05.10.2014 Views

Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud

Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud

Biodisponibilidad de nutrientes en comidas preparadas ... - AgroSalud

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> <strong>comidas</strong><br />

<strong>preparadas</strong> con cultivos nutricionalm<strong>en</strong>te<br />

mejorados <strong>de</strong> fríjol y maíz<br />

Darwin Ortiz 1 , Hel<strong>en</strong>a Pachón 1 , Cristina Araujo 2 , Matthew Blair 1 , José Restrepo 3<br />

1<br />

C<strong>en</strong>tro Internacional <strong>de</strong> Agricultura Tropical, CIAT.<br />

2<br />

Grupo <strong>de</strong> Nutrición, Universidad <strong>de</strong>l Valle.<br />

3<br />

Fundación para la Investigación y el Desarrollo Agrícola, FIDAR.


BIODISPONIBILIDAD<br />

Es la fracción ingestada <strong>de</strong> un nutri<strong>en</strong>te<br />

que es disponible para el cuerpo para<br />

la utilización <strong>en</strong> las funciones<br />

fisiológicas normales.<br />

Importancia<br />

• Conc<strong>en</strong>tración “real” <strong>de</strong> un nutri<strong>en</strong>te una vez<br />

finalizado el proceso biológico <strong>de</strong> la digestión.<br />

• Estimación <strong>de</strong> qué tan accesible es el nutri<strong>en</strong>te<br />

para el organismo.


<strong>Biodisponibilidad</strong><br />

con métodos<br />

in vitro<br />

¿En qué consiste?<br />

Fu<strong>en</strong>te Imag<strong>en</strong>: http://www.me<strong>de</strong>s-salud.com.ar/digestion.htm


Simulación Fase Oral<br />

pH específico 6.5<br />

Enzima amilasa<br />

Sales KCl, KSCN, NaH2PO4<br />

Simulación digestión<br />

gástrica<br />

Sales NaCl, CaCl2 , KCl<br />

pH 2.5<br />

Enzima Pepsina<br />

Temperatura 37<br />

pH específico 2.5<br />

Simulación digestión<br />

intestinal<br />

Extracto <strong>de</strong> bilis<br />

Pancreatina<br />

Lipasa<br />

pH específico 6.5


confiable<br />

In vivo<br />

In vitro


Platos preparados con cultivos<br />

bioforticados<br />

Guar<strong>de</strong>rías<br />

Fríjol y Maíz<br />

Biofortificado<br />

Fríjol y Maíz<br />

Común<br />

Recetas<br />

Mazamorra<br />

Fríjoles guisados


Guar<strong>de</strong>rias Seleccionadas<br />

(n=8)<br />

Asignación<br />

Aleatoria<br />

Maíz y Fríjol nutricionalm<strong>en</strong>te<br />

mejorado (n=2)<br />

Maíz y Fríjol<br />

conv<strong>en</strong>cional (n=3)<br />

Suplem<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

hierro (n=3)<br />

Preparación <strong>de</strong> dos recetas, fríjoles sancochados y<br />

mazamorra para fríjol y maíz<br />

Se tomán 2 muestras <strong>de</strong> 75-g <strong>de</strong> cada receta<br />

<strong>en</strong> dos muestreos<br />

Congelación a -80ºC, liofilización por 4 d y<br />

almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to a temperatura ambi<strong>en</strong>te hasta<br />

el análisis<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong>:<br />

proteina, triptofano, lisina, hierro,<br />

zinc, fitatos<br />

Medición aproximada <strong>de</strong> biodisponibilidad:<br />

digestibilidad in vitro <strong>de</strong> proteína,<br />

biodisponibilidad in vitro <strong>de</strong> hierro, relación<br />

molar fitato:zinc


•Objetivos<br />

Determinar conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> hierro, zinc y proteína <strong>en</strong> las recetas<br />

que están comi<strong>en</strong>do los niños <strong>en</strong> las guar<strong>de</strong>rías<br />

