05.11.2014 Views

evaluacion del impacto ambiental en el ecosistema de la ...

evaluacion del impacto ambiental en el ecosistema de la ...

evaluacion del impacto ambiental en el ecosistema de la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

EVALUACION DEL IMPACTO<br />

AMBIENTAL EN EL ECOSISTEMA DE<br />

LA MICROCUENCA DEL RIO HUARI<br />

Autor: Ing. Abraham Ars<strong>en</strong>io Pa<strong>la</strong>cios V<strong>el</strong>ásquez<br />

UNIVERSIDADA NACIONAL DEL CENTRO<br />

DEL PERU<br />

FACULTAD DE INGENIERIA QUIMICA<br />

Av. Los An<strong>de</strong>s Nro 890 El Tambo-Huancayo<br />

e-mail: abrahamuncp@yahoo.es<br />

121<br />

I N T R O D U C C I Ó N<br />

El trabajo <strong>de</strong> investigación “Evaluación <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

<strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>ecosistema</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari” ti<strong>en</strong>e como finalidad<br />

contribuir con <strong>el</strong> trabajo <strong>d<strong>el</strong></strong> mejorami<strong>en</strong>to <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

área rural <strong>de</strong> una parte <strong>d<strong>el</strong></strong> País.<br />

En <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari, <strong>el</strong> principal<br />

problema es <strong>el</strong> cambio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> originado por<br />

<strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación <strong>de</strong> áreas naturales y <strong>el</strong> cambio<br />

<strong>de</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tierras, cuyos <strong>impacto</strong>s se<br />

manifiestan por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> erosión y<br />

contaminación <strong>de</strong> los su<strong>el</strong>os, contaminación <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

agua, y <strong>la</strong> alteración <strong>d<strong>el</strong></strong> régim<strong>en</strong> hidrológico <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> zona <strong>de</strong> estudio.<br />

Esta situación que atraviesa <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca,<br />

dificulta <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo rural armónico; esto fue<br />

motivo para realizar una evaluación <strong>de</strong> los<br />

<strong>impacto</strong>s <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, cuyos resultados<br />

constituirán un docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> base para<br />

proporcionar información acerca <strong>d<strong>el</strong></strong> estado<br />

actual <strong>en</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>la</strong> zona; <strong>de</strong> igual<br />

manera procura id<strong>en</strong>tificar los diversos<br />

problemas que exist<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> estudio, lo<br />

que permitirá ori<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> administración y <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

rural que se efectuarán con <strong>la</strong> introducción <strong>de</strong><br />

nuevas prácticas tecnológicas, para <strong>el</strong> uso<br />

racional y sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> los recursos naturales;<br />

todo esto redundará <strong>en</strong> <strong>el</strong> mejorami<strong>en</strong>to <strong>d<strong>el</strong></strong> niv<strong>el</strong><br />

<strong>de</strong> vida <strong>d<strong>el</strong></strong> habitante <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca, basado<br />

<strong>en</strong> un ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma.<br />

Debido al mal manejo <strong>de</strong> los recursos<br />

naturales r<strong>en</strong>ovables por <strong>el</strong> hombre, se están<br />

produci<strong>en</strong>do <strong>impacto</strong>s <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es negativos <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca, alterando <strong>la</strong> calidad y cantidad<br />

<strong>de</strong> los recursos naturales r<strong>en</strong>ovables; Por estas<br />

consi<strong>de</strong>raciones <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te trabajo <strong>de</strong><br />

investigación persigue <strong>el</strong> objetivo fundam<strong>en</strong>tal<br />

<strong>de</strong> evaluar <strong>el</strong> <strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> por <strong>el</strong> uso<br />

int<strong>en</strong>sivo <strong>d<strong>el</strong></strong> espacio productivo agrario <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari.<br />

METODOLOGIA<br />

Características <strong>d<strong>el</strong></strong> Área <strong>de</strong> Estudio<br />

Situación Política<br />

Políticam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> área <strong>de</strong> estudio se sitúa <strong>en</strong>:<br />

Departam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Junín y Huancav<strong>el</strong>ica<br />

Provincias: Huancayo y Tayacaja<br />

Distritos: Huancayo y San Marcos <strong>de</strong><br />

Rocchac<br />

Ubicación Geográfica<br />

El área <strong>de</strong> estudio geográficam<strong>en</strong>te se ubica<br />

<strong>en</strong>: Latitud sur <strong>de</strong> 12° 00’ 00” a 12° 10’<br />

00”.;Longitud Oeste <strong>de</strong> 75° 04’ 40” a 74° 47’<br />

30”;Altitud <strong>de</strong> 1 550 a 4 550 m.s.n.m.<br />

La microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una<br />

ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> 32 166 hectáreas (321,66 Km 2 ), <strong>la</strong><br />

misma que esta surcada por <strong>el</strong> río Huari que<br />

<strong>de</strong>semboca <strong>en</strong> <strong>el</strong> río Pariahuanca.<br />

Pob<strong>la</strong>ción<br />

De acuerdo a los resultados <strong>d<strong>el</strong></strong> último c<strong>en</strong>so <strong>de</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción (1993), <strong>el</strong> área cu<strong>en</strong>ta con 3 652<br />

habitantes,<br />

Zonas <strong>de</strong> vida<br />

Esta micro cu<strong>en</strong>ca pres<strong>en</strong>ta cinco pisos<br />

ecológicos o zonas <strong>de</strong> vida si<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes:<br />

- bosque seco – premontano tropical (bs - pt):<br />

- bosque humedo – montano bajo tropical (bh –<br />

mbt):<br />

- bosque muy humedo – montano tropical (bmh<br />

– mt):<br />

- paramo muy humedo – subalpino tropical<br />

(pmh – sat):<br />

- paramo pluvial – subalpino tropical (pp – sat):<br />

Metodología Matriz <strong>de</strong> Impactos Causa<br />

Efecto<br />

A partir <strong>de</strong> esta fase <strong>d<strong>el</strong></strong> proceso, comi<strong>en</strong>za <strong>la</strong><br />

valorización cualitativa propiam<strong>en</strong>te dicha <strong>la</strong><br />

matriz <strong>de</strong> <strong>impacto</strong>s, que es <strong>d<strong>el</strong></strong> tipo causa -<br />

efecto, consistirá un cuadro <strong>de</strong> doble <strong>en</strong>trada <strong>en</strong><br />

cuyas columnas figuraran <strong>la</strong>s acciones<br />

impactantes y dispuestos <strong>en</strong> fi<strong>la</strong>s los factores<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es susceptibles a recibir<br />

<strong>impacto</strong>s.<br />

Id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong> los Factores Ambi<strong>en</strong>tales<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> Entorno Susceptibles a Recibir Impactos<br />

El <strong>en</strong>torno esta constituido por <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y<br />

procesos interr<strong>el</strong>acionados, los cuales<br />

pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a los sigui<strong>en</strong>tes sistemas: Medio<br />

Físico, Medio Socioeconómico y cultural y<br />

subsistemas, Medio inerte, Medio Biótico, Medio<br />

Perceptual, Medio Económico y Medio Socio<br />

Cultural.<br />

En cada uno <strong>de</strong> estos subsistemas pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong><br />

a una serie <strong>de</strong> compon<strong>en</strong>tes <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es<br />

susceptible <strong>de</strong> recibir <strong>impacto</strong>s, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>didos<br />

como los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos, cualida<strong>de</strong>s y procesos <strong>d<strong>el</strong></strong>


<strong>en</strong>torno que pued<strong>en</strong> ser afectados por acciones<br />

impactantes.<br />

Los subsistemas <strong>de</strong> Medio Físico y <strong>el</strong> Socio<br />

Económico están compuestos por un conjunto<br />

<strong>de</strong> compon<strong>en</strong>tes <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, que a su vez<br />

pued<strong>en</strong> <strong>de</strong>scomponerse <strong>en</strong> un <strong>de</strong>terminado<br />

número <strong>de</strong> factores y parámetros, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do<br />

<strong>el</strong> número <strong>de</strong> factores o parámetros.<br />

Matriz <strong>de</strong> Importancia<br />

Una vez id<strong>en</strong>tificados los factores y <strong>la</strong>s<br />

acciones <strong>d<strong>el</strong></strong> medio que, presumiblem<strong>en</strong>te,<br />

serán impactados por aqu<strong>el</strong><strong>la</strong> matriz <strong>de</strong><br />

importancia, nos será posible obt<strong>en</strong>er una<br />

valoración cualitativa al niv<strong>el</strong> requerido.<br />

La valorización cualitativa se efectuará a partir<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> <strong>impacto</strong>s. Cada casil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cruce<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> matriz o <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to tipo, nos dará una i<strong>de</strong>a<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> efecto <strong>de</strong> cada acción impactante sobre<br />

cada factor <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> impactado.<br />

Estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos tipo, o casil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cruce,<br />

estarán ocupados por <strong>la</strong> valorización<br />

correspondi<strong>en</strong>te a siete símbolos sigui<strong>en</strong>do <strong>el</strong><br />

ord<strong>en</strong> especial p<strong>la</strong>smado <strong>en</strong> <strong>el</strong> estudio a los que<br />

se aña<strong>de</strong> uno o más que sintetiza <strong>en</strong> una cifra,<br />

