(1988) n°4 (PDF format) - Royal Academy for Overseas Sciences

- 569 -
De geschiedenis werd ons tijdens onze jeugdjaren voorgesteld als een opvolging
van militaire bewegingen en veldslagen die uiteindelijk door de daaropvolgende
verdragen moesten leiden tot de huidige staatsgrenzen. Slechts weinige leraren
achtten zich sterk genoeg om ook over de menselijke en culturele achtergrond van
de geschiedenis uit te weiden. Mede bepalend voor deze merkwaardige houding was
ongetwijfeld deze van de schooldirecties die liever afstand namen van elke filosofische
of confessionele belichting van het wereldgebeuren om het woord «politiek»
niet te moeten uitspreken. Typerend voor deze houding zijn de lessen over de
«Geschiedenis van België» die wij kregen en die - zo zegde men — «bij gebrek aan
tijd», telkens niet verder gingen dan 1831, als het meeviel. Daarna werd het
misschien te compromitterend om veel commentaar te spenderen. Het bleef dus bij
een geheugenles van getallen, plaatsnamen en namen van illustere personen met een
doorlopende ondertoon van heldenmoed en krijgsgenie.
Wij willen ons zeker niet kleinerend uitlaten over de spitsvondigheid en de
vakkennis van legerleidingen, noch over de edelmoedigheid en de inzet van vrijwilligers,
zonder te spreken over onze leraren geschiedenis. Vanuit de eigen belichtings-
hoek worden sommige feiten nochtans soms vrij verschillend waargenomen.
Zo lijkt het wel bewezen dat de driehonderdduizend «Perzen» die de Griekse
cultuur wilden vernietigen ten tijde van de Thermopylen en Marathon, leden aan
dysenterie, wat de extreme krachtsinspanningen van Athene — op het slagveld van
Marathon werden skeletten van adolescenten opgegraven - zeker ten goede kwam.
Dezelfde geschiedenis herhaalde zich meer recent tijdens de slag van El Alamein,
die het keerpunt betekende van de tweede wereldoorlog en waar de rol van het Britse
achtste leger en die van Shigella, de dysenteriebacil, moeilijk uit elkaar kunnen
worden gehaald. Er bestaan plastische beschrijvingen van duitse stellingen, zoals zij
door geallieerden werden ingenomen en waarin de verdedigers worden bestempeld
als «glued to the commode» - vastgeplakt op hun latrine. Het wordt trouwens vrij
algemeen aanvaard dat in vroegere oorlogen de menselijke verliezen slechts voor
15% te wijten waren aan «krijgsverrichtingen» en voor 85% aan ziekten allerhande.
Vlektyfus heeft hierbij, ook in de medische terminologie de titel van «Historische
tyfus» verdiend, omwille van zijn beslissende rol in sommige pogingen om de
organisatie van de wereld ingrijpend te wijzigen. Napoleon trok met een miljoen
soldaten naar het Oosten en slechts enkele duizenden kwamen terug. Bij deze, voor
de tijd immense legermacht, waren goed wat landgenoten. Een groot deel ervan
overleed aan deze rickettsiose, overgedragen door de alomtegenwoordige luis. Het
is pas met het opkomen van moderne insecticida en antibiotica - lees 1940/1944
- dat deze toestand zich ging wijzigen. Dit had dan voor onverwacht gevolg dat de
nood opkwam aan meer ingrijpende externe vemietigingstuigen. Ook pest mag in
dit verband vernoemd worden. Chagrijnige geesten insinueren dat de «Pest van Jaffa»
in feite malaria was, wat de fysieke moed van de eerste consul, die de zieken
aanraakte in feite relativeert. Malaria wordt zoals u weet uitsluitend door muggen
overgebracht ; pest wordt trouwens normaal slechts door vlooien overgedragen, wat
het aanraken van de zieke futiel, hoewel symbolisch belangrijk maakt.