<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong> zinc, hierro y digestibilidad <strong>de</strong> proteína <strong>en</strong> las<br />

recetas que están comi<strong>en</strong>do los niños <strong>en</strong> las guar<strong>de</strong>rías<br />

•Hipótesis<br />

“Exist<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> la conc<strong>en</strong>tración y biodisponibilidad <strong>de</strong><br />

<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong>tre las recetas con ingredi<strong>en</strong>tes conv<strong>en</strong>cionales y<br />

mejorados”


Resultados


Fríjol<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> fríjol y comida<br />

preparada con fríjoles<br />

Nitróg<strong>en</strong>o (ppm)<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

29.59<br />

30.95 30.23<br />

Nitróg<strong>en</strong>o<br />

25.63<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo<br />

Cocido


Maíz<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> maíz y comida<br />

preparada con maíz<br />

Nitróg<strong>en</strong>o (ppm)<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

14.88 15.03<br />

QPM<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

16.61<br />

QPM<br />

12.22<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo<br />

Cocido


80<br />

60<br />

40<br />

20<br />

0<br />

Fríjol<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> fríjol y comida preparada<br />

con fríjoles<br />

62.86 63.89<br />

Hierro<br />

50.04<br />

43.11<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo Cocido<br />

Conteino <strong>de</strong> hierro, ppm


Maíz<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> maíz y comida preparada con maíz<br />

20<br />

15<br />

16.10<br />

11.18<br />

10<br />

7.05 7.50<br />

5<br />

0<br />

QPM<br />

conv<strong>en</strong>cional<br />

QPM<br />

conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo Cocido<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hierro, ppm


30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

Fríjol<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> zinc <strong>en</strong> fríjol y comida preparada<br />

con fríjoles<br />

26.47<br />

23.94<br />

22.31<br />

20.15<br />

Zinc<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo Cocido<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Zinc, ppm


30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

Maíz<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> zinc <strong>en</strong> maíz y comida preparada con<br />

maíz<br />

22.57<br />

15.12<br />

8.79<br />

7.35<br />

QPM<br />

conv<strong>en</strong>cional<br />

QPM<br />

conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo Cocido<br />

Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> Zinc, ppm


Fríjol<br />

% Digestibilidad<br />

120<br />

90<br />

0<br />

Digestibilidad in vitro <strong>de</strong> fríjol y comida<br />

preparada con fríjoles<br />

79.60 82.12 84.38 82.23<br />

60<br />

Digestibilidad <strong>de</strong> proteína<br />

30<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Mejorado<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo<br />

Cocido


Maíz<br />

% Digestibilidad<br />

90<br />

60<br />

30<br />

0<br />

Digestibilidad in vitro <strong>de</strong> maíz y comida preparada<br />

con maíz<br />

78.08 79.75 83.01 82.49<br />

QPM<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

QPM<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

Crudo<br />

Cocido


<strong>Biodisponibilidad</strong> <strong>de</strong>l Zinc*<br />

Fitato:zinc = <strong>Biodisponibilidad</strong><br />

Alta biodisponibilidad = < 5:1<br />

Mediana biodisponibilidad = 5:1 a 15:1<br />

Pobre biodisponibilidad = > 15:1<br />

*<br />

World Health Organization (WHO), Food and Agriculture Organization (FAO), International<br />

Atomic Energy Association (IAEA). 1996. Trace elem<strong>en</strong>ts in human health and nutrition.<br />

World Health Organization, G<strong>en</strong>eva,


Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> fitatos y relación molar fitato:zinc para fríjol<br />

nutricionalm<strong>en</strong>te mejorado y conv<strong>en</strong>cional, <strong>en</strong> platos<br />

preparados.<br />

Fríjol<br />

Fitatos<br />

(mg/100g)<br />

Fitato:zinc<br />

relación molar<br />

Mejorado (n=8) 871.29 (90.29) 36.28 (4.35)<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

