el ducado gandiense de los borja - RUA - Universidad de Alicante
el ducado gandiense de los borja - RUA - Universidad de Alicante
el ducado gandiense de los borja - RUA - Universidad de Alicante
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
El nacimiento <strong>de</strong> un señorío singular: <strong>el</strong> <strong>ducado</strong> <strong>gandiense</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> Borja<br />
Axí matex, entre les aires oradures iues, som informáis com en Barc<strong>el</strong>ona tu<br />
<strong>de</strong>spe(n)guérets d<strong>el</strong> cambi <strong>de</strong>is dos milia e sis-genis ducats que te 'n portareis [en realidad<br />
eran 2.500] la major part enjocs e ribal<strong>de</strong>ries. E encara, aprés, havem. entes que hauries<br />
jet lo semblant en Valencia: que en kistes efollies atentarles <strong>de</strong> metre la md en <strong>los</strong> diners e<br />
ren<strong>de</strong>s lúes, lo que no po<strong>de</strong>m creure, com sápies te haiam manat expressament tu no toques<br />
un diner d<strong>el</strong> leu, sino que <strong>de</strong>spenguen mossén Pertusa e Fira lo necessari per la casa e stat<br />
leu. E marav<strong>el</strong>lam-nos e stam molí malcontents d'<strong>el</strong>ls -com ara <strong>los</strong> scrivim- que permeien<br />
tan cosa, <strong>el</strong>s manam un sol diner <strong>el</strong>ls no.t donen... (p.: 93).<br />
La contun<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> esta severa reprimenda, sin embargo, no <strong>de</strong>bió afectar mucho<br />
al ánimo d<strong>el</strong> díscolo duque <strong>de</strong> Gandía pues sólo seis meses <strong>de</strong>spués, <strong>el</strong> 29 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong><br />
1494, su padre le volvía a escribir escandalizado por <strong>los</strong> cuantiosos gastos <strong>de</strong> su casa<br />
(que él seguía sufragando en buena medida, claro):<br />
Verda<strong>de</strong>rament no po<strong>de</strong>m pensar quina <strong>de</strong>spesa sia aquesta <strong>de</strong> vostra casa -si és real<br />
o imperial- que Nos, qui som Papa e tenim possa<strong>de</strong>s siscentes M ' persones en lo tin<strong>el</strong>l nostre,<br />
no <strong>de</strong>spenem sino mil ducats lo mes, e vosaltres aquí <strong>de</strong>spengau tan follament e vana.<br />
Aqüestes son follies e artes <strong>de</strong> ligadors; e per co: a caval menjador, ligar-lo cart (p.:<br />
146).<br />
En <strong>el</strong> terreno <strong>de</strong> las estrategias sociales y políticas, don<strong>de</strong> Rodrigo Borja era también<br />
un consumado maestro, comenzaba explicándole a su hijo cómo <strong>de</strong>bía comportarse<br />
con su tía Beatriz, la única hermana viva d<strong>el</strong> papa, pues era rica, viuda (<strong>de</strong> Eiximén<br />
Pérez d'Arenós)... y sin hijos. Pero <strong>el</strong> aviso suena muchísimo mejor con las propias<br />
palabras d<strong>el</strong> papa, en esa prosa tan directa suya, que no <strong>de</strong>jaba resquicio a la confusión<br />
ni a tener que intuir o adivinar nada; <strong>de</strong>cía así:<br />
Mana la Santedat <strong>de</strong> Nostre Senyor que, arribant lo senyor duch... en Valencia, veentse<br />
ab la Iblustríssima senyora dona Beatriu <strong>de</strong> Arenas, lia sua, U faca molía honor e ab<br />
filial reverencia ti bese la má. E així, <strong>de</strong> aquí avant, contímiament li faca quanl.es honres e<br />
cortes ¡es en lo món puga, mostrant que té aqu<strong>el</strong>la per mare e per persona pus cara, aprés<br />
<strong>de</strong> la Santedat <strong>de</strong> Nostre Senyor. Acó, per ésser dita senyora, tía sua, única germana <strong>de</strong><br />
la Santedat Sua epersona <strong>de</strong> tanta virtut e meréxer. Y añadía aquí, a continuación: E acó<br />
tanbé se vol fer e continuar per guanyar la voluntat e amor <strong>de</strong> dita senyora, per quan<br />
aqu<strong>el</strong>la té molts béns e no hoja a dispondré <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>ls en neguna altra persona, com no<br />
seria rahó... (p.: 75)<br />
Rodrigo Borja sabía perfectamente que la moralidad <strong>de</strong> Isab<strong>el</strong> la Católica situaba<br />
a la reina muy cerca <strong>de</strong> las antípodas <strong>de</strong> su propia conducta vital, pero precisamente<br />
por eso, y porque <strong>el</strong> papa no podía ser ajeno al peso <strong>de</strong> la reina en la monarquía pactista<br />
<strong>de</strong> <strong>los</strong> Reyes Católicos, le pedía a su hijo que se mostrara siempre muy atento con toda<br />
la casa real en general, pero con la reina en particular. Así, por ejemplo, ya en aqu<strong>el</strong>la<br />
primera carta d<strong>el</strong> 31 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 1493, antes <strong>de</strong> zarpar d<strong>el</strong> puerto romano, le <strong>de</strong>jaba<br />
escrito a su hijo:<br />
46. Nosotros, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> luego, no sabemos <strong>el</strong> número <strong>de</strong> esas personas, pero estamos completamente seguros <strong>de</strong><br />
que serían algunas (bastantes) menos, conocida la ten<strong>de</strong>ncia natural <strong>de</strong> Alejandro VI a la exageración y<br />
su habilidad para amoldar la realidad a su conveniencia en cada momento.<br />
REVISTA DE HISTORIA MODERNA N° 24 (2006) (pp. 31-66) ISSN: 0212-5862 51