19.06.2013 Views

Lexicología: Estudio de bases léxicas

Lexicología: Estudio de bases léxicas

Lexicología: Estudio de bases léxicas

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 1<br />

Tienes a continuación algunos ejemplos resueltos según se ha venido formulando la cuestión <strong>de</strong><br />

<strong>Lexicología</strong> en las PAU <strong>de</strong> cursos anteriores, don<strong>de</strong> el enunciado era el siguiente:<br />

Componer al menos 5 verbos latinos por modificación preverbial, y al menos 5 palabras<br />

evolucionadas <strong>de</strong> ellas en cualquier lengua oficial <strong>de</strong> la Comunidad Valenciana, sobre...<br />

Bases <strong>léxicas</strong> estudiadas en el presente Material:<br />

AGO AMBULO CAPIO CEDO<br />

CURRO DUCO EO FACIO<br />

FERO GNOSCO LEGO MITTO<br />

PONO RIDEO SEDEO SEQUOR<br />

SOLVO SUM SPECIO STO / SISTO<br />

TENDO TRAHO VENIO VERTO / VERSO<br />

VOLO<br />

DECURRET<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Futuro imperfecto <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo <strong>de</strong>curro,<br />

término compuesto a partir <strong>de</strong>l lexema curro más el prefijo separativo <strong>de</strong>-, con el significado básico <strong>de</strong><br />

“correr <strong>de</strong> lo alto, bajar corriendo”. El enunciado <strong>de</strong> este verbo es <strong>de</strong>curro,-cucurri,-cursum.3.<br />

En castellano, con el mismo prefijo y lexema encontramos el término <strong>de</strong>curso. Sobre el lexema verbal<br />

(curro, cucurri, cursum) se forman términos <strong>de</strong>l tipo cursar, curso (cf. cursa, course...), cursor, cursillo,<br />

cursiva, carro < currus, carrera, el latinismo curriculum o el adjetivo curricular.<br />

Formados a partir <strong>de</strong> este lexema, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

recurrere (< re + curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> se forman en castellano términos como recorrer, recurso, recurrir,<br />

recurrente o recurrencia; discurrere (< dis + curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> discurrir, discurso; transcurrere (< trans<br />

+ curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> transcurrir, transcurso; incurrere (< in + curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> incurrir, incursión;<br />

occurrere (< ob + curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> ocurrir, ocurrencia; praecurrere (< prae + curro), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>riva el<br />

término precursor ...<br />

RESISTIT<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo resisto, término formado<br />

a partir <strong>de</strong>l lexema sisto más el prefijo iterativo re-, con el significado básico <strong>de</strong> “<strong>de</strong>tenerse /<br />

enfrentarse”. El enunciado <strong>de</strong> este verbo es resisto,-stiti,- 3.<br />

En castellano, con el mismo prefijo y lexema encontramos términos <strong>de</strong>l tipo resistir, resistencia o<br />

resistente. Son términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong>l lexema verbal (sisto) las formas estado, estatuto, estatutario,<br />

estancia, estación y el verbo copulativo estar; todas ellas <strong>de</strong>rivan <strong>de</strong> la forma verbal statuo, formada<br />

sobre statum, supino <strong>de</strong> sto.<br />

Formados a partir <strong>de</strong> este lexema, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

restatuere (< re + statuo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en castellano formas como restituir, restituido/-a y<br />

restitución; distare (< dis + sto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> distar, distancia, distante; constare (< cum + sto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

constar, constancia, constante; consistere (< cum + sisto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> consistir, consistencia, consistente;<br />

praestare (< prae + sto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> prestar, prestancia; assistere (< ad + sisto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos como<br />

asistir, asistencia, asistente; <strong>de</strong>sistere (< <strong>de</strong> + sisto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>sistir; existere (< ex + (s)isto), <strong>de</strong><br />

don<strong>de</strong> existir, existencia; insistere (< in + sisto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> insistir, insistencia; subsistere (< sub +<br />

sisto), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> subsistir, subsistencia...<br />

Fíjate que los verbos sisto y statuo que aparecen en algunas <strong>de</strong> las formas anteriores tienen como<br />

base etimológica en su formación el lexema sto.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 2<br />

INVENIEBANT<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l plural <strong>de</strong>l Pretérito imperfecto <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo invenio, término<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema venio más la preposición in, con el significado básico <strong>de</strong> “llegar a,<br />

encontrar”. El enunciado <strong>de</strong> este verbo es invenio,-veni,-ventum 4.<br />

En castellano, son términos formados a partir <strong>de</strong>l mismo prefijo y lexema las formas invento,<br />

inventiva, inventar, invención, inventario...<br />

En latín se forman a partir <strong>de</strong> este lexema, por modificación preverbial, los verbos convenire (< cum +<br />

venio), <strong>de</strong>l cual <strong>de</strong>rivan en castellano formas como convenir, convención, convenido/-a, conveniencia o<br />

convento; evenire (< ex + venio), <strong>de</strong> la misma familia léxica que eventus, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>riva el término<br />

evento (cf. el supino eventum); advenire (< ad + venio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> Adviento; <strong>de</strong>venire (< <strong>de</strong> + venio), <strong>de</strong><br />

don<strong>de</strong> <strong>de</strong>venir; provenire (< pro + venio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> provenir; praevenire (< prae + venio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

prevenir; En fin, para no alargarlo más, fíjate que el lexema venio es muy productivo en latín y por ello<br />

hay en castellano tantos términos que utilizan este lexema como base etimológica. De él <strong>de</strong>rivan<br />

asimismo formas como porvenir, contravenir, intervenir, <strong>de</strong>sventura, <strong>de</strong>sventurado, malaventura,<br />

buenaventura...<br />

COGNOSCERE<br />

Forma <strong>de</strong> infinitivo presente activo <strong>de</strong>l verbo cognosco, verbo formado a partir <strong>de</strong>l lexema gnosco<br />

más la preposición <strong>de</strong> compañía cum, con el significado básico <strong>de</strong> “conocer juntamente”. Su enunciado<br />

completo es cognosco,-gnovi,-gnotum. 3<br />

En castellano, encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como conocer,<br />

conocimiento, conocido, cognoscitivo o cognoscible (<strong>de</strong> cognoscibilis).<br />

