15.05.2013 Views

La importancia del mar en la historia de Plentzia en el Antiguo ...

La importancia del mar en la historia de Plentzia en el Antiguo ...

La importancia del mar en la historia de Plentzia en el Antiguo ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Uriarte García, Mª Ánge<strong>la</strong><br />

106<br />

Azcárraga <strong>en</strong>umera <strong>en</strong> 1885 <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> tres escabecherías <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Pl<strong>en</strong>cia<br />

(HOMOBONO, 1993), irrumpi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> actividad conservera con vigor tras <strong>la</strong> guerra y con<br />

nuevos avances técnicos <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción y esterilización <strong><strong>de</strong>l</strong> proceso <strong>de</strong><br />

manufactura; <strong>la</strong>s empresas <strong>en</strong> cuestión eran Arruza y Cía. “<strong>La</strong> Pl<strong>en</strong>ciana” 55 , Gardoqui y<br />

Cía, y Zalbi<strong>de</strong>a y Cía. El establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fábricas <strong>de</strong> escabeche <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> coincidió<br />

con <strong>la</strong> llegada <strong>de</strong> capitales indianos que impulsaron <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> nuevos negocios y<br />

socieda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> un int<strong>en</strong>to <strong>de</strong> aprovechar <strong>la</strong>s medidas para <strong>la</strong> reactivación <strong><strong>de</strong>l</strong> puerto <strong>de</strong><br />

Pl<strong>en</strong>cia como <strong>la</strong> prolongación <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea <strong><strong>de</strong>l</strong> ferrocarril <strong>de</strong> Bilbao a <strong>La</strong>s Ar<strong>en</strong>as hasta <strong>la</strong><br />

vil<strong>la</strong> <strong>en</strong> 1893 (IBÁÑEZ, M. et Alii, 1997). El escabechado era <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to con una<br />

salsa cuyo compon<strong>en</strong>te principal y básico era <strong>el</strong> vinagre, que permite cocinar/sazonar <strong>el</strong><br />

pescado ral<strong>en</strong>tizando <strong>el</strong> proceso bacteriológico, sin tratarse <strong>de</strong> una conserva <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido<br />

estricto. En 1899 V. Reparaz cifra <strong>el</strong> número <strong>de</strong> escabecherías <strong>de</strong> Pl<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> dos con <strong>la</strong><br />

fusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong> Gardoqui y <strong>la</strong> <strong>de</strong> Zalbi<strong>de</strong>a.<br />

Pese al crecimi<strong>en</strong>to que se refleja <strong>en</strong> <strong>el</strong> cuadro <strong>de</strong> pesca como <strong>la</strong> insta<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s escabecheras<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>, hay que apuntar un aspecto importante <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al volum<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

pesca: a partir <strong>de</strong> 1880, es <strong>de</strong>cir, cuando se dispara <strong>el</strong> aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s capturas, <strong>la</strong> gran<br />

mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s embarcaciones y hombres que se <strong>de</strong>dican a <strong>la</strong> pesca <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> provi<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Ondarroa, no ejerciéndose esta actividad directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Pl<strong>en</strong>cia, con lo que <strong>la</strong><br />

reactivación pesquera se podría <strong>de</strong>finir como muy re<strong>la</strong>tiva, al no ser llevada a cabo por<br />

<strong>el</strong> propio municipio. De hecho a finales <strong>de</strong> siglo <strong>el</strong> ayuntami<strong>en</strong>to com<strong>en</strong>ta que <strong>la</strong> construcción<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos gran<strong>de</strong>s fábricas <strong>de</strong> escabeche <strong>de</strong> pescado no ha t<strong>en</strong>ido <strong>el</strong> éxito esperado<br />

ya que <strong>el</strong> puerto y <strong>la</strong> ría están casi inhábiles por <strong>la</strong> ar<strong>en</strong>a que se acumu<strong>la</strong> 56 .<br />

Una vez com<strong>en</strong>tada <strong>la</strong> situación <strong><strong>de</strong>l</strong> sector pesquero <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> vamos a recoger un testimonio<br />

que nos da una i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> estos pescadores, <strong>mar</strong>cada por los<br />

p<strong>el</strong>igros <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>mar</strong> 57 :<br />

