ad. arrastrar<br />
herri iz. 1. pobo 2. vila izond. 3. po -<br />
pular<br />
herrikoi izond. popular<br />
herrimin iz. morriña, saudade<br />
herritar iz. cidadán<br />
herrixka iz. aldea<br />
herstegi iz. cerrume, valo, peche<br />
185
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 186<br />
186<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
hertsi izond. estreito-a, angosto-a<br />
hesgailu iz. vendaxe, venda<br />
hesi iz. valo, valado, cerrume<br />
heste iz. intestino<br />
heu izord. ti mesmo<br />
heze izond. húmido-a<br />
hezetasun iz. humidade<br />
hezetu da/du ad. 1. humedecer du<br />
ad. 2. saciar<br />
hezi du ad. 1. educar, criar 2. do -<br />
mar, domesticar<br />
hezigaitz izond. indómito-a, indomable<br />
heziketa iz. educación, instrución<br />
hezkuntza iz. educación<br />
hezur iz. 1. óso 2. (frutarena) carabuña,<br />
coia<br />
hezurdura iz. esqueleto<br />
hi izord. ti<br />
higitu da/du ad. mover<br />
higuin iz. repugnancia, noxo<br />
higuindu du ad. odiar, aborrecer<br />
higuingarri izond. 1. repugante, noxento-a<br />
2. odioso-a<br />
hika iz. 1. pantano adb. 2. atuando<br />
hika egin atuar<br />
hil da ad. 1. morrer du ad. 2. matar<br />
iz. 3. mes iz./izond. 4. morto-a sei<br />
hileko semestral<br />
hilabete iz. mes sei hilabeteko semestral<br />
hilarazi du ad. facer matar<br />
hildako iz./izlag. morto-a, defunto-a<br />
hileko iz. 1. mensualidade 2. menstruación,<br />
regra<br />
hilero adb. todos os meses, mensualmente<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
hilerri iz. cemiterio, camposanto<br />
hiletak iz. funeral<br />
hilezkor izond. inmortal, eterno-a<br />
hilgarri izond. mortífero, mortal<br />
hilketa iz. 1. asasinato, homicidio,<br />
morte 2. matanza<br />
hilkor izond. mortal<br />
hilkutxa iz. cadaleito, ataúde, caixón<br />
hilobi iz. sepulcro, fosa<br />
hiltzaile iz. asasino-a<br />
hiltze iz. sacrificio de gando<br />
hipertestu iz. hipertexto<br />
hipopotamo iz. hipopótamo<br />
hire izlag. teu, túa<br />
hiri iz. cidade<br />
hiribide iz. avenida<br />
hiriburu iz. capital<br />
hiritar iz. 1. urbano-ana 2. cidadán-á<br />
hiru zenbtz. zehazt./iz. tres<br />
hirugarren ord. terceiro-a, terzo-a<br />
hirugihar iz. touciño entrefebrado<br />
hiruhileko iz. trimestre<br />
hiruki iz. 1. triángulo izond. 2. trixémino-a<br />
hirukoitz iz./izond. triplo-a<br />
hirukote iz. trío<br />
hirurehun zenbtz. zehazt./iz. trescentos-as<br />
hirurogei zenbtz. zehazt./iz. sesenta<br />
hirurogeita hamar zenbtz. zehazt./iz.<br />
setenta<br />
hirusta iz. trevo<br />
hiruzpalau zenbtz. zehaztgb. tres<br />
ou catro<br />
historia iz. historia<br />
hits izond. tristeiro-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 187<br />
euskara - galiziera<br />
hitz iz. palabra, verba, termo hitz<br />
egin falar ezkon-hitza eman prometerse<br />
hitz jario verba hitzetik<br />
hortzera 1. de socato, de súpeto<br />
2. continuamente<br />
hitzaldi iz. 1. discurso, conferencia<br />
2. (hizketaldi) charla, parola<br />
hitzarmen iz. 1. contrato 2. concerto,<br />
convenio<br />
hitzaurre iz. (liburu batean) introdución<br />
hitzeman du ad. prometer<br />
hitzordu iz. cita hitzordua jarri/eman<br />
citarse<br />
hizkera iz. modo de falar<br />
hizketa iz. fala, conversa<br />
hizketaldi iz. charla, parola<br />
hizki iz. afixo<br />
hizkuntza iz. lingua, idioma<br />
hizkuntzalari iz. lingüísta<br />
hizkuntzalaritza iz. lingüística<br />
hizlari iz. conferenciante, orador-ora<br />
hiztegi iz. dicionario, vocabulario<br />
hiztun iz. 1. faladeiro-a, falangueiro-a<br />
2. falante<br />
hobari iz. vantaxe<br />
hobe izond. mellor, superior ezin<br />
hobe perfecto-a<br />
hobeki adb. mellor<br />
hobekuntza iz. mellora, melloramento<br />
hoben iz. 1. culpa 2. defecto, tacha<br />
3. pecado hoben egin ofender<br />
hoberen iz./izond. mellor<br />
hobeto adb. mellor<br />
hobetsi du ad. preferir<br />
hobetu da/du ad. mellorar, superar<br />
hobi iz. 1. burato, buraco 2. tumba,<br />
sepultura 3. enxiva<br />
hobiratu du ad. enterrar<br />
hodei iz. nube<br />
hodeitsu izond. nubrado-a, toldado-a,<br />
pecho-a, cerrado-a, pechado-a<br />
hodeitu da/du ad. toldar, cubrir<br />
hodi iz. tubo<br />
hogei zenbtz. zehazt./iz. vinte<br />
hogeita hamar zenbtz. zehazt./iz.<br />
trinta<br />
hola adb. así<br />
hona adb. acá, acó hona hemen velaquí<br />
honaxe adb. acá mesmo, acó mesmo<br />
hondakin iz. refugallo<br />
hondamen iz. destrución<br />
hondar iz. 1. area 2. residuo<br />
hondartza iz. praia<br />
hondatu da/du ad. 1. destruír 2. afun -<br />
dir, afondar 3. estragar, derramar,<br />
avariar du ad. 4. desbaldir, dilapidar<br />
hondo iz. fondo<br />
hondoratu da/du ad. afundir<br />
honela adb. así<br />
honelako adb. así, deste xeito<br />
honelaxe adb. así, deste xeito<br />
honen adb. tan<br />
honenbeste zenbtz. zehaztgb. tanto-a<br />
honezkero adb. polo de agora<br />
hontz iz. 1. bufo 2. curuxa<br />
hor adb. aí<br />
hori iz./izond. 1. amarelo-a, marelo-a<br />
erak. 2. ese, esa, iso<br />
horiek erak. eses, esas<br />
horixe erak. iso mesmo<br />
horixka izond. amarelado-a<br />
horizonte iz. horizonte<br />
horma iz. 1. parede 2. xeo<br />
187
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 188<br />
188<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
hornitegi iz. estación de servizo<br />
hornitu da/du ad. aprovisionar, fornecer<br />
horra adb. aí horra hor velaí<br />
horregatik l<strong>ok</strong>. por iso<br />
horrela adb. así<br />
horrelako adb. dese xeito, coma<br />
ese, tal<br />
horrelaxe adb. dese xeito, coma ese<br />
horren adb. 1. tan…coma ese<br />
2. dese (de + ese)<br />
horrenbeste zenbtz. zehaztgb./adb.<br />
tanto<br />
hortaz l<strong>ok</strong>. polo tanto<br />
hortu iz. horta<br />
hortxe adb. aí mesmo<br />
hortz iz. 1. dente 2. (erreminta)<br />
gallo<br />
hortzikatu du ad. rillar<br />
hortzore iz. dentífrico<br />
hosto iz. folla<br />
hotel iz. hotel<br />
hots iz. 1. ruído, son interj. 2. iso é!,<br />
ánimo! hots egin 1. chamar 2. fa -<br />
cer ruído<br />
hotz iz. frío<br />
hotzeri iz. catarro, constipado, arrefriado<br />
hotzikara iz. 1. calafrío 2. quentura,<br />
bocha nos labios<br />
hozbera izond. friorento-a<br />
hozbero iz. temperatura<br />
hozgiro iz. fresco<br />
hozka iz. trabada, mordedura hozka<br />
egin trabar, morder<br />
hozkada iz. trabada, mordedura<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
hozkailu iz. frigorífico, neveira<br />
hozkirri iz. 1. fresco-a 2. calafrío<br />
hozmindu da ad. (hotzagatik) encoller<br />
hoztasun iz. frialdade<br />
hoztu da/du ad. arrefriar<br />
humore iz. (biologia) humor<br />
hunkipen iz. emoción<br />
hunkitu da/du ad. afectar, emocionar<br />
huntz iz. hedreira<br />
hura erak. 1. aquel, aquela, aquilo<br />
izord. 2. el, ela<br />
hurbil adb. 1. cerca, preto izond.<br />
2. próximo-a<br />
hurbildu da/du ad. achegar, acercar,<br />
aproximar –ra hurbildu tender<br />
a<br />
hurko izlag. 1. próximo-a iz. 2. semellante<br />
hurran adb. 1. cerca izond. 2. próximo-a,<br />
seguinte<br />
hurrengo izlag. vindeiro-a, próximo-a,<br />
seguinte<br />
hurreratu da/du ad. aproximar,<br />
achegar, acercar, chegar<br />
huskeria iz. 1. miseria 2. trangallada,<br />
trapallada<br />
hustu da/du ad. baleirar<br />
huts iz./izond. 1. defecto, tacha,<br />
lagoa 2. cero 3. baleiro-a izond.<br />
4. baleiro-a, van 5. puro-a huts<br />
egin 1. faltar 2. fallar<br />
hutsal izond. ovo choco, podre<br />
hutsik iz. (esleitu gabe) deserto<br />
hutsune iz. concavidade
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 189<br />
I<br />
euskara - galiziera<br />
ia adb. case, a piques<br />
iaio izond. hábil, destro-a<br />
iaz adb. o ano pasado<br />
ibai iz. río<br />
ibar iz. val<br />
ibilaldi iz. paseo, travesía<br />
ibilbide iz. percorrido, traxecto, camiño<br />
ibilera 1. xeito de andar 2. comportamento,<br />
conduta<br />
ibilgailu iz. vehículo<br />
ibili da ad. 1. andar, camiñar 2. pasear<br />
3. (zaldi bat) montar atzetik<br />
ibili perseguir<br />
ibilt<strong>ok</strong>i iz. paseo<br />
idatzi du ad. 1. escribir iz. 2. escrito<br />
idatziz por escrito<br />
idatzizko izond. escrito-a<br />
idazkari iz. secretario-a<br />
idazkaritza iz. secretaría<br />
idazkera iz. 1. grafía, escritura 2. estilo<br />
idazketa iz. redacción<br />
idazki iz. texto, obra escrita<br />
idazlan iz. escrito, redacción<br />
idazle iz. escritor-ora<br />
idazluma iz. pluma<br />
idazmakina iz. máquina de escribir<br />
ideia iz. 1. idea 2. crenza<br />
idi iz. boi<br />
idor izond. seco-a<br />
idortasun iz. sequidade, secura<br />
ifrentzu iz. revés<br />
igande iz. domingo<br />
igarkizun iz. 1. adiviña, enigma<br />
2. predición<br />
igarle iz. adiviño-a<br />
igaro da ad. pasar<br />
igarobide iz.pasaxe<br />
igarotze iz. (ekintza) pasaxe<br />
igarri da ad. acertar, adiviñar, atinar<br />
igel iz. ra<br />
igeltsero iz. albanel<br />
igeltsu iz. 1. xeso 2. escaiola<br />
igeri adb. a nado igeri egin nadar<br />
igeriketa iz. natación<br />
igerileku iz. piscina<br />
igitai iz. fouce, fouciña, fouciño<br />
igitatu du ad. seiturar, segar<br />
igo da /du ad. subir<br />
igoera iz. subida, ascensión<br />
igogailu iz. ascensor<br />
igorri du ad. enviar<br />
189
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 190<br />
190<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
igortze iz. transmisión<br />
iguriki du ad. confiar<br />
igurtzi du ad. 1. esfregar, fricionar<br />
2. unxir<br />
ihakindatu du ad. imitar, copiar<br />
ihar izond. 1. seco-a, murcho-a iz.<br />
2. pradairo<br />
ihardetsi du ad. contestar, responder<br />
ihartu da/du ad. (landareak) secarse<br />
ihes iz. fuxida, evasión ihes egin<br />
fuxir, escapar<br />
iheslari iz. fuxido-a<br />
ihintz iz. rosada<br />
ijito iz. xitano-a<br />
ikara iz. medo, tremor<br />
ikaragarri izond. 1. terrible, horrible<br />
2. tremendo-a 3. enorme<br />
ikaratu da/du ad. asustar, atemorizar<br />
ikasbide iz. método de aprendizaxe<br />
ikasgai iz. 1. (ikasketan) materia<br />
2. (gaia) lección<br />
ikasgela iz. 1. clase, aula 2. estudio<br />
ikasi du ad. aprender, estudar<br />
ikasketa iz. 1. estudo, aprendizaxe<br />
pl. 2. estudos, carreira<br />
ikasle iz. alumno-a<br />
ikastaldi iz. 1. tempo de estudo<br />
2. cursiño<br />
ikastaro iz. curso<br />
ikastetxe iz. colexio<br />
ikastola iz. ikastola<br />
ikasturte iz. ano académico<br />
ikatz iz. carbón<br />
ikertu du ad. investigar<br />
ikurrin iz. bandeira vasca, ikurriña<br />
ikusezin izond. invisible<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
ikusgarri izond. vistoso-a, rechamante<br />
ikusi du ad. 1. ver izond. 2. visto-a<br />
ikuskapen iz. recoñecemento<br />
ikuskatze iz. revista<br />
ikuskizun iz. 1. relación, conexión<br />
2. espectáculo<br />
ikusle iz. espectador-ora<br />
ikusmen iz. vista<br />
ikuspegi iz. 1. punto de vista, perspectiva<br />
2. paisaxe, vista<br />
ikustaldi iz. 1. visita 2. revisión, inspección<br />
ikustatu du ad. visitar, ver<br />
ikuzi du ad. limpar, lavar<br />
ilar iz. chícharo, ervello<br />
ilara iz. fila, ringleira, rea<br />
ilargi iz. lúa ilbete lúa chea ilgora<br />
lúa crecente ilberri lúa nova ilbehera<br />
lúa vella eztei-bidaia lúa de<br />
mel ilargierdi media lúa ilargiaren<br />
disdira luar<br />
ildaska iz. rego, suco<br />
ildo iz. suco<br />
ile iz. pelo ilea apaindu peitear<br />
ile-apaindegi iz. perrucaría<br />
ile-apaintzaile iz. perruqueiro-a<br />
ilegorri izond. rubio-a<br />
ilehori iz./izond. louro-a, loiro-a,<br />
roxo-a<br />
ileorde iz. perruca<br />
ileurdin iz. 1. cana izond. 2. cano-a<br />
ilezuri iz. 1. cana izond. 2. cano-a<br />
iloba iz. sobriño-a<br />
ilobaso iz. neto-a<br />
iltzatu du ad. cravar<br />
iltzatuta izond. 1. cravado-a 2. fito-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 191<br />
euskara - galiziera<br />
iltze iz. cravo<br />
ilun izond. escuro<br />
ilunabar iz. crepúsculo, serán, anoitecer,<br />
anoitecida<br />
ilundu da/du ad. escurecer, anoitecer<br />
ilunpe iz. escuridade, tebras<br />
iluntasun iz. escuridade<br />
iluntze iz. crepúsculo, serán, anoitecer,<br />
anoitecida iluntzean ao serán<br />
ilusio iz. 1. ilusión, imaxe 2. ilusión,<br />
esperanza<br />
inar iz. faísca, muxica<br />
inauguratu du ad. inaugurar<br />
inauteri iz. entroido, carnaval<br />
inbidia iz. envexa<br />
inbutu iz. funil<br />
indaba iz. feixó, faba<br />
indar iz. 1. forza, vigor 2. (zuzenbide)<br />
vigor<br />
indargarri iz./izond. 1. reforzo 2.<br />
reconstituínte, tónico<br />
indarkeria iz. vilencia<br />
indartsu izond. forte<br />
indartu da/du ad. 1. fortalecer 2. reforzar<br />
independentzia iz. independencia<br />
indioilar iz. pavo-a<br />
indize iz. índice<br />
indizio iz. inxección<br />
industria iz. industria<br />
industrial izond. industrial<br />
industrialari iz. industrial<br />
industrialde iz. polígono industrial<br />
industrigune iz. zona industrial<br />
infernu iz. inferno<br />
infinitu iz./izond. infinito<br />
informatika iz. informática<br />
informatu du ad. 1. informar, comunicar<br />
da ad. 2. informar, enterar<br />
informazio iz. información<br />
ingalaterrako izond. inglés-esa<br />
ingeles iz./izond. (hizkuntza) inglés<br />
ingeniari iz. enxeñeiro-a<br />
ingeniaritza iz. enxeñaría<br />
ingerada iz. contorno, silueta<br />
inguraketa iz. arrodeo, rodeo<br />
inguramendu iz. contorno<br />
inguratu da/du ad. 1. arrodear, rodear<br />
da ad. 2. achegar, acercar,<br />
aproximar<br />
inguratze iz. arrodeo, rodeo<br />
inguru iz. 1. contorno, arrabaldo, re -<br />
dor 2. medio, hábitat post. 3. apro -<br />
ximadamente, arredor inguruan ao<br />
redor<br />
ingurugiro iz. medio natural<br />
inguruko izond. próximo-a, veciño-a<br />
ingurumari iz. 1. arredor, arrabalde,<br />
redor 2. desvío, rodeo 3. rodeo,<br />
andrómena<br />
ingurune iz. hábitat, medio, ambiente<br />
injustizia iz. inxustiza<br />
inmaterial izond. inmaterial<br />
inoiz adb. endexamais, nunca inoiz<br />
edo behin de cando en vez<br />
inola adb. de maneira ningunha<br />
inolaz de maneira ningunha inolaz<br />
ere de calquera xeito, de calquera<br />
maneira<br />
inon adb. ningures inondik ere de<br />
maneira ningunha<br />
inor izord. ninguén inor gutxi case<br />
ninguén, moi poucos inor izan ser<br />
alguén<br />
191
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 192<br />
192<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
inora adb. a ningures<br />
inozo izond. necio-a, inxenuo-a<br />
inoz<strong>ok</strong>eria iz. necidade<br />
inporta izan zaio/dio ad. importar,<br />
preocupar<br />
inportatu du ad. importar<br />
inprenta iz. (teknika) imprenta,<br />
prelo<br />
inprimagailu iz. impresora<br />
inprimategi iz. (t<strong>ok</strong>ia) imprenta,<br />
prelo<br />
inprimatu du ad. imprimir<br />
inprimatzaile iz. impresor-ora<br />
inprimatze iz. (teknika) imprenta,<br />
prelo<br />
inprobisatu du ad. improvisar<br />
inprobisatzaile izond. improvisadorora<br />
insarrosi du ad. sacudir<br />
instalatu du ad. instalar<br />
instalazio iz. 1. instalación pl.<br />
2. instalacións<br />
institutu iz. instituto<br />
instituzio iz. institución<br />
instrukzio iz. (militar) instrución<br />
instrumentu iz. (musika) instrumento<br />
intentsibo izond. intensivo-a<br />
interes iz. interese<br />
interesatu zaio ad. 1. interesar izond.<br />
2. interesado-a<br />
interesgarri izond. interesante<br />
interjekzio iz. interxección<br />
internazional iz. 1. internacional<br />
iz./izond. 2. (kirolak) internacional<br />
internet iz. internet<br />
intsentsu iz. incenso<br />
intxaur iz. noz<br />
intxaurrondo iz. nogueira<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
intziri iz. xemido, laio intziri egin<br />
xemer, laiar<br />
inude iz. ama de cría<br />
inurri iz. formiga<br />
inurritu da ad. (gorputzaren atal bat)<br />
durmirse, entumecer, engabuñar<br />
ipar iz. norte<br />
iparralde iz. parte norte<br />
iparrorratz iz. compás<br />
ipini da/du ad. poñer, pór, colocar<br />
ipotx iz./izond. anano-a<br />
ipuin iz. conto, historia<br />
ipurdi iz. cu, cachas, traseiro ipurdiko<br />
golpe no cu<br />
ipurtargi iz. vagalume<br />
ira iz. fento, fieito<br />
irabazi du ad. 1. gañar iz. 2. gaño,<br />
ganancia<br />
irabazle iz./izond. gañador-ora<br />
irabazpide iz. emprego, oficio<br />
irabiatu du ad. 1. axitar, remexer<br />
da/du ad. 2. mesturar<br />
iragaitzaz adb. de paso, de camiño<br />
iragan da/du ad. 1. pasar iz. 2. pasado<br />
iragankor izond. efémero-a, pasadío-a,<br />
pasaxeiro-a<br />
iragarki iz. anuncio, mensaxe publicitaria<br />
iragarpen iz. 1. anuncio 2. prognóstico,<br />
predición<br />
iragarri du ad. 1. anunciar, prognosticar<br />
2. (publizitatea) anunciar<br />
iragazgaitz izond. impermeable<br />
iragazi da/du ad. filtrar<br />
irail iz. setembro<br />
irain iz. aldraxe, insulto<br />
iraindu du ad. insultar, aldraxar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 193<br />
euskara - galiziera<br />
iraingarri izond. aldraxante, humillante<br />
irakaskuntza iz. ensinanza<br />
irakasle iz. profesor-ora, mestre-a<br />
irakatsi du ad. ensinar, aprender<br />
irakin du ad. ferver<br />
irakinaldi iz. fervor<br />
irakurgai iz. lectura<br />
irakurgailu iz. lector<br />
irakurketa iz. lección<br />
irakurle iz. lector-ora<br />
irakurri du ad. ler<br />
irasagar iz. marmelo<br />
iratzargailu iz. espertador<br />
iratzarri da/du ad. 1. espertar, acordar<br />
izond. 2. esperto-a<br />
iratze iz. fento, fieito<br />
irauli du ad. envorcar<br />
iraultza iz. revolución<br />
iraultzaile iz./izond. 1. revolucionario-a<br />
2. labrego-a<br />
iraun du ad. permanecer, aguantar,<br />
durar, botar<br />
iraunkor izond. 1. duradeiro-a 2. per -<br />
manente 3. (hostoak) perenne<br />
iraupen iz. 1. conservación 2. duración<br />
3. paciencia<br />
irazki iz. filtro<br />
ireki du ad. abrir<br />
irelu iz. xenio<br />
irentsi du ad. tragar<br />
irin iz. fariña<br />
irindu du ad. moer, facer fariña<br />
iritsi da ad. 1. chegar du ad. 2. conseguir,<br />
acadar<br />
iritzi iz. 1. opinión, xuízo, parecer<br />