Con otros prefijos reconocemos también este lexema en formas como agnóstico (<strong>de</strong> agnoscere),<br />

incógnita (<strong>de</strong> in+cognoscere), reconocer (<strong>de</strong> recognoscere), <strong>de</strong>sconocer, <strong>de</strong>sconocimiento, <strong>de</strong>sconocido<br />

(<strong>de</strong> dignoscere), ignoto (<strong>de</strong> ignoscere) o pronóstico. El término diagnóstico lo hacemos <strong>de</strong>rivar <strong>de</strong>l<br />

griego, en concreto <strong>de</strong> dia+ gignwskw.<br />

Son términos asimismo formados sobre el lexema (g)nosco las formas nombre (<strong>de</strong> nomen), notorio,<br />

notoriedad, noble, nobleza, noción o nota. Fíjate que algunos <strong>de</strong> estos términos no <strong>de</strong>notan claramente su<br />

etimología, caso <strong>de</strong> nombre o noble. Sólo un diccionario etimológico nos ayudará ante una duda <strong>de</strong> este<br />

tipo. En caso <strong>de</strong> duda razonable, abstengámonos <strong>de</strong> jugar a etimólogos.<br />

COMMISAE<br />

Forma <strong>de</strong> participio <strong>de</strong> perfecto <strong>de</strong>l verbo commito, verbo formado a partir <strong>de</strong>l lexema mitto más la<br />

preposición <strong>de</strong> compañía cum, con el significado básico <strong>de</strong> "enviar juntamente". Su enunciado completo es<br />

committo, -misi, -missum. 3<br />

En castellano, encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como cometer, cometido,<br />

comitiva, comisión, comisario, comisaría, comisionado, comité...<br />

El lexema mitto lo encontramos en castellano en términos como misiva, misión y misil.<br />

A partir <strong>de</strong> este lexema, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos emittere (< ex<br />

+ mittere), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> emitir, emisión, emisario; omittere (< ob + mittere), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> omitir, omisión,<br />

omiso; dimittere (< dis + mittere) , <strong>de</strong> don<strong>de</strong> dimitir o dimisión; remittere (< re + mittere), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

remitir, remisión, remiso/-a; admittere (< ad + mittere), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> admitir, admitido/-a, admisión, etc.<br />

Como curiosidad, <strong>de</strong>cir que <strong>de</strong>rivan también etimológicamente <strong>de</strong> este término las formas <strong>de</strong>comisar y<br />

<strong>de</strong>comiso, más concretamente <strong>de</strong> la expresión latina <strong>de</strong> commiso (crimine) "sobre la falta cometida".


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 3<br />

REVERTISSE<br />

Forma <strong>de</strong> infinitivo <strong>de</strong> perfecto activo <strong>de</strong>l verbo reverto, verbo formado a partir <strong>de</strong>l lexema verto<br />

más la preposición re, con el significado básico <strong>de</strong> "revertir, dar <strong>de</strong> nuevo la vuelta". Su enunciado<br />

completo es reverto, -verti, versum. 3<br />

En castellano, encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como reverter, revertir,<br />

reversible, reverso, reversión o revés. También curiosamente los términos rebosar o rebosante,<br />

proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> la forma antigua rovessar < lat. revessare ("volver lo <strong>de</strong> <strong>de</strong>ntro afuera" cf. vessar en<br />

valenciano).<br />

El lexema verto, sobre el que se construye esta forma, lo encontramos en castellano en términos <strong>de</strong>l<br />

tipo verter, vertiente, versión, verso (opuesto a prosa, <strong>de</strong> pro(r)sus "en línea recta"), versificar,<br />

versificación, versículo (<strong>de</strong> versus), versado, versátil (<strong>de</strong> versatilis), vértigo (<strong>de</strong> vertigo,-inis), vertebra<br />

o vértice.<br />

Sobre verso, frecuentativo <strong>de</strong> verto, encontramos términos como universo, universal, universidad,<br />

universalidad...<br />

Por modificación preverbial encontramos en latín los siguientes verbos formados a partir <strong>de</strong> este<br />

lexema: divertere/<strong>de</strong>vertere, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en castellano términos como diverso, divertir o<br />

diversión; advertere, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> adverso, adversidad; convertere, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> converso, conversar,<br />

conversación; invertere , <strong>de</strong> don<strong>de</strong> inverso, inversión; pervertere, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> perversión, perversidad,<br />

perverso/-a; subvertere, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> subversión, subversivo/-a ...Se forman asimismo en castellano a<br />

partir <strong>de</strong> este lexema los términos introvertido, introversión (<strong>de</strong> intro + vertere), extravertido/-a,<br />