(n=8)<br />

949.29 (67.28) 46.75 (3.41)<br />

Prueba T, Valor-P 0.43 0.07


PDCAAS<br />

Medida <strong>de</strong> la calidad <strong>de</strong> la proteína<br />

mg <strong>de</strong> aminoácido limitante <strong>en</strong> 1g <strong>de</strong> proteína<br />

mg <strong>de</strong> igual aminoácido <strong>en</strong> 1g <strong>de</strong> proteína <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia<br />

×<br />

% <strong>de</strong> digestibilidad<br />

Valores reportados para maíz *<br />

QPM (n=15) = 54 a 72% <strong>en</strong> QPM liofilizado<br />

Comercial (n=3) = 30 a 50% <strong>en</strong> maíz comercial liofilizado<br />

*Zarkadas CG, Hamilton RI, Yu ZR, Choi VK, Khaniza<strong>de</strong>h S, Rose NGW, Pattison PL. 2000. Assessm<strong>en</strong>t of the<br />

protein quality of 15 new northern adapted cultivars of quality protein maize using amino acid analysis. J Agric Food<br />

Chem 48(11):5351-5361.


Cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> triptofano, lisina y PDCAAS <strong>de</strong> proteína para maíz<br />

nutricionalm<strong>en</strong>te mejorado y conv<strong>en</strong>cional, <strong>en</strong> platos<br />

preparados.<br />

Maíz<br />

Mejorado<br />

(n=8)<br />

Conv<strong>en</strong>cional<br />

(n=8)<br />

Prueba-T<br />

P-valor<br />

N (g/kg)<br />

Triptofano<br />

(% proteína<br />

total)<br />

Lisina<br />

(% proteína<br />

total)<br />

PDCAAS<br />

16.66 (0.99) 0.13 (0.01) 0.54 (0.03) 64.1 %<br />

12.04 (0.12) 0.09 (0.01) 0.31 (0.02) 43.6 %<br />

0.0001 0.02 < 0.0001


Conclusiones<br />

• No se <strong>en</strong>contró difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong> hierro <strong>en</strong> el fríjol crudo y<br />

cocido, pero sí se <strong>en</strong>contró difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong> zinc.<br />

• Los niveles <strong>de</strong> triptofano y lisina fueron más altos <strong>en</strong> el maíz<br />

mejorado; los niveles <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o fueron similares <strong>en</strong> los dos tipos<br />

<strong>de</strong> maíz.<br />

• Una mejor relación molar <strong>de</strong> fitato: zinc se observó <strong>en</strong> las recetas<br />

<strong>preparadas</strong> con frijoles mejorados <strong>en</strong> comparación con las recetas<br />

<strong>preparadas</strong> con fríjoles conv<strong>en</strong>cionales, pero aún se observa una<br />

baja biodisponibilidad.<br />

• Los resultados sugier<strong>en</strong> qué un aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los niveles <strong>de</strong><br />

<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> el cultivo se verá reflejado <strong>en</strong> un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

<strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> <strong>en</strong> el alim<strong>en</strong>to, por lo tanto; las estrategias <strong>de</strong><br />

mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>berían ser <strong>en</strong>focadas <strong>en</strong> increm<strong>en</strong>tar el cont<strong>en</strong>ido<br />

<strong>de</strong> <strong>nutri<strong>en</strong>tes</strong> e incluy<strong>en</strong>do la reducción <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>tes<br />

antinutricionales.


