Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud
Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud
Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> <strong>comidas</strong><br />
<strong>preparadas</strong> con cultivos nutricionalm<strong>en</strong>te<br />
mejorados <strong>de</strong> fríjol y maíz<br />
Darwin Ortiz 1 , Hel<strong>en</strong>a Pachón 1 , Cristina Araujo 2 , Matthew Blair 1 , José Restrepo 3<br />
1<br />
C<strong>en</strong>tro Internacional <strong>de</strong> Agricultura Tropical, CIAT.<br />
2<br />
Grupo <strong>de</strong> Nutrición, Universidad <strong>de</strong>l Valle.<br />
3<br />
Fundación para la Investigación y el Desarrollo Agrícola, FIDAR.
BIODISPONIBILIDAD<br />
Es la fracción ingestada <strong>de</strong> un nutri<strong>en</strong>te<br />
que es disponible para el cuerpo para<br />
la utilización <strong>en</strong> las funciones<br />
fisiológicas normales.<br />
Importancia<br />
• Conc<strong>en</strong>tración “real” <strong>de</strong> un nutri<strong>en</strong>te una vez<br />
finalizado el proceso biológico <strong>de</strong> la digestión.<br />
• Estimación <strong>de</strong> qué tan accesible es el nutri<strong>en</strong>te<br />
para el organismo.
<strong>Biodisponibilidad</strong><br />
con métodos<br />
in vitro<br />
¿En qué consiste?<br />
Fu<strong>en</strong>te Imag<strong>en</strong>: http://www.me<strong>de</strong>s-salud.com.ar/digestion.htm
Simulación Fase Oral<br />
pH específico 6.5<br />
Enzima amilasa<br />
Sales KCl, KSCN, NaH2PO4<br />
Simulación digestión<br />
gástrica<br />
Sales NaCl, CaCl2 , KCl<br />
pH 2.5<br />
Enzima Pepsina<br />
Temperatura 37<br />
pH específico 2.5<br />
Simulación digestión<br />
intestinal<br />
Extracto <strong>de</strong> bilis<br />
Pancreatina<br />
Lipasa<br />
pH específico 6.5
confiable<br />
In vivo<br />
In vitro
Platos preparados con cultivos<br />
bioforticados<br />
Guar<strong>de</strong>rías<br />
Fríjol y Maíz<br />
Biofortificado<br />
Fríjol y Maíz<br />
Común<br />
Recetas<br />
Mazamorra<br />
Fríjoles guisados
Guar<strong>de</strong>rias Seleccionadas<br />
(n=8)<br />
Asignación<br />
Aleatoria<br />
Maíz y Fríjol nutricionalm<strong>en</strong>te<br />
mejorado (n=2)<br />
Maíz y Fríjol<br />
conv<strong>en</strong>cional (n=3)<br />
Suplem<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
hierro (n=3)<br />
Preparación <strong>de</strong> dos recetas, fríjoles sancochados y<br />
mazamorra para fríjol y maíz<br />
Se tomán 2 muestras <strong>de</strong> 75-g <strong>de</strong> cada receta<br />
<strong>en</strong> dos muestreos<br />
Congelación a -80ºC, liofilización por 4 d y<br />
almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to a temperatura ambi<strong>en</strong>te hasta<br />
el análisis<br />
Determinación <strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong>:<br />
proteina, triptofano, lisina, hierro,<br />
zinc, fitatos<br />
Medición aproximada <strong>de</strong> biodisponibilidad:<br />
digestibilidad in vitro <strong>de</strong> proteína,<br />
biodisponibilidad in vitro <strong>de</strong> hierro, relación<br />
molar fitato:zinc
•Objetivos<br />
Determinar conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> hierro, zinc y proteína <strong>en</strong> las recetas<br />
que están comi<strong>en</strong>do los niños <strong>en</strong> las guar<strong>de</strong>rías<br />
<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong> zinc, hierro y digestibilidad <strong>de</strong> proteína <strong>en</strong> las<br />
recetas que están comi<strong>en</strong>do los niños <strong>en</strong> las guar<strong>de</strong>rías<br />
•Hipótesis<br />
“Exist<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> la conc<strong>en</strong>tración y biodisponibilidad <strong>de</strong><br />
<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong>tre las recetas con ingredi<strong>en</strong>tes conv<strong>en</strong>cionales y<br />
mejorados”
Resultados
Fríjol<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> fríjol y comida<br />
preparada con fríjoles<br />
Nitróg<strong>en</strong>o (ppm)<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
29.59<br />
30.95 30.23<br />
Nitróg<strong>en</strong>o<br />
25.63<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo<br />
Cocido
Maíz<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> maíz y comida<br />
preparada con maíz<br />
Nitróg<strong>en</strong>o (ppm)<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
14.88 15.03<br />
QPM<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
16.61<br />
QPM<br />
12.22<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo<br />
Cocido
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
Fríjol<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> fríjol y comida preparada<br />
con fríjoles<br />
62.86 63.89<br />
Hierro<br />
50.04<br />
43.11<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo Cocido<br />
Conteino <strong>de</strong> hierro, ppm
Maíz<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> maíz y comida preparada con maíz<br />
20<br />
15<br />
16.10<br />
11.18<br />
10<br />
7.05 7.50<br />
5<br />
0<br />
QPM<br />
conv<strong>en</strong>cional<br />
QPM<br />
conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo Cocido<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro, ppm