<strong>la</strong> importancia <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>impacto</strong> <strong>en</strong> función <strong>de</strong> los seis<br />

primeros símbolos anteriores.<br />

Valoración Cuantitativa <strong>d<strong>el</strong></strong> Impacto<br />

Ambi<strong>en</strong>tal<br />

Procedimi<strong>en</strong>to.-Se <strong>de</strong>fine <strong>la</strong> Evaluación <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

Impacto Ambi<strong>en</strong>tal, como un proceso <strong>de</strong> análisis<br />

<strong>en</strong>caminado a id<strong>en</strong>tificar, pre<strong>de</strong>cir, interpretarvalorar,<br />

prev<strong>en</strong>ir o corregir y comunicar, <strong>el</strong><br />

efecto <strong>de</strong> un proyecto sobre <strong>el</strong> Medio Ambi<strong>en</strong>te.<br />

La matriz <strong>de</strong> importancia nos ha permitirá<br />

id<strong>en</strong>tificar, pre<strong>de</strong>cir, interpretar-valorar, prev<strong>en</strong>ir<br />

y comunicar, los efectos sobre <strong>el</strong> Medio<br />

Ambi<strong>en</strong>te.<br />

Con este tipo <strong>de</strong> evaluación se dará <strong>en</strong>trada a<br />

otros ratios y <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> juicio más o m<strong>en</strong>os<br />

objetivos e incluso subjetivos, conformando <strong>el</strong><br />

mo<strong>d<strong>el</strong></strong>o que estamos adoptando. Y que<br />

proponemos <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r matricialm<strong>en</strong>te<br />

añadi<strong>en</strong>do columnas a <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> importancia.<br />

Si<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s tres primeras columnas <strong>de</strong><br />

predicción, <strong>la</strong>s cinco sigui<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> valoración<br />

propiam<strong>en</strong>te dicha, y <strong>la</strong> última columna refleja <strong>el</strong><br />

<strong>impacto</strong> final.<br />

Se int<strong>en</strong>tará que <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> medida <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s magnitu<strong>de</strong>s sean conm<strong>en</strong>surables, para <strong>de</strong><br />

po<strong>de</strong>r sumar y/o comparar <strong>en</strong>tre sí <strong>la</strong>s que<br />

correspon<strong>de</strong> a factores <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es distintos, y<br />

servir finalm<strong>en</strong>te para <strong>la</strong> optimización <strong>de</strong><br />

alternativas y <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> aceptación<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> proyecto <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo.<br />

OBJETIVO DEL MODELO, es <strong>de</strong> llegar a<br />

establecer, <strong>en</strong> primer lugar y a través <strong>de</strong> los<br />

factores <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es consi<strong>de</strong>rados, los<br />

indicadores capaces <strong>de</strong> medirlos, <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong><br />

medida y <strong>la</strong> magnitud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas,<br />

transformando estos valores repres<strong>en</strong>tativos, no<br />

<strong>de</strong> sus alteraciones, sino <strong>de</strong> su <strong>impacto</strong> neto<br />

sobre <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

Predicción <strong>de</strong> <strong>la</strong> Magnitud <strong>de</strong> los Impactos<br />

Entre los factores <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es consi<strong>de</strong>rados <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> importancia, se han <strong>de</strong> s<strong>el</strong>eccionar<br />

aqu<strong>el</strong>los que resultan más repres<strong>en</strong>tativos <strong>de</strong><br />

alteraciones sustanciales, procurando que sean<br />

exclusivos (no cont<strong>en</strong>gan unos a otros),<br />

medibles (<strong>en</strong> lo posible) y completos (que<br />

cubran <strong>la</strong>s alteraciones producida),<br />

obt<strong>en</strong>iéndose <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> cálculo o matriz <strong>de</strong><br />

importancia propiam<strong>en</strong>te dicha.<br />

Indicadores <strong>de</strong> Impacto y Unidad <strong>de</strong> Medida<br />

Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> como indicador <strong>de</strong> un factor<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, <strong>la</strong> expresión por <strong>la</strong> que es capaz <strong>de</strong><br />

ser medido. Utilizaremos <strong>el</strong> indicador <strong>de</strong> tipo<br />

cuantitativo, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do que <strong>el</strong> indicador será<br />

muy simi<strong>la</strong>r al propio factor.<br />

En algunos casos <strong>el</strong> factor será cuantificable<br />

<strong>de</strong> manera indirecta, mediante un mo<strong>d<strong>el</strong></strong>o, por<br />

conceptos más o m<strong>en</strong>os alejados <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong> al<br />

que repres<strong>en</strong>ta.<br />

Establecido <strong>el</strong> indicador para cada factor, <strong>la</strong><br />

unidad <strong>de</strong> medida quedará automáticam<strong>en</strong>te<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong>imitada <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>d<strong>el</strong></strong> propio<br />

indicador.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cantidad y Calidad <strong>de</strong><br />

Agua<br />

Medición <strong>d<strong>el</strong></strong> caudal<br />

El método que se emplea es <strong>de</strong> <strong>la</strong> sección<br />

media, que consistió <strong>en</strong> dividir <strong>la</strong> sección<br />

hidrométrica irregu<strong>la</strong>r <strong>d<strong>el</strong></strong> cauce <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari, <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>de</strong>scarga que se efectúa al río Parihuanca, <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> que se obtuvo una v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> franja <strong>la</strong><br />

misma que se multiplicó por <strong>el</strong> área<br />

compr<strong>en</strong>dida <strong>de</strong> <strong>la</strong> franja para obt<strong>en</strong>er <strong>el</strong> caudal<br />

que pasa por <strong>la</strong> franja. El caudal que atraviesa <strong>la</strong><br />

totalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> sección hidrométrica es<br />

expresado <strong>en</strong> m 3 .seg -1 .<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calidad <strong>d<strong>el</strong></strong> Agua<br />

Se <strong>de</strong>terminó <strong>la</strong> calidad <strong>d<strong>el</strong></strong> agua con r<strong>el</strong>ación<br />

a ciertos parámetros físicos, químicos y<br />

biológicos, como: <strong>de</strong>manda biológica <strong>de</strong><br />

oxig<strong>en</strong>o, sólidos <strong>en</strong> susp<strong>en</strong>sión, pH, dureza y<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos patóg<strong>en</strong>os.<br />

Así mismo se <strong>de</strong>terminó sus usos para<br />

difer<strong>en</strong>tes fines, tomando <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los


parámetros más típicos para <strong>la</strong> evaluación <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

<strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, como:<br />

- Uso domestico: sólidos totales y coliformes.<br />

- Vida acuática: oxig<strong>en</strong>o disu<strong>el</strong>to.<br />

- La <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>o disu<strong>el</strong>to se <strong>de</strong>terminó<br />

utilizando <strong>el</strong> equipo portátil <strong>de</strong> análisis <strong>de</strong> agua<br />

(mo<strong>d<strong>el</strong></strong>o FF-1A) <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes tramos <strong>d<strong>el</strong></strong> río<br />

Huari como: Huari; Trancapampa y Acobamba.<br />

- Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong> sólidos totales<br />

se tomaron periódicam<strong>en</strong>te muestras <strong>de</strong> un litro<br />

<strong>de</strong> agua <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sembocadura <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari al<br />

río Parihuanca, <strong>la</strong>s que fueron llevadas al<br />

<strong>la</strong>boratorio <strong>de</strong> Química <strong>de</strong> <strong>la</strong> UNCP. para su<br />

respectivo análisis,<br />

La muestra tomada se agita fuertem<strong>en</strong>te y se<br />

toman 50 ml <strong>de</strong> <strong>la</strong> solución, <strong>en</strong> un vaso <strong>de</strong><br />

precipitación, que previam<strong>en</strong>te esta limpio seco<br />

y tarado. La muestra se lleva a una estufa para<br />

su evaporación total, y se <strong>de</strong>ja <strong>en</strong>friar <strong>el</strong> vaso y<br />

se pesa nuevam<strong>en</strong>te. Por difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> peso se<br />

<strong>de</strong>termina <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> sólidos totales <strong>en</strong><br />

gramos <strong>de</strong> sólido por litro <strong>de</strong> agua (gr.L -1 ).<br />

La <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> agua, sé<br />

esta realizando <strong>en</strong> los Laboratorios <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Facultad <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Química <strong>de</strong> <strong>la</strong> U.N.C.P.,<br />

<strong>en</strong> don<strong>de</strong> sé han analizando los sigui<strong>en</strong>tes<br />

parámetros:<br />

- Dureza Total - Cloruros - Dureza <strong>de</strong> calcio<br />

- pH - Aci<strong>de</strong>z - Conductividad - Alcalinidad F; -<br />

Turbi<strong>de</strong>z - Alcalinidad M; - Calcio -<br />

Magnesio - Aspecto - Color<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> calidad total <strong>d<strong>el</strong></strong> agua, <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca se tomaron muestras <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>sembocadura <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari.<br />

Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> coliformes totales y<br />

fecales, se utilizo <strong>el</strong> método <strong>el</strong> Número Más<br />

probable (NMP), empleando como medio <strong>de</strong><br />

cultivo caldo <strong>la</strong>ctosa bilis ver<strong>de</strong> bril<strong>la</strong>nte (2 %).<br />

Este análisis bacteriológico se realizo <strong>en</strong> los<br />

<strong>la</strong>boratorios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Facultad <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería<br />