extraversión (<strong>de</strong> extra + vertere).<br />

INAMBULABAT<br />

Forma <strong>de</strong> 3ª persona <strong>de</strong> singular <strong>de</strong>l pretérito imperfecto <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo inambulo, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema ambulo más la preposición in-, con el significado básico <strong>de</strong> "caminar, pasear<br />

hacia". Su enunciado completo es inambulo, -avi, -atum. 1<br />

En castellano encontramos como términos <strong>de</strong>rivados a partir <strong>de</strong>l lexema <strong>de</strong> este verbo formas como<br />

ambulante, ambulancia o ambulatorio.<br />

Con otros prefijos reconocemos también este lexema en formas como <strong>de</strong>ambular y <strong>de</strong>ambulatorio,<br />

términos proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> <strong>de</strong>ambulare, y es componente <strong>de</strong> los compuestos sonámbulo (<strong>de</strong> somnus +<br />

ambulare, id est, “caminar en sueños”), noctámbulo (<strong>de</strong> nox + ambulare, “caminar <strong>de</strong> noche”) o<br />

funambulista (<strong>de</strong> funus + ambulare “caminar sobre un cable”)...<br />

El término andar proce<strong>de</strong> <strong>de</strong> la forma <strong>de</strong>l latín vulgar *amlare < ambulare. Quiere ello <strong>de</strong>cir que<br />

serían aquí proce<strong>de</strong>ntes todos los términos que forman la familia léxica <strong>de</strong>l verbo andar: andada,<br />

anda<strong>de</strong>ras, andador/-a, andadura, andamio, andante, andanza, andariego/-a, andarín/-ina, andurrial o<br />

<strong>de</strong>sandar.<br />

RECEPI<br />

Forma <strong>de</strong> 1ª persona <strong>de</strong> singular <strong>de</strong>l pretérito perfecto <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo recipio, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema capio más el preverbio iterativo re-, con el significado básico <strong>de</strong> " coger <strong>de</strong><br />

nuevo". Su enunciado completo es recipio, -cepi, -captum. 3<br />

En castellano encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como recibir, recibimiento,<br />

recibidor, recepción, recepcionista, receptáculo, recipiente, recibo, receptividad, receptivo, receptor,<br />

receta, recetar, recaudar (<strong>de</strong> receptare = recapitare)...<br />

El lexema capio, sobre el que se construye esta forma, lo encontramos en castellano en términos <strong>de</strong>l<br />

tipo captar, captor, cautivo, cautivar, caber, captura, captación o cupo. También cazar (< *captiare,<br />

formado sobre el p.p. captus), cacería o cazador.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 4<br />

Con otros prefijos encontramos en latín las siguientes formas verbales: antecapere, término <strong>de</strong>l que<br />

<strong>de</strong>rivan en castellano formas como anticipo, anticipar, anticipación; occupare (<strong>de</strong> ob + capio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

ocupar, ocupado/-a, ocupación; accipere (<strong>de</strong> ad + capio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> aceptar, aceptable, aceptación;<br />

incipere (<strong>de</strong> in + capio) <strong>de</strong> don<strong>de</strong> incipiente o participare (<strong>de</strong> pars, partis + capere “coger una parte,<br />

tomar parte”), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan términos como partícipe, participar, participación o participio (<strong>de</strong><br />

participium).<br />

Fíjate en los fenómenos fonéticos que se producen en algunos <strong>de</strong> estos verbos, caso <strong>de</strong> la asimilación ,<br />

ob-> oc- en occupare, ad-> ac- en accipere, y la apofonía o modificación vocálica , ad + capio > accipio.<br />

ATTRAXIT<br />

Forma <strong>de</strong> 3ª persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l pretérito perfecto <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo attraho, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema traho más la preposición ad-, con el significado básico <strong>de</strong> "traer o llevar<br />

hacia, atraer". Su enunciado completo es attraho, -traxi, -tractum.3<br />

En castellano encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como atraer, atractivo,<br />

atracción, atrayente, abstraer, abstracto o abstracción.<br />

El lexema traho, sobre el que se construye esta forma, lo encontramos en castellano en términos <strong>de</strong>l<br />

tipo traer, tractor, traje o tracción (<strong>de</strong> tractum, “acción <strong>de</strong> tirar o arrastrar”).<br />

Por modificación preverbial reconocemos también este lexema en formas como retrahere (< re +<br />

traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> retraer, retráctil, retrato ; substrahere (< sub + traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> sustraer,<br />

sustracción, sustraído/-a; contrahere (< cum + traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> contraer, contracción, contracto;<br />

<strong>de</strong>trahere (< <strong>de</strong> + traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>traer; distrahere (< dis + traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> distraer, distraído,<br />

distracción; extrahere (< ex + traho), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> extraer, extracción, extracto.<br />

El término retrotraer (<strong>de</strong> retro + trahere “tirar hacia atrás”) se utiliza en castellano <strong>de</strong>s<strong>de</strong> finales<br />

<strong>de</strong>l s. XVII.<br />

ASSIDERE<br />

Forma <strong>de</strong> infinitivo presente activo <strong>de</strong>l verbo assi<strong>de</strong>o, verbo formado a partir <strong>de</strong>l lexema se<strong>de</strong>o más<br />

la preposición ad-, con el significado básico <strong>de</strong> "sentarse junto a". Su enunciado completo es assi<strong>de</strong>o, -<br />

sedi, -sesum.2<br />

En castellano encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como asesor, asesorar,<br />

asesoría, asiduo, asiduidad o asiduamente.<br />

El lexema se<strong>de</strong>o, sobre el que se construye esta forma, lo encontramos en castellano en términos <strong>de</strong>l<br />

tipo se<strong>de</strong>ntario, se<strong>de</strong>nte, se<strong>de</strong>, silla (proce<strong>de</strong> <strong>de</strong> sed-la). En valenciano, seure’s, <strong>de</strong> se<strong>de</strong>re.<br />