[...] los mas indig<strong>en</strong>tes o <strong>de</strong>sgraciados <strong>de</strong> socieda<strong>de</strong>s conocidas son los que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a <strong>la</strong><br />

c<strong>la</strong>se <strong>de</strong> meros pescadores, mirando esta <strong>de</strong>sgracia vajo todos aspectos: <strong>el</strong>los <strong>de</strong>b<strong>en</strong> luchar<br />

diaria y constantem<strong>en</strong>te con uno <strong>de</strong> los cuatro <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos, y acaso <strong>el</strong> mas fuerte temible, se<br />

han <strong>de</strong> conseguir <strong>el</strong> fruto que se propusieron, que algunas veces no bastandoles sus precauciones<br />

y esfuerzos sobrehumanos, se v<strong>en</strong> sumergidos los vaj<strong>el</strong>es por los impulsos <strong><strong>de</strong>l</strong> embra-<br />

55. Esta escabechería ocupada <strong>el</strong> edificio <strong>en</strong>ca<strong>la</strong>do al <strong>la</strong>do <strong><strong>de</strong>l</strong> mu<strong>el</strong>le. Este tipo <strong>de</strong> negocios eran familiares,<br />

<strong>la</strong> gestión se realizaba <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> propia casa <strong><strong>de</strong>l</strong> propietario, que solía residir muy próximo a <strong>la</strong><br />

fábrica, como <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> “<strong>La</strong> Pl<strong>en</strong>ciana”, cuyos propietarios construyeron <strong>la</strong>s casas <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>te.<br />

56. En A.H.P.B., fondo administrativo, sector puertos, sign. 1652/7.<br />

<strong>La</strong>s consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> este insufici<strong>en</strong>te empuje se <strong>de</strong>jaron <strong>en</strong>trever incluso <strong>en</strong> lo que respecta al ferrocarril.<br />

El proyecto <strong>de</strong> comunicación <strong>de</strong> <strong>La</strong>s Ar<strong>en</strong>as con Pl<strong>en</strong>cia fue fruto <strong>de</strong> <strong>la</strong> concesión obt<strong>en</strong>ida<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Diputación por parte <strong>de</strong> Don José Mª Aramberria y O<strong>la</strong>veaga, financiándose <strong>la</strong>s 600.000<br />

pesetas necesarias para <strong>la</strong>s obras con 97.000 donadas por <strong>la</strong> propia Diputación y <strong>el</strong> resto repartidas<br />

<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> acciones por valor <strong>de</strong> 500 pesetas. Entre los mayores contribuy<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>contramos ap<strong>el</strong>lidos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> como M<strong>en</strong>chaca, O<strong>la</strong>guib<strong>el</strong>, Gorordo, Lopategui...Sin embargo <strong>la</strong>s expectativas levantadas<br />

con <strong>el</strong> tr<strong>en</strong> no llegaron a cumplirse, sobre todo <strong>en</strong> lo refer<strong>en</strong>te al transporte <strong>de</strong> mercancías,<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> pescado <strong>de</strong> Pl<strong>en</strong>cia hacia Bilbao. Como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> todo <strong>el</strong>lo se tuvo que acce<strong>de</strong>r a <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> ferrocarril a <strong>la</strong> Cía <strong><strong>de</strong>l</strong> Ferrocarril <strong>de</strong> Santan<strong>de</strong>r a Bilbao <strong>en</strong> 1899. En OLAIZOLA ELORDI, J.: I C<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ario<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> ferrocarril a Pl<strong>en</strong>cia. Ed. Eusko Tr<strong>en</strong>bi<strong>de</strong>ak; Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Pl<strong>en</strong>cia, 1993.<br />

57. En A.H.P.B., fondo administrativo, sector pesquero, Registro 1, legajo1, <strong><strong>de</strong>l</strong> 25 <strong>de</strong> Mayo <strong>de</strong> 1852;<br />

pese a datar <strong>de</strong> finales <strong>de</strong> <strong>la</strong> Edad Mo<strong>de</strong>rna creo que lo que <strong>en</strong> él se explica se pue<strong>de</strong> extrapo<strong>la</strong>r para<br />

todo <strong>el</strong> <strong>Antiguo</strong> Régim<strong>en</strong>.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!