Química <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad Nacional <strong>d<strong>el</strong></strong> C<strong>en</strong>tro<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> Perú.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Erosión y Calidad <strong>de</strong><br />

Su<strong>el</strong>o<br />

Erosión<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> erosión <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari, se <strong>el</strong>aboro por superposición <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

mapa <strong>de</strong> uso actual <strong>de</strong> tierra y <strong>el</strong> Mapa <strong>de</strong><br />

C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Tierras, y <strong>d<strong>el</strong></strong> exam<strong>en</strong> realizado<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> campo (cobertura vegetal, uso actual <strong>de</strong><br />

tierras).<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> carga <strong>de</strong> sedim<strong>en</strong>tos, se<br />

<strong>de</strong>terminó <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong> sólidos totales, y <strong>la</strong><br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> sólidos disu<strong>el</strong>tos y por difer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> pesos se <strong>de</strong>termino <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong><br />

sedim<strong>en</strong>tos.<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> sólidos<br />

disu<strong>el</strong>tos, se procedió a filtrar 50 ml <strong>de</strong> agua,<br />

para <strong>el</strong>iminar todos los sólidos susp<strong>en</strong>didos y <strong>de</strong><br />

ésta se extrajo una muestra <strong>de</strong> 40 ml <strong>de</strong> agua<br />

<strong>en</strong> un vaso <strong>de</strong> precipitaciones limpio, seco y<br />

tarado. Este vaso se colocó <strong>en</strong> una estufa para<br />

su evaporación l<strong>en</strong>ta hasta su sequedad, luego<br />

se <strong>de</strong>jó <strong>en</strong>friar, se pesó, para su <strong>de</strong>terminación<br />

<strong>de</strong> los sólidos disu<strong>el</strong>tos <strong>en</strong> <strong>la</strong> muestra <strong>en</strong> gr.L -1<br />

<strong>de</strong> agua.<br />

Su<strong>el</strong>o<br />

El estudio <strong>d<strong>el</strong></strong> su<strong>el</strong>o se efectuó sobre <strong>la</strong> base <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

material informativo producido por <strong>el</strong> uso <strong>de</strong><br />

capacidad mayor <strong>de</strong> tierras y <strong>d<strong>el</strong></strong> análisis <strong>de</strong><br />

otras fu<strong>en</strong>tes.<br />

Es necesario indicar que <strong>el</strong> estudio ha<br />

compr<strong>en</strong>dido áreas s<strong>el</strong>eccionadas por su<br />

pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> tierras, haci<strong>en</strong>do este estudio <strong>en</strong><br />

forma semi<strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da.<br />

Por estas razones, <strong>la</strong> información disponible ha<br />

sido sometida a un cuidadoso análisis, a fin <strong>de</strong><br />

compatibilizar y llegar a resultados que<br />

proporcionan un aceptable grado <strong>de</strong><br />

confiabilidad, <strong>de</strong> manera que su extrapo<strong>la</strong>ción<br />

<strong>en</strong> unos casos, o su grado <strong>de</strong> interpo<strong>la</strong>ción <strong>en</strong><br />

otros, a <strong>la</strong>s áreas no s<strong>el</strong>eccionada para <strong>el</strong><br />

estudio, conserv<strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas.<br />

Esta metodología ha sido apoyada con<br />

reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> campo y trabajo <strong>de</strong><br />

fotointerpretación realizada tanto con fotografías<br />

como con imág<strong>en</strong>es sat<strong>el</strong>itales.<br />

Para <strong>la</strong> <strong>el</strong>aboración <strong>de</strong> los mapas se ha seguido<br />

una secu<strong>en</strong>cia metodológica compuesta por tres<br />

etapas bi<strong>en</strong> <strong>de</strong>finidas: pre campo; campo y<br />

gabinete.<br />

Determinación <strong>de</strong> Variación <strong>de</strong> Clima<br />

Se <strong>de</strong>terminó haci<strong>en</strong>do <strong>el</strong> monitoreo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos climáticos como<br />

temperatura, humedad r<strong>el</strong>ativa y precipitación,<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 1998 hasta <strong>el</strong> año <strong>d<strong>el</strong></strong> 2001, <strong>en</strong><br />

forma m<strong>en</strong>sual y tomando como refer<strong>en</strong>cia<br />

algunas informaciones proporcionadas <strong>de</strong> datos<br />

metereològicos se obtuvieron <strong>d<strong>el</strong></strong> SENANHI, <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s estaciones <strong>de</strong> Pampas – Huancav<strong>el</strong>ica y <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

Instituto Geofísico <strong>de</strong> Huayao-Huancayo. hasta<br />

2 000.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cobertura Vegetal<br />

Se efectuó mediante <strong>la</strong> metodología basada<br />

<strong>en</strong> él INTERES y DENSIDAD <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies<br />

pres<strong>en</strong>tes. Si<strong>en</strong>do <strong>el</strong> Interés a <strong>la</strong> calidad o<br />

rareza <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies pres<strong>en</strong>tes (K) y <strong>la</strong><br />

d<strong>en</strong>sidad, al porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie total<br />

consi<strong>de</strong>rada, cubierto por <strong>la</strong> proyección<br />

horizontal <strong>de</strong> <strong>la</strong> vegetación, bi<strong>en</strong> <strong>en</strong> su conjunto,<br />

bi<strong>en</strong> por cada uno <strong>de</strong> sus substratos o especies,<br />

tomando como indicador <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>impacto</strong>, <strong>el</strong>


porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> superficie cubierta, pon<strong>de</strong>rado <strong>en</strong><br />

función <strong>d<strong>el</strong></strong> índice <strong>de</strong> interés <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies<br />

exist<strong>en</strong>tes.<br />

P.S.C. = 100/St Σ Si x K<br />

Si<strong>en</strong>do St, <strong>la</strong> superficie total consi<strong>de</strong>rada y Si<br />

<strong>la</strong> superficie cubierta por cada especie o tipo <strong>de</strong><br />

vegetación pres<strong>en</strong>te.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fauna.<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> fauna se tomo <strong>en</strong><br />

consi<strong>de</strong>ración <strong>la</strong> fauna silvestre, analizando <strong>la</strong>s<br />

características <strong>de</strong> Estabilidad, Abundancia,<br />

Diversidad, Repres<strong>en</strong>tatividad y Singu<strong>la</strong>ridad. Y<br />

como indicador <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>impacto</strong> se usa <strong>el</strong> índice VE,<br />

que informa <strong>d<strong>el</strong></strong> valor ecológico <strong>d<strong>el</strong></strong> biotipo a<br />

través <strong>de</strong> su calidad y abundancia.<br />

VE = (a x b + c + 3d/ e) + 10 (f + g)<br />

Ratios <strong>de</strong> Cuantificación <strong>de</strong> fauna<br />

RATIO Sí CUANTIFICACIÓN<br />

Abundancia da Muy abundante 5, abundante 4,<br />

especie medianam<strong>en</strong>te abundante 3, escaso 2,<br />

muy escaso 1<br />

Diversidad <strong>de</strong>b Excepcional 5, alta 4, aceptable 3, baja<br />

especies uniformidad faunistica 1<br />

Nro. <strong>de</strong> c De 0 a 10<br />

Especies<br />

protegidas qu<br />

habitan <strong>en</strong> él<br />

área<br />

Diversidad <strong>de</strong>d Igual que b<br />

biotipo<br />

Abundancia <strong>de</strong> Igual que a<br />

biotipo<br />

Rareza <strong>d<strong>el</strong></strong> b f Muy raro 5, raro 4, r<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te r<br />

común 2 y muy común 1<br />

En<strong>de</strong>mismos g Sí, 10; No, 0<br />

Determinación <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>impacto</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> paisaje<br />

La metodología propuesta para evaluar <strong>el</strong><br />

<strong>impacto</strong> paisajístico, se ha <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>en</strong> dos<br />

fases:<br />

- Valoración directa subjetiva. Se realiza a partir<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> contemp<strong>la</strong>ción <strong>d<strong>el</strong></strong> paisaje, adjudicándole<br />

un valor <strong>en</strong> una esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> rango o <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>,<br />

sin <strong>de</strong>gradarlo <strong>en</strong> compon<strong>en</strong>tes paisajísticos o<br />

categorías estéticas.<br />

- Para realiza este método se establece una<br />

mal<strong>la</strong> <strong>de</strong> puntos <strong>de</strong> observación <strong>de</strong>s<strong>de</strong> don<strong>de</strong> se<br />

evalúan <strong>la</strong>s vistas, obt<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>el</strong> valor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

unidad paisajística, mediante <strong>la</strong> media<br />

aritmética. Los valores obt<strong>en</strong>idos se corrig<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

función <strong>de</strong> <strong>la</strong> cercanía a núcleos urbanos, a vías<br />

<strong>de</strong> comunicación, <strong>el</strong> tráfico <strong>de</strong> éstas, a <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> observadores, a <strong>la</strong><br />

accesibilidad a los puntos <strong>de</strong> observación,<br />

obt<strong>en</strong>iéndose un valor r<strong>el</strong>ativo.<br />

V R = K x V a<br />

Si<strong>en</strong>do: K = 1,125 [ (P/ d) . Ac . S ] 0.25<br />

Don<strong>de</strong>: P = Ratio, función <strong>d<strong>el</strong></strong> tamaño medio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones próximas.<br />