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Fríjol<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> zinc <strong>en</strong> fríjol y comida preparada<br />
con fríjoles<br />
26.47<br />
23.94<br />
22.31<br />
20.15<br />
Zinc<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo Cocido<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Zinc, ppm
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Maíz<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> zinc <strong>en</strong> maíz y comida preparada con<br />
maíz<br />
22.57<br />
15.12<br />
8.79<br />
7.35<br />
QPM<br />
conv<strong>en</strong>cional<br />
QPM<br />
conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo Cocido<br />
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Zinc, ppm
Fríjol<br />
% Digestibilidad<br />
120<br />
90<br />
0<br />
Digestibilidad in vitro <strong>de</strong> fríjol y comida<br />
preparada con fríjoles<br />
79.60 82.12 84.38 82.23<br />
60<br />
Digestibilidad <strong>de</strong> proteína<br />
30<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Mejorado<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo<br />
Cocido
Maíz<br />
% Digestibilidad<br />
90<br />
60<br />
30<br />
0<br />
Digestibilidad in vitro <strong>de</strong> maíz y comida preparada<br />
con maíz<br />
78.08 79.75 83.01 82.49<br />
QPM<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
QPM<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
Crudo<br />
Cocido
<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong>l Zinc*<br />
Fitato:zinc = <strong>Biodisponibilidad</strong><br />
Alta biodisponibilidad = < 5:1<br />
Mediana biodisponibilidad = 5:1 a 15:1<br />
Pobre biodisponibilidad = > 15:1<br />
*<br />
World Health Organization (WHO), Food and Agriculture Organization (FAO), International<br />
Atomic Energy Association (IAEA). 1996. Trace elem<strong>en</strong>ts in human health and nutrition.<br />
World Health Organization, G<strong>en</strong>eva,
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> fitatos y relación molar fitato:zinc para fríjol<br />
nutricionalm<strong>en</strong>te mejorado y conv<strong>en</strong>cional, <strong>en</strong> platos<br />
preparados.<br />
Fríjol<br />
Fitatos<br />
(mg/100g)<br />
Fitato:zinc<br />
relación molar<br />
Mejorado (n=8) 871.29 (90.29) 36.28 (4.35)<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
(n=8)<br />
949.29 (67.28) 46.75 (3.41)<br />
Prueba T, Valor-P 0.43 0.07
PDCAAS<br />
Medida <strong>de</strong> la calidad <strong>de</strong> la proteína<br />
mg <strong>de</strong> aminoácido limitante <strong>en</strong> 1g <strong>de</strong> proteína<br />
mg <strong>de</strong> igual aminoácido <strong>en</strong> 1g <strong>de</strong> proteína <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia<br />
×<br />
% <strong>de</strong> digestibilidad<br />
Valores reportados para maíz *<br />
QPM (n=15) = 54 a 72% <strong>en</strong> QPM liofilizado<br />
Comercial (n=3) = 30 a 50% <strong>en</strong> maíz comercial liofilizado<br />
*Zarkadas CG, Hamilton RI, Yu ZR, Choi VK, Khaniza<strong>de</strong>h S, Rose NGW, Pattison PL. 2000. Assessm<strong>en</strong>t of the<br />
protein quality of 15 new northern adapted cultivars of quality protein maize using amino acid analysis. J Agric Food<br />
Chem 48(11):5351-5361.
Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> triptofano, lisina y PDCAAS <strong>de</strong> proteína para maíz<br />
nutricionalm<strong>en</strong>te mejorado y conv<strong>en</strong>cional, <strong>en</strong> platos<br />
preparados.<br />
Maíz<br />
Mejorado<br />
(n=8)<br />
Conv<strong>en</strong>cional<br />
(n=8)<br />
Prueba-T<br />
P-valor<br />
N (g/kg)<br />
Triptofano<br />
(% proteína<br />
total)<br />
Lisina<br />
(% proteína<br />
total)<br />
PDCAAS<br />
16.66 (0.99) 0.13 (0.01) 0.54 (0.03) 64.1 %<br />
12.04 (0.12) 0.09 (0.01) 0.31 (0.02) 43.6 %<br />
0.0001 0.02 < 0.0001
Conclusiones<br />
• No se <strong>en</strong>contró difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> el fríjol crudo y<br />
cocido, pero sí se <strong>en</strong>contró difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong> zinc.<br />
• Los niveles <strong>de</strong> triptofano y lisina fueron más altos <strong>en</strong> el maíz<br />
mejorado; los niveles <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o fueron similares <strong>en</strong> los dos tipos<br />
<strong>de</strong> maíz.<br />
• Una mejor relación molar <strong>de</strong> fitato: zinc se observó <strong>en</strong> las recetas<br />
<strong>preparadas</strong> con frijoles mejorados <strong>en</strong> comparación con las recetas<br />
<strong>preparadas</strong> con fríjoles conv<strong>en</strong>cionales, pero aún se observa una<br />
baja biodisponibilidad.<br />
• Los resultados sugier<strong>en</strong> qué un aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong><br />
<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> el cultivo se verá reflejado <strong>en</strong> un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> el alim<strong>en</strong>to, por lo tanto; las estrategias <strong>de</strong><br />
mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>berían ser <strong>en</strong>focadas <strong>en</strong> increm<strong>en</strong>tar el cont<strong>en</strong>ido<br />
<strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> e incluy<strong>en</strong>do la reducción <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>tes<br />
antinutricionales.
