EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EUSKARATIK - Dialnet

More documents

Recommendations

Info

gune nahiz programak askoz interesgarriagoak dira egungo ahozkotasunerako laborategi direnean, garai bateko tradizio eta oralidade moduen gordelekut zat hart zen direnean baino. KULTURGILEAK Isuriak aurretik eraman dituen muga eta harresien artean bada bat bereziki axola zaiguna, egileen eta hart zaileen artekoa, sort zaile profesionalen eta zaleen artekoa. Kultura sort zea, bilt zea, erabilt zea, hedat zea, eztabaidat zea profesionalen esku zeuden lehen; beste guztia “publikoa” zen, “hart zaileak”, “audient ziak”. Gertat zen ari diren aldaketa guztien artean muga horren ezabaketa da interesgarrienetakoa: zaletasunaren eta zaletuen zeregina erabakigarria da kulturan. Kultura egiteari buruz ari garenean, zaleak, egile ez profesionalak, lanbidez ez baizik zaletasunez arit zen direnak kontuan hart zea ezinbestezkoa bada, areago da kultura euskaraz sort zeari buruz ari garenean. Euskalt zaletasunak eta kultur zaletasunak bult zatu izan ditu euskal kulturaren sare komert zialak nola sozialak, proiektu, industria eta egitasmo garrant zit suetako asko. Kultur eragileez hit z egiten dugunean, sort zaile, eragile, erabilt zaile ez profesionalez ari gara baita ere. Blogariak, sareetan nabigat zen dutenak, nabigat zeko aukera ematen digutenak, teknologian ari direlako, art xiboetan ari direlako, euskarazko ezagut za bildu, antolatu, sareetarako egokit zen, banderarik gabe nabigat zen ari dira ordea. Euskal kulturaren banderarik ez dute gure baporeek, eta beharrezkoa dute. Hesirik gabeko it sasoetan elkar identifikat zeko eta identifikatuak izateko premia zkoa da bandera hori. Ikusiak izateko; hi z kunt za batek, kultura batek at zemangarria izan behar du, ikusia izan behar du, ikusgai egon behar du. Katalunian landu eta lortu zuten “.cat”en oihart zunez gurean .eus bult zat zen ari dira, arazo tekniko eta politiko ugariren artean. Denbora asko galdu dugu 4~7. EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EUSKARATIK. JOXEAN MUÑOZ Lummy nim nullaorem iurero eriusto consent vulla feugiam adion hent luptatem nis doluptat nulput volor Giatet alit irilit lut in velit prat, se corperc ipisim dolesed magnibh eugue jada, beste gauzen artean gure kultur erakundeen (instituzionalak izan ala ez) ikusmira lehorregiagatik. PROZESUAK Prozesu guztiak edo prozesu nagusiak euskaraz egiten dituen sort zaileak, industriak, erosle eta erabilt zaileak dira euskal kulturaren lurraldea, lur finkoa, portua Orain urte bat zuk irakurri nuen “Funky Bussiness Forever” izen jolastia duen kudeaketarako aholku-mult zoan, sort ze prozesuaren deskribapen funky hau: “ideiak izaten ditugu (gasa), besteekin eztabaidat zen ditugu (isurkia) eta, azkenik, eskaint za edo produktu bat gauzat zen dugu (solidoa).” Emanegiak gaudela irudit zen zait kulturaz ari garenean, fase solidoa kontuan hart zera, kultur objektu edo produktua alegia, gasa (ideien sort zea) eta likidoa (ideiak eztabaidat zea, partekat zea eta elkarrekin lant zea) behar bezala kontuan hartu gabe. Prozesu guztiak edo prozesu nagusiak euskaraz egiten dituen sort zaileak, industriak, erosle eta erabilt zaileak dira euskal kulturaren lurraldea, lur finkoa, portua. Nahitaezkoa da lurralde hori, berriro diot. Ez da beraz auzitan jart zen kulturaren alor solidoari arreta eman izana, euskal kulturaren sustapena euskarazko obra nahiz produktuen ugalt zearekin lotu izana. Euskaraz sortu, landu eta zabalt zen diren kultur lanen lurraldearen garrant zia aitort zen du horrek, baina hut sik harena. Ahaztuta edo isilpean uzten du, batetik, euskaldun asko ari dela kultura egiten baina ez beti euskaraz, ez beti euskarazko produktuei begira, ez beti “euskal” deit zen diogun eremuaren baitan, eta euskaldun izaten jarrait zen dutela: erroldatuta gaudenak baino gehiago gara. Bestetik, ezkutat zen dugu euskara zko produktu asko (telebistan, zineman, ant zerkian, komikietan…) gaztelaniaz sort zen eta lant zen direla, gasaren eta isurkiaren faseak gaztelaniaz ematen direla, azken buruan produktu solidoa euskaraz agert zen bazaigu ere (arrazoi komert zialen eta lot sa ideologikoen poderioz ezkutuko eta aitorrezin gertat zen diren it zulpenen ondoren). Oraint su arte isileko faseak izan direnak agerian jart zen dira egun. Kultur objektuaren aurretik 43