D = Ratio, función <strong>de</strong> <strong>la</strong> distancia<br />

media <strong>en</strong> Km. a <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones<br />

próximas.<br />

Ac = Accesibilidad a los puntos <strong>de</strong><br />

observación (inmediata 4, bu<strong>en</strong>a<br />

3, regu<strong>la</strong>r 2, ma<strong>la</strong> 1, inaccesible<br />

o).<br />

S = Superficie <strong>de</strong>s<strong>de</strong> lo que es<br />

percibida <strong>la</strong> actuación (cu<strong>en</strong>ca<br />

visual) función <strong>d<strong>el</strong></strong> numero <strong>de</strong><br />

puntos <strong>de</strong> observación (muy<br />

gran<strong>de</strong> 4, gran<strong>de</strong> 3, pequeña 2,<br />

muy pequeña 1).<br />

Caracterización Socioeconómica y Cultural<br />

Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s características<br />

socioeconómicas, <strong>en</strong> primer lugar se ha tomado<br />

una <strong>en</strong>cuesta a 98 familias, que repres<strong>en</strong>tan <strong>el</strong><br />

2.68 % <strong>d<strong>el</strong></strong> total <strong>de</strong> <strong>la</strong>s familias ubicadas <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca, a fin <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes<br />

variables socioeconómicas y <strong>de</strong> conocer <strong>la</strong><br />

situación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s familias as<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> este lugar<br />

<strong>de</strong> estudio, utilizando como técnicas: <strong>en</strong>cuestas,<br />

<strong>en</strong>trevistas estructuradas y <strong>de</strong> observación, que<br />

se realizaron <strong>en</strong> forma directa <strong>en</strong> <strong>el</strong> campo. Para<br />

realizar este cometido se utilizó <strong>el</strong> “método <strong>de</strong><br />

necesida<strong>de</strong>s básicas insatisfechas” conocido<br />

como <strong>el</strong> método directo <strong>de</strong> medición <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pobreza.<br />

También se tomaron <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los indicadores<br />

socioeconómicos establecidos por <strong>el</strong><br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Estudio <strong>d<strong>el</strong></strong> Sector Social <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> Reserva <strong>d<strong>el</strong></strong> Perú para <strong>el</strong><br />

estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> pobreza <strong>en</strong> <strong>el</strong> país, y <strong>de</strong> otros<br />

indicadores socioeconómicos para <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s regiones rurales <strong>de</strong> los países<br />

sub<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>dos.<br />

Para <strong>de</strong>terminar <strong>el</strong> tamaño <strong>de</strong> <strong>la</strong> muestra se<br />

optó por <strong>el</strong> muestreo probabilística, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong><br />

formu<strong>la</strong> estadística <strong>el</strong> sigui<strong>en</strong>te:<br />

Z 2 Ò ( 1 –Ò ) N<br />

n = -----------------------------<br />

Z 2 Ò ( 1 – Ò) + Ne 2<br />

Don<strong>de</strong> :<br />

n = Tamaño <strong>de</strong> muestra<br />

N = Pob<strong>la</strong>ción Total<br />

Z 2 = Desviaciones<br />

Ò = Intervalo <strong>de</strong> confianza<br />

e = Error.<br />

Caracterización <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calidad <strong>de</strong> Vida<br />

Para <strong>de</strong>scribir <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida se trabajo sobre<br />

<strong>la</strong> base <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong> valores; para <strong>el</strong>lo es<br />

necesario adoptar un mo<strong>d<strong>el</strong></strong>o axiológico<br />

g<strong>en</strong>eral: EL PATRON UNIVERSAL DE<br />

VALORES don<strong>de</strong> están compr<strong>en</strong>didos todos los


valores protegidos por <strong>el</strong> individuo humano <strong>en</strong><br />

tanto que ser social y <strong>en</strong> cualquier circunstancia<br />

<strong>de</strong> tiempo y lugar (Parra Luna, 1987).<br />

Necesidad Función Valor persegui Sím<br />

1. De bi<strong>en</strong>estar f Sanitaria Salud<br />

psíquico<br />

Y1<br />

2. De sufici<strong>en</strong>cia ma Económica Riqueza material Y2<br />

2. De protección Asegurativa Seguridad<br />

contra ev<strong>en</strong>tualidad<br />

Y3<br />

4.De conocimi<strong>en</strong>to y Inv. y EducaConocimi<strong>en</strong>to<br />

dominio sobre<br />

Y4<br />

naturaleza<br />

5. De libertad Libertadora Libertad<br />

movimi<strong>en</strong>to<br />

Y5<br />

y p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to<br />

6. De equidad Distributiva Justicia Y6<br />

7. Armonía co Naturalistas Conservación Nat. Y7<br />

naturaleza<br />

8. De <strong>de</strong>sarrollo pers Humanista Autorregu<strong>la</strong>ción Y8<br />

9. De estima social Prestigiador Prestigio Y9<br />

.<br />

Sobre <strong>la</strong> base <strong>d<strong>el</strong></strong> Patrón Universal <strong>de</strong> Valores<br />

se establece <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> indicadores básicos<br />

para <strong>la</strong> medida <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida, si<strong>en</strong>do <strong>el</strong><br />

método aplicado <strong>el</strong> <strong>de</strong> “PUNTOS DE<br />

CORRESPONDENCIA” <strong>el</strong>aborado por J.<br />

Drewnoski, que es <strong>el</strong> sigui<strong>en</strong>te:<br />

a) Sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> los datos estadísticos<br />

disponibles, efectuar una evaluación<br />

repres<strong>en</strong>tada por los signos, esto es:<br />

• El progreso (+)<br />

• La regresión (-)<br />

• O <strong>el</strong> estancami<strong>en</strong>to (=)<br />

IMPORTANCIA<br />

RANGO<br />

Nº<br />

FACTO<br />

RES<br />

GRADO DE<br />

INTENSIDAD<br />

0-10 3 Int<strong>en</strong>sidad muy leve<br />

11-20 29 Int<strong>en</strong>sidad leve<br />

21-30 37 Int<strong>en</strong>siva muy baja<br />

31-40 17 Int<strong>en</strong>siva baja<br />

41-50 8 Int<strong>en</strong>siva media<br />

51-60 5 Int<strong>en</strong>siva alta<br />

61-70 2 Int<strong>en</strong>sivo<br />

71-80 2 Int<strong>en</strong>sidad total<br />

b) Confeccionar un cuadro resum<strong>en</strong> don<strong>de</strong> se<br />

expon<strong>en</strong>, para cada valor, <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se <strong>de</strong> signo<br />

correspondi<strong>en</strong>te y su valoración. A cada<br />

signo un valor (+) se le atribuye un valor 11,<br />

al signo (=) un valor 5 y al signo (-) un valor<br />

0.<br />

c) Se analiza <strong>el</strong> cuadro <strong>de</strong> resultados, para<br />

<strong>de</strong>terminar, <strong>la</strong> evaluación global <strong>de</strong> cada<br />

valor <strong>de</strong> Y1 a Y9 que v<strong>en</strong>drá dado por <strong>la</strong><br />

media aritmética <strong>de</strong> los valores <strong>de</strong> los<br />

indicadores correspondi<strong>en</strong>tes, y <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad <strong>de</strong> vida final repres<strong>en</strong>tada por <strong>el</strong><br />

conjunto <strong>de</strong> los nueve valores, y o v<strong>en</strong>ido<br />

por simple adición.<br />

RESULTADOS Y DISCUSIONES<br />

Valoración Cualitativa <strong>de</strong> Causa y Efecto<br />

SITEMA SUBSISTEMA COMPOMENTES<br />

AMBIENTALES<br />

MEDIO<br />

FÍSICO<br />

MEDIO<br />

SOCIO-<br />

MEDIO<br />

INERTE<br />

Humano<br />

Para efectuar, <strong>la</strong> valoración cualitativa <strong>de</strong> los<br />

factores que son impactados, estas se han<br />

<strong>de</strong>scompuesto <strong>en</strong> un <strong>de</strong>terminado número <strong>de</strong><br />

factores que son impactados<br />

Cálculo <strong>de</strong> Importancia <strong>d<strong>el</strong></strong> Impacto<br />

De acuerdo a <strong>la</strong> formu<strong>la</strong>:<br />

Importancia = + [3I + 2E + M + P + R] Ecu.<br />

IEjemplo Monóxido <strong>de</strong><br />

carbono<br />

I co = + 1 [3 * 2 + 2 * 2 + 2 + 2 + 2]<br />

I co = + 16<br />

Se procedió al cálculo <strong>de</strong> todos los factores,<br />

aplicando <strong>la</strong> misma formu<strong>la</strong> y que los resultados<br />

se ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> última columna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s matrices.<br />

De <strong>la</strong> aplicación, nos arroja un resultado que<br />

para fines explicativos y valuación <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sidad<br />

<strong>de</strong> <strong>impacto</strong><br />

Es importante reseñar que los valores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

matriz no son comparables, pero si <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso<br />

<strong>de</strong> importancia si lo po<strong>de</strong>mos hacer por<br />

aplicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> formu<strong>la</strong> matemática y <strong>de</strong> dar<br />

resultados d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> rango <strong>de</strong> 8 a 100.<br />