2. crenza iritzia eman/azaldu opinar,<br />
pronunciarse<br />
irla iz. illa<br />
irmo izond. 1. firme, sólido-a adb.<br />
2. firmemente<br />
irrati iz. radio<br />
irri iz. riso, risa<br />
irribarre iz. sorriso irribarre egin sorrir<br />
irrikatu du ad. cobizar, arelar, desexar,<br />
adoecer<br />
irrintzi iz. 1. rincho 2. aturuxo<br />
irrist onom. esvarón irrits egin esvarar,<br />
escorregar, esborrexer<br />
irristailu iz. patín<br />
irristakor izond. escorregadizo-a,<br />
esvaradío-a<br />
irristatu da ad. esvarar, escorregar,<br />
esborrexer<br />
irteera iz. saída, partida<br />
irten da ad. 1. sair 2. saír, partir<br />
izond. 3. saído-a -tik irten abandonar<br />
irtenbide iz.solución<br />
irudi iz. imaxe, figura, estampa<br />
irudikapen iz. representación<br />
irudikatu du ad. 1. representar, simbolizar<br />
2. imaxinar<br />
irudiko izlag. parecido-a<br />
irudimen iz. imaxinación<br />
irudipen iz. ilusión, imaxe<br />
iruditu zaio ad. 1. parecer, semellar<br />
2. opinar du ad. 3. imaxinar<br />
iruzi iz. fraude<br />
iruzur iz. 1. fraude 2. (j<strong>ok</strong>o batean)<br />
trampa iruzur egin defraudar<br />
iruzurtu du ad. 1. defraudar 2. enganar<br />
isats iz. 1. cola 2. vasoira 3. xesta<br />
iseka iz. burla, mofa, escarnio iseka<br />
egin rirse de<br />
isekari izond. burlón-ona<br />
193
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 194<br />
194<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
isil izond. silandeiro-a<br />
isildu da/du ad. calar<br />
isileko iz. 1. segredo izond. 2. secreto-a<br />
isilik adb. en silencio<br />
isilka adb. 1. en silencio 2. en secreto<br />
isilmandatu iz. segredo<br />
isilpeko izlag. secreto-a<br />
isiltasun iz. silencio<br />
isilune iz. 1. intre de silencio 2. (mu -<br />
sika) silencio<br />
iskanbila iz. bulla, balbordo, disturbio,<br />
alboroto<br />
isla iz. 1. illa 2. reflexo<br />
islapen iz. (fisika) reflexión<br />
islatu du ad. reflectir<br />
ispilu iz. espello<br />
istil iz. 1. lodo, lama 2. charco, poza<br />
istilu iz. lea, disturbio<br />
istorio iz. conto, historia<br />
istribor iz. estribor, arca<br />
istripu iz. accidente<br />
isun iz. multa isuna jarri multar<br />
isuna ezarri multar<br />
isuri da/du ad. verter<br />
itaun iz. pregunta<br />
ito da/du ad. afogar beroz ito asarse,<br />
sentir calor<br />
itogin iz. pingueira, goteira<br />
itsasadar iz. ría<br />
itsasalde iz. costa, litoral<br />
itsasaldi iz. marea<br />
itsasargi iz. faro<br />
itsasarte iz. estreito<br />
itsasbehera iz. marea baixa, marea<br />
libre, baixamar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
itsasbide iz. derrota<br />
itsasertz iz. ribeira, ourela<br />
itsasgizon iz. (gizonezko bakarrik)<br />
mariñeiro<br />
itsasgora iz. marea alta, marea chea,<br />
preamar<br />
itsasketa iz. navegación<br />
itsaski iz. marisco<br />
itsaslapur iz. pirata<br />
itsaso iz. mar<br />
itsasontzi iz. barco<br />
itsasontziratu da/du ad. embarcar<br />
itsasoratu da ad. 1. desembocar, desaugar<br />
2. saír ao mar 3. amerizar<br />
itsastar iz./izond. habitante da costa<br />
itsatsi da/du ad. adherir, pegar<br />
itsu iz./izond. cego-a<br />
itsuka adb. ás toas, ao chou<br />
itsulapiko iz. hucha, peto<br />
itsusi izond. feo-a<br />
itsutu da/du ad. cegar, escurecer<br />
itu iz. 1. obxectivo 2. branco, diana<br />
itua jo atinar<br />
itun iz. convenio, concerto, pacto<br />
iturburu iz. 1. manancial, nacemento<br />
2. principio, orixe<br />
iturgin iz. fontaneiro-a<br />
iturri iz. fonte<br />
itxaron dio/du ad. esperar, agardar<br />
itxaropen iz. esperanza, ilusión<br />
itxi du ad. 1. cerrar, pechar izond.<br />
2. cerrado-a, pechado-a<br />
itxiera iz. 1. peche, pechamento 2.<br />
peche, valo<br />
itxigailu iz. 1. tapa, tapón 2. pecho,<br />
pechadura, fechadura<br />
itxitura iz. valo, valado, cerrume
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 195<br />
euskara - galiziera<br />
itxoin dio/du ad. esperar, agardar<br />
itxura iz. aspecto, fasquía, feitura,<br />
feitío, figura, presenza, forma, tipo<br />
itxura izan prometer itxuraz polo<br />
visto<br />
itzahagi iz. odre, pelella<br />
itzal iz. 1. sombra 2. enorme<br />
itzali da/du ad. apagar<br />
itzalkin iz. parasol<br />
itzulera iz. volta, regreso<br />
itzuli da ad. 1. volver, regresar, retornar,<br />
tornar du ad. 2. devolver,<br />
tornar 3. traducir<br />
itzulinguru iz. 1. rodeo, desvío<br />
2. andrómena, rodeo<br />
itzulpen iz. tradución<br />
itzulpengintza iz. (ekintza) tradución<br />
itzultzaile iz. tradutor-ora<br />
ixo! interj. silencio!<br />
ixte iz. peche, pechamento<br />
izadi iz. natureza<br />
izaera iz. carácter<br />
izaki iz. ser izaki bizidun ser vivo<br />
izan da ad. ser<br />
izan ere l<strong>ok</strong>. de feito<br />
izar iz. estrela<br />
izara iz. saba<br />
izate iz. ser<br />
izeba iz. tía<br />
izei iz. abeto<br />
izeko iz. tía<br />
izen iz. nome, substantivo izena<br />
izan chamarse<br />
izenburu iz. título<br />
izendatu du ad. nomear<br />
izengoiti iz. pseudónimo, alcume,<br />
sobrenome<br />
izenlagun iz. adxectivo colocado<br />
despois do nome<br />
izenondo iz. adxectivo colocado<br />
despois do nome<br />
izenordain iz. pronome<br />
izenorde iz. 1. alcume, sobrenome,<br />
pseudónimo 2. (hizkuntza) pronome<br />
izenpe iz. sinatura, firma<br />
izenpetu du ad. asinar, firmar<br />
izerdi iz. suor<br />
izerditu da ad. suar<br />
izkina iz. esquina<br />
izkiriatu du ad. apuntar<br />
izkribu iz. escrito izkribuz por escrito<br />
iz<strong>ok</strong>in iz. salmón<br />
izorratu da ad. 1. empreñar du ad.<br />
2. amolar<br />
izotz iz. 1. xeo 2. xeada<br />
izozki iz. xeado izozki-denda xeadaría<br />
izoztu da/du ad. conxelar, xear<br />
izond. 2. xeado-a<br />
izpi iz. raio<br />
izter iz. coxa<br />
izu iz. 1. susto izond. 2. asustadizo-a<br />
izualdi iz. susto<br />
izugarri izond. terrible, horrible<br />
izur iz. rizo<br />
izurde iz. arroaz, delfín, golfiño<br />
izurri iz. 1. peste 2. andazo, epidemia,<br />
praga<br />
izurtsu izond. rizo-a, rizado-a<br />
izutu da/du ad. espaventar, asustar<br />
195
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 196<br />
196<br />
J<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
jabe iz. dono-a, propietario-a, amoa<br />
jabe izan dominarse<br />
jabetasun iz. 1. propiedade 2. autoridade<br />
jabetu da ad. 1. apropiarse, dominar<br />
zaio ad. 2. protexer, coidar<br />
jabetza iz. (eskubidea) propiedade<br />
jada adb. xa<br />
jadanik adb. xa<br />
jagon du ad. coidar, vixiar<br />
jai iz. festa<br />
jaialdi iz. festival<br />
jaiegun iz. día de festa, día santo<br />
jaiera iz. piedade<br />
jaiki da ad. 1. levantar, erguer 2. sublevar<br />
goiz jaiki madrugar<br />
jainko iz. deus<br />
jaio da ad. nacer<br />
jaioberri izond. acabado de nacer<br />
jaiotza iz. nacemento<br />
jaitsi da/du ad. baixar<br />
jaitsiera iz. baixada, descenso<br />
jaka iz. chaqueta<br />
jaki iz. comida, alimento<br />
jakin du ad. saber, entender ondo/<br />
/ongi jakin saber ben, dominar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
jakina adb. sen dúbida, naturalmente<br />
jakinarazi du ad. comunicar, facer<br />
saber<br />
jakinarazpen iz. notificación<br />
jakinduria iz. sabedoría<br />
jakingura iz. curiosidade<br />
jakin-nahi iz. curiosidade<br />
jakintsu iz./izond. sabio<br />
jakintza iz. ciencia<br />
jakitun iz./izond. experto-a<br />
jakituria iz. sabedoría<br />
jale iz./izond. comedor-ora<br />
jalgi da ad. 1. saír du ad. 2. sacar<br />
jan du ad. comer berriz jan repetir<br />
janari iz. 1. alimento, comida<br />
janari-denda iz. comercio de comestibles<br />
janaritu du ad. alimentar, nutrir<br />
jangela iz. comedor<br />
jangura iz. fame, apetito<br />
jant<strong>ok</strong>i iz. comedor<br />
jantzi da/du ad. 1. vestir iz. 2. rou -<br />
pa 3. vestido, traxe pl. 4. vestiario<br />
jantzi-denda tenda de vestidos<br />
lan-jantzi funda, mono arropa<br />
jantzi abrigar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 197<br />
galego - éuscaro<br />
jantzitegi iz./izond. roupeiro-a<br />
janzkera iz. 1. vestido, traxe 2. mo -<br />
do de vestir<br />
janzki iz. 1. vestido, traxe 2. prenda<br />
jaramon iz. caso, atención, aprecio<br />
jaramon egin dio ad. facer caso,<br />
escoitar<br />
jarduera<br />
jardun da/du ad. 1. estar a facer algo<br />
2. exercer iz. 3. exercicio 4. conversa<br />
jario iz. 1. fluxo 2. pingueira, goteira<br />
zaio ad. 3. pingar, gotear<br />
jarleku iz. asento, praza<br />
jarraiki izond. continuo-a<br />
jarraipen iz. continuación<br />
jarraitu zaio ad. 1. seguir, perseguir<br />
2. suceder du ad. 3. seguir, permanecer<br />
jarratzaile iz. partidario-a, simpatizante<br />
jarrera iz. postura, actitude<br />
jarri da/du ad. 1. poñer, pór 2. instalar<br />
da ad. 3. afacerse begia jarri<br />
fixarse<br />
jasan du ad. soportar, aguantar, resistir,<br />
aturar<br />
jasankor izond. paciente<br />
jaso du ad. 1. erguer, levantar 2. recoller,<br />
apañar 3. recibir 4. acoller<br />
jateko izond. comedeiro-a, comes -<br />
tible<br />
jatetxe iz. restaurante<br />
jator izond. 1. enxebre, auténtico<br />
2. (pertsona) nobre, cabaleiro<br />
jatordu iz. hora de xantar<br />
jatorri iz. orixe, ascendencia, raíz<br />
jatorrizko iz./izond. orixinal<br />
jatun izond. comellón<br />
jaulki zaio ad. confesar<br />
jaun iz. señor, cabaleiro<br />
jaunartze iz. comuñón<br />
jauntxo iz. cacique<br />
jauregi iz. pazo, palacio<br />
jaurti du ad. 1. arrebolar, lanzar, bo -<br />
tar, tirar 2. chutar<br />
jaurtialdi iz. tirada<br />
jaurtiki du ad. arrebolar, lanzar, bo -<br />
tar, tirar<br />
jausi da ad. caer<br />
jauskera iz. caída<br />
jauzi iz. brinco, chouto, salto jauzi<br />
egin 1. saltar 2. botarse<br />
jazarri du ad. perseguir<br />
jazo da ad. ocorrer<br />
jeinu iz. 1. habilidade 2. xenio<br />
jela iz. 1. xeo 2. xeada<br />
jeloskor izond. celoso-a<br />
jendaila iz. xentalla<br />
jendaurreko izlag. público-a<br />
jende iz. xente<br />
jendetza iz. 1. xentío, multitude<br />
jeneral iz. 1. xeneral izond. 2. xeral<br />
jeneralean en xeral<br />
jertse iz. xersei<br />
jesarri da/du ad. sentar<br />
jetzi du ad. muxir<br />
jigante iz./izond. xigante<br />
jipoi iz. malleira, tunda<br />
jipoitu du ad. golpear<br />
jira iz. volta<br />
jirafa iz. xirafa<br />
jiratu da/du ad. xirar, virar<br />
197
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 198<br />
198<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
jo du ad. 1. bater, golpear, sacudir,<br />
pegar 2. chocar 3. soar 4. (musika-tresna)<br />
tocar, soar 5. (haizea)<br />
soprar 6. acertar -ra jo tender a jo<br />
eta ke sen decanso<br />
joan da ad. 1. ir, marchar 2. ir, saír<br />
joan-etorri ida e volta -ra joan<br />
tender a<br />
joate iz. ida<br />
joera iz. 1. inclinación, tendencia,<br />
propensión 2. tendencia, corrente<br />
j<strong>ok</strong>abide iz. actitude, comportamento,<br />
conduta, trato<br />
j<strong>ok</strong>aera iz. proceder<br />
j<strong>ok</strong>alari iz./izond. 1. xogador-ora iz.<br />
2. actor-ora<br />
j<strong>ok</strong>aleku iz. 1. terreo de xogo 2. escenario,<br />
escena<br />
j<strong>ok</strong>amolde iz.pl. modo<br />
j<strong>ok</strong>atu da/du ad. 1. xogar 2. comportarse,<br />
actuar du ad. 3. (hizkuntza)<br />
conxugar izond. 4. conxugado-a<br />
j<strong>ok</strong>o iz. xogo, diversión<br />
jolas iz. xogo, diversión jolas egin<br />
xogar, brincar, divertirse<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
jolasaldi iz. recreo<br />
jolasketa iz. xogo, diversión<br />
jolast<strong>ok</strong>i iz. sitio de xogos<br />
jolastu da/du ad. xogar<br />
jomuga iz. obxectivo, meta<br />
jornal iz. xornal, salario<br />
jorratu du ad. sachar, cavar, desherbar<br />
josi du ad. coser<br />
josketa iz. (ekintza) costura<br />
joskintza iz. (lanbidea) costura<br />
jostailu iz. xoguete, brinquedo<br />
jostorratz iz. agulla de coser<br />
jostun iz. xastre, costureira<br />
jostura iz. (loturak) costura, cosedura<br />
judo iz. judo<br />
juntagailu iz. conxunción coordinante<br />
juramentu iz. xuramento<br />
justizia iz. xustiza<br />
justu izond. xusto, axustado hain<br />
justu xustamente<br />
juzgatu du ad. xulgar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 199<br />
K<br />
euskara - galiziera<br />
kabina iz. cabina<br />
kabitu da ad. 1. caber, coller du ad.<br />
2. conter<br />
kable iz. cable<br />
kafe iz. café kafe kafeinagabe descafeinado<br />
kafe hutsa café só kafe<br />
ebaki cortado kafe irlandar irlandés<br />
kafe-errota muíño de café<br />
kafeontzi iz. cafeteira<br />
kafesne iz. café con leite<br />
kafetegi iz. cafetaría<br />
kai iz. peirao, embarcadoiro<br />
kaier iz. caderno<br />
kaiku iz. 1. cunca de pastor 2. vestido<br />
típico izond. 3. necio, sandeu,<br />
parvo<br />
kaio iz. gaivota<br />
kaiola iz. gaiola<br />
kaixo interj. ola, boas!<br />
kaka iz. caca, merda kaka zaharra<br />
merda!<br />
Kakagura iz. gana de cagar<br />
kakalardo iz. escaravello adardun<br />
kakalardo escornaboi, vacaloura<br />
kakalarri iz. 1. cagarría iz./izond.<br />
2. nervioso-a<br />
kakamerke izond. cagón-ona<br />
kakatsu izond. 1. cagón-ona 2. cagainas,<br />
cagón-ona<br />
kako iz. gancho<br />
kale iz. rúa<br />
kaleratu du ad. 1. despedir da ad.<br />
2. saír da casa<br />
kalitate iz. calidade<br />
kalkatu du ad. calcar<br />
kalkulatu du ad. calcular<br />
kalotx iz. zoca<br />
kalte iz. dano, prexuízo kalte egin<br />
prexudicar, danar<br />
kaltegarri izond. daniño, prexudicial<br />
kamamila iz. manzanilla, macela<br />
kamioi iz. camión<br />
kamioilari iz. camioneiro-a<br />
kamiseta iz. camiseta<br />
kamuts izond. 1. desafiado-a, romo-a<br />
2. lerdo-a, zoupón-ona, curto-a<br />
kana iz. cana, canaveira<br />
kanabera iz. 1. cana, canaveira 2. ca -<br />
na, talo, canaveira 3. miolo do óso,<br />
cana 4. cana de pescar<br />
kanal iz. canle<br />
kandela iz. vela, candea<br />
kanela iz. canela<br />
kanika iz.pl. bola<br />
kanoi iz. canón<br />
kanpadenda iz. tenda de campaña<br />
kanpai iz. campá<br />
199
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 200<br />
200<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
kanpandorre iz. campanario<br />
kanpatu da ad. acampar<br />
kanpo adb. fóra<br />
kanp<strong>ok</strong>o iz. 1. estranxeiro-a izlag.<br />
2. ex terior<br />
kanpora adb. 1. fóra interj. 2. fóra<br />
kanporatu du ad. botar, sacar<br />
kanposantu iz. camposanto, cemi -<br />
terio<br />
kanpotar adj./iz. forasteiro-a, estraño-a<br />
kanta iz. canción, cantiga<br />
kantaldi iz. festival<br />
kantari iz./izond. cantante, cantor-ora<br />
kantatu du ad. cantar<br />
kantitate iz. cantidade<br />
kantu iz. canto<br />
kaos iz.caos<br />
kapela iz. chapeu, sombreiro<br />
kapera iz. capela<br />
kapitain iz. capitán-á<br />
kapital iz. capital, bens, facenda<br />
kapitulu iz. capítulo<br />
kapusai iz. impermeable, chuvasqueiro<br />
karamelu iz. caramelo<br />
kare iz. cal<br />
karel iz. peitoril<br />
karga iz. carga, cargamento<br />
kargatu da/du ad. cargar<br />
kargu iz. cargo, emprego, posto<br />
karikatura iz. caricatura<br />
kario izond. 1. caro-a, careiro-a,<br />
custoso-a 2. (maite) caro-a<br />
karitate iz. caridade<br />
karnaba iz. xílgaro<br />
karpa iz. tenda<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
karrastatu du ad. roer, rilar<br />
karratu iz./izond. cadrado-a<br />
karrika iz. rúa<br />
karta iz. 1. carta, epístola 2. naipe,<br />
carta 3. mapa 4. (menua) karta<br />
kartel iz. cartel<br />
kartoi iz. cartón<br />
kartzela iz. cárcere, prisión<br />
kasa iz. cargo, conta nor(k) bere<br />
kasa cada un ao seu xeito<br />
kasik adb. case<br />
kaskabilo iz. axóuxere<br />
kaskar iz. cachola<br />
kaskar iz. cráneo, cabeza<br />
kasketa iz. teimosía, obstinación<br />
kasko iz. 1. casco, capacete 2. co -<br />
co, cabeza<br />
kasta iz. caste<br />
kasu iz. 1. caso, acontecemento<br />
2. (hizkuntzalaritza) caso kasu<br />
egin facer caso<br />
kasualitate iz. casualidade<br />
katagorri iz. esquío<br />
katamarka adb. de gatiñas, a catro<br />
patas katamarka igo agatuñar,<br />
rubir<br />
katanarru iz. carteira, moedeiro<br />
katarata iz. belida, catarata<br />
katarro iz. catarro, constipado, arrefriado<br />
kate iz. cadea<br />
kateatu da/du ad. encadear<br />
katedral iz. catedral<br />
kategoria iz. categoría<br />
katilu iz. cunca grande<br />
katilukada iz. cuncada<br />
katoliko iz./izond. católico-a<br />
katu iz. gato-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 201<br />
euskara - galiziera<br />
kausa iz. causa, motivo<br />
kausatu du ad. causar<br />
kaxa iz. caixa, cofre, arca<br />
kazeta iz. xornal, periódico, revista,<br />
semanario<br />
kazetari iz. xornalista, periodista<br />
kazetaritza iz. xornalismo, periodismo<br />
kazkabar iz. sarabia, pedrazo kazkabar<br />
egin sarabiar<br />
kazola iz. cazola, pota<br />
ke iz. fume ketan egon fumegar<br />
keinu iz. aceno, sinal, xesto keinu<br />
egin acenar<br />
kemen iz. 1. vigor, ánimo 2. valor,<br />
valentía<br />
kementsu izond. 1. vigoroso-a 2. va -<br />
lente<br />
ken iz. (matematika) menos<br />
kendu du ad. 1. quitar, sacar, tirar<br />
2. sacudir 3. secar 4. restar<br />
kenketa iz. subtracción, resta<br />
kexa iz. queixa<br />
kexatu da ad. queixarse, laiarse, lamentarse<br />
kezka iz. inquietude, preocupación<br />
kezkagarri izond. preocupante, inquietante<br />
kezkatsu izond. preocupado-a<br />
kezkatu da/du ad. inquietar, preocupar<br />
kide iz. 1. compañeiro-a, camarada<br />
2. membro kide egin afiliar<br />
kideko izlag. afín, semellante<br />
kidetasun iz. camaradería, compañerismo<br />
kikara iz. cunca pequena<br />
kikildu da/du ad. amedrentar<br />
kilikatu du ad. facer cóxegas<br />
kili-kili iz. cóxegas kili-kili egin<br />
facer cóxegas<br />
kili-kolo iz. balanceo, abalo, bambeo<br />
kilker iz. grilo<br />
kilo iz. quilo, quilogramo<br />
kilogramo iz. quilogramo<br />
kilolitro iz. quilolitro<br />
kilometro iz. quilómetro<br />
kimika iz. química<br />
kimikari iz. químico-a<br />
kimiko izond. químico-a<br />
kimo iz. quimo<br />