Los términos asentar y asentamiento proce<strong>de</strong>n <strong>de</strong> la forma <strong>de</strong> latín vulgar adse<strong>de</strong>ntare.<br />

Por modificación preverbial reconocemos también este lexema en formas como obsi<strong>de</strong>o, <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rivan aunque pueda parecer extraño los términos asediar y asedio; assi<strong>de</strong>o (<strong>de</strong> ad + se<strong>de</strong>o, con<br />

asimilación y apofonía), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> asiduo, asiduidad, asiduamente; dissi<strong>de</strong>o (<strong>de</strong> dis + se<strong>de</strong>o), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

disi<strong>de</strong>nte, disi<strong>de</strong>ncia; subsi<strong>de</strong>re (<strong>de</strong> sub + se<strong>de</strong>o), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> subsidio, subsidiar, subsidiario; resi<strong>de</strong>o (<strong>de</strong><br />

re + se<strong>de</strong>o), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> residir, resi<strong>de</strong>ncia, resi<strong>de</strong>nte, resi<strong>de</strong>ncial; praesi<strong>de</strong>o (<strong>de</strong> prae + se<strong>de</strong>o), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

presidir, presi<strong>de</strong>nte, presi<strong>de</strong>ncia; también presidio y presidiario (<strong>de</strong> praesidium).<br />

IRRIDEO<br />

Forma <strong>de</strong> 1ª persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo irri<strong>de</strong>o, verbo formado a<br />

partir <strong>de</strong>l lexema ri<strong>de</strong>o más la preposición in-, con el significado básico <strong>de</strong> "reírse <strong>de</strong>, burlarse". Su<br />

enunciado completo es irri<strong>de</strong>o, -risi, -risum.2<br />

En castellano, con el mismo prefijo y lexema, encontramos los términos irrisión, irrisible, irrisorio o<br />

irrisoriamente.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 5<br />

El lexema ri<strong>de</strong>o, sobre el que se construye esta forma, lo encontramos en castellano en términos<br />

como reír, risa, risible, risotada, risueño, risibilidad, ridículo o ridiculizar.<br />

Se forma también con este lexema el verbo latino surri<strong>de</strong>o (<strong>de</strong> sub + ri<strong>de</strong>o), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en<br />

castellano términos <strong>de</strong>l tipo sonrisa, sonreír o sonriente.<br />

TRADUXI<br />

Forma <strong>de</strong> 1ª persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo transduco, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema duco más el preverbio trans-, con el significado básico <strong>de</strong> "llevar al otro<br />

lado <strong>de</strong> ". Su enunciado completo es tra[ns]duco, traduxi, traductum.3<br />

En castellano se forman con este mismo preverbio y lexema los términos traducir, traducción (<strong>de</strong><br />

traductio), traductor (<strong>de</strong> traductor); traducible.<br />

El lexema duco lo po<strong>de</strong>mos rastrear en las formas dúctil (<strong>de</strong> ductilis "que se <strong>de</strong>ja conducir"), ducho<br />

(<strong>de</strong> ductus = conducido, guiado), duque (<strong>de</strong>l francés antiguo duc), ducal, duquesa, archiduque, ducado (<strong>de</strong>l<br />

italiano ducato)...<br />

Con otros prefijos son muchas las formas que po<strong>de</strong>mos encontrar en castellano. Basten como muestra<br />

los siguientes términos: abducir, abducción, abductor (<strong>de</strong> abducere); aducir (<strong>de</strong> adducere), conducir,<br />

conducción, conducto (<strong>de</strong> conducere < cum + ducere); <strong>de</strong>ducir, <strong>de</strong>ducción, <strong>de</strong>ducible (<strong>de</strong> <strong>de</strong>ducere);<br />

inducir, inducción (<strong>de</strong> inducere); introducir, introducción (<strong>de</strong> introducere); producir, producto,<br />

producción (<strong>de</strong> producere); reducir, reducto, reducción (<strong>de</strong> reducere); seducir, seducción (<strong>de</strong> seducere),<br />

etc.<br />

EXIGO<br />

Forma <strong>de</strong> primera persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo exigo, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema ago más la preposición ex -, con el significado básico <strong>de</strong> "hacer salir". Su<br />

enunciado completo es exigo, -egi, -actum 3.<br />

En castellano, encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como exigir, exigente (<strong>de</strong><br />

exigens), exigencia (<strong>de</strong> exigentia) o exigible. También formas como exacción (<strong>de</strong> exactio "acción <strong>de</strong><br />

exigir") o los términos formados sobre exactus (p.p. <strong>de</strong> exigo), como exacto, inexacto, exactitud o el<br />

adverbio exactamente.<br />

Términos castellanos como acción, acto, acta, agenda o agente estarían formados a partir <strong>de</strong>l lexema<br />

ag- /act-. También actor, actriz, activo/-a y actividad.<br />

Con otros prefijos reconocemos también este lexema en formas como transacción, transigir,<br />

transigencia, transigente e intransigente (<strong>de</strong> transigo, <strong>de</strong> trans + ago, por apofonía).<br />