Valoración Cuantitativa <strong>d<strong>el</strong></strong> Impacto<br />

Ambi<strong>en</strong>tal<br />

Para efectuar <strong>la</strong> valoración cuantitativa <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

<strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, se toma <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración, <strong>la</strong><br />

valorización cualitativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong><br />

importancia <strong>de</strong> causa y si<strong>en</strong>do <strong>la</strong> base <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

pres<strong>en</strong>te <strong>la</strong> importancia <strong>d<strong>el</strong></strong> efecto.<br />

Predicción <strong>de</strong> <strong>la</strong> Magnitud <strong>de</strong> los Impactos<br />

Se han s<strong>el</strong>eccionado factores más<br />

repres<strong>en</strong>tativos <strong>de</strong> alteraciones sustanciales y<br />

que se pued<strong>en</strong> medir cuantitativam<strong>en</strong>te sus<br />

resultados y a <strong>la</strong> vez po<strong>de</strong>r graficarlos, si<strong>en</strong>do<br />

los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

Factor aire:<br />

MEDIO BIÓTICO<br />

BIÓTICO<br />

Aire<br />

Agua<br />

Su<strong>el</strong>o<br />

Clima<br />

Flora<br />

Fauna<br />

MEDIO PERCEPTUAL Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paisaje<br />

MEDIO ECONÓMICO<br />

ECONÓMICO<br />

ECONÓMIC MEDIO<br />

SOCIO-CULTURAL<br />

Pob<strong>la</strong>ción<br />

Economía<br />

Infraestructura<br />

Servicios<br />

Territorio<br />

Cultural<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> monóxido <strong>de</strong> carbono<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> sólidos susp<strong>en</strong>didos


Factor Agua: Temperatura<br />

Transporte <strong>de</strong> sólidos<br />

Factor su<strong>el</strong>o: Erosión<br />

Factor Flora: Vegetación natural<br />

Factor Fauna: Especies salvajes<br />

Especies domesticas<br />

Factor Proceso: Cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taría<br />

Factor Paisaje: Paisaje natural singu<strong>la</strong>r<br />

Lugares turísticos<br />

Monum<strong>en</strong>tos<br />

Factor pob<strong>la</strong>ción Empleo<br />

Factor Economía Activida<strong>de</strong>s económicas<br />

afectadas ingreso económico<br />

familiar<br />

Factor Infraestructura Viabilidad rural-red <strong>de</strong><br />

caminos<br />

Infraestructura hidráulica<br />

Red <strong>de</strong> saneami<strong>en</strong>to<br />

Infraestructura <strong>el</strong>éctrica<br />

Red <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to<br />

Factor Territorio Cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> tierra<br />

Recreación- estancia <strong>de</strong> ocio<br />

Zonas ver<strong>de</strong>s-pastizales<br />

Factor Cultural Educación superior interna<br />

Estilos arquitectónicos<br />

Restos arqueológicos<br />

Factor Humano Calidad <strong>de</strong> vida<br />

Salud e higi<strong>en</strong>e<br />

Medición <strong>d<strong>el</strong></strong> Caudal<br />

Para realizar <strong>la</strong> medición <strong>d<strong>el</strong></strong> caudal, se tomo<br />

<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> <strong>de</strong>sembocadura <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari al río<br />

Pariahuanca, <strong>la</strong> misma que se efectuó cada<br />

mes.<br />

El caudal promedio m<strong>en</strong>sual <strong>d<strong>el</strong></strong> año 1 998<br />

es <strong>de</strong> 12 607 920 m 3 .mes -1 y <strong>d<strong>el</strong></strong> año 2 001 es<br />

<strong>de</strong> 12 417 840 m 3 .mes -1 , si<strong>en</strong>do los niv<strong>el</strong>es mas<br />

altos los meses <strong>de</strong> diciembre a marzo y los más<br />

bajos los meses <strong>de</strong> junio y julio <strong>de</strong> cada año.<br />

Los resultados que se han obt<strong>en</strong>ido son <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

monitoreo realizado <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sembocadura <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

río Huari al río Pariahuanca <strong>en</strong> forma m<strong>en</strong>sual.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calidad <strong>de</strong> Agua<br />

Los análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>d<strong>el</strong></strong> agua se han<br />

realizado <strong>en</strong> los <strong>la</strong>boratorios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Facultad <strong>de</strong><br />

Ing<strong>en</strong>iería Química <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad Nacional<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> C<strong>en</strong>tro y cuyos resultados son los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

Expre RIO<br />

RIO HUARI<br />

ANÁLISIS sado MAPARUMI (Desembocadura<br />

como<br />

río Pariahuanca)<br />

Estiaje Lluvia Estiaje Lluvia<br />

mg.L -1<br />

mg.L -1<br />

mg.L -1<br />

mg.L -1<br />

Dureza Total CaC 189 192 174 183,5<br />

Dureza<br />

calcio<br />

Aci<strong>de</strong>z<br />

O 3<br />

CaC<br />

O 3<br />

CaC<br />

O 3<br />

108 106 108 104,5<br />

6 6 6


salmonado, también se <strong>de</strong>be a <strong>la</strong> gran caída que<br />

ti<strong>en</strong>e los ríos y que son oxig<strong>en</strong>ados<br />

constantem<strong>en</strong>te.<br />

De <strong>la</strong>s observaciones y análisis se pue<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>terminar que <strong>la</strong> calidad <strong>d<strong>el</strong></strong> agua para <strong>la</strong> vida<br />

acuática es bu<strong>en</strong>a, ya que supera ampliam<strong>en</strong>te<br />

<strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>o disu<strong>el</strong>to establecido<br />

<strong>de</strong> 4,0 mg.L -1 ., como mínimo, que establece <strong>la</strong><br />

Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Aguas D.L. Nro. 17752 y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

Normas <strong>de</strong> Calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Organización Mundial<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />

Pérdida <strong>de</strong> Su<strong>el</strong>o-Carga <strong>de</strong> Sedim<strong>en</strong>tos<br />

Es <strong>la</strong> perdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o <strong>en</strong> forma <strong>de</strong><br />

sedim<strong>en</strong>tos (sólidos susp<strong>en</strong>didos) <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari, <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o<br />

<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> sedim<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> susp<strong>en</strong>sión, es <strong>el</strong><br />

resultado <strong>de</strong> todos los procesos ínteractuantes<br />

que ocurr<strong>en</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca y que<br />

ésto alcanza 342,93 Mg.año -1* <strong>en</strong> <strong>el</strong> año <strong>de</strong> 1<br />

998, <strong>de</strong> 395,81 Mg.año -1 <strong>en</strong> <strong>el</strong> año <strong>de</strong> 1 999; <strong>de</strong><br />

379,23 Mg.año -1 , <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2 000; y <strong>de</strong> 418,277<br />

Mg.año -1 , para <strong>el</strong> año 2 001.<br />

Por <strong>la</strong>s condiciones topográficas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> cu<strong>en</strong>ca, según Lal, (1 974) un terr<strong>en</strong>o arado<br />

y <strong>de</strong>sprovisto <strong>de</strong> protección y con difer<strong>en</strong>tes<br />

porc<strong>en</strong>tajes <strong>de</strong> p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te hasta 15 %,<br />

produce pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o <strong>en</strong> <strong>el</strong> ord<strong>en</strong> hasta<br />

115 Mg.año -1 , y según Ellemberg (1 981) que se<br />

vi<strong>en</strong>e practicando una tecnología agropecuaria<br />

basada es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> ta<strong>la</strong> <strong>de</strong> los arbustos<br />

y bosques”, <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> capa vegetal y<br />

<strong>el</strong> daño mecánico <strong>en</strong> <strong>el</strong> su<strong>el</strong>o son <strong>la</strong>s mayores<br />

causas <strong>de</strong> <strong>la</strong> ac<strong>el</strong>eración <strong>en</strong> <strong>la</strong> pérdida <strong>d<strong>el</strong></strong> su<strong>el</strong>o,<br />

llegando a multiplicarse <strong>la</strong> v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

erosión natural por un factor <strong>de</strong> ci<strong>en</strong> a diez mil,<br />

lo cual está ocurri<strong>en</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona, alterando <strong>la</strong><br />

fertilidad <strong>de</strong> los su<strong>el</strong>os, <strong>el</strong> clima, <strong>la</strong> diversidad<br />

biológica y <strong>la</strong> producción natural <strong>de</strong> los<br />

<strong>ecosistema</strong>s, y que con esto no se garantiza <strong>de</strong><br />

ninguna manera una producción sost<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

tiempo.<br />

Los resultados altos <strong>en</strong> pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o<br />

que se vi<strong>en</strong>e produci<strong>en</strong>do son preocupantes, <strong>en</strong><br />

razón que <strong>d<strong>el</strong></strong> total <strong>de</strong> superficie <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

microcu<strong>en</strong>ca existe so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te 1,88 % <strong>de</strong><br />

ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> cultivo <strong>en</strong> limpio y pastos naturales<br />

un 71,50 %; <strong>en</strong> ambos casos con una serie <strong>de</strong><br />

limitaciones severas como bajo cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong><br />

materia orgánica, y <strong>la</strong> sobreutilización que se<br />

vi<strong>en</strong>e dando a estos su<strong>el</strong>os (conflictos <strong>de</strong> uso),<br />

empleándolos sin un c<strong>la</strong>ro concepto <strong>de</strong> uso<br />

racional, no consi<strong>de</strong>rando su vocación o<br />

amplitud y sus necesida<strong>de</strong>s o exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

manejo.<br />

Calidad <strong>de</strong> Su<strong>el</strong>o <strong>de</strong> Acuerdo a <strong>la</strong> Capacidad<br />