Agracedimi<strong>en</strong>tos<br />
• A los directores y cocineros <strong>de</strong> las guar<strong>de</strong>rías que permitieron la toma <strong>de</strong><br />
muestras <strong>de</strong> la comida que preparó.<br />
• Lydia Niño <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong> Cornell por el diseño <strong>de</strong>l protocolo <strong>de</strong><br />
toma y recogida <strong>de</strong> muestras.<br />
• Cristina Araujo y Piedad Murillo <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong>l Valle por la<br />
recolección <strong>de</strong> muestras <strong>de</strong> comida.<br />
• Natalia Palacios <strong>en</strong> el CIMMYT por la realización <strong>de</strong> los análisis <strong>de</strong><br />
proteína, lisina y triptófano.<br />
• A la Fundación Monsanto por el apoyo al Laboratorio <strong>de</strong> Calidad<br />
Nutricional <strong>en</strong> el CIAT don<strong>de</strong> se realizaron los estudios <strong>de</strong><br />
biodisponibilidad.<br />
• Al Consejo Directivo <strong>de</strong>l Fondo Regional <strong>de</strong> Tecnología Agropecuaria<br />
(FONTAGRO FTG-05/2003),<br />
• Al Instituto Colombiano para el Desarrollo <strong>de</strong> la Ci<strong>en</strong>cia y la Tecnología<br />
"Francisco José <strong>de</strong> Caldas" (COLCIENCIAS 6295-12-16793).<br />
• Al Proyecto Fondo para la Acción Ambi<strong>en</strong>tal ( 000.068) por la<br />
financiación <strong>de</strong> los estudios agronómicos y <strong>en</strong>sayos <strong>de</strong> eficacia .<br />
• A la Ag<strong>en</strong>cia Canadi<strong>en</strong>se <strong>de</strong> Desarrollo Internacional (CIDA 7034161), a<br />
través <strong>de</strong>l Proyecto <strong>AgroSalud</strong>, por financiar el personal <strong>de</strong>l Laboratorio<br />
<strong>de</strong> Calidad Nutricional.
www.<strong>AgroSalud</strong>.org<br />
Para Mayor<br />
Información<br />
Darwin Ortiz<br />
C<strong>en</strong>tro Internacional <strong>de</strong> Agricultura Tropical<br />
(CIAT)<br />
Palmira, Valle<br />
Teléfono: 445 0000<br />
d.a.ortiz@cgiar.org
Perfil nutricional <strong>de</strong>l fríjol y el maíz sin cocción<br />
Mean (SEM) 1<br />
Sample<br />
Name<br />
Origin<br />
Fe (mg/kg),<br />
n=3<br />
Zn (mg/kg),<br />
n=3<br />
N (g/kg), n=3<br />
Tryptophan<br />
(% total<br />
protein), n=1<br />
Lysine (%<br />
total protein),<br />
n=1<br />
Beans<br />
Nutritionally<br />
<strong>en</strong>hanced<br />
Conv<strong>en</strong>tional<br />
NUA35<br />
NUA45<br />
CAL96<br />
FIDAR and<br />
CIAT<br />
fields in 5<br />
sites in<br />
Colombia<br />
62.75 (0.127) a<br />
64.75 (1.947) a<br />
57.12 (7.036) a<br />
28.74 (0.430) b<br />
23.99 (0.492) a<br />
21.32 (1.086) a<br />
30.31 (0.726) a<br />
30.16 (1.365) a<br />
31.3 (0.700) a<br />
0.202<br />
0.203<br />
0.208<br />
NA 2<br />
NA<br />
NA<br />
Maize<br />
Nutritionally<br />
<strong>en</strong>hanced<br />
Conv<strong>en</strong>tional<br />
CML491<br />
DK777<br />
FIDAR<br />
fields in<br />
Palmira,<br />
Colombia<br />
11.50 (0.388) a<br />
15.74 (0.788) b<br />
14.89 (0.640) a<br />
22.82 (0.963) b<br />
14.89 (0.868) a<br />
14.97 (0.149) a<br />
0.084<br />
0.054<br />
0.366<br />
0.254<br />
1<br />
For each crop and nutri<strong>en</strong>t, values with no letters in common are statistically significantly differ<strong>en</strong>t<br />
(P