04.07.2016 Views

Plan de acción para la conservación de las zamias de Colombia

zRRbQz

zRRbQz

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

La <strong>conservación</strong> y el uso sostenible <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

biodiversidad son un gran reto en nuestro país.<br />

Nuestras especies y ecosistemas están siendo<br />

<strong>de</strong>gradados por <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación y <strong>la</strong> <strong>de</strong>gradación<br />

<strong>de</strong> los sistemas naturales en general, y muchos<br />

están en riesgo <strong>de</strong> extinguirse. Las amenazas a<br />

<strong>la</strong> biodiversidad tienen raíces socio-económicas<br />

complejas, y los recursos que invertimos en<br />

<strong>conservación</strong> son limitados. Es por esto, que una<br />

p<strong>la</strong>nificación estratégica <strong>de</strong> nuestros esfuerzos es<br />

crucial <strong>para</strong> mejorar <strong>la</strong>s prácticas <strong>de</strong> <strong>conservación</strong><br />

que intentan asegurar <strong>la</strong> viabilidad <strong>de</strong> especies y<br />

ecosistemas a <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo.<br />

Los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> <strong>acción</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong><br />

<strong>de</strong> especies y ecosistemas, son herramientas<br />

indispensables en <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

biodiversidad. Para formu<strong>la</strong>r un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>acción</strong><br />

<strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> se <strong>de</strong>finen priorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

<strong>conservación</strong>, por ejemplo: <strong>para</strong> tomar <strong>de</strong>cisiones<br />

sobre <strong>la</strong>s especies más amenazadas que requieren<br />

atención preferencial y <strong>de</strong>finir metas c<strong>la</strong>ras <strong>para</strong><br />

su <strong>conservación</strong>. Según un análisis <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>do <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> problemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong>, un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong><br />

<strong>acción</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> también p<strong>la</strong>ntea<br />

lineamientos sobre <strong>la</strong>s acciones que son críticas<br />

<strong>para</strong> lograr <strong>la</strong>s metas <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> y hacer<br />

monitoreo <strong>de</strong>l progreso hacia <strong>la</strong>s metas <strong>para</strong><br />

ajustar <strong>la</strong>s prácticas a<strong>de</strong>cuadamente. Un p<strong>la</strong>n<br />

<strong>de</strong> <strong>acción</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> es una “hoja <strong>de</strong><br />

ruta” <strong>para</strong> dirigir nuestros esfuerzos y organizar<br />

<strong>la</strong> gestión <strong>para</strong> lograr resultados a<strong>de</strong>cuados.<br />

<strong>Colombia</strong>, comprometido en el Convenio<br />

sobre <strong>la</strong> Diversidad Biológica global, cuenta<br />

con una Estrategia nacional <strong>de</strong> <strong>conservación</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> biodiversidad en <strong>la</strong> que p<strong>la</strong>ntea acciones<br />

<strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> diversa índole. Como<br />

complemento a <strong>la</strong>s acciones enfocadas en <strong>la</strong><br />

protección y restauración <strong>de</strong> áreas y en el manejo<br />

INTRODUCCIÓN<br />

integrado <strong>de</strong> paisajes socio-ambientales, el país<br />

cuenta también con una Estrategia nacional<br />

<strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas. Esta estrategia se<br />

enfoca principalmente en <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

diversidad <strong>de</strong> especies <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas en el país, y<br />

propone acciones <strong>de</strong> gestión <strong>para</strong> <strong>la</strong> protección,<br />

restauración y manejo sostenible <strong>de</strong> <strong>la</strong> flora.<br />

La diversidad <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas en nuestro país es<br />

una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s más gran<strong>de</strong>s a nivel mundial, con más<br />

<strong>de</strong> 25.000 especies reportadas hasta el momento.<br />

Implementar acciones <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>para</strong> todas<br />

<strong>la</strong>s especies es difícil, por lo que usar algunos<br />

grupos estratégicos se hace necesario. En el<br />

marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> Estrategia nacional <strong>de</strong> <strong>conservación</strong><br />

<strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas se han propuesto varios grupos<br />

estratégicos <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas sobre los que se pue<strong>de</strong><br />

avanzar significativamente en <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong><br />

una buena parte <strong>de</strong> nuestra flora. Uno <strong>de</strong> estos<br />

grupos estratégicos son <strong>la</strong>s pantas <strong>de</strong>l género<br />

Zamia.<br />

Las <strong>zamias</strong> (Zamiaceae: Zamia) son un<br />

grupo altamente carismático <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> biodiversidad. Estas p<strong>la</strong>ntas pertenecen al<br />

or<strong>de</strong>n Cycadales, que son uno <strong>de</strong> los grupos <strong>de</strong><br />

p<strong>la</strong>ntas más amenazados <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>neta. La mayoría<br />

