08.04.2019 Views

Gaceta UAQ 15| Marzo 2019

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

HÑÄÑHO<br />

DR. EWALD HEKKING<br />

Y MTRO. AURELIO NÚÑEZ<br />

FACULTAD DE FILOSOFÍA<br />

IDENTIDAD E INTERCULTURALIDAD<br />

ewaldhekking@yahoo.com<br />

pemahetsi@gmail.com<br />

MARZO <strong>2019</strong><br />

Nu’i gi ma jar nguu nsadi<br />

ne jár ximo yá ‘ye ir nt’ode<br />

gi kot’i ár juxt’i ár mui ár ‘behñä ir hmunts’ujä’ise<br />

Ar Briseida Kwebas<br />

Ñädoni Maya<br />

AR 8 AR MÄRSO GE AR PA AR<br />

‘BEHÑÄ MBO JAR XIMHAI<br />

Ar Pa ar ‘Behñä Mbo jar Ximhai dí beñhu ja xingu ya<br />

hai mbo jar ximhai pa da japi ga handihu mäs xi hño<br />

hanja ya ‘behñä bi ntuhni bi honi ar hñehe, ar njohya, ar<br />

nt’ot’e hoguts’ut’ubi, ne ar nte.<br />

Nuna ar pa bi ndui jar ndui ya jeya ar siglo XIX, ‘na<br />

jar ximhai ko xingu ya nguu nt’ot’e ne ko xingu ya ‘ñäni jar<br />

ndui ar hñäki jar ximhai.<br />

Gem’bu, ga noni’be ya nthogi mäs mahyoni bi thogi<br />

nuya ya pa:<br />

1909. Ar 28 ar febrero bi t’ot’e ar ndui ar Dängo ar Pa<br />

ar ‘Behñä ir ‘Rangudi, nu’bu ya mengu ir ‘Rangudi mi beni<br />

ár ‘ma’mu’befi ya ‘behñä mi mpefi ja ya nguu nt’ot’e ya<br />

‘bitu nu’ä bi thogi nu Ntxikago ne nu N’rayo York ar jeya<br />

1908. Nu’ä ar pa xingu ya m’o ya ‘behñä bi ungumfädi<br />

nu N’rayo York mi ne ndi japi ndi tx’uki yá ‘befi hyax’bu,<br />

mi ne ya nthet’i mäs xi hño ne ar seki pa ndi jwahni.<br />

1910. Jar ñoho ár Nt’ungunt’ode ya ‘Behñä ya Sosyalista<br />

nu Nkopenage, Dinamarka, bi t’ungumfädi ar 8 ar<br />

märso mi ge ar Pa ar ‘Behñä Mbo jar Ximhai.<br />

1911. Ar 19 ar märso nu Alemäñä, nu Dinamarka, nu<br />

Swiza bi t’ot’e ar ndui ar Dängo ar Pa ar ‘Behñä Mbo jar<br />

Ximhai, ko ya dätä teni ya hmunts’i ya ‘behñä mi adi ar<br />

seki pa ndi jwahni, ar seki pa ndi mpefi, ar seki pa ndi<br />

meya ya ‘befi, ar seki pa hingi ndi thäkuwi ‘ra ya ‘befi, ar<br />

seki pa ndi mpefi ja ya ‘befi xi mfädi.<br />

1917. Ar 8 ar märso, nu’bu mbi thogi ar ndui ar hñäki<br />

mbo jar ximhai, nu’bu yoho ya m’o ya m’o ya sundado xki<br />

du, ya ‘behñä ya mengu Nrusya bi ndui ‘nár ‘ma’mu’befi<br />

ar thuuhu pa ndi ‘yadi ár ngäts’i ar monarkiya ne ár ngäts’i<br />

ar hñäki.<br />

1975. Ar Hñunta ya Hmunts’i ya Ximhai bi ungumfädi ar<br />

8 ar märso ge ar Pa ar ‘Behñä Mbo jar Ximhai.<br />

<strong>2019</strong>. Ár hmä ar Pa ar ‘Behñä Mbo jar Ximhai ar jeya<br />

<strong>2019</strong> nja’bu: “Mahyoni ga beñhu dí gathohu dí hñehu, dí<br />

hokihu ya nt’ot’e ko ar timfeni, dí hokihu ya ‘ra’yo nt’ot’e<br />

pa ga patihu.<br />

Tú irás a la escuela<br />

y en el cuenco de las manos de tu entendimiento<br />

contendrás el escurrir del vientre de la mujer de tu raza<br />

Briceida Cuevas<br />

Poeta Maya<br />

8 DE MARZO DÍA<br />

INTERNACIONAL DE LA MUJER<br />

El Día Internacional de la Mujer se conmemora en muchos<br />

países del mundo para visibilizar la lucha de las mujeres<br />

a favor de la igualdad, la paz, la justicia y el desarrollo.<br />

Este día tiene sus orígenes a principios del siglo XIX, en<br />

un mundo industrializado y convulsionado por la Primera<br />

Guerra Mundial.<br />

A continuación, mencionaremos los acontecimientos<br />

más importantes que marcaron esta fecha:<br />

1909. El 28 de febrero se celebra por primera vez en Estados<br />

Unidos el Día Nacional de la Mujer, conmemorando<br />

la huelga de las trabajadoras textiles ocurrida en Chicago<br />

y Nueva York en 1908. Ese día, miles de mujeres se manifestaron<br />

en Nueva York por la reducción de la jornada<br />

laboral, mejores salarios y derecho al voto.<br />

1910. En la II Conferencia Internacional de Mujeres Socialistas,<br />

en Copenhage, Dinamarca; se proclamó el 8 de<br />

marzo como el Día Internacional de la Mujer.<br />

1911. El 19 de marzo en Alemania, Austria, Dinamarca<br />

y Suiza, se celebró por primera vez el Día Internacional<br />

de la Mujer con marchas tumultuosas de mujeres manifestándose<br />

por su derecho al voto, al trabajo, a la formación<br />

profesional, a la no discriminación laboral y al acceso a<br />

cargos públicos.<br />

1917. El 8 de marzo, en plena Guerra Mundial, con dos<br />

millones de soldados muertos, las mujeres rusas iniciaron<br />

una huelga de hambre para exigir el fin de la monarquía y<br />

el final de la guerra.<br />

1975. La Asamblea de las Naciones Unidas declara el<br />

8 de marzo como el Día Internacional de la Mujer.<br />

<strong>2019</strong>. El lema del Día Internacional de la Mujer de <strong>2019</strong><br />

es “Pensemos en igualdad, construyamos con inteligencia,<br />

innovemos para el cambio”.<br />

17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!