CONFICIUNT<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l plural <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo conficio, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong> la preposición cum más el lexema facio, con apofonía. Su enunciado completo es<br />

conficio, -feci, -factum 3.<br />

En castellano encontramos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo términos como confeccionar, confección o<br />

confeccionado/-a.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema facere se forman en castellano términos como hacer, hacedor, hacienda,<br />

hecho, factor, factoría o factura. También fácil < facilis y facilidad < facilitas.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema facere, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

afficere (< ad + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos en castellano como afectar, afectado, afecto, afectación<br />

(aunque <strong>de</strong>rivan más propiamente <strong>de</strong> affecto, tienen la misma base etimológica); <strong>de</strong>ficere (< <strong>de</strong> + facio),<br />

<strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>ficiente, <strong>de</strong>ficiencia, <strong>de</strong>fecto, <strong>de</strong>fección, déficit (latinismo), <strong>de</strong>ficitario; efficere (< ex +


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 6<br />

facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> eficiente, eficaz, eficiencia, efecto, efectivo; inficere (< in + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> infectar,<br />

infectado, infecto; interficere (< inter. + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> interfecto; officere (< ob + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

oficio, oficina, oficial, oficioso; perficere (< per + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> perfeccionar, perfecto, perfección;<br />

praeficere (< prae + facio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> prefecto, prefectura, prefacio; etc.<br />

SECUTAE SUNT<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l plural <strong>de</strong>l Pretérito perfecto <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo sequor,<br />

secutus sum <strong>de</strong>p. 3. En castellano encontramos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo en términos como seguir,<br />

seguido/-a, secuencia, siguiente, segundo, seguidilla o seguidor.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema sequor, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos assequi<br />

(< ad + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos en castellano como asegurar o asegurado; consequi (< cum + sequor),<br />

<strong>de</strong> don<strong>de</strong> conseguir, conseguido/-a, consiguiente, consecución, consecuencia, consecutivo/-a; exsequi<br />

(< ex + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>riva el término exequias; insequi (< in sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> insecto – <strong>de</strong><br />

insector, frecuentativo <strong>de</strong> insequor; obsequi (< <strong>de</strong> ob + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> obsequiar u obsequio; persequi<br />

(< per + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> perseguir, perseguido/-a, persecución; prosequi (< pro + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

proseguir; subsequi (< sub + sequor), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> subsiguiente. Encontramos también este lexema en verbos<br />

como insequi o resequi, por lo que pue<strong>de</strong>s ver que es éste un lexema bastante productivo en latín.<br />

CONTENDERUNT<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l plural <strong>de</strong>l Pretérito perfecto <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo<br />

contendo, verbo formado a partir <strong>de</strong>l lexema tendo más la preposición cum. Su enunciado completo es<br />

contendo, -tendi, -tentum 3. En castellano encontramos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo en términos como<br />

conten<strong>de</strong>r, contención, contendiente o contencioso. Ojo, no contento, que <strong>de</strong>rivaría <strong>de</strong> contineo.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema tendo, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

atten<strong>de</strong>re (< ad tendo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos en castellano como aten<strong>de</strong>r, atención o atento/-a; <strong>de</strong>ten<strong>de</strong>re<br />

(< <strong>de</strong> + tendo) , ojo <strong>de</strong>tener y <strong>de</strong>tención < <strong>de</strong>teneo; exten<strong>de</strong>re (< ex + tendo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> exten<strong>de</strong>r,<br />

extensión, extendido/-a, extenso/-a; inten<strong>de</strong>re (< in + tendo), aquí intento, intención e intentar proce<strong>de</strong>n<br />

<strong>de</strong> intento, frecuentativo <strong>de</strong> intendo y por tanto son válidas; praeten<strong>de</strong>re (< prae + tendo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

preten<strong>de</strong>r, pretensión, pretendiente; disten<strong>de</strong>re (< dis + tendo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> disten<strong>de</strong>r, distendido/-a,<br />

distensión. Obten<strong>de</strong>re y reten<strong>de</strong>re son otros verbos latinos que utilizan para su formación la base léxica<br />

<strong>de</strong>l verbo ten<strong>de</strong>re.<br />

ABSOLVITUR<br />

Forma <strong>de</strong> tercera persona <strong>de</strong>l singular <strong>de</strong>l Presente <strong>de</strong> indicativo pasivo <strong>de</strong>l verbo absoluo, verbo<br />

formado a partir <strong>de</strong>l lexema solvo más el preverbio ab. Su enunciado completo es absoluo, -solui, -<br />

solutum 3. En castellano encontramos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo en términos como absolver, absuelto/-a.<br />

absolución, absoluto, absolutorio, absolutismo y absolutamente.<br />

Sobre el lexema soluo se forman en castellano los términos solución, soluble, solvente, solventar<br />

o solvencia.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema soluo, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

dissoluere (< dis + soluo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos en castellano como disolver, disolución, disolvente, disoluto;<br />

resolvo (< re + soluo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> resolver, resolución, resuelto/-a, resoluto o irresoluto/-a. También<br />

exsoluo < ex + soluo.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 7<br />

TRANSIIT<br />

Forma <strong>de</strong> Pretérito perfecto <strong>de</strong> indicativo <strong>de</strong>l verbo transeo, -ii, -itum, verbo formado a partir<br />