5~7. EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EUSKARATIK. JOXEAN MUÑOZ 44 Azken produktua euskaraz, erdaraz edo hit zik gabea dela ere, komunikazio jario etengabe batean zirkulatuko dute. Hizketa horretan euskaraz parte hart zea da sustatu eta bult zatu behar dena eta ondoren ematen diren hizketa horiek –hit z trukaketa horiek–, dira euskaldundu beharrekoak: euskaraz ere ger- tatu behar Lummy luketenak. nim nullaorem iurero eriusto consent vulla feugiam adion hent luptatem HIT ZONT ZIA nis doluptat nulput volor “Gizarte Giatet alit glo- irilit lut in velit prat, balizatuaren se corperc ezaugaipisim dolesed rri nagusia magnibh lanaren eugue eta hi z kunt zaren sinbiosia da. Behiala, manufakturaren eta fordismoaren garaian, lana mutua zen, isila behar zuen langileak. Egun ordea, lengoaia da produkzio prozesuaren langaia. Ezagut zaz eta ezagut zaren trukaketaz, informazioaz, harremanez, jendetasunaz ehunt zen* da produkzioa egun. Langileak hiztuna behar du. Berrit sua da gure aroa.” (Paolo Virno). Irudiarena esan izan zaion gizarte honetan, mint zoa eta etengabeko solasa dira nagusi. Hit zetan bilduta sort zen dira, burut zen dira, balioztat zen dira, kontrastat zen dira, hedat zen dira, jasot zen dira, irudiak eta soinuak ere. Kultur produktu berbadunen eta berba gabeen azpitik, egin aurretik eta egin ondoren, hit zak doaz jarioan, produktu hori asmat zeko, moldat zeko, ekoizteko, salt zeko, hedat zeko, erabilt zeko, partekat zeko beharrezkoak izan direnak. Azken produktua euskaraz, erdaraz edo hit zik gabea dela ere, komunikazio jario etengabe batean zirkulatuko dute. Hizketa horretan euskaraz parte hart zea da sustatu eta bult zatu behar dena. PANKARTA “An artist who cannot speak english is NO artist”. Artista kroaziar baten oihala da. Zetazko zapi bat, eskuz pintatua, protestarako pankarta baten ant zekoa, nazioarteko erakusketa batean paratua. (Mladen Stilinovic, 1992). Hit zaren merkatuan nagusi den hi z kunt zaren nagusitasuna agert zen du salaketaren forma emanaz. Hi z kunt zen auzia agerrarazten du, baita errebindikazio baten moduan egin ere (oihal bat, testu bat, pintada bat), erakusketaren diskurt so “normala” hausten duen zapi traket s paratuan. Normaltasuna ingelesera auzitan ez jart zea lit zateke. Hit zaren jario global honek baditu nagusiak eta menpekoak, ez zaio merkatuan lehiat zen diren botereen borrokari arrot z. Stilinovicek gogorarazten diguna da ingelesez bilduta ez datorrena ez dela arte garaikidea, arte lokala baizik, bazterrekoa eta, onenean, exotikoa. Ingelesez mint zat zerik ez duen artista ez bada artista, artista izateko sareak, filtroak, plataformak, hedabideak globalak direlako da, eta ingelesez mint zat zen direlako erabakiguneok. Ingelesez hit z egitea da ”globaleraz” mint zat zea, arte garaikidean bezalat su beste hainbat jardun intelektual eta kulturaletan. Artista izatearen prestigioa hi z kunt za prestigiodun batean adierazten da. Ez dago hi z kunt za aukera egiteko aukerarik. Horregatik dago oihal pintatua pankarta bat balit z bezala it xuratua. Bestalde, baieztapen bat ere bada Stilinovicen oihala. Ikerketa zientifikoa, teknologikoa edo ekonomikoa, esate baterako, merkatu eta sistema globalean erabakit zen dira, ingelesez. Ingelesez mint zat zerik ez duen ikerlari zientifikoa ez dela benetako ikerlari zientifikoa esateak ez luke harridurarik sortuko, ez luke errebindikazio it xurarik hartuko. ELEANIZTASUNA Sistemak eta merkatuak globalak diren neurrian, “globalak” izatera heldu diren hi z kunt zak dira bertan nagusi. Hi z kunt za globalen beharra begi bistakoa da, ez da ukat zekoa, ezta ere arbuiat zekoa, baldin eta hi z kunt za globalen aldeko presioak ez baditu hi z kunt za t xikiak bazterrera behart zen. Nolako eleaniztasuna, nolako globalizazioa, nolako nazioartekotasuna nahi dugun definit zean dago kakoa, kako azken finean politikoa, elkar bizit zaren nolakotasuna
Page 1 and 2: GAIAK URE 40 EUSKARA KULTURATIK, KU
Page 3: 3~7. EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EU
Page 7: 7~7. EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EU
Page 10 and 11: Las imágenes, sin embargo, son fun
Page 12 and 13: dar alas a una desidia lingüístic
Page 14 and 15: PLURILINGüISMO En la medida que si

EUSKARA KULTURATIK, KULTURA EUSKARATIK - Dialnet

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?