kimu iz. gromo<br />
kiniela iz. quiniela<br />
kiosko iz. quiosco<br />
kirastu du ad. cheirar, feder<br />
kirats iz. fedor, cheirume, cheiro,<br />
peste<br />
kirol iz. deporte<br />
kirolari iz./izond. deportista<br />
kiroldegi iz. estadio, campo de<br />
xogo<br />
kirten iz. mango<br />
kiskali da/du ad. abrasar, queimar<br />
kito adb. en paz, sen débedas eta<br />
kito e punto, non se fale máis<br />
kizkur iz. 1. contraído-a 2. rizo<br />
izond. 3. rizado-a, rizo-a, crecho-a<br />
kizkurtu da/du ad. encoller<br />
klarion iz. xiz<br />
klase iz. 1. clase, xénero 2. lección,<br />
clase<br />
klima iz. clima<br />
klinika iz. clínica<br />
klub iz. club<br />
koaderno iz. caderno<br />
koadro iz. 1. cadrado 2. cadro, pintura<br />
201
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 202<br />
202<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
koagulatu da/du ad. coagular<br />
koba iz. cova<br />
kobra iz. cobra<br />
kobratu du ad. cobrar<br />
kobratzaile iz. cobrador-ora<br />
kobre iz. cobre<br />
kodaina iz. gadaña<br />
kode iz. código, clave barra-kode<br />
código de barras<br />
kofoin iz. trobo, colmea, covo<br />
koilara iz. culler<br />
koilare iz. colar h. iduneko, lep<strong>ok</strong>o<br />
koinata iz. cuñada<br />
koinatu iz. cuñado<br />
koipe iz. graxa landare koipe graxa<br />
vexetal animale koipe graxa animal<br />
koipetsu izond. graxento-a<br />
koipetu du ad. engraxar<br />
koitadu izond. coitado-a, infeliz,<br />
pobre<br />
k<strong>ok</strong>atu da ad. 1. (hegazkinak, animaliak)<br />
pousar da/du ad. 2. colocar,<br />
situar, acomodar, arrombar,<br />
instalar<br />
k<strong>ok</strong>in izond. pícaro-a, pillabán-ana<br />
k<strong>ok</strong>o iz. coco<br />
k<strong>ok</strong>ondo iz. (zuhaitza) coco<br />
k<strong>ok</strong>ots iz. queixo, queixelo, barbela<br />
kola iz. cola, pegamento<br />
koldar izond. covarde<br />
koldarkeria iz. covardía<br />
koldartu da/du ad. acovardar<br />
kolektibo iz./izond. colectivo-a<br />
kolore iz. cor, color<br />
kolpatu du ad. ferir<br />
kolpe iz. golpe<br />
kolpekatu da ad. petar, golpear<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
koltxoi iz. colchón<br />
koma iz. 1. (ikurra) coma 2. (egoera)<br />
coma<br />
komando iz. comando<br />
komedia iz. comedia<br />
komeni izan da ad. convir, acordar<br />
komenientzia iz. conveniencia<br />
komenigarri izond. conveniente<br />
komiki iz. comic<br />
komiko iz./izond. cómico-a<br />
komun iz. 1. retrete, latrina izond.<br />
2. común<br />
komunikabide iz. medio de comunicación<br />
komunikatu du ad. 1. comunicar,<br />
informar da ad. 2. comunicar<br />
3. (telefonoa) comunicar<br />
komunikazio iz. comunicación<br />
komunismo iz. comunismo<br />
komunista iz./izond. comunista<br />
koñaka iz. coñac<br />
konbentzitu da/du ad. convencer<br />
konbinatu du ad. combinar<br />
kondar iz. 1. residuo 2. borra, pou so<br />
kondena iz. condena<br />
kondenatu du ad. 1. condenar<br />
iz./izond. 2. condenado-a<br />
konexio iz. (teknica) conexión<br />
konferentzia iz. conferencia, congreso<br />
konfesatu da/du ad. confesar<br />
konfiantza iz. confianza<br />
konformatu da ad. satisfacer, conformar<br />
konforme adb. conforme, de acordo<br />
con<br />
kongresu iz. congreso<br />
konkabo izond. cóncavo-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 203<br />
euskara - galiziera<br />
konketa iz. 1. bacía 2. (komuneko<br />
atala) lavabo<br />
konkista iz. conquista<br />
konkistatu du ad. conquistar<br />
konkor iz. 1. xiba, chepa 2. vulto<br />
konkretu izond. concreto-a<br />
konpainia iz. compañía<br />
konparatibo izond. comparativo-a<br />
konparatu du ad. comparar, confrontar<br />
konparazio iz. comparanza, confrontación<br />
konparaziozko iz./izond. comparativo-a<br />
konplitu da/du ad.1. cumprir du ad.<br />
2. cumprir<br />
konponbide iz. acordo, solución<br />
konpondu du ad. 1. amañar, arranxar,<br />
resolver, compor, compoñer<br />
da ad. 2. amañarse, manexarse,<br />
avirse<br />
konponketa iz. amaño, arranxo<br />
konposatu du ad. (abestiak edo literaturako<br />
lanak) compor, compoñer<br />
konprenitu du ad. entender, comprender<br />
konpromiso iz. compromiso<br />
kontaketa iz. conta, cómputo<br />
kontatu du ad. contar<br />
kontent adb. contento-a, ledo-a<br />
kontra post. contra kontra egin<br />
opor, opoñer kontra egon oporse,<br />
opoñerse<br />
kontrajarri du ad. 1. contrapoñer,<br />
contrapor izond. 2. contraditorio-a<br />
kontrako iz./izlag. contrario-a,<br />
oposto-a<br />
kontrakzio iz. contracción<br />
kontratu iz. contrato<br />
kontrol iz. control<br />
kontrolatu du ad. controlar, dominar<br />
kontseilari iz. conselleiro-a<br />
kontseilatu du ad. aconsellar, consellar<br />
kontseilu iz. 1. consello, suxestión<br />
2. consello<br />
kontserba iz. conserva<br />
kontserbagintza iz. conserveira<br />
kontserbatorio iz. conservatorio<br />
kontserbatu da/du ad. conservar<br />
kontsolatu da/du ad. consolar, confortar<br />
kontsonante iz./izond. 1. consoante<br />
iz. 2. consoante<br />
kontsumo iz. consumo<br />
kontu iz. 1. conta, cálculo 2. coidado,<br />
atención, esmero, tacto 3. con -<br />
to, caso, tema 4. factura, conta<br />
kontuz coidado, con coidado, con<br />
prudencia, ollo!<br />
kontulari iz. contable<br />
konturatu da ad. decatarse<br />
kontxo interj. vaia!<br />
kontzertu iz. 1. concerto, acordo<br />
2. concerto<br />
kontzientzia iz. consciencia<br />
kopa iz. copa<br />
kopeta iz. testa, fronte<br />
kopia iz. copia segurtasun kopia<br />
copia de seguridade<br />
kopiatu du ad. copiar<br />
kopla iz. copla<br />
kopuru iz. número total<br />
korapilatu da/du ad. anoar<br />
korapilo iz. 1. nó, lazo 2. envurullo,<br />
lea 3. punto de dificultade<br />
korde iz. (zentzu) sentido<br />
203
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 204<br />
204<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
kord<strong>ok</strong>atu da/du ad. desconcertar<br />
koroa iz. coroa<br />
koroatu du ad. coroar<br />
korridore iz. corredor<br />
korrika adb. correndo korrika egin<br />
correr<br />
korrikalari iz./izond. corredor-ora<br />
korritu du ad. 1. correr iz. 2. rédito,<br />
xuro<br />
korr<strong>ok</strong> egin du ad. arrotar, eructar<br />
korronte iz. 1. corrente 2. corrente,<br />
tendencia<br />
korta iz. corte, cortello<br />
kortesia iz. cortesía<br />
kortxo iz. 1. cortiza 2. rolla, tapón<br />
kortxo-kentzeko tirarrollas<br />
koska iz. 1. meladura, mela, amósega,<br />
marca 2. escalón 3. punto de<br />
difultade, quid<br />
koskor iz. 1. croque 2. anaco, bocado,<br />
porción, retrinco<br />
koskortu da ad. crecer<br />
kosta iz. costa, litoral<br />
kostalde iz. costa, litoral<br />
kostatu da ad. custar, valer<br />
kostu iz. gasto<br />
kotoi iz. algodón<br />
kotxe iz. coche, automóbil<br />
krabelin iz. caravel<br />
kreatu du ad. crear<br />
kreditu iz. 1. crédito, empréstito<br />
2. crédito<br />
krema iz. 1. crema do leite 2. (sukaldaritza)<br />
crema 3. (substanzia)<br />
crema<br />
krimen iz. crime<br />
kriminal iz./izond. criminal<br />
kriseilu iz. candil<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
krisi iz. crise<br />
kristal iz. cristal<br />
kristau iz./izond. cristián -á<br />
kristautasun iz. cristianismo, cristiandade<br />
kritika iz. crítica<br />
kritikari iz. crítico-a<br />
kritikatu du ad. criticar<br />
kritiko izond. crítico-a<br />
kr<strong>ok</strong>atu da/du ad. enganchar<br />
kromo iz. cromo<br />
krudel izond. cruel<br />
kuku iz. cuco<br />
kulpa iz. culpa<br />
kultu iz. culto<br />
kultura iz. cultura<br />
kulturadun izond. culto-a<br />
kulunka iz. 1. balanceo, abalo,<br />
bambeo 2. bambán, balancín<br />
kulunkatu da/du ad. abalar, abanear,<br />
bambear, balancear, arrandear<br />
kuluxka iz. soneca, cabezada, durmida<br />
kume iz. cría, cachorro<br />
kurba iz. curva<br />
kurtsore iz. cursor<br />
kutsadura iz. 1. contaxio 2. contaminación<br />
kutsakor izond. contaxioso-a<br />
kutsatu da/du ad. 1. contaminar<br />
2. contaxiar, transmitir<br />
kutsu iz. rastro<br />
kutun iz. 1. amuleto 2. escapulario<br />
kutxa iz. 1. caixa 2. caixón, arca<br />
3. (aurrezkiarena) caixa 4. urna<br />
5. caixón, cadaleito<br />
kutxazain iz. caixeiro kutxazain automatiko<br />
caixeiro automático
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 205<br />
L<br />
euskara - galiziera<br />
labain izond. escorregadizo-a, esvaradío-a<br />
labain egin escorregar, esvarar,<br />
esborrexer<br />
labaindu da ad. escorregar, esvarar,<br />
esborrexer<br />
labana iz. navalla<br />
labe iz. forno<br />
labezomorro iz. cascuda<br />
laborari iz. labrego-a, labrador-ora<br />
labur izond. 1. curto-a 2. breve,<br />
curto-a<br />
laburpen iz. resumo<br />
laburtasun iz. brevidade<br />
laburtu du ad. 1. abreviar, acortar<br />
da/du ad. 2. diminuír, reducir<br />
laga du ad. abandonar, deixar<br />
lagin iz. (zatia) mostra<br />
lagun iz./izond. 1. compañeiro-a,<br />
camarada pl. 2. amizades laguntalde<br />
1. grupo de persoas 2. amigos,<br />
amizades<br />
lagunarte iz. 1. compaña, amizades<br />
2. agrupación, asociación<br />
lagundu du/dio ad. 1. acompañar<br />
2. axudar interj. 3. socorro, auxilio<br />
laguntasun iz. 1. axuda, auxilio<br />
2. compañeirismo<br />
laguntza iz. 1. axuda, socorro, auxilio<br />
2. compaña, compañía<br />
laguntzaile iz./izond. axudante,<br />
asistente<br />
lahar iz. silva, silveira<br />
lahardi iz. silveira, silveiral<br />
laino iz. brétema, néboa<br />
lainotsu izond. neboento-a, bretemoso-a,<br />
pecho-a, cerrado-a, pechado-a<br />
laket iz. recreo<br />
lakirio iz. trampa<br />
lakoi iz. lacón<br />
laku iz. lago<br />
lan iz. traballo, obra, labor lan egin<br />
traballar etxeko lanak deberes<br />
lanabes iz. ferramenta, aparello<br />
lanbide iz. oficio, profesión, traballo,<br />
ocupación<br />
lanbro iz. 1. (laino) néboa, brétema<br />
2. (zirimiri) poalla, babuxa<br />
landa iz. campo, terreo, agro, terra<br />
landare iz. planta, vexetal<br />
landaretza iz. vexetación<br />
landatu du ad. plantar<br />
landetxe iz. granxa<br />
landu du ad. 1. traballar 2. labrar,<br />
traballar<br />
landugabe izond. 1. baldío-a 2. en<br />
bruto<br />
205
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 206<br />
206<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
lanegun iz. día laborable<br />
langa iz. cancela<br />
langabezia iz. paro, desemprego<br />
langara iz. travesa<br />
langela iz. despacho, estudio<br />
langile iz./izond. 1. obreiro-a, traballador-ora,<br />
peón 2. activo-a, dilixente<br />
langileria iz. clase obreira<br />
langintza iz. 1. profesión 2. labranza<br />
lankide iz. compañeiro-a de traballo<br />
lanpara iz. lámpada<br />
lanpetu izond. atarefado-a lanpeturik<br />
atarefado-a<br />
lanpostu iz. posto de traballo, praza<br />
lantegi iz. 1. obradoiro, taller 2. fábrica,<br />
factoría<br />
lant<strong>ok</strong>i iz. (lantegia, eskola, fabrika)<br />
lugar de traballo<br />
lapiko iz. pota, cazola, ola<br />
lapik<strong>ok</strong>o iz. cocido<br />
lapitz iz. 2. lapis 2. (arbel) lousa<br />
lapur iz./izond. ladrón-oa<br />
lapurreta iz. roubo<br />
lapurtu du ad. roubar<br />
lar adb. demasiado-a<br />
laranja iz. laranxa<br />
laranjada iz. laranxada<br />
laranjondo iz. laranxeira<br />
laratz iz. lareira<br />
larrain iz. leira<br />
larratu da/du ad. pacer, pastar<br />
larre iz. 1. prado izond. 2. silvestre<br />
larri izond. urxente, grave<br />
larrialdi iz. 1. aperto, apuro, urxencia<br />
2. indisposición<br />
larritasun iz. angustia<br />
larritu da/du ad. apurar<br />
larru iz. coiro, pel<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
larrugorritu da/du ad. espir, denudar,<br />
desvestir<br />
larrutu du ad. pelar a pel dun animal<br />
larunbat iz. sábado<br />
lasai izond./adb. 1. tranquilo-a, sereno-a<br />
2. frouxo-a<br />
lasaitasun iz. acougo, tranquilidade<br />
lasaitu da/du ad. acougar, tranquilizar,<br />
calmar<br />
lastategi iz. palleiro, palleira<br />
laster izond. 1. lixeiro-a, veloz, dilixente<br />
adb. 2. axiña, decontado,<br />
enseguida iz. 3. corrente ahal bezain<br />
laster canto antes, coa maior<br />
brevidade<br />
lasterbide iz. atallo lasterbide hartu<br />
atallar<br />
lasterka adb. á présa<br />
lasterkari iz. corredor-ora<br />
lasterketa iz. carreira<br />
lastertu da/du ad. 1. abreviar 2. anticipar<br />
lasto iz. palla<br />
lata iz. 1. valado 2. lata<br />
latorri iz. folla de lata, lata<br />
lats iz. rego,suco<br />
latz izond. 1. áspero-a, esgrevio-a<br />
2. rudo-a<br />
latzin iz. poula, barbeito<br />
lau zenbtz. zehazt./iz. 1. catro izond.<br />
2. plano-a, chairo-a<br />
laudorio iz. gabanza, loanza, eloxio<br />
laugarren ord. cuarto-a<br />
laukizuzen iz. rectángulo<br />
laurden iz. cuarto-a, cuarta parte<br />
laurehun zenbtz. zehazt./iz. catrocentos-as<br />
laurogei zenbtz. zehazt./iz. oitenta<br />
laurogeita hamar zenbtz. zehazt./iz.<br />
noventa
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 207<br />
euskara - galiziera<br />
lausengatu du ad. adular, afagar<br />
lausengu iz. afago<br />
lautada iz. chaira, planicie<br />
lautu du ad. 1. achaiar da ad. 2. facerse<br />
afable<br />
lauza iz. lousa<br />
laxatu du ad. afrouxar<br />
lazeria iz. miseria<br />
laztan iz. 1. caricia, aloumiño izond.<br />
2. querido-a<br />
laztandu du ad. aloumiñar<br />
legal izond. legal<br />
legatz iz. pescada, pixota<br />
lege iz. lei legez legalmente legezko<br />
legal<br />
legegizon iz. (gizonak bakarrik)<br />
avogado<br />
lehegai iz. explosivo<br />
lehen ord. 1. primeiro-a adb. 2. an -<br />
tes iz. 3. pasado<br />
lehenago adb. antes, anteriormente<br />
lehenag<strong>ok</strong>o izlag. (denbora) anterior<br />
lehenaldi iz. pasado<br />
lehenbailehen adb. canto máis antes<br />
lehenbizi adb. 1. antes, primeiro<br />
2. pri meiramente, en primeiro<br />
lugar<br />
lehenbiziko ord. primeiro-a<br />
lehendakari iz. presidente<br />
lehenengo ord. primeiro-a<br />
lehenengotza iz. primoxenitura<br />
lehengai iz. materia prima<br />
lehengo izlag. 1. pasado-a 2. anterior<br />
lehengo egunean o outro día<br />
lehengusina iz. curmá<br />
lehengusu iz. curmán<br />
lehenik adb. primeiramente, primeiro<br />
lehenik eta behin antes de nada<br />
lehentasun iz. 1. primacía 2. prioridade,<br />
preferencia 3. primoxenitura<br />
lehentxeago adb. un pouco antes,<br />
un momento antes<br />
leher egin du ad. estoupar, estourar,<br />
rebentar<br />
lehergailu iz. explosivo<br />
lehergarri izond. explosivo-a<br />
lehertu da/du ad. estoupar, estourar,<br />
rebentar<br />
lehiaketa iz. competición, concurso<br />
lehiatila iz. xaneliña, xanela<br />
lehiatsu izond. 1. competitivo-a<br />
2. apresurado-a<br />
lehiatu da ad. 1. apresurar 2. competir<br />
3. apaixonar<br />
lehoi iz. león-oa<br />
lehoinabar iz. leopardo<br />
lehor izond. seco-a<br />
lehortasun iz. sequidade, secura<br />
lehorte iz. seca, secura<br />
lehortu da du ad. secar, enxugar<br />
leial izond. leal, fiel<br />
leialtasun iz. lealdade, fidelidade<br />
leiar iz. lente ukipen-leiar lente de<br />
contacto<br />
leiho iz. fiestra, xanela, ventá<br />
leinu iz. liñaxe<br />
leize iz. 1. cavorco, precipicio 2. co -<br />
va 3. abismo<br />
leka iz. feixón, feixó, faba<br />
lekaime iz. monxa<br />
lekale iz. legume<br />
lekeda iz. pegamento, cola<br />
lekedatu da/du ad. pegar<br />
leku iz. sitio, lugar, prazo, lado<br />
lekualdatu da/du ad. desprazar<br />
lekuko iz. testemuña<br />
207
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 208<br />
208<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
lekukotasun iz. testemuño<br />
lekutu da ad. apartar, retirar<br />
lelo izond. 1. parvo-a, necio-a iz.<br />
2. cantinela, canterea, leria<br />
lel<strong>ok</strong>eria iz. necidade, desatino<br />
lema iz. 1. leme, temón 2. lema<br />
lentilla iz. lente de contacto<br />
lepo iz. 1. colo, pescozo 2. ombreiro,<br />
ombro 3. (gauzarenak) gorxa<br />
lep<strong>ok</strong>o iz. colar<br />
leporatu du ad. 1. botar ao lombo<br />
dio ad. 2. facer responsable<br />
ler iz. piñeiro<br />
lera iz. zorra<br />
lerde iz. baba<br />
lerden izond. 1. (pertsonak) esvelto-a,<br />
lanzal 2. (gauzak) enfesto-a,<br />
ergueito-a<br />
lerde-zapi iz. babeiro<br />
leria iz. 1. bambán, randeeira, arrandeadoiro<br />
2. bambán, balancín<br />
lerro iz. 1. liña, trazo 2. fila, ringleira,<br />
rea 3. verso<br />
letra iz. letra letra larri maiúscula<br />
letra xehe minúscula<br />
letreiatu du ad. deletrear, soletrear<br />
leun izond. 1. liso-a, chan-á 2. sua -<br />
ve, dondo-a<br />
leundu da/du ad. 1. suavizar du ad.<br />
2. pulir<br />
libertate iz. liberdade<br />
libratu da/du ad. librar, soltar<br />
libre izond. 1. libre, ceibe, solto-a<br />
adb. 2. en liberdade<br />
libreta iz. caderno<br />
liburu iz. libro liburu-denda libraría<br />
liburu-saltzaile libreiro-a<br />
liburutegi iz. biblioteca<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
liburuzain iz. bibliotecario-a<br />
liho iz. liño<br />
likido iz./izond. líquido-a<br />
lilura iz. sedución<br />
liluragarri izond. encantador-ora<br />
liluratu da/du ad. enfeitizar, engaiolar,<br />
seducir<br />
limoi iz. limón<br />
limoi-edari iz. limoada<br />
limoiondo iz. limoeiro<br />
limosna iz. esmola<br />
limurtu du ad. 1. seducir 2. facer as<br />
beiras, seducir 3. enganarse<br />
linea iz. 1. (trenbidea) liña 2. (autobusa)<br />
liña linean en liña<br />
lirain izond. esvelto-a, lanzal<br />
lisaburdina iz. ferro<br />
lisatu du ad. pasar o ferro<br />
listu du ad. 1. desfiar, esfiañar iz.<br />
2. cuspe, saliva listua bota cuspir<br />
literario iz. literario-a<br />
literatura iz. literatura<br />
literaturako izlag. literario-a<br />
litro iz. litro<br />
lixiba iz. 1. lixivia 2. bogada<br />
lizar iz. freixo<br />
lizardi iz. freixeiro<br />
lizentziadun iz. licenciado-a<br />
lizentziatu da ad. 1. licenciar iz. 2.<br />
licenciado-a<br />
liztor iz. avespa<br />
lizun iz. mofo, balor<br />
lo iz. sono lo egin durmir loak hartu<br />
durmir, durmirse lo eragin durmir<br />
a alguén lotan egon estar a durmir<br />