<strong>de</strong> especies <strong>de</strong> Cycadales están en riesgo <strong>de</strong><br />

extinción por <strong>de</strong>strucción y <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> su<br />

hábitat y en algunos casos por sobreexplotación<br />

<strong>para</strong> su uso como ornamentales.<br />

Por esto, <strong>la</strong>s cícadas reciben amplia<br />

atención a nivel internacional <strong>para</strong> su<br />

<strong>conservación</strong>, y dado que <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> nuestras<br />

especies son endémicas <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong> y están<br />

altamente amenazadas, se convierten en una<br />

oportunidad importante <strong>para</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

flora. A<strong>de</strong>más, existe un potencial importante <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s cícadas <strong>para</strong> <strong>la</strong> horticultura y el ecoturismo,<br />

que como opciones <strong>de</strong> uso sostenible <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

biodiversidad podrían apoyar <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong><br />

p<strong>la</strong>ntas en <strong>Colombia</strong>.<br />

El Neotrópico es una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s regiones <strong>de</strong>l<br />

mundo don<strong>de</strong> menos se conocen <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>de</strong> cícadas y sus problemáticas <strong>de</strong> <strong>conservación</strong>.<br />

En países como México, Panamá y <strong>Colombia</strong> se<br />

conoce que <strong>la</strong> diversidad <strong>de</strong> cícadas es alta, pero<br />

existen pocos esfuerzos <strong>de</strong> investigación y gestión<br />

<strong>para</strong> su <strong>conservación</strong>. En <strong>Colombia</strong> se realizó un<br />

primer diagnóstico <strong>para</strong> <strong>la</strong> lista roja <strong>de</strong> especies<br />

<strong>de</strong> Zamia en el año 2005. En este diagnóstico<br />

quedó c<strong>la</strong>ro que se conoce re<strong>la</strong>tivamente<br />

bien <strong>la</strong> problemática <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong>s<br />

especies <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona andina, pero todavía se<br />

conoce muy poco sobre <strong>la</strong> biología y <strong>la</strong> situación<br />

<strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>zamias</strong> en <strong>la</strong>s otras<br />

regiones. Es <strong>de</strong> vital importancia conocer mejor<br />

el estado <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> especies <strong>de</strong>l Chocó<br />

biogeográfico y <strong>la</strong> Amazonía. A<strong>de</strong>más, no existen<br />

p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>para</strong> ninguna especie <strong>de</strong><br />

Zamia <strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>, y mucho menos un p<strong>la</strong>n<br />

<strong>de</strong> <strong>acción</strong> nacional <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>zamias</strong> <strong>de</strong>l país.<br />

En este documento se presenta un p<strong>la</strong>n<br />

<strong>de</strong> <strong>acción</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>zamias</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>Colombia</strong>, una base <strong>para</strong> articu<strong>la</strong>r esfuerzos<br />

<strong>de</strong> gestión a <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo (hasta el año 2025)<br />

<strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> este grupo <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas.<br />

En particu<strong>la</strong>r, este p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>acción</strong> se enfoca en<br />

<strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> esfuerzos en el país <strong>para</strong><br />

generar conocimiento y guiar acciones concretas<br />

<strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong>s especies <strong>de</strong> Zamia <strong>de</strong><br />

<strong>Colombia</strong>.<br />

Este p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>acción</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong><br />

fue e<strong>la</strong>borado siguiendo los lineamientos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Unión Internacional <strong>para</strong> <strong>la</strong> Conservación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Naturaleza (UICN) <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación estratégica<br />

<strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong> especies. El p<strong>la</strong>n contiene<br />

un diagnóstico <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s especies, incluyendo un análisis <strong>de</strong> amenazas<br />

sobre <strong>la</strong>s especies, una visión <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong>seado<br />

<strong>para</strong> el grupo y metas principales asociadas, y<br />

una lista <strong>de</strong> objetivos específicos a lograr junto<br />

con resultados esperados, acciones e indicadores<br />

asociados. El p<strong>la</strong>n final, acordado con muchos<br />

actores relevantes, <strong>de</strong>be guiar <strong>la</strong> gestión <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>conservación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>zamias</strong> y constituir <strong>la</strong> base<br />

<strong>para</strong> una siguiente fase <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación a nivel<br />

<strong>de</strong> especie <strong>para</strong> <strong>la</strong> <strong>conservación</strong> <strong>de</strong>l grupo a <strong>la</strong>rgo<br />

p<strong>la</strong>zo.<br />

Cristina López-Gallego<br />

Grupo <strong>de</strong> Investigación EECO<br />

Instituto <strong>de</strong> Biología,<br />

Universidad <strong>de</strong> Antioquia<br />

2 PLAN DE ACCIÓN PARA LA CONSERVACIÓN DE LAS ZAMIAS DE COLOMBIA<br />

PLAN DE ACCIÓN PARA LA CONSERVACIÓN DE LAS ZAMIAS DE COLOMBIA<br />

3

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!