<strong>de</strong>l lexema eo más el preverbio trans-, con el significado básico <strong>de</strong> “ir a través <strong>de</strong>”. En castellano se<br />

forman a partir <strong>de</strong>l mismo preverbio y lexema los términos transitar, tránsito, transición (< transitio),<br />

transitable o transitorio. Del lexema eo, ire <strong>de</strong>rivan los términos ir e ida.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema ire, por modificación preverbial, encontramos los verbos latinos abire (<strong>de</strong> ab +<br />

ire); adire (<strong>de</strong> ad + ire); anteire (<strong>de</strong> ante + ire); circumire (<strong>de</strong> circum + ire), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> en castellano<br />

circuito; exire (<strong>de</strong> ex + ire), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>riva el sustantivo éxito; inire (<strong>de</strong> in + ire) – <strong>de</strong> aquí <strong>de</strong>rivan<br />

términos como iniciar, inicio, inicial, todos ellos formados a partir <strong>de</strong> initio, 1, formado sobre ire con el<br />

sentido <strong>de</strong> “iniciar en los misterios religiosos”-; interire (<strong>de</strong> inter. + ire); obire (<strong>de</strong> ob +ire) “ir al<br />

encuentro <strong>de</strong>”; en realidad es un eufemismo por “morir” y <strong>de</strong> aquí <strong>de</strong>riva el sustantivo óbito; perire (<strong>de</strong><br />

per + ire), otro eufemismo, significa “ir, salir”, pero se utiliza con el sentido <strong>de</strong> “morir, perecer”,<br />

precisamente <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>riva este verbo castellano y también, por supuesto, el adjetivo perece<strong>de</strong>ro;<br />

redire (<strong>de</strong> re + d + ire).<br />

INFERRE<br />

Forma <strong>de</strong> Infinitivo <strong>de</strong> presente activo <strong>de</strong>l verbo infero, intuli, illatum, 3, verbo formado a partir<br />

<strong>de</strong>l lexema fero más el preverbio in-, con el significado básico <strong>de</strong> “llevar hacia”.<br />

En castellano se forman a partir <strong>de</strong>l mismo preverbio y lexema los términos inferir, inferencia,<br />

ilación o ilativo (< p.p. illatus).<br />

Formados a partir <strong>de</strong>l lexema fero, tuli, latum, encontramos en castellano términos como feroz,<br />

ferocidad (< ferox), fiero (< fierus), también lado (< latus) y latitud (< latitudo). Ojo, latón o lata<br />

proce<strong>de</strong>n <strong>de</strong>l término árabe latun.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema fero, ferre, por modificación preverbial, encontramos los verbos latinos<br />

auferre, (<strong>de</strong> ab + fero) <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en castellano términos como ablativo o ablación; afferre (<strong>de</strong><br />

ad + ferre, con asimilación); anteferre (<strong>de</strong> ante + ferre); circumferre (<strong>de</strong> circum + ferre), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> en<br />

castellano circunferir o circunferencia; conferre (<strong>de</strong> cum + ferre), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> conferir, conferencia o<br />

conferenciante; también el adjetivo colateral (< collateralis < latus); <strong>de</strong>ferre (<strong>de</strong> <strong>de</strong> + ferre), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>ferir, <strong>de</strong>ferencia, <strong>de</strong>ferente, <strong>de</strong>latar o <strong>de</strong>lator; differre (<strong>de</strong> dis + ferre, con asimilación), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

diferir, diferencia, diferente, diferenciar o diferido; también dilatar y dilación; efferre (<strong>de</strong> ex + ferre,<br />

con asimilación); offerre (<strong>de</strong> ob + ferre, con asimilación), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> en castellano ofrecer, ofrecimiento,<br />

oferente, ofertar, oferta, ofertorio o en valenciano oferir. También oblación (ofrenda a la divinidad). El<br />

sustantivo oblea proce<strong>de</strong> <strong>de</strong>l francés oblée; perferre (<strong>de</strong> per + fero); praeferre (<strong>de</strong> prae + ferre), <strong>de</strong><br />

don<strong>de</strong> preferir, preferencia, preferente, preferencial; también prelado o prelatura (< praelatus);<br />

postferre (<strong>de</strong> post + ferre); proferre (<strong>de</strong> pro + ferre), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> proferir. Ojo, aquí no son válidos los<br />

términos profesar (< profiteri), profesión o profesor (< professio) ni profeta (< próphemi); sufferre (<strong>de</strong><br />

sub + ferre, con asimilación); transferre (<strong>de</strong> trans + ferre), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> transferir, transferencia<br />

(transfer es anglicismo); también traslación, trasladar, traslado (< translatus).<br />

Curiosamente no existe en latín el verbo *interfero, y así, palabras como interferencia o interfaz<br />

cabe consi<strong>de</strong>rarlas como anglicismos. En todo caso, fíjate que a poco que pienses obtendrás a buen<br />

seguro una gran cantidad <strong>de</strong> términos que te servirán para hacer con corrección este ejercicio.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 8<br />

VOLUNT<br />

Forma <strong>de</strong> Presente <strong>de</strong> indicativo activo <strong>de</strong>l verbo volo, volui, - 3, con el significado básico <strong>de</strong><br />

“querer”. En castellano encontramos formados a partir <strong>de</strong> este lexema términos <strong>de</strong>l tipo volición,<br />

volitivo, voluntad (


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 9<br />

IMPOSUIT<br />

Forma <strong>de</strong> Pto. Perfecto ind. <strong>de</strong> impono, verbo formado con el preverbio in más el lexema pono<br />

(asimilación regresiva parcial). El enunciado completo es impono, -posui, -positum.<br />