loba iz. sobriño-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 209<br />
euskara - galiziera<br />
lodi izond. 1. gordo-a, groso-a<br />
2. espeso-a, mesto-a iz. 3. dedo<br />
polgar ou gordo<br />
lodiera iz. groso<br />
loditasun iz. 1. grosor 2. densidade,<br />
espesura<br />
loditu da/du ad. engordar<br />
logale iz. gana de durmir, sono<br />
logaletu da ad. adormecer<br />
logela iz. dormitorio<br />
logura iz. gana de durmir, sono<br />
lohi iz. barro, lama, lodo<br />
lohitu da/du ad. luxar, manchar, ensuciar<br />
l<strong>ok</strong>al iz. local, sala<br />
l<strong>ok</strong>arri iz. amalló<br />
l<strong>ok</strong>atz iz. barro, lama, lodo<br />
l<strong>ok</strong>i iz. 1. sen, tempa 2. atadura<br />
lorategi iz. xardín<br />
loratu da ad. florecer<br />
lore iz. flor<br />
loreontzi iz. testo<br />
lorezain iz. xardineiro-a<br />
lorpen iz. logro<br />
lortu du ad. 1. conseguir, obter,<br />
atinxir, lograr, procurar, sacar 2.<br />
carrexar<br />
losintxatu du ad. adular, afagar<br />
loteria iz. lotaría<br />
lotsa iz. vergoña<br />
lotsagabe izond. desvergonzado-a,<br />
lercho-a<br />
lotsagarri izond. vergoñoso-a, vergoñento-a<br />
lotsati izond. tímido-a, vergoñoso-a<br />
lotsatu da/du ad. avergonzar, avergoñar<br />
lotu du ad. 1. atar, amarrar, anoar,<br />
unir, prender 2. enganchar, enlazar<br />
3. relacionar<br />
lotune iz. nó de carreteiras ou vías<br />
lotura iz. 1. atadura, vínculo, vencello<br />
2. conexión, relación<br />
lubanarro iz. foxa<br />
lugorri iz. poula, barbeito<br />
lukainka iz. longaínza<br />
lukurari izond. usureiro-a<br />
lukurreria iz. usura<br />
luma iz. pluma, pena<br />
lumatu du ad. pelar, desplumar<br />
lur iz. terra, chan, solo lur eman enterrar,<br />
soterrar<br />
lurmutur iz. cabo<br />
lurpeko izlag. 1. subterráneo-a iz.<br />
2. subterráneo<br />
lurperatu da/du ad. enterrar, soterrar<br />
lurralde iz. territorio, país, rexión<br />
lurreratu da ad. 1. aterrar 2. caer du<br />
ad. 3. derrubar<br />
lurrin iz. arrecendo, recendo, perfume<br />
lurrindu da/du ad. perfumar<br />
lurrun iz. vapor, bafo<br />
lursail iz. parcela<br />
lurzoru iz. solo, chan<br />
luzamendu iz. demora<br />
luzapen iz. demora, prórroga<br />
luzaro adb. por moito tempo<br />
luzatu du ad. 1. estirar, estender,<br />
alongar 2. alongar<br />
luze izond. 1. longo-a iz. 2. dedo<br />
pai de todos ou do corazón<br />
luzera iz. longura, lonxitude<br />
209
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 210<br />
210<br />
M<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
madari iz. pera<br />
madarikatu du ad. 1. maldicir<br />
izond. 2. maldito<br />
madarikazio iz. maldición<br />
madariondo iz. pereira<br />
magal iz. colo, regazo<br />
mahai iz. mesa mahai-ohial mantel<br />
mahai-zapi 1. mantel 2. pano de<br />
cociña mahai-tresna cuberto<br />
mahaiburu iz. cabeceira<br />
mahai-futbol iz. futbolín<br />
mahaikide iz. comensal, compañeiro<br />
de mesa<br />
mahaska iz. vendima<br />
mahasti iz. viña<br />
mahats iz. uva, bago<br />
mahatsondo iz. vide<br />
mahuka iz. 1. manga 2. mangueira<br />
maiatz iz. maio<br />
maila iz. grao, nivel<br />
mailaka adb. gradualmente<br />
mailakatu du ad. graduar<br />
mailatu du ad. 1. abolar 2. mazar<br />
mailegatu du ad. emprestar, prestar<br />
mailegu iz. 1. crédito, empréstito,<br />
préstamo 2. (hizkuntza) préstamo<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
mailu iz. martelo<br />
maindire iz. saba<br />
maingu izond. 1. coxo-a 2. cotenoa,<br />
toco-a<br />
mairu iz./izond. mouro-a<br />
maiseatu du ad. (marmar) criticar<br />
maiseatzaile iz./izond. criticador-ora<br />
maistra iz. mestra<br />
maisu iz. mestre<br />
maitagarri iz. fada<br />
maitale iz. querido-a<br />
maitasun iz. 1. amor, querer 2. agarimo,<br />
cariño<br />
maitatu du ad. amar, querer<br />
maitazarre iz. agarimo, cariño<br />
maite iz./izond. 1. querido-a 2. (kario)<br />
caro-a maite izan amar, querer<br />
maitekor izond. agarimoso-a, cariñoso-a<br />
maitemindu da/du ad. 1. namorar<br />
iz./izond. namorado-a<br />
maiuskula iz. maiúscula<br />
maiz adb. frecuentemente, a miúdo,<br />
a cotío<br />
maizter iz. inquilino-a, arrendatario-a<br />
majo adb. estupendamente
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 211<br />
euskara - galiziera<br />
makal iz. 1. chopo izond. 2. débil,<br />
feble, frouxo-a<br />
makaldu du ad. debilitar<br />
makarroi iz. macarrón<br />
makila iz. 1. pau, madeiro, vara<br />
2. caxato, bastón<br />
makilatu da/du ad. maquillar<br />
makina iz. máquina idazmakina<br />
máquina de escribir josteko makina<br />
máquina de coser<br />
makula iz. mancha<br />
makulu iz. muleta<br />
makur izond. 1. inclinado-a, torto-a<br />
2.vil, baixo-a<br />
makurtu da/du ad. agachar, anicarse,<br />
abaixarse, someterse<br />
malda iz. costa, pendente<br />
maldizio iz. maldición<br />
malenkonia iz. saudade, soidade,<br />
morriña, señardade<br />
maleta iz. maleta<br />
malezia iz. malicia, maldade<br />
malgu izond. flexible<br />
malko iz. lágrima, bágoa, bagulla<br />
maltzur izond. astuto-a, arteiro-a<br />
maltzurkeria iz. astucia<br />
mami iz. 1. miga, rafa 2. miolo<br />
3. contido 4. carne 5. leite callado<br />
izond. 6. íntimo<br />
mamitsu izond. carnoso-a<br />
mamitu du ad. callar, trallar<br />
mamu iz. pantasma, fantasma<br />
mandatu iz. recado, mandado, encarga<br />
mando iz. mulo, macho<br />
maneiatu du ad. 1. manexar, usar<br />
2. manexar, manipular<br />
mania iz. teima, manía<br />
manifestaldi iz. manifestación<br />
manifestatu da ad. manifestar<br />
manifestazio iz. (manifestaldi) manifestación<br />
manipulatu du ad. manexar, manipular<br />
manta iz. manta<br />
mantal iz. mandil<br />
mantendu da/du ad. 1. manter, alimentar<br />
2. conservar, manter<br />
mantso adb. 1. engorde, a modo<br />
izond. 2. manso-a<br />
mapa iz. mapa<br />
mardul izond. 1. rexo-a, vigoroso-a<br />
2. substancioso-a, zumento-a<br />
marea iz. marea marea beltz marea<br />
negra marea gorri marea vermella<br />
marea bizi marea viva / marusía<br />
margo iz. (materiala) pintura, cadro<br />
margolari iz. pintor-ora<br />
margolaritza iz. pintura<br />
margotu du ad. pintar<br />
margozki iz. pintura, cadro<br />
margul izond. pálido-a<br />
marinel iz. mariñeiro-a<br />
marisko iz. marisco<br />
marjina iz. marxe<br />
marka iz. 1. marca, sinal 2. marca,<br />
resultado<br />
markatu du ad. 1. marcar, sinalar<br />
2. marcar, deixar pegada 3. (kirola)<br />
marcar<br />
marko iz. marco, cadro<br />
marmar iz. 1. murmurio, rumor 2.<br />
griñido marmar egin griñir<br />
marmarti izond. rumoroso<br />
211
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 212<br />
212<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
marra iz. raia, trazo, liña marra egin<br />
raiar<br />
marranta iz. catarro, constipado,<br />
arrefriado<br />
marrantatu da ad. 1. arrefriarse<br />
izond. 2. rouco-a<br />
marraskatu du ad. roer, rilar<br />
marratu da/du ad. raiar<br />
marrazki iz. debuxo<br />
marraztu du ad. debuxar, pintar<br />
marroi iz./izond. castaño-a, marrón<br />
marru iz. bruído marru egin muar<br />
marrubi iz. amorodo, morote<br />
marrusketa iz. (arotzarena) cepillo<br />
martxa iz. 1. marcha, camiñada<br />
2. (ve locidade) marcha martxan<br />
jarri arrincar un vehículo ou un<br />
motor<br />
martxo iz. marzo<br />
maruga iz. amora<br />
marugatze iz. moreira<br />
masa iz. (teknika) masa<br />
masail iz. meixela, fazula<br />
masaileko iz. labazada, losqueada,<br />
pancada<br />
masailezur iz. mandíbula<br />
maskor iz. cuncha, cónchega<br />
maskuri iz. vexiga<br />
mastekatu du ad. mastigar<br />
masusta iz. amora<br />
masustondo iz. moreira<br />
mataza iz. madeixa<br />
matematika iz. matemática<br />
materia iz. materia<br />
materiagabe izond. inmaterial<br />
material iz./izond. material<br />
materiazko izond. material<br />
matrikula iz. matrícula ohorezko<br />
matrikula matrícula de honra<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
matrikulatu du ad. matricular<br />
matxinada iz. revolución<br />
matxinatu da/du ad. rebelar, sublevar<br />
matxura iz. avaría<br />
matxuratu da/du ad. avariar<br />
mea iz. mineral<br />
meategi iz. mina<br />
meatzari iz. mineiro-a<br />
meatze iz. mina<br />
mediku iz. médico<br />
medikuntza iz. medicina<br />
medio iz. medio, instrumento<br />
mehar izond. estreito-a, angosto-a<br />
mehatxatu du ad. ameazar<br />
mehatxu iz. ameaza<br />
mehe izond. delgado-a, fraco-a,<br />
fino-a<br />
mehetu da/du ad. adelgazar<br />
mekanikari iz. mecánico-a<br />
mekaniko izond. mecánico-a<br />
mekanismo iz. macanismo<br />
meloi iz. melón<br />
mel<strong>ok</strong>otoi iz. melocotón<br />
memento iz. momento, intre<br />
memoria iz. 1. (informatika) memoria<br />
2. (txostena) memoria<br />
men iz. dominio, autoridade men<br />
egin obedecer<br />
mende iz. 1. século, centuria 2. dominio<br />
mendebalde iz. occidente, oeste,<br />
poñente<br />
mendekatu da/du ad. vingar<br />
mendeko iz./izond. servente, subordinado-a<br />
mendekoste iz. pascua de nadal<br />
mendekotasun iz. 1. dependencia,<br />
subordinación 2. dependencia 3.<br />
(hizkuntza) subordinacion
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 213<br />
euskara - galiziera<br />
mendeku iz. vinganza<br />
menderagailu iz. conxunción subordinante<br />
menderatu du ad. 1. dominar, someter,<br />
asoballar 2. vencer, render<br />
3. subordinar<br />
mendi iz. montaña, monte<br />
mendigoizale iz./izond. montañeiro-a<br />
mendigune iz. macizo<br />
mendikate iz. cordal, cordilleira<br />
mendiketa iz. cordal, cordilleira<br />
mendizale iz./izond. montañeiro-a<br />
mentura iz. azar menturaz se cadra,<br />
quizais, quizabes<br />
menu iz. menú<br />
merezi iz. merecemento, mérito<br />
merezi izan merecer<br />
merezimendu iz. mérito, merecemento<br />
meritu iz. mérito<br />
merkatalgo iz. comercio<br />
merkatari iz. comerciante<br />
merkatarizta iz. comercio merkataritza-agente<br />
representante, axente<br />
comercial<br />
merkatu iz. 1. mercado, feira 2. (eko -<br />
nomia) mercado da/du ad. 3. abaratar<br />
merke izond./adb. barato-a<br />
merkedenda iz. mercado de ocasión<br />
mermelada iz. marmelada<br />
mertxika iz. pexego<br />
mertxikondo iz. pexegueiro<br />
mesede iz. favor, mercé mesedez<br />
por favor mesede egin sentar ben<br />
algunha cousa<br />
mesfidantza iz. desconfianza, receo<br />
mesfidatu da ad. desconfiar<br />
mespretxatu du ad. desprezar<br />
mespretxu iz. desprezo<br />
meta iz. meda, palleiro, palleira<br />
metal iz. metal<br />
metatu da/du ad. amorear, amontoar<br />
metodo iz. método<br />
metro iz. metro<br />
meza iz. misa<br />
mezu iz. mensaxe mezu elektroniko<br />
mensaxe electrónica<br />
mezulari iz. mensaxeiro-a<br />
miatu du ad. 1. escudriñar, esculcar,<br />
pescudar 2. rexistrar, cachear<br />
miazkatu du ad. lamber, lapar<br />
mihi iz. (anatomia )lingua<br />
mika iz. pega<br />
mikatz izond. amargo-a<br />
mila zenbtz. zehazt. 1. mil iz. 2. mil,<br />
milleiro, millar<br />
milaka adb. 1. a miles zenbtz. zehazt.<br />
2. mil<br />
milimetro iz. milímetro<br />
milioi zenbtz. zehazt./iz. millón<br />
militar iz./izond. militar<br />
min iz. dor, coita, mágoa, dano min<br />
eman 1. molestar, mancar, facer<br />
dano 2. picar min ukan doer min<br />
hartu facerse dano, doer, mancarse<br />
minbera izond. 1. doído-a, magoado-a,<br />
resentido-a 2. sensible<br />
minbizi iz. cancro<br />
mindu da/du ad. 1. agrear, acedar<br />
3. trallar da ad. 3. amorriñar<br />
mingain iz. (mihia) lingua<br />
mingarri izond. doloroso-a<br />
mingots izond. amargo-a, agre<br />
minigona iz. minisaia<br />
minimo izond. mínimo-a<br />
ministerio iz. ministerio<br />
ministro iz. ministro-a<br />
213
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 214<br />
214<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
mintz iz. tona, película<br />
mintzaira iz. idioma<br />
mintzalari iz. orador-ora, conferenciante<br />
mintzaldi iz. conferencia<br />
mintzamen iz. (gaitasun) fala<br />
mintzatu da ad. 1. falar, orar 2. expresarse<br />
minuskula iz. minúscula<br />
minutu iz. minuto<br />
miragarri izond. marabilloso-a<br />
mirakulu iz. milagre<br />
mirari iz. 1. marabilla 2. milagre<br />
miresgarri izond. asombroso-a<br />
miresle iz. admirador-ora<br />
mirespen iz. admiración<br />
miretsi du ad. admirar<br />
miseria iz. miseria<br />
misterio iz. misterio<br />
misteriotsu izond. misterioso-a<br />
misto izond. mixto-a<br />
mitologia iz. mitoloxía<br />
mizto iz. 1. lingua viperina 2. aguillón<br />
moda iz. moda modan egon de<br />
moda, en voga<br />
modem iz. módem<br />
moderno izond. moderno-a, actual<br />
modu iz. modo, maneira, sistema,<br />
forma, vía<br />
moja iz. monxa<br />
m<strong>ok</strong>adu iz. (ahamen) bocado<br />
m<strong>ok</strong>o iz. pico, peteiro, bico<br />
moldakaitz izond. torpe<br />
moldatu du ad. 1. amañar, aviar,<br />
arranxar 2. compoñer, compor<br />
3. mol dear 4. adaptar, acomodar<br />
da ad. 5. entenderse, manexarse,<br />
apañarse<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
molde iz. 1. forma 2. molde molde<br />
onez como debe ser<br />
moldiztegi iz. imprenta<br />
momentu iz. momento, intre<br />
moneta iz. (ekonomia) moeda<br />
monitore iz. 1. (adestrador) monitor-ora<br />
2. (pantaila) monitor<br />
monotono izond. monótono-a<br />
monumentu iz. monumento<br />
moral iz./izond. moral<br />
moralezko izond. moral<br />
mordo iz. 1. morea, montón 2. acio<br />
mordoxka iz. grupo pequeno, montón<br />
pequeno<br />
more iz./izond. morado-a<br />
morkots iz. ourizo, orizo<br />
morroi iz. 1. rapaz 2. criado, servente<br />
morroilo iz. 1. fechadura, fecho,<br />
pecho 2. (sarrailaren atala) pecho,<br />
fecho<br />
mota iz. clase, tipo, variedade<br />
motel izond. lento-a, pachorrento-a<br />
moteldu da/du ad. 1. tatexar 2. minorar<br />
moto iz. motocicleta, moto<br />
motor iz. 1. motor 2. motocicleta,<br />
moto<br />
motozikleta iz. motocicleta, moto<br />
motz izond. 1. curto-a 2. curto-a,<br />
breve 3. (ergel) parvo-a, curto-a<br />
4. romo, desafiado-a<br />
moxal iz. poldro que non cumpríu o<br />
ano<br />
mozkin iz. 1. beneficio 2. barbeiro,<br />
perruqueiro<br />
mozkindu du ad. demoucar, esmoucar,<br />
espolar<br />
mozkor iz./izond. 1. bébedo-a, borracho-a,<br />
peneque 2. borracheira,<br />
bebedela
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 215<br />
euskara - galiziera<br />
mozkortu da/du ad. 1. embebedar,<br />
emborrachar du ad. 2. demoucar,<br />
esmoucar<br />
mozolo iz. moucho<br />
mozorro iz. 1. carauta, máscara 2.<br />
coco, pantasma<br />
moztu du ad. 1. cortar, acurtar 2.<br />
interromper<br />
mudatu du ad. trocar, cambiar<br />
muga iz. límite, lindeiro, estrema,<br />
beira, fronteira<br />
mugagabe izond. 1. infinito-a 2. ilimitado<br />
iz./izond. 3. (deklinabidea)<br />
indefinido-a, indeterminado-a<br />
mugakide izond. lindeiro-a<br />
mugalde iz. límite, fronteira<br />
mugarri iz. marco, fito<br />
mugatu du ad. limitar, delimitar,<br />
acoutar, choer<br />
mugikor izond. 1. moble, móbil<br />
2. (telefonoa) móbil<br />
mugimendu iz. 1. movemento 2. ten -<br />
dencia, corrente<br />
mugitu da/du ad. mover<br />
mugurdi iz. amorodo<br />
muin iz. 1. miolo, cerne 2. (hezurrearena)<br />
miolo, médula<br />
muino iz. outeiro, cotarelo<br />
muki iz. moco<br />
multzo iz. conxunto, grupo<br />
mundu iz. mundo beste mundua o<br />
alén, o outro mundo<br />
muntatu du ad. montar, ensamblar<br />
murgil iz. inmersión<br />
murgilari iz. mergullador-ora<br />
murgildu da/du ad. mergullar<br />
murgiltze iz. inmersión<br />
murmurikatu da ad. murmurar<br />
murritz izond. escaso-a, curto-a<br />
murriztu du ad. reducir<br />
murru iz. muro<br />
mus iz. mus<br />
museo iz. museo<br />
musika iz. música<br />
musikari iz. músico<br />
musika-tresna iz. instrumento musical<br />
muskuilu iz. mexillón<br />
muskulu iz. músculo<br />
muskulutsu izond. musculoso-a<br />
musu iz. bico, beixo musu eman<br />
bicar<br />
mutiko iz. mozo<br />
mutil iz. rapaz, mozo mutil-lagun<br />
mozo, namorado<br />
mutilzahar iz./izond. (gizonezkoak<br />
bakarrik) solteirón<br />
mutu iz. mudo-a<br />
mutur iz. 1. morro, fociño 2. extremo,<br />
cabo, punta, bico<br />
muxika iz. pexego<br />
muxila iz. ameixa<br />
muzker iz. lagarto<br />
muztio iz. mosto<br />
215
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 216<br />
216<br />
N<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
nabar izond. 1. multicolor 2. ambiguo-a<br />
nabari izond. 1. evidente, patente<br />
adb. 2. evidentemente nabari<br />
izan notarse, ser evidente<br />
nabaritu du ad. advertir, percibir,<br />
notar, acusar, sentir<br />
nabarmen izond. 1. notorio-a, evidente,<br />
patente, manifesto-a 2. sobranceiro-a<br />
nabarmendu da ad. 1. dominar, sobresaír,<br />
destacar du ad. 2. acusar<br />
nabigatu da/du ad. navegar<br />
nabigazio iz.navegación<br />
nagi izond. 1. nugallán-á, preguiceiro-a,<br />
vago-a iz. 2. dedo anular ou<br />
mediano<br />
nagikeria iz. nugalla, preguiza<br />
nagitasun iz. nugalla, preguiza<br />
nagusi iz. 1. maior, principal, central<br />
2. superior, xefe 3. adulto,<br />
maior<br />
nahasi du ad. 1. enredar 2. mexer 3.<br />
misturar da/du ad. 4. confundir,<br />
equivocar<br />
nahasmendu iz. desorde, alteración<br />
nahasketa iz. confusión, equivocación<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
nahaspila iz. enredo, lea<br />
nahaspilatu du ad. enredar, enlear<br />
nahaste iz. mistura, confusión, maraña<br />
nahaste-borraste desorde,<br />
marfallada<br />
nahastu da/du ad. 1. confundir,<br />
equivocar 2. misturar<br />
nahi iz. 1. vontade, desexo 2. gana<br />
nahi eta nahi ez por forza nahi<br />
gabe sen querer nahi gabeko involuntario-a<br />
nahi izan desexar,<br />
querer<br />
nahiago izan du ad. preferir<br />
nahiera iz. 1. vontade 2. antollo, capricho<br />
nahigabe iz. desgusto, mágoa<br />
nahigabetu da/du ad. desgustar<br />
nahiko zenbtz. zehaztgb. 1. suficiente,<br />
abondo iz. 2. suficiente<br />
nahikoa izan abondar, bastar<br />
nahimen iz. vontade<br />
nahita adb. a mantenta, a drede<br />