Agracedimi<strong>en</strong>tos<br />

• A los directores y cocineros <strong>de</strong> las guar<strong>de</strong>rías que permitieron la toma <strong>de</strong><br />

muestras <strong>de</strong> la comida que preparó.<br />

• Lydia Niño <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong> Cornell por el diseño <strong>de</strong>l protocolo <strong>de</strong><br />

toma y recogida <strong>de</strong> muestras.<br />

• Cristina Araujo y Piedad Murillo <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong>l Valle por la<br />

recolección <strong>de</strong> muestras <strong>de</strong> comida.<br />

• Natalia Palacios <strong>en</strong> el CIMMYT por la realización <strong>de</strong> los análisis <strong>de</strong><br />

proteína, lisina y triptófano.<br />

• A la Fundación Monsanto por el apoyo al Laboratorio <strong>de</strong> Calidad<br />

Nutricional <strong>en</strong> el CIAT don<strong>de</strong> se realizaron los estudios <strong>de</strong><br />

biodisponibilidad.<br />

• Al Consejo Directivo <strong>de</strong>l Fondo Regional <strong>de</strong> Tecnología Agropecuaria<br />

(FONTAGRO FTG-05/2003),<br />

• Al Instituto Colombiano para el Desarrollo <strong>de</strong> la Ci<strong>en</strong>cia y la Tecnología<br />

"Francisco José <strong>de</strong> Caldas" (COLCIENCIAS 6295-12-16793).<br />

• Al Proyecto Fondo para la Acción Ambi<strong>en</strong>tal ( 000.068) por la<br />

financiación <strong>de</strong> los estudios agronómicos y <strong>en</strong>sayos <strong>de</strong> eficacia .<br />

• A la Ag<strong>en</strong>cia Canadi<strong>en</strong>se <strong>de</strong> Desarrollo Internacional (CIDA 7034161), a<br />

través <strong>de</strong>l Proyecto <strong>AgroSalud</strong>, por financiar el personal <strong>de</strong>l Laboratorio<br />

<strong>de</strong> Calidad Nutricional.


www.<strong>AgroSalud</strong>.org<br />

Para Mayor<br />

Información<br />

Darwin Ortiz<br />

C<strong>en</strong>tro Internacional <strong>de</strong> Agricultura Tropical<br />

(CIAT)<br />

Palmira, Valle<br />

Teléfono: 445 0000<br />

d.a.ortiz@cgiar.org


Perfil nutricional <strong>de</strong>l fríjol y el maíz sin cocción<br />

Mean (SEM) 1<br />

Sample<br />

Name<br />

Origin<br />

Fe (mg/kg),<br />

n=3<br />

Zn (mg/kg),<br />

n=3<br />

N (g/kg), n=3<br />

Tryptophan<br />

(% total<br />

protein), n=1<br />

Lysine (%<br />

total protein),<br />

n=1<br />

Beans<br />

Nutritionally<br />

<strong>en</strong>hanced<br />

Conv<strong>en</strong>tional<br />

NUA35<br />

NUA45<br />

CAL96<br />

FIDAR and<br />

CIAT<br />

fields in 5<br />

sites in<br />

Colombia<br />

62.75 (0.127) a<br />

64.75 (1.947) a<br />

57.12 (7.036) a<br />

28.74 (0.430) b<br />

23.99 (0.492) a<br />

21.32 (1.086) a<br />

30.31 (0.726) a<br />

30.16 (1.365) a<br />

31.3 (0.700) a<br />

0.202<br />

0.203<br />

0.208<br />

NA 2<br />

NA<br />

NA<br />

Maize<br />

Nutritionally<br />

<strong>en</strong>hanced<br />

Conv<strong>en</strong>tional<br />

CML491<br />

DK777<br />

FIDAR<br />

fields in<br />

Palmira,<br />

Colombia<br />

11.50 (0.388) a<br />

15.74 (0.788) b<br />

14.89 (0.640) a<br />

22.82 (0.963) b<br />

14.89 (0.868) a<br />

14.97 (0.149) a<br />

0.084<br />

0.054<br />

0.366<br />

0.254<br />

1<br />

For each crop and nutri<strong>en</strong>t, values with no letters in common are statistically significantly differ<strong>en</strong>t<br />

(P

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!