A partir <strong>de</strong> este verbo se forman en castellano términos como imponer, imposición, impositivo,<br />

imponente, impostor o impuesto.<br />

El lexema pono lo encontramos en castellano en términos como poner, ponente, ponencia, ponedor,<br />

pone<strong>de</strong>ro, poniente, puesto, puesta, posta, postal, poste… También postura (< positura).<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema pono, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos:<br />

appono,-ere (< ad + pono, con asimilación), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> aposición, apositivo, apósito, apuesta, apuesto…;<br />

antepono,-ere (< ante + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en castellano términos como anteponer, anteposición,<br />

antepuesto/-a; circumpono,-ere (< circum + pono); compono,-ere (< cum + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> componer,<br />

composición, compuesto/-a; recompono,-ere (< re + cum + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> recomponer, recomposición,<br />

recompuesto/-a; <strong>de</strong>pono,-ere (< <strong>de</strong> + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>poner, <strong>de</strong>posición, <strong>de</strong>pósito, <strong>de</strong>puesto/-a;<br />

expono,-ere (< ex + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> exponer, exposición, expuesto/-a, exponente, expositor,<br />

exponencial o expósito; interpono,-ere (< inter + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> interponer, interposición,<br />

interpuesto/-a; oppono,-ere (< ob + pono, con asimilación), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> oponer, oposición, opuesto/-a;<br />

postpono,-ere (< post + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> posponer, posposición, pospuesto/-a; praepono,-ere (< prae +<br />

pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> preposición, preposicional; también preponer (“anteponer o preferir”) y prepósito<br />

(“primero y principal en una junta o comunidad”); propono,-ere (< pro + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> proponer,<br />

proposición, propuesto/-a; suppono,-ere (< sub + pono, con asimilación), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> suponer, suposición,<br />

supuesto; superpono,-ere (< super + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> superponer/sobreponer, supuesto/a; transpono,<br />

-ere (< trans + pono), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> trasponer, trasposición, traspuesto/a. Se admite trans- o tras.<br />

Dispono,-ere, repono,-ere o sepono,-ere son otros verbos formados en latín a partir <strong>de</strong> este mismo<br />

lexema pono. Por otra parte, términos en castellano como contraponer, contraposición o contrapuesto no<br />

tienen en latín un verbo contrapono correspondiente. Del mismo modo ocurre con los términos<br />

yuxtaponer o yuxtaposición. En todo caso, como ves, el verbo pono es tanto en latín como en castellano<br />

un verbo muy productivo en la formación <strong>de</strong> términos compuestos.<br />

INSPECTANTE<br />

Forma <strong>de</strong> Participio <strong>de</strong> Pte <strong>de</strong>l verbo inspecto 1, frecuentativo <strong>de</strong> inspicio, verbo formado a partir<br />

<strong>de</strong>l lexema specio más la preposición in, con apofonía e > i, y con el significado básico <strong>de</strong> “fijar la mirada<br />

en, examinar”. Su enunciado completo es inspicio, -spexi, -spectum, 3<br />

En castellano encontramos como términos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> este verbo formas como inspector,<br />

inspección, inspeccionar o inspeccionado/-a.<br />

El lexema specio lo encontramos en castellano en términos como espectador, expectación,<br />

espectáculo, espectacular o expectante; también en espectro o espectral.<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema specio, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos:<br />

aspicio,-ere (< ad + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> aspecto; circumspicio,-ere (< circum + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

circunspecto, circunspección o circunspeccionar; conspicio,-ere (< cum + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> conspicuo;<br />

<strong>de</strong>spicio,-ere (< <strong>de</strong> + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>spectivo/-a; introspicio,-ere (< intro + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

introspección o introspectivo/-a; perspicio,-ere (< per + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> perspicaz, perspectiva,<br />

perspicuo/-a; prospicio,-ere (< pro + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> prospecto, prospección, prospeccionar o<br />

prospectiva; suspicio,-ere (< sub + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> suspicaz, sospecha, sospechar, sospechoso/-a;<br />

transpicio,-ere (< trans + specio); dispicio,-ere (< dis + specio); respicio,-ere (< re + specio), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

respetar (<strong>de</strong> respecto, frecuentativo <strong>de</strong> respicio), respeto, repetuoso/-a o respectivo/a.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 10<br />

DISCEDENS<br />

Forma <strong>de</strong> Participio <strong>de</strong> Presente <strong>de</strong>l verbo discedo, término formado a partir <strong>de</strong>l lexema cedo más el<br />

prefijo separativo dis-, con el significado básico <strong>de</strong> “alejarse”. El enunciado <strong>de</strong> este verbo es discedo,<br />

-cessi, -cessum,- 3.<br />

Son términos en castellano formados a partir <strong>de</strong>l lexema cedo ce<strong>de</strong>r, cesión, cedido/-a o ce<strong>de</strong>nte.<br />

Consi<strong>de</strong>rando que existe en latín el verbo cesso, frecuentativo <strong>de</strong> cedo, cabría citar aquí formas como<br />

cesar, cesante, incesante, cese, cesión o cejar. En el caso <strong>de</strong>l verbo cedo –y como en otras ocasiones-<br />

<strong>de</strong>beremos tener cautela ante posibles confusiones al haber términos fácilmente confundibles.<br />

Concretamente aquí <strong>de</strong>beremos evitar términos formados sobre el lexema cado “caer”, como caer,<br />

ca<strong>de</strong>nte, ca<strong>de</strong>ncia, acci<strong>de</strong>nte o acci<strong>de</strong>ntal, o sobre el lexema caedo “herir, cortar”, como cesura o<br />

cesárea.<br />

Formados a partir <strong>de</strong>l lexema cedo, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos<br />

antecedo,-ere (< ante + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan en castellano formas como antece<strong>de</strong>r o antece<strong>de</strong>nte;<br />

concedo,-ere (< cum + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> conce<strong>de</strong>r, concesión, concedido/-a, concesionario; <strong>de</strong>cedo,-ere<br />