<strong>de</strong> Uso Mayor.<br />

Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>d<strong>el</strong></strong> su<strong>el</strong>o<br />

se usó <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> capacidad <strong>de</strong> uso<br />

mayor <strong>de</strong> tierras, <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca ti<strong>en</strong>e un 55 %<br />

<strong>de</strong> tierras <strong>de</strong> protección (X), un 22 % <strong>de</strong> tierras<br />

para <strong>el</strong> pastoreo (P), 13,50 % <strong>de</strong> tierras para <strong>la</strong><br />

actividad forestal (F); y 9,5 % <strong>de</strong> tierras para <strong>la</strong><br />

actividad agríco<strong>la</strong> (A 2 y C 2 ),<br />

Las tierras <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se A 2 y C 2 son tierras que<br />

<strong>el</strong> pob<strong>la</strong>dor ha hecho un cambio <strong>de</strong> uso, y<br />

si<strong>en</strong>do estas son muy erosionables por <strong>la</strong><br />

topografía <strong>en</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran.<br />

A estas áreas se ha muestreado y realizado<br />

los análisis <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>la</strong>boratorio <strong>de</strong> análisis <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Facultad <strong>de</strong> Agronomía, UNCP t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do<br />

los resultados, estas tierras pres<strong>en</strong>tan una<br />

textura ar<strong>en</strong>osa franca (30 % a mas <strong>de</strong> ar<strong>en</strong>a<br />

gruesa; gruesa y media, pero m<strong>en</strong>os <strong>d<strong>el</strong></strong> 25 %<br />

<strong>de</strong> ar<strong>en</strong>a muy gruesa y m<strong>en</strong>os <strong>d<strong>el</strong></strong> 30 % <strong>de</strong><br />

ar<strong>en</strong>a fina o fina), <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> estructura es débil<br />

(1) caracterizado por agregados escasam<strong>en</strong>te<br />

formados e indistintam<strong>en</strong>te visibles y c<strong>la</strong>se<br />

median (ONU-FAO, 1 977), así mismo<br />

pres<strong>en</strong>tan una ligera aci<strong>de</strong>z <strong>de</strong>s<strong>de</strong> pH 6,49 a<br />

básico <strong>de</strong> 7,16 pH.<br />

Determinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cubierta Vegetal<br />

El tipo <strong>de</strong> cubierta vegetal que predomina <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> área <strong>de</strong> estudio son los pastos naturales con<br />

una ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> 230 km 2 , lo que hace un total<br />

<strong>de</strong> 71,5 % <strong>de</strong> toda <strong>el</strong> área; <strong>en</strong> cambio los<br />

frutales (paltas, plátanos, etc.), que seria una<br />

actividad que m<strong>en</strong>guaría <strong>la</strong> pobreza alcanza,<br />

una ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> 0,1 km 2 , repres<strong>en</strong>tando un<br />

0,03 %.<br />

Los cultivos <strong>de</strong> panllevar (papa,<br />

m<strong>en</strong>estras, maíz, etc.) alcanzan una área <strong>de</strong><br />

5,45 km 2 que repres<strong>en</strong>ta un 1,70 %, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong><br />

producción baja, si comparamos con otras áreas<br />

geográficas (Pampas, Huancayo, etc.)<br />

Cubierta vegetal<br />

Los resultados <strong>d<strong>el</strong></strong> tipo <strong>de</strong> cubierta vegetal que<br />

ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca, <strong>de</strong>stacando <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies vegetales que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> zona y cuanto están cubri<strong>en</strong>do <strong>el</strong> área <strong>de</strong><br />

estudio, si<strong>en</strong>do con mayor pres<strong>en</strong>cia los<br />

bosques y arbustos naturales.<br />

Para <strong>de</strong>terminar se aplicó <strong>la</strong> formu<strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te:<br />

P.S.C. = 100 S * K<br />

S t<br />

P.S.C. = 37, 36<br />

Las causas por lo que se pierda <strong>la</strong> cubierta<br />

vegetal, <strong>en</strong>tre otras son <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />

- Inc<strong>en</strong>dios <strong>de</strong> los pastos naturales, arbustos y<br />

bosques naturales, con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> ganar más<br />

espacio para <strong>la</strong> agricultura o <strong>la</strong> cre<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

abonar <strong>la</strong> tierra con <strong>la</strong>s c<strong>en</strong>izas.


- La práctica <strong>d<strong>el</strong></strong> monocultivo y <strong>en</strong> algunas<br />

parc<strong>el</strong>as <strong>el</strong> cultivo asociado <strong>de</strong> maíz con fríjol.<br />

- El sobrepastoreo a que están sometidos los<br />

pastos naturales.<br />

- En <strong>la</strong> reforestación que se está aplicando, sé<br />

prioriza <strong>en</strong> monocultivo forestal, <strong>de</strong>jando <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>do <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas forestales nativas.<br />

Según estadísticas, al año se increm<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><br />

producción <strong>en</strong> un 5 %, esto no es resultado <strong>de</strong><br />

mejoras <strong>en</strong> los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> productividad,<br />

Indicadores Socioeconómicos<br />

Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>d<strong>el</strong></strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

familias as<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río<br />

Huari.<br />

En <strong>el</strong> cuadro socioeconómico <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran 49 c<strong>en</strong>tros pob<strong>la</strong>dos con una<br />

d<strong>en</strong>sidad pob<strong>la</strong>cional <strong>de</strong> 12,87 habitantes por<br />

hectárea <strong>de</strong> <strong>la</strong> cual <strong>el</strong> 48,77 % son varones y<br />

51,23 % son mujeres y <strong>el</strong> PEA es <strong>de</strong> 52,80 %.<br />

La ocupación <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia es agropecuaria y<br />

su principal actividad es <strong>el</strong> cultivo <strong>de</strong> maíz que<br />

repres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> 94,73 %, fríjol <strong>el</strong> 89,47 %; papa <strong>el</strong><br />

86,84 %, si<strong>en</strong>do <strong>en</strong> m<strong>en</strong>or proporción <strong>la</strong><br />

producción <strong>de</strong> olluco, oca, habas, arvejas y<br />

cebada; así también se <strong>de</strong>dican a <strong>la</strong> crianza <strong>de</strong><br />

animales m<strong>en</strong>ores como cuyes 94,73 % y aves<br />

<strong>de</strong> corral <strong>en</strong> un 89,47 %, ovinos 68,42 %,<br />

vacuno 63,15 % y que 80,00 <strong>de</strong> <strong>la</strong>s familias no<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> titulo <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> sus tierras.<br />

El sa<strong>la</strong>rio promedio <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción es <strong>de</strong> S/.<br />

6,00 nuevos soles por día y que un 79,94 % <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción económicam<strong>en</strong>te activa ti<strong>en</strong>e un<br />

ingreso m<strong>en</strong>sual <strong>de</strong> S/. 100,00 nuevos soles y<br />

que <strong>la</strong> producción agropecuaria es para su<br />

consumo un 70,00 % y <strong>el</strong> 30,00 % para <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta<br />

que le sirve para subsistir.<br />

Un 97,95 % <strong>de</strong> <strong>la</strong>s familias ti<strong>en</strong><strong>en</strong> vivi<strong>en</strong>da<br />

propia, no contando con servicio básicos como<br />

agua potable <strong>en</strong> un 87,59 %, <strong>de</strong>sagüe 99,57 % y<br />

alumbrado <strong>el</strong>éctrico 99,25 %.<br />

La vivi<strong>en</strong>da está construida <strong>en</strong> un promedio <strong>de</strong><br />

30 m 2 . De material rústico que hay <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona.<br />

La pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca consume una<br />

dieta no ba<strong>la</strong>nceada, por su bajo ingreso<br />

económico lo cual perjudica <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>el</strong>los.<br />

Asimismo se ti<strong>en</strong><strong>en</strong> 5 establecimi<strong>en</strong>tos<br />

asist<strong>en</strong>ciales, pero con una mínima capacidad<br />

<strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> internami<strong>en</strong>to, como también <strong>de</strong><br />

escasa pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong><br />

salud.<br />

Las <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s diarreicas <strong>en</strong> los m<strong>en</strong>ores<br />

<strong>de</strong> 15 años son <strong>la</strong>s que ocupan <strong>el</strong> 37,5 %,<br />

si<strong>en</strong>do, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong> consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> esto <strong>la</strong> falta<br />

<strong>de</strong> saneami<strong>en</strong>to y <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tación alim<strong>en</strong>taría, <strong>la</strong><br />

otra <strong>en</strong>fermedad que inci<strong>de</strong> <strong>en</strong> los m<strong>en</strong>ores es<br />

<strong>la</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> aparato respiratorio con una incid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

18,1 %. Como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> pobreza <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

pob<strong>la</strong>dor hay pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> tuberculosis <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

niñez, con un 7,5 %.<br />

Como se aprecia <strong>la</strong> <strong>de</strong>snutrición aguda <strong>en</strong><br />

m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> un año es <strong>de</strong> 53,14 %, y<br />

persisti<strong>en</strong>do esto <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 1 a 4 años con<br />