nahitaez a mantenta, a drede<br />
nahitaezko forzoso-a, necesario-a<br />
nahitaezko izlag. obrigado-a<br />
nahiz mend. 1. aínda que 2. ou, ou<br />
ben nahiz eta aínda que nahiz...<br />
nahiz ben...ben
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 217<br />
euskara - galiziera<br />
nano iz./izond. anano-a<br />
narra iz. zorra<br />
narras izond. 1. desaseado-a, desbandallado-a<br />
cotroso-a 2. mesquiño-a<br />
narrasean a rastro<br />
narrasti iz. réptil<br />
narrastu da/du ad. 1. desaliñar 2.<br />
arrastrar<br />
nasa iz. 1. peirao, embarcadoiro 2.<br />
(trenarena) plataforma 3. nasa<br />
natura iz. natureza<br />
natural izond. natural<br />
nazio iz. nación<br />
nazioarteko izond. internacional<br />
nazional izond. nacional<br />
nazionalismo iz. nacionalismo<br />
nazionalizatu da/du ad. nacionalizar<br />
naziotasun iz. nacionalidade<br />
nazka iz. repugnancia, noxo<br />
nazkagarri izond. noxento, repugnante<br />
nazkatu da/du ad. aborrecer, enfastiar,<br />
repugnar<br />
neba iz. irmán de irmá<br />
neba-arrebak iz. irmáns e irmás<br />
negar iz. choro, pranto negar egin<br />
chorar<br />
negargarri izond. deplorable, lamentable<br />
negoziatu du ad. 1. negociar iz.<br />
2. ne gociado<br />
negozio iz. negocio<br />
negu iz. inverno<br />
nekagarri izond. traballoso-a<br />
nekatu da/du ad. 1. cansar, fatigar,<br />
esgotar 2. aburrir, enfastiar izond.<br />
3. canso-a<br />
nekazari iz. agricultor-ora, labregoa,<br />
labrador-ora<br />
nekazaritza iz. agricultura<br />
neke iz. cansazo, canseira<br />
nekez izond. dificil, custoso-a<br />
nerbio iz. nervio<br />
neska iz. 1. rapaza, moza 2. señorita<br />
neska-lagun moza, namorada<br />
neskako iz. moza<br />
neskame iz. criada, servente<br />
neska-mutilak iz. rapaces e rapazas<br />
neskatila iz. rapaza<br />
neskato iz. 1. rapaza 2. criada, servente<br />
neskazahar iz. (emakumezkoez bakarrik)<br />
solteirona<br />
neskazale izond. mullereiro<br />
neu izord. eu mesmo, min<br />
neure izord. de meu<br />
neurri iz. 1. medida 2. tamaño<br />
3. talle 4. prevención, precaución,<br />
disposición<br />
neurrigabeko izond. ilimitado-a<br />
neurtitz iz. verso<br />
neurtu du ad. medir<br />
neutro izond. neutro-a<br />
ni izord. eu, min<br />
nire izlag. meu, miña<br />
nobedade iz. novidade<br />
nobela iz. novela<br />
noble iz./izond. nobre<br />
noblezia iz. nobreza<br />
noiz gald. cando noiz eta cando<br />
noizean behin ás veces<br />
noizbait adb. algunha vez<br />
noizko gald. para cando?<br />
217
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 218<br />
218<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
noiznahi adb. cando queira<br />
nola gald. como, de que xeito nola<br />
edo hala dalgunha forma, dalgún<br />
xeito<br />
nolabait adb. de algún modo<br />
nolako gald. como, de que calidade<br />
nolanahi adb. de calquera xeito nolanahi<br />
ere de calquera xeito<br />
non gald. onde non edo non nalgures<br />
nonahi adb. en calquera parte<br />
nonbait adb. 1. algures 2. polo visto<br />
nor gald. quen<br />
norabait adb. a algures<br />
norabide iz. dirección, rumbo<br />
noraino gald. até onde?<br />
norako gald. cara onde?<br />
noranzko iz. sentido<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
norbait izord. alguén<br />
norbera izord. cada un, un mesmo<br />
norberekeria iz. egoísmo<br />
norgehiag<strong>ok</strong>a iz. 1. competición<br />
2. poxa<br />
normal izond. normal, natural<br />
normalean adb. normalmente<br />
normalki adb. normalmente<br />
nornahi izord. calquera<br />
nortasun iz. personalidade, identidade<br />
nortasun agiri tarxeta de<br />
identidade<br />
noski adb. sen dúbida, naturalmente<br />
nota iz. (azterketa) nota<br />
notario iz. notario-a<br />
nuklear izond. nuclear<br />
nulo izond. nulo-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 219<br />
Ñ<br />
euskara - galiziera<br />
ñaka iz. 1. aceno de burla 2. coito<br />
ñaka egin foder<br />
ñau iz. miaño<br />
ñika iz. aceno cos ollos, chiscadela<br />
ñikatu du ad. chiscar os ollos<br />
ñimiño izond. minúsculo-a<br />
219
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 220<br />
220<br />
O<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
obario iz. ovario<br />
obedientzia iz. obediencia<br />
obeditu du/dio ad. obedecer<br />
objektibo izond. obxectivo-a<br />
objektu iz. obxecto<br />
obligazio iz. obriga, obrigación<br />
obra iz. obra<br />
obulu iz. óvulo<br />
obulutegi iz. ovario<br />
odol iz. sangue odola jario sangrar<br />
odola atera sangrar<br />
odol-ateratze iz. sangría, sangradura<br />
odoljario iz. hemorraxia<br />
odolki iz. morcilla<br />
odolustu da/du ad. desangrar<br />
ofizial iz./izond. oficial<br />
ofizialtasun iz. oficialidade<br />
ofizio iz. oficio, profesión<br />
ogi iz. pan<br />
ogibide iz. oficio, traballo<br />
ogi-mami iz. faragulla, miga, migalla<br />
ogitarteko iz. bocadillo<br />
ohar iz. nota, aviso, observación<br />
oharrak ipini/idatzi anotar, acoutar<br />
ohargarri izond. notable, admirable<br />
oharpen iz. advertencia, observación<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
oharpide iz. advertencia, amoestación<br />
ohartarazi du ad. avisar<br />
ohartu da ad. reparar, decatarse, ver<br />
ohazal iz. cobertor, colcha, sobrecama<br />
ohe iz. cama<br />
oheburu iz. cabeceira, cabezal<br />
oheratu da/du ad. deitar<br />
ohi partik. acostumar partícula que<br />
se antepón ao verbo para expresar<br />
costume na acción<br />
ohitu da/du ad. acostumar, afacer<br />
ohituta egon estar afeito<br />
ohitura iz. costume, tradición,<br />
moda<br />
ohiturazko izlag. usual<br />
ohizko izond. 1. normal, natural<br />
2. habitual, corrente<br />
ohol iz. 1. táboa 2. taboleiro<br />
ohore iz. honra<br />
oihal iz. 1. pano 2. tea 3. vela<br />
oihan iz. bosque, selva<br />
oihartzun iz. eco, resón<br />
oihes izond. incorrecto-a<br />
oihu iz. 1. berro, grito 2. exclamación<br />
oihu egin 1. berrar, gritar 2. bruar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 221<br />
euskara - galiziera<br />
oihukatu da/du ad. berrar, gritar<br />
oilar iz. galo<br />
oilasko iz polo-a, pito-a<br />
oilategi iz. galiñeiro, poleiro, capoeiro<br />
oilaur iz. (zauriak) cotra<br />
oilo iz. galiña<br />
oilot<strong>ok</strong>i iz. galiñeiro, poleiro, capoeiro<br />
oin iz. pé oinez a pé<br />
oinarri iz. 1. base, alicerce, cimento,<br />
asento 2. fundamento, principio,<br />
alicerce<br />
oinarritu du ad. asentar, afianzar<br />
oinarrizko izond. 1. principal 2. ele -<br />
mental<br />
oinatz iz. pisada<br />
oinaze iz. dor, mal<br />
oinazetu da/du ad. atormentar, torturar<br />
oinazpi iz. planta do pé<br />
oinaztargi iz. lóstrego, relustro<br />
oinetako iz. calzado<br />
oinezko iz. peón, viandante<br />
oinkatu du ad. tripar, pisar<br />
oinorde iz. 1. herdeiro-a 2. herdanza<br />
oinordeko izlag. 1. herdeiro-a 2. sucesor-a<br />
oinordetu du ad. herdar<br />
oinpeko iz. pedal<br />
<strong>ok</strong>a iz. vómito <strong>ok</strong>a egin trousar, vomitar,<br />
devolver<br />
<strong>ok</strong>ela iz. carne<br />
<strong>ok</strong>er izond. 1. torto-a, inclinado-a<br />
2. dobrado-a 3. equivocado-a,<br />
errado-a iz. 4. erro, equivocación<br />
iz./izond. 5. torto-a, chosco-a <strong>ok</strong>er<br />
egon estar errado, estar equivocado<br />
<strong>ok</strong>erbideratu da/du ad. perverter,<br />
corromper<br />
<strong>ok</strong>errago iz./izond. 1. peor adb.<br />
2. peor<br />
<strong>ok</strong>ertasun iz. inclinación<br />
<strong>ok</strong>ertu du ad. 1. torcer da/du ad.<br />
2. confundir, equivocar<br />
<strong>ok</strong>in iz. panadeiro-a<br />
<strong>ok</strong>indegi iz. panadaría<br />
<strong>ok</strong>re iz. ocre<br />
<strong>ok</strong>upatu du ad. ocupar<br />
<strong>ok</strong>upatze iz. ocupación<br />
<strong>ok</strong>upazio iz. ocupación<br />
ola iz. 1. fundición 2. cabana de<br />
pastores 3. latexo<br />
olagarron iz. polbo<br />
olana iz. toldo olanaz estali toldar<br />
olatu iz. onda<br />
olerkari iz. poeta<br />
olerki iz. poesía<br />
olgeta iz. diversión, recreo<br />
oliba iz. oliva<br />
olibondo iz. oliveira<br />
olio iz. aceite<br />
olo iz. avea<br />
omen partik. dise que, seica anteposta<br />
ao verbo<br />
omenaldi iz. homenaxe<br />
on izond. 1. bo-a 2. bo-a, beneficioso-a<br />
3. hábil, bo-a iz. 4. ben<br />
onartu du ad. 1. aceptar, admitir,<br />
consentir, accder 2. confesar 3.<br />
permitir ez onartu desestimar<br />
onartze iz. ingreso<br />
ondare iz. 1. herdanza 2. patrimonio<br />
ondasun iz. 1. ben, facenda, capital<br />
2. interese 3. riqueza<br />
221
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 222<br />
222<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
onddo iz. fungo<br />
ondo iz. 1. zona contigua adb. 2. ben<br />
ondoez iz. indisposición, malestar<br />
ond<strong>ok</strong>o izond. próximo-a, veciño-a<br />
ondore iz. consecuencia, efecto<br />
ondoren iz. 1. consecuencia adb.<br />
2. des pois, logo, tras -en ondoren<br />
1) logo de 2) á beira de, xunto a,<br />
cabo de<br />
ondorengo iz./izlag. sucesor-ora<br />
ondorio iz. consecuencia, efecto,<br />
resultado ondorioz xa que logo<br />
ondu da/du ad. 1. mellorar da ad.<br />
2. madurar<br />
onen iz./izond. mellor<br />
onest izond. honesto-a, honrado-a<br />
onetsi du ad. 1. amar, querer 2. acep -<br />
tar, admitir, acceder 3. bendicir<br />
ongarri iz. esterco<br />
ongi iz./adb. ben ongi etorri 1. benvido-a<br />
ongi ibili boa viaxe<br />
onik adb. salvo-a<br />
onil iz. funil, embude<br />
ontza iz. onza<br />
ontzi iz 1. barco 2. recipiente<br />
ontziratu da/du ad. embarcar<br />
ontzitegi iz. lacena<br />
ontzu iz. adubo<br />
ontzutu du ad. adubar<br />
onura iz. ben<br />
onuragarri izond. bo-a, beneficioso-a<br />
opa iz. desexo opa izan desexar<br />
opari iz. agasallo, regalo opari egin<br />
regalar, agasallar<br />
oparitu du ad. regalar, agasallar<br />
oparo izond. fértil, rico-a<br />
oparotasun iz. abundancia, abastanza<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
opera iz. ópera<br />
operatu du ad. operar<br />
operazio iz. operación<br />
opil iz. torta<br />
opor iz. vacación batez ere pluralean<br />
oporraldi iz. vacacións<br />
oposizio iz. 1. oposición pl. 2. oposicións<br />
orain adb. agora orain dela (expresións<br />
temporais) haber x tempo<br />
orainaldi iz. 1. presente, agora<br />
2. (hizkuntza) presente<br />
oraindaino adb. até agora, até este<br />
momento<br />
oraindik adb. aínda oraindik orain<br />
hai pouco, recentemente<br />
oraingo adb. presente oraingoan<br />
esta vez oraingoz polo de agora<br />
oraintsu adb. hai pouco, recentemente<br />
oraintxe adb. arestora oraintxe bertan<br />
agora mesmo<br />
orban iz. 1. mancha 2. deshonra<br />
ordain iz. remuneración<br />
ordainagiri iz. recibo<br />
ordaindu du ad. pagar<br />
ordainketa iz. remuneración, retribución,<br />
pago, pagamento<br />
ordea post. 1. en troques 2. porén,<br />
malia, con todo, non obstante<br />
ordeka iz. chaira, planicie<br />
ordena iz. orde<br />
ordenagailu iz. ordenador ordenagailu<br />
eramangarria ordenador<br />
portátil ordenagailu pertsonal ordenador<br />
persoal<br />
ordenatu du ad. 1. ordenar 2. ordenar,<br />
mandar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 223<br />
euskara - galiziera<br />
ordenu iz. testamento ordenu egin<br />
facer testamento<br />
ordenu-betearazle iz. testamenteiro-a<br />
ordez post. no canto de<br />
ordezkari iz. representante<br />
ordezkaritza iz. representación<br />
ordezkatu du ad. representar<br />
ordeztu du ad. 1. cambiar, trocar<br />
2. substituír<br />
ord<strong>ok</strong>i iz. chaira, planicie<br />
ordu iz. hora ordura arte até entón,<br />
atá aquel momento<br />
orduan adb. entón, logo, pois<br />
orduantxe adb. daquela<br />
ordubete iz. unha hora completa<br />
orduko izlag. 1. daquela 2. en canto<br />
3. antes de<br />
ordulari iz. reloxo<br />
ordurako adb. 1. até entón, atá<br />
aquel momento 2. antes de<br />
ore iz. masa<br />
oregano iz. ourego<br />
orein iz. cervo<br />
oreka iz. equilibrio<br />
organizatu du ad. organizar<br />
organo iz. 1. órgano 2. órgano<br />
orgasmo iz. orgasmo<br />
orientabide iz. (aholku) orientación<br />
orientatu da/du ad. orientar<br />
orientatze iz. (noranzko) orientación<br />
orientazio iz. 1. orientación 2. orien -<br />
tación, consello<br />
original iz./izond. orixinal<br />
orkatila iz. nocello<br />
orkestra iz. orquestra<br />
oro zenbtz.or<strong>ok</strong>. todo-a oro har en<br />
xeral orotara en total<br />
orobat adb. 1. igualmente, da mes -<br />
ma maneira l<strong>ok</strong>. 2. así mesmo<br />
oroimen iz. memoria<br />
oroipen iz. recordo<br />
oroitarri iz. monumento<br />
oroitu da/du ad. recordar, lembrar,<br />
acordar<br />
oroitzapen iz. 1. recordo pl. 2. memorias<br />
or<strong>ok</strong>or izond. xeral<br />
orpo iz. calcañar<br />
orratz iz. alfinete, agulla<br />
orrazi iz. peite<br />
orrazkera iz. (ekintza) peiteado<br />
orrazketa iz. (itxura) peiteado<br />
orraztu da/du ad. peitear<br />
orri iz. folla, lámina<br />
orrialde iz. páxina<br />
orro iz. urro, ruxido orro egin bruar,<br />
ruxir<br />
ortografia iz. ortografia<br />
ortografiko izond. ortográfico-a<br />
ortozik adb. descalzo<br />
ortu iz. horta<br />
ortuari iz. verdura, hortaliza<br />
ortzi iz .ceo, firmamento<br />
osaba iz. tío<br />
osaera iz. (modua) composición<br />
osagarri izond. 1. adxectivo-a 2. ele -<br />
mento 3. (hizkuntzalaritza) complemento<br />
osagile iz. médico<br />
osaketa iz. 1. cura, curación 2. (ekintza)<br />
composición<br />
osasun iz. saúde<br />
osasungarri iz./izond. saudable,<br />
san-sa<br />
223
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 224<br />
224<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
osasuntsu izond. san-sa<br />
osatu du ad. 1. completar 2. conformar<br />
da/du ad. 3. sandar<br />
osatze iz. (ekintza) composición<br />
osin iz. 1. pozo 2. ortiga, estruga<br />
oskarbi adj./iz. ceo espellado<br />
oskarbitu da ad. aclarar o ceo, espellar<br />
o ceo, aclarear, clarear<br />
oskol iz. cuncha, cónchega<br />
oskorri iz. roibén<br />
oso adb. 1. moi, moito-a zenbtz.<br />
or<strong>ok</strong>. 2. todo-a, enteiro-a, completo-a,<br />
total osorik todo, completamente<br />
osoro adb. completamente<br />
osotu du ad. 1. completar 2. conformar<br />
ospa interj. fóra, lisca ospa egin<br />
marchar, liscar<br />
ospakizun iz. acto, celebración<br />
ospatu du ad. festexar, celebrar<br />
ospe iz. fama, sona, prestixio<br />
ospetsu izond. afamado-a, famosoa,<br />
notorio-a<br />
ospitale iz. hospital<br />
ostadar iz. arco da vella<br />
ostarte iz. claro, clareeira<br />
ostatu iz. hostal, pousada ostatu<br />
hartu hospedarse ostatu eman<br />
hospedar ostatuz egon hospedarse<br />
oste iz. parte de atrás –z ostean<br />
amais de<br />
ostegun iz. xoves, quinta feira<br />
ostendu da/du ad. agochar, acochar,<br />
agachar, esconder, ocultar<br />
ostera adb. en troques<br />
osterantzean l<strong>ok</strong>. 1. polo demais 2.<br />
do contrario<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
ostikatu du ad. patear<br />
ostiko iz. patada, couce<br />
ostiral iz. venres, sexta feira<br />
ostra iz. ostra<br />
ostruka iz. avestruz<br />
ostu du ad. roubar<br />
otadi iz. toxeira<br />
otarre iz. 1. cesto, cesta 2. nasa<br />
ote partik. 1. quizais, quizabes, se<br />
cadra iz. 2. toxo<br />
otoi interj. 1. por favor iz. 2. rezo,<br />
oración otoi egin rezar, orar<br />
otoitz iz. oración, rezo otoitz egin<br />
rezar, orar<br />
otoizte iz. (ekintza) oración, rezo<br />
otoiztu da/du ad. rezar, orar<br />
otordu iz. 1. calquera das comidas<br />
do día 2. hora de comer<br />
otsail iz. febreiro<br />
otsein iz. (gizonezkoez bakarrik)<br />
criado, servente<br />
otso iz. lobo-a<br />
oturuntza iz. banquete<br />
otzan iz. manso-a<br />
oxigenatu da/du ad. osixenar<br />
oxigeno iz. osíxeno<br />
ozeano iz. océano<br />
ozen izond. 1. sonoro-a adb. 2. con<br />
sonoridade<br />
ozenki adb. con sonoridade<br />
ozentasun iz. sonoridade<br />
ozpin iz. vinagre<br />
ozta adb. 1. con dificultade 2. en<br />
canto, axiña que ozta-ozta con<br />
dificultase, apenas<br />
oztopo iz. obstáculo, atranco, estorbo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 225<br />
P<br />
euskara - galiziera<br />
pagamendu iz. pagamento, pago<br />
pagatu du ad. pagar<br />
pago iz. faia<br />
pagu iz. paga, recompensa<br />
pailazo iz. pallaso-a<br />
pairatu du ad. sufrir, adoecer<br />
pairu iz. paciencia<br />
pairugabe izond. impaciente<br />
paisaia iz. paisaxe<br />
pakete iz. paquete<br />
pala iz. pa<br />
palanka iz. panca, barra<br />
pancreas iz. páncreas, paxarela<br />
panorama iz. panorama<br />
panpina iz. boneca<br />
pantaila iz. pantalla<br />
papar iz. 1. peito 2. lapela<br />
paper iz. papel<br />
paper-denda iz. papelaría<br />
paperontzi iz. papeleira<br />
paper-zorro iz. carteira<br />
papur iz. miga, migalla<br />
parada iz. ocasión, oportunidade<br />
paradisu iz. paraíso<br />
paraje iz. paraxe<br />
paralelo izond. 1. paralelo-a iz.<br />
2. paralelo<br />
paratu da/du ad. 1. pór, poñer, colocar<br />
2. (abestiak edo literaturako<br />
lanak) compor, compoñer<br />
pare iz. par, parella<br />
paregabe izond. singular, único-a<br />
parekatu du ad. emparellar<br />
pareko izlag. semellante, parecidoa,<br />
afín<br />
parentesi iz. paréntese<br />
pareta iz. parede<br />
parke iz. parque<br />
parlamentari iz. parlamentario-a<br />
parlamentario izond. parlamentario-a<br />
parranda iz. esmorga, troula<br />
parr<strong>ok</strong>ia iz. parroquia<br />
parr<strong>ok</strong>o iz. párroco<br />
parte iz. 1. (alde) parte 2. (jakinarazpen)<br />
parte -en partez 1. en lugar<br />
de, en vez de 2. de parte de parte<br />
hartu participar<br />
partida iz. 1. partida 2. partido<br />
partidu iz. partido<br />
partikular izond. 1. particular, privado-a<br />
iz./izond. 2. particular<br />
225
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 226<br />
226<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
partxis iz. parchís<br />