(< <strong>de</strong> + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>ceso (< <strong>de</strong>cessus “partida”, eufemismo x muerte); excedo,-ere (< ex + cedo),<br />

<strong>de</strong> don<strong>de</strong> exce<strong>de</strong>nte (un participio), exceso o excesivo (< excessus); incedo,-ere (< in + cedo); intercedo,<br />

-ere (< inter + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> términos como interce<strong>de</strong>r, intercesión, intercedido/-a; occedo,-ere<br />

(< ob + cedo); praecedo,-ere (< prae + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> prece<strong>de</strong>r, prece<strong>de</strong>nte, precedido/-a o pre<strong>de</strong>cesor<br />

(con metátesis); procedo,-ere (< pro + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> proce<strong>de</strong>r, proce<strong>de</strong>nte, proceso o procesión;<br />

succedo,-ere (< sub + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> suce<strong>de</strong>r, sucesión, suceso, sucesivo/-a, sucedáneo; discedo,-ere<br />

(< dis + cedo); recedo,-ere (< re + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> receso, recesión o recesivo/-a; retrocedo,-ere<br />

(< retro + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong> retroce<strong>de</strong>r, retroceso o retrocedido/-a; secedo,-ere (< se + cedo), <strong>de</strong> don<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rivan en castellano términos como secesión o secesionar. El adjetivo incesante proce<strong>de</strong>ría <strong>de</strong> incesso,<br />

don<strong>de</strong> in = non.<br />

Como ves es éste un ejercicio sencillo. La clave, pensar que si ce<strong>de</strong>re en castellano evoluciona a ce<strong>de</strong>r<br />

tendrán este lexema como base etimológica términos como antece<strong>de</strong>r, conce<strong>de</strong>r, prece<strong>de</strong>r, proce<strong>de</strong>r,<br />

suce<strong>de</strong>r, interce<strong>de</strong>r,… y sus familias <strong>léxicas</strong>.<br />

POSSENT<br />

Forma <strong>de</strong> Pto. Imperfecto <strong>de</strong> subjuntivo <strong>de</strong> possum, verbo formado a partir <strong>de</strong> potis (<strong>de</strong> potis,-e<br />

“po<strong>de</strong>roso, el que pue<strong>de</strong>”) + sum con el significado básico <strong>de</strong> “ser po<strong>de</strong>roso, po<strong>de</strong>r”. El enunciado completo<br />

es possum, -potui, -.<br />

A partir <strong>de</strong> este verbo se forman en castellano términos como po<strong>de</strong>r, po<strong>de</strong>roso, potestad<br />

(< potestas), potencia, potente (< potens, -ntis, Participio presente <strong>de</strong> possum), potentado, impotente,<br />

apo<strong>de</strong>rar, apo<strong>de</strong>rado o po<strong>de</strong>río. Los términos poseer, posesión o posesivo proce<strong>de</strong>n <strong>de</strong> potis + se<strong>de</strong>o. A<br />

partir <strong>de</strong>l adjetivo possibilis, -e encontramos en castellano términos <strong>de</strong>l tipo posible, posibilidad o<br />

imposible, imposibilidad.<br />

El lexema sum no es excesivamente productivo en castellano contra lo que pudiera parecer siendo<br />

un verbo copulativo muy usado en latín. Con todo señalaremos que <strong>de</strong>rivan <strong>de</strong> él términos como ser<br />

(< esse), futuro (< futurus, Participio <strong>de</strong> futuro <strong>de</strong> sum), esencia (< essentia) o esencial (< essentialis,-e).<br />

A partir <strong>de</strong>l lexema sum, por modificación preverbial, encontramos en latín los verbos:<br />

absum, abesse (< ab + sum), “estar ausente”; adsum,a<strong>de</strong>sse (< ad + sum), “estar presente”; <strong>de</strong>sum,<br />

<strong>de</strong>esse (< <strong>de</strong> + esse), “faltar”; insum, inesse (< in + sum), “estar en”; intersum, interesse (< inter + sum),<br />

“estar en medio <strong>de</strong>” - los términos interesar, interesante o interés proce<strong>de</strong>n <strong>de</strong> interest, forma<br />

impersonal <strong>de</strong> intersum; praesum, praeesse (< prae + sum), “estar al frente <strong>de</strong>”, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivan<br />

términos como presente (< praesens, -ntis), presencia, presentable o presencial; prosum, proesse (< pro<br />

+ esse), “aprovechar”; supersum, superesse (< super + sum), “sobrar, quedar”.


IES nº 1 Quart <strong>de</strong> Poblet Latín II _______ <strong>Lexicología</strong>: Bases <strong>léxicas</strong> 11<br />

Por último, a continuación tienes los términos que han salido en las PAU en cursos anteriores y con los<br />

que pue<strong>de</strong>s practicar. Verás que algunos <strong>de</strong> ellos están trabajados en el presente Material Didáctico:<br />

mittantur, coniungantur , <strong>de</strong>victa, attulit , inferre, traduceret, amisisses, recepissem, insequuntur,<br />

<strong>de</strong>portant, negavit, <strong>de</strong>fuerunt, disponit, constituit, adportarent, faceret, actis, constituta, dictum<br />

est, redierunt, transire, uolunt, successit, inrupit, differunt, ducunt, legebantur, colebat, venit,<br />

transierat, capio, colloco, sustulit, inspectante, imposuit, <strong>de</strong>dit.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!