48,47 %; así mismo <strong>la</strong> <strong>de</strong>snutrición crónica esta<br />

pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>s familias si<strong>en</strong>do él mas alto <strong>en</strong><br />

m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 1 a 4 años con un 16,01 %.<br />

T e c n o l o g ì a<br />

El campesino <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca práctica<br />

tecnología nativa, con ligeros cambios a una<br />

tecnología intermedia, caracterizada por:<br />

- Mínimos requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> capital para sus<br />

cultivos.<br />

- Su principal fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía es <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong><br />

trabajo.<br />

- El aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong> trabajo es familiar.<br />

- Las herrami<strong>en</strong>tas que utilizan son <strong>la</strong>s nativas,<br />

como <strong>la</strong> tacl<strong>la</strong>, chaquitacl<strong>la</strong>, azadones, y<br />

rejones.<br />

- No hac<strong>en</strong> uso <strong>de</strong> semil<strong>la</strong>s mejoradas.<br />

- Hac<strong>en</strong> uso <strong>de</strong> fertilizantes sintéticos un 50 %<br />

<strong>de</strong> los campesinos.<br />

- Hac<strong>en</strong> uso <strong>de</strong> insecticidas sobre todo para <strong>el</strong><br />

cultivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> papa.<br />

- No usan fungicidas.<br />

C O N C L U S I O N E S<br />

Luego <strong>d<strong>el</strong></strong> análisis <strong>de</strong> los resultados y su<br />

respectiva discusión <strong>d<strong>el</strong></strong> pres<strong>en</strong>te estudio, se<br />

pue<strong>de</strong> concluir <strong>en</strong> lo sigui<strong>en</strong>te:<br />

1.-La interv<strong>en</strong>ción <strong>d<strong>el</strong></strong> hombre <strong>en</strong> <strong>la</strong> cu<strong>en</strong>ca es<br />

reflejada <strong>en</strong> los resultados <strong>de</strong> los análisis<br />

cualitativos <strong>de</strong> <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong><br />

importancia <strong>de</strong> causa-efecto; <strong>de</strong> acuerdo al<br />

grado <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sidad <strong>de</strong> <strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> se<br />

ti<strong>en</strong>e 3 factores ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una int<strong>en</strong>sidad muy leve,<br />

29 factores evaluados se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong><br />

int<strong>en</strong>sidad leve, 37 factores evaluados se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sidad muy baja, 17<br />

factores están <strong>en</strong> Int<strong>en</strong>sidad baja, <strong>de</strong> lo que se<br />

pue<strong>de</strong> expresar que <strong>el</strong> 83,50 % están <strong>en</strong> un<br />

grado <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sidad baja a m<strong>en</strong>os, como<br />

también hay factores con grado <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sidad<br />

media a int<strong>en</strong>sidad total <strong>de</strong> 16,50 %. Estos<br />

factores están causando un fuerte <strong>impacto</strong><br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> como se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>mostrar por <strong>el</strong><br />

factor <strong>de</strong> cambio <strong>de</strong> uso, que ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> grado <strong>de</strong><br />

Int<strong>en</strong>sidad Total.<br />

2. -El uso irracional <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> se refleja <strong>en</strong> <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong><br />

valorización cuantitativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> causaefecto<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>; hay factores<br />

positivos que favorec<strong>en</strong> a <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad <strong>de</strong> vida <strong>d<strong>el</strong></strong> pob<strong>la</strong>dor <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona <strong>en</strong><br />

estudio como son <strong>la</strong> viabilidad rural, vegetación


natural, paisaje singu<strong>la</strong>r, cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taría,<br />

restos arqueológicos, lugares turísticosmonum<strong>en</strong>tales,<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 0.6894 hasta<br />

un 0,0370 <strong>de</strong> calidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, y que los<br />

<strong>de</strong>más factores, que son negativos al fr<strong>en</strong>ar o<br />

<strong>de</strong>t<strong>en</strong>er <strong>la</strong> calidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> los mismos, están<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> 0,0127 (red <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to) hasta un<br />

0,5577 <strong>de</strong> calidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> (agua transporte <strong>de</strong><br />

sólidos totales y cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> tierra con una<br />

m<strong>en</strong>or pon<strong>de</strong>ración).<br />

3.-Hay un mal manejo <strong>d<strong>el</strong></strong> recurso tierra, pues se<br />

ti<strong>en</strong>e que <strong>el</strong> 79,63 % esta cubierto <strong>de</strong><br />

vegetación y <strong>el</strong> 20,37 % <strong>d<strong>el</strong></strong> área esta sin<br />

cubierta <strong>de</strong> vegetación, por <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

hombre.<br />

4.-La aplicación <strong>de</strong> tecnologías inapropiadas <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río Huari está si<strong>en</strong>do<br />

explicada por <strong>el</strong> mal manejo <strong>de</strong> los recursos<br />

naturales como:<br />

• El valor ecológico <strong>de</strong> <strong>la</strong> cu<strong>en</strong>ca esta <strong>en</strong> un<br />

36,66 lo que nos <strong>de</strong>muestra que esta si<strong>en</strong>do<br />

altam<strong>en</strong>te interv<strong>en</strong>ida por <strong>el</strong> hombre, alterando<br />

<strong>la</strong> ecología.<br />

• El <strong>impacto</strong> al paisaje ti<strong>en</strong>e un valor <strong>de</strong> 31,17<br />

<strong>de</strong> valoración por <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción in<strong>de</strong>smedida<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> hombre.<br />

• La pérdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o es significativa, alcanzado<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> año <strong>de</strong> 1 998 342,93 tn. y <strong>el</strong> año 2 001<br />

<strong>de</strong> 418,27 tn., increm<strong>en</strong>tándose cada año <strong>la</strong><br />

perdida <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o.<br />

• De acuerdo a <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación por su<br />

capacidad <strong>de</strong> uso mayor, <strong>la</strong> superficie esta<br />

<strong>de</strong>gradada y <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> estudio <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

actualidad se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra que <strong>el</strong> 55 % es <strong>de</strong><br />

protección (X); <strong>el</strong> 22 % para pastoreo (P) y<br />

13,5 % para <strong>la</strong> aptitud forestal (F).<br />

5.-De los resultados <strong>de</strong> análisis <strong>de</strong> agua, se<br />

ti<strong>en</strong>e que <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> río esta d<strong>en</strong>tro<br />

<strong>de</strong> los rangos permisibles <strong>de</strong> consumo humano<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do un promedio <strong>de</strong> dureza total <strong>d<strong>el</strong></strong> río<br />

Huari 178,75 mg.L -1 . La calidad <strong>de</strong> agua <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

análisis <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>o disu<strong>el</strong>to arrojan<br />

valores altos como <strong>en</strong> <strong>el</strong> río Maparumi que es un<br />

aflu<strong>en</strong>te principal <strong>de</strong> 7,0 mg. L -1 y río Huari <strong>de</strong><br />

8,0 mg.L -1 y que estas condiciones hac<strong>en</strong><br />

propicia <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida acuática, <strong>en</strong><br />

concordancia con <strong>la</strong> temperatura, que ti<strong>en</strong>e<br />

hasta un máximo <strong>de</strong> 13 ° C.<br />

6.-La pérdida <strong>de</strong> áreas forestales y <strong>la</strong><br />

disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong> biodiversidad se ve reflejada<br />

<strong>en</strong> los cambios <strong>de</strong> precipitación pluvial y <strong>la</strong><br />

temperatura <strong>de</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca, como se pue<strong>de</strong><br />

apreciar <strong>el</strong> año <strong>de</strong> 1 999 <strong>de</strong>s<strong>de</strong> se produjo<br />

mayor precipitación y se increm<strong>en</strong>to <strong>la</strong><br />

temperatura.<br />

7. - La alta pobreza que existe <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona nos<br />

muestra, según los indicadores<br />

socioeconómicos, que <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> vida <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

pob<strong>la</strong>dor as<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> <strong>la</strong> microcu<strong>en</strong>ca es muy<br />

baja y que está d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> rango <strong>de</strong> pobreza<br />

extrema con un jornal <strong>de</strong> S/. 6,00 que ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong><br />

79,94 % <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción.<br />

B I B L I O G R A F Í A<br />

ALDAVE, A. Y ALDAVE, H. 1995. Medio<br />

Ambi<strong>en</strong>te y Desarrollo Sust<strong>en</strong>table. Editorial<br />

Libertad E.I.R.L. Trujillo, Perú. 519 p.<br />

BRACK. A. 1976. El Ambi<strong>en</strong>te <strong>en</strong> que Vivimos.<br />