pasadizo iz. anécdota<br />
pasahitz iz. contrasinal<br />
pasaia iz. pasaxe<br />
pasaporta iz. pasaporte<br />
pasatu da ad. pasar -tik pasatuz vía,<br />
pasando por<br />
pasealeku iz. paseo<br />
paseatu da/du ad. pasear<br />
paseo iz. paseo<br />
pasio iz. paixón<br />
pastel iz. 1. pastel iz./izond. 2. (kolorea)<br />
pastel<br />
pastilla iz. 1. pastilla 2. pílula, pastilla<br />
pastiza iz. pastel<br />
patata iz. pataca<br />
patín iz. patín<br />
patio iz. patio, barla<br />
patrika iz. peto<br />
patroi iz. 1. patrón-oa 2. modelo,<br />
patrón<br />
pattar iz. augardente<br />
patu iz. 1. fado, destino 2. pacto,<br />
convenio<br />
patxada iz. facha, aspecto, fasquía,<br />
feitura, feitío, traza<br />
pausaldi iz. descanso, repouso, intermedio<br />
pausarazi du ad. parar<br />
pausatu da ad. 1. pousar 2. parar<br />
pauso iz. paso<br />
pausu iz. pausa<br />
paziente iz. paciente<br />
pazientzia iz. paciencia<br />
pazko iz. pascua de pentecoste<br />
pedal iz. pedal<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
pelegrin iz. peregrino-a<br />
pelikula iz. filme, película<br />
pena iz. pena<br />
penagarri iz./izond. penoso-a<br />
pentsaera iz. mentalidade, pensamento<br />
pentsamendu iz. pensamento<br />
pentsatu du ad. pensar<br />
peoi iz. (langile) peón<br />
perfektu izond. perfecto-a<br />
periodiko izond. (zientziak) periódico-a<br />
perpaus iz. oración<br />
perretxiko iz. cogomelo, fungo<br />
pertsiana iz. persiana<br />
pertsona iz. persoa<br />
pertsonaia iz. personaxe<br />
pertsonal izond. 1. persoal iz. 2. persoal<br />
pertz iz. caldeiro<br />
petatxu iz. remendo, mendo<br />
petral izond. desvergonzado-a, lercho-a<br />
petrolio iz. petróleo<br />
pezeta iz. peseta<br />
pieza iz. peza<br />
pijama iz. pixama<br />
pikaro izond. pícaro-a<br />
pikondo iz. figueira<br />
pikor iz. (larruazalekoa) gran<br />
pikotx iz. (erreminta) pico<br />
piku iz. figo pikutara joan ir ao<br />
diaño<br />
pila iz. montón, morea<br />
pilare iz. piar, columna<br />
pilatu du ad. amorear, amontoar
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 227<br />
euskara - galiziera<br />
pilota iz. 1. pelota 2. pelota, xogo<br />
da pelota euskal pilota pelota<br />
vasca<br />
pilotaleku iz. frontón<br />
pilotari iz. pelotari<br />
pilotu iz. piloto<br />
pil-pil onom. 1. onomatopea do latexo<br />
do corazón 2. onomatopea<br />
da ebulición<br />
pilpira iz. latexo<br />
pilpiratu da ad. latexar, palpitar<br />
pilula iz. pílula<br />
pinguino iz. pingüín<br />
pinpilinpauxa iz. bolboreta, papoia,<br />
paxarela<br />
pintatu du ad. pintar<br />
pinto izond. pinto-a<br />
pintore iz. pintor-ora<br />
pintura iz. pintura, cadro<br />
pintzel iz. pincel<br />
pinu iz. piñeiro<br />
pinudi iz. piñeiral<br />
pinu-hosto iz. arume, frouma<br />
pipa iz. 1. pipa, cachimba 2. (upa)<br />
pipa, bocoi<br />
piper iz. pemento<br />
piperbeltz iz. pementa<br />
pipita iz. pebida<br />
pirata iz. pirata<br />
pirritatu da/du ad. rodar, arrebolar,<br />
rebolar<br />
pisatu du ad. pesar<br />
pistola iz. pistola<br />
pisu iz. 1. peso 2. andar, piso<br />
pitinka adb. pouco a pouco<br />
pitxer iz. xerra<br />
pitzadura iz. creba, quebra, greta,<br />
fenda<br />
pitzatu da/du ad. quebrar, crebar,<br />
fender, gretar<br />
pixa iz. ouriño, mexo pixa egin<br />
mexar, ouriñar<br />
pixka iz. 1. pouco-a 2. anaco pixka<br />
bat algo, un pouco<br />
pixkanaka adb. de vagar, pouco a<br />
pouco, a modo<br />
pixontzi iz. bacía, penico<br />
piztia iz. besta<br />
piztu da/du ad. acender<br />
plan iz. plan, proxecto<br />
plangintza iz. planificación<br />
plano iz. plano<br />
planta iz. facha, aspecto<br />
plantxa iz. ferro<br />
plastika iz.<br />
plastiko iz./izond. plástico-a<br />
plataforma iz. plataforma<br />
plater iz. prato<br />
plato iz. plató, estudio<br />
plaza iz. praza<br />
plazer iz. placer<br />
pobre iz./izond. 1. pobre izond.<br />
2. escaso-a<br />
pobretasun iz. pobreza<br />
pobrezia iz. pobreza<br />
poesia iz. poesía<br />
poeta iz. poeta<br />
poliki adb. 1. amodo, devagar 2. de<br />
xeito fermoso, axeitado<br />
polit izond. bonito-a, fermoso-a,<br />
precioso-a<br />
politika iz. política<br />
227
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 228<br />
228<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
politikari iz. político-a<br />
politiko izond. político-a<br />
polito adb. 1. a modo 2. de xeito<br />
fermoso, axeitado<br />
poliza iz. póliza<br />
polizia iz. policía<br />
poltsa iz. 1. bolsa 2. bolso<br />
poltsiko iz. peto<br />
porlan iz. cemento<br />
porr<strong>ok</strong>atu du ad. esnaquizar<br />
porrot iz. 1. derrota 2. fracaso<br />
3. quebra porrot egin 1. fracasar<br />
2. quebrar<br />
porru iz. allo porro<br />
portatu da ad. portarse, comportarse<br />
portu iz. porto<br />
posible izond. posible posible izan<br />
ser posible<br />
posizio iz. posición, situación<br />
pospolo iz. misto<br />
posta iz. correo, corespondencia<br />
posta-kutxa apartado de correos<br />
posta elektroniko enderezo electrónico<br />
posta-kodea iz. código postal<br />
postari iz. carteiro-a<br />
postetxe iz. oficina de correos<br />
postontzi iz. caixa do correo postontzi<br />
elektroniko caixa do correo<br />
electrónica<br />
postre iz. sobremesa<br />
postu iz. posto<br />
poto iz. bote<br />
potolo izond. gordo-a<br />
potret iz. retrato<br />
potxo iz. cadelo<br />
poz iz. alegría, ledicia, rexouba poz<br />
hartu aledar, alegrar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
pozgarri izond. 1. agradable iz.<br />
2. es tímulo<br />
pozik adb. ledo-a, alegre<br />
pozoi iz. veleno<br />
pozoitsu izond. velenoso-a<br />
pozoitu da/du ad. envelenar<br />
poztasun iz. gozo, deleite<br />
poztu da/du ad. alegrar, aledar<br />
praka iz. pantalón<br />
praktika iz. práctica<br />
praktikatu du ad. practicar<br />
praktiko izond. 1. práctico-a<br />
2. practico-a, útil<br />
predikari iz. predicador-ora<br />
predikatu du ad. 1. predicar iz.<br />
2. predicado<br />
prediku iz. sermón<br />
premia iz. necesidade, urxencia<br />
premiazko izlag. necesario-a, preciso-a,<br />
indispensable<br />
prentsa iz. 1. (makina) prensa<br />
2. prensa<br />
preparatu da/du ad. preparar<br />
presa iz. 1. présa 2. presa adb. 3. ás<br />
présas, ás carreiras<br />
presaka adb. ás présas, ás carreiras<br />
presatu da ad. bulir<br />
presentzia iz. 1. presenza 2. asistencia,<br />
presenza 3. aspecto, presenza<br />
presidente iz. presidente-a<br />
presio iz. presión<br />
preso iz./izond. preso-a<br />
presondegi iz. cárcere, prisión<br />
prest izond. disposto-a, listo-a, preparado-a<br />
prest egon estar disposto-a,<br />
prestarse a<br />
prestaera iz. 1. preparación 2. preparativo
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 229<br />
euskara - galiziera<br />
prestakin iz. preparado<br />
prestatu du ad. preparar, montar,<br />
aparellar<br />
prestigio iz. prestixio<br />
prestu izond. serio-a<br />
preziatu du ad. 1. apreciar izond.<br />
2. valioso-a, precioso-a<br />
prezio iz. prezo, valor<br />
preziotsu izond. valioso-a, precioso-a<br />
pribatu iz./izond. privado-a<br />
primerako izond. estupendo-a<br />
primeran adb. estupendo, estupendamente<br />
printza iz. acha, estela<br />
printzatu da/du ad. gretar, fender<br />
printze iz. príncipe<br />
printzesa iz. princesa<br />
proba iz. 1. proba 2. exame, proba<br />
proba egin ensaiar<br />
probatu du ad. probar<br />
probetxu iz. proveito, partido, beneficio,<br />
ben<br />
probetxugarri izond. proveitoso-a<br />
probintzia iz. provincia<br />
problema iz. problema<br />
prob<strong>ok</strong>atu du ad. provocar<br />
produktu iz. produto<br />
produzitu du ad. producir<br />
profeta iz. profeta<br />
programa iz. programa<br />
proiektu iz. (arkitektura) proxecto<br />
promes iz. promesa promes egin<br />
prometer<br />
propaganda iz. propaganda<br />
propio izond. propio-a<br />
proposatu du ad. propoñer, propor<br />
protesta iz. protesta protesta egin<br />
protestar<br />
protestatu du ad. protestar<br />
publiko izond. 1. público-a iz.<br />
2. publico<br />
publizitate iz. publicidade<br />
pultsu iz. pulso<br />
punta iz. punta, bico<br />
puntapax iz. (iltze txikia) punta<br />
puntu iz. punto<br />
purrust iz. burla, mofa purrust egin<br />
burlarse<br />
purrustada iz. bufo, bufido<br />
puru iz. 1. puro-a 2. cigarro<br />
puska iz. anaco, chisco, cacho<br />
puskatu du ad. romper, rachar<br />
pusketa iz. anaco, chisco, cacho<br />
putz iz. sopro putz egin soprar<br />
putzu iz. pozo<br />
puxika iz. globo<br />
puztu du ad. 1. inflar, inchar, soprar<br />
2. esaxerar<br />
229
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 230<br />
230<br />
R<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
radio iz. (kimika) radio<br />
-raino até, ata<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
-ren menpean egon depender de,<br />
estar subordinado a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 231<br />
S<br />
euskara - galiziera<br />
sabai iz. 1. teito 2. faio, faiado<br />
sabel iz. 1. bandullo, barriga, ventre<br />
2. vulto<br />
sagar iz. mazá<br />
sagardo iz. sidra<br />
sagardotegi iz. sidraría<br />
sagarroi iz. ourizo, orizo<br />
sagarrondo iz. maceira, mazaira<br />
sagu iz. rato<br />
saguzar iz. morcego<br />
sahats iz. salgueiro<br />
saiakera iz. (literatura) ensaio<br />
saiakuntza iz. experimento<br />
saiatu da ad. intentar, tratar, tentar,<br />
procurar<br />
saihestu du ad. 1. evitar, esquivar<br />
da/du ad. 2. desviar, apartar<br />
saihets iz. 1. costela 2. costado<br />
sail iz. 1. parcela, terreo 2. sección,<br />
departamento 3. serie<br />
sailkapen iz. clasificación<br />
sailkatu da/du ad. clasificar<br />
saio iz. 1. intento, tentativa, ensaio,<br />
proba 2. actuación, recital, función<br />
sakabanatu da/du ad. esparexer, es-<br />
pallar, estrar, dispersar<br />
sakada iz. empurrón, empuxón<br />
sakagailu iz. (makinarena) botón<br />
sakatu du ad. 1. calcar, presionar,<br />
pulsar, oprimir 2. pisar, tripar 3.<br />
empurrar, empuxar<br />
sake iz. saque<br />
sakela iz. (poltsiko) peto<br />
sakitu da/du ad. ferir, mancar<br />
sakon izond. 1. profundo-a 2. con<br />
profundidade iz. 3. fondo<br />
sakondu du ad. afondar, profundar<br />
sakonera iz. profundidade<br />
sakontasun iz. profundidade<br />
sakratu izond. sagrado-a<br />
sakrifikatu da/du ad. sacrificar<br />
sakrifizio iz. sacrificio<br />
sakristau iz. sancristán-á<br />
sakristia iz. sancristía<br />
sala iz. sala, salón<br />
salaketa iz. 1. denuncia 2. acusación<br />
salatu du ad. denunciar, acusar<br />
salbatu da/du ad. salvar<br />
salbu adb. 1. agás, excepto 2. a<br />
salvo<br />
231
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 232<br />
232<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
salbuespen iz. 1. excepción 2.<br />
exención<br />
salbuespenezko izond. excepcional<br />
salbuetsi du ad. 1. excluír 2. eximir<br />
izond. 3. exento-a<br />
salda iz. caldo<br />
saldo iz. multitude, grupo de persoas<br />
ou animais<br />
saldu du ad. vender norbere burua<br />
saldu venderse<br />
saldukeria iz. traizón<br />
salerosi da ad. (negozioa) tratar<br />
salerosketa iz. 1. compravenda 2.<br />
(merkataritza) tráfico<br />
salerosle iz. comerciante<br />
salgai iz. 1. mercadoría adb. 2. á<br />
venda<br />
salmahai iz. mostrador<br />
salmenta iz. venda<br />
salneurri iz. prezo<br />
saltatu da/du ad. saltar, brincar,<br />
choutar<br />
salto iz. salto, brinco, chouto salto<br />
egin saltar<br />
salt<strong>ok</strong>i iz. tenda, comercio<br />
saltsa iz. salsa<br />
saltsaontzi iz. salseira<br />
saltxitxa iz. salchicha<br />
saltzaile iz./izond. 1. vendedor-ora<br />
2. traizoeiro-a, traidor-ora<br />
samar adb. abondo, bastante<br />
samin izond. amargo-a, acedo-a<br />
samindu da/du ad. magoar, ofender<br />
samur izond. 1. tenro-a, mol 2. sinxelo-a<br />
samurtasun iz. tenrura<br />
samurtu da/du ad. abrandar, amole-<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
cer<br />
san izond. san, santo-a<br />
sandalia iz. sandalia<br />
sangria iz. sangría<br />
sano izond. 1. san, saudable 2. sincero-a<br />
santu iz./izond. santo-a<br />
sapalda iz. lacena<br />
sarbide iz. acceso sarbide izan acceder<br />
sarde iz. 1. forca, forcada 2. tridente<br />
3. bifurcación<br />
sardexka iz. garfo<br />
sardina iz. sardiña sardina txiki<br />
xouba<br />
sare iz. rede<br />
sargori iz./izond. bochorno, chorrazo<br />
sari iz. 1. premio 2. recompensa<br />
sariketa iz. concurso<br />
saritu du ad. premiar<br />
sarraila iz. fechadura, pechadura,<br />
fecho, pecho<br />
sarrera iz. 1. entrada, acceso 2. prólogo,<br />
introdución 3. (dirua) ingreso<br />
sarri adb. 1. a miúdo, adoito, frecuentemente<br />
2. pecho-a, mesto-a<br />
sarritan moitas veces<br />
sartu da/du ad. 1. entrar, acceder 2.<br />
caber, coller 3. meter, introducir<br />
galdutako orduak sartu recuperar<br />
tempo<br />
sartze iz. 1. introdución 2. ingreso,<br />
acceso<br />
sasi iz. 1. mato 2. silva, silveira<br />
sasitza iz. silveira, silveiral<br />
saskara iz. broza
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 233<br />
euskara - galiziera<br />
saski iz. cesto, cesta, canastra<br />
saskibaloi iz. baloncesto<br />
saskil izond. desaseado-a, desbandallado-a<br />
cotroso-a<br />
sasoi iz. 1. época, tempada 2. boa<br />
saúde, fortaleza<br />
sator iz. toupa, toupeira sator-zulo<br />
toupeira, toupiñeira<br />
seduzitu du ad. seducir<br />
sega iz. gadaña<br />
segatu du ad. seiturar, segar<br />
segida iz. 1. continuación 2. serie<br />
3. consecuencia<br />
segitu du ad. seguir<br />
segituan adb. axiña, de seguida, de<br />
contado<br />
segizio iz. séquito<br />
segundo iz. segundo<br />
segur adb. seguro segur aski seguramente,<br />
con seguridade<br />
segurantza iz. seguridade, seguranza<br />
segurtagailu iz. seguro<br />
segurtasun iz. seguridade, seguranza<br />
segurtatu du ad. asegurar<br />
seguru izond. seguro-a<br />
sehaska iz. berce sehaska-kanta<br />
cantiga de berce sehaska kulunkatu<br />
abarrelar, arrolar<br />
sei zenbtz. zehazt./iz. seis<br />
seiehun zenbtz. zehazt./iz. seiscentos-as<br />
seigarren ord. sexto-a<br />
seihileko iz. semestre<br />
seilu iz. selo<br />
seinalatu du ad. sinalar, marcar<br />
seinale iz. 1. sinal, marca 2. cicatriz,<br />
marca 3. marca, distintivo<br />
seiren iz. sexto-a, sexta parte<br />
sekretu iz. 1. segredo izond. 2. secreto-a<br />
sekula adb. endexamais<br />
sekulako adb. 1. para sempre izlag.<br />
2. eterno-a 3. enorme, maiúsculo-a<br />
semaforo iz. semáforo<br />
seme iz. fillo varón<br />
seme-alabak iz. fillos e fillas<br />
sen iz. sentido, senso<br />
senar iz. marido, esposo, home<br />
senardun adj./iz. que ten marido<br />
senar-emazteak iz. matrimonio, marido<br />
e esposa<br />
senargai iz. 1. mozo, namorado<br />
2. prometido<br />
sendagai iz. medicina, medicamento<br />
sendagile iz. médico<br />
sendaketa iz. cura, curación<br />
sendatu da/du ad. curar, sandar, recuperar<br />
sendi iz. familia<br />
sendo izond. forte, firme, rexo, sólido<br />
sendotu da/du ad. 1. afirmar, fortalecer<br />
2. reforzar<br />
senide iz. 1. irmán-á 2. parente, familiar<br />
sentibera izond. sensible<br />
sentimendu iz. sentimento<br />
sentipen iz. sensación<br />
sentitu du ad. sentir<br />
sentsazio iz. sensación<br />
separatismo iz. separatismo, arredismo<br />
serio izond. serio-a<br />
sermoi iz.sermón<br />
sermolari iz. predicador-ora<br />
233
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 234<br />
234<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
serora iz. sancristá<br />
seta iz. teimosía, obstinación<br />
setatsu izond. obstinado-a<br />
setatu da ad. teimar, cabecear, obstinarse<br />
sexu iz. sexo<br />
sexual izond. sexual<br />
sikate iz. seca, secura<br />
sikatu da/du ad. secar, enxugar<br />
siku izond. seco-a, enxoito-a<br />
silaba iz. sílaba<br />
silueta iz. silueta<br />
simaur iz. esterco<br />
sinadura iz. sinatura, firma<br />
sinatu du ad. asinar, firmar<br />
sindikalista iz. sindicalista<br />
sindikatu iz. sindicato sindikatuan<br />
izena eman sindicarse<br />
sinesgaitz izond. 1. desconfiado-a<br />
2. incrédulo-a 3. incrible<br />
sinesgarri iz. 1. proba, argumento<br />
izond. 2. crible<br />
sineskeria iz. superstición<br />
sinesmen iz. fe, crenza<br />
sinestarazi da/du ad. convencer<br />
sinetsi du ad. crer<br />
singular iz./izond. (hizkuntza) singular<br />
sinpatiko izond. simpático-a<br />
sinple izond. simple<br />
sirop iz. xarope<br />
sistema iz. sistema<br />
sits iz. caruncho<br />
so iz. ollada, ollar, mirada so egin<br />
mirar<br />
sobera adb. demasiado-a, de máis<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
soberatu da ad. 1. sobrar du ad.<br />
2. aforrar<br />
sobratu da ad. 1. sobrar du ad.<br />
2. aforrar<br />
sofa iz. sofá<br />
soil izond. 1. calvo-a, pelado-a<br />
2. sinxelo-a, simple<br />
soilgune iz. claro dun bosque, clareiro<br />
soilik adb. só, soamente<br />
soineko iz. vestido de muller<br />
soinu iz. 1. son 2. música 3. acordeón<br />
soinua egin soar soinu-jotzaile<br />
músico, instrumentista<br />
s<strong>ok</strong>a iz. corda, cabo, soga<br />
s<strong>ok</strong>atira iz. aposta de corda<br />
s<strong>ok</strong>orru iz. auxilio, socorro<br />
sol iz. (musika) sol<br />
solairu iz. planta, piso, andar<br />
solas iz. conversa solas egin conversar<br />
solasaldi iz. conversa<br />
soldadu iz. soldado<br />
soldadutza iz. 1. servizo militar<br />
2. vida militar, oficio de soldado<br />
soldata iz. soldo, salario<br />
solido iz./izond. sólido-a<br />
solomo iz. lombo de porco, raxo,<br />
soá<br />
soluzio iz. 1. (matematika) solución<br />
2. (kimika) solución<br />
sonatu izond. afamado-a, famoso-a<br />
sonoritate iz. sonoridade<br />
sorbalda iz. ombreiro, ombro<br />
sorbatz iz. fío<br />
sorburu iz. principio, orixe, comezo<br />
sorgin iz. bruxo-a, meigo-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 235<br />
euskara - galiziera<br />
sorginkeria iz. feitizo, meigallo<br />
soro iz. campo, agro, terra<br />
sorospen iz. socorro, auxilio<br />
sorta iz. 1. mangado, feixe, monllo<br />
2. ramo, ramallete 3. carga 3. colección<br />
sortu da/du ad. 1. concibir 2. nacer,<br />
xurdir 3. crear, inventar<br />
sos iz. (gainerakoa) moeda, miúdo<br />
sosegu iz. acougo, sosego<br />
sostengatu du ad. 1. termar, soster,<br />
aguantar, aturar da ad. 2. manterse,<br />
sosterse<br />
sotil izond. 1. lanzal, xeitoso-a 2. no -<br />
bre 3. pequeno-a 4. prudente<br />
soto iz. adega, bodega<br />
sozial izond. social<br />
sozialista iz./izond. socialista<br />
sozietate iz. (ekonomia) sociedade<br />
sozietate anonimo sociedade<br />
anónima sozietate kooperatibo<br />
sociedade cooperativa sozietate<br />
mugatu sociedade limitada<br />
sozio iz. socio<br />
su iz. lume sutan egon 1. arder 2. es -<br />
tar anoxado su eman prender lume<br />
su hartu 1. anoxar 2. incendiar,<br />
arder<br />
subjektu iz. suxeito<br />
substantibo iz. nome, substantivo<br />
substanzia iz. substancia<br />
sudur iz. naríz sudur-zapi pano,<br />
pano de man<br />
suertatu da ad. suceder, acontecer<br />
suerte iz. clase, tipo, variedade<br />
sufritu du ad. sufrir, adoecer<br />
sugandila iz. lagartixa<br />
sugar iz. lapa, chama<br />
suge iz. serpe, cóbrega<br />
suhar izond. bravo-a, fogoso-a<br />
suhi iz. xenro<br />
suhiltzaile iz. bombeiro-a<br />
sukaldari iz. cociñeiro-a<br />
sukaldaritza iz. cociña, gastronomía<br />
sukalde iz. cociña<br />
sukar iz. febre, quentura<br />
sumatu du ad. 1. decatarse, percibir<br />
2. barruntar, presentir, sospeitar<br />
sumendi iz. volcán<br />
sumin iz. 1. furia, carraxe 2. resentimento<br />
izond. 2. furioso-a<br />
sumindu da ad. anoxar<br />
suntsitu da/du ad. destruír, aniquilar,<br />
exterminar<br />
supermerkatu iz. supermercado<br />
supituki adb. de súpeto, de socato<br />
suposatu du ad. supor, supoñer, coidar<br />
susmatu du ad. barruntar, presentir,<br />
sospeitar<br />
susmo iz. sospeita<br />
suspertu da/du ad. reanimar, animar,<br />
estimular<br />
sustatu du ad. promover, impulsar<br />
sustrai iz. 1. raíz 2. orixe<br />
sustraitu da/du ad. arraigar, prender,<br />
enraizar<br />
sutauts iz. pólvora<br />
sute iz. incendio, lume<br />
sutegi iz. forxa, ferraría<br />
sutondo iz. lareira<br />
sutu da/du ad. incendiar<br />
sutzar iz. cacharela<br />
suziri iz. foguete<br />
235
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 236<br />
236<br />
T<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
tabako iz. tabaco tabako txikitu picadura<br />
tabako-denda estanco<br />
taberna iz. taberna, tasca, bar<br />
tabernari iz. taberneiro<br />
takoi iz. tacón<br />
talde iz. 1. grupo, conxunto, equipo,<br />
colectivo, agrupación 2. rabaño<br />
txita-talde niñada de aves<br />
taldekatze iz. (elkartze) agrupación<br />
talentu iz. xenio<br />
talka iz. choque talka egin chocar<br />
talo iz. torta de millo<br />
taloi iz. talón, cheque<br />
tamaina iz. 1. medida 2. tamaño<br />
tamal iz. 1. mágoa 2. compaixón<br />
tamalez adb. por desgraza, ende<br />
mal, desgrazadamente<br />
tanga iz. 1. recipiente 2. (jantzia)<br />
tanga<br />
tankera iz. aspecto, fasquía, feitura,<br />
feitío, traza, tipo<br />
tanta iz. gota, pinga, pingueira<br />
tantai iz. árbore alta<br />
tapa iz. tapa, tampa<br />
tapatu da/du ad. 1. tapar, cubrir<br />
2. arroupar, tapar<br />
tapauka iz. bufanda<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
tapiz iz. tapiz<br />
tapoi iz. tapón<br />
tarifa iz. tarifa<br />
tarta iz. torta<br />
tarte iz. 1. intervalo, marxe 2. distancia,<br />
espazo, separación 3. distancia,<br />
treito, tirada tartean entre<br />
tarteka adb. 1. ás veces 2. a intervalos<br />
tarteka-marteka a intervalos<br />
tartekatu du ad. intercalar<br />
tarteko iz. 1. familiar izlag. 2. mediano-a<br />
taula iz. 1, táboa 2. taboleiro<br />
taupada iz. pulso, latexo taupada<br />
egin pulsar, latexar<br />
taxi iz. taxi taxi gidari taxista<br />
taxilari iz. taxista<br />
taxu iz. aspecto, fasquía<br />
taxutu du ad. 1. preparar 2. dar<br />
forma<br />
te iz. té<br />
teatro iz. (artea) teatro<br />
tegi iz. almacén<br />
teila iz. tella<br />
teilatu iz. tellado<br />
teknika iz. técnica<br />
teknikari iz. técnico-a
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 237<br />
euskara - galiziera<br />
tekniko izond. técnico-a<br />
tela iz. 1. tea 2. tona dos líquidos<br />
telebista iz. televisión<br />
telefonatu da ad. telefonar<br />
telefono iz. teléfono telefono mugikor<br />
telefono móbil<br />
telegrafo iz. telégrafo<br />
telegrama iz. telegrama<br />
tema iz. teima<br />
tematsu izond. teimudo-a<br />
tenis iz. tenis mahai-tenis tenis de<br />
mesa<br />
tenk interj. alto<br />
tenore iz. momento, intre tenorez a<br />
tempo<br />
tenperatura iz. temperatura<br />
tentatu du ad. tentar, provocar<br />
tente adb./izond. teso-a, ergueito-a<br />
tentel izond. aparvado-a, apampado-a<br />
tentsio iz. tensión goi-tentsio alta<br />
tensión behe-tentsio baixa tensión<br />
tentu iz. pulso, tino<br />
termino iz. termo<br />
termo iz. termo<br />
termometro iz. termómetro<br />
terraza iz. 1. terraza 2. (nekazaritza)<br />
terraza<br />
testamentu iz. testamento<br />
testigantza iz. testemuño<br />
testigu iz. testemuña<br />
testu iz. texto<br />
testuinguru iz. contexto<br />
tetina iz. chupadeira, mamadeira<br />
tibia iz. tibia<br />
tigre iz. tigre<br />
tindatu da/du ad. tinguir, tinxir<br />
tinkatu du ad. asegurar, afianzar<br />
tinko izond. firme, sólido<br />
tinta iz. tinta<br />
tipula iz. cebola<br />
tira interj. 1. vamos! iz. 2. atracción<br />
tirabira iz disputa, porfía<br />
tirada iz. (kantitatea) tirada<br />
tiradera iz. (altzariarena) estoxo,<br />
caixón<br />
tiragoma iz. tiracroios<br />
tirain iz. 1. ondada 2. (erresaka) resaca<br />
tiratu du ad. 1. tirar 2. disparar<br />
tiro iz. tiro, disparo tiro egin tirar,<br />
disparar<br />
tir<strong>ok</strong>atu da/du ad. disparar, tirar<br />
titi iz. 1. teta 2. teto<br />
titulu iz. título<br />
t<strong>ok</strong>atu zaio ad. tocar<br />
t<strong>ok</strong>i iz. sitio, lugar, punto, praza,<br />
lado, zona<br />
t<strong>ok</strong>ialdatu da/du ad. desprazar<br />
tolesgabe izond. inxenuo-a<br />
tolestu du ad. dobrar<br />
tomate iz. tomate<br />
tona iz. tonelada<br />
tontakeria iz. parvada<br />
tonto izond. (gizona) parvo, necio<br />
tontor iz. cume, cumio, pico<br />
tonu iz. ton tonuan jarri afinar, temperar<br />
topatu du ad. atopar, topar, achar,<br />
encontrar<br />
topo egin du ad. encontrar, atopar<br />
por casualidade<br />
toreatu du ad. tourear<br />
tori interj. ten, terma, colle<br />
torloju iz. parafuso<br />
237
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 238<br />
238<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
tortilla iz. tortilla<br />
tortxa iz. (zuzi) tea, facho<br />
toska iz. louza<br />
total izond. total<br />
totel iz./izond. tatexo-a<br />
traba iz. traba, estorbo, dificultade<br />
traba egin estorbar<br />
trabatu da ad. atrancar, atoar, atascar<br />
trabes iz. 1. aposta 2. travesa adb.<br />
3. torto-a<br />
tradizio iz. tradición<br />
trafiko iz. (salgaiak) tráfico<br />
tragatu du ad. tragar<br />
trago iz. trago, grolo, chopo<br />
traidore izond. traidor -ora<br />
traineru iz. traíña<br />
traizio iz. traizón<br />
traje iz. traxe<br />
trakeskeria iz. torpeza<br />
trakets izond. torpe<br />
traktore iz. tractor<br />
tranbia iz. tranvía<br />
trangatu du ad. atrancar, trancar<br />
trankil izond. 1. tranquilo-a adb.<br />
2. tranquilamente<br />
tranpa iz. trampa, trapela<br />
transformatu du ad. transformar<br />
transmisio iz. transmisión<br />
transmititu du ad. transmitir<br />
trantze iz. trago, apuro<br />
trapezio iz. trapecio<br />
trapu iz. trapo, farrapo, pano<br />
traste iz. chintófano, couso<br />
trataera iz. tratamento<br />
tratagaitz izond. insociable<br />
tratamendu iz. (medikuntza) tratamento<br />
tratamendua eman tratar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
tratatu du ad. tratar<br />
tratu iz. 1. trato 2. trato, relación<br />
tratulari iz. negociante, tratante<br />
gandu-tratulari tratante de gando<br />
trazar du ad. trazar<br />
trebatu izond. capaz<br />
trebe izond. hábil, destro-a<br />
trebetasun iz. habelencia, habilidade<br />
tren iz. tren<br />
trenbide iz. vía férrea, raís<br />
tresna iz. instrumento, ferramenta,<br />
aparello, utensilio<br />
tresneria iz. ferramenta<br />
triangelu iz. triángulo<br />
triku iz. ourizo, orizo itsas triku ourizo<br />
de mar<br />
trinko izond. 1. compacto-a, macizoa,<br />
duro-a, denso-a 2. intensivo-a<br />
trinkotasun iz. densidade<br />
trio iz. trío<br />
tripa iz. tripa, bandullo<br />
tripakiak iz. callos<br />
tripontzi izond. comellón<br />
triste izond. triste<br />
tristura iz. tristura, tristeza, mágoa<br />
triunfo iz. trunfo<br />
tr<strong>ok</strong>atu da/du ad. retorcer, torcer<br />
trontza iz. tronzador<br />
tronu iz. (erregeak) trono<br />
troxa iz. cueiro<br />
trukaketa iz. intercambio, cambio<br />
trukatu du ad. intercambiar, trocar<br />
truke iz. troco, cambio, intercambio<br />
trumoi iz. trono, tronido trumoia jo<br />
tronar<br />
trumonada iz. tempestade, temporal,<br />
tormenta, treboada, trebón
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 239<br />
euskara - galiziera<br />
tunel iz. túnel<br />
tuntun izond. (emakumea) parva,<br />
necia<br />
tupust egin du ad. tropezar<br />
tupustean adb. de socato, de súpeto<br />
turismo iz. turismo<br />
turista iz. turista<br />
turroi iz. turrón<br />
turuta iz. corneta<br />
tutu iz. cano tutu malgu mangueira<br />
txabola iz. chabola, cabana, casopa<br />
txahal iz. tenreiro-a, xato-a, becerro-a,<br />
cuxo-a<br />
txakolin iz. chacolí<br />
txakur iz. can (f. cadela)<br />
txalet iz. chalé<br />
txalo iz. aplauso txalo egin aplaudir<br />
txaloak jo aplaudir<br />
txalogarri izond. plausible, loable<br />
txalupa iz. lancha, bote<br />
txamar iz. nécora<br />
txamarra iz. chaqueta, zamarra<br />
txanda iz. orde, quenda, tanda, vez<br />
txandaka adb. por quenda<br />
txango iz. excursión<br />
txano iz. 1. capucha, carapucha,<br />
capa ruza 2. pucho 3. filtro para o<br />
café<br />
txanpon iz. moeda<br />
txantxa iz. broma, brincadeira<br />
txantxetan de broma<br />
txantxangorri iz. paporrubio, paporroibo<br />
txapa iz. 1. chapa 2. (tapoia) chapa<br />
txapel iz. 1. boina, pucha 2. trofeo<br />
txapeldun adj./iz. 1. campión-oa,<br />
gañador-ora 2. que leva boina<br />
txapelketa iz. campionato, competición<br />
txapin iz. zapatilla<br />
txar izond. 1. mao, malo-a 2. prexudicial,<br />
malo-a 3. malo- a, de<br />
pouca calidade<br />
txarkeria iz. falcatruada, maldade<br />
txarrago iz./izond. peor<br />
txarro iz. xerro<br />
txartel iz. 1. entrada, billete 2. billete<br />
3. tarxeta 4. ficha 5. vale kreditu<br />
txartel tarxeta de crédito<br />
txarto adb. mal, de mal xeito<br />
txartoago adb. peor<br />
txeke iz. cheque<br />
txepetx iz. carrizo<br />
txera iz. 1. acollida 2. agarimo, cariño<br />
txeratsu izond. agarimoso-a, cariñoso-a<br />
txerri iz. 1. cocho-a, marrán -á,<br />
porco-a izond. 2. porco-a, porcallán-ana<br />
txerri-hilketa festa da<br />
matanza<br />
txerrikeria iz. porcallada<br />
txerriki iz. 1. carne de porco pl.<br />
2. produto da matanza do porco<br />
txerrikume iz. bacoriño-a, leitón<br />
txerritegi iz. cocho, cortello dos<br />
porcos<br />
txertatu du ad. 1. enxertar 2. inserir,<br />
introducir<br />
txerto iz. 1. vacina 2. enxerto<br />
txibia iz. choupa, lura, xiba<br />
txiki izond. 1. cativo-a, pequeno-a,<br />
miúdo-a, maimiño-a iz. 2. dedo<br />
pequeniño ou maimiño txikitan<br />
cando neno, na nenez<br />
239
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 240<br />
240<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
txikiago izond. 1. menor adb. 2.<br />
menos<br />
txikiagotu du ad. 1. encoller, reducir<br />
2. diminuír, reducir<br />
txikien izond. 1. mínimo-a 2. me -<br />
nor, o máis pequeno<br />
txikitu du ad. 1. romper 2. picar<br />
da/du ad. 3. empequenecer, minguar<br />
txilibitu iz. asubío, pito, chifre<br />
txilin iz. 1. campaíña 2. falangueiroa,<br />
faladeiro-a<br />
tximeleta iz. 1. bolboreta, papoia,<br />
paxarela, avelaíña 2. paxarela<br />
tximinia iz. cheminea<br />
tximino iz. mono-a, macaco, simio<br />
tximista iz. raio<br />
tximistargi iz. lóstrego, relustro<br />
txinditu da/du ad. asombrar, sorprender<br />
txindurri iz. formiga<br />
txindurritu da/du ad. durmir, entumecer,<br />
engabuñar<br />
txingar iz. brasa<br />
txingor iz. sarabia, pedrazo txingorra<br />
egin sarabiar<br />
txinparta iz. faísca, muxica<br />
txio iz. rechouchío txio egin rechouchiar,<br />
piar<br />
txipiroi iz. choupa, lura, xiba<br />
txirla iz. ameixa<br />
txiro iz. pobre<br />
txirrin iz. timbre txirrina jo timbrar<br />
txirrindulari iz. ciclista<br />
txiste iz. chiste, conto, gracia<br />
txistor iz. chistorra<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
txistu iz. 1. asubío 2. chistu txistu<br />
jo/egin 1. asubiar 2. apupar<br />
txistukatu du ad. asubiar<br />
txit adb. 1. completamente 2. moi<br />
txita iz. pito<br />
txitatu du ad. chocar, incubar<br />
txitxarro iz. xurelo<br />
txitxirio iz. garavanzo<br />
txiza iz. ouriños, mexo txiza egin<br />
ouriñar, mexar<br />
txo interj. 1. voz para chamar aos<br />
mozos iz. 2. mozo que axuda no<br />
barco<br />
txofer iz. condutor-ora, chofer<br />
tx<strong>ok</strong>e iz. choque<br />
tx<strong>ok</strong>o iz. curruncho, recanto<br />
tx<strong>ok</strong>olate iz. chocolate<br />
txolarre iz. pardal<br />
txorakeria iz. parvada, desatino<br />
txori iz. paxaro<br />
txoriburu izond. toleirán-ana<br />
txorimalo iz. espantallo<br />
txorizo iz. chourizo<br />
txorta iz. gota, pinga, pingueira<br />
txorta jo, txortan egin foder<br />
txorten iz. rabo<br />
txosten iz. informe<br />
txotxolo izond. sandeu<br />
txu iz. cuspe, saliva txu egin cuspir<br />
txukun izond. limpo-a, pulcro-a<br />
txukundu da/du ad. limpar, asear,<br />
axeitar<br />
txukuntasun iz. limpeza, pulcritude<br />
txuleta iz. costeleta<br />
txupete iz. chupete, chupeta
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 241<br />
U<br />
euskara - galiziera<br />
ubide iz. canle<br />
uda iz. verán<br />
udaberri iz. primavera<br />
udal iz. concello<br />
udaletxe iz. casa do concello<br />
udare iz. pera<br />
udareondo iz. pereira<br />
udazken iz.outono<br />
ugaldu da/du ad. multiplicar, reproducir<br />
ugalketa iz. multiplicación<br />
ugari izond. 1. abondoso-a, abundante<br />
2. numeroso-a<br />
ugaritasun iz. abundancia, abastanza<br />
ugaritu da/du ad. multiplicar, reproducir<br />
ugazaba iz. amo<br />
ugazabandre iz. ama<br />
uharka iz. encoro, presa, pantano<br />
uharte iz. illa<br />
uhin iz. onda<br />
uhindu da/du ad. ondular<br />
uhoitz iz. balde, caldeiro<br />
uholde iz. chea, riada<br />
ukabil iz. puño<br />
ukabilkada iz. puñazo, puñada<br />
ukabilko iz. puñazo, puñada<br />
ukan du ad. haber, ter<br />
ukatu du ad. negar<br />
ukimen iz. (zentzumena) tacto<br />
ukipen iz. contacto<br />
ukitu du ad. tocar<br />
uko iz. 1. negación, negativa 2. renuncia<br />
uko egin renunciar, rexeitar,<br />
refusar, desistir, abdicar<br />
ukondo iz. cóbado<br />
ukuilu iz. corte, cortello<br />
ulermen iz. 1. comprensión 2. entendemento,<br />
intelecto<br />
ulertezin izond. incomprensible<br />
ulertu du ad. entender, comprender<br />
ulu iz. ouveo<br />
uluka adb. ouveando<br />
ume iz. 1. neno-a, meniño-a, pícaro-a,<br />
cativo-a 2. cría<br />
umeldu izond. pasado-a<br />
umezurtz iz./izond. orfo-a<br />
umezurztegi iz. orfanato<br />
umil izond. humilde, sinxelo-a<br />
umilgarri izond. humillante<br />
umiltasun iz. humildade<br />
umo izond. maduro-a<br />
241
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 242<br />
242<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
umore iz. humor<br />
umotasun iz. madureza<br />
umotu da/du ad. madurar<br />
unatu da/du ad. 1. esgotar, cansar<br />
izond. 2. canso-a<br />
une iz. 1. momento, intre 2. espazo<br />
une honetan neste momento<br />
unibertsal izond. universal<br />
unibertsitate iz. universidade<br />
unibertso iz. universo<br />
unitate iz. (zientzia) unidade<br />
untxi iz. coello-a<br />
upa iz. bocoi<br />
upeltegi iz. adega, bodega<br />
ur iz. auga urak hartu encoller uretan<br />
remollo uretan jarri remollar<br />
uraza iz. leituga<br />
urberritu du ad. (arropa) aclarar<br />
urdai iz. touciño<br />
urdaiazpiko iz. xamón<br />
urdail iz. estómago<br />
urde iz./izond. porco-a, cocho-a,<br />
marrán -á<br />
urdekeria iz. porcallada<br />
urdin iz./izond. azul<br />
urdun izond. acuoso-a, zumento-a<br />
urduri izond. nervioso-a<br />
urduritasun iz. inquietude<br />
urduritu da/du ad. 1. inquietarse<br />
2. preocuparse<br />
uretatu du ad. (itsasontziak) botar<br />
ureztatu du ad. regar<br />
urgentzia iz. urxencia<br />
urguilu iz. orgullo<br />
urjauzi iz. fervenza, catarata<br />
urkamendi iz. forca<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
urkatu du ad. aforcar<br />
urki iz. bidueira<br />
urmael iz. lagoa<br />
urmindu izond. auga choca<br />
urpekari iz. mergullador-ora, submarinista<br />
urpekaritza iz. submarinismo<br />
urperatu da/du ad. afundir, afondar<br />
urperatze iz. inmersión, mergullo<br />
urradura iz. fenda, físgoa, grecha,<br />
greta<br />
urrats iz. paso<br />
urratu du ad. 1. esgazar 2. resgar,<br />
rachar 3. riscar 4. (eguna, eguzkia)<br />
raiar iz. risco<br />
urre iz. ouro<br />
urreztatu du ad. dourar<br />
urri iz. 1. outubro izond./adb. 2. escaso,<br />
pobre<br />
urrikaldu da/zaio ad. compadecer,<br />
apiadar, doer<br />
urritasun iz. escaseza, pobreza<br />
urrumatu du ad. arrolar, aleilar<br />
urrun adb. 1. lonxe iz. 2. extremo<br />
urrundu da/du ad. 1. alongar, arredar,<br />
distanciar, separar, retirar<br />
2. (harremana) arredar, afastar,<br />
distanciar<br />
urrutiko izlag. apartado-a<br />
urrutiratu da/du ad. 1. alongar, arredar,<br />
distanciar, separar 2. (harremana)<br />
arredar, afastar, distanciar<br />
urtaro iz. (udaberria, uda, udazkena<br />
eta negua) estación<br />
urtarril iz. xaneiro<br />
urte iz. ano urtebete iz. un ano<br />
urtebetetze iz. aniversario
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 243<br />
euskara - galiziera<br />
urtegi iz. encoro, pantano, presa<br />
urteko izond. anual<br />
urtero adb. anualmente<br />
urtsu izond. 1. acuoso-a, zumento-a<br />
2. saboroso-a<br />
urtu da/du ad. derreter, fundir, disolver<br />
urtxintxa iz. esquío<br />
usadio iz. costume, tradición, moda<br />
usaimen iz. olfacto, ulido<br />
usain iz. olor, ulido usain gozo arrecendo,<br />
recendo usain ona<br />
izan/eman recender<br />
usaindu du ad. ulir<br />
usapal iz. rula<br />
usategi iz. pombal<br />
usin iz. esbirro, espirro usin egin esbirrar,<br />
espirrar<br />
uso iz. pomba<br />
uste iz. crenza, opinión, parecer<br />
uste izan crer, achar, pensar<br />
ustekabe iz. imprevisto, sorpresa ustekabean<br />
por sorpresa<br />
ustel izond. podre, choco-a<br />
usteldu da/du ad. 1. podrecer, mazar<br />
da ad. 2. corromper, estragar<br />
ustez adb. 1. ao parecer 2. en opinión<br />
de<br />
ustiatu du ad. explotar<br />
ustiatzaile izond. explotador-ora<br />
utopiko izond. utópico-a<br />
utzi du ad. 1. abandonar, deixar<br />
2. ceder 3. deixar, legar da ad.<br />
4. privarse izond. 5. abandonadoa<br />
aske utzi liberar, librar oinordetzan<br />
utzi legar<br />
uxatu du ad. escorrentar, espantar<br />
uzker iz. peido, flato<br />
uzki iz. 1. (gorputzarena) ano 2. cu<br />
uzkurdura iz.contracción<br />
uzkurtu da ad. 1. encoller 2. anicar,<br />
agachar<br />
uzta iz. colleita<br />
uztai iz. rosca<br />
uztail iz. xullo<br />
uztarri iz. xugo<br />
uztartu da/du ad. xunguir<br />
243
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 244<br />
244<br />
W<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
web gune iz. sitio web<br />
web helbide iz. enderezo web<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
web orri iz. páxina web<br />
wisky iz. whisky
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 245<br />
X<br />
euskara - galiziera<br />
xaboi iz. xabón<br />
xafla iz. prancha, folla, lámina<br />
xahu izond. puro-a<br />
xahutu du ad. gastar<br />
xake iz. xadrez<br />
xake-j<strong>ok</strong>o iz. xadrez<br />
xakitu du ad. ferrar<br />
xalo iz. cabaleiro<br />
xarabe iz. xarope<br />
xarma iz. encanto, feitizo, atractivo<br />
xarmagarri izond. feiticeiro-a,<br />
meigo-a<br />
xarmatu du ad. seducir<br />
xedapen iz. (zuzenbidea) disposición<br />
xede iz. 1. obxectivo, finalidade,<br />
meta 2. límite, fronteira<br />
xehatu du ad. picar<br />
xehe izond. 1. miúdo-a, pequeno-a<br />
iz. 2. cambio, volta<br />
xehetasun iz. detalle<br />
xerra iz. 1. bisté, filete 2. rebanda,<br />
tallada<br />
xingola iz. cinta, fita<br />
xiringa iz. xiringa<br />
xume adj. 1. humilde, sinxelo-a,<br />
modesto-a 2. minúsculo-a<br />
xurgatu du ad. zugar, chuchar<br />
245
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 246<br />
246<br />
Z<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
zabal izond. 1. ancho-a, largo-a,<br />
amplo-a 2. aberto-a 3. xeneroso-a<br />
zabaldu da/du ad. 1. abrir 2. anchear,<br />
ampliar 3. esparexer, espallar,<br />
estrar 4. estender 5. desenvolver<br />
6. difundir<br />
zabalera iz. largo, ancho<br />
zabalik adb. aberto-a<br />
zabalkunde iz. 1. difusión 2. propaganda<br />
zabalkuntza iz. 1. ampliación 2. difusión<br />
zabar izond. preguiceiro-a<br />
zabor iz. lixo, entullo, cascallo, desperdicio<br />
zabortegi iz. vertedoiro<br />
zabu iz. 1. balanceo, abalo, bambeo<br />
2. bambán, randeeira, arrandeadoiro<br />
zabundu da/du ad. abalar, abanear,<br />
bambear, balancear<br />
zagita iz. frecha, seta<br />
zahagi iz. pelella, odre<br />
zahar iz./izond. vello-a, ancián-á<br />
zaharrago iz./izond. maior, máis<br />
vello-a<br />
zahartu da/du ad. encellecer, avellentar<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
zahato iz. bota de viño<br />
zahi iz. 1. farelo, relón 2. caspa<br />
zaidu du ad. 1. dificultar da/du ad.<br />
2. endurecer 3. esforzar<br />
zail izond. difícil, custoso-a<br />
zailtasun iz. dificultade<br />
zain iz. 1. vea 2. raíz adb. 3. agardando<br />
zain egon/izan/eduki agardar,<br />
esperar<br />
zaindari iz. garda<br />
zaindu du ad. 1. coidar, vixiar, asistir<br />
2. gardar, conservar<br />
zainketa iz. coidado, protección<br />
zaintza iz. garda, coidado, protección<br />
zakar iz. 1. lixo izond. 2. brusco-a,<br />
rudo-a<br />
zakarrontzi iz. caldeiro do lixo<br />
zakil iz. pene<br />
zaku iz. saco<br />
zakur iz. 1. can 2. gatillo<br />
zalantza iz. dúbida<br />
zalantzazko izond. dubidoso-a<br />
zalaparta iz. alboroto, barullo, axitación<br />
zaldi iz. 1. cabalo 2. poldro aparello<br />
ximnas
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 247<br />
euskara - galiziera<br />
zaldiko iz. poldro<br />
zaldun iz. cabaleiro, nobre<br />
zale izond. afeccionado-a, afección,<br />
siareiro-a<br />
zaletasun iz. 1. afección 2. preferencia<br />
zaletu da ad. apaixonarse<br />
zama iz. carga zama kendu des -<br />
cargar<br />
zamar iz. 1. zamarra 2. vélaro 3. lixo<br />
zamatu du ad. cargar<br />
zangar izond. bravo-a<br />
zango iz. 1. perna 2. pata<br />
zanpatu du ad. 1. dar unha malleira,<br />
golpear 2. calcar, pisar<br />
zapaldu du ad. 1. pisar 2. oprimir,<br />
asoballar<br />
zapalgailu iz. (makina) prensa<br />
zapalkuntza iz. 1. esmagamento<br />
2. opresión<br />
zaparrada iz. arroiada, bátega, ballón,<br />
chuvieira, chuvasco<br />
zapart iz. estoupido, explosión zaparta<br />
egin estourar, estoupar<br />
zapata iz. zapato<br />
zapata-denda iz. zapataría<br />
zapatagintza iz. (teknika) zapataría<br />
zapatari iz. zapateiro-a<br />
zapatilla iz. zapatilla<br />
zapatu du ad. esmagar<br />
zapi iz. pano, trapo, farrapo<br />
zapore iz. sabor zaporea izan saber<br />
zaporegabe izond. insípido-a<br />
zarata iz. ruído, barullo<br />
zaratatsu izond. ruidoso-a<br />
zarpail izond. 1. basto-a 2. farrapento-a,<br />
farrapeiro-a<br />
zarrastatu da/du ad. resgar, rachar<br />
zarrasteldu du ad. desbaldir, dila -<br />
pidar<br />
zartada iz. 1. labazada, losqueada,<br />
azouta 2. golpe, pau<br />
zartagin iz. tixola, sartaña<br />
zartatu da/du ad. gretar, fender,<br />
lañar<br />
zatar izond. 1. feo-a iz. 2. pano,<br />
trapo, farrapo<br />
zati iz. parte, anaco -en zati handien<br />
o groso do/da<br />
zatiketa iz. división<br />
zatitu da/du ad. partir, dividir<br />
zaunka iz. ladro, ladrido zaunka<br />
egin ladrar<br />
zauri iz. ferida<br />
zauritu da/du ad. 1. ferir, magoar,<br />
mancar iz./izond. 2. ferido-a<br />
zazpi zenbtz. zehazt./iz. sete<br />
zazpiehun zenbtz. zehazt./iz. setecentos-as<br />
zazpigarren ord. sétimo-a<br />
zazpiren iz. sétimo-a, sétima parte<br />
zebra iz. cebra<br />
zedarritu du ad. limitar, estremar,<br />
delimitar<br />
zedarriztatu du ad. choer, acoutar<br />
zehar post. a través de<br />
zeharbide iz. (zeharkalea) travesía<br />
zeharka adb. de través<br />
zeharkaldi iz. (bidaia) travesía<br />
zeharkale iz. (zeharbidea) travesía<br />
zeharkatu du ad. atravesar, pasar<br />
zeharo adb. absolutamente, completamente,<br />
totalmente, por completo<br />
247
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 248<br />
248<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
zehatz izond. exacto-a, xusto-a, fiel,<br />
preciso-a<br />
zehazki adb. con todo detalle<br />
zehazkiro adb. con todo detalle<br />
zehazkizun iz. detalle<br />
zehaztapen iz. condición, termo<br />
zehaztasun iz. 1. exactitude, precisión<br />
2. detalle<br />
zehaztu du ad. puntualizar, concretar<br />
zehaztugabe izond. 1. indefinido-a,<br />
impreciso-a, indeterminado-a<br />
2. (izenordainak eta adjektiboak)<br />
indefinido-a, indeterminado-a<br />
zein gald. cal zein...zein... ben...,<br />
ben...<br />
zeinatu da ad. persignar<br />
zeinu iz. 1. signo 2. cello 3. aceno<br />
zekale iz. centeo<br />
zekalezko izond. centeo-a<br />
zeken izond. avarento-a, avaro-a,<br />
coreño-a, mesquiño-a<br />
zekenkeria iz. miseria, mesquindade<br />
zekor iz. tenreiro-a, xato-a, becerro-a<br />
zelai iz. 1. campo 2. prado izond.<br />
3. plano-a, chan, chá<br />
zelako gald. como, de que característica<br />
zelan gald. como, de que xeito<br />
zelata iz. 1. emboscada 2. axexo,<br />
asexo zelatan egon axexar, asexar<br />
zelatari iz. 1. vixilante 2. espía<br />
zelatatu du ad. 1. vixiar, axexar,<br />
asexar 2. espiar<br />
zementu iz. cemento<br />
zenbait zenbtz. zehaztg. 1. algún-nha<br />
2. varios-as<br />
zenbaketa iz. conta, reconto<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
zenbaki iz. número<br />
zenbat gald. canto-a zenbatean<br />
canto custa zenbatetan<br />
zenbatgarren gald. que número<br />
zenbatu du ad. contar<br />
zentimetro iz. centímetro<br />
zentimo iz. céntimo<br />
zentinela iz. sentinela<br />
zentral izond. 1. central iz. 2. central<br />
zentro iz. centro<br />
zentsura iz. censura<br />
zentsuratu du ad. censurar<br />
zentzagarri izond. exemplar<br />
zentzatu da/du ad. entrar en razon<br />
zentzu iz. xuízo, senso, sentido<br />
zentzudun izond. xuizoso-a, asisado-a<br />
zentzugabe izond. 1. absurdo-a<br />
2. insensato-a<br />
zentzumen iz. (bost zentzumenak)<br />
sentido<br />
zentzuzko izond. razoable<br />
zer gald. que zer edo zer algo<br />
zerbait izord. algo<br />
zerbitzari iz. 1. camareiro-a 2. asistente<br />
zerbitzatu du ad. servir<br />
zerbitzu iz. servizo<br />
zeregin iz. quefacer, tarefa, labor,<br />
ocupación, angueira<br />
zeren gald. por que?<br />
zerga iz. imposto, trabuco, tributo<br />
zergati iz. porqué<br />
zergatik gald. por que?<br />
zerikusi iz. relación, conexión<br />
zero iz. cero
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 249<br />
euskara - galiziera<br />
zerori izord. vostede mesmo-a, ti<br />
mesmo-a<br />
zerra iz. serra<br />
zerraldo iz. cadaleito, ataúde, caixón<br />
zerratu izond. 1. cerrado-a, pechado-a<br />
2. pecho-a, mesto-a<br />
zerrauts iz. serradura<br />
zerrenda iz. lista, catálogo, relación<br />
zerrendaketa iz. listaxe, lista<br />
zerri iz. 1. cocho-a, marrán -á,<br />
porco-a izond. 2. porco-a, porcallán-ana<br />
zertan gald. en que<br />
zertarako gald. para que?<br />
zeru iz. ceo<br />
zeruertz iz. horizonte<br />
zeta iz. seda<br />
zeu izord. vostede mesmo-a, ti<br />
mesmo-a<br />
zeuek izord. vosoutros-as<br />
zeure izord. de teu<br />
zezen iz. touro zezen-plaza praza<br />
de touros<br />
zezenketa iz. corrida de touros<br />
ziba iz. buxaina<br />
zibernauta iz. cibernauta<br />
zibil izond. civil<br />
zibilizatu da/du ad. 1. civilizar<br />
izond. 2. civilizado-a<br />
zibilizazio iz. civilización<br />
zientzia iz. ciencia<br />
zifra iz. cifra<br />
zigarreta iz. 1. xaruto, cigarro puro,<br />
puro 2. cigarro, pito<br />
zigarro iz. 1. xaruto, cigarro puro,<br />
puro 2. cigarro, pito<br />
zigilatu du ad. timbrar<br />
zigilu iz. selo<br />
zigor iz. 1. vara, pao, xostra 2. azou -<br />
ta 3. castigo, condena<br />
zigorketa iz. castigo<br />
zigorrada iz. xostregada<br />
zigortu du ad. 1. castigar, condenar<br />
2. sentenciar iz./izond. 3. condenado-a<br />
zikin izond. 1. sucio-a, lixado-a<br />
2. porco-a, porcallán-ana<br />
zikindu da/du ad. luxar, manchar,<br />
ensuciar<br />
zikingune iz. mancha<br />
zikinkeria iz. sucidade, cotra, merda<br />
zikintasun iz. sucidade<br />
zikiro iz. carneiro<br />
ziklo iz. ciclo<br />
zikoina iz. cegoña<br />
zikoitz izond. coreño-a, mesquiño-a,<br />
avaro-a<br />
zilar iz. prata<br />
zilbor iz. embigo<br />
zilegi izond. lexítimo-a, lícito-a<br />
zimel izond. murcho-a<br />
zimeldu da/du ad. murchar<br />
zimendu iz. alicerce<br />
zimiko iz. belisco zimiko egin be -<br />
liscar<br />
zimur iz. enruga, engurra<br />
zimurtu da/du ad. engurrar, enrugar<br />
zin iz. xuramento zin egin xurar<br />
zinez de veras<br />
zine iz. (areto) cine, cinema<br />
zinegotzi iz. concelleiro-a<br />
zinema iz. cine, cinema zinemaareto<br />
sala de cine<br />
zinemagintza iz. cine, cinema<br />
249
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 250<br />
250<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
zingira iz. pantano<br />
zingo iz. profundidade<br />
zinta iz. cinta, fita<br />
zintz iz. ruído que se fai ao asoar o<br />
narís zintz egin asoar, fungar<br />
zintzarri iz. choca, chocallo<br />
zintzilakatu da/du ad. colgar, pendurar<br />
zintzilik adb. colgado-a, pendente<br />
zintzo izond. honrado-a, honesto-a,<br />
bo-a, sincero-a<br />
zintzotasun iz. honradez, bondade<br />
zintzotu da ad. reformarse, corrixirse<br />
zintzur iz. 1. gorxa 2. (mendien artean)<br />
foz<br />
zio iz. motivo, razón, causa<br />
zipotz iz. 1. espita, espicha izond.<br />
2. teimudo-a, testán-ana<br />
zipriztin iz. salpicadura, zarrapicada<br />
zira iz. chuvasqueiro, impermeable<br />
ziraun iz. escáncer<br />
ziri iz. 1. cuña 2. calzo ziri sartu<br />
enganar<br />
zirikatu da ad. provocar, tentar<br />
zirimiri iz. borralla, orballo, poalla,<br />
babuxa<br />
zirin iz. 1. excremento das aves<br />
2. diarrea izond. 3. acuoso-a<br />
zirkin iz. movemento zirkin egin<br />
mexerse, moverse<br />
zirku iz. circo<br />
zirkular iz. (gutun) circular<br />
zirkulatu du ad. circular<br />
zirkulazio iz. tráfico, circulación<br />
zirkulu iz. círculo zirkulu-formako<br />
circular<br />
zirkuluerdi iz. semicírculo<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
zirkunferentzia iz. circunferencia<br />
zirrara iz. emoción<br />
zirriborro iz. borrancho, garabato<br />
zirrikitu iz. fenda, grecha, físgoa,<br />
greta<br />
zirrimarra iz. 1. borrancho 2. esbozo,<br />
bosquexo<br />
zirrimarratu du ad. 1. esborranchar<br />
2. esbozar, bosquexar<br />
zital izond. canalla, ruín, xentalla<br />
ziur izond. 1. certo-a, seguro-a adb.<br />
2. seguro ziur aski seguramente<br />
ziurtasun iz. seguridade, seguranza<br />
ziurtatu du ad. asegurar<br />
ziza iz. cogomelo<br />
zizare iz. miñoca<br />
zizelkatu du ad. tallar<br />
zizka-mizka iz. entrante<br />
ziztada iz. picadura<br />
ziztatu da/du ad. picar<br />
ziztrin izond. mediocre<br />
z<strong>ok</strong>o iz. curruncho<br />
zola iz. 1. sola 2. fondo<br />
zoli izond. perspicaz, sagaz<br />
zomorro iz. becho<br />
zoo iz. zoo<br />
zopa iz. sopa<br />
zor iz. débeda zor izan endebedar,<br />
deber zor-agiri factura, conta<br />
zorabiatu da/du ad. marear<br />
zorabio iz. mareo, vertixe<br />
zoragarri iz./izond. encantador-ora,<br />
marabilloso-a<br />
zorakeria iz. insensatez, loucura, tolemia<br />
zoraldi iz. arroutada
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 251<br />
euskara - galiziera<br />
zoratu da/du ad. enlouquecer, tolear<br />
zori iz. azar zoriz ao azar<br />
zorigaitz iz. mala sorte, desgraza<br />
zorigaitzez desgrazadamente,<br />
ende mal<br />
zorigaizt<strong>ok</strong>o izond. nefasto-a, maldito-a<br />
zorion iz. felicidade zorionak felicidades,<br />
parabéns zorionak eman<br />
felicitar zorionez afortunadamente,<br />
por sorte<br />
zoriondu du ad. felicitar<br />
zoriontsu izond. ditoso-a, feliz<br />
zoritxar iz. mala sorte, desgraza zoritxarrez<br />
desgrazadamente, ende<br />
mal<br />
zoritxarreko izlag. infeliz<br />
zorne iz. pus<br />
zoro iz./izond. tolo-a, louco-a<br />
zorri iz. piollo<br />
zorro iz. 1. bolso 2. zurrón 3. funda<br />
4. carteira<br />
zorrotz izond. 1. afiado-a, aguzadoa<br />
2. esixente, severo-a, ríxido-a,<br />
recto-a<br />
zorrozkailu iz. afialápis<br />
zorrozketa iz. afiado<br />
zorroztu da/du ad. 1. afiar, amolar<br />
izond. 2. afiado-a, aguzado-a<br />
zorte iz. sorte<br />
zortzi zenbtz. zehazt./iz. oito<br />
zortziehun zenbtz. zehazt./iz. oitocentos-as<br />
zortzigarren ord. oitavo-a<br />
zortziren iz. oitavo-a, oitava parte<br />
zoru iz. solo, chan<br />
zotin iz. impo, salouco<br />
zotz iz. 1. escarvadentes 2. espicha<br />
zozkatu du ad. rifar<br />
zozketa iz. rifa, sorteo<br />
zozo iz. merlo, cochosa<br />
zu izord. vostede, ti<br />
zubi iz. ponte<br />
zuek izord. vós<br />
zuen izlag. voso-a<br />
zuhaitz iz. árbore<br />
zuhaixka iz. arbusto<br />
zuhaizti iz. arboredo<br />
zuhur izond. 1. prudente 2. avarento-a,<br />
avaro-a, coreño-a, mesquiño-a<br />
3. asisado-a, xuizoso-a<br />
zuhurkeria iz. miseria, mesquin -<br />
dade<br />
zuhurtasun iz.<br />
zuhurtzia iz. pulso, tino<br />
zuku iz. zume<br />
zulatu da/du ad. 1. furar, esburatar<br />
2. picar izond. 3. furado-a<br />
zulo iz. 1. buraco, burato, furado<br />
2. escondedoiro, agocho, acocho,<br />
tobo, cocho<br />
zumar iz. álamo<br />
zumardi iz. alameda<br />
zume iz. vimbio<br />
zuntz iz. febra<br />
zupaki iz. chupete, chupeta<br />
zur iz. madeira<br />
zurbil izond. pálido-a<br />
zurbildu da/du ad. palidecer<br />
zure izlag. teu, túa<br />
zurgin iz. carpinteiro-a<br />
zuri iz./izond. 1. branco-a izond.<br />
2. adulador-ora, loamiñeiro-a<br />
zuribide iz. escusa, desculpa, pretexto<br />
251
dicionario galego-éuscaro:<strong>Novas</strong> <strong>palabras</strong> <strong>ok</strong>. 05/05/11 10:05 Página 252<br />
252<br />
Oinarrizko Hizteg ia<br />
zuringo iz. clara<br />
zuritasun iz. brancor, brancura<br />
zuritu da/du ad. 1. branquear<br />
2. pelar 3. (elurra) callar<br />
zurrumurru iz. rumor, díxome-dí -<br />
xome<br />
zurrunga iz. ronquido zurrunga<br />
egin roncar, roncexar<br />
zurrungatu da ad. roncar, roncexar<br />
zurrupatu du ad. zugar, chuchar<br />
zurrut iz. trago, grolo, chopo<br />
zurtoin iz. talo, caule<br />
zurubi iz. escada<br />
zutabe iz. columna, piar<br />
zutik adb. en pé, de pé<br />
zuzen izond. 1. dereito-a, recto-a<br />
2. xusto-a 3. correcto-a 4. (eg<strong>ok</strong>i)<br />
DICIONARIO ELEMENTAL<br />
correcto-a ez zuzen incorrecto-a<br />
zuzenean 1. en liña recta 2. en directo<br />
zuzenbide iz. dereito<br />
zuzendari iz. director-ora<br />
zuzendaritza iz. dirección<br />
zuzendu da/du ad. 1. dirixir, levar,<br />
gobernar 2. corrixir 3. (zintzotu)<br />
corrixirse<br />
zuzeneko izlag. directo-a<br />
zuzengabe izond. inxusto-a<br />
zuzengabeko izlag. inxusto-a<br />
zuzenketa iz. corrección<br />
zuzentasun iz. xustiza zuzentasunez<br />
xustamente<br />
zuzi iz. (tortxa) tea, facho<br />
zuzitu du ad. esmagar, estrullar