Ed. Salesiana. Lima Perú 395 p.<br />

CENTRO DE INVESTIGACIÓN, EDUCACIÓN Y<br />

DESAROOLLO (CIED) 1995. Conservación <strong>de</strong><br />

recursos naturales, producción <strong>de</strong><br />

alim<strong>en</strong>tos y organización campesina.<br />

Cajamarca, Perú. 41 p.<br />

CONDE, J.; PARAÍSO, M. AND AYASSOU, V.<br />

1987 The Integrated Approach to Rural<br />

Dev<strong>el</strong>opm<strong>en</strong>t of the Organization for<br />

Economic Cooperation and Dev<strong>el</strong>opm<strong>en</strong>t.<br />

París, Francia, 156 p.<br />

CONESA. V. 1993 Guía metodológica para <strong>la</strong><br />

evaluación <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Ediciones<br />

Mundi-Pr<strong>en</strong>sa. Madrid, España 276 p.<br />

COMISION NACIONAL DEL MEDIO<br />

AMBIENTE, SECREATARIA TÉCNICA Y<br />

ADMINISTRATIVA, 1994. Manual <strong>de</strong><br />

evaluación <strong>de</strong> <strong>impacto</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>: Conceptos<br />

y Anteced<strong>en</strong>tes Básicos. Chile 68 p.<br />

COMISION MUNDIAL SOBRE EL MEDIO<br />

AMBIENTE Y EL DESARROLLO (1990)<br />

Nuestro Mundo Común. Alianza Editorial,<br />

Madrid. 205 p<br />

DOUROJEANNI, M. 1987 Recursos naturales,<br />

<strong>de</strong>sarrollo y conservación <strong>en</strong> <strong>el</strong> Perú. Gran<br />

geografía <strong>d<strong>el</strong></strong> Perú. Vol. IV Edt. Manfer, Lima<br />

Perú. 240 p<br />

ELLENBERG, H. 1981 Desarrollo sin <strong>de</strong>struir<br />

“Respuestas <strong>de</strong> un Ecólogo a 15 preguntas<br />

<strong>de</strong> Agrónomos y P<strong>la</strong>nificadores Bolivianos”<br />

Instituto <strong>de</strong> Ecología UMSA La Paz, Bolivia. 55<br />

p.<br />

FAO. 1983 Impactos Ambi<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

activida<strong>de</strong>s Forestales, C Zimmermann Roma<br />

Italia 80 p.<br />

FELIPE, C. 1993. Métodos <strong>de</strong> evaluación y<br />

manejo <strong>de</strong> su<strong>el</strong>os y recursos Hídrico.<br />

Pucallpa, Perú 13 p.<br />

FUNDACIÓN PERUANA PARA LA<br />

CONSERVACIÓN DE LA NATURALEZA,<br />

1989. La conservación <strong>de</strong> los recursos<br />

naturales para <strong>el</strong> logro <strong>de</strong> un <strong>de</strong>sarrollo<br />

sost<strong>en</strong>ido. Fundación Peruana para <strong>la</strong>


Conservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Naturaleza. Lima. Perú. 43<br />

p.<br />

GOMEZ OREA, DOMINGO, 1994 Evaluación<br />

<strong>de</strong> Impactos Ambi<strong>en</strong>tales. Editorial Agricultura<br />

Españo<strong>la</strong> Madrid. 180 p<br />

GOMEZ, W. 1987. Guía práctica <strong>de</strong> Recursos<br />

Hídricos. Universidad Nacional Fe<strong>de</strong>rico<br />

Vil<strong>la</strong>rreal. Lima, Perú. 96 p.<br />

GREGERSEN y BROOKC. 1988 Pautas para <strong>la</strong><br />

evaluación económica <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong><br />

ord<strong>en</strong>ación <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas. EE.UU. 148 p.<br />

HERNANDEZ E. 1987. Manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas<br />

(Fundam<strong>en</strong>to y aplicación) CIDIAT Puerto Mont.<br />

Chile.<br />

HORBERRY. 1989. Lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> políticas<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas. Colegio <strong>de</strong><br />

Ing<strong>en</strong>ieros <strong>d<strong>el</strong></strong> Perú. Lima Perú. 25 p.<br />

INSTITUTO NACIONAL DE RECURSOS<br />

NATURALES (INRENA). 1995 Informativo<br />

INRENA Boletín Nro. 1 Lima Perú.<br />

INSTITUTO INTERAMERICANO DE CIENCIAS<br />

AGRÍCOLAS (IICA). 1973. Notas y propuestas<br />

sobre diseño y <strong>la</strong> ejecución <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong><br />

ataque a <strong>la</strong> pobreza <strong>en</strong> América <strong>la</strong>tina y <strong>el</strong><br />

Caribe. San José, Costa Rica. 28 p.<br />

LASSEN, L., LULL, H. y FRANK, B. 1981.<br />

Algunas r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta, su<strong>el</strong>o y<br />

agua <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas. Circu<strong>la</strong>r N°<br />

910. C<strong>en</strong>tro Regional <strong>de</strong> Ayuda Técnica.<br />

Ag<strong>en</strong>cia para <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo Internacional.<br />

México 68 p.<br />

LAL, R. , KANG, T. , MOORMAN, R. , JUO, R. Y<br />

MOOMAW, J. 1974. Problemas <strong>de</strong> manejo <strong>de</strong><br />

su<strong>el</strong>os y posibles soluciones <strong>en</strong> Nigeria<br />

Occid<strong>en</strong>tal. En seminario sobre manejo <strong>de</strong><br />

Su<strong>el</strong>os y <strong>el</strong> Proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> América<br />

Tropical. CIAT. Cali, Colombia. 417 p.<br />

LEAL, J. RODRÍGUEZ, E.. 1998. Guías para <strong>la</strong><br />

evaluación <strong>d<strong>el</strong></strong> Impacto Ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong><br />

proyectos <strong>de</strong> Desarrollo Local. C<strong>en</strong>tro<br />

Bartolomé <strong>de</strong> <strong>la</strong> Casas, Colegio Universitario<br />

Andino, Cuzco, Perú. 192 p.<br />

LELE, U. 1975. The Design of Rural<br />

Dev<strong>el</strong>opm<strong>en</strong>t Lessons from Africa. Baltimore,<br />

Mary<strong>la</strong>nd; The Johns Hopkins University Press.<br />

USA. 2245 p.<br />

LUYZ, F. 1973. Propieda<strong>de</strong>s Físicas <strong>d<strong>el</strong></strong> su<strong>el</strong>o.<br />

Resúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Investigaciones edafológicas<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> América Latina Tropical. Boletín Técnico<br />

N° 219. Estación Experim<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> Estado <strong>de</strong> Carolina <strong>d<strong>el</strong></strong> Norte. USA. 50 p.<br />

MERINOS Y RIVEROS 1982. Metodología<br />

para <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Vegetación Programa<br />

Regional <strong>de</strong> Desarrollo Ci<strong>en</strong>tífico y Tecnológico.<br />

Washington, EE.UU. 186 p.<br />

SANCHEZ, R. 1993. Ecología, Producción y<br />

Desarrollo Campesino. TINTA. Lima Perú 243<br />

p<br />

SEIDI, P.1990. Microbiological investigation<br />

of drinking and recreational waters from an<br />

Indian reserve in Canada. Second Bi<strong>en</strong>nial<br />

Water quality Symposium microbiological<br />

aspects. Chile. 65 p.<br />

STALLINGS, H. 1979 El su<strong>el</strong>o, su uso y<br />

mejorami<strong>en</strong>to. 8va edición Editorial Contin<strong>en</strong>tal<br />

S.A. México 430 p.<br />

UNITED NATIONS ENVEROMENTAL<br />

PROGRAMME (UNEP). 1991 Freshwater<br />

pollution. Environm<strong>en</strong>tal Library N° 06. Nairobi.<br />

36 p.<br />

UNION INTERNACIONAL PARA LA<br />

CONSERVACIÓN DE LA NATURALEZA Y LOS<br />

RECURSOS NATURALES (UICN),<br />

PROGRAMA DE LAS NACIONES UNIDAS<br />

PARA EL MEDIO AMBIENTE (PNUMA) Y<br />

FONDO MUNDIAL PARA LA NATURALEZA<br />

(WWF). 1991. Cuidar <strong>la</strong> tierra. Estrategias para<br />

<strong>el</strong> futuro <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida. Traducido por Eduardo<br />

Laurciro y Antonio Sansisteban, G<strong>la</strong>nd Suiza.<br />

256 p.<br />

WATHER, R. 1971. La Agricultura Migratoria<br />

<strong>en</strong> América <strong>la</strong>tina. FAO. Cua<strong>de</strong>rnos <strong>de</strong><br />

Fom<strong>en</strong>to Forestal N° 17. Roma, Italia. 32 p.<br />

WITTES. R y OTROS. 1981. Tratado <strong>de</strong><br />

Ecología EDT. Interamericana México 542 p.<br />

WORLD HEALTH ORGANIZATION (WHO).<br />

1984. Gui<strong>d<strong>el</strong></strong>ines for drinking water quality.<br />

Vol 1, 2, 3, Recomm<strong>en</strong>dations. Washington.<br />

USA. 25 p.<br />

WORLD RESOURCES INTITUTE. 1994. Guía<br />

<strong>de</strong> educación <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> sobre temas <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

<strong>de</strong>sarrollo sust<strong>en</strong>table. Tercera edición<br />

Guada<strong>la</strong>jara. México. 254 p.<br />

ZORRILLA, e. 1991 Evaluación pr<strong>el</strong>iminar <strong>de</strong><br />

Impactos Ambi<strong>en</strong>tales <strong>en</strong> <strong>la</strong> cu<strong>en</strong>ca <strong>d<strong>el</strong></strong> río<br />

Shullcas. Universidad <strong>de</strong> los An<strong>de</strong>s. Mérida,<br />

V<strong>en</strong>ezu<strong>el</strong>a